1

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

დემოგრაფიისა და სოციოლოგიის ინსტიტუტი

საქართველოს რეგიონების

დემოგრაფიული

თავისებურებები

გიორგი წულაძე

ავთანდილ სულაბერიძე

თბილისი

2016

2

საჯარო სამართლის იურიდიული პირი

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

დემოგრაფიისა და სოციოლოგიის ინსტიტუტი

საქართველოს რეგიონების

დემოგრაფიული თავისებურებები

გიორგი წულაძე

ავთანდილ სულაბერიძე

ნაშრომში წარმოდგენილია საქართველოში დემოგრაფიული

პროცესების მიმდინარეობის თავისებურებები რეგიონების

მიხედვით 1970-2014 წლებში. კერძოდ, ძირითადად ყურადღება

ეთმობა მოსახლეობის რაოდენობასა და შემადგენლობას,

შობადობას, მოკვდაობას, ქორწინებასა და განქორწინებას,

მიგრაციას. აღნიშნული პერიოდის განხილვისას მოცემულია

მოსახლეობის საყოველთაო აღწერების წლების მონაცემები.

რედაქტორი: ვლადიმერ სულაბერიძე

კომპიუტერული უზრუნველყოფა: მარინა ხაჩატუროვა

დაბეჭდილია „ვესტა“-ში

ISBN

3

შინაარსიშინაარსიშინაარსიშინაარსი

წინასიტყვაობა.............................................................................................4

1. დემოგრაფიულ შემთხვევათა სტატისტიკური აღრიცხვის

პრომლემები საქართველოში ............................................................ 7

2. საქართველოს დემოგრაფიული განვითარების ზოგადი

ტენდენციები ...................................................................................... 21

3. მოსახლეობის რაოდენობა, ასაკობრივ-სქესობრივი და

ეროვნული შემადგენლობა .............................................................. 31

4. შობადობა ............................................................................................ 38

5. მოკვდაობა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა.................................... 45

6. ბუნებრივი მატება ............................................................................. 48

7. ქორწინება ........................................................................................... 50

8. განქორწინება ...................................................................................... 52

9. მიგრაცია.............................................................................................. 55

ბოლოსიტყვაობა ..................................................................................... 60

დანართი.....................................................................................................64

4

წინასიტყვაობაწინასიტყვაობაწინასიტყვაობაწინასიტყვაობა

საქართველოს დემოგრაფიული განვითარება და მიმდინარე

დემოგრაფიულ პროცესთა ტენდენციები ქართველ დემოგრაფთა

მიერ ძირითადად განხილულია ზოგადად, მთელი ქვეყნის

მასშტაბით. ამ ფონზე, შედარებით ნაკლებადაა წარმოჩენილი

რეგიონული დემოგრაფიის მიმართულებით შესრულებული

გამოკვლევები. მიუხედავად ამისა მაინც გამოიყოფა რეგიონული

დემოგრაფიის პრობლემების შესწავლის ორი მიმართულება.

პირველი-შეისწავლის უშუალოდ ცალკეულ დემოგრაფიულ

პროცესთა (შობადობის, მოკვდაობის, ქორწინება-განქორწინების და

მიგრაციის) განვითარების განსხვავებებს და თავისებურებებს

რეგიონულ ჭრილში და მეორე – უშუალოდ ცალკეულ რეგიონში

არსებულ დემოგრაფიულ ვითარებას.

ორივე მიმართულება მნიშვნელივანია. პირველი

მიმართულებით შესრულებულია მხოლოდ ერთი გამოკვლევა ა.

სულაბერიძის მიერ 1979-1982 წლებში, რომელშიც ცალკეულ

დემოგრაფიულ პროცესთა განვითარების განსხვავებული

თავისებურებები შესწავლილია საქართველოს მთიანეთის

ისტორიულ-ეთნოგრაფიული რეგიონთაშორის შედარების ფონზე1.

პირველისგან განსხვავებით, რეგიონული დემოგრაფიის

მეორე მიმართულებით უფრო მეტი შრომაა შესრულებული.

კერძოდ, მ. გეჯუამ შეისწავლა აფხაზეთის დემოგრაფიული

განვითარება 1959-1989 წწ. და ამ რეგიონიდან 1993 წლიდან

დევნილი მოსახლეობის სოციალურ-დემოგრაფიული

პრობლემები2; მ. ტუხაშვილმა საქართველოს დემოგრაფიული

პროცესების რეგიონული თავისებურებების გათვალისწინებით

შეისწავლა ქვეყნის შრომითი პოტენციალი3. ვ. ლორთქიფანიძემ

სამცხე-ჯავახეთის და ისტორიული მესხეთის, სადაც აჭარის

1 ა. სულაბერიძე. საქართველოს სსრ მთიანეთის დემოგრაფიული

განვითარების პრობლემები. თბილისი, 1986. 2 მ. გეჯუა. აფხაზეთის დემოგრაფიული განვითარების კანონზომიერებანი

1959-1989 წწ. თბილისი, 2004. 3 მ. ტუხაშვილი. საქართველოს შრომითი პოტენციალი. თბილისი, 1998.

5

დემოგრაფიულ განვითარებასთან ერთად წარმოჩენილია

თურქეთში მცხოვრებ ქათველთა (მესხების, და ლაზების)

სოციალურ-დემოგრაფიული ქცევა 1990-იანი წლების შუა

პერიოდში4. ბოლო დროს, ა. თოთაძის მიერ 2012-2014 წლების

შრომებში გაანალიზებულია აჭარის, რაჭა-ლეჩხუმის, თბილისის,

კახეთის და გურიის რეგიონის დემოგრაფიული საკითხები5.

ჩვენი შრომა რეგიონული დემოგრაფიის პირველ

მიმართულებას მიეკუთვნება და მიზნად ისახავს ხუთ

აღწერათაშრის პერიოდში ცალკეული დემოგრაფიული პროცესის

საქართველოს რეგიონთაშორის განსხვავებული განვითარების

ტენდენციების წარმოჩენას. წარმოდგენილი ინფორმაცია და მოკლე

კომენტარი ძირითადად ეფუძნება საქართველოში ჩატარებული

მოსახლეობის აღწერების შედეგებს და შესაბამისად მოკლედ

აღწერს როგორც ზოგადად საქართველოს დემოგრაფიულ

ვითარებას, ისე ცალკეულ დემოგრაფიულ პროცესთა განვითარების

რეგიონთაშორის განსხვავებებს.

ჩვენ თავი შევიკავეთ ვრცელი ანალიზისგან და

შემოვფარგლეთ მოკლე კომენტარებით. საქმე ისაა, რომ რეგიონების

შესახებ მოტანილი დემო-სტატისტიკური ინფორმაცია ძირითადად

წარმოადგენს საქსტატის ოფიციალურ მონაცემებს და

არასაკმარისია ექსპერტული შეფასებითი გაანგარიშებებისთვის,

რაზედაც ქვემოთ გვექნება საუბარი. ამიტომ, 1997 წლიდან დღემდე6

გ. წულაძის მიერ (ი. ბადურაშვილთან 1997 წ., ხოლო

ა. ვადაჭკორიასთან და ნ. მაღლაფერიძესთან 1998-2012 წწ.), მთელი

საქართველოს მასშტაბით შესრულებული ექსპერტული შეფასების

მსგავსი გაანგარიშებები ამჯერად ვერ გავაკეთეთ. მიუხედავად

4 ვ. ლორთქიფანიძე. სამცხე-ჯავახეთის დემოგრაფიული განვითარების

პრობლემები. თბ; 1994 წ. ისტორიული მესხეთი. დემოგრაფიული

განვითარების პრობლემები. თბილისი, 1998. 5 ა. თოთაძე აჭარის მოსახლეობა. თბილისი, 2012; რაჭა-ლეჩხუმის

მოსახლეობა. თბილისი, 2013; თბილისის მოსახლეობა. თბილისი, 2014;

კახეთის მოსახლეობა. თბილისი, 2014; გურიის მოსახლეობა. თბილისი,

2014. 6 G. Tsuladze. Demographic Yearbook of Georgia 2014. UNFPA. Tbilisi, 2015.

6

ამისა, მოტანილი ოფიციალური სტატისტიკური ინფორმაცია, მეტ-

ნაკლები სიზუსტით მაინც ასახავს დემოგრაფიულ პროცესთა

განვითარების ტრენდს საქართველოს რეგიონებში.

ვფიქრობთ, ნაშრომის ასეთი ფორმით წარმოდგენა

მკითხველს, თუ საკითხით დაინტერესებულ სპეციალისტებს

საშუალებას მისცემს წარმოდგენა შეექმნათ მოცემულ საკითხთან

დაკავშირებით და საჭიროების შემთხვევაში პირადად გაანალიზონ

და გაიაზრონ საქართველოში მიმდინარე დემოგრაფიული

პროცესების რეგიონული თავისებურებები.

7

1.1.1.1. დემოგრაფიულდემოგრაფიულდემოგრაფიულდემოგრაფიულ შემთხვევათაშემთხვევათაშემთხვევათაშემთხვევათა სტატისტიკურისტატისტიკურისტატისტიკურისტატისტიკური

აღრიცხვისაღრიცხვისაღრიცხვისაღრიცხვის პრომლემებიპრომლემებიპრომლემებიპრომლემები საქართველოშისაქართველოშისაქართველოშისაქართველოში7777

მიმდინარე დემოგრაფიული პროცესების განხილვისას,

არსებული ოფიციალური სტატისტიკური ინფორმაციის გარდა,

დემოგრაფიულ პროცესთა ანალიზისას ვიყენებთ, ექსპერტული

შეფასების მეთოდით გაანგარიშებულ დემოგრაფიულ

მაჩვენებლებს, რომელიც ხშირ შემთხვევაში განსხვავდება

საქსტატის ოფიციალური მონაცემებისაგან. სწორედ ოფიციალური

სტატისტიკური მაჩვენებლების ექსპერტული გაანგარიშების და

ანალიზის საფუძველზე შეიძლება აღმოვაჩინოთ, რომ არსებული

დემო-სტატისტიკური მაჩვენებლები ყოველთვის არ გამოხატავენ

რეალურ დემოგრაფიულ ვითარებას, ვინაიდან სრულად ვერ

წარმოებდა და წარმოებს დემოგრაფიულ შემთხვევათა აღრიცხვა.

დემოგრაფიულ შემთხვევათა არასრული აღრიცხვა არ

წარმოადგენს შედარებით ახალ, პოსტსაბჭოთა პერიოდისათვის

დამახასიათებელ მოვლენას. იგი არსებობდა საბჭოთა პერიოდში და

შესაძლებლობის ფარგლებში არასრული აღრიცხვა გამოვლენილ

იქნა 1960 წლიდან8. დემოგრაფიულ შემთხვევათა არასრული

აღრიცხვა წინა პერიოდისათვისაც იყო დამახასიათებელი, ამდენად,

არასრული დემო-სტატისტიკური აღრიცხვის პრობლემა ნაშრომში

განიხილება 1960 წლიდან დღემდე და წარმოდგენილია 1960

7 ნაშრომის ეს ნაწილი მოხსენებების სახით წაკითხულია ევროსტატისა და

გაეროს ევროსაბჭოს ეკონომიკური კომისიის კონფერენციაზე

„დემოგრაფიული პროგნოზები“. შვეიცარია. ჟენევა, 2016. 18-20 აპრილი.

www.unece.org/index.php?id=41283#/ 8 Anderson B.A., Katus, K., and Silver, B.D. (1994). Developments and Prospects for Population Statistics in Countries of the Former Soviet Union. Population Index 60(1): 4-20. Doi: 10.2307/3645322; Anderson B.A. and Silver B.D. (1986). Infant mortality in the Soviet Union: Regional differences and measurement issues. Population and Developments Review 12(4): 705-738. Doi: 10.2307/19734332; Anderson B.A. and Silver, B.D. (1989). The Changing Shape of Soviet Mortality, 1958-1985: An Evaluation of Old and New Evidence. Population Studies 43(2): 243-265. Doi: 10.1080/0032472031000144106.

8

წლიდან დემოგრაფიული პროცესების ოფიციალური და

შეფასებითი მაჩვენებლების შედარებითი ანალიზით მიღებული

განსხვავებები.

მოსახლეობის რაოდენობისა და ასაკობრივ-სქესობრივი

შემადგენლობის განსაზღვრის სიზუსტე ბევრად არის

დამოკიდებული დაბადებათა, გარდაცვალებათა და გარე

მიგრაციის მიმდინარე აღრიცხვის სრულფასოვნებაზე.

1990-იან წლებში საქართველოში მომხდარ ცნობილ

პოლიტიკურ, სოციალურ-ეკონომიკურ და საზოგადოებრივ

მოვლენებს მოჰყვა დემოგრაფიული შემთხვევებისა და მიგრაციის

რეგისტრაციის გაუარესება, რის შედეგადაც გართულდა

მოსახლეობის რაოდენობისა და ასაკობრივ-სქესობრივი

შემადგენლობის განსაზღვრა. აღნიშნულიდან გამომდინარე

ოფიციალური სტატისტიკის პარალელურად გაჩნდა

არაოფიციალური სტატისტიკა, მეცნიერულ შეფასება-

გაანგარიშებების სახით (შემდგომში შეფასება), რომლის მონაცემები

მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა და განსხვავდება საქსტატის

შესაბამისი მონაცემებისა და მაჩვენებლებისაგან.

დემო-სტატისტიკურ მონაცემთა შეფასებისას გამოყენებულ

იქნა დემოგრაფიული, ეპიდემიოლოგიური და მიგრაციული

გადასვლის თეორიები, მოცემული მომენტისთვის მისადაგებული

მოდელები, გაეროს, კოულ-დემენის მოკვდაობის მოდელური

(ტიპური) და სხვა ცხრილები და ინდექსები, დემოგრაფიულ

პროცესებზე მოქმედ ფაქტორთა დეტერმინაციული ანალიზი,

აგრეთვე ცალკეულ წლებში დემოგრაფიისა და სოციოლოგიური

კვლევის ინსტიტუტის დემო-სოციოლოგიური გამოკვლევები და

სხვა.

ჩვენგან (მეცნიერ-ექსპერტთაგან) განსხვავებით, საქსტატს

კანონმდებლობით არა აქვს სახელმწიფო სამსახურებიდან

ოფიციალურად მიღებული მიმდინარე სტატიტიკური

ინფორმაციის გადაანგარიშების და შეფასების უფლება. ამიტომ, ის

ოფიციალურად იძლევა მხოლოდ სახელმწიფო სამსახურების მიერ

9

ოფიციალურად მიწოდებული ინფორმაციის კრებსით მონაცემებს,

რაც დემოგრაფიულ ვითარებას ზოგჯერ არაზუსტად წარმოაჩენს.

ამდენად, ოფიციალურ და ექსპერტული გაანგარიშებების

შეფასებით დემოსტატიტიკურ მაჩვენებელთა სათანადო

ანალიზის საფუძველზე დავადგინეთ, რომ როგორც 1970, ისე

1979, 1989, 2002 და 2014 წლების მოსახლეობის აღწერების დროს

აღრიცხული მოსახლეობის რაოდენობა არ შეესაბამება

აღწერათაშორის პერიოდებში ბუნებრივი მატებისა და გარე

მიგრაციის არსებული მონაცემების ჯამიდან გამომდინარე

მოსახლეობის რაოდენობას საკვლევი პერიოდის მასშტაბიდან

გამომდინარე, საკითხის უკეთ წარმოჩენის მიზნით, მას

განვიხილავთ ორ პერიოდად 1960-2000 წწ. და 2000 წლიდან

დღემდე.

ა) 1960-2000 წლები

საქსტატისა და ჩვენს მიერ გაანგარიშებული მოსახლეობის

რაოდენობას შორის არსებული სხვაობა ძირითადად

გამოწვეულია ბუნებრივი მოძრაობის და მიგრაციის არაზუსტი

აღრიცვის შედეგად. გაეროს ექსპერტების შეფასებით, 1960-1965

წლებში საქართველოში საშუალოდ წელიწადში აღურიცხავი

რჩებოდა 20 ათასამდე გარდაცვლილი, ხოლო არასრული

აღრიცხვის წილი 40%-ს შეადგენდა. ეს უკანასკნელი საკმაოდ

მაღალი იყო, თუმცა ჩამორჩებოდა მხოლოდ შუა აზიის ყოფილ

საბჭოთა რესპუბლიკების შესაბამის მაჩვენებლებს9.

გაეროს ექსპერტთა შეფასებით10, გარდაცვლილთა

არასრული აღრიცხვა საქართველოში უფრო მეტი იყო, ვიდრე

9 Anderson B.A., Katus, K., and Silver, B.D. (1994). Developments and Prospects for Population Statistics in Countries of the Former Soviet Union. Population Index 60(1): 4-20. Doi: 10.2307/3645322; Anderson B.A. and Silver B.D. (1986). Infant mortality in the Soviet Union: Regional differences and measurement issues. Population and Developments Review 12(4): 705-738. Doi: 10.2307/19734332; Anderson B.A. and Silver, B.D. (1989). The Changing Shape of Soviet Mortality, 1958-1985: An Evaluation of Old and New Evidence. Population Studies 43(2): 243-265. Doi: 10.1080/0032472031000144106 10 იქვე.

10

ჩვენი შეფასებით. 1960-1990-იან წლებში საქართველოში

გარდაცვლილთა არასრულმა რეგისტრაციამ საერთო ჯამში

შეადგინა: გაეროს ექსპერტთა შეფასებით _ 215 ათასი (15,4%),

ხოლო ჩვენი შეფასებით _ 165 ათასი (12,2%).

1990-იან წლებში საქართველოში მიმდინარე პოლიტიკურ,

სოციალურ-ეკონომიკურ და საზოგადოებრივ ცვლილებებს

სტატისტიკის ორგანოები (ისევე როგორც ბევრი სხვა უწყება)

მოუმზადებელი შეხვდა, რასაც მოჰყვა როგორც გარდაცვლილთა,

ისე სხვა დემოგრაფიული შემთხვევების სტატისტიკური

აღრიცხვის გაუარესება. 1990-იან წლებში, 1970-იან და 1980-იან

წლებთან შედარებით კიდევ უფრო გაიზარდა გარდაცვლილთა

არასრული აღრიცხვის დონე.

უნდა აღინიშნოს, რომ 2002 წლის მოსახლეობის აღწერის

შედეგების საფუძველზე მოხდა აღწერათაშორისი (1989 და

2002 წწ.) პერიოდის დემოგრაფიული მაჩვენებლების, მათ შორის

გარდაცვლილთა რაოდენობის, გადაანგარიშება. საქსტატის

მონაცემები გარდაცვლილთა რაოდენობის შესახებ

გადაანგარიშებამდე (ანუ რეგისტრირებული) და

გადაანგარიშების შემდგომი, მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა

ერთმანეთისაგან. კერძოდ, გადაანგარიშებამდელი მონაცემებით

საქართველოში, 1990-2000 წლებში, გარდაიცვლილთა რაოდენობა

460,9 ათას კაცს შეადგენდა, ხოლო გადაანგარიშების შემდეგ _

552,6 ათას კაცამდე გაიზარდა. აღსანიშნავია, რომ საქსტატის

გადაანგარიშებული მონაცემები გარდაცვლილთა რაოდენობის

შესახებ, გარკვეული განსხვავების მიუხედავად, ჩვენი

შეფასებითი მონაცემების მსგავსია (560,2 ათასი გარდაცვლილი).

1960-2000 წწ. მოკვდაობის შეფასებითი მონაცემების

ანალიზი, განსხვავებით საქატატის ამავე პერიოდის მოკვდაობის

ოფიციალური მონაცემებისგან საფუძველს იძლევა, ახლებურად

გავიაზროთ როგორც სიცოცხლის ხანგრძლივობის ევოლუცია, ისე

ზოგადად დემოგრაფიული გადასვლა საქართველოში11.

11 Anderson B.A., Katus, K., and Silver, B.D. (1994). Developments and Prospects for Population Statistics in Countries of the Former Soviet Union. Population Index 60 (1): 4-20. Doi: 10.2307/3645322; Anderson B.A. and Silver, B.D. (1989). The

11

საქართველო იმ ქვეყნებს მიეკუთვნება, რომლებისთვისაც

გარე მიგრაცია მოსახლეობის ფორმირებაში მნიშვნელოვან როლს

თამაშობს. საქმე ის არის, რომ საქართველოს 1960 წლიდან გარე

მიგრაციის უარყოფითი სალდო ახასიათებს.

განსხვავებით, საქსტატის ოფიციალური მონაცემისგან,

შეფასებითი მონაცემებით 1960-2000 წლების პერიოდში, გარე

მიგრაციის შედეგად, საქართველოს მოსახლეობას დააკლდა 1404

ათასზე მეტი ადამიანი.

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო საქართველოსათვის

1990-იანი წლები, როდესაც სხვადასხვა შეფასებითი მონაცემით,

საქართველოს მოსახლეობამ გარე მიგრაციის შედეგად

გაცილებით მეტი დანაკლისი განიცადა, ვიდრე წინა 30-წლიანი

პერიოდის განმავლობაში. შეფასებითი მონაცემებით, 1990-2000

წლების პერიოდში, საქართველომ გარე მიგრაციის უარყოფითი

სალდოს შედეგად, 1989 წლის მოსახლეობის რაოდენობის 19%-

მდე დანაკლისი განიცადა, ანუ თითქმის ყოველი მეხუთე

ადამიანი წავიდა ქვეყნიდან.

ამდენად, ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე შეიძლება

დავასკვნათ, რომ 1960-2000 წლების პერიოდში, ოფიციალური

მონაცემები საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობის შესახებ,

მათ შორის აღწერებისას, არაზუსტი და ნაკლებად სანდო იყო.

მოსახლეობის აღწერებისას, მოსახლეობის საერთო რაოდენობა

გადამეტებით იყო წარმოდგენილი (1979 წლის გარდა).

გარდაცვლილთა და გარე მიგრაციის არასრული

აღრიცხვის გათვალისწინებით, საქართველოს მოსახლეობის

საერთო რაოდენობა, 1960-2000 წლებში, ჩვენი შეფასებით,

განსხვავებულია საქართველოს მოსახლეობის იმ

რაოდენობისაგან, რომელიც სტატისტიკის დეპარტამენტის მიერ

არის წარმოდგენილი (გადაანგარიშებამდე). ამაზე ნათელ

წარმოდგენას იძლევა ქვემოთ მოტანილი დიაგრამა 1.

Changing Shape of Soviet Mortality, 1958-1985: An Evaluation of Old and New Evidence. Population Studies 43(2): 243-265. Doi: 10.1080/0032472031000144106.

