სამადლობელო - forestryforestry.ge/public/uploads/wp/uploads/2017-03-07...2017/03/07 · (წიწვოვანი - 151 ათასი მ3, ფოთლოვანი

სათბობი შეშის მოხმარების გავლენა ეკონომიკაზე და

სხვა ალტერნატიული სათბობი რესურსებით ჩანაცვლების

ხარჯსარგებლიანობის ანალიზი

მოსახლეობის შეშით უზრუნველყობის პროგრამის შემუშავების ინიციატივა ხორციელდება CENN-ის მიერ,

„ევროპის სამეზობლო და საპარტნიორო ინსტრუმენტით მოცული ქვეყნებისათვის სატყეო სექტორში

კანონიერების დაცვისა და მმართველობის გაუმჯობესების მეორე პროგრამის (ENPI East FLEG II)“ ფარგლებში1,

ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირის (IUCN) მხარდაჭერით. ინიციატივა ფინანსდება ავსტრიის

თანამშრომლობა განვითარებისათვის (ADC) მიერ“.

ინიციატივის მხარდამჭერია პროექტი ტყის მდგარდი მართვა საქართველოში, (ADC)

ივნისი, 2016

1

სამადლობელო:

აღნიშნულ კვლევის დროს გაწეული დახმარებისთვის მადლობას ვუხდით:

− CENN-ს, განსაკუთრებით კი ნანა ჯანაშიას, რევაზ გეთიაშვილსა და მელანო ტყაბლაძეს

− გარემოს ეროვნული სააგენტოს, რამაზ გერლიანსა და ლაშა არევაძეს

− სტატისტიკის ეროვნულ სამსახურს, გოგოტა თოდრაძეს

− გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს, კარლო ამირგულაშვილს

− სატყეო ექსპერტს, მალხაზ როგავას

− ყველას ვინც მცირედი წვლილი მაინც შეიტანა აღნიშნულ კვლევაში

სამეცნიერო კვლევა მომზადდა ნოუ ჰაუ ტრენინგ ცენტრის მიერ კავკასიის გარემოსდაცვითი

არასამთავრობო ორგანიზაციების ქსელის (CENN) დაკვეთით.

კვლევის ხელმძღვანელი: დავით დარსაველიძე, PhD

კვლევის შედეგები წარმოდგენილი იყო გაეროს ევროპის ეკონომიკური კომისიის (UNECE) „გარემო

ევროპისთვის“ მინისტრთა მე-8 კონფერენციის ფარგლებში, CENN-ის მასპინძლობით გამართულ

ღონისძიებაზე - “მწვანე ეკონომიკის განვითარების ხელშეწყობა კავკასიაში”.

2

შინაარსი:

მოკლე ანოტაცია /რეზიუმე/ .............................................................................................................. 3

მეთოდოლოგია .................................................................................................................................... 4

საწყისი სცენარი (baseline scenario) .................................................................................................... 5

შინამეურნეობების მიერ ალტერნატიული სათბობი რესურსის მოხმარების საბაზრო

ღირებულების შედარება .................................................................................................................... 7

შეშის ალტერნატიული სათბობით ჩანაცვლების სცენარები და მათი გავლენა ეკონომიკაზე

............................................................................................................................................................... 10

შერეული მოდელით ზეგავლენა სახელმწიფოს შემოსულობებზე .......................................... 15

სენსიტიურობის ანალიზი ................................................................................................................ 17

კვლევის შედეგების შეჯამება და რეკომენდაციები .................................................................... 17

გამოყენებული წყაროები .................................................................................................................. 20

დანართები: ......................................................................................................................................... 21

დანართი #1. შინამეურნეობების მიერ მოხმარებული შეშის ნაცვლად ფიცარის წარმოების

პოტენციური მოცულობის დათვლები .............................................................................................. 21

დანართი #2. საწყისი სცენარი _ შეშა vs ფიცარი ............................................................................... 21

დანართი #3. გამდიდრებული ნახშირით ჩანაცვლების მოდელი .................................................... 21

დანართი #4. პელეტებით ჩანაცვლების მოდელი ............................................................................. 22

დანართი #5. შერეული მოდელი ....................................................................................................... 22

დანართი #6. შერეული მოდელი _ საგადასახადო შემოსულობების მოლოდინი ........................... 23

დანართი #7. საბაზისო სცენარის სენსიტიურობის ანალიზი ........................................................... 23

3

მოკლე ანოტაცია /რეზიუმე/

საქართველოში არსებული არამგრადი პრაქტიკით ყოველწლიურად შინამეურნეობების მიერ

მერქნული რესურსის 2,4 მლნ მ3 შეშის მოხმარებით იკარგება 446 მლნ ლარი, რაც 10 წლიან

პერიოდზე 3,65 მლრდ. ლარს შეადგენს. ამასთან, აღნიშნული მოხმარება ბევრად აღემატება

მდგრადი მოხმარების პრაქტიკით შესაძლო მერქნული რესურსების შეშად მოხმარების

ნორმას, ფაქტია ეროვნული სატყეო სააგენტოს მიერ სოციალური ჭრისთვის გამოყოფილი

მერქნული რესურსის მოცულობა შინამეურნეობების საერთო მოხმარების 25 %-ს შეადგენს.

დანარჩენი რესურსების მოპოვება კი, უმთავრესად, უკანონო ჭრების საფუძველზე

ხორციელდება.

კველვის შედეგებმა ნათლად აჩვენა, რომ შინამეურნეობები, რომლებიც ამჟამად ბაზარზე

შესყიდულ შეშას მოიხმარენ აუცილებელია გადავიდნენ ალტერნატიული სათბობი

რესურსების გამოყენებაზე.

ალტერნატიული სათბობი რესურსების ღირებულების შესწავლით განისაზღვრა,

კონკურენტული ფასების მქონე სხვა სათბობი რესურსები (ქვანახშირი, პელეტები, სხვა),

რომელთა გამოყენების შემთხვევაში შესაძლებელია რიგი ეკონომიკური საქმიანობის

სახეობების განვითარება. ალტერნატიული სათბობის ინტენსიური გამოყენება მომავალში

ხელს შეუწყობს მერქნული რესურსის არაეფექტიანი მოხმარების პრაქტიკის შემცირებას,

მოახდენს სათბობი რესურსების დივერსიფიცირებას, გაზრდის მერქნული რესურსით

წარმოებული ძვირადღირებული პროდუქციის საექსპორტო პოტენციალსა და მისი

წარმოების შესაძლებლობებს მერქნული რესურსების კომერციული მიზნით გამოყენების

კუთხით.

განსაკუთრებით საყურადღებოა, შეშის მოხმარების შერეული მოდელით ჩანაცვლება, რაც

გულისხმობს ეფექტიანობის თვალსაზრისით შეშის ალტერნატიული სათბობი რესურსების

(უმთავრესად ქვანახშირის, პელეტებისა და მცირედი დოზით გაზის) მოხმარებაზე

ეტაპობრივ გადასვლას.

აღნიშნული ინიციატივით სარგებელს მიიღებს არა მარტო შინამეურნეობები (ნაკლები

დანახარჯები, დამატებითი შემოსავლები, გაუმჯობესებული საცხოვრებელი გარემო და სხვ.)

არამედ ადგილობრივი და ეროვნული ეკონომიკა (დამატებითი სამუშაო ადგილები,

დივერსიფიცირებული ეკონომიკა, დასაქმება, დამატებიტი საბიუჯეტო შემოსულობები,

სხვა).

4

მეთოდოლოგია

აღნიშნული კვლევისათვის გამოვიყენეთ მსოფლიოს წამყვანი საფინანსო ინსტიტუტების

მიერ აპრობირებული ხარჯსარგებლიანობის მეთოდოლოგია. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში

გამოყენებულ იქნება აზიის განვითარების ბანკის ხარჯსარგებლიანობის გზამკვლევით.

კვლევისათვის შევიმუშავეთ ხარჯსარგებლიანობის მოდელები სხვადასხვა რელევანტური

სცენარების გათვალისწინებით.

კვლევა დათვლილია ათწლიანი პერიოდისთვის და მოიცავს 2017-2026 წლებს.

დისკონტირების ფატორად ვისარგებლეთ აზიის განვითარების ბანკის სახელმძღვანელოში

მოცემული დისკონტირების (SDR) რეკომენდირებული კოეფიციენტებით. ჩვენს შემთხვევაში

SDR ავიღეთ 8 %-ის სახით (განვითარებადი ქვეყნების პრაქტიკაში ყველაზე დაბალი

მაჩვენებელი1). რადგან საქართველოსთვის არ არის დადგენილი დისკაუნტ ფაქტორი

(როდესაც ეკონომიკურ პროექტზე და არა კერძო სექტორის პროექტზეა საუბარი),

სენსიტური ანალიზისათვის გამოვიყენეთ 4% და 10 %. რითაც გამოვრიცხეთ დაშვებით

მიღებულ შესაძლო უზუსტობა.

ამასთან, ყოველწლიური ზრდის ფაქტორად, მშპ-ს რეალურ ზრდის კოეფიციენტად 3%

გავითვალისწინეთ (მსოფლიო ბანკის პროგნოზები 2016 წლისთვის).

წმინდა მიმდინარე წლის ღირებულების დასათვლელად გამოვიყენეთ ზოგადად

აპრობირებული ხარჯსარგებლიანობის ფორმულა:

𝑁𝑃𝑉 = 𝐵𝑒𝑛𝑒𝑓𝑖𝑡𝑠

(1 + 𝑑)𝑛

𝑛

𝑖=0

− 𝐶𝑜𝑠𝑡𝑠

(1 + 𝑑)𝑛

𝑛

𝑖=0

“NPV” – წმინდა მიმდინარე ღირებულება (Net Present Value)

“d” – დისკონტირების ფაქტორი (Social Discount Rate)

“𝑛” – წლების რაოდენობა დისკონტირებისთვის, ჩვენს შემთხვევაში 10 წლამდე მაქსიმუმ.