12

დიაგრამა 1. საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობა (ათასი)

1960-2000 წლებში საქსტატის (გადაანგარიშებამდე)

და შეფასებითი მონაცემების მიხედვით

როგორც ვხედავთ, საქსტატისა და ჩვენს (გ. წულაძე) მიერ

გაანგარიშებული მოსახლეობის რაოდენობას შორის არსებული

სხვაობა 1960 წლიდან სულ იზრდება. 1970 წელს ეს სხვაობა 107

ათასი იყო, 1980 წელს _ 157 ათასი, 1990 წელს _ 236 ათასი,

ხოლო 2000 წელს სხვაობამ 1028 ათასი შეადგინა. ამრიგად, ჩვენი

შეფასებით საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობა 1960-2000

წლებში ყოველთვის ნაკლები იყო საქსტატის შესაბამის

მონაცემებთან შედარებით. ამასთან, ჩვენი შეფასებით, 1992

წლიდან საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობა განუხრელად

მცირდება, მაშინ, როდესაც საქსტატის გაანგარიშებები

მოსახლეობის რაოდენობის ზრდას ასასახვენ.

მოტანილი დიაგრამა 1 აშკარად გვიჩვენებს, რომ

საქართველოში 1960-1991 წლებში, მართალია სხვადასხვა

სიდიდით, მაგრამ მოსახლეობის მატებას ჰქონდა ადგილი,

რომელიც 1992 წლიდან კლებით შეიცვალა. საქართველოს

მოსახლეობის რაოდენობა 1960-1991 წლებში გაიზარდა 1099

ათასით, ხოლო 1992-2000 წლებში შემცირდა 882 ათასით.

4000

4200

4400

4600

4800

5000

5200

5400

5600

196

01

962

196

41

966

196

81

970

197

21

974

197

61

978

198

01

982

198

41

986

198

81

990

199

21

994

199

61

998

200

0

ათას

ი

საქსტატიშეფასება (გ. წულაძე)

13

მოსახლეობის საერთო მატებაში ბუნებრივ და მექანიკურ

მოძრაობას (მიგრაციას) განსხვავებული წილი ჰქონდა (იხ.

დიაგრამა 2).

დიაგრამა 2. მოსახლეობის საერთო მატების (კლების)

კომპონენტები საქართველოში 1960-2000 წლებში,

ათასობით

გარე მიგრაცია: 1960-1989 წწ. _ საქსტატი, 1990-2000 _

შეფასებითი მონაცემებით; ბუნებრივი მატება _ შეფასებითი

მონაცემებით.

მთელი განსახილველი პერიოდის განმავლობაში,

მიუხედავად იმისა, რომ ბუნებრივი მატება მცირდებოდა და

პერიოდის ბოლოსათვის ნულოვან სიდიდემდე დავიდა, მისი

მნიშვნელობა მაინც დადებითი იყო, მაშინ, როდესაც გარე

მიგრაციის სალდო უარყოფითი იყო.

1992 წლამდე მოსახლეობის ბუნებრივი მატების სიდიდის

მეტობა გარე მიგრაციის უარყოფით სალდოზე ძირითადად

განსაზღვრავდა საქართველოს მოსახლეობის საერთო მატებას. 1992

წლიდან კი, ერთი მხრივ, ბუნებრივი მატების მკვეთრმა შემცირებამ

და მეორე მხრივ, ემიგრაციის ინტენსივობის მნიშვნელოვანმა

-160

-120

-80

-40

0

40

80

1960

1962

1964

1966

1968

1970

1972

1974

1976

1978

1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

bunebrivi mateba

gare migracia

14

ზრდამ, მომდევნო წლებში განაპირობა საქართველოს

მოსახლეობის რაოდენობის მნიშვნელოვანი კლება.

ამდენად, საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობრივი

ფორმირების ძირითად კომპონენტს 1960-1991 წლებში ბუნებრივი

მატება, ხოლო 1992-2000 წლებში გარე მიგრაცია წარმოადგენდა.

ბ) 2000-2015 წწ.

როდესაც 2000-იან წლებზე ვლაპარაკობთ, პირველ რიგში

აღსანიშნავია 2002 წელს (17 იანვრის მდგომარეობით)

ჩატარებული საქართველოს მოსახლეობის პირველი საყოველთაო

ეროვნული აღწერა. მისი შედეგები სპეციალისტების მიერ

არაერთგვაროვნად არის შეფასებული.

უპირველეს ყოვლისა აღნიშნული კრიტიკული

დამოკიდებულება ეფუძნება ემიგრანტთა სააღწერო ფურცელს",

რომელმაც პრაქტიკულად ვერ, ან ცუდად "იმუშავა". მაგალითად,

2002 წლის აღწერის შედეგებიდან გამომდინარეობს, რომ

ემიგრანტების რაოდენობა საქართველოდან შეადგენს 113,7 ათასს

(საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული

აღწერის შედეგები, 2003). იმავე დროს სტატისტიკის

დეპარტამენტის გაანგარიშებით გარე მიგრაციის უარყოფითმა

სალდომ საქართველოსათვის აღწერათაშორის პერიოდში (1989-

2001 წწ.) დაახლოებით 930 ათასი შეადგინა12.

2002 წლის მოსახლეობის აღწერის შედეგებიდან

გამომდინარეობს, რომ მუდმივი მოსახლეობის რაოდენობა 4371,5

ათასის, ხოლო ფაქტობრივი მოსახლეობის რაოდენობა _ 4355,7

ათასის ტოლი იყო, ანუ სხვაობა მათ შორის შეადგენდა 15,8

ათასს.

12 G. Tsuladze. Demographic Yearbook of Georgia 2014. UNFPA. Tbilisi, 2015.

15

დიაგრამა 3. საქართველოს მოსახლეობის ცვლილება

2001-2014 წწ. (1 იანვრის მდგომარეობით)

მოტანილი დიაგრამიდან ჩანს, რომ 2002 წელს,

მოსახლეობის შეფასებითი რაოდენობა ნაკლები იყო მუდმივზე

370,5 ათასით. 2003-2014 წლებში აღნიშნული სხვაობა იზრდებოდა

და 2014 წლის 1 იანვრისთვის მიაღწია 729,8 ათასს, ანუ 16,3%-ს.

ამასთან, მოცემულ წლებში საქსტატის მონაცემებით

მოსახლეობის რაოდენობა 4 მილიონის ფარგლებშია და 2008

წლიდან ზრდის ტენდენციით ხასიათდება. მისგან განსხვავებით,

შეფასებითი მონაცემებით 2002 წლიდან იგი 4 მილიონს ქვემოთაა

და კლების ტენდენცია გააჩნია. მოსახლეობის ფორმირების ორი

კომპონენტიდან, საქსტატის შემთხვევაში მიგრაციული სალდო

უარყოფით როლს არ თამაშობს, მისგან განსხვავებით,

შეფასებითი მაჩვენებლებით, მოსახლეობის რაოდენობის

ცვლილების გადამწყვეტ ფაქტორად ისევ გარე მიგრაცია

გვევლინება, რაც ნათლად ჩანს ქვემოთ მოტანილი დიაგრამა 4-

დან.

3200

3400

3600

3800

4000

4200

4400

4600

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

7

200

8

200

9

201

0

201

1

201

2

201

3

201

4

ათას

იათ

ასი

ათას

იათ

ასი

საქსტატი შეფასება (გ. წულაძე)

16

დიაგრამა 4. მოსახლეობის საერთო მატების (კლების)

კომპონენტები საქართველოში 2001-2014 წწ.

საქსტატის და შეფასებითი მაჩვენებლების ასეთი

კონტრასტული განსხვავება, ისევ და ისევ მოსახლეობის

დემოსტატისტიკური აღრიცხვის პრობლემებიდან გამომდინარე-

ობს. აღნიშნულთან დაკავშირებით, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია

ცალ-ცალკე გავაანალიზოთ და შევადაროთ, როგორც მოსახლეობის

ბუნებრივი მატების კომპონენეტების დაბადებულთა და

გარდაცვლილთა რაოდენობის, ასევე მიგრაციული სალდოს

საქსტატის და ჩვენი შეფასებითი მაჩვენებლები.

-50

-30

-10

10

30

50

70

90

-2000

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

1800020

02

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

ათას

იათ

ასი

ათას

იათ

ასი

მიგრაცია - საქსტატი

მიგრაცია - შეფასება

ბუნებრივი მატება -

საქსტატიბუნებრივი მატება -

შეფასება

17

დიაგრამა 5. ცოცხლად დაბადებულთა დინამიკა 2000-2014 წწ.

მოტანილი დიაგრამა 5-დან ჩანს, რომ 2007-2009 წლებში,

საქსტატის ოფიციალურ და ჩვენს შეფასებით დაბადებულთა

რაოდენობა ერთმანეთის მსგავსია, რაც მეტყველებს ამ წლებში

გამოსწორებულ აღრიცხვაზე. ამ წლებისგან განსხვავებით წინა და

მომდევნო წლების სხვაობა კი მიანიშნებს დაბადებულთა

არასრულ აღრიცხვაზე.

დიაგრამა 6. გარდაცვლილთა რაოდენობის დინამიკა

2000-2014 წწ.

ცოცხლად დაბადებულთა აღრიცხვისგან განსხვავებით 2000-

2014 წლებში უფრო მეტად დარღვეულია გარდაცვლილთა

აღრიცხვა, განსაკუთრებით 2004-20010 წლებში, რასაც ნათლად

გვიჩვენებს დიაგრამა 6.

დაბადებულთა და გარდაცვლილთა რაოდენობის

40000

42000

44000

46000

48000

50000

52000

54000

56000

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

საქსტატი

შეფასება

40000

45000

50000

55000

60000

65000

70000

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

საქსტატი

შეფასება

18

დინამიკიდან გამომდინარე, 2002-2014 წლებში მოსახლეობის

ბუნებრივმა მატებამ საქსტატის მონაცემებით 100,0 ათასი კაცი,

ხოლო შეფასებით 71,4 ათასი კაცი შეადგინა.

როგორც დიაგრამა 7-დან ჩანს, მოსახლეობის ბუნებრივი

მოძრაობის კომპონენტთა აღრიცხვასთან შედარებით უფრო

ცუდადაა საქმე გარე მიგრაციის აღრიცხვაში. 2002-2014 წლებში,

გარე მიგრაციული სალდო, არასწორი აღრიცხვის გამო, საქსატატის

მონაცემებით დადებითი იყო და 24 ათასი, ხოლო შეფასებით

უარყოფითი იყო და – 314 ათასი შეადგინა.

დიაგრამა 7. საქართველოს მოსახლეობის გარე მიგრაციის სალდო

2002-2014 წწ.

როგორც, კვლევის მეთოდოლოგიაში აღვნიშნეთ. ჩვენგან

(მეცნიერ-ექსპერტთაგან) განსხვავებით, საქსტატს კანონმდებ-

ლობით არა აქვს სახელმწიფო სამსახურებიდან ოფიციალურად

მიღებული მიდინარე სტატიტიკური ინფორმაციის გადამოწმების,

გადაანგარიშების და შეფასების უფლება. სწორედ ამის შედეგია,

რომ ოფიციალურ სტატისტიკაში ზოგჯერ არ აღირიცხება

სამშობიაროს გარეთ, ბინაში დაბადებულები, ხოლო გარდაცვლითა

(განსაკუთრებით ჩვილთა) შემთხვევაში რეგისტრაციის გვერდის

ავლით დაკრძალულები.

საქმე ისაა, რომ, როგორც სხვადასხვა წლების ჩვენი და

გაეროს ექსპერტების გამოკვლევები გვიჩვენებენ საქართველოს

მთიანეთის და ქვემო ქართლის სოფლებში ჯერ კიდევ აღინიშნება

-40

-20

0

20

40

60

80

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

ათას

იათ

ასი

ათას

იათ

ასი

saqstatiSefaseba (g. wulaZe)

19

ბინაზე მშობიარობა. გარდა ამისა საქართველოში მცხოვრებ

აზებაიჯანელთა ნაწილი მშობიარობდა და მშობიარობს უცხოეთში

(ძირითადად აზერბაიჯანში); 2008 წლის საქართველო-რუსეთის

ომამდე, ოსთა და ქართველთა შორის არსებული მშვიდობიანი

ურთიერთობის დროს, ცხინვალის რეგიონთან მცხოვრები

მოსახლეობა სამშობიაროდ გადადიოდა ცხინვალში. აღნიშნული

ძირითადად გამოწვეული იყო მოსახლეობის მძიმე სოციალურ-

ეკონომიკური მდგომარეობით და საქართველში მშობიარობის

სიძვირით. შესაბამისად დაბადებულთა ეს ნაწილი არ

რეგისტრირდებოდა და არ აღირიცხებოდა საქსტატის

დაბადებულთა კრებსით მაჩვენებლში.

გარდაცვლილთა აღრიცხვის პრობლემას ძირითადად

ართულებდა და ართულებს, ის, რომ საქართველოს ზოგიერთ

რაიონში და სოფელში, მიუხედავად ადგილობრივ ხელისუფალთა

ადმინისტრაციული ჯარიმისა, გარდაცვლილის დაკრძალვისთვის

მიწის გამოსაყოფად, ხშირად არ ითხოვდენ გარდაცვლილის

რგისტრაციის მოწმობას. გარდა ამისა თვით ოჯახი გარდაცვლილს

რეგისტრაციის გარეშე დასაფლავებისთვის, სასაფლაოზე მიწის

გამოყოფის ყოველგვარი ნებართვის გარეშე, ასაფლავებდა და

ასაფლავებს. გარდა ამისა, ოჯახი მძიმე სოციალურ-ეკონომიკური

პირობებიდან გამომდინარე, გარდაცვლილის პენსიის

შენარჩუნების მოზნით, გარდაცვლილ პენსიონერს გვიან, ან

საერთოდ არ ატარებს რეგიტრაციაში და სხვა.

ზემოთ მოტანილი მიზეზები და ბუნებრივი მოძრაობის

აღრიცხვის ადმინისტრირების დაბალი დონე და კულტურა

შესაბამისად ართულებს ზუსტ აღრიცხვას, რაშიც საქსტატს ვერ

დავადანაშაულებთ.

მოსახლეობის ბუნებრივი მოძრაობისგან განსხვავებით,

მიგირაციის არაზუსტი აღრიცხვა ძირითადად არასწორი

მეთოდოლოგიის შედეგია. კერძოდ, საზღვრის დაცვის

დეპარტამენტი 2012 წლამდე აღრიცხავდა მხოლოდ ვიზიტორებს

და შესაბამის სტატისტიკური ბაზების არარსებობის გამო არ

ხერხდებოდა ვიზიტორთა ხანგრძლივობის და სხვა პარამეტრების

გამოყოფა, რაც შესაძლებლობას მისცემდა საქსტატს სწორედ

აღერიცხა საერთაშორისო მიგრაცია. 2012 წლიდან გარე მიგრაციის

20

აღრიცხვის საქსტატის შემუშავებულმა ახლმა მეთოდიკამ

მნიშვნელოვნად შეამცირა გარე მიგრაციის არაზუსტი აღრიცხვა და

იმედია კიდევ უფრო გაუმჯობესდება. რაც შეეხება ქვეყნის შიგა

მიგრაციას, საბჭოთა პერიოდის (თუმცა არც მაშინ იყო ზუსტი

აღრიცხვა) შემდეგ საერთოდ მოიშალა, რამდენადაც მოსახლეობის

ქვეყნის შიგნით გადაადგილება საერთოდ აღარ კონტროლდება და

შესაბამისად არ აღირიცხება.

გასაკვირი აღარ უნდა იყოს საქსტატის და ჩვენი შეფასებით,

მოსახლეობის ორ აღწერათაშორის პერიოდში 2002-2014 წწ.

მოსახლეობის ყოველწლიურ რაოდენობას შორის სხვაობა.

დიაგრამა 4-ის შესაბამისად, 2015 წლის 1 იანვრისთვის

საქართველოს მოსახლეობა უნდა ყოფილიყო 4496 ათასი კაცი

(გაეროს მონაცემით 4 მილიონი კაცი). 2014 წლის 5 ნოემბრის

მოსახლეობის აღწერის შედეგად კი დაფიქსირდა 3714 ათასი კაცი

(ბოლო ოფიცილური მონაცემით 3713808 კაცი), ანუ 782 ათასი

კაცით (17%-ით) ნაკლები. ამ თვალსაზრისით ბევრად უფრო ზუსტი

აღმოჩნდა ექსპერტული შეფასებით გაანგარიშებული

მაჩვენებლები, რომლის თანახმადაც 2015 წლის 1 იანვრისთვის,

მოსახლეობის რაოდენობა შეფასებით უნდა ყოფილიყო 3756,1

ათასი, ხოლო საქსტატის მონაცემებით – 3729,5 ათასი შეადგინა.

განსხვავება მხოლოდ 26,6 ათასია (0,7%).

საქსტატის 2002-2914 წლების მოსახლეობის აღწერათაშორის

პერიოდის თუნდაც ერთი, 2014 წლის დემოგრაფიულ მონაცემთა

გადაანგარიშება იძლევა მნიშვნელოვან ცვლილებებს.

ამ ასპექტით, მაგალითად მოვიტანთ დაბადებისას

მოსახლეობის სიცოცხლის მოსალოდნელი ხანგრძლივობის

მაჩვენებლებს. თუ ეს მაჩვენებელი საქსტატის მონაცემით ორივე

სქესისთვის 2013 წელს შეადგენდა 75,2 წელს, 2014 წლის

გადაანგარიშებით იგი შეადგენს 72,9 წელს, ანუ 2,3 წლით ნაკლებს.

ამასთან, ერთ წელიწადში, მამაკაცებისთვის იგი შემცირდა 2,1

წლით და შეადგინა 68,7 წელი, ხოლო ქალებისთვის 2,2 წლით და

შეადგენს 77,2 წელს.

ამდენად, მოსახლეობის 2014 წლის აღწერამ დაადასტურა

არაზუსტი აღრიცხვის პირობებში მიმდინარე სტატისტიკური

აღრიცხვის არასაიმედობა.

21

2.2.2.2. საქართველოსსაქართველოსსაქართველოსსაქართველოს დემოგრაფიულიდემოგრაფიულიდემოგრაფიულიდემოგრაფიული განვითარებისგანვითარებისგანვითარებისგანვითარების

ზოგადიზოგადიზოგადიზოგადი ტენდენციებიტენდენციებიტენდენციებიტენდენციები

მსოფლიოს ზოგად დემოგრაფიულ ვითარებასათან

შედარებით, საქართველოში განსხვავებული მდგომარეობა

ჩამოყალიბდა. დღეისათვის მოსახლეობის აღწარმოების

თვალსაზრისით, საქართველო განვითარებული ქვეყნების, ხოლო

გარე მიგრაციის თვალსაზრისით – ნაკლებად განვითარებული

ქვეყნების მსგავსია.

ერთი შეხედვით, საქართველოს დემოგრაფიული ვითარების

გაუარესება 1990-იან წლებიდან იწყება, მაგრამ თუ დემოგრაფიული

მოვლენების განვითარების ანალიზს ბოლო ოთხი ათეული წლის

მანძილზე განვიხილავთ, საკითხი სხვაგვარად წარმოგვიდგება.

დემოგრაფიული განვითარების არასასურველი ტენდენციები

საქართველოში ჯერ კიდევ 1970-იანი წლების შუა პერიოდში,

ზოგიერთი მთიანი რაიონის (ონი, ამბროლაური) დეპოპულაციაში

გამოიხატა. საქართველოს ცალკეული რეგიონები, მოსახლეობის

ბუნებრივი მატების არსებული დონის მიხედვით 1990 წლისთვის

შემდეგნაირად გამოიყურებოდა: პირველი – დეპოპულაციის 6

რაიონი; მეორე – დეპოპულაციის ზღვართან მყოფი (0-დან 5‰-მდე),

19 რაიონი; მესამე – ბუნებრივი მატების საშუალო დონე (5-დან 15‰-

მდე) 33 რაიონი, რომელთა ნაწილი ახლოს იყო დაბალი ბუნებრივი

მატების ზღვართან; მეოთხე – მაღალი დონის მქონენი (15‰-ზე

მეტი) 11 რაიონი, რომელთა უმრავლესობაში ავტოქტონურ

მოსახლეობას არაქართველი მოსახლეობა სჭარბობდა13.

მოსახლეობა შემცირდა როგორც ქალაქად, ისევე სოფლად,

მაგრამ მოსახლეობის შემცირებამ ძირითადად სოფელი

დააზარალა, რომლის მოსახლეობა 23,8%-ით, ხოლო ქალაქის –

6,3%-ით შემცირდა 2014 წლისთვის საქართველოს ეროვნული

სტრუქტურა შემდეგნაირად წარმოსდგება: ქართველები – 3177,8

13 А. Сулаберидзе. Особенности демографического развития Грузии. Материалы междунар. конференции «Актуальные проблемы развития демографических процессов в Грузии» Тбилиси, 1999, с.37-49.

22

ათასი (84,5%); აზერბაიჯანელები – 229,4 ათასი (6,1%); სომხები –

195,6 ათასი (5,2%); რუსები – 56,4 ათასი (1,5%); ოსები – 33,8 ათასი

(0,9%); ბერძნები – 15,0 ათასი (0,4%); ქურთები და იეზიდები

(ერთად) – 15,0 ათასი (0,4%); ებრაელები – 3,8 ათასი (0,1%) და ა.შ.

სამწუხაროა, რომ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებთა

გარეშე, რომელთა რაოდენობის განსაზღვრა ერთობ ძნელია –

საქართველოს მოსახლეობის ეროვნულ სტრუქტურაში, აფხაზები

მხოლოდ 0,1%-ს (3,8 ათასი), ხოლო ოსები – 0,9%-ს (33,8 ათასი)

შეადგენენ, მაშინ როდესაც 1989 წელს მთელ საქართველოში

მცხოვრებ აფხაზთა რაოდენობა 95,9 ათასს (1,8%), ხოლო ოსების –

164,1 ათასს (3,0%) შეადგენდა. ამასთან, 1989 წლისთვის,

დღევანდელ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებთა

გათვალისწინების გარეშე, საქართველოს სხვადასხვა რაიონში

ცხოვრობდა 2,6 ათასი აფხაზი (0,1%) და 97,7 ათასი ოსი (2,0 %).

ქორწინებათა რაოდენობის შემცირების და გადავადების

შედეგად გაიზარდა ქორწინების საშუალო ასაკი და მან

ქალებისათვის 26,5, ხოლო მამაკაცებისათვის კი 29,8 წელს მიაღწია.

ამ ფონზე დემოგრაფიულ ვითარებას კიდევ უფრო ამწვავებს

განქორწინებათა მაღალი მაჩვენებელი. ეს დევიაციური

დემოგრაფიული ფაქტორი განსაკუთრებით გაიზარდა ათ წლამდე

ხანგრძლივობის ქორწინებებში. განსაკუთრებით საგანგაშოა ერთ

წლამდე ასაკის ქორწინებებში მყოფთა განქორწინებათა სიხშირე

(2013 – 6,7%, ხოლო 2014 – 7,7%). აღნიშნულმა, ისედაც შემცირების

მქონე შობადობის ტენდენციებში კიდევ უფრო შეამცირა პირველი

და მეორე შვილის დაბადება, თუმცა ამ ფონზე სასიამოვნოა ბოლო

წლებში მესამე და მომდევნო რიგითობის ბავშვთა წილის ზრდა. ამ

უკანასკნელის ზრდა თავის მხრივ ადასტურებს, მოსახლეობაში

მესამე და შემდგომი რიგითობის ბავშვებზე მოთხოვნილების

არსებულ მაღალ დონეს, რომლის სრულ რეალიზაციას ქვეყანაში

არსებული მძიმე სოციალურ-ეკონომიკური პირობები უშლის

ხელს.