გარდა ამისა, ხარჯსარგებლიანობის კოეფიციენტის დასათვლელად გამოვიყენეთ ფორმულა:

𝐵

𝐶 𝑟𝑎𝑡𝑖𝑜 =

𝐵𝑒𝑛𝑒𝑓𝑖𝑡𝑠(1 + 𝑑)𝑛

𝑛𝑖=0

𝐶𝑜𝑠𝑡𝑠

(1 + 𝑑)𝑛𝑛𝑖=0

𝐵

𝐶 𝑟𝑎𝑡𝑖𝑜 – ხარჯსარგებლიანობის კოეფიციენტი (benefit/cost ratio)

1 სხვადასხვა სახელმწიფოების მიერ გამოყენებული პრაქტიკიდან, SDR განვითარებული ქვეყნებისთვის 3%-დან 7%-მდე მერყეობს,

განვითარებად ქვეყნებში კი ის 8%-დან 15%-მდეა. Cost-Benefit Analysis for Development, A Practical Guide, Asian Development Bank, 2013

5

საწყისი სცენარი (baseline scenario)

საწყისი სცენარი შინამეურნეობების მიერ შეშაზე დღეს არსებულ მოთხოვნის პირობებში

შექმნილ ეკონომიკური პროდუქტს (მთლიანი გამოშვება) უპირისპირებს იგივე რაოდენობის

მერქნული რესურსის სამრეწველო დანიშნულებით (გამოსავლიანობის გათვალისწინებით)

გამოყენების ალტერნატივას. რაც გულისხმობს თუ რა რაოდენობით დამატებითი

ეკონომიკური სარგებელი შეიძლება შექმნილიყო მერქნული რესურსის არა შეშის არამედ

სამშენებლო მასალის, კერძოდ, ფიცარის სახით წარმოების შემთხვევაში.

CENN-ის მიერ მომზადებული ანგარიშის მიხედვით შენამეურნეობების მიერ შეშის

სათბობად ყოველწლიური ჯამური მოხმარება სულ მცირე 2,4 მლნ. მ3–ია2. ამასთან,

დამატებით, ექსპერტებთან კონსულტაციების შედეგად დავადგინეთ, რომ მერქნული

რესურსის მხოლოდ გარკვეული ნაწილი შეიძლება გამოყენებული იქნეს ფიცრის

საწარმოებლად. შესაბამისად, გავითვალისწინეთ მერქნის ტიპები რეგიონების მიხედვით

(წიწვოვნების, ფოთლოვანებისა და სხვა კატეგორიის ტყეების %-ული განაწილება) და მათი

ფიცრის საწარმოებლად გამოსავლიანობის მაჩვენებლები (წიწვოვანი - 40 %, ფოთლოვანი -

56%, სხვა კატეგორია- 50%) მივიღეთ 1,135 ათასი მ3 სამასალე მერქანის მოცულობა (ფიცარი)

(იხ. დანართი #1).

დასკვნის სახით, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ 2,4 მლნ კუბური მეტრი საშეშე მასალა

დაახლობით 1,134 მლნ კუბური მეტრი ფიცარის ეკვივალენტია.

დავადგინეთ, აგრეთვე, შეშის ფასი. ჩვენს ხელთ არსებული ჩატარებული კვლევის

მონაცემებით რეგიონების მიხედვით შეშის საშუალო ფასები საგულისხმოდ მერყეობდა (47-

135 ლარამდე), მანამდე ჩატარებული რეგიონების მიხედვით შეშაზე საშუალო ფასების მათ

მიერ საშულო შესყიდვის მოცულობებზე გამრავლებისა და ჯამურ მოცულობაზე გაყოფით3

გამოვიანგარიშეთ შეშის საშუალო შეწონილი ფასი: 67 ლარი.

მოხმარებული 2,4 მლნ კუბმ გავამრავლეთ 67 ლარზე და მივიღეთ 164,6 მლნ ლარი, რაც

გულისხმობს, რომ პირველ წელს 2,4 მლნ კუბმ შეშის მოხმარებით დაახლოებით 164 მლნ

ლარის ღირებულების პროდუქტის გამოშვება იქნება შესაძლებელი. ათ წელში კი ჯამურად

მთლიანი გამოშვება 1,342 მლრდ ლარის ტოლი იქნება ეკონომიკური ზრდისა და

დისკონტირების ფაქტორების გათვალისწინებით. თუმცა, გასათვალისწინებელია, რომ

მოხმარებული შეშით რეალურად ბევრად უფრო ნაკლები მთლიანი გამოშვება მიიღება,

რადგან მოსხლეობის დიდი ნაწილი არ ყიდულობს (თავად ჭრის და ამზადებს შეშას).

რაც შეეხება 1,134 მლნ მ3 ფიცრად წარმოებისას შექმნილ ღირებულებას, ამ შემთხვევაში,

კვლავაც, გათვალისწინებულია სხვადასხვა კატეგორიის მერქნული რესურსის მოცულობა

2 CENN-ის მიერ მომზადებული ანგარიშის მიხედვით: „სათბობი შეშის მოთხოვნა-მიწოდებისა და პოტენციალის შეფასება“ ექსპერტების

დათვლით, შეშის მომხმარებელია დაახლოებით 425,5 ათასი შინამეურნეობის მოხმარებაა, აქედან დაახლოებით 394,7 შინამეურნეობა

სათბობად სრულად შეშაზეა დამოკიდებული საშუალოდ 6 კუბმ შეშის მოხმარებით სეზონზე, და 30,7 ათასი შინამეურნეობა - ნაწილობრივ

იყენებს შეშას საშუალოდ 3 კუბმ, რადგან ნაწილობრივ გაზსაც მოიხმარს სათბობად. 3 ტყეების მართვის დღევანდელი ვითარება და მისი გავლენა მოსახლეობაზე, CENN, 2013

6

(წიწვოვანი - 151 ათასი მ3, ფოთლოვანი - 857 ათასი მ3, და სხვა კატეგორიის - 127 ათასი მ3) და

მათი შესაბამისი საბაზრო ფასები 1 კუბურ მეტრ ფიცარზე (წიწვოვანი 230 ლარი,

ფოთლოვანი I (20%) –II (40%) –III (40%) ხარისხების შესაბამისად 462-660-946 ლარი, და სხვა

კატეგორია არანაკლებ 230 ლარისა).

შესაბამისად, 1,134 მლნ მ3 ფიცრის ბაზარზე რეალიზაციით, პირველ წელს, 611 მლნ. ლარის

მიღებაა შესაძლებელი. დისკონტირებისა და ეკონომიკური ზრდის ფაქტორის

გათვალისწინებით კი ათ წელში ის 4,98 მლრდ ლარს შეადგენს.

შესაბამისად, ყოველწლიურად საქართველოს ეკონომიკაში პოტენციურად არანაკლებ 0.45

მლრდ ლარის ღირებულების პროდუქტი იკარგება. 10 წელიწადში კი დანაკარგი 3,6 მლრდ

ლარს აღემატება ზრდის ფაქტორისა და დისკონტირების გათვალისწინებით. შეიძლება

დავასკვნათ, რომ შეშის ნაცვლად ფიცრის წარმოება და გაყიდვა ბევრად უფრო მომგებიანია.

თუმცა აღსანიშნავია, რომ მდგრადობის მისაღწევად, 2,4 მლნ კუბმ-ის მოცულობის

მერქნული რესურსის მოხმარება არამიზანშეწონილია. თუ გავითვალისწინებთ ფაქტორს,

რომ ეროვნული სატყეო სააგენტო შეშად მოხმარების მიზნით ყოველწლიურად გამოყოფს

მხოლოდ 600 ათას კუბურ მეტრ მერქნულ რესურს, ხოლო ექსპერტების შეფასებით, ტყის

ეკოლოგიური ბალანსის შესანარჩუნებად, მხოლოდ 200 ათასი კუბმ მერქნული რესურსის

გამოყოფა შესაძლებელი4, მაშინ შეშის მოხმარების ჩანაცვლება ფიცრის წარმოებით, ამ

მასშტაბით არ არის გამართლებული.

აღნიშნული სცენარი მხოლოდ და მხოლოდ ათეულობით წლების განმავლობაში უკვე

დამკვირდებულ არამდგრად პრაქტიკაზე მიუთითებს და ეკონომიკის დანაკარგების

მასშტაბზე ამახვილებს ყურადღებას. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, თუ არ შეიცვალა

დღევანდელი სტატუსკვო, ეს გამოიწვევს ყოველწლიურად (0,45მლნ ₾) და ჯამურად 10 წლის

განმავლობაში (3,6 მლრდ ₾) მოსალოდნელ დანაკარგებს.

უდავოა ის ფაქტი, რომ არსებული შეშის მოხმარება ბევრად აღემატება საქართველოს

ტყეების ზრდისა და შემატების მაჩვენებელს. შესაბამისად, არამდგრადი მოხმარების

(გადაჭარბებული ხე-ტყის მასალის მოპოვება და შეშად დამზადება, არასათანადოდ

გამომშრალი შეშის ღუმელში წვა, ხე-ტყის უკანონო ჭრა, სხვა ფაქტორი) პრაქტიკა უნდა

შეიცვალოს და საჭიროა დროში ეფექტიანადალტერნატიულ სათბობი რესურსების

მოხმარებაზე გადასვლა.

4 აღნიშნულ მოსაზრებას მხოლოდ ექსპერტების ნაწილი ეთანხმება, გარემოსა და ბუნებრივი დაცვის სამინისტროს სატყეო პოლიტიკის

სამსახური კი აღნიშნავს, რომ ჯერ კიდევ ძნელი სათქმელია მერქნული რესურსის მდგრადი მოხმარების ზუსტი მოცულობის დადგენა,

რადგან ტყეების სრული ინვენტარიზაციაა ჯერ არ დასრულებულა და აქამდე არსებული ინფორმაცია მოძველებულია.

7

შეშის ნაცვლად, სხვა ალტერნატიული სათბობი რესურს(ებ)ის მოხმარების

საბაზრო ღირებულებ(ებ)ის შედარებაითი ანალიზი

ალტერნატიული საწვავზე გადასვლის ეკონომიკური თვალსაზრისით მიზანშეწონილობისა

და შესაძლებლობის შესასწავლად პირველ რიგში განისაზღვრა ერთ შინამეურნეობისთვის

სეზონზე საშუალოდ საჭირო ალტერნატიული სათბობი რესურსების მოცულობა და

საბაზრო ფასი. სხვადასხვა საწვავის პირობითად ეკვივალენტური მოცულობის დასადგენად

გამოყენებული იქნა ენერგეტიკული ბალანსის საერთაშორისოდ მიღებული მეთოდოლოგია5,

რაზეც დაფუძნებულია საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ

მომზადებული ენერგეტიკული ბალანსი.

ერთ შინამეურნეობაზე შეშის საშუალო მოხმარებისთვის ექსპერტების შეფასებით დადგინდა

6 კუბმ მერქნული რესურსი6. თუმცა, ანალიზმა ცხადყო, რომ აღნიშნული ოდენობა

განსაზღვრულია არამდგრადი მოხმარების პრაქტიკის გათვალისწინებით (არასათანადოდ

გამომშრალი შეშის წვა, არაეფექტიანი ღუმლები და სხვ.). აქედან გამომდინარე, მდგრადი

პრაქტიკის გათვალისწინებით ის შესაძლოა იყოს უფრო მცირე. რაც შეეხება საშუალო ფასს 1

კუბმ-ზე - რეგიონების საშუალო შეწონილი საბაზრო ფასი, როგორც ზემოთ აღინიშნა, 67

ლარს შეადგენს. შესაბამისად, ჯამში ერთ შინამეურნეობაზე სეზონზე დანახარჯი საშუალოდ

402 ლარს უდრის.

სხვა ალტერნატიული საწვავის დანახარჯი (საბაზრო ღირებულება) შემდეგი სახით

წარმოგვიდგა:

სეზონზე ერთი შინამეურნეობის გათბობის უზრუნველსაყოფად (დაახ. 60 კვმ) საშუალოდ

1,6 ტ პელეტია საჭირო7. რომლის ეკვივალენტი ენერგეტიკული ღირებულება

(თბოკალორიულობა) დაახლოებით 28 710 ტჯ. გარემოს ეროვნული სააგენტოს დათვლებით

1 ტ. პელეტის საბაზრო ფასი დაახლოებით 130 ამერიკულ დოლარს8 შეადგენს. შესაბამისად,

ერთ შინამეურნეობაზე სეზონზე საშუალო დანახარჯი 458 ლარს უტოლდება.

ერთ შინამეურნეობაზე ქვანახშირის მოხმარება საშუალოდ 1,69ტ. (28 710ტჯ) უდრის. GIG

ჯგუფის განცხადებით, 1ტ. გამდიდრებული ქვანახშირის მოსაწოდებლად გასაყიდი ფასი 70

დოლარი ( 154 ₾) იქნება (თუმცა, აღსანიშნავია, რომ ბაზარზე ქვანახშირის ფასი ბევრად

უფრო დაბალია - $40-50). ჯამში სეზონზე ერთ შინამეურნეობაზე დანახარჯი 260 ლარს

უდრის.

ერთ შინამეურნეობაზე გათბობისთვის დაახლოებით 820 კუბმ გაზია (28 710ტჯ) საჭირო,

თუმცა, გასათვალისწინებელია, რომ ის შეიძლება უფრო მაღალიც იყოს. მოსახლეობის

5 Manual of energy statistics (Eurostat, OECD, International Energy Agency), 2007

6 სათბობი შეშის მოთხოვნა-მიწოდებისა და პოტენციალის შეფასება, CENN, 2015

7 ტყის ბიომასის გადამუშავების და გამოყენების შესაძლებლობები საქართველოს რეგიონებში, გარემოს

ეროვნული სააგენტო, 2016 8 იგივე წყარო

8

განცხადებით, ხშირად გაზის ხარისხი არ არსი სათანადო და რიგ შემთხვევებში რეგიონებში

მისი თბოუნარიანობა ძალზედ მცირეა. თუ გავითვალისწინებთ გაზის ფასს რეგონებში 54,7

თეთრი/კუბმ (სოკარის ფასი), საშუალო დანახარჯი სეზონზე 449 ლარს აღწევს და

სავარაუდოდ გადააჭარბებს კიდეც.

ერთ შინამეურნების ელექტროენერგიით გასათბობად სეზონზე 7,975 მვტ (28 710ტჯ) საჭირო,

თუ გავითვალისწინებთ რეგიონში ენერგოპროსთვის დაწესებულ ელექტროენერგიის ტარიფებს და

გარემოებას, რომ ელექტროენერგიით გათბობისას შინამეურნეობის დანახარჯი 300კვტ/სთ

აღემატება, ფასი 1 კვტ/სთ-ზე 21,5 თეთრი იქნება, რაც ჯამში სეზონზე 1711 ლარს უდრის.

რაც შეეხება დიზელით გათბობას, ერთ შინამეურნეობაზე დაახლოებით 0,7ტ (28 710ტჯ) დიზელია

საჭირო. თუ ერთი ლიტრის ფასი დაახლოებით 1,35 ლარია, მაშინ სეზონზე დანახარჯი 881 ლარს

შეადგენს.

საწვავების დანახარჯების შედარებას თუ მოვახდენთ, ადვილად შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ დღეს

არსებული საბაზრო ფასებით შინამეურნეობების მიერ ელექტროენერგიისა და დიზელის სათბობად

მასობრივი გამოყენება ცალსახად არაეფექტიანია, ის შესაძლოა მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში

იყოს გამართლებული (მაღალმთიან რეგიონებში საკუთარი მოხმარებისთვის გამომუშავებულ

ჰესების ენერგიიის, გართულებული სატრანსპორტო კავშირების შემთხვევაში, და სხვა).

დანახარჯების კუთხით ყველაზე ოპტიმალური ვარიანტი ქვანახშირია, შემდეგ მოდის შეშა,

გაზი და პელეტი. (იხ. დიაგრამა #1)

ქვანახშირს დაბალი ღირებულების თვალსაზრისით (260₾) დღეს არსებული საბაზრო

ფასების პირობებში ალტერნატივა არ მოიძებნება. შეშა (402₾) 54 %-ით, გაზი (449₾)- 72%-ითა

და პელეტები (458₾)- 74%-ით უფრო ძვირი სათბობი საშუალებებია გამდიდრებულ

ქვანახშირთან შედარებით.

დიაგრამა#1 შინამეურნეობის მიერ ალტერნატიულ სათბობზე საშუალო სეზონური დანახარჯის შედარება (₾)

9

ენერგო დამოუკიდებლობის ფაქტორს თუ გავითვალისწინებთ, მაქსიმალურად უნდა

ვეცადოთ ადგილობრივი საწვავი რესურსის გამოყენებას. გაზის მოხმარება რაც შეიძლება

მეტად უნდა შემცირდეს (შემცირდება ფულის გადინება, გაიზრდება ენერგო

დამოუკიდებლობა, სხვა), თუმცა, მისი სრულად ამოღებაც არ იქნება მიზანშეწონილი,

რადგან მოსახლეობის ნაწილისთვის ის ძალზედ მოსახერხებელი გათბობის საშუალებაა და

გამონაკლის შემთხვევებში შესაძლოა ეკონომიკურადაც უფრო გამართლებული იყოს (იმ

რეგიონებში სადაც შეში საშუალო ფასი შეწნილ საშუალოსთან შედარებით გაცილებით

უფრო მაღალია, ან სადაც სხვა ალტერნატიული საწვავის მიწოდება ბევრად უფრო ძვირი

ღირს).

თუმცა, გამდიდრებულ ქვანახშირზე სრულად გადასვლაც შეიძლება ერთგვარ განხილვას

საჭიროებდეს რიგი ფაქტორების გამო, კერძოდ, ქვანახშირის მოხმარება ხშირად არასუფთა

საწვავის (გარემოსთვის საზიანო, მოსახლეობის აღქმით ბინძურ საწვავ საშუალებასთან)

მოხმარებასთან არის ასოცირებული. ამასთან, დღეს არსებული ვითარებით, ქვანახშირის

მწარმოებლად ერთი მომპოვებელი კომპანიაა იდენტიფიცირებული და მოპოვება

ძირითადად ერთ ლოკალიზაციაში ხდება, რაც საყურადღებოს ხდის ერთი კომპანიის მიერ

პროცესის მართვისა და სატრანსპორტო დანახარჯების ფაქტორს. სასურველი იქნება თუ

თანდათან განვითარდება პელეტების წარმოება, რისთვისაც ნარჩენების სახით არსებული

ადგილობრივი ნედლეული შეიძლება იქნეს გამოყენებული. თან შესაძლებელი იქნება

პელეტების წარმოების სხვადასხვა რეგიონებში გამართვა და აღნიშნული ეკონომიკური

საქმიანობით მნიშვნელოვანი ეკონომიკური სარგებლის მიღება როგორც ეროვნული, ისე

ადგილობრივი ეკონომიკისთვის.

შეშის საწვავად გამოყენება როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ თანდათან უნდა შემცირდეს. თუმცა,

ფაქტია, რომ ამ ეტაპზე საშუალო საბაზრო ღირებულების თვალსაზრისით ის ქვანახშირის

შემდეგ მეორე ადგილზეა.

ზემოთ მოყვანილი ფასების შედარებით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ შეშის ჩანაცვლების

ყველაზე ოპტიმალური ვარიანტებია ქვანახშირი, პელეტი და გაზი.

შემდეგ თავში განვიხილავთ შინამეურნეობების მიერ შეშის მოხმარების ალტერნატიული

სათბობით ჩანაცვლების სხვადასხვა სცენარებს, ცვლილების ეკონომიკაზე პოტენციური

გავლენისა და საჭირო ეკონომიკური სექტორების ზოგადი განვითარების შესაძლებლობებს.

10

შეშის ალტერნატიული სათბობით ჩანაცვლების სცენარები და მათი გავლენა

ეკონომიკაზე

ზემოთ მოყვანილმა ანალიზმა ცხადყო, რომ მერქნული რესურსის შეშის სახით მოხმარება

ქვეყნის ეკონომიკისთვის დიდ ეკონომიკურ დანაკარგებს განაპირობებს, ამიტომ

აუცილებელია შეშის მოხმარების შემცირების ალტერნატივების განხილვა და მათი

ეკონომიკაზე ზეგავლენის შესწავლა. სწორედ ამ მიზნით შემუშავდა შეშის ალტერნატიული

საწვავის (ნახშირის, პელეტებისა და შერეული) რამდენიმე ხარჯსარგებლიანობის მოდელი.

მოდელების შემუშავებისას გათვალისწინებულ იქნა ბაზარზე ჩამოყალიბებული

მოთხოვნები. ხარჯსარგებლიანობის დღევანდელ ეკონომიკის სარგებლად აღებული იქნა

რეალიზებული შეშის ჯამური ღირებულება. ანალიზში ნაწილობრივ ჩავრთეთ საკუთარი

მოხმარებისთვის შინამეურნეობების მიერ შეშის მოპოვება/დამზადება (მათი მხოლოდ

სატრანსპორტო ხარჯები იქნა გათვალისწინებული). რეგიონების მიხედვით,

შინამეურნეობების შეშის მოხმარების კვლევის საფუძველზე დადგენილი იყო

შინამეურნეობების მიერ საერთო მოხმარებიდან დაახლოებით რა რაოდენობის შეშის

შესყიდვა ხდებოდა, ამავე კვლევაში იყო ასევე მოცემული სატრანსპორტო დანახარჯებიც

(ზოგადად რა ღირდა შეშის ტრანსპორტირებისთვის სატვირთო მანქანის დაქირავება)9. შეშის

რელიზაციიდან და ხოლო ტრანსპორტირებაში გადახდილი თანხები, შესაბამისად, 64,3

მლნ და 35 მლნ ლარით განისაზღვრა, რაც ჯამში 99 მლნ ლარს შეადგენს, ხოლო ათწლიან

პერიოდზე დათვლის შემთხვევაში (დისკონტირებისა და ეკონომიკური ზრდის

გათვალსწინებით) არაუმეტეს 819 მლნ ლარს მიაღწევს. თუ გავითვალისწინებთ გარემოებას,

რომ რიგი შინამეურნეობები საკუთარ ტრანსპორტს იყენებს (შეშის ტრანსპორტირება

საკუთარ ავტომობილით, ხარით ან ცხენით, ა.შ.) ზოგ შემთხვევაში მხოლოდ საწვავის

შესაძენა ხდება, ან სულაც არ ხდება საჭირო ფულის გადახდა (ცხენითა და ხარით

სარგებლობისას), აქედან გამომდინარე სატრანსპორტო ხარჯები საგრძნობლად მცირდება.