საქართველო, თავისი დემოგრაფიული განვითარებით

დღეისათვის იმყოფება მოსახლეობის აღწარმოების

თანამედროვედან უახლეს ტიპზე გარდამავალ პერიოდში.

დემოგრაფიული განვითარების კანონზომიერებიდან

23

გამომდინარე ამ ეტაპისთვის დამახასიათებელია შობადობის

შემცირება და მოკვდაობის ზრდა, რასაც მოსახლეობის

აღწარმოების უახლეს ტიპზე დეპოპულაცია მოჰყვება14

14 ა. სულაბერიძე, ვ. სულაბერიძე. მოსახლეობის აღწარმოების უახლესი ტიპის,

ფაზათაშორისი და ტიპთაშორისი გარდამავალი პერიოდის შესახებ. დემოგრაფიისა

და სოციოლოგიის პრობლემები. საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის

დემოგრაფიისა და სოციოლოგიური კვლევის ინსტიტუტის შრომების კრებული.

თბილისი, 2004 წ. ტ. 2. გვ. 62-76; გ. წულაძე. მსოფლიოს დემოგრაფიული

განვითარება (1950-2050). თბილისი, 2011. გვ. 637-640.

24

ცხრილი 1. საქართველოს დემოგრაფიული ვითარების შეფასება და

დემოგრაფიული პოლიტიკის ორიენტაცია

დემოგრაფიული ინდიკატორები

საფრთხის

კრიტიკული

დონე

დემოგრაფიული

მაჩვენებლები (2014 წ.)

პროგნოზი 2025-2030 წწ.

(შეფასების საშუალო ვარიანტი)

ოფიციალ.

(საქსტატი) შეფასება მაჩვენებელი

პროგნოზული

მაჩვენებლის შეფასება

მოსახლეობის მატება წელიწადში (ათასი) 0,1 3,73 3,75 0,03-0,05 დაბალი

ბუნებრივი მატება (‰) 0,0-1,0 3,1 2,0 -2,8 დაბალი

შობადობა (‰) 13,0 16,3 16,4 11,4 დაბალი

მოკვდაობა (‰) 13,0 13,2 14,4 14,0 მაღალი

შობადობის ჯამობრივი კოეფიციენტი 2,13 2,19 2,33 1,76 დაბალი

მოსახლეობის აღწარმოების ნეტო კოეფიციენტი 1,0 1,04 1,10 0,85 დაბალი

ჩვილთა მოკვდაობა (1000 ცოცხლად

დაბადებულზე)

განვითარებული

ქვეყნების დონე 9,5 15,4 7,9

მაღალი

სიცოცხლის მოსალოდნელი ხანგრძლივობა

დაბადებისას:

ორივე სქესი განვითარებული

ქვეყნების დონე

73,0 72,0 75,2 დაბალი

მამაკაცები „-„ 68,7 67,0 71,9 დაბალი

ქალები „-„ 77,2 76,2 78,2 დაბალი

15 წლამდე ასაკის მოსახლეობა (%) 24 17,4 19,9 16,4 დაბალი

15-64 წლის ასაკის მოსახლეობა (%) 69 68,7 64,2 66,6 დაბალი

65 წლის და უფროსი ასაკის მოსახლეობა (%) 7,0 13,9 15,9 16,9 მაღალი

გარე მიგრაციის სალდო (‰) 0,0 -1,7 -3,2 0,3 დაბალი

25

როგორც ცხრილი 1-დან ჩანს საქართველოს დემოგრაფიული

განვითარების პერსპექტივები 2025-2030 წწ. კიდევ უფრო

ნეგატიურია.15

ზემოთ მოტანილიდან გამომდინარე, საქართველოს

დემოგრაფიულ განვითარებაზე არსებით გავლენას ახდენს და

შემდგომშიც მოახდენს დემოგრაფიული ტალღა. კერძოდ, 1990-იან

წლებში შობადობის ერთბაშად დაცემის შედეგად, 2020 წლისთვის,

1990-იან წლებთან შედარებით, 28-30%-ით ნაკლები ქალი

გვეყოლება დედის ასაკში (დედის საშუალო ასაკი 27,5 წელი).

ხოლო პროგნოზით, 2030 წლის მოსახლეობის აღწარმოების ნეტო

კოეფიციენტის თანახმად. 2030 წელთან შედარებით, 2055-2060

წლებში კიდევ 15%-ით შემცირდება დედის ასაკში მყოფ ქალთა

რაოდენობა. იმ პერიოდისთვის ძნელია განსაზღვრო ბავშვთა

მოსალოდნელი რაოდენობა, მაგრამ, თუ გავითვალისწინებთ იმას,

რომ მათგან შესაძლოა ზოგიერთი არ გათხოვდეს, ან უშვილოდ

დარჩეს, ძნელი მისახვედრი არ არის, რომ 2050 წლისთვის

საქართველოს რეპროდუქციული პოტენციალი, დემოგრაფიული

უსაფრთხოების თვალაზრისით, დღევანდელთან შედარებით,

კიდევ უფრო გაუარესდება.

ქვეყნის დემოგრაფიული განვითარების გაუარესების

თვალსაზრით, ბევრად უფრო ცუდადაა საქმე რეგიონებში.

დღეისათვის მოსახლეობის ბუნებრივი მატება აღინიშნება

მხოლოდ თბილისში, აჭარაში, ქვემო და შიგა ქართლის რაიონებში,

დანარჩენ მხარეთა ცალკეულ რაიონებში კი დეპოპულაციაა.

2030 წლისთვის მოსალოდნელი მიგრაციის დადებითი

სალდო, 0,3‰-ის ფარგლებშია, რაც უმნიშვნელოა, და ფაქტიურად

ნულოვანი სალდოს ფარგლებში 1000 კაცს შეადგენს. მისი სიმცირე

15 მოტანილი პროგნოზი შესრულებულია მხოლოდ დემოგრაფიულ

სტატისტიკაზე, არადემოგრაფიული ფაქტორების ზემოქმედების

გათვალისწინების გარეშე. ამასთან იგი ეფუძნება პროფესორ გიორგი

წულაძის ექსპერტული შეფასების მასალებს, რომლის სიზუსტეც მეტ–

ნაკლებად დაადასტურა საქართველოს მოსახლეობის 2014 წლის

საყოველთაო აღწერამ.

26

მიანიშნებს იმაზე, რომ ქვეყნიდან ისევ მოსალოდნელია

ახალგაზრდობის გადინება, თუმცა მათ რაოდენობას გადაფარავს,

უცხოეთიდან დაბრუნებული 65 წელს გადაცილებული

მოსახლეობა. ამდენად, ქვეყნიდან „ტვინების“ გადინების

საშიშროება კვლავ რჩება. ეს უკანასკნელი კი გავლენას იქონიებს

ერთი მხრივ, ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკურ, მეორე მხრივ,

დემოგრაფიულ განვითარებაზე.

ამდენად, უახლოეს პერსპექტივაში, დღეისათვის, ქვეყნის

მხოლოდ ზოგიერთ რეგიონში არსებული დეპოპულაციის

ნაცვლად, მოსალოდნელია საქართველოში დეპოპულაციის

მასობრივი გავრცელება.

დეპოპულაციაში, ზოგიერთი მეცნიერი16 ყველაზე მეტ

საშიშროებას, უახლოეს ათასწლეულში რიგი „მინი-ერების“ და

ხალხთა მთლიანად გაქრობაში ხედავს, რასაც საერთაშორისო

კონფლიქტების გამწვავება მოჰყვება.

დემოგრაფიული უსაფრთხოების თვალსაზრისით,

დეპოპულაციას ზოგიერთი დემოგრაფი17 განიხილავს ორი

პოზიციიდან: პირველი, დეპოპულაცია დემოგრაფიული

განვითარების ევოლუციის კანონზომიერი შედეგია და მასში

ვერავითარ სერიოზულ პრობლემას ვერ ხედავენ, ვერც

მოსახლეობის შენარჩუნების და ვერც ოჯახის დემოგრაფიული

დეგრადაციის კუთხით. პირიქით, მოსახლეობის სიცოცხლის

ხანგრძლივობის თვალსაზრისით, მას ცივილიზებულ ტიპად

მიიჩნევენ. ერთადერთი, რასაც ამ პროცესის ნეგატიურ მხარედ

მიიჩნევენ, ესაა მოსახლეობის მაღალი დაბერების შედეგად,

მოკვდაობის ზრდა. მეორე პოზიციიდან კი, ისინი დეპოპულაციას

განიხილავენ რუსეთის გეოპოლიტიკური მდებარეობიდან,

როგორც ერთობ უარყოფითს.

16 Антонов А.И. Политическая демография. Проблемы противодействия,

упадок семьи и депопуляция. В сб., «Демографические процессы и семейная

политика: региональные проблемы.», М., 1999. с. 6-15. 17 Захарова О.Д., Рыбаковский Л.Л. Геополитические аспекты депопуляции

в России. Социологические исследования №6. 1997. с. 46, 55.

27

ჩვენ მივეკუთვნებით დემოგრაფთა იმ ნაწილს, ვინც

დეპოპულაციას განიხილავს, როგორც კაცობრიობის ეთნიკური

საგანძურიდან რომელიმე მცირერიცხოვანი ეთნოსის გაქრობის

საშიშროებას.

ჩვენ ვეთანხმებით ა. ანტონოვს, რომ „დეპოპულაცია

საზოგადოებისა და ოჯახის ქცევის მნიშვნელოვან

სახეცვლილებასთან ერთად გამოიწვევს პროგრესული

კაცობრიობის მიერ აქტიური დემოგრაფიული პოლიტიკის წინა

პლანზე წამოწევას“18.

უახლოეს პერსპექტივაში საქართველოში დეპოპულაციის

მასობრივ გავრცელებაზე, შეიძლება ითქვას, რომ ერთ-ერთმა

პირველმა, ჯერ კიდევ 1970-იანი წლების დასაწყისში აკად.

პ. გუგუშვილმა19 გამოთქვა მოსაზრება და შემდგომ ჩვენს შრომაში20.

რაჭა-ლეჩხუმისა და სხვა მთიანი რაიონების დემოგრაფიული

პროცესების ანალიზის საფუძველზე, დავასაბუთეთ, რომ

დეპოპულაციის საწყისი ნიშნები 1970-იანი წლების მეორე

ნახევარში საქართველოში უკვე იყო. ამის საფუძველს იძლეოდა

ჯერ კიდევ 1970-იანი წლების შუა პერიოდიდან (1975 წ.) 6 რაიონში

დაფიქსირებული დეპოპულაცია.

მომდევნო წლებში კი თბილისში 1990 წელს დემოგრაფიულ

პრობლემებზე გამართულ საერთაშორისო კონფერენციაზე, ასევე

დავასაბუთეთ, რომ: დემოგრაფიული ტენდენციების გაგრძელების

პირობებში, აქტიური სოციალურ-დემოგრაფიული პოლიტიკის

გარეშე, 2000 წლისთვის დაბადებულთა საერთო რაოდენობაში

მესამე და შემდგომი რიგითობის ბავშვთა წილი 15%-ზე ნაკლები

18 Антонов А.И. Политическая демография. Проблемы противодействия,

упадок семьи и депопуляция. В сб., «Демографические процессы и семейная

политика: региональные проблемы.», М., 1999. с. 6-15 19 პ. გუგუშვილი. საქართველოს სსრ მოსახლეობის აღწარმოების

საკითხები. თბილისი, 1973. 20 ა. სულაბერიძე. „საქართველოს მთიანეთის დემოგრაფიული

განვითარების პრობლემები“. თბილისი, 1986.

28

იქნებოდა, ხოლო შობადობა მოკვდაობის სწრაფი ზრდის ფონზე

მოსახლეობის მარტივ აღწარმოებას ვერ უზრუნველყოფდა21.

1980-იანი წლების მეორე ნახევრიდან, ჩვენს მიერ

დეპოპულაციის თაობაზე არააერთი გამოქვეყნებული საგანგაშო

სამეცნიერო თუ პუბლიცისტური წერილი ქვეყნის ხელისუფლების

მხრიდან უყურადღებოდ რჩებოდა. ასევე, საქართველოს

პარლამენტმა და მთავრობამ არავითარი ყურადღება არ მიაქცია და

თაროზე შემოდო ავტორთა ჯგუფის მიერ 1999 წელს შემუშავებული

და თვით მთავრობის მიერ დამტკიცებული „საქართველოს

დემოგრაფიული განვითარების ერთიანი სოციალურ-

დემოგრაფიული და საოჯახო პოლიტიკის კონცეფცია

პროგრამული მიმართულებებით“. პრაქტიკულად არაფერი

გაუკეთებია საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და

სოციალური დაცვის სამინისტროში 1997-2006 წწ. ფიქტიურად

არსებულ დემოგრაფიულ დეპარტამენტს.

საქართველოს ხელისუფლებისა და მთავრობის

უმოქმედობის ფონზე, მხოლოდ სრულიად საქართველოს

კათალიკოს-პატრიარქი, მისი უწმინდესობა და უნეტარესობა ილია

II, როგორც ყოველთვის, აღმოჩნდა ერზე მზრუნველი მამა. 2007

წლის ნოემბერში, საპატრიარქოში შექმნილ დემოგრაფიული

კომისიის წევრებთან შეხვედრაზე მან მოიწონა ჩვენი წინადადება

(ა. სულაბერიძე) და გამოვიდა ინიციატივით ყოველი მესამე და

შემდგომი რიგითობის ბავშვის მონათვლაზე.

დემოგრაფიული პოლიტიკის ამ არაორდინალურმა

ღონისძიებამ გასაოცარი დემოგრაფიული შედეგი მოიტანა და ამ

ინიცატივის სკეპტიკოსებიც (ასეთებიც მრავალნი აღმოჩნდნენ) კი

გააოცა. 2007-2014 წწ. დაბადებულთა საერთო რაოდენობაში მესამე

და შემდგომი რიგითობის ბავშვთა წილი 10,9%-დან 18,3 %-მდე

გაიზარდა. შესაბამისად, ამ წლებში 1,5-დან 2,2 ბავშვამდე გაიზარდა

შობადობის ჯამობრივი კოეფიციენტის ოფიციალური მაჩვენებელი,

21 Сулаберидзе А. Особенности демографического развития Грузии.

Материалы Международной конференции «Актуальные проблемы

демографического развития в Грузии». Тб., 1990.

29

თუმცა უფრო მაღალია ანალოგიური შეფასებითი მაჩვენებელი,

რომელიც ამ წლებში 1,8-დან 2,3-მდე გაიზარდა. გაუმჯობესდა

მოსახლეობის აღწარმოების ნეტო კოეფიციენტიც, რომლის

შეფასებითი მაჩვენებილი 1-ის ზევით დაფიქსირდა. ეს

დემოგრაფიული მაჩვენებლები გვიჩვენებენ, რომ 2009 წლიდან,

შობადობის თვალსაზრისით, მოსალოდნელი დეპოპულაციური

პროცესი შეჩერებულია და იგი მოსახლეობის გაფართოებულ

აღწარმოებას უზრუნველყოფს, რაც 1991 წლის შემდეგ, როგორც

ოფიციალურად, ასევე ექსპერტული შეფასებით 2009 წლამდე არ

დაფიქსირებულა.

შობადობის მაჩვენებლის დღვანდელი დონე, როგორც

„დემოგრაფიული ფანჯარა“, საშუალებას იძლევა აქტიური

დემოგრაფიული პოლიტიკის გატარებით მეტ-ნაკლებად

გავაუმჯობესოთ სხვა დემოგრაფიული პროცესები, რაც არც თუ ისე

ადვილია. საქმე ისაა, რომ დემოგრაფიული ვითარების

გამოსწორება და დეპოპულაციის თავიდან აცილება, მხოლოდ

შობადობის ზრდით ვერ მიიღწევა. მოკვდაობის ზრდის სწრაფი

ტემპის და მაღლი დონის პირობებში, იგი ვერ შეაჩერებს

დეპოპულაციას. მან შეიძლება გადაავადოს ან შეარბილოს

დეპოპულაციის პროცესი. წლების მანძილზე დემოგრაფიული

პროცესებისადმი უყურადღებობამ თავისი შედეგი გამოიღო და

დემოგრაფიული პროცესების (დემოგრაფიული დაბერების მაღალი

დონე, დეფორმირებული ასაკობრივ-სქესობრივი სტრუქტურა,

მოკვდაობის, განსაკუთრებით, დედათა და ჩვილთა მაღალი დონე,

ემიგრაციის მაღალი ინტენსივობა და სხვ.) არასასურველი

ტენდენციებით განვითარებამ, ქვეყანას გარკვეული

დემოგრაფიული საფრთხე შეუქმნა. კერძოდ:

– მოსახლეობის რაოდენობის შემცირების ტენდენცია;

ამასთან, საქართველოს მოსახლეობის წილის შემცირება სამხრეთ

კავკასიის რეგიონში, მოსახლეობის რაოდენობის შიდარეგიონული

დისპროპორცია; დასახლებული პუნქტების, მათ შორის –

სოფლების დაცლა; საშუალო და პატარა ქალაქებიდან მიგრაციიდან

გამომდინარე, მათში მოსახლეობის შემცირების შედეგად დიდ

30

ქალაქებში მოსახლეობის ზრდა; რეგიონული სოციალურ-

ეკონომიკური განვითარებისათვის მოსახლეობის რაოდენობრივი

შეუსაბამობა;

– დემოგრაფიული სტრუქტურის დეფორმაციის ტენდენცია.

მოსახლეობის საერთო რაოდენობაში ახალგაზრდობის წილის

შემცირება, დემოგრაფიული დაბერება, ქორწინებითი

სტრუქტურის დეფორმაცია;

– მოსახლეობის ბუნებრივი მატების შემცირების ტენდენცია;

შობადობის დონის შემცირება; მოკვდაობის დონის ზრდა;

საქორწინო და რეპროდუქციული პოტენციალის შემცირება;

– მოსახლეობის უახლესი ტიპი – დეპოპულაცია, როგორც

კანონზომიერი დემოგრაფიული პროცესი, რაც უფრო

მოკლევადიანი და „რბილი“ (დაბალ დონეზე, ბუნებრივი მატების

ნულოვან ზღვართან ახლოს) იქნება ქვეყანაში, მით უფრო

უსაფრთხოა იგი ქვეყნისა და ერის ფიზიკური უწყვეტობისთვის და

არსებობისათვის.

31

3.3.3.3. მოსახლეობმოსახლეობმოსახლეობმოსახლეობისისისის რაოდენობარაოდენობარაოდენობარაოდენობა, , , , ასაკობრივასაკობრივასაკობრივასაკობრივ----სქესობრივისქესობრივისქესობრივისქესობრივი დადადადა

ეროვნულიეროვნულიეროვნულიეროვნული შემადგენლობაშემადგენლობაშემადგენლობაშემადგენლობა

საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობა თითქმის ბოლო

ნახევარი საუკუნის განმავლობაში დაახლოებით 1 მილიონი

ადამიანით შემცირდა.

მოცემული ნაშრომის სახელწოდებიდან გამომდინარე,

გასაგებია, რომ ყურადღება ეთმობა არა მხოლოდ ზოგადად

საქართველოს, არამედ მის ცალკეულ რეგიონებს.

აღსანიშნავია, რომ რეგიონული თვალსაზრისით,

მოსახლეობის საერთო რაოდენობის კლების ფონზე, მატებას

ჰქონდა ადგილი (1970-2014 წწ. პერიოდისათვის) თბილისსა და

აჭარაში (იხ. დანართი, ცხრილი 1).

უნდა აღინიშნოს, რომ რეგიონების მოსახლეობის რაოდენობა

ყოველთვის მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა ერთმანეთისაგან.

თბილისი და იმერეთი ყველაზე ხალხმრავალ რეგიონებს

წარმოადგენდა. თუმცა განსხვავება მათ შორის ის არის, რომ

თბილისის მოსახლეობა უფრო ზრდის ტენდენციით

ხასიათდებოდა (კლებას ჰქონდა ადგილი 1989-2002 წლების

პერიოდში), ხოლო იმერეთის მოსახლეობის რაოდენობა, 1970-1989

წლებში, ზრდის შემდეგ, კლებას განიცდის და სადღეისოდ

მნიშვნელოვნად ნაკლებია, ვიდრე 1970 წელს იყო.

მოსახლეობის რაოდენობის სიმცირით საქარველოში

ყოველთვის გამოირჩეოდა რაჭა-ლეჩხუმი და ზემო სვანეთი.

ამასთან, აღსანიშნავია, რომ აღნიშნული რეგიონის მოსახლეობის

რაოდენობა მუდმივად განიცდიდა კლებას მთელი 1970-2014

წლების პერიოდში. საბოლოოდ რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო

სვანეთის მოსახლეობის რაოდენობა 2014 წლისათვის 1970 წელთან

შედარებით 2,5-ჯერ შემცირდა.

შესადარებლად, იმერეთის რეგიონის მოსახლეობის

რაოდენობა, რომელზედაც ზემოთ გვქონდა საუბარი, შემცირდა

1,3-ჯერ.

ქვემოთ მოტანილ დიაგრამაზე გამოსახულია საქართველოსა

და რეგიონების მოსახლეობის რაოდენობა 1970 და 2015 წწ.

32

რეგიონები განლაგებულია მოსახლეობის რაოდენობის კლების

მიხედვით.

დიაგრამა 8. საქართველოსა და რეგიონების მოსახლეობის

რაოდენობა (ათასი) 1970 და 2014 წწ.

წყარო: დანართი, ცხრილი 1

როგორც ვხედავთ, მოსახლეობის ყველაზე დიდი

რაოდენობით გამოირჩევა თბილისი და შემდეგ იმერეთი, ხოლო

ყველაზე მცირე რაოდენობით – რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი.

ამასთან, განსხვავება მათ შორის ძალიან მნიშვნელოვანია: მაგ., 2014

წლისათვის რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მოსახლეობის

რაოდენობა იმერეთის მოსახლეობის რაოდენობაზეც კი 17-ჯერ

ნაკლები იყო, ხოლო თბილისის მოსახლეობის რაოდენობაზე – 35-

ჯერ ნაკლები.

ზემოთ აღნიშნული რაოდენობრივი განსხვავებები

პროცენტული თვალსაზრისით ზოგჯერ მნიშვნელოვანია, ხოლო

ზოგ შემთხვევაში – უმნიშვნელო.