თუმცა, დანამდვილებით თუ რა ოდენობის შემცირებას მივიღებთ ძნელი სათქმელია, აქედან

გამომდინარე, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ შეშის ტრანსპორტირებაზე გადახდილი თანხა 35

მლნ ლარის ტოლი ან ნაკლები იქნება.

პირველი მოდელი გულისხმობს შეშის მოხმარების ჩანაცვლებას გამდიდრებული ნახშირის

საშუალებით. ამ შემთხვევაში საჭირო ნახშირის მოცულობის დადგენისას

გათვალისწინებული იქნა მხოლოდ ის შინამეურნეობები, რომელთაც გაზის გათბობის

ალტერნატივად გამოყენების საშუალება არ გააჩნიათ. რაც ჯამში 244 ათას შინამეურნეობას

გულისხმობს, თუ ერთ შინამეურნეობაზე ნახშირის საშუალოდ მოხმარების მაჩვენებელს

გავითვალისწინებთ (1,7ტ.) მივიღებთ დაახლოებით 415 ათას ტონა ნახშირის საჭიროებას.

სპეციალური ნახშირის ღუმელების (244 ათასი ერთეული, 1 ღუმელის საბაზრო ფასი 250₾)

შესაძენად და ნახშირის (415 ათასი ტ.) შესაძლენად დაახლოებით 125 მლნ ღირებულების

საბაზრო პროდუქტი შეიქმნება პირველ წელს. ამას თუ დავუმატებთ მერქნული რესურსით

9 ტყეების მართვის დღევანდელი ვითარება და მისი გავლენა მოსახლეობაზე, CENN, 2013

11

(მდგრადი მხომარების მოცულობა) ფიცრის წარმოებას (132 ათასი კუბმ.-ის რელიზაციით

მიღებული 64 მლნ ₾), პირველ წელს რეალიზებული საქონლის ღირებულება 189 მლნ

ლარამდე გაიზრდება. ჯამში 10 წელიწადში, 1,106 მლნ ლარის დღევანდელი ღირებულების

(PV) საქონელის რეალიზება მოხდება (იხ. დანართი #3 , დიაგრამა #2)

მეორე მოდელი გულისხმობს შეშის მოხმარების ჩანაცვლებას პელეტების საშუალებით. ამ

შემთხვევაშიც საჭირო პელეტების მოცულობის დადგენისას გათვალისწინებული იქნა

მხოლოდ ის შინამეურნეობები, რომელთაც გაზის გათბობის ალტერნატივად გამოყენების

საშუალება არ გააჩნიათ. რაც კვლავაც ჯამში 244 ათას შინამეურნეობას გულისხმობს, თუ

ერთ შინამეურნეობაზე ნახშირის საშუალოდ მოხმარების მაჩვენებელს გავითვალისწინებთ

(1,6 ტ) მივიღებთ დაახლოებით 390 ათას ტონა პელეტის საჭიროებას. პელეტების დასაწვავად

საჭირო ღუმელების (244 ათასი ერთეული, 1 ღუმელის საბაზრო ფასი 374₾) შესაძენად და

პელეტის (390 ათასი ტ.) შესაძლენად დაახლოებით 203 მლნ ღირებულების საბაზრო

პროდუქტი შეიქმნება პირველ წელს. ფიცრის წარმოების იგივე მოცულობის (132 ათასი

კუბმ.) შენარჩუნების შემთხვევაში (65 მლნ. ₾ პირველ წელს), პირველ წელს რეალიზებული

საქონლის რირებულება 267მლნ ლარს მიაღწევს და ჯამში 10 წელიწადში, 1,526 მლნ ლარის

დღევანდელი ღირებულების (PV) საქონელის რეალიზება მოხდება (იხ. დანართი #4 ,

დიაგრამა #2)

დიაგრამა #2 ბაზარზე 10 წელიწადში რელიზებული საქონლის ღირებულება

ზემოთ მოყვანლი ორივე მოდელი, ერთი შეხედვით, ეკონომიკისთვის მომგებიანია, თუმცა

გასათვალისწინებელი, რომ ამ ოდენობით საწარმოო სიმძლავრეების ამოქმედება მოკლე- და

საშუალოვადიან პერიოდში ნაკლებად შესაძლებელია და დარგის სპეციალისტების

შეფასებით არარელისტურად წარმოჩინდება. ამასთან, მოხმარების სრულად ჩანაცვლება

ნაკლებად რეალურად გვესახება, რადგან შინამეურნეობები რომლებიც თავად მოიპოვებენ

შეშას ის გაცილებით უფრო იაფი დაუჯდებათ ვიდრე ალტერნატიული საწვავის შეძენა.

გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც რომ შეშის მოპოვება ნაწილობრივ საკუთარ

815 მლნ. ₾

1,106 მლნ. ₾

1,526 მლნ. ₾

შეშა ნახშირი პელეტები

12

საკარმიდამო ტერიტორიაზე ხდება, ტრადიციულად რიგი შინამეურნეობებისთვის

ყოველწლიურ ჩვევით რუტინას წარმოადგენს, სუფთა საწვავად აღიქმება, გათბობის

საშუალებები (ღუმელები) უმთავრესად შეშის წვაზეა გათვლილი და აღნიშნული ქცევის

შეცვლა საწყის ეტაპზე მაინც უფრო რთულ, ძნელად მისაღწევ ფაქტორად წარმოგვიდგება. ამ

ფაქტორების გათვალისწინებით შემუშავდა მესამე შერეული მოდელი (დანართი #5,

დიაგრამა #3).

დიაგრამა #3 შესყიდული შეშის ჩანაცვლება ალტერნატიული საწვავით (10 წელი, მლნ ₾ მიმდინარე ფასებში)

მესამე შერეულ მოდელში გათვალისწინებულია იმ მოცულობის შეშის მოხმარების

ჩანაცვლება, რაც ბაზარზე სარეალიზაციოდაა განკუთვნილი, კერძოდ, საუბარია 960 ათას

კუბმ შეშაზე, რომლის საბაზრო ღირებულება 64,3 მლნ ლარს შეადგენს.

აღნიშნულ მოდელში ალტრენატიულ საწვავად გამდიდრებული ნახშირით, პელეტებითა

და მცირე ოდენობით გაზის ერთდროული მოხმარება იგულისხმება.

გათვალისწინებული იქნა, აგრეთვე, რეგიონების მოთხოვნა შეშის რესურსზე და

გამდირებული ნახშირის წარმოების ლოკალიზაციის (იმერეთში მდებარეობა) ფაქტორი.

შესაბამისად, ნახშირით შეშის ჩანაცვლებისთვის აღებული იქნა იმერეთის, გურიის, რაჭა-

ლეჩხუმი-ქვემო სვანეთისა და შიდა ქართლის რეგიონების ბაზარზე ნაყიდ შეშაზე

დამოკიდებული შინამეურნეობების რიცხვი (69 ათასი ) და მათი მოთხოვნა, რამაც ჯამში 112

ათასი ტ. ნახშირის ეკვივალენტი შეადგინა. რადგან ამ რაოდენობით ნახშირის

გამოყენებისთვის საჭირო ღუმელების წარმოება/იმპორტი (69 ათასი ღუმელი) და

შესაბამისად ნახშირის მოპოვების/იმპორტის მასშტაბების გაზრდა გარკვეულ ძალისხმევასა

და დროს მოითხოვს სრულად გადასვლა ორ წელზე იქნა დათვლილი, შესაბამისად, პირველ

წელს მოხდება 34,5 ათასი ღუმელის წარმოება/ იმპორტი და 58 ათასი ტონა ქვანახშირის

მოპოვება/იმპორტი, შემდეგ წელს კი ნახშირის მოპოვება/იმპორტის სიმძლავრეები

გაორმაგდება, რაც შეეხება ღუმელებს გაორმაგებული მოხმარების დასაკმაყოფილებლად,

იმავე რაოდენობით უნდა იწარმოოს ან იმპორტირება მოხდეს რაც წინა წელს. პირველ წელს

13

ქვანახშირის აღნიშნული მოცულობით წარმოების შემთხვევაში დამატებით 16 მლნ ლარი

პროდუქციის რეალიზება მოხდება. აღსანიშნავია, რომ მოცემულ რეგიონებში შეშაზე

დამოკიდებული შინამეუნეობების დიდი ნაწილი გაზიფიცირებულია (29 ათასი

შინამეურნეობა გაზს სათბობად არ იყენებს ან ნაწილობრივ მოიხმარს), რაც ჯამში 45,5 ათასი

ტ. ნახშირის მომხმარების ეკვივალენტია, შესაბამისად, აღნიშნულ შინამეურნეობებს

ნახშირის მოხმარებაზე სრულად გადასვლამდე ალტერნატივად გაზის სათბობად

გამოყენებაც შეუძლიათ.

რაც შეეხება პელეტებით ჩანაცვლების ალტერნატივას, ამ შემთხვევაში აღებული იქნა

სამეგრელო-ზემო სვანეთის, სამცხე-ჯავახეთის, ქვემო ქართლისა და კახეთის რეგიონები.

აღნიშნულ რეგიონებში ბაზარზე ნაყიდი შეშაზე მოთხოვნის გათვალისწინებით,

შინამეორნეობების რიცხვი დაახლებით 91 ათასს უდრის, შესაბამისად, პელეტების

მოხმარების მოცულობა დაახლოებით 140 ათას ტ. შეადგენს. რადგან პელეტების

ადგილობრივად წარმოების მოთხოვნა ამ ეტაპზე არ არსებობს, განსხვავებით ნახშირის

წარმოებისგან, და მათი განვითარება პრაქტიკულად ნულიდან უნდა მოხდეს. ძალზედ

ოპტიმისტური გათვლებით ამ რაოდენობით პელეტების საწარმოებლად 3 წელი მაინც

იქნება საჭირო (ექსპერტებმა შესაძლოა მეტი დროც დაასახელონ), ანუ პირველ წელს 47

ათასი ტ. წარმოების, შემდეგ წლებში კი პირველ წელტან შედარებით გაორმაგების და მესამე

წელს გასამმმაგებით უნდა მიიღწეს. ღუმელების წარმოებას რაც შეეხება, ისიც სამ წელზე

შეიძლება გაითვალოს. პირველ წელს პელეტების აღნიშნული მოცულობით წარმოების

შემთხვევაში დამატებით 24 მლნ. ლარის ღირებულების პროდუქციის რეალიზება მოხდება.