1970-2014 წლების პერიოდში, საქართველოს მთელ

მოსახლეობაში, თბილისის მოსახლეობის წილი მუდმივად

იზრდებოდა (19%-დან 30%-მდე). სხვა რეგიონებისათვის

ცვალებადობა უმნიშვნელო იყო.

0 1000 2000 3000 4000 5000

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი

სამხრეთ ოსეთი

მცხეთა-მთიანეთი

გურია

სამცხე-ჯავახეთი

შიდა ქართლი

აჭარა

სამეგრელო-ზემო სვანეთი

კახეთი

აფხაზეთი

ქვემო ქართლი

იმერეთი

თბილისი

საქართველო

2014 1970

33

ქვემოთ ცხრილში მოტანილია საქართველოსა და რეგიონების

მოსახლეობის რაოდენობის განსხვავება 2015 წელს 1970 წელთან

შედარებით.

ცხრილი 2. საქართველოსა და რეგიონებისათვის სხვაობა

მოსახლეობის რაოდენობას შორის და მოსახლეობის

მატების კოეფიციენტები 1970 და 2015 წლებისათვის

სხვაობა 2015 და

1970 წ.

მოსახლეობას

შორის (ათასი)

მოსახლეობის

მატების

კოეფიციენტი

მოსახლეობის

მატების

კოეფიციენტი (%)

საქართველო -957,0 -0,23 -22,7

თბილისი 226,4 0,23 22,5

აჭარა 26,7 0,08 8,3

გურია -36,5 -0,28 -27,8

იმერეთი -183,0 -0,29 -29,2

კახეთი -97,1 -0,26 -26,4

მცხეთა-მთიანეთი -22,1 -0,21 -21,0

რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი -48,2 -0,86 -86,2

სამეგრელო-ზემო

სვანეთი -81,4 -0,22 -21,9

სამცხე-ჯავახეთი -71,5 -0,36 -36,5

ქვემო ქართლი -73,7 -0,16 -16,0

შიდა ქართლი -10,2 -0,04 -3,8

წყარო: დანართი, ცხრილი 1

პირველ რიგში აღსანიშნავია, რომ საქართველოს

მოსახლეობის რაოდენობა აღნიშნულ პერიოდში შემცირდა 957

ათასით,

ამასთან, როგორც ვხედავთ, მოსახლეობის რაოდენობის

კლების თვალსაზრისით, განსხვავება რეგიონებს შორის

მნიშვნელოვანია, ხოლო ორი რეგიონისათვის – თბილისი და აჭარა

– მოსახლეობის რაოდენობის მატებას ჰქონდა ადგილი,

აღნიშნულ პერიოდში მოსახლეობის რაოდენობის

ცვლილებაზე რეგიონებისათვის კარგ წარმოდგენას იძლევა

მოსახლეობის მატების კოეფიციენტი. ყველაზე მნიშვნელოვანი

კლება დამახასიათებელი იყო რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო

სვანეთისათვის (86,2%), ხოლო ყველაზე მცირე – შიდა ქართლში.

34

რაც შეეხება რეგიონების შემადგენლობას, ქალაქისა და

სოფლის მოსახლეობის მიხედვით, უნდა ითქვას, რომ განსხვავება

ყოველთვის იყო და სადღეისოდაც რჩება.

1970 წელს საქართველოს ყველა რეგიონში ქალაქის

მოსახლეობის წილი ნაკლები იყო სოფლისაზე (ბუნებრივია,

თბილისის გარდა).

ამ თვალსაზრისით, გარკვეული ცვალებადობის

მიუხედავად, 2014 წლისათვის მხოლოდ აჭარა აღმოჩნდა ის

რეგიონი, სადაც ქალაქის მოსახლეობის წილმა გადააჭარბა

სოფლისას. ზოგ საკმაოდ მსხვილ რეგიონში, მაგ., როგორც კახეთია

ქალაქის მოსახლეობის წილი 2014 წლისათვისაც კი არ

აღემატებოდა 29%-ს. ამავე დროს მთლიანად საქართველოში

ქალაქის მოსახლეობის წილი 1979 წლიდან აღემატება სოფლისას,

რაც განპირობებულია თბილისის რეგიონით.

აღსანიშნავია უკაცრიელი სოფლების პრობლემა.

ცხრილი 3. უკაცრიელი სოფლების რაოდენობა საქართველოში

2014 წელს (2014 წლის მოსახლეობის აღწერის

მონაცემებით)

უკაცრიელი სოფლების

რაოდენობა 2014 წ.

საქართველო 223 თბილისი - აჭარა 3 გურია იმერეთი 8 კახეთი 53 მცხეთა-მთიანეთი 75 რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 10 სამეგრელო-ზემო სვანეთი 7 სამცხე-ჯავახეთი 10 ქვემო ქართლი 13 შიდა ქართლი 44

როგორც ვხედავთ საქართველოში 2014 წლისათვის 223

უკაცრიელი სოფელი იყო. ამასთან, ყველაზე მეტი უკაცრიელი

სოფლების რაოდენობა მოდიოდა მცხეთა-მთიანეთის რეგიონში.

35

აღსანიშნავია, რომ გურია იმ რეგიონს წარმოადგენს, სადაც 2014

წლისქათვის არცერთი უკაცრიელი სოფელი არ იყო.

უკაცრიელი სოფლების პრობლემას ის გარემოებაც

წარმოადგენს, რომ წლიდან-წლამდე უკაცრიელი სოფლების

რაოდენობა საქართველოში მატულობს. მხოლოდ 2002 წლის

შემდეგ 2014 წლამდე საქართველოში 60-ზე მეტი სოფელი

გაუკაცრიელდა.

რაც შეეხება ასაკობრივ-სქესობრივ და ეროვნულ

შემადგენლობას რეგიონების მიხედვით.

ქვემოთ, პირველ რიგში, განვიხილავთ ასაკობრივ

შემადგენლობას 2014 წლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემების

საფუძველზე.

დიაგრამა 9. 15 წლამდე და 65 და უფროსი ასაკის მოსახლეობის

წილი (%) საქართველოს რეგიონების მიხედვით

(საქსტატის მონაცემებით)

როგორც ვხედავთ, ყველაზე ახალგაზრდული

შემადგენლობით გამოირჩევა ქვემო ქართლი, ხოლო შემდეგ აჭარა.

დაბალია 15 წლამდე მოსახლეობის წილი რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო

სვანეთში. სამაგიეროდ, რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში

ყველაზე დაბერებული მოსახლეობაა. დაბერებული მოსახლეობის

ყველაზე დაბალი წილი აჭარასა და ქვემო ქართლშია.

18

.6

19

.1

19

.7

16

.3

17

.4

17

.0

12

.1 16

.9 19

.8

21

.1

18

.4

14

.3

12

.0

11

.0

18

.6

18

.0

16

.9

28

.3

17

.0

14

.0

11

.2 14

.9

0

5

10

15

20

25

30

საქა

რთ

ველ

ო

თბ

ილ

ისი

აჭარ

ა

გუ

რი

ა

იმე

რეთ

ი

მცხ

ეთა-

მთი

ანეთ

ი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმი

და

ქვემ

ო ს

ვანე

თი

სამე

გრ

ელო

-ზემ

ო

სვან

ეთი

სამც

ხე-

ჯავ

ახეთ

ი

ქვემ

ო ქ

აერ

თლ

ი

ში

და

ქარ

თლ

ი

0-1465+

36

დიაგრამა 10. მამაკაცებისა და ქალების წილი (%) რეგიონების

მიხედვით (2014 წლის მოსახლეობის აღწერის

მასალების მიხედვით, საქსტატის მონაცემებით)

როგორც ვხედავთ, მხოლოდ მცხეთა-მთიანეთში მამაკაცების

წილი უმნიშვნელოდ აღემატება ქალებისას. სხვა რეგიონში

ქალების წილი მეტია მამაკაცებთან შედარებით, თუმცა

განსხცვავება დიდი არ არის. გამონაკლისს თბილისი წარმოადგენს,

სადაც სხვა რეგიონებთან შედარებით ქალების წილი 9,2%-ით

აღემატება მამაკაცებისას.

ცალკეულ შემთხვევაში, საკმაოდ განსხვავებულია

ეროვნული შემადგენლობა რეგიონების მიხედვით. მართალია

უმრავლეს შემთხცვევაში რეგიონებში მაღალია ქართველების წილი

და ზოგიერთ შემთხვევაში 95%-ს აღემატება. ორ შემთხვევაში –

სამცხე-ჯავახეთსა და ქვემო ქართლში ქართველების წილი საკმაოდ

მცირეა. მართალია დიდი განსხვავება არ არის, თუმცა სამცხე-

ჯავახეთში სომხების წილი რამდენადმე აღემატევბა

ქართველებისას.

47

.7

45

.4 48

.8

48

.2

48

.4

50

.4

48

.6

48

.1

48

.9

49

.2

48

.752

.3

54

.6

51

.2

51

.8

51

.6

49

.6

51

.4

51

.9

51

.1

50

.8

51

.3

0

10

20

30

40

50

60

საქა

რთ

ველ

ო

თბ

ილ

ისი

აჭარ

ა

გუ

რი

ა

იმე

რეთ

ი

მცხ

ეთა-

მთი

ანეთ

ი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმი

და

ქვემ

ო ს

ვანე

თი

სამე

გრ

ელო

-ზემ

ო

სვან

ეთი

სამც

ხე-

ჯავ

ახეთ

ი

ქვემ

ო ქ

აერ

თლ

ი

ში

და

ქარ

თლ

ი

%

მამაკაცები

ქალები

37

ცხრილი 4. ეროვნებების რაოდენობა (ათასი) და წილი (%)

რეგიონების მიხედვით (2014 წლის მოსახლეობის

აღწერის მასალების მიხედვით)

ს

ულ

ქარ

თვე

ლი

აზ

ერბ

აიჯ

ანელ

ი

სო

მეხ

ი

რუ

სი

ოსი

იეზ

იდ

ი

უკრ

აინე

ლი

ქი

სტი

ბერ

ძენი

ასი

რი

ელი

სხ

ვა

რაოდენობა (ათასი)რაოდენობა (ათასი)რაოდენობა (ათასი)რაოდენობა (ათასი)

საქართველო საქართველო საქართველო საქართველო 3713 3225 233 168 26 14 12 6 6 6 2 14

თბილისი 1108 997 15 53 13 4 11 3 0 2 1 8

აჭარა 334 321 0 5 4 0 0 1 0 1 0 2

გურია 113 111 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0

იმერეთი 534 530 0 1 1 0 0 0 0 0 0 1

კახეთი 319 271 32 2 2 3 1 0 6 0 0 2

მცხეთა-მთიანეთი 95 89 2 0 0 1 0 0 0 0 1 0

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო

სვანეთი 32 32 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 331 329 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0

სამცხე-ჯავახეთი 160 77 0 81 1 0 0 0 0 0 0 0

ქვემო ქართლი 424 217 177 22 3 1 0 1 0 2 0 1

შიდა ქართლი 263 249 6 2 1 5 0 0 0 0 0 0

%%%%

საქართველო საქართველო საქართველო საქართველო 100.0 86.8 6.3 4.5 0.7 0.4 0.3 0.2 0.2 0.1 0.1 0.4

თბილისი 100.0 90.0 1.4 4.8 1.2 0.4 1.0 0.3 0.0 0.2 0.1 0.7

აჭარა 100.0 96.0 0.1 1.6 1.1 0.0 0.0 0.2 0.0 0.2 0.0 0.6

გურია 100.0 98.1 0.0 1.1 0.5 0.0 0.0 0.1 0.0 0.0 0.0 0.1

იმერეთი 100.0 99.3 0.0 0.1 0.3 0.0 0.0 0.1 0.0 0.0 0.0 0.1

კახეთი 100.0 85.2 10.2 0.7 0.6 0.8 0.2 0.1 1.8 0.0 0.0 0.6

მცხეთა-მთიანეთი 100.0 94.5 2.4 0.3 0.3 1.4 0.1 0.1 0.0 0.1 0.7 0.1

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო

სვანეთი 100.0 99.7 0.0 0.0 0.1 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 100.0 99.4 0.0 0.0 0.4 0.0 0.0 0.1 0.0 0.0 0.0 0.1

სამცხე-ჯავახეთი 100.0 48.4 0.1 50.7 0.4 0.2 0.0 0.1 0.0 0.3 0.0 0.1

ქვემო ქართლი 100.0 51.3 41.8 5.1 0.6 0.2 0.1 0.1 0.0 0.5 0.1 0.2

შიდა ქართლი 100.0 94.7 2.1 0.8 0.3 1.8 0.0 0.1 0.0 0.1 0.0 0.2

აზერბაიჯანელები ძირითადად ქვემო ქართლში ცხოვრობენ,

თუმცა მოცემულ შემთხვევაში, ქართველების წილი თითქმის

10%-ით მეტია.

სხვა ეროვნებების როგორც რაოდენობა, ისე წილი საკმაოდ

მცირეა.

38

4.4.4.4. შობადობაშობადობაშობადობაშობადობა

შობადობა საქართველოში იმ დემოგრაფიულ პროცესს

წარმოადგენს, რომელიც მუდმივ ცვლილებას განიცდის.

ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობით თუ ვიხელმძღვანე-

ლებთ, იყო წლები, როდესაც საქართველოში 100000-ზე მეტი

იბადებოდა (104429 – 1961 წელს). საქსტატის მონაცემებით

დაბადებულთა ყველაზე მცირე რაოდენობა (46194) საქარველოში

2003 წელს იყო დაფიქსირებული.

ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა მნიშვნელოვნად

განსხვავდება რეგიონების მიხედვით (იხ. დანართი, ცხრილი 3).

ამასთან, ცვალებადობის მიუხედავად, 2002-2003 წლამდე

ძირითადად კლების ტენდენცია შეიმჩნეოდა. 2002 წლის

მონაცემებს თუ შევადარებთ 2014 წლისას, ვნახავთ, რომ ცოცხლად

დაბადებულთა რაოდენობა, როგორც ზოგადად საქართველოში,

ისე ყველა რეგიონში გაზრდილია. აღნიშნული მატება

საქართველოში 2008 წლიდან იწყება. შემდეგ წლებში, ცოცხლად

დაბადებულთა რაოდენობის ცვალებადობის მიუხედავად, ის მაინც

საკმაოდ მაღალია.

ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობის რეგიონული

განსხვავებები ძირითადად ორი მიზეზით არის განპირობებული:

1) მოსახლეობის რაოდენობით და 2) თვითონ შობადობის

ინტენსივობით.

მოსახლეობის რაოდენობის შესახებ ზემოთ გვქონდა

საუბარი. რაც შეეხება შობადობის ინტენსივობას რეგიონების

მიხედვით, ჩვენ შეიძლება დავინახოთ რომ ყველა რეგიონში, 2014

წლისათვის ის ნაკლები იყო, ვიდრე 1970 წელს. ყველაზე დაბალი

მაჩვენებლები 2002 წლისათვის იყო. 2014 წელს 2002 წელთან

შედარებით შობადობა საქართველოს ყველა რეგიონში გაიზარდა,

მართალია სხვადასხვა სიდიდით. მაგ., რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო

სვანეთში შობადობა 2,6-ჯერ გაიზარდა. მიუხედავად ამისა, ის ვერ

უზრუნველყოფს მოსახლეობის მარტივ აღწარმოებას.

ქვემოთ მოტანილია შობადობის ზოგადი კოეფიციენტები

საქართველოსა და რეგიონების მიხედვით პერიოდისათვის.

39

დიაგრამა 11. შობადობის ზოგადი კოეფიციენტები (‰)

წყარო: დანართი, ცხრილი 15

განსხვავებები საკმაოდ თვალსაჩინოა. თბილისში, ყველა სხვა

რეგიონისგან განსხვავებით, სადაც შობადობა შემცირდა, 2002

წლისათვის 1989 წელთან შედარებით შობადობის დონე

პრაქტიკულად არ შეცვლილა (უმნიშვნელო მატებასაც კი ჰქონდა

ადგილი). ყველაზე მნიშვნელოვან შემცირებას ჰქონდა ადგილი

ქვემო ქართლში, რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში, კახეთსა და

მცხეთა-მთიანეთში.

რაც შეეხება შობადობის ზრდას, 2014 წელს 2002 წელთან

შედარებით, ყველაზე მნიშვნელოვანი ის იყო რაჭა-ლეჩხუმსა და

ქვემო სვანეთში (2,6-ჯერ), კახეთსა (2,3-ჯერ) და ქვემო ქართლში

(2,2-ჯერ). შეგახსენებთ, რომ ეს დასახელებული რეგიონები იმ

სიაშიც იყვნენ, სადაც შობადობა 1989 წელთან შედარებით 2002

წლისათვის ყველაზე მნიშვნელოვნად შემცირდა.

0

5

10

15

20

25ს

აქარ

თვ

ელო

თბ

ილ

ის

ი

აჭარ

ა

გუ

რი

ა

იმ

ერეთ

ი

კახ

ეთი

მც

ხეთ

ა-მ

თი

ანეთ

ი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმ

ი დ

ა ქვ

ემო

სვ

ანეთ

ი

სამ

ეგრ

ელო

-ზემ

ო ს

ვან

ეთი

სამ

ცხ

ე-ჯ

ავახ

ეთი

ქვემ

ო ქ

ართ

ლი

ში

და

ქარ

თლ

ი

აფხ

აზეთ

ი

სამ

ხრ

ეთ ო

სეთ

ი

1989 2002 2014‰

40

აქვე გვინდა შევეხოთ შობადობასთან დაკავშირებულ ისეთ

მნიშვნელოვან საკითხს, როგორიც არის სქესთა რაოდენობრივი

თანაფარდობა ცოცხლად დაბადებულებში.

საქართველოსათვის ეს საკითხი საკმაოდ აქტუალური გახდა

1990-იანი წლებიდან.

საქმე ის არის, რომ ზოგადად საქართველოსათვის სქესთა

რაოდენობრივი თანაფარდობა ცოცხლად დაბადებულებში 1970-

1989 წლების სტატისტიკის მონაცემებით „ნორმალურის“ (104-107

ბიჭების რაოდენობა 100 გოგოზე) ფარგლებში იყო და 1990-იანი

წლებიდან, ამ თვალსაზრისით, დარღვევებს ჰქონდა ადგილი, ანუ

100 გოგოზე 107 ბიჭზე მეტი მოდიოდა. მაგალითისათვის

მოვიტანთ დიაგრამას.

დიაგრამა 12. სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობა ცოცხლად

დაბადებულებში საქართველოში 2002-2014

წლებისათვის (საქსტქატის მონაცემებით)

წყარო: G.Tsuladze. Demographic Yearbook of Georgia 2014. UNFPA. Tbilisi,

2015. p. 55.

შეიძლება ითქვას, რომ განსხვავება როგორც წლების, ისე

სიდიდის მიხედვით შეიმჩნევა. ცალკეულ წლებში (2008) არნახულ

მაქსიმუმს ჰქონდა ადგილი, ხოლო შემდეგ მინიმუმს (2009). 2012

წლის შემდეგ სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობის სიდიდე

მცირდება და 2014 წლისათვის ნორმალურს უახლოვდება.

აღნიშნული დარღვევის ასახნელად ძირითადად ორი

მოსაზრება არსებობს.

111.0112.6

110.6112.8 111.9

110.6

127.7

104.5

107.9109.6 109.4

107.8 106.9

100

105

110

115

120

125

130

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

41

ერთთა თვალსაზრისით სქესთა რაოდენობრივი

თანაფარდობის დარღვევა ცოცხლად დაბადებულებში

გამოწვეულია ორსულობისას სქესის გამოვლენის ადრეული

დიაგნოსტიკის შედეგით, რომელსაც საბოლოოდ მოჰყვება

ხელოვნური აბორტი და მიიღება დისპროპორცია. ლოგიკა

მოცემულ შემთხვევაში შემდეგნაირია: ვინაიდან საქართველოში

ბიჭებს მეტი უპირატესობა ენიჭება, ვიდრე გოგოებს, ადრეული

დიაგნოსტიკისას გოგოს ნაყოფის შემთხვევაში ზოგიერთი

მიმართავს ხელოვნურ აბორტს, რაც საბოლოოდ იწვევს აღნიშნულ

დისპროპორციას.

მეორეთა აზრით სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობის

დარღვევა ცოცხლად დაბადებულებში ძირითადად გამოწვეულია

სტსტისტიკური აღრიცხვის არასრულყოფილებით. მოცემულ

შემთხვევაში ის არგუმენტიც მოჰყავთ, რომ ადრეულ

დიაგნოსტიკამდე გაცილებით ადრე საქართველოში ადგილი

ჰქონდა აღნიშნულ დარღვევას. მაგ., მე-19 საუკუნის ბოლოს

თბილისის გუბერნიაში ცოცხლად დაბადებულებში 100 გოგოზე

მოდიოდა 115 ბიჭი. რაც შეეხება თანამედროვე პერიოდს, თვითონ

სიდიდის მნიშვნელოვანი რყევა (2008-2009 წწ.) მეტყველებს

არასრული აღრიცხვის შედეგზე. აღრიცხვის მოწესრიგებასთან

ერთად აღნიშნული პრობლემაც აღარ იარსებებს. ამასთან,

საქართველოში ბიჭის სქესის უპირატესობა გოგოზე არც თუ ისე

უტყუარი ფაქტია. მაგ., ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის

დემოგრაფიისა და სოციოლოგიის ინსტიტუტის მიერ 2013 წელს

ჩატარებული კვლევის შედეგებიდან გამომდინარეობს: მართალია,

განსხვავება შეიმჩნევა მამაკაცებისა და ქალების მიერ

დასახელებული ბავშვების რაოდენობაში, მაგრამ საერთო

რაოდენობა დიფერენცირებული სქესის მიხედვით მსგავსია –

იმდენივე გოგოზეა ორიენტაცია, რამდენიც ბიჭზე. რა თქმა უნდა

ხელოვნური აბორტები სასურველი სქესის ბავშვის გამო კეთდება,

თუმცა მისი მასშტაბი გაცილებით მცირეა და, აქედან გამომდინარე,

ვერ მივიღებდით სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობის

ცოცხლად დაბადებულებში ისეთ მნიშვნელოვან დარღვევას,

როგორც ეს სტატისტიკური მონაცემებიდან გამომდინარეობს.

რაც შეეხება რეგიონებს.

42

უნდა აღინიშნოს, რომ 1970-1989 წლებში ზოგადად

საქართველოსათვის ნორმალური სქესთა რაოდენობრივი

თანაფარდობა (105-106) არაერთგვაროვანი იყო საქართველოს

რეგიონებისათვის (იხ. დანართი, ცხრილი 18).

1970 წელს ყველაზე დაბალი სქესთა რაოდენობრივი

თანაფარდობა ცოცხლად დაბადებულებში დაფიქსირებული იყო

შიდა ქართლსა (100,1) და იმერეთში (101,6), ხოლო ყველაზე მაღალი

– თბილისსა (110,8) და სამეგრელო-ზემო სვანეთში (110,7).