მოცემულ რეგიონებშიც შეშაზე დამოკიდებული შინამეუნეობების საგულისხმოდ დიდი

ნაწილი გაზიფიცირებულია (43 ათასი შინამეურნეობა გაზს სათბობად არ იყენებს ან

ნაწილობრივ მოიხმარს), რაც ჯამში 63,3 ათასი ტ. პელეტის მომხმარების ეკვივალენტია,

შესაბამისად, აღნიშნულ შინამეურნეობებს პელეტის მოხმარებაზე სრულად გადასვლამდე

ალტერნატივად გაზის სათბობად გამოყენება შეუძლიათ.

რაც შეეხება გაზით ჩანაცვლებას, ამ შემთხვევაში აღებული იქნა მცხეთა-მთიანეთის რეგიონი

სადაც შესყიდულ შეშაზე დამოკიდებული შინამეურნეობების რიცხვი (6 ათასი - რეგიონში

საერთო მოხმარების 23%) არც თუ ისე მაღალია და გაზით ჩანაცვლების შემთხვევაში საჭირო

იქნება დაახლოებით 4,7 მლნ. კუბმ. შესაბამისად, გაზზე გადასვლის შემთხვევაში ჯამში

პირველ წელს 4,6 მლნ ლარის ღირებულების პროდუქციის რეალიზება მოხდება. რაშიც

გათვალისწინებულია მხოლოდ ღუმელების და გაზის შესაძენად საჭირო თანხები

(შესაბამისად 2,5 და 2,1 მლნ. ლარი) და არა სოფლების გაზიფიცირების და აბონენტთა

დაერთების ხარჯები, რაც საკმაოდ დიდ ხარჯებთანაა დაკავშირებული. მათი ანალიზში

ჩართვის შემთხვევაში დამატებითი საქონლისა და მოსახურების რეალიზაციის მოცულობა

საგულისხმოდ გაიზრდება.

14

ამავე მოდელში ჩართულია ასევე 134 ათასი კუბმ ფიცრის წარმოების შესაძლებლობა, რაც

პირველ წელს 64 მლნ ლარს უდრის.

შესაბამისად, პირველ წელს ნაყიდი შეშის სხვა ალტერნატიული საწვავით (ნახშირი,

პელეტები და გაზი) ჩანაცვლებითა და საფიცრე მასალის წარმოებით არანაკლებ 110 მლნ

ლარის ღირებულების საქონლის რეალიზება მოხდება, ათწლიან პერიოდში კი მიმდინარე

ღირებულება 0,995 მლრდ ლარს მიაღწევს.

თუ შევადარებთ შეშის რეალიზაციითა და ალტერნატიული სათბობი საშუალებების

გამოყენებით მოსალოდნელ წარმეობული საქონლის/მომსახურების ღირებულებას, სხვაბის

სახით პირველ წელს 45 მლნ. ლარს მივიღებთ, 10 წელში კი წმინდა მიმდინარე ღირებულება

471 მლნ ლარს გაუტოლდება.

თუ ერთად განვიხილავთ სხვადასხვა ჩვენს მიერ მოტანილ მოდელებს ყველაზე მეტი წმინდა

დღევანდელი ღირებულება დღეს მოქმედი (BAU) სცენარით/მოდელით იკარგება (3,6 მლრდ

₾), I, II და III მოდელებს შორის კი ყველაზე მეტ დანაკარგი გვაქვს იმ შემთხვევაში, თუ

პელეტების წარმოების II მოდელზე გადასვლა (711მლნ ₾) არ მოხდება, შემდეგ მოდის

შერეული III მოდელი (471 მლნ. ₾), და ბოლოს ქვანახშირის წარმოების I მოდელი (292 მლნ.

₾) (იხ დიაგრამა #4). თუმცა, გასათვალისწინებელია, რომ I და II მოდელის შედეგის

მისაღწევად უფრო გრძელვადიანი ძალისხმევა იქნება საჭირო, რაც ამ ეტაპზე რიგი

ფაქტორების გამო რთულად მიღწევადი შეიძლება იყოს, აქედან შინამეურნეობებისთვის

ყველაზე ხელმისაწვდომი (სიიაფის თვალსაზრისით) გათბობის საშუალებად I მოდელი

გვესახება, სრულად ქვანახშირის მოხმარებაზე გადასვლაა. და ბოლოს, ყველაზე ეფექტურ,

უფრო მიღწევად და მეტნაკელბად რელისტურ მოდელად გათბობის შერეულ მოდელზე

გადავლა მიგვაჩნია.

დიაგრამა #4 წმინდა მიმდინარე ღირებულება

თუ შევადარებთ თითოეული მოდელისთვის დათვლილ ხარჯსარგებლიანობის

კოეფიციენტს ყველაზე მეტი სარგებელი შერეული მოდელის დროს იქმნება (1,9), შემდეგ

მოდის პელეტების (1,87) და ბოლოს ნახშირის წარმოების მოდელები (1.36), რაც მიუთითებს

თუ რამდენჯერ გაიზრდება ეკონომიკის სარგებელი თუ შეშის მოხმარებას ჩავანაცვლებთ

ალტერნატიული სათბობის სხვადასხვა მოდელებით.

15

დიაგრამა #5 ალტერნატიული სარგებლის (ხარჯის) სარგებელთან თანაფარდობა (C/B ratio)

შერეული მოდელით ზეგავლენა სახელმწიფოს შემოსულობებზე

შერეული მოდელის ანალიზმა ცხადყო, რომ შინამეორნეობების მიერ სხვადასხვა

ალტერნატიული სათბობი საშუალებების გამოყენება მნიშვნელოვან ეკონომიკურ

სტიმულებს შექმნის და დიდი ალბათობით სათბობი რესურსებზე მოთხოვნა-მიწოდება

კანონით ნებადართულ რეგულაციებში მოექცევა (თანდათან გამოდევნის შეშის უკანონო

მოპოვების პრაქტიკას), შედეგად აღნიშნულ სექტორში ჩრდილოვანი (დაუკვირვებადი)

ეკონომიკა შემცირდება და საგადასახადო შემოსავლები გაიზრდება.

გადასახადების სახით მოსალოდნელი შემოსავლების მოცულობის დასადგენად

ვისარგებლეთ ოფიციალური საგადასახადო კანონმდებლობით10 (დღგ- 18%, მოგების

გადასახადი 15 %, საშემოსავლო 20%, შეშაზე მოსაკრებელი - 3 ₾). ამასთან გავაკეთეთ

რამდენიმე დაშვება11, კერძოდ:

1) ალტერნატიული სათბობის ბიზნესში ჩართული სუბიექტების მოგება 10%-ი იქნება;

2) ერთი სამუშაო ადგილი შეიქმნება ყოველ 50 000 ლარის რეალიზებულ პროდუქციაზე;

3) საშუალო ხელფასად ოფიციალური სტატისტიკის მონაცემებით ვისარგებლეთ,

ქვანახშირის წარმოებაში 781₾ ავიღეთ, ყოველწლიურად 3%-იანი ზრდის

პერსპექტივით, მრეწველობის (პელეტების, ღუმელების და ფიცრის წარმოება) სხვა

დარგებისთვის კი - 791₾, ყოველწლიურად 5 %-იანი ზრდის პერსპექტივით.

4) შეშის ფასის ზრდის კოეფიციენტად 3% (იმდენივე რამდენიც მშპ-ს რეალური ზრდა,

მსოფლიო ბანკი, 2016) იქნა გამოყენებული.

მოდელის შედგენისა და დათვლების შედეგად მივიღეთ, რომ ნაყიდი შეშის მთლიანი

მოცულობის (959 ათასი კუბმ) კანონიერ სექტორში მოქცევის შემთხვევაში პირველ წელს 19

მლნ ლარის გადასახადებისა და მოსაკრებლების გენერირება იქნება შესაძლებელი, მაშინ

როცა შერეული სათბობით უზრუნველყოფის შემთხვევაში ის 26 მლნ ლარამდე გაიზრდება,

პირველ წელს სხვაობა დაახლოებით 7მლნ ლარია. ათწლიან პერიოდს თუ დავაკვირდებით,

10 საქართველოს საგადასახადო კოდექსი და საქართველოს კანონი „ბუნებრივი რესურსებით

სარგებლობისათვის მოსაკრებლების შესახებ“ 11

მაქსიმალურად შევეცადეთ დაგვეცვა პრინციპი, რომ ესა თუ ის დაშვება მინიმალისტური იქნება, რეალურად

უფრო მეტი იქნება. ამასთან, თუ ის უფრო მეტი იქნება მოდელი კიდევ უფრო მეტ სარგებელს გვიჩვენებს.

16

შეშის რეალიზაციით შესაძლებელი იქნება დაახლოებით 210 მლნ ლარის მიმდინარე

ღირებულების შემოსულობების მიღება, ალტერნატიული საწვავით კი იგივე მაჩვენებელი

251 მლნ ლარს მიაღწევს (51 მლნ ლარით მეტი). (დანართი #6, დიაგრამა #6)

როგორც აღვნიშნეთ ეს დათვლები ძალზედ მინიმალისტურია და გარკვეულ ფაქტორებს თუ

გავითვალისწინებთ ადვილად შევამჩნევთ, რომ შეშის ალტერნატიული სათბობით

ჩანაცვლების შემთხვევაში საბიუჯეტო შემოსავლები 26 მლნ ლარს თავისუფლად გასცდება,

რადგან აღნიშნულ სექტორში როგორც წესი მოგება 10%-ზე მეტია და დასაქმებულთა

რიცხვიც გაცილებით აღემატება ჩვენს მიერ დაშვებულ ოდენობას (არასათანადო

ტექნოლოგიების ქონის გამო, ვფიქრობთ ყოველ 50000 ლარზე ბევრად უფრო მეტი სამუშაო

ადგილი იქმნება).