1979 წლისათვის მდგომარეობა რამდენადმე შეიცვალა.

ყველაზე მაღალი სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობით

გამოირჩეოდა რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი (112,2), ხოლო

ყველაზე დაბალით – სამხრეთ ოსეთი (98,5).

1989 წლისათვის მდგომარეობა ისევ იცვლება. სამხრეთ

ოსეთში უკვე ყველაზე მაღალი სქესთა რაოდენობრივი

თანაფარდობაა (121,7), ხოლო ყველაზე დაბალით – მცხეთა-

მთიანეთსა (99,8) და შიდა ქართლში (99,9).

2014 წლისათვის, წინა პერიოდთან შედარებით,

საქართველოს რეგიონები სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობით

ცოცხლად დაბადებულებში უფრო ნაკლებად განსხვავდება

ერთმანეთისგან. მინიმალური სიდიდე დაფიქსირებული იყო

აჭარაში (103,8), ხოლო მაქსიმალური – გურიაში (114,6), ქვემო

ქართლსა (114,3) და რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში (114,1).

მოტანილი რეგიონული განსხვავებები ირიბად იმ

მოსაზრების სასარგებლოდ მეტყველებს, რომ საქართველოში

სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობის დარღვევა ცოცხლად

დაბადებულებში ძირითადად გამოწვეულია მასთან

დაკავშირებული სტატისტიკური აღრიცხვით.

ჩვენ არ ვუარყოფთ სელექციური აბორტების არსებობას,

მაგრამ, როგორც ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის

დემოგრაფიისა და სოციოლოგიის ინსტიტუტის მიერ ჩატარებული

სოციოლოგიურ-დემოგრაფიული კვლევის22 შედეგებიდან

22 შ. წიკლაური. სელექციური აბორტები საქართველოში – მითი თუ

რეალობა?! დემოგრაფიის და სოციოლოგიის პრობლემები. ილიას

სახელმწიფო უნივერსიტეტის დემოგრაფიისა და სოციოლოგიის

ინსტიტუტის შრომების კრებული. თბილისი, 2014. გვ. 55-63.

43

გამომდინარეობს, ასეთი აბორტების წილი საქართველოში მცირეა

(1,7% ყველა გაკეთებულ აბორტებს შორის). გამოკითხული

ქალებისა და მამაკაცების მიერ დასახელებული ოჯახში ბიჭებისა

და გოგონების საშუალო რაოდენობა ერთმანეთისგან არ

განსხვავდება.

აღსანიშნავია, რომ ამავე კვლევიდან გამომდინარე, თუ

ოჯახში 2 ბავშვი იყო დაგეგმილი, მეორე ბავშვის იმავე სქესის

შემთხვევაში, რაც პირველია, ბავშვს იყოლიებდა მამაკაცების 91,8%

და ქალების 94,4%23. ამდენად, დიდი უმრავლესობა მაინც

იყოლიებს ბავშვს მიუხედავად იმისა, რომ ორივე ბავშვი ერთი

სქესის შეიძლება იყოს. როგორც მამაკაცების, ისე ქალების მეტ წილს

მიაჩნია, რომ მომავალი ბავშვის სქესი არ წარმოადგენს იმ

გარემოებას, რომელზეც დამოკიდებულია პიროვნების

გადაწყვეტილება იყოლიოს შვილი უახლოეს 5 წელიწადში.

ამასთან, შვილის ყოლის გადაწყვეტილების ძირითად გარემოებად

მამაკაცები მიიჩნევენ მეუღლის ჯანმრთელობასა და ფინანსურ

მდგომარეობას, ხოლო ქალები – პირად ჯანმრთელობას და

მეუღლის სამსახურს.

მოცემულზე წარმოდგენას იძლევა ჩვენი გამოკვევის

შედეგები, რომელიც მოტანილია ცხრილში

ცხრილი 5. გამოკითხულ ქალთა მიერ ბოლოს გაკეთებული

აბორტის მიზეზები ( %)

მიზეზი %

აღარ მინდოდა მეტი შვილი 31,8

ორსულობა საფრთხეს უქმნიდა ჩემს ჯანმრთელობას 28,3

მოსალოდნელი იყო ავადმყოფი ბავშვის დაბადება 5,2

ოჯახის ეკონომიკური მდგომარეობის გამო 29,6

ჩემს პარტნიორს აღარ სურდა მეტი შვილის ყოლა 2,6

არ მსურდა ვყოფილიყავი მარტოხელა დედა 0,9

მინდოდა სხვა სქესის ბავშვის ყოლა 1,7

სულ 100,0

23 ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის დემოგრაფიისა და სოციოლოგიის

ინსტიტუტის 2014 წლის სოციოლოგიური კვლევის მასალები.

44

აღნიშნულს ადასტურებს სხვა კვლევებიც. მაგალითად,

“Reproductive Health Survey Georgia, 2010” გამომდინარეობს, რომ

ასეთი ქალების წილი მხოლოდ 1,4%-ია.

ამდენად, სქესთა მეორეული რაოდენობრივი თანაფარდობის

დარღვევა საქართველოში გამოწვეულია არა სელექციური

აბორტებით, არამედ დაბადებულთა აღრიცხვის ხარვეზებით, რაც

პირველ თავში განვიხილეთ. ასევე მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ

საქართველოში სქესთა მეორეული თანაფარდობის დარღვევა

ბიჭების სასარგებლოდ გამოწვეულია სელექციური აბორტებით,

ვინაიდან ბიჭს მეტ უპირატესობას ანიჭებენ არ დასტურდება.

მსგავსი დასკვნა მიღებული იქნა სხვა მკვლევარების მიერაც.

კერძოდ,, შ.წიკლაურის დასკვნით: „საქართველოში სქესთა

რაოდენობრივი „დარღვევის“ ძირითად მიზეზს წარმოადგენს

ხარვეზები მოსახლეობის სტატისტიკაში, თუმცა გარკვეულწილად

ადგილი აქვს სელექციურ აბორტებსაც“24.

24 შ. წიკლაური. სელექციური აბორტები საქართველოში – მითი თუ

რეალობა?! დემოგრაფიის და სოციოლოგიის პრობლემები. ილიას

სახელმწიფო უნივერსიტეტის დემოგრაფიისა და სოციოლოგიის

ინსტიტუტის შრომების კრებული. თბილისი, 2014. გვ. 55-63.

45

5. მომომომოკვდაობაკვდაობაკვდაობაკვდაობა დადადადა სიცოცხლისსიცოცხლისსიცოცხლისსიცოცხლის ხანგრძლივობახანგრძლივობახანგრძლივობახანგრძლივობა

საქართველოს დემოგრაფიული განვითარების იმ ეტაპზე,

რომელსაც ჩვენ განვიხილავთ, ანუ 1970-იანი წლებიდან,

მოკვდაობის საერთო დონე მუდმივ ზრდას განიცდის, რაც

ძირითადად დემოგრაფიული დაბერების შედეგია.

დიაგრამა 13. მოკვდაობა მოსახლეობის 1000 სულზე (‰)

საქართველოში 1970-2014 წწ.

წყარო: დანართი, ცხრილი 19.

აღსანიშნავია, რომ ამ თვალსაზრისით განსხვავებები

რეგიონების მიხედვით თვალსაჩინოა. ყველაზე დაბალი

მოკვდაობის ინტენსივობა ქვემო ქართლისთვის იყო

დამახასიათებელი და სადღეისოდაც ასეა, ხოლო ყველაზე მაღალი

მოკვდაობით გამოირჩეოდა და ბოლო დრომდე რჩება რაჭა-

ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი. ამასთან, 2014 წელს 1970 წელთან

შედარებით მოკვდაობის ინტენსივობა მნიშვნელოვნად გაიზარდა

როგორც ქვემო ქართლში (1,8-ჯერ), ისე განსაკუთრებით რაჭა-

ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში (2,1-ჯერ).

მოკვდაობის ზრდა დროთა განმავლობაში, მთელი

აღნიშნული პერიოდისათვის, ყველა რეგიონისათვის იყო

დამახასიათებელი, მართალია სხვადასხვა ზომით. ყველაზე

ნაკლებად მოკვდაობის ინტენსივობა გაიზარდა თბილისსა

(1,4-ჯერ) და აჭარაში (1,5-ჯერ), ხოლო ყველაზე მეტად – იმერეთში,

მცხეთა მთიანეთში, რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში,

სამეგრელო-ზემო სვანეთსა და სამცხე-ჯავახეთში (2,1-ჯერ).

7.38.4 8.7

10.6

13.2

0

5

10

15

1970 1979 1989 2002 2014

‰

46

დიაგრამა 14. მოკვდაობა მოსახლეობის 1000 სულზე (‰)

საქართველოში რეგიონების მიხედვით1970-2014 წწ.

წყარო: დანართი, ცხრილი 19.

სიცოცხლის მოსალოდნელ ხანგრძლივობაზე რეგიონების

მიხედვით, მოცემულ შემთხვევაში, სამწუხაროდ შეიძლება

ვიმსჯელოთ მხოლოდ 2014 წლისათვის.

ქვემოთ, ცხრილი 3-ში მოცემულია სიცოცხლის

მოსალოდნელი ხანგრძლივობა დაბადებისას რეგიონების

მიხედვით. ბუნებრივია, აღნიშნული მონაცემების მისაღებად

აგებულ იქნა მოკვდაობის ცხრილები.

მამაკაცებისათვის სიცოცხლის მოსალოდნელი ხანგრძლი-

ვობა დაბადებისას რეგიონების მიხედვით მერყეობს 67-71 წელს

შორის. ის ყველაზე დაბალია სამეგრელო-ზემო სვანეთში (67,0),

ხოლო ყველაზე მაღალი სამცხე-ჯავახეთში (70,7). ამდენად, სხვაობა

მაქსიმუმსა და მინიმუმს შორის რეგიონებისათვის 3,7 წელს

შეადგენს.

ქალების შემთხვევაში ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი

გვხვდება რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში (76,4), ხოლო ყველაზე

მაღალი მცხეთა-მთიანეთში (77,7). ამდენად, განსხვავება რეგიონებს

579

1113151719212325

თბ

ილ

ის

ი

აჭარ

ა

გუ

რი

ა

იმ

ერეთ

ი

კახ

ეთი

მც

ხეთ

ა-მ

თი

ანეთ

ი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმ

ი დ

ა

ქვემ

ო ს

ვან

ეთი

სამ

ეგრ

ელო

-ზემ

ო

სვ

ანეთ

ი

სამ

ცხ

ე-ჯ

ავახ

ეთი

ქვემ

ო ქ

ართ

ლი

ში

და

ქარ

თლ

ი

აფხ

აზეთ

ი

სამ

ხრ

ეთ ო

სეთ

ი

1970 1979

1989 2002

2014

‰

47

შორის 1,3 წელს წარმოადგენს, რაც გაცილებით ნაკლებია

მამაკაცებთან შედარებით.

ცხრილი 6. სიცოცხლის მოსალოდნელი ხანგრძლივობა

დაბადებისას საქართველოსა და რეგიონების

მიხედვით 2014 წ.

ორივე სქესი მამაკაცები ქალები

საქართველო 73.0 68.7 77.2

თბილისი 73.1 68.6 76.9

აჭარა 72.9 69.3 76.9

გურია 72.8 68.4 77.4

იმერეთი 71.8 67.3 76.6

კახეთი 72.6 68.9 76.5

მცხეთა-მთიანეთი 72.4 67.9 77.7

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 71.6 67.6 76.4

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 71.8 67.0 76.9

სამცხე-ჯავახეთი 73.8 70.7 76.9

ქვემო ქართლი 73.3 69.6 76.9

შიდა ქართლი 72.8 68.9 76.8

გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ საქსტატის მონაცემების

საფუძველზე.

48

6.6.6.6. ბუნებრივიბუნებრივიბუნებრივიბუნებრივი მატებამატებამატებამატება

ბუნებრივი მატება შობადობისა და მოკვდაობის

ურთიერთქმედების შედეგს წარმოადგენს. განსახილველი

პერიოდის განმავლობაში, ზოგადად საქართველოში, ბუნებრივი

მატება კლებას განიცდიდა და 2002 წელს ნულამდე დაეცა. შემდეგ

შეიმჩნევა მისი ზრდა (იხ. დანართი, ცხრილი 20).

რეგიონული თვალსაზრისით, განსხვავებებს შობადობასა და

მოკვდაობას შორის მოჰყვა შესაბამისი განსხვავებები ბუნებრივ

მატებაში.

სხვებთან შედარებით, მაღალი ბუნებრივი მატებით როგორც

1970, ისე შემდეგ წლებში გამოირჩეოდა აჭარა დაქვემო ქართლი,

ხოლო ყველაზე დაბალი ბუნებრივი მატებით – რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი.

დიაგრამა 15. ბუნებრივი მატება (‰) საქართველოს რეგიონების

მიხედვით

წყარო: დანართი, ცხრილი 20.

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

თბ

ილ

ისი

აჭარ

ა

გუ

რი

ა

იმე

რეთ

ი

კახ

ეთი

მცხ

ეთა-

მთი

ანეთ

ი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმი

და

ქვემ

ო ს

ვანე

თი

სამე

გრ

ელო

-ზემ

ო ს

ვანე

თი

სამც

ხე-

ჯავ

ახეთ

ი

ქვემ

ო ქ

ართ

ლი

ში

და

ქარ

თლ

ი

აფხ

აზეთ

ი

სამხ

რეთ

ოსე

თი

1989 2002 2014

‰

49

სხვებთან შედარებით, მაღალი ბუნებრივი მატებით როგორც

1970, ისე შემდეგ წლებში გამოირჩეოდა აჭარა და ქვემო ქართლი,

ხოლო– რაჭა-ლეჩხუმში და ქვემო სვანეთში ბუმებრივი მატების

ნაცვლად კლება აღინიშნა.

აღსანიშნავია, რომ უკვე 1979 წლისათვის რაჭა-ლეჩხუმსა და

ქვემო სვანეთში დეპოპულაციას ჰქონდა ადგილი, რომელიც შემდეგ

პერიოდში კიდევ უფრო გამოხატულ ხასიათს ღებულობს.

დეპოპულაციის თვალსაზრისით ყველაზე მძიმე ვითარება

შეინიშნებოდა 2002 წელს. ამ დროისათვის დეპოპულაცია

მიმდინარეობდა საქართველოს ისეთ 6 რეგიონში, როგორიც არის

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი, გურია, კახეთი, მცხეთა-

მთიანეთი, იმერეთი და სამეგრელო-ზემო სვანეთი. იმ

დროისათვის, აღნიშნულ რეგიონებში, საქართველოს მოსახლეობის

43,3% იმყოფებოდა. მართალია, 2014 წლისათვის მდგომარეობა

რამდენადმე გამოსწორდა და დეპოპულაციამ დაიკლო ყველა

აღნიშნულ რეგიონში, გარდა რაჭა-ლეჩხუმის და ქვემო სვანეთისა.

რაც შეეხება კახეთს, იქ დეპოპულაცია შეიცვალა ძალიან

უმნიშვნელო ბუნებრივი მატებით.

50

7.7.7.7. ქორწინებაქორწინებაქორწინებაქორწინება

როგორც ცნობილია ქორწინება საზოგადოებრივ

ურთიერთობათა განვითარების გარკვეულ საფეხურზე კანონით ან

ჩვეულებით ნებადართული კავშირია ქალსა და მამაკაცს შორის,

რომელიც აწესრიგებს მათ ურთიერთობას, შვილებისადმი

დამოკიდებულებას და განსაზღვრავს თითოეული მათგანის

ადგილს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ქორწინების წარმოშობა-

განვითარების შესახებ მრავალი შეხედულება არსებობს. შუა და

ზედა პალეოლითის ხანაში, გვაროვნული წყობილების

ჩამოყალიბების საფეხურზე, წარმოიქმნა ეგზოგამია და ჯგუფური

ქორწინება. გვაროვნულ წყობილებაში შეიქმნა წყვილადი

ქორწინება. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ საქორწინო

ურთიერთობის ამ საფეხურზე ცოლი და ქმარი საცხოვრებლად

რჩებოდნენ თავ-თავიანთ გვარში. უფრო მოგვიანებით ქმარი

დასახლდა ცოლის გვარში, ხოლო შემდეგ ცოლი გადავიდა ქმრის

გვარში. მეუღლეთა პირადი ქონება გაუყოფელი იყო, ხოლო

ქორწინება – არამყარი. წყვილადი ქორწინების ყველა აღნიშნული

ფორმა ინარჩუნებდა ჯგუფური ქორწინების გადმონაშთებს.

გვაროვნული წყობილების დაშლის ხანაში მომზადდა ნიადაგი

კლასობრივი საზოგადოებისათვის, არსებითად შეიცვალა

ქორწინების ბუნებაც. გვარის დაშლის საფუძველზე შეიქმნა დიდი

პატრიარქალური ოჯახი ანუ საოჯახო თემი და მონოგამიური

ქორწინება. ქორწინების ყველაზე მყარი ფორმაა ცოლ-ქმრული

წყვილისა და მათი შთამომავლობის მტკიცე კავშირი მამაკაცის

ხაზით. მონოგამიურმა ქორწინებამ დასრულებული სახე მიიღო

ინდივიდუალური ანუ პატარა ოჯახის ჩამოყალიბების დროიდან.25

როგორც ვხედავთ, 1970-2014 წლების პერიოდში ქორწინების

მაჩვენებელი მოსახლეობის 1000 სულზე (ზოგადი კოეფიციენტი)

მნიშვნელოვან ცვლილებას განიცდიდა. როგორც

საქართველოსათვის, ისე რეგიონებისათვის მაქსიმალური

25დემოგრაფიის მოკლე ენციკლოპედიური ლექსიკონი. შემდგენელი

გ. წულაძე. UNFPA. თბილისი, 2012. გვ. 272-273.

51

მნიშვნელობა 1979 წელს იქნა დაფიქსირწბული, ხოლო

მინიმალური – 2002 წელს (იხ. ცხრილი 19).

უნდა აღინიშნოს, რომ ქორწინების მინიმალური დონე 1970-

1989 წლებში დაფიქსირებული იყო რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო

სვანეთში, ხოლო 2002 და 2014 წლებში – მცხეთა-მთიანეთში. რაც

შეეხება ქორწინების მაქსიმალურ დონეს, 1970 წელს იგი თბილისში

იყო, 1979 წელს – ქვემო ქართლში, 1989 წელს – აჭარაში, 2002 წელს

– ისევ თბილისში და 2014 წელს – აჭარაში. მოტანილი იმაზე

მიგვანიშნებს, რომ ქორწინების მაქსიმალური დონე რეგიონების

მიხედვით ცვალებადობას განიცდიდა.

დიაგრამა 16. ქორწინება (‰) საქართველოს რეგიონების მიხედვით

წყარო: დანართი, ცხრილი 21.

0

2

4

6

8

10

12

14

თბ

ილ

ისი

აჭარ

ა

გუ

რი

ა

იმე

რეთ

ი

კახ

ეთი

მცხ

ეთა-

მთი

ანეთ

ი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმი

და

ქვემ

ო

სვან

ეთი

სამე

გრ

ელო

-ზემ

ო ს

ვანე

თი

სამც

ხე-

ჯავ

ახეთ

ი

ქვემ

ო ქ

ართ

ლი

ში

და

ქარ

თლ

ი

აფხ

აზეთ

ი

სამხ

რეთ

ოსე

თი

1979 2002 2014‰

52

8.8.8.8. განქორწინებაგანქორწინებაგანქორწინებაგანქორწინება

განქორწინება ქორწინების რეგისტრაციის გაუქმების

შედეგად საქორწინო წყვილების დაშლის პროცესია.

განქორწინება რთული სოციალური პროცესია.

განქორწინების დონე განისაზღვრება მრავალი გარემოებით,

რომელთა შორის წამყვანი მნიშვნელობა აქვს ამა თუ იმ ქვეყნის

საზოგადოებრივი განვითარების მოცემული ეტაპისათვის

დამახასიათებელ სოციალურ-კულტურულ ნორმებს, ქორწინების

გაბატონებულ ნორმებს, ქალის მდგომარეობას საზოგადოებაში,

ოჯახის ცხოვრების წესს და სხვა. დიდი მნიშვნელობა აქვს აგრეთვე

ქვეყანაში მოქმედ ქორწინების გაუქმებასთან (განქორწინებასთან)

დაკავშირებულ კანონმდებლობას.

დემოგრაფია განქორწინებას განიხილავს როგორც

მოსახლეობის საქორწინო და საოჯახო სტრუქტურის ფორმირების

ფაქტორს, მის ურთიერთკავშირს სხვა დემოგრაფიულ

პროცესებთან და მის გავლენას მოსახლეობის აღწარმოებაზე.

დემოგრაფიას აინტერესებს არა ქორწინების გაუქმების ცალკეული

შემთხვევები, არამედ ასეთ შემთხვევათა ერთობლიობა საქორწინო

კოჰორტებში.

განქორწინების ინტენსივობა, ჩვეულებრივ, ქალაქის

მოსახლეობაში უფრო მაღალია, ვიდრე სოფლისაში; დიდ

ქალაქებში უფრო მაღალია, ვიდრე მცირეში. განქორწინების დონის

ზრდას ხელს უწყობს მოსახლეობის სტრუქტურაში სქესთა მკვეთრი

დისპროპორცია, მეუღლეების ასაკს შორის დიდი განსხვავება,

უნაყოფობა ან შეგნებული უშვილობა, მცირეშვილიანობა და სხვა.26

1970-2014 წლებში განქორწინების დონე საქართველოში

მუდმივ ცვალებადობას განიცდიდა. 1970-1990 წლების პერიოდში

იგი იზრდებოდა. შემდეგ წლებში, პრაქტიკულად 2006 წლამდე ის

მცირდებოდა, ხოლო შემდეგ წლებში, მის ზრდას ჰქონდა ადგილი.

2014 წლისათვის 1970 წელთან შედარებით, განქორწინების სიხშირე

2-ჯერ და მეტად გაიზარდა. განქორწინების მინიმალური დონე

საქართველოში 1996-2006 წლებში იყო დაფიქსირებული

26 დემოგრაფიის მოკლე ენციკლოპედიური ლექსიკონი. შემდგენელი

გ. წულაძე. UNFPA. თბილისი, 2012. გვ. 43-44.

53

(0,4-0,5‰).

1970-1989 წლებში განქორწინების მინიმალური დონე – 0,1‰

რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში იყო. ასეთივე დონე 1989 წელს

შეინიშნებოდა აგრეთვე გურიასა და სამეგრელო-ზემო სვანეთში.

აღსანიშნავია, რომ განქორწინების დონე გარკვეულ

კავშირშია ქორწინებასთან – რაც უფრო დაბალია ქორწინებათა

სიხშირე, მით უფრო ნაკლებია განქორწინება.

რაც შეეხება განქორწინების მაქსიმალურ დონეს, ის

თბილისში იყო დაფიქსირებული.

მიჩნეულია, რომ განქორწინების დონეს განქორწინების

ზოგად კოეფიციენტთან (‰) შედარებით უფრო ზუსტად

გამოხატავს განქორწინების ინდექსი, რომელიც წარმოადგენს

მოცემულ პერიოდში (მაგ. ერთ წელიწადში) განქორწინებათა

რაოდენობის შეფარდებას იგივე პერიოდის ქორწინებათა

რაოდენობასთან. შესაძლებელია განქორწინების ინდექსის

პროცენტებში გამოსახვა (როგორც ჩვენს შემთხვევაში), რისთვისაც

შეფარდებით მიღებული განქორწინების ინდექსი უნდა

გავამრავლოთ 100-ზე. ასეთ შემთხვევაში მიღებული სიდიდე

გვიჩვენებს, თუ რამდენი განქორწინება მოდის ყოველ 100

ქორწინებაზე.

დიაგრამა 17. განქორწინების ინდექსი (%) საქართველოს

რეგიონების მიხედვით

წყარო: დანართი, ცხრილი 23.

0

10

20

30

40

თბ

ილ

ის

ი

აჭარ

ა

გუ

რი

ა

იმ

ერეთ

ი

კახ

ეთი

მც

ხეთ

ა-

მთ

იან

ეთი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმ

ი

და

ქვემ

ო …

სამ

ეგრ

ელო

-ზემ

ო

სვ

ანეთ

ი

სამ

ცხ

ე-ჯ

ავახ

ეთი

ქვემ

ო ქ

ართ

ლი

ში

და

ქარ

თლ

ი

აფხ

აზეთ

ი

სამ

ხრ

ეთ ო

სეთ

ი

%1989 2002 2014

54

განქორწინების ინდექსის მინიმალური მაჩვენებელი 1970-

2002 წლებში რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში იყო, ხოლო 2014

წელს – სამცხე-ჯავახეთში. რაც შეეხება მაქსიმალურ დონეს, ის

თბილისში იყო (იხ. დანართი, ცხრილი 23).

განქორწინების ჯამობრივი კოეფიციენტით27 თუ

ვიმსჯელებთ, მისი მინიმალური დონე 1999 და 2003-2004 წლებში

(0,05)იყო დაფიქსირებული, ხოლო მაქსიმალური დონე 2014 წელს –

0,3-ის ფარგლებში. 1990-1994 წლებში განქორწინების ჯამობრივი

კოეფიციენტი მუდმივ კლებას განიცდიდა, ხოლო 2005 წლის

შემდეგ მისი მუდმივი ზრდა შეიმჩნევა. ამასთან, 2003-2004 წლების

გარდა განქორწინების ჯამობრივი კოეფიციენტი მამაკაცებში

რამდენადმა უფრო მაღალი იყო, ვიდრე ქალებში.

დიაგრამა 18. განქორწინების ჯამობრივი კოეფიციენტი

საქართველოში

წყარო: G. Tsuladze. Demographic Yearbook of Georgia 2014. UNFPA. Tbilisi,

2015. p. 91-92.

27განქორწინების ჯამობრივი კოეფიციენტი წარმოადგენს ყველა ასაკის

განქორწინების ასაკობრივი კოეფიციენტების ჯამს. უჩვენებს

განქორწინებათა საშუალო რაოდენობას თაობის სიცოცხლის

განმავლობაში, ასაკის მიხედვით განქორწინებათა სიხშირის არსებული

დონის შენარჩუნებისას (იხ. დემოგრაფიის მოკლე ენციკლოპედიური

ლექსიკონი. შემდგენელი გ. წულაძე. UNFPA. თბილისი, გვ. 117)

0.234

0.052

0.357

0.208

0.051

0.332

0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

1990 1999 2014

მამაკაცები ქალები

55

9.9.9.9. მიგრაციამიგრაციამიგრაციამიგრაცია

მიგრაციად მიიჩნევენ ადამიანთა გადაადგილებას ამა თუ იმ

ტერიტორიის საზღვრებს იქით საცხოვრებელი ადგილის,

სამუშაოდ ან მეტ-ნაკლებად ხანგრძლივი დროის შეცვლის მიზნით.

გადაადგილების ხანგრძლივობის მიხედვით გამოყოფენ მუდმივ და

დაბრუნებით მიგრაციას. ეს უკანასკნელი შეიცავს დროებით

მიგრაციას. მიგრაციის ცნება შეიცავს სეზონურ და ქანქარისებურ

მიგრაციას, თუმცა ვიწრო გაგებით მიგრაციამისი მუდმივი ფორმაა.

გამოყოფენ გარე და შიდა მიგრაციას. გარე მიგრაცია

ცნობილია აგრეთვე საერთაშორისოს სახელწოდებით თავისი

სახელწოდებით და გულისხმობს სახელმწიფო საზღვრების

გადაკვეთას. შიდა მიგრაცია წარმოადგენს ქვეყნის შიგნით

მოსახლეობის გადაადგილებას დასახლებულ პუნქტებს შორის.

ცალკეული ადამიანისათვის მიგრაცია ერთეული

შემთხვევაა, მაგრამ როგორც მასობრივი პროცესი მიგრაცია შედგება

ნაკადებისაგან, რომლებიც გარკვეულ დროსა და ტერიტორიას

მიეკუთვნებიან.

ცალკეული ადამიანისათვის მიგრაცია ერთეული

შემთხვევაა, მაგრამ როგორც მასობრივი პროცესი მიგრაცია შედგება

ნაკადებისაგან, რომლებიც გარკვეულ დროსა და ტერიტორიას

მიეკუთვნებიან.

მიგრაციის ძირითადი მიზეზები სოციალურ-ეკონომიკური

ხასიათისაა, თუმცა არსებითი მნიშვნელობა აქვს პოლიტიკურ და

სამხედრო მიზეზებსაც, აგრეთვე ბუნებრივ პირობებს.

მიგრაცია მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს მოსახლეობის

დემოგრაფიულ სტრუქტურაზე. ასევე დიდია მიგრაციის გავლენა

მოსახლეობის სოციალურ და ეთნიკურ სტრუქტურაზე,

მოსახლეობის განლაგებასა და განსახლებაზე.28

ქვემოთ მოტანილია დიაგრამა, რომელზეც ასახულია

საქართველოს მოსახლეობის გარე მიგრაციის სალდო საქსტატისა

და შეფასებითი მონაცემებით. შესაბამისი მონაცემები მოტანილია

დანართში (იხ. დანართი, ცხრილი 24).

28დემოგრაფიის მოკლე ენციკლოპედიური ლექსიკონი. შემდგენელი

გ. წულაძე. UNFPA. თბილისი, 2012. გვ. 156-157.

56

საქმე ის არის, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში საქსტატისა და

შეფასებითი მონაცემები მნიშვნელოვნად განსხვავდება

ერთმანეთისაგან.

დიაგრამა 19. საქართველოს მოსახლეობის გარე მიგრაციის სალდო

(ათასი) 1990-2014 წწ.

წყარო: G. Tsuladze. Demographic Yearbook of Georgia 2014. UNFPA. Tbilisi,

p. 317.

მოტანილ დიაგრამაზე 1990-2002 წლების მიგრაციის სალდო

საქსტატისა და შეფასებითი მონაცემებით პრაქტიკულად მსგავსია.

საქმე ის არის, რომ წარმოდგენილი პერიოდის საქსტატის

მონაცემები მიღებულია აღწერათაშორისი პერიოდის

გადაანგარიშების შედეგად, რომელიც თავის მხრივ ეფუძნება

შეფასებით მონაცემებს. მაგ., აღნიშნულ გადაანგარიშებამდე,1995

წელს, საქსტატის მონაცემებით გარე მიგრაციის სალდო იყო

უარყოფითი და შეადგენდა 20,2 ათასს. გადაანგარიშების შემდეგ

მიგრაციის სალდო შეიცვალა და გახდა -127,2 ათასი, ანუ 6,3-ჯერ

მეტი აღმოჩნდა. გარე მიგრაციის უარყოფითმა სალდომ, საქსტატის

მონაცემებით, გადაანგარიშებამდე, 1990-2000 წლებში

მთლიანობაში შეადგინა -135,2 ათასი. გადაანგარიშების შემდეგ,

იმავე პერიოდისათვის სალდო უკვე -879,5 ათასი აღმოჩნდა, ანუ 6,5-

ჯერ მეტი!29

29 წყარო: G. Tsuladze, N. Maglaperidze, A. Vadachkoria. Demographic Yearbook

of Georgia 2001. Tbilisi, 2002. pp. 156, 160.

-200

-150

-100

-50

0

50

100

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

საქსტატი შეფასება (გ. წულაძე)

ათას

57

იმავე დროისათვის (1990-2000 წწ.) შეფასებითი მონაცემებით

გარე მიგრაციის სალდომ საქართველოსათვის შეადგინა -973,7

ათასი, ანუ საქსტატის მონაცემები გარე მიგრაციის შესახებ

მიუახლოვდა შეფასებით მონაცემებს, თუმცა განსხვავება მათ

შორის მაინც დარჩა (-94,2 ათასი).

ზოგიერთ შემთხვევაში განსხვავებები კიდევ უფრო

შთამბეჭდავია. მაგ., 2005 წელს საქსტატის მონაცემებით გარე

მიგრაციის სალდო საქართველოსათვის დადებითი იყო და

შეადგენდა 76,3 ათასს. იმავე დროს შეფასებითი მონაცემებით

უარყოფითი სალდო -30,4 ათასის ტოლი იყო (იხ. დანართი,

ცხრილი 24).

რაც შეეხება რეგიონებს. მოცემულ შემთხვევაში ემიგრაციის

შესახებ შეიძლება ვიმსჯელოთ 2014 წლის მოსახლეობის აღწერის

შედეგებიდან გამომდინარე. ჩვენი აზრით აღწერის მონაცემები

ემიგრაციის შესახებ სრული არ არის, თუმცა გარკვეულ

წარმოდგენას იძლევა. ამასთან, ის მოიცავს 2002-2014 წლების

პერიოდს. მოცემული მონაცემებით ორივე სქესის ემიგრანტებმა,

აღნიშნულ პერიოდში, სულ 88,5 ათასი შეადგინა. ამასთან:

უმრავლეს შემთხვევაში ემიგრანტებში ქალები ჭარბობდნენ

მამაკაცებს და ქალაქის მოსახლეობიდან მეტი იყო ემიგრაცია,

ვიდრე სოფლიდან; უმრავლეს შემთხვევაში ქალაქებიდან ქალი-

ემიგრანტები ჭარბობდნენ მამაკაცებს (იხ. დანართი, ცხრილი 13,

25).

ვინაიდან რეგიონების მოსახლეობის რაოდენობა საკმაოდ

განსხვავებულია, ემიგრაციის ინტენსივობაზე მსჯელობა

მიზანშეწონილია კოეფიციენტით (‰)30. აღნიშნულზე

წარმოდგენას იძლევა დიაგრამა 15.

როგორც ვხედავთ, ყველაზე მაღალია ემიგრაციის დონე

30 მოცემულ შემთხვევაში მიგრაციის ზოგადი კოეფიციენტი გასვლის ინტენსივობის მიხედვით – წარმოადგენს გასულთა რაოდენობას

მოსახლეობის 1000 სულზე. მიგრაციის ზოგადი კოეფიციენტი (Mi)

გაიანგარიშება ფორმულით: 1000⋅=P

MIM i

i , სადაც (MIi) – გასულ

მიგრანტთა რაოდენობა;

P – მოცემული ტერიტორიის მოსახლეობის

საშუალო რაოდენობა.

58

იმერეთიდან და შემდეგ ქვემო ქართლიდან. ემიგრაციის დაბალი

ინტენსივობით გამოირჩევა გურია, აჭარა და რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი.

დიაგრამა 20. მიგრაციის ზოგადი კოეფიციენტი გასვლის

ინტენსივობის მიხედვით (‰) საქართველოსა და

რეგიონებში 2002-2014 წწ. პერიოდში (2014 წლის

მოსახლეობის აღწერის მასალების საფუძველზე)

დიაგრამა 21. შიდა მიგრანტების განაწილება (%) რეგიონების

მიხედვით (2014 წლის მოსახლეობის აღწერის

მასალების საფუძველზე)

21.925.5

11.3 11.0

32.9

20.0 20.4

11.8

17.315.0

24.1

14.3

05

101520253035

საქა

რთ

ველ

ო

თბ

ილ

ისი

აჭარ

ა

გუ

რი

ა

იმე

რეთ

ი

კახ

ეთი

მცხ

ეთა-

მთი

ანეთ

ი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმი

და

ქვემ

ო ს

ვანე

თი

სამე

გრ

ელო

-ზემ

ო

სვან

ეთი

სამც

ხე-

ჯავ

ახეთ

ი

ქვემ

ო ქ

ართ

ლი

ში

და

ქარ

თლ

ი

‰

33.1

7.0 3.1

15.1

8.6 3.3 1.1

9.6

3.4 8.9 6.9

05

101520253035

თბ

ილ

ისი

აჭარ

ა

გუ

რი

ა

იმე

რეთ

ი

კახ

ეთი

მცხ

ეთა-

მთი

ანეთ

ი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმი

და

ქვემ

ო ს

ვანე

თი

სამე

გრ

ელო

-ზემ

ო

სვან

ეთი

სამც

ხე-

ჯავ

ახეთ

ი

ქვემ

ო ქ

ართ

ლი

ში

და

ქარ

თლ

ი

%

59

ზოგადად საქართველოში შიდა მიგრაციაში მონაწილეობა

მიიღო მილიონზე მეტმა ადამიანმა (იგულისხმება ყველა პირი, ვინც

შეიცვალა მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი საქართველოს

ფარგლებში). ყველაზე მეტი შიდა მიგრანტი თბილისსა და შემდეგ

იმერეთზე მოდის, ხოლო ყველაზე ცოტა – რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო

სვანეთზე (დანართი, ცხრილი 14, 26).

60

ბოლოსიტყვაობაბოლოსიტყვაობაბოლოსიტყვაობაბოლოსიტყვაობა

უპირველეს ყოვლისა უნდა ითქვას, რომ განსახილველ

პერიოდში (1970-2014 წწ.) მოსახლეობის საერთო რაოდენობა,

ქვეყნის მასშტაბით მნიშვნელოვნად შემცირდა.

უნდა აღინიშნოს, რომ რეგიონების მოსახლეობის რაოდენობა

ყოველთვის მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა ერთმანეთისაგან.

თბილისი და იმერეთი ყველაზე ხალხმრავალ რეგიონებს

წარმოადგენდა.

მოსახლეობის რაოდენობის სიმცირით საქარველოში

ყოველთვის გამოირჩეოდა რაჭა-ლეჩხუმი და ზემო სვანეთი.

2015 წლისათვის 1970 წელთან შედარებით საქართველოს

მოსახლეობა 957 ათასით შემცირდა. ე.წ. მოსახლეობის მატების

კოეფიციენტის თვალსაზრისით მოტანილი რიცხვი -22,7%-ის

ტოლია. თბილისსა და აჭარის რეგიონში მატებას ჰქონდა ადგილი

(შესაბამისად 22,5% და 8,3%). ყველა სხვა რეგიონში, მართალია

სხვადასხვა სიდიდით, კლებას ჰქონდა ადგილი. ყველაზე

მნიშვნელოვანი იყო რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთის

მოსახლეობის შემცირება. მოსახლეობის მატების კოეფიციენტი აქ

უარყოფითი იყო და შეადგინა -86,2%.

1970 წელს საქართველოს ყველა რეგიონში ქალაქის

მოსახლეობის წილი ნაკლები იყო სოფლისაზე (ბუნებრივია,

თბილისის გარდა).

ამ თვალსაზრისით, გარკვეული ცვალებადობის

მიუხედავად, 2014 წლისათვის მხოლოდ აჭარა აღმოჩნდა რეგიონი,

სადაც ქალაქის მოსახლეობის წილმა გადააჭარბა სოფლისას.

ყველაზე ახალგაზრდული ასაკობრივი შემადგენლობით

გამოირჩევა ქვემო ქართლი, ხოლო შემდეგ აჭარა. დაბალია 15

წლამდე მოსახლეობის წილი რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში.

სამაგიეროდ, რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში ყველაზე

დაბერებული მოსახლეობაა.

აღსანიშნავია, რომ მხოლოდ მცხეთა-მთიანეთში მამაკაცების

წილი უმნიშვნელოდ აღემატება ქალებისას. სხვა რეგიონში

ქალების წილი მეტია მამაკაცებთან შედარებით, თუმცა

61

განსხცვავება დიდი არ არის. გამონაკლისს თბილისი წარმოადგენს,

სადაც სხვა რეგიონებთან შედარებით ქალების წილი 9,2%-ით

აღემატება მამაკაცებისას.

უმრავლეს შემთხცვევაში რეგიონებში მაღალია ქართველების

წილი და ზოგიერთ შემთხვევაში 95%-ს აღემატება. ორ შემთხვევაში

– სამცხე-ჯავახეთსა და ქვემო ქართლში ქართველების წილი

საკმაოდ მცირეა.

ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა მნიშვნელოვნად

განსხვავდება რეგიონების მიხედვით. ამასთან, ცვალებადობის

მიუხედავად, 2002-2003 წლამდე ძირითადად კლების ტენდენცია

შეიმჩნეოდა. 2002 წლის მონაცემებს თუ შევადარებთ 2014 წლისას,

ვნახავთ, რომ ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა, როგორც

ზოგადად საქართველოში, ისე ყველა რეგიონში გაზრდილია.

საქართველოსათვის 1990-იანი წლებიდან საკმაოდ

აქტუალურია სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობა ცოცხლად

დაბადებულებში.

არსებული მონაცემებიდან გამომდინარეობს, რომ ცოცხლად

დაბადებულებში სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობის დარღვევა

ძირითადად გამოწვეულია სტატისტიკური აღრიცხვის

პრობლემებით.

საქართველოს დემოგრაფიული განვითარების იმ ეტაპზე,

რომელსაც ჩვენ განვიხილავთ, ანუ 1970-იანი წლებიდან,

მოკვდაობის საერთო დონე მუდმივ ზრდას განიცდის, რაც

ძირითადად დემოგრაფიული დაბერების შედეგია.

აღსანიშნავია, რომ ამ თვალსაზრისით განსხვავებები

რეგიონების მიხედვით თვალსაჩინოა. ყველაზე დაბალი

მოკვდაობის ინტენსივობა ქვემო ქართლისათვის იყო

დამახასიათებელი და სადღეისოდაც ასეა, ხოლო ყველაზე მაღალი

მოკვდაობით გამოირჩეოდა და ბოლო დრომდე რჩება რაჭა-

ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი.

მოკვდაობის ზრდა დროთა განმავლობაში, მთელი

აღნიშნული პერიოდისათვის, ყველა რეგიონისათვის იყო

დამახასიათებელი, მართალია სხვადასხვა ზომით.

62

რაც შეეხება სიცოცხლის მოსალოდნელ ხანგრძლივობას

დაბადებისას.

მამაკაცებისათვის რეგიონების მიხედვით ის ყველაზე

დაბალია სამეგრელო-ზემო სვანეთში (67,0), ხოლო ყველაზე

მაღალი სამცხე-ჯავახეთში (70,7).ამდენად, სხვაობა მაქსიმუმსა და

მინიმუმს შორის რეგიონებისათვის 3,7 წელს შეადგენს.

ქალების შემთხვევაში ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი

გვხვდება რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში (76,4), ხოლო ყველაზე

მაღალი მცხეთა-მთიანეთში (77,7). ამდენად, განსხვავება რეგიონებს

შორის 1,3 წელს წარმოადგენს, რაც გაცილებით ნაკლებია

მამაკაცებთან შედარებით.

განსახილველი პერიოდის განმავლობაში, ზოგადად

საქართველოში, ბუნებრივი მატება კლებას განიცდიდა და 2002

წელს ნულამდე დაეცა. შემდეგ შეიმჩნევა მისი ზრდა.

სხვებთან შედარებით, მაღალი ბუნებრივი მატებით

გამოირჩეოდა აჭარა და ქვემო ქართლი, ხოლო ყველაზე დაბალი

ბუნებრივი მატებით – რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი.

აღსანიშნავია, რომ უკვე 1979 წლისათვის რაჭა-ლეჩხუმსა და

ქვემო სვანეთში დეპოპულაციას ჰქონდა ადგილი, რომელიც შემდეგ

პერიოდში კიდევ უფრო გამოხატულ ხასიათს ღებულობს.

1970-2014 წლების პერიოდში ქორწინების მაჩვენებელი

მოსახლეობის 1000 სულზე მნიშვნელოვან ცვლილებას განიცდიდა.

როგორც საქართველოსათვის, ისე რეგიონებისათვის მაქსიმალური

მნიშვნელობა 1979 წელს იქნა დაფიქსირწბული, ხოლო

მინიმალური – 2002 წელს.

რაც შეეხება განქორწინებას, თუ განქორწინების ინდექსით

ვიმსჯელებთ, მისი მინიმალური მაჩვენებელი 1970-2002 წლებში

რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთში იყო, ხოლო 2014 წელს – სამცხე-

ჯავახეთში. რაც შეეხება მაქსიმალურ დონეს, ის თბილისში იყო.

გარე მიგრაციის აღრიცხვის სტატისტიკის თვალსაზრისით,

ადგილი ჰქონდა სავალალო მდგომარეობას, რომელიც ბოლო

წლებში გაუმჯობესდა.

2014 წლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემებიდან

გამომდინარე შეიძლება ვიმსჯელოთ ემიგრაციის ინტენსივობაზე

63

რეგიონებიდან 2002-2014 წლების პერიოდისათვის. საამისოდ

გამოყენებულ იქნა მიგრაციის ზოგადი კოეფიციენტი გასვლის

ინტენსივობის მიხედვით. მისგან გამომდინარეობს, რომ

ემიგრაციის დონე ყველაზე მაღალია იმერეთიდან და შემდეგ ქვემო

ქართლიდან. ემიგრაციის დაბალი ინტენსივობით გამოირჩევა

გურია, აჭარა, რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი.

2014 წლის მოსახლეობის აღწერით ზოგადად საქართველოში

შიდა მიგრაციაში მონაწილეობა მიიღო მილიონზე მეტმა. ყველაზე

მეტი შიდა მიგრანტი თბილისსა და შემდეგ იმერეთზე მოდის,

ხოლო ყველაზე ცოტა – რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთზე.