რაც შეეხება შეშის რეალიზაციით მიღებულ საბიუჯეტო შემოსულობებს, ის მოდელით

მიღებულ ოდენობასთან შედარებით ბევრად უფრო მცირეა და შესაძლოა მაქსიმუმ 3-4 მლნ

ლარს შეადგენდეს. გასათვალისწინებელია რომ შეშის რეალიზაციით დაკავებული

სუბიექტების უმეტესობა ჩრდილოვან ეკონომიკაში არის მოქცეული, ანუ უმეტესწილად

შეშას უკანონოდ მოიპოვებს, ამზადებს და ყიდის. უდავოა, რომ შეშის რეალიზაციის

ბიზნესიდან ამჟამად სახელმწიფო ბიუჯეტში თითქმის არაფერი ხვდება, ერთადერთი წყარო

ბუნებრივი რესურსების სარგებლობიდან ამოღებული მოსაკრებლისა და მისი მომსახურების

საფასურის ჯამური მოცულობაა, რაც დაახლოებით 3,6 მლნ ლარი ან უფრო ნაკლებია (3₾

მოსაკრებელი + 3 ბილეთის გაცემის მომსახურების საფასური X 600 000კუბმ სოციალური

ჭრებისთვის სატყეო სააგენტოს მიერ გამოყოფილი მერქნული რესურსი), ისიც არა შეშის

რეალიზებისთვის (ბიზნესისთვის) არამედ სოციალური ჭრებისთვისაა ანუ

შინამეურნეობების მიერ საკუთარი მოხმარებისთვისაა განკუთვნილი. ამას შეიძლება

დაემატოს შინამეურნეობებზე უკანონო ჭრებისთვის დაკისრებული გადასახდელები.

აღნიშნული გადასახდელები როგორც წესი არ არის დიდი, ხშირად სასამართლოს

განხილვის საგანს წარმოადგენს და სხვადასხვა რიგი ობიექტური მიზეზების

(შინამეურნეობის სოციალური სტატუსის, თუ სხვა) გამო ჯარიმის არ გადახდის/პატიების

მოთხოვნის დაკმაყოფილებით მთავრდება.

შეგვიძლია ადვილად დავასკვნათ, რომ ალტერნატიული სათბობის გამოყენება

მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იქნება სახელმწიფო შემოსავლების გაზრდის თვალსაზრისით და

დააჩქარებს არაფორმალური (უმთავრესად ჩრდილოვანი) სექტორის ფორმალიზების

პროცესს.

17

დიაგრამა #6 ალტერნატიული სათბობის სცენარისა და რეალიზებული შეშის სცენარით მოსალოდნელი

საგადასახადო შემოსულობების შედარება

სენსიტიურობის ანალიზი

სენსიტიურობის ანალიზმა დაადასტურა, რომ ჩვენს მიერ წარმოდგენილი მოდელები ერტობ

პოზიტიურ შედეგებს იძლევა. შინამეურნეობების მიერ ქვეყნის მასშტაბით (აჭარის და

კონფლიქტური რეგიონების გამოკლებით) მერქნის შეშის სახით საბაზრო ფასებში

რეალიზაციით ბევრად უფრო მცირე მასშტაბის ეკონომიკური აქტივობა შესაძლოა მივიღოთ,

ვიდრე იგივე მოცულობის მერქნის სამრეწველო დანიშნულებით გამოყენების შემთხვევაში

(ფიცრის წარმოებით). დისკონტირების კოეფიციენტის შემცირება 8%-დან 4%-მდე, როგორც

იყო მოსალოდნელი, კიდევ უფრო მეტ საფუძველს იძლევა ვთქვათ, რომ შეშად მერქნული

რესურსების მოხმარება არაეფექტიანია ქვეყნის ეკონომიკისთვის, ათწლიან პერიოდში

დანაკარგები ნაცვლად 3.65 მლრდ ლარისა 4,3 მლრდ ლარი ხდება. დისკონტირების

კოეფიციენტის 10%-მდე გაზრდის შემთხვევაში დანაკარგები მცირედით მცირდება და

კვლავაც მაღალი რჩება, კერძოდ, ნაცვლად 3,65 მლრდ ლარისა 3,38 მლრდ ლარი ხდება.

ნაცვლად საშუალო შეწონილი ფასისა, რეგიონებს შორის ყველაზე მაღალი ფასითაც რომ

მოხდეს შეშის როგორც ეკონომიკური ღირებულების შეფასება, ყოველწლიურად დანაკარგს

285 მლნ ლარს ვიღებთ, 10 წელიწადში კი 4%-8%-10%-იანი დისკონტირების შემთხვევაში,

შესაბამისად, 2,67 - 2,32 - 2,11 მლრდ ლარს, რაც მიუთითებს, რომ დანაკარგები კვლავაც

საკმაოდ მაღალია (დანართი #7).

კვლევის შედეგების შეჯამება და რეკომენდაციები

აღნიშნული კვლევით გამოვლინდა, რომ შინამეურნეობების მიერ მერქნული რესურსის

შეშად გამოყენების (2,4 მლნ, კუბმ) დღევანდელი პრაქტიკის (BAU) შენარჩუნებით, იგივე

მერქნული რესურსის სამრეწველო დანიშნულებით გამოყენების ნაცვლად (ფიცრის

წარმოება), ყოველწლიურად ქვეყნის ეკონომიკა ალტერნატიული ხარჯის სახით არანაკლებ

18

446 მლნ. ლარის ოდენობით საბაზრო ღირებულების საქონლის გამოშვების შესაძლებლობას

კარგავს, 10 წელიწადში კი წმინდა დღევანდელი ღირებულებით დანაკარგი 3,6 მლრდ ლარს

აღწევს (8 %-იანი დისკონტირების ფაქტორის გათვალისწინებით).

ექსპერტების შეფასებით, დღევანდელი შეშის მოხმარების პრაქტიკა არამდგრადია და 4-ჯერ

აღემატება სატყეო სააგენტოს მიერ გამოყოფილი სოციალური ჭრებისთვის განკუთვნილ

მერქნულ რესურსს.

შესაბამისად აუცილებელია ალტერნატიული სათბობი რესურსის გამოყენება.

ალტერნატიული სათბობი რესურსების ერთ შინამეურნეობაზე დანახარჯების (საბაზრო

ფასებში) შესწავლით გამოვლინდა, რომ ყველაზე ეფექტიანი ქვანახშირის ალტერნატივაა,

რადგან ის 35%-ით უფრო იაფია შეშასთან (402 ₾) შედარებით. შემდეგ მოდის გაზი (449 ₾) და

პელტები (458 ₾), სხვა საწვავი (დიზელი და ელექტროენერგია) იმდენად ძვირი

ალტერნატივაა, რომ მათი მასიური გამოყენება ეკონომიკურად არამიზანშეწონილად

შეიძლება ჩაითვალოს.

შინამეურნეობების მიერ ბაზარზე შესყიდული შეშის12 ქვანახშირით, ისივე როგორც

პელეტების მოხმარებით ჩანაცვლება ეროვნული ეკონომიკისთვის მომგებიანია. რადგან ამ

შემთხვევაში პოტენციურად წარმოებული ეკონომიკური აქტივობა და შექმნილი საქონლის

საბაზრო ღირებულება აღემატება შეშის რეალიზაციით შექმნილ საბაზრო ღირებულებას,

შესაბამისად, 292 და 711მლნ ლარით 10 წლიან პერიოდში.

თუმცა, გასათვალისწინებელია, რომ ქვანხშირზე სრულად გადასვლა გარკვეულწილად

გარემოს დაცვის ფაქტორების, სატრანსპორტო დანახარჯების, ენერგოპოლიტიკის რიგი

საკითხებისა და ლიმიტირებული საწარმოო შესაძლებლობების გათვალისწინებით ამ

ეტაპზე ნაკლებად რეალისტურად შეიძლება წარმოგვიდგეს.

რაც შეეხება სრულად პელეტების მოხმარებაზე გადასვლას, აქაც შესაძლოა გარკვეულ

წინააღმდეგობები არსებობდეს სანედლეულო ბაზის უწყვეტი მიწოდებისა და საჭირო

საწარმოო სიმძლავრეების განვითარების კუთხით. შეიძლება ითქვას არარეალური იქნება

საშუალოვადიან პერიოდში პელეტების წარმოებაზე სრულად გადასვლის დაგეგმვა, უფრო

გრძელვადიან პერსპექტივაშია შესაძლოა მასზე გადასვლის განვიხილვა და აქაც კვლავაც

დაინტერესებული მხარეების მხრიდან (სახელმწიფო, კერძო სექტორი და შინამეურნეობები)

მიზანმიმართული ნაბიჯები იქნება განსახორციელებელი.

ყველაზე რეალისტურად ამ ეტაპზე შეშის შერეული სათბობი რესურსებით (ქვანახშირი,

პელეტები, და მცირე მოცულობით გაზი) ჩანაცვლება წარმოგვიდგება, ეკონომიკაზე

ზეგავლენის შესწავლისას ერთ-ერთი ყველაზე მომგებიანი სწორედ ეს სცენარი აღმოჩნდა, 10

წელში სატბობის ჩანაცვლებით მოსალოდნელმა წმინდა დღევანდელმა ღირებულებამ

დაახლოებით 515 მლნ ლარი შეადგინა. აღნიშნული სცენარი ეკონომიკური საქმიანობის

12

გასათვალსიწინებელია, რომ ამ შემთხვევაში შეშის იმ მოცულობის ჩანაცვლებას ვაანალიზებთ რომელთა შესყიდვაც ბაზარზე ხდება და

არა იმ მოცულობას რასაც თავად მოიპოვებს შინამეურნეობა საკუთარი მოხმარებისთვის.

19

სახეობების დივერსიფიკაციის კუთხითაც უფრო გამართლებულია და ერთი კონკრეტული

ბუნებრივი რესურსის ინტენსიური მოპოვების ფაქტორს გამორიცხავს, რაც საბოლოო ჯამში

სავარაუდოდ მნიშვნელოვანია არაგანახლებადი ბუნებრივი რესურსების (ქვანახშირის)

ამოწურვის თავიდან აცილებისა და ეკოლოგიური წონასწორობის შენარჩუნების კუთხით.

ამასთან, შერეული მოდელის განვითარება დროში უფრო რეალურად გვესახება,

სატრანსპორტო დანახარჯების გათვალისწინებით იმერეთი და მიმდებარე რეგიონები

შესაძლოა მომარაგდეს ქვანახშირით, რისთვისაც ეტაპობრივად, საჭიროების მიხედვით,

შესაძლოა მოხდეს ქვანახშირის დამატებითი მოცულობების მოპოვება.

პელეტების წარმოების საკმარისი სიმძლავრის შესაქმნელად საჭირო ბიომასის მარაგების

არსებობის გათვალისწინებით, რიგ რეგიონებში შესაძლოა პელეტების წარმოების

განვითარება. რიგი ბიონარჩენების პელეტებად გამოყენებით შემცირდება გარემოსთვის

მიყენებული ზიანი (სათბური გაზების გამოყოფა, ბიომრავალფეროვნების განადგურება

მდინარეებში და ა.შ.), შეიქმნება მდგრადი სათბობი პროდუქცია, რის ექსპორტირებაც

შესაძლებელი იქნება სამომავლოდ.

შერეული მოდელის შემთხვევაში გათვალისწინებულია საწარმოო სიმძლავრეების სწრაფად

განვითარება 3 წელიწადში და შინამეურნეობების მიერ შეშის ნაცვლად აღნიშნული

ალტერნატიული საწვავის შესყიდვის შეთავაზება.

20

გამოყენებული წყაროები:

სათბობი შეშის მოთხოვნა-მიწოდებისა და პოტენციალის შეფასება, CENN, 2015

სათბობი შეშის მოთხოვნა-მიწოდებისა და პოტენციალის შეფასება, CENN, 2015

ტყის ბიომასის გადამუშავების და გამოყენების შესაძლებლობები საქართველოს რეგიონებში,

გარემოს ეროვნული სააგენტო, 2016

ტყეების მართვის დღევანდელი ვითარება და მისი გავლენა მოსახლეობაზე, CENN, 2013 Cost-Benefit Analysis for Development, A Practical Guide, Asian Development Bank, 2013

Manual of energy statistics (Eurostat, OECD, International Energy Agency), 2007

21

დანართები:

დანართი #1. შინამეურნეობების მიერ მოხმარებული შეშის ნაცვლად ფიცარის წარმოების

პოტენციური მოცულობის დათვლები

რეგიონი

საჭირო საშეშე რესურსის

ოდენობა (კბმ)

ყოველწლიურად მოხმარებული

ლიკვიდური რესურსის

განაწილება პროცენტულად

ყოველწლიურად მოხმარებული

ლიკვიდური რესურსის განაწილება

ფიზიკურ ერთეულში (კუბმ) გამოსავლიანობა (ფიცარი)

ჯამში

მასალის

(ფიცარი)

წარმოება

ფიზიკურ

ერთეულში

(კუბმ)

წიწვოვანი ფოთლოვანი სხვა წიწვოვანი ფოთლოვანი სხვა

წიწვოვანი

40%

ფოთლოვანი

56% სხვა 50%

გურია

158 396 28% 72%

43 795 114 601

- 26 277 50 425

- 76 702

იმერეთი

535 749 2% 51% 47% 10 106 274 560 251 084 6 063 120 806 125 542 252 412

მცხეთა

მთიანეთი

148 549 0% 100% 0%

- 148 549

-

- 65 362

- 65 362

რაჭა-ლეჩხ.

ქვ. სვანეთი

69 614 34% 66% 0% 23 553 46 062

- 14 132 20 267

- 34 399

სამეგრელო-

ზემო სვანეთი

434 388 8% 92% 0% 33 013 401 375

- 19 808 176 605

- 196 413

სამცხე

ჯავახეთი

105 128 94% 3% 3% 98 853 3 089 3 186 59 312 1 359 1 593 62 264

ქვემო

ქართლი

258 124 0% 100% 0%

- 258 124

-

- 113 575

- 113 575

შიდა

ქართლი

335 898 13% 87% 0% 42 102 293 796

- 25 261 129 270

- 154 531

სულ კახეთი

408 850 0% 100% 0%

- 408 850

-

- 179 894

- 179 894

2 454 698

251 421 1 949 007 254 270 150 853 857 563 127 135 1 135 550

დანართი #2. საწყისი სცენარი _ შეშა vs ფიცარი

დანართი #3. გამდიდრებული ნახშირით ჩანაცვლების მოდელი

ფაქტიური მოხმარება 2 454 698 დისკონტირების განაკვეთი 8%

შეშის საშუალო ფასი 67 135 3%

სარგებელი:

ღირებულება

(ფასი) ₾ ერთეული

ერთეულის

რაოდენობა 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026ჯამში:

1 შეშა 67 1 კბმ საბაზრო ღირებულება 2 454 698 164 643 157 169 582 451 174 669 925 179 910 023 185 307 323 190 866 543 196 592 539 202 490 315 208 565 025 214 821 976 1 887 449 277

სარგებელი ჯამში: 164 643 157 169 582 451 174 669 925 179 910 023 185 307 323 190 866 543 196 592 539 202 490 315 208 565 025 214 821 976 1 887 449 277

დისკონტ. სარგებელი ჯამში: 164 643 157 157 020 788 149 751 307 142 818 376 136 206 415 129 900 562 123 886 647 118 151 154 112 681 193 107 464 471 1 342 524 071

დაკარგული სარგებელი (ხარჯი) :




რაოდენობა 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026ჯამში:

1მერქნული რესურსი სამრეწველო

დანიშნულებით (სამშენებლო, საავეჯე, სხვა)

გაყიდვის შემთხვევაში

1კბმ საბაზრო ღირებულება

210-230₾ წიწვოვანი,

წიფელა Iკატ - $430,IIკატ - $300, IIIკატ - $210, 1 135 550 611 062 329 629 394 199 648 276 025 667 724 305 687 756 034 708 388 715 729 640 377 751 529 588 774 075 476 797 297 740 7 005 144 788

დაკარგული სარგებელი (ხარჯი) ჯამში 611 062 329 629 394 199 648 276 025 667 724 305 687 756 034 708 388 715 729 640 377 751 529 588 774 075 476 797 297 740 7 005 144 788

დისკონტ. დაკარგული სარგებელი ჯამში 611 062 329 582 772 406 555 792 202 530 061 082 505 521 217 482 117 457 459 797 204 438 510 296 418 208 894 398 847 371 4 982 690 457

დისკონტირებული სარგებელი/ხარჯი თანაფარდობა 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27

3,71 3,71 3,71 3,71 3,71 3,71 3,71 3,71 3,71 3,71 3,71

სარგებელისა და ხარჯის სხვაობა -446 419 172 -459 811 747 -473 606 100 -487 814 283 -502 448 711 -517 522 172 -533 047 838 -549 039 273 -565 510 451 -582 475 764 -5 117 695 511

მიმდინარე წმინდა ღირებულება (NPV) -446 419 172 -425 751 618 -406 040 895 -387 242 705 -369 314 802 -352 216 895 -335 910 557 -320 359 142 -305 527 700 -291 382 900 -3 640 166 386

შეშა VS ფიცრის წარმოებამშპ-ს რეალური ზრდის %-ული

დისკონტირების განაკვეთი 8% 3%

მერქნული რესურსის მდგრ. მოხმ. 156 385

გამდირებული ნახშირის ფასი 154 ₾

ბრუნვა:




რაოდენობა 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026ჯამში:

შეშა

მოიცავს პირადი მოხმარებისთვის

ჭრების (ტრანსპორტირება) და

შეძენის ხარჯებს რეგიონების

თავისებურებების (ფასების,

მოხმარების მოცულობების, სხვა)

გათვალისწინებით 2 454 698 99 909 629 102 906 917 105 994 125 109 173 949 112 449 167 115 822 642 119 297 321 122 876 241 126 562 528 130 359 404 1 145 351 924

სარგებელი ჯამში: 99 909 629 102 906 917 105 994 125 109 173 949 112 449 167 115 822 642 119 297 321 122 876 241 126 562 528 130 359 404 1 145 351 924

დისკონტირებული სარგებელი ჯამში: 99 909 629 95 284 183 90 872 878 86 665 800 82 653 495 78 826 944 75 177 549 71 697 106 68 377 796 65 212 157 814 677 537

ხარჯი:




რაოდენობა 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026ჯამში:

ქვანახშირის საბაზრო ღირებულება 154

1 ტ ღირებულება (₾), 1,7ტ კომლზე,

გაზიფიცირებული აბონენტების

გამოკლებით 414 840 63 885 426 65 801 989 67 776 048 69 809 330 71 903 610 74 060 718 76 282 540 78 571 016 80 928 146 83 355 991 732 374 813

ნახშირის ღუმელები 250 ფასი 244 024 61 005 945 61 005 945

მერქნული რესურსის სამრეწველო/ სამშენებლო

დანიშნულებით (ფიცარი) გაყიდვის შემთხვევაში

მხოლოდ წიფელა და წიწვოვნების

მდგრადი მოხმარების

შემთხევვაში 132 380 64 295 715 66 224 586 68 211 324 70 257 663 72 365 393 74 536 355 76 772 446 79 075 619 81 447 888 83 891 324 737 078 314




1,89 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 1,36

სარგებელისა და ხარჯის სხვაობა

მიმდინარე წმინდა ღირებულება (NPV) -89 277 457 -26 962 646 -25 714 375 -24 523 895 -23 388 529 -22 305 727 -21 273 055 -20 288 191 -19 348 923 -18 453 139 -291 535 937

შეშა VS ქვანახშირი მშპ-ს რეალური ზრდის %-ული მაჩვენებელი (2016 WB)

22

დანართი #4. პელეტებით ჩანაცვლების მოდელი

დანართი #5. შერეული მოდელი

დისკონტირების განაკვეთი 8% მშპ-ს რეალური ზრდის %-ული მაჩვენებელი (2016 WB) 3%

მერქნული რესურსის მდგრ. მოხ. ნორმა 156 385

პელეტის ფასი 286 ₾





რაოდენობა 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026ჯამში:

შეშა

მოიცავს პირადი მოხმარებისთვის

ჭრების (ტრანსპორტირება) და

შეძენის ხარჯებს რეგიონების

თავისებურებების (ფასების,

მოხმარების მოცულობების, სხვა)

გათვალისწინებით 2 454 698 99 909 629 102 906 917 105 994 125 109 173 949 112 449 167 115 822 642 119 297 321 122 876 241 126 562 528 130 359 404 1 145 351 924

სარგებელი ჯამში: 99 909 629 102 906 917 105 994 125 109 173 949 112 449 167 115 822 642 119 297 321 122 876 241 126 562 528 130 359 404 1 145 351 924


ხარჯი:




რაოდენობა 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026ჯამში:

პელეტის საბაზრო ღირებულება 286

1 ტ ღირებულება (₾), 1,6ტ კომლზე,

გაზიფიცირებული აბონენტების

გამოკლებით 390 438 111 665 282 115 015 241 118 465 698 122 019 669 125 680 259 129 450 667 133 334 187 137 334 212 141 454 239 145 697 866 1 280 117 320

პელეტის ღუმელები 374 244 024 91 264 894 91 264 894

მერქნული რესურსის სამრეწველო/

სამშენებლო დანიშნულებით (ფიცარი)

გაყიდვის შემთხვევაში



შემთხევვაში 132 380 64 295 715 66 224 586 68 211 324 70 257 663 72 365 393 74 536 355 76 772 446 79 075 619 81 447 888 83 891 324 737 078 314




2,67 1,76 1,76 1,76 1,76 1,76 1,76 1,76 1,76 1,76 1,87



მერქანი VS პელეტები

დისკონტირების განაკვეთი 8% მშპ-ს რეალური ზრდის %-ული მაჩვენებელი (2016 WB) 3%

მერქნული რესურსის მდგრ. მოხ. ნორმა 156 385





რაოდენობა 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026ჯამში:

შეშის შესყიდვა რეგიონების მიხედვით 959 174 64 334 377 66 264 408 68 252 341 70 299 911 72 408 908 74 581 175 76 818 611 79 123 169 81 496 864 83 941 770 737 521 535

სარგებელი ჯამში: 64 334 377 66 264 408 68 252 341 70 299 911 72 408 908 74 581 175 76 818 611 79 123 169 81 496 864 83 941 770 737 521 535






რაოდენობა 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026ჯამში:

ქვანახშირის საბაზრო ღირებულება (1ტ.₾) 132

I წელს 1/2 წარმოება, II წელს

გაორმაგებული 56 243 7 424 096 15 293 638 15 752 447 16 225 021 16 711 771 17 213 124 17 729 518 18 261 404 18 809 246 19 373 523 162 793 788

ნახშირის ღუმელები გასაყიდი ფასი 250 I წელს. 1/3 წარმოება, II წელს 2X 34 565 8 641 341 8 900 582 17 541 923

პელეტის საბაზრო ღირებულება (1ტ) 286 1 ტ ღირებულება (₾), 1,6ტ კომლზე, 46 887 13 409 602 27 623 780 42 678 740 43 959 102 45 277 875 46 636 211 48 035 298 49 476 357 50 960 647 52 489 467 420 547 079

პელეტის ღუმელები (5 წელზე) 374 გასაყიდი ფასი 30 386 11 364 397 11 705 329 12 056 489 35 126 216

ბუნებრივი გაზის საბაზრო ღირებულება

(1000მკუბ/₾) 450 0,8 ათასი მკუბ კომლზე, 4 690 2 110 361 2 173 672 2 238 882 2 306 048 2 375 230 2 446 487 2 519 881 2 595 478 2 673 342 2 753 542 24 192 922

გაზის ღუმელები 429 გასაყიდი ფასი 5 861 2 514 330 2 514 330

მერქნული რესურსის სამრეწველო

დანიშნულებით გაყიდვის შემთხვევაში



შემთხევვაში 132 380 64 295 715 66 224 586 68 211 324 70 257 663 72 365 393 74 536 355 76 772 446 79 075 619 81 447 888 83 891 324 737 078 314

დაკარგული სარგებელი (ხარჯი) ჯამში 109 759 842,18 131 921 586,58 140 937 881,75 132 747 834,38 136 730 269,41 140 832 177,50 145 057 142,82 149 408 857,11 153 891 122,82 158 507 856,50 1 399 794 571

დისკონტ. დაკარგული სარგებელი ჯამში 109 759 842 122 149 617 120 831 517 105 379 511 100 500 830 95 848 014 91 410 606 87 178 633 83 142 585 79 293 391 995 494 546

სარგებელი/ხარჯი თანაფარდობა 0,59 0,50 0,48 0,53 0,53 0,53 0,53 0,53 0,53 0,53 0,53

1,71 1,99 2,06 1,89 1,89 1,89 1,89 1,89 1,89 1,89 1,90



მერქანი VS შერეული

23

დანართი #6. შერეული მოდელი _ საგადასახადო შემოსულობების მოლოდინი

დანართი #7. საბაზისო სცენარის სენსიტიურობის ანალიზი

დისკონტირების განაკვეთი 8% მრეწველობაში

ქვანახშირის

წარმოებაში 3%

მერქნული რესურსის მდგრ. მოხ. ნორმა 156 385 საშუალო ხელფასი 791 ₾ 782 ₾

შეშის ფასის ზრდა 3% საშუალო ხელფასის ზრდა 2014/2013 5% 3%





რაოდენობა 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026ჯამში:

ქვანახშირის საბაზრო ღირებულება (1ტ.₾) 132

I წელს 1/2 წარმოება, II წელს

გაორმაგებული 56 243 7 424 096 15 293 638 15 752 447 16 225 021 16 711 771 17 213 124 17 729 518 18 261 404 18 809 246 19 373 523 162 793 788

ქვანახშირზე გადახდილი მოსაკრებელი 1 1 ტ. გადასახადი 56 243 56 243 56 243 56 243 56 243 56 243 56 243 56 243 56 243 56 243 56 243 562 432

ხელფასები (ქვანახშირის მოპოვებიდან) 782 ყოველ 50 000₾- 1 სამუშაო ადგილი 148 1 392 998 1 433 710 1 475 611 1 518 737 1 563 124 1 608 807 1 655 826 1 704 219 1 754 027 1 805 290 15 912 349

საშემოსავლო გადასახადი (ქვანხშირი ხელფასიდან) 156 20% 148 278 600 286 742 295 122 303 747 312 625 321 761 331 165 340 844 350 805 361 058 3 182 470

მოგების გადასახადი (ქვანახშირი) 2 15% 56 243 111 361 114 702 118 143 121 688 125 338 129 098 132 971 136 961 141 069 145 301 1 276 634

დღგ (ქვანახშირის გაყიდვიდან) 24 18% 56 243 1 336 337 1 376 427 1 417 720 1 460 252 1 504 059 1 549 181 1 595 657 1 643 526 1 692 832 1 743 617 15 319 610

მოგება (ქვანახშირის გაყიდვიდან) 13 10% 56 243 742 410 764 682 787 622 811 251 835 589 860 656 886 476 913 070 940 462 968 676 8 510 894

ნახშირის ღუმელები გასაყიდი ფასი 250 I წელს. 1/3 წარმოება, II წელს 2X 22 056 5 514 035 11 358 911 16 872 946

ხელფასი (ღუმელის წარმოება) 791 ყოველ 50 000₾- 1 სამუშაო ადგილი 110 1 046 123 2 153 393 3 199 516

საშემოსავლო გადასახადი (ღუმელის წარმ. ხელფასიდან) 158 20% 110 209 225 430 679 639 903

მოგების გადასახადი (ღუმელის წარმოებიდან) 4 15% 22 056 82 711 170 384 253 094

დღგ (ღუმელის გაყიდვიდან) 45 18% 22 056 992 526 2 044 604 3 037 130

მოგება 25 10% 22 056 551 403 1 135 891 1 687 295

0

პელეტის საბაზრო ღირებულება (1ტ) 286 1 ტ ღირებულება (₾), 1,6ტ კომლზე, 46 887 13 409 602 27 623 780 42 678 740 43 959 102 45 277 875 46 636 211 48 035 298 49 476 357 50 960 647 52 489 467 420 547 079

ხელფასები (პელეტის წარმოებიდან) 791 ყოველ 50 000₾- 1 სამუშაო ადგილი 11 104 612 109 662 114 955 120 504 126 321 132 418 138 810 145 510 152 534 159 897 1 305 222

საშემოსავლო გადასახადი (პელეტის წარმოებიდან) 158 20% 11 20 922 21 932 22 991 24 101 25 264 26 484 27 762 29 102 30 507 31 979 261 044

მოგების გადასახადი 4 15% 46 887 201 144 207 178 213 394 219 796 226 389 233 181 240 176 247 382 254 803 262 447 2 305 891

დღგ (პელეტის წარმოებიდან) 51 18% 46 887 2 413 728 2 486 140 2 560 724 2 637 546 2 716 673 2 798 173 2 882 118 2 968 581 3 057 639 3 149 368 27 670 690

მოგება (პელეტის წარმოებიდან) 29 10% 46 887 1 340 960 1 381 189 1 422 625 1 465 303 1 509 263 1 554 540 1 601 177 1 649 212 1 698 688 1 749 649 15 372 606

პელეტის ღუმელები (5 წელზე) 374 გასაყიდი ფასი 29 304 10 959 771 22 577 128 33 536 899

ხელფასი (ღუმელის წარმოება) 791 ყოველ 50 000₾- 1 სამუშაო ადგილი 219 2 079 288 2 179 654 4 258 942

საშემოსავლო გადასახადი (ღუმელის წარმ. ხელფასიდან) 158 20% 219 415 858 435 931 851 788

მოგების გადასახადი (ღუმელის წარმოებიდან) 6 15% 29 304 164 397 169 328 333 725

დღგ (ღუმელის გაყიდვიდან) 67 18% 29 304 1 972 759 2 031 942 4 004 700

მოგება 37 10% 29 304 1 095 977 1 128 856 2 224 833

0

ბუნებრივი გაზის საბაზრო ღირებულება (1000მკუბ/₾) 450 0,8 ათასი მკუბ კომლზე, 4 690 2 110 361 2 173 672 2 238 882 2 306 048 2 375 230 2 446 487 2 519 881 2 595 478 2 673 342 2 753 542 24 192 922

ხელფასები (გაზის გაყიდვიდან) 791 ყოველ 50 000₾- 1 სამუშაო ადგილი 39 374 272 392 338 411 276 431 128 451 938 473 753 496 621 520 592 545 721 572 063 4 669 700

საშემოსავლო გადასახადი (გაზის გაყიდვიდან) 158 20% 39 74 854 78 468 82 255 86 226 90 388 94 751 99 324 104 118 109 144 114 413 933 940

მოგების გადასახადი (გაზის გაყიდვიდან) 7 15% 29 304 197 803 203 737 209 850 216 145 222 629 229 308 236 188 243 273 250 571 258 089 2 267 594

დღგ (გაზის გაყიდვიდან) 81 18% 29 304 2 373 640 2 444 849 2 518 195 2 593 741 2 671 553 2 751 700 2 834 251 2 919 278 3 006 856 3 097 062 27 211 125

მოგება (გაზის გაყიდვიდან) 45 10% 29 304 1 318 689 1 358 250 1 398 997 1 440 967 1 484 196 1 528 722 1 574 584 1 621 821 1 670 476 1 720 590 15 117 292

გაზის ღუმელები 429 გასაყიდი ფასი 2 151 922 879 922 879

ხელფასი (ღუმელის წარმოება) 791 ყოველ 50 000₾- 1 სამუშაო ადგილი 18 175 089 175 089

საშემოსავლო გადასახადი (ღუმელის წარმ. ხელფასიდან) 158 20% 18 35 018 35 018

მოგების გადასახადი (ღუმელის წარმოებიდან) 6 15% 2 151 13 843 13 843

დღგ (ღუმელის გაყიდვიდან) 77 18% 2 151 166 118 166 118

მოგება 43 10% 2 151 92 288 92 288

მერქნული რესურსის სამრეწველო დანიშნულებით

გაყიდვის შემთხვევაში (1მკუბ)



შემთხევვაში 132 380 64 295 715 66 224 586 68 211 324 70 257 663 72 365 393 74 536 355 76 772 446 79 075 619 81 447 888 83 891 324 737 078 314

ხელფასი (მერქნული