64

დ ა ნ ა რ თ იდ ა ნ ა რ თ იდ ა ნ ა რ თ იდ ა ნ ა რ თ ი

ცხრილი 1. საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობა (ათასი) რეგიონების მიხედვით ცხრილი 1. საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობა (ათასი) რეგიონების მიხედვით ცხრილი 1. საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობა (ათასი) რეგიონების მიხედვით ცხრილი 1. საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობა (ათასი) რეგიონების მიხედვით

1970 1979 1989 2002 2014

საქართველო 4,686.4 4,993.2 5,400.8 4,371.5 3713.8

თბილისი 891.9 1,056.1 1,246.9 1,081.7 1108.7

აჭარა 309.8 354.2 392.4 376.0 334.0

გურია 149.6 155.0 158.1 143.4 113.4

იმერეთი 718.6 738.1 766.9 699.7 533.9

კახეთი 416.0 429.7 441.0 407.2 318.6

მცხეთა-მთიანეთი 116.4 118.8 121.8 125.4 94.5

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 80.0 72.9 59.8 51.0 32.1

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 412.3 423.7 424.7 466.1 330.7

65 სამცხე-ჯავახეთი 231.8 226.1 235.5 207.6 160.5

ქვემო ქართლი 498.7 528.5 608.5 497.5 424.0

შიდა ქართლი 274.9 306.0 321.6 314.0 263.4

აფხაზეთი 487.0 486.1 525.1 1.9* …

სამხრეთ ოსეთი 99.4 98.0 98.5 ... …

((((მოსახლეობის საყოველთაო აღწერების მონაცემებით) მოსახლეობის საყოველთაო აღწერების მონაცემებით) მოსახლეობის საყოველთაო აღწერების მონაცემებით) მოსახლეობის საყოველთაო აღწერების მონაცემებით)

* აჟარის რაიონი, რომელიც საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების კონტროლირებად ტერიტორიას

წარმოადგენდა

ცხრილი 2. საქართველოს ქალაქისა და სოფლის მოსახლეობის რაოდენობა (ათასი) რეგიონების მიხედვითცხრილი 2. საქართველოს ქალაქისა და სოფლის მოსახლეობის რაოდენობა (ათასი) რეგიონების მიხედვითცხრილი 2. საქართველოს ქალაქისა და სოფლის მოსახლეობის რაოდენობა (ათასი) რეგიონების მიხედვითცხრილი 2. საქართველოს ქალაქისა და სოფლის მოსახლეობის რაოდენობა (ათასი) რეგიონების მიხედვით

((((მოსახლეობის საყოველთაო აღწერების მონაცემებით) მოსახლეობის საყოველთაო აღწერების მონაცემებით) მოსახლეობის საყოველთაო აღწერების მონაცემებით) მოსახლეობის საყოველთაო აღწერების მონაცემებით)

ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად

საქართველო საქართველო საქართველო საქართველო 2,239.7 2,446.7 2,548.7 2,444.5 2991.3 2409.5 2284.8 2086.7 2122.6 1591.2

თბილისი 891.9 - 1,056.0 0.1 1246.8 0.1 1081.6 0.1 1078.3 30.4

აჭარა 136.8 173.0 157.6 196.6 181.3 211.1 166.4 209.6 184.8 149.2

გურია 36.2 113.4 40.0 115.1 45.2 112.9 37.6 105.8 31.9 81.4

იმერეთი 314.1 404.5 351.3 386.9 409.2 357.7 323.8 375.9 258.5 275.4

კახეთი 83.0 333.0 90.4 339.4 100.1 340.9 84.8 322.4 71.5 247.1მცხეთა-

მთიანეთი 23.4 93.0 28.7 90.1 35.4 86.4 32.1 93.3 21.3 73.366

რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი 12.5 67.5 12.5 60.4 12.6 47.2 9.6 41.4 7.0 25.1სამეგრელო-ზემო

სვანეთი 135.0 277.3 146.8 276.9 170.7 254 183.1 283.0 129.4 201.4

სამცხე-ჯავახეთი 71.6 160.2 71.8 154.2 86.2 149.3 65.5 142.1 54.6 105.8

ქვემო ქართლი 182.6 316.1 215.6 312.8 271.0 337.5 186.5 311.0 180.1 243.9

შიდა ქართლი 101.1 173.8 115.2 190.8 135.9 185.7 113.8 200.2 105.2 158.2

აფხაზეთი 215.1 271.9 222.0 264.1 247.5 277.6 - 1.9 ... ...

სამხრეთ ოსეთი 36.4 63.0 40.8 57.1 49.4 49.1 ... ... ... ...

2014

ზოგიერთ შემთხვევაში უმნიშვნელო განსხვავება (0,1) საქართველოს მთელ მოსახლეობასა და შეჯამებულ ქალაქისა და სოფლის

მოსახლეობას შორის გამომდინარეობს რიცხვების დამრგვალებიდან

1970 1979 1989 2002

ცხრილი 3. ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა საქართველოშიცხრილი 3. ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა საქართველოშიცხრილი 3. ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა საქართველოშიცხრილი 3. ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა საქართველოში

რეგიონების მიხედვით (საქსტატის მონაცემებით)რეგიონების მიხედვით (საქსტატის მონაცემებით)რეგიონების მიხედვით (საქსტატის მონაცემებით)რეგიონების მიხედვით (საქსტატის მონაცემებით)

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 90207 89803 91138 46605 60635

თბილისი 16198 17304 18185 16057 18048აჭარა 7791 7546 7923 4151 6305გურია 2568 2660 2503 1216 1577იმერეთი 12523 12140 11854 6809 8593კახეთი 8006 7479 7582 2973 5261მცხეთა-მთიანეთი 1926 2053 2160 983 1329

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 1194 902 751 236 379

67 სამეგრელო-ზემო სვანეთი 7545 7352 6514 3824 5200სამცხე-ჯავახეთი 4792 4917 4771 2177 2315ქვემო ქართლი 11556 12151 13507 3858 7354შიდა ქართლი 5943 5542 5828 4321 4274აფხაზეთი 8267 7992 7902 … …სამხრეთ ოსეთი 1898 1765 1658 ... …

ცხრილი 4. ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით ცხრილი 4. ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით ცხრილი 4. ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით ცხრილი 4. ცოცხლად დაბადებულთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით

ბიჭი გოგო ბიჭი გოგო ბიჭი გოგო ბიჭი გოგო ბიჭი გოგო

საქართველო 46250 43957 46125 43678 46937 44201 24519 22086 31325 29310თბილისი 8515 7683 8962 8342 9414 8771 ... ... 9239 8809აჭარა 3969 3822 3947 3599 4071 3852 ... ... 3212 3093გურია 1314 1254 1352 1308 1276 1227 ... ... 842 735იმერეთი 6312 6211 6185 5955 6207 5647 ... ... 4417 4176კახეთი 4074 3932 3862 3617 3913 3669 ... ... 2754 2507მცხეთა-მთიანეთი 981 945 1064 989 1079 1081 ... ... 686 643

68

რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი 614 580 477 425 394 357 ... ... 202 177სამეგრელო-ზემო

სვანეთი 3964 3581 3783 3569 3316 3198 ... ... 2617 2583სამცხე-ჯავახეთი 2473 2319 2553 2364 2408 2363 ... ... 1214 1101ქვემო ქართლი 5943 5613 6170 5981 6962 6545 ... ... 3923 3431შიდა ქართლი 2973 2970 2840 2702 2912 2916 ... ... 2219 2055აფხაზეთი 4142 4125 4054 3938 4075 3827 ... ... ... ...სამხრეთ ოსეთი 976 922 876 889 910 748 ... ... ... ...

2014

((((საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით)

1970 1979 1989 2002

ცხრილი 5. გარდაცვლილთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 5. გარდაცვლილთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 5. გარდაცვლილთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 5. გარდაცვლილთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვით

((((საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 34283 41907 47077 46446* 49087

თბილისი 7195 8703 10370 11465 12403აჭარა 2106 2716 3024 2537 3386გურია 1275 1680 1813 2086 1820იმერეთი 5693 6654 7317 8980 8822კახეთი 3370 4067 4722 5150 5074მცხეთა-მთიანეთი 822 983 1158 1434 1378

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 936 996 948 792 778

69 სამეგრელო-ზემო სვანეთი 3197 3738 3952 4546 5369სამცხე-ჯავახეთი 1419 1654 1803 1865 2067ქვემო ქართლი 2725 3359 3918 3804 4214შიდა ქართლი 2096 2643 2813 3787 3776აფხაზეთი 2765 3870 4372 ... ...სამხრეთ ოსეთი 684 844 867 ... ...

* საქსტატის სხვა წყაროთივე 2002 წელს საქართველოში გარდაცვლილთა საერთო რაოდენობა შეადგენდა 46605 (იხ.

საქართველოს მოსახლეობა. სტატისტიკური კრებული. საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი.

თბილისი, 2003, გვ. 25)

ცხრილი 6. გარდაცვლილთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით ცხრილი 6. გარდაცვლილთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით ცხრილი 6. გარდაცვლილთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით ცხრილი 6. გარდაცვლილთა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით

მამაკაცები ქალები მამაკაცები ქალები მამაკაცები ქალები მამაკაცები ქალები მამაკაცები ქალები

საქართველო 18217 16066 21440 20467 23562 23515 22578 23868 24851 24236თბილისი 3882 3313 4251 4452 5099 5271 ... ... 6043 6360აჭარა 1123 983 1440 1276 1535 1489 ... ... 1771 1615გურია 652 623 857 823 869 944 ... ... 916 904იმერეთი 2908 2785 3422 3232 3591 3726 ... ... 4541 4281კახეთი 1775 1595 2073 1994 2348 2374 ... ... 2600 2474მცხეთა-მთიანეთი 447 375 525 458 611 547 ... ... 731 647

70

რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი 429 507 505 491 383 565 ... ... 385 393სამეგრელო-ზემო

სვანეთი 1719 1478 1897 1841 1980 1972 ... ... 2782 2587სამცხე-ჯავახეთი 765 654 858 796 884 919 ... ... 1006 1061ქვემო ქართლი 1504 1221 1762 1597 2121 1797 ... ... 2168 2046შიდა ქართლი 1131 965 1353 1290 1420 1393 ... ... 1908 1868აფხაზეთი 1519 1246 2011 1859 2296 2076 ... ... ... ...სამხრეთ ოსეთი 363 321 486 358 425 442 ... ... ... ...

2014

((((საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით)

1970 1979 1989 2002

ცხრილი 7. ბუნებრივი მატება საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 7. ბუნებრივი მატება საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 7. ბუნებრივი მატება საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 7. ბუნებრივი მატება საქართველოში რეგიონების მიხედვით

((((საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 55924 47896 44061 159 11548

თბილისი 9003 8601 7815 4592 5645აჭარა 5685 4830 4899 1614 2919გურია 1293 980 690 -870 -243იმერეთი 6830 5486 4537 -2171 -229კახეთი 4636 3412 2860 -2177 187მცხეთა-მთიანეთი 1104 1070 1002 -451 -49

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 258 -94 -197 -556 -399

71 სამეგრელო-ზემო სვანეთი 4348 3614 2562 -722 -169სამცხე-ჯავახეთი 3373 3263 2968 312 248ქვემო ქართლი 8831 8792 9589 54 3140შიდა ქართლი 3847 2899 3015 534 498აფხაზეთი 5502 4122 3530 ... ...სამხრეთ ოსეთი 1214 921 791 ... ...

ცხრილი 8. ბუნებრივი მატება საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით ცხრილი 8. ბუნებრივი მატება საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით ცხრილი 8. ბუნებრივი მატება საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით ცხრილი 8. ბუნებრივი მატება საქართველოში რეგიონებისა და სქესის მიხედვით

მამაკაცები ქალები მამაკაცები ქალები მამაკაცები ქალები მამაკაცები ქალები მამაკაცები ქალები

საქართველო საქართველო საქართველო საქართველო 28033 27891 24685 23211 23375 20686 1941 -1782 6474 5074თბილისი 4633 4370 4711 3890 4315 3500 ... ... 3196 2449აჭარა 2846 2839 2507 2323 2536 2363 ... ... 1441 1478გურია 662 631 495 485 407 283 ... ... -74 -169იმერეთი 3404 3426 2763 2723 2616 1921 ... ... -124 -105კახეთი 2299 2337 1789 1623 1565 1295 ... ... 154 33მცხეთა-მთიანეთი 534 570 539 531 468 534 ... ... -45 -4

72

რაჭა-ლეჩხუმი

და ქვემო სვანეთი 185 73 -28 -66 11 -208 ... ... -183 -216სამეგრელო-ზემო

სვანეთი 2245 2103 1886 1728 1336 1226 ... ... -165 -4სამცხე-ჯავახეთი 1708 1665 1695 1568 1524 1444 ... ... 208 40ქვემო ქართლი 4439 4392 4408 4384 4841 4748 ... ... 1755 1385შიდა ქართლი 1842 2005 1487 1412 1492 1523 ... ... 311 187აფხაზეთი 2623 2879 2043 2079 1779 1751 ... ... ... ...სამხრეთ ოსეთი 613 601 390 531 485 306 ... ... ... ...

2014

((((საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით)

1970 1979 1989 2002

ცხრილი 9. ქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 9. ქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 9. ქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 9. ქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვით

((((საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 36518 52524 38288 12535 31526

თბილისი 8063 11002 10404 4187 8541აჭარა 2721 3383 3277 1239 3389გურია 1033 1545 949 328 879იმერეთი 5141 7656 4976 1967 4813კახეთი 3052 5006 2519 878 2597მცხეთა-მთიანეთი 832 1086 692 248 674

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 508 565 286 108 268სამეგრელო-ზემო სვანეთი 2873 4706 2634 1209 2910

73 სამცხე-ჯავახეთი 1578 2460 1748 649 1392ქვემო ქართლი 3827 6286 4777 1030 3955შიდა ქართლი 2109 3065 1897 692 2108აფხაზეთი 3989 4767 3515 ... ...სამხრეთ ოსეთი 792 997 614 ... ...

ცხრილი 10. ქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და ქალაქისა და სოფელის მოსახლეობის მიხედვით ცხრილი 10. ქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და ქალაქისა და სოფელის მოსახლეობის მიხედვით ცხრილი 10. ქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და ქალაქისა და სოფელის მოსახლეობის მიხედვით ცხრილი 10. ქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და ქალაქისა და სოფელის მოსახლეობის მიხედვით

ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად

საქართველო 18197 18321 25609 26915 23222 15066 8116 4419 18363 13163თბილისი 8063 ... 11002 ... 10404 ... 4187 ... 8352 189აჭარა 1146 1575 1331 2052 1357 1920 461 778 1750 1639გურია 247 786 352 1193 322 627 100 228 262 617იმერეთი 1793 3348 3269 4387 2843 2133 1143 824 2578 2235კახეთი 541 2511 854 4152 685 1834 311 567 739 1858მცხეთა-მთიანეთი 228 604 314 772 255 437 84 164 235 439

74

რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი 88 420 127 438 87 199 63 45 76 192სამეგრელო-ზემო

სვანეთი 1139 1734 1556 3150 1207 1427 597 612 1380 1530სამცხე-ჯავახეთი 508 1070 663 1797 551 1197 190 459 493 899ქვემო ქართლი 1522 2305 2493 3793 2113 2664 616 414 1655 2300შიდა ქართლი 665 1444 978 2087 920 977 364 328 843 1265აფხაზეთი 1944 2045 2233 2534 2162 1353 ... ... ... ...სამხრეთ ოსეთი 313 479 437 560 316 298 ... ... ... ...

2014

((((საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით)

1970 1979 1989 2002

ცხრილი 11. განქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 11. განქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 11. განქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვითცხრილი 11. განქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონების მიხედვით

((((საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)საქსტატის მონაცემებით)

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 4943 6592 7358 1836 9119

თბილისი 2490 3159 2912 1001 3346აჭარა 319 387 523 116 678გურია 37 77 98 14 188იმერეთი 330 443 495 210 1423კახეთი 164 214 325 110 671მცხეთა-მთიანეთი 38 71 109 32 208

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 6 7 8 4 44სამეგრელო-ზემო სვანეთი 188 288 249 63 791

75 სამცხე-ჯავახეთი 76 114 107 42 207ქვემო ქართლი 414 618 1022 164 1036შიდა ქართლი 113 152 260 80 527აფხაზეთი 740 997 1139 ... ...სამხრეთ ოსეთი 28 65 111 ... ...

ცხრილი 12. განქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და ქალაქისა და სოფელის მოსახლეობის მიხედვით ცხრილი 12. განქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და ქალაქისა და სოფელის მოსახლეობის მიხედვით ცხრილი 12. განქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და ქალაქისა და სოფელის მოსახლეობის მიხედვით ცხრილი 12. განქორწინებათა რაოდენობა საქართველოში რეგიონებისა და ქალაქისა და სოფელის მოსახლეობის მიხედვით

ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად

საქართველო საქართველო საქართველო საქართველო 4807 136 6318 274 6710 648 1793 43 6253 2866თბილისი 2490 ... 3159 ... 2912 ... 1001 ... 3293 53აჭარა 284 35 330 57 432 91 103 13 432 246გურია 37 ... 77 ... 94 4 14 ... 45 143იმერეთი 330 ... 443 ... 479 16 206 4 917 506კახეთი 164 ... 207 7 315 10 99 11 183 488მცხეთა-მთიანეთი 38 ... 68 3 109 ... 29 3 72 136

76

რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი 6 ... 7 ... 7 1 4 ... 10 34სამეგრელო-ზემო

სვანეთი 182 6 265 23 230 19 62 1 413 378სამცხე-ჯავახეთი 76 ... 112 2 106 1 42 ... 91 116ქვემო ქართლი 414 ... 586 32 891 131 155 9 537 499შიდა ქართლი 101 12 133 19 236 24 78 2 260 267აფხაზეთი 657 83 870 127 808 331 ... ... ... ...სამხრეთ ოსეთი 28 ... 61 4 91 20 ... ... ... ...

2014

((((საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით) საქსტატის მონაცემებით)

1970 1979 1989 2002

ცხრილი 13. ემიგრანტების რაოდენობა (ათასი), 2002-2014 წლებში, საქართველოდან წასვლამდე მუდმივი ცხრილი 13. ემიგრანტების რაოდენობა (ათასი), 2002-2014 წლებში, საქართველოდან წასვლამდე მუდმივი ცხრილი 13. ემიგრანტების რაოდენობა (ათასი), 2002-2014 წლებში, საქართველოდან წასვლამდე მუდმივი ცხრილი 13. ემიგრანტების რაოდენობა (ათასი), 2002-2014 წლებში, საქართველოდან წასვლამდე მუდმივი

საცხოვრებელი ადგილის და სქესის მიხედვითსაცხოვრებელი ადგილის და სქესის მიხედვითსაცხოვრებელი ადგილის და სქესის მიხედვითსაცხოვრებელი ადგილის და სქესის მიხედვით

(2014 (2014 (2014 (2014 წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)

ორივე

სქესი მამაკაცები ქალები

ორივე

სქესი მამაკაცები ქალები

ორივე

სქესი მამაკაცები ქალები

სულ ემიგრანტები 88.5 40.2 48.4 58.6 25.4 33.2 30.0 14.8 15.2თბილისი 28.0 12.4 15.6 27.3 12.1 15.2 0.6 0.3 0.3აჭარა 4.0 2.3 1.7 2.4 1.3 1.1 1.6 1.0 0.6გურია 1.4 0.6 0.9 0.5 0.2 0.3 0.9 0.3 0.5იმერეთი 20.3 8.0 12.3 12.8 5.0 7.8 7.5 3.0 4.5კახეთი 7.3 3.0 4.3 2.3 0.8 1.5 5.0 2.1 2.8მცხეთა-მთიანეთი 2.2 0.8 1.4 0.8 0.3 0.5 1.4 0.5 0.9

77 რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო

სვანეთი 0.5 0.3 0.2 0.1 0.0 0.0 0.4 0.2 0.2

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 6.9 3.8 3.0 3.1 1.6 1.5 3.8 2.2 1.5სამცხე-ჯავახეთი 2.8 1.5 1.2 1.0 0.5 0.4 1.8 1.0 0.8ქვემო ქართლი 11.1 5.8 5.3 5.9 2.6 3.4 5.2 3.2 2.0შიდა ქართლი 4.1 1.8 2.3 2.3 0.9 1.4 1.8 0.9 1.0

საქართველოდან

წასვლამდე მუდმივი

საცხოვრებელი ადგილი

საქართველო სულ ქალაქებიდან სოფლებიდან

საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით (2014 (2014 (2014 (2014 წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)

აფხ

აზეთ

ი

აჭარ

ა

თბ

ილ

ისი

იმე

რეთ

ი

გუ

რი

ა

სამე

გრ

ელო

-ზემ

ო ს

ვანე

თი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმი

და

ქვემ

ო

სვან

ეთი

სამც

ხე-

ჯავ

ახეთ

ი

ქვემ

ო ქ

ართ

ლი

ში

და

ქარ

თლ

ი

მცხ

ეთა-

მთი

ანეთ

ი

კახ

ეთი

ცხ

ინვ

ალი

ს რ

ეგი

ონი

78 საქართველო 1058.2 106.7 91.1 96.4 221.6 42.8 107.6 30.4 44.4 51.4 86.4 44.8 115.4 19.1

თბილისი 350.0 49.7 11.7 0.6 81.8 17.0 40.2 11.6 11.2 21.1 33.8 19.1 48.0 4.3

აჭარა 74.1 1.9 52.7 3.1 4.2 6.8 1.9 0.2 1.0 0.7 0.7 0.1 0.7 0.1

გურია 32.9 0.6 8.7 5.3 3.6 10.8 1.4 0.6 0.6 0.4 0.5 0.1 0.3 0.0

იმერეთი 160.0 13.1 3.2 15.3 101.0 3.0 6.9 8.4 2.5 1.9 2.9 0.5 1.1 0.3

კახეთი 90.6 0.9 2.1 22.2 2.3 0.4 1.1 0.4 1.1 5.2 2.0 2.5 49.9 0.4

მცხეთა-მთიანეთი 34.4 0.6 0.2 8.3 1.1 0.2 0.5 0.2 0.4 1.2 2.7 15.5 1.2 2.3რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი 11.5 0.6 0.1 2.6 2.9 0.1 0.2 4.3 0.1 0.5 0.1 0.0 0.1 0.0

სვანეთი 101.4 32.7 1.5 10.2 5.9 1.3 47.4 0.3 0.3 0.8 0.5 0.1 0.3 0.1

სამცხე-ჯავახეთი 35.8 0.8 2.9 3.8 2.8 0.4 0.4 0.2 20.1 0.9 2.5 0.4 0.5 0.1

ქვემო ქართლი 94.6 4.6 6.9 15.1 10.0 2.3 6.8 3.9 4.0 16.1 7.6 3.2 12.2 1.8

შიდა ქართლი 72.8 1.2 1.0 9.8 5.9 0.6 1.0 0.5 3.1 2.5 33.1 3.2 1.2 9.6

ცხრილი 14. შიდა მიგრანტების რაოდენობა (ათასი) საქართველოში წინა და ამჟამინდელი მუდმივი ცხრილი 14. შიდა მიგრანტების რაოდენობა (ათასი) საქართველოში წინა და ამჟამინდელი მუდმივი ცხრილი 14. შიდა მიგრანტების რაოდენობა (ათასი) საქართველოში წინა და ამჟამინდელი მუდმივი ცხრილი 14. შიდა მიგრანტების რაოდენობა (ათასი) საქართველოში წინა და ამჟამინდელი მუდმივი

ამჟამინდელი მუდმივი

საცხოვრებელი ადგილიყვ

ელა

პირ

ი,

ვინც

შეი

ცვა

ლა

მუდ

მივი

საც

ხო

ვრებ

ელი

ად

გი

ლი

საქა

რთ

ველ

ოს

ფარ

გლ

ებშ

ი

მათ შორის წინა მუდმივი საცხოვრებელი ადგილით:

ცხრილი 15. რეგიონების მოსახლეობის წილი (%) საქართველოშიცხრილი 15. რეგიონების მოსახლეობის წილი (%) საქართველოშიცხრილი 15. რეგიონების მოსახლეობის წილი (%) საქართველოშიცხრილი 15. რეგიონების მოსახლეობის წილი (%) საქართველოში

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო საქართველო საქართველო საქართველო 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

თბილისი 19.0 21.2 23.1 24.7 29.9აჭარა 6.6 7.1 7.3 8.6 9.0გურია 3.2 3.1 2.9 3.3 3.1იმერეთი 15.3 14.8 14.2 16.0 14.4კახეთი 8.9 8.6 8.2 9.3 8.6მცხეთა-მთიანეთი 2.5 2.4 2.3 2.9 2.5რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო

სვანეთი 1.7 1.5 1.1 1.2 0.9

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 8.8 8.5 7.9 10.7 8.9

79 სამცხე-ჯავახეთი 4.9 4.5 4.4 4.7 4.3ქვემო ქართლი 10.6 10.6 11.3 11.4 11.4შიდა ქართლი 5.9 6.1 6.0 7.2 7.1აფხაზეთი 10.4 9.7 9.7 0.0 ...სამხრეთ ოსეთი 2.1 2.0 1.8 ... ...

იანვრის მდგომარეობითიანვრის მდგომარეობითიანვრის მდგომარეობითიანვრის მდგომარეობით

ცხრილი 16. საქართველოს ქალაქისა და სოფლის მოსახლეობის წილი (%) რეგიონების მიხედვით *ცხრილი 16. საქართველოს ქალაქისა და სოფლის მოსახლეობის წილი (%) რეგიონების მიხედვით *ცხრილი 16. საქართველოს ქალაქისა და სოფლის მოსახლეობის წილი (%) რეგიონების მიხედვით *ცხრილი 16. საქართველოს ქალაქისა და სოფლის მოსახლეობის წილი (%) რეგიონების მიხედვით *

ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად ქალაქად სოფლად

საქართველო საქართველო საქართველო საქართველო 47.8 52.2 51.0 49.0 55.4 44.6 52.3 47.7 57.2 42.8თბილისი 100.0 - 100.0 0.0 100.0 0.0 100.0 0.0 97.3 2.7აჭარა 44.2 55.8 44.5 55.5 46.2 53.8 44.3 55.7 55.3 44.7გურია 24.2 75.8 25.8 74.2 28.6 71.4 26.2 73.8 28.2 71.8იმერეთი 43.7 56.3 47.6 52.4 53.4 46.6 46.3 53.7 48.4 51.6კახეთი 20.0 80.0 21.0 79.0 22.7 77.3 20.8 79.2 22.4 77.6მცხეთა-მთიანეთი 20.1 79.9 24.2 75.8 29.1 70.9 25.6 74.4 22.5 77.5

80

რაჭა-ლეჩხუმი

და ქვემო სვანეთი 15.6 84.4 17.1 82.9 21.1 78.9 18.8 81.2 21.8 78.2სამეგრელო-ზემო

სვანეთი 32.7 67.3 34.6 65.4 40.2 59.8 39.3 60.7 39.1 60.9სამცხე-ჯავახეთი 30.9 69.1 31.8 68.2 36.6 63.4 31.6 68.4 34.0 66.0ქვემო ქართლი 36.6 63.4 40.8 59.2 44.5 55.5 37.5 62.5 42.5 57.5შიდა ქართლი 36.8 63.2 37.6 62.4 42.3 57.7 36.2 63.8 39.9 60.1აფხაზეთი 44.2 55.8 45.7 54.3 47.1 52.9 - ... ... ...სამხრეთ ოსეთი 36.6 63.4 41.7 58.3 50.2 49.8 ... ... ... ...

* გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ საქსტატის მონაცემების საფუძველზე

20141970 1979 1989 2002

ცხრილი 17. შობადობა მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 17. შობადობა მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 17. შობადობა მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 17. შობადობა მოსახლეობის 1000 სულზე (‰) (‰) (‰) (‰) საქართველოშისაქართველოშისაქართველოშისაქართველოში

რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 19.2 18.0 16.9 10.7 16.3

თბილისი 18.2 16.4 14.6 14.8 16.1აჭარა 25.1 21.3 20.2 11.0 18.7გურია 17.2 17.2 15.8 8.5 13.9იმერეთი 17.4 16.4 15.5 9.7 16.0კახეთი 19.2 17.4 17.2 7.3 16.5მცხეთა-მთიანეთი 16.5 17.3 17.7 7.8 14.1

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 14.9 12.4 12.6 4.6 11.9სამეგრელო-ზემო სვანეთი 18.3 17.4 15.3 8.2 15.7

81 სამცხე-ჯავახეთი 20.7 21.7 20.3 10.5 14.4ქვემო ქართლი 23.2 23.0 22.2 7.8 17.3შიდა ქართლი 21.6 18.1 18.1 13.8 16.1აფხაზეთი 17.0 16.4 15.0სამხრეთ ოსეთი 19.1 18.0 16.8

* გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ საქსტატის მონაცემების საფუძველზე

ცხრილი 18. სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობა ცოცხლად დაბადებულებში 8ცხრილი 18. სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობა ცოცხლად დაბადებულებში 8ცხრილი 18. სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობა ცოცხლად დაბადებულებში 8ცხრილი 18. სქესთა რაოდენობრივი თანაფარდობა ცოცხლად დაბადებულებში 8

რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 105.2 105.6 106.2 111.0 106.9

თბილისი 110.8 107.4 107.3 ... 104.9აჭარა 103.8 109.7 105.7 ... 103.8გურია 104.8 103.4 104.0 ... 114.6იმერეთი 101.6 103.9 109.9 ... 105.8კახეთი 103.6 106.8 106.7 ... 109.9მცხეთა-მთიანეთი 103.8 107.6 99.8 ... 106.7

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 105.9 112.2 110.4 ... 114.1

82 სამეგრელო-ზემო სვანეთი 110.7 106.0 103.7 ... 101.3

სამცხე-ჯავახეთი 106.6 108.0 101.9 ... 110.3ქვემო ქართლი 105.9 103.2 106.4 ... 114.3შიდა ქართლი 100.1 105.1 99.9 ... 108.0აფხაზეთი 100.4 102.9 106.5 ... ...სამხრეთ ოსეთი 105.9 98.5 121.7 ... ...

* გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ საქსტატის მონაცემების საფუძველზე

( ( ( ( ბიჭების რაოდენობა 100 გოგოზე) საქართველოშიბიჭების რაოდენობა 100 გოგოზე) საქართველოშიბიჭების რაოდენობა 100 გოგოზე) საქართველოშიბიჭების რაოდენობა 100 გოგოზე) საქართველოში

ცხრილი 19. მოკვდაობა მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 19. მოკვდაობა მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 19. მოკვდაობა მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 19. მოკვდაობა მოსახლეობის 1000 სულზე (‰) (‰) (‰) (‰) საქართველოშისაქართველოშისაქართველოშისაქართველოში

რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 7.3 8.4 8.7 10.6 13.2

თბილისი 8.1 8.2 8.3 10.6 11.1

აჭარა 6.8 7.7 7.7 6.7 10.1

გურია 8.5 10.8 11.5 14.5 16.1

იმერეთი 7.9 9.0 9.5 12.8 16.5

კახეთი 8.1 9.5 10.7 12.6 15.9

მცხეთა-მთიანეთი 7.1 8.3 9.5 11.4 14.6

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 11.7 13.7 15.9 15.5 24.5

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 7.8 8.8 9.3 9.8 16.2

83 სამცხე-ჯავახეთი 6.1 7.3 7.7 9.0 12.9

ქვემო ქართლი 5.5 6.4 6.4 7.6 9.9

შიდა ქართლი 7.6 8.6 8.7 12.1 14.3

აფხაზეთი 5.7 8.0 8.3სამხრეთ ოსეთი 6.9 8.6 8.8

* გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ საქსტატის მონაცემების საფუძველზე

ცხრილი 20. ბუნებრივი მატება მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 20. ბუნებრივი მატება მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 20. ბუნებრივი მატება მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 20. ბუნებრივი მატება მოსახლეობის 1000 სულზე (‰) (‰) (‰) (‰) საქართველოშისაქართველოშისაქართველოშისაქართველოში

რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 11.9 9.6 8.2 0.0 3.1

თბილისი 10.1 8.1 6.3 4.2 5.0აჭარა 18.4 13.6 12.5 4.3 8.7გურია 8.6 6.3 4.4 -6.1 -2.1იმერეთი 9.5 7.4 5.9 -3.1 -0.4კახეთი 11.1 7.9 6.5 -5.3 0.6მცხეთა-მთიანეთი 9.5 9.0 8.2 -3.6 -0.5

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 3.2 -1.3 -3.3 -10.9 -12.5სამეგრელო-ზემო სვანეთი 10.5 8.5 6.0 -1.5 -0.5სამცხე-ჯავახეთი 14.6 14.4 12.6 1.5 1.5

84 ქვემო ქართლი 17.7 16.6 15.8 0.1 7.4შიდა ქართლი 14.0 9.5 9.4 1.7 1.9აფხაზეთი 11.3 8.5 6.7 ... ...სამხრეთ ოსეთი 12.2 9.4 8.0 ... ...

* გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ საქსტატის მონაცემების საფუძველზე

ცხრილი 21. ქორწინება მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 21. ქორწინება მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 21. ქორწინება მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 21. ქორწინება მოსახლეობის 1000 სულზე (‰) (‰) (‰) (‰) საქართველოშისაქართველოშისაქართველოშისაქართველოში

რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 7.8 10.5 7.1 2.9 8.5

თბილისი 9.0 10.4 8.3 3.9 7.6აჭარა 8.8 9.6 8.4 3.3 10.1გურია 6.9 10.0 6.0 2.3 7.8იმერეთი 7.2 10.4 6.5 2.8 9.0კახეთი 7.3 11.6 5.7 2.2 8.1მცხეთა-მთიანეთი 7.1 9.1 5.7 2.0 7.1

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 6.4 7.8 4.8 2.1 8.4

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 7.0 11.1 6.2 2.6 8.8

85 სამცხე-ჯავახეთი 6.8 10.9 7.4 3.1 8.7

ქვემო ქართლი 7.7 11.9 7.9 2.1 9.3შიდა ქართლი 7.7 10.0 5.9 2.2 8.0აფხაზეთი 8.2 9.8 6.7 ... ...სამხრეთ ოსეთი 8.0 10.2 6.2 ... ...

* გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ საქსტატის მონაცემების საფუძველზე

ცხრილი 22. განქორწინება მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 22. განქორწინება მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 22. განქორწინება მოსახლეობის 1000 სულზე ცხრილი 22. განქორწინება მოსახლეობის 1000 სულზე (‰) (‰) (‰) (‰) საქართველოშისაქართველოშისაქართველოშისაქართველოში

რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *

1970 1979 1989 2002 2014საქართველო 1.1 1.3 1.4 0.4 2.4

თბილისი 2.8 3.0 2.3 0.9 3.0აჭარა 1.0 1.1 1.3 0.3 2.0გურია 0.2 0.5 0.6 0.1 1.7იმერეთი 0.5 0.6 0.6 0.3 2.7კახეთი 0.4 0.5 0.7 0.3 2.1მცხეთა-მთიანეთი 0.3 0.6 0.9 0.3 2.2

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი0.1 0.1 0.1 0.1 1.4

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 0.5 0.7 0.6 0.1 2.4

86 სამცხე-ჯავახეთი 0.3 0.5 0.5 0.2 1.3

ქვემო ქართლი 0.8 1.2 1.7 0.3 2.4შიდა ქართლი 0.4 0.5 0.8 0.3 2.0აფხაზეთი 1.5 2.1 2.2 ... ...სამხრეთ ოსეთი 0.3 0.7 1.1 ... ...

* გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ საქსტატის მონაცემების საფუძველზე

ცხრილი 23. განქორწინების ინდექსი (%) საქართველოშიცხრილი 23. განქორწინების ინდექსი (%) საქართველოშიცხრილი 23. განქორწინების ინდექსი (%) საქართველოშიცხრილი 23. განქორწინების ინდექსი (%) საქართველოში

რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *რეგიონების მიხედვით *

1970 1979 1989 2002 2014

საქართველო 13.5 12.6 19.2 14.6 28.9თბილისი 30.9 28.7 28.0 23.9 39.2აჭარა 11.7 11.4 16.0 9.4 20.0გურია 3.6 5.0 10.3 4.3 21.4იმერეთი 6.4 5.8 9.9 10.7 29.6კახეთი 5.4 4.3 12.9 12.5 25.8მცხეთა-მთიანეთი 4.6 6.5 15.8 12.9 30.9

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 1.2 1.2 2.8 3.7 16.4

87 სამეგრელო-ზემო სვანეთი 6.5 6.1 9.5 5.2 27.2

სამცხე-ჯავახეთი 4.8 4.6 6.1 6.5 14.9ქვემო ქართლი 10.8 9.8 21.4 15.9 26.2შიდა ქართლი 5.4 5.0 13.7 11.6 25.0აფხაზეთი 18.6 20.9 32.4 ... ...სამხრეთ ოსეთი 3.5 6.5 18.1 ... ...

* გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ საქსტატის მონაცემების საფუძველზე

აღნიშნული მონაცემები 2014 წლის 5 ნოემბრის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის წინასწარ შედეგსა და 2014 წლის ბოლო 2 თვის საერთო მატების (ბუნებრივი მატება + მიგრაციული სალდო) ჯამს (წყარო: www.geostat.ge)

განქორწინების ინდექსი - განქორწინებათა რაოდენობის შეფარდება იგივე პერიოდის ქორწინებათა რაოდენობასთან

რაოდენობა

(ათასი)

კოეფიციენტი

(‰)

რაოდენობა

(ათასი)

კოეფიციენტი

(‰)

1990 -13.2 -2.4 -15.8 -3.0

1991 -22.6 -4.1 -27.5 -5.3

1992 -139.3 -25.8 -156.3 -30.4

1993 -140.9 -27.4 -157.2 -32.4

1994 -142.6 -29.3 -156.9 -34.5

1995 -127.2 -28.2 -139.4 -31.6

1996 -123.1 -27.5 -135.0 -31.6

1997 -59.9 -13.5 -65.2 -15.6

1998 -39.2 -8.7 -42.3 -10.2

1999 -36.3 -8.1 -39.5 -9.7

2000 -35.2 -8.0 -38.6 -9.5

2001 -31.2 -7.1 -35.2 -8.8

2002 -29.1 -6.7 -35.9 -9.0

2003 -27.6 -6.4 -35.5 -9.0

2004 5.5 1.3 -31.5 -8.0

2005 76.3 17.5 -30.4 -7.8

2006 -12.1 -2.8 -28.7 -7.4

2007 -20.7 -4.7 -26.3 -6.9

2008 -10.2 -2.3 -23.9 -6.3

2009 34.2 7.8 -20.4 -5.4

2010 18.1 4.1 -15.0 -4.0

2011 20.2 4.5 -16.2 -4.3

2012 -21.5 -4.8 -21.5 -5.7*

2013 -2.6 -0.6 -16.6 -4.4

2014 -6.5 -1.7 -12.1 -3.2

საქსტატი შეფასება (გ. წულაძე)*

ცხრილი 24. საქართველოს მოსახლეობის გარე მიგრაციის სალდოს ცხრილი 24. საქართველოს მოსახლეობის გარე მიგრაციის სალდოს ცხრილი 24. საქართველოს მოსახლეობის გარე მიგრაციის სალდოს ცხრილი 24. საქართველოს მოსახლეობის გარე მიგრაციის სალდოს

წყარო: G. Tsuladze. Demographic Yearbook of Georgia 2014. UNFPA. Tbilisi, 2015. p. 317.

რაოდენობა (ათასი) და კოეფიციენტი რაოდენობა (ათასი) და კოეფიციენტი რაოდენობა (ათასი) და კოეფიციენტი რაოდენობა (ათასი) და კოეფიციენტი (‰) 1990-2015 (‰) 1990-2015 (‰) 1990-2015 (‰) 1990-2015 წწ. წწ. წწ. წწ.

საქსტატისა და შეფასებითი მონაცემებითსაქსტატისა და შეფასებითი მონაცემებითსაქსტატისა და შეფასებითი მონაცემებითსაქსტატისა და შეფასებითი მონაცემებით

88

ცხრილი 25. ემიგრანტების წილი (%), 2002-2014 წლებში, საქართველოდან წასვლამდე მუდმივი ცხრილი 25. ემიგრანტების წილი (%), 2002-2014 წლებში, საქართველოდან წასვლამდე მუდმივი ცხრილი 25. ემიგრანტების წილი (%), 2002-2014 წლებში, საქართველოდან წასვლამდე მუდმივი ცხრილი 25. ემიგრანტების წილი (%), 2002-2014 წლებში, საქართველოდან წასვლამდე მუდმივი

საცხოვრებელი ადგილის და სქესის მიხედვითსაცხოვრებელი ადგილის და სქესის მიხედვითსაცხოვრებელი ადგილის და სქესის მიხედვითსაცხოვრებელი ადგილის და სქესის მიხედვით

(2014 (2014 (2014 (2014 წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)

ორივე

სქესი მამაკაცები ქალები

ორივე

სქესი მამაკაცები ქალები

ორივე

სქესი მამაკაცები ქალები

სულ ემიგრანტები 100.0 45.4 54.6 66.1 28.7 37.4 33.9 16.7 17.2თბილისი 31.6 14.0 17.6 30.9 13.7 17.2 0.7 0.3 0.4აჭარა 4.5 2.6 1.9 2.7 1.5 1.2 1.8 1.1 0.7გურია 1.6 0.6 1.0 0.6 0.2 0.4 1.0 0.4 0.6იმერეთი 22.9 9.0 13.9 14.4 5.6 8.8 8.5 3.4 5.1კახეთი 8.2 3.4 4.8 2.6 1.0 1.7 5.6 2.4 3.2

89 მცხეთა-მთიანეთი 2.5 0.9 1.6 0.9 0.3 0.6 1.6 0.6 1.0

რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო

სვანეთი 0.6 0.3 0.2 0.1 0.0 0.0 0.5 0.3 0.2

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 7.8 4.3 3.4 3.5 1.8 1.7 4.3 2.5 1.7სამცხე-ჯავახეთი 3.1 1.7 1.4 1.1 0.6 0.5 2.0 1.1 0.9ქვემო ქართლი 12.5 6.5 6.0 6.7 2.9 3.8 5.8 3.6 2.3შიდა ქართლი 4.6 2.0 2.6 2.6 1.1 1.6 2.0 1.0 1.1

გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ

საქართველოდან

წასვლამდე მუდმივი

საცხოვრებელი ადგილი

საქართველო სულ ქალაქებიდან სოფლებიდან

საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით

(2014 (2014 (2014 (2014 წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის მასალების მიხედვით)

აფხ

აზეთ

ი

აჭარ

ა

თბ

ილ

ისი

იმე

რეთ

ი

გუ

რი

ა

სამე

გრ

ელო

-ზემ

ო

სვან

ეთი

რაჭ

ა-ლ

ეჩხ

უმი

და

ქვემ

ო ს

ვანე

თი

სამც

ხე-

ჯავ

ახეთ

ი

ქვემ

ო ქ

ართ

ლი

ში

და

ქარ

თლ

ი

მცხ

ეთა-

მთი

ანეთ

ი

კახ

ეთი

ცხ

ინვ

ალი

ს რ

ეგი

ონი

საქართველო 100.0 10.1 8.6 9.1 20.9 4.0 10.2 2.9 4.2 4.9 8.2 4.2 10.9 1.8

90 თბილისი 33.1 4.7 1.1 0.1 7.7 1.6 3.8 1.1 1.1 2.0 3.2 1.8 4.5 0.4

აჭარა 7.0 0.2 5.0 0.3 0.4 0.6 0.2 0.0 0.1 0.1 0.1 0.0 0.1 0.0

გურია 3.1 0.1 0.8 0.5 0.3 1.0 0.1 0.1 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

იმერეთი 15.1 1.2 0.3 1.4 9.5 0.3 0.6 0.8 0.2 0.2 0.3 0.1 0.1 0.0

კახეთი 8.6 0.1 0.2 2.1 0.2 0.0 0.1 0.0 0.1 0.5 0.2 0.2 4.7 0.0

მცხეთა-მთიანეთი 3.3 0.1 0.0 0.8 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 0.3 1.5 0.1 0.2რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი 1.1 0.1 0.0 0.2 0.3 0.0 0.0 0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

სვანეთი 9.6 3.1 0.1 1.0 0.6 0.1 4.5 0.0 0.0 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0

სამცხე-ჯავახეთი 3.4 0.1 0.3 0.4 0.3 0.0 0.0 0.0 1.9 0.1 0.2 0.0 0.0 0.0

ქვემო ქართლი 8.9 0.4 0.7 1.4 0.9 0.2 0.6 0.4 0.4 1.5 0.7 0.3 1.2 0.2

შიდა ქართლი 6.9 0.1 0.1 0.9 0.6 0.1 0.1 0.1 0.3 0.2 3.1 0.3 0.1 0.9

გაანგარიშებულია ჩვენს მიერ

ცხრილი 26. შიდა მიგრანტების განაწილება (%) საქართველოში წინა და ამჟამინდელი მუდმივი ცხრილი 26. შიდა მიგრანტების განაწილება (%) საქართველოში წინა და ამჟამინდელი მუდმივი ცხრილი 26. შიდა მიგრანტების განაწილება (%) საქართველოში წინა და ამჟამინდელი მუდმივი ცხრილი 26. შიდა მიგრანტების განაწილება (%) საქართველოში წინა და ამჟამინდელი მუდმივი

ამჟამინდელი მუდმივი

საცხოვრებელი

ადგილიყვ

ელა

პირ

ი,

ვინც

შეი

ცვა

ლა

მუდ

მივი

საც

ხო

ვრებ

ელი

ად

გი

ლი

მათ შორის წინა მუდმივი საცხოვრებელი ადგილით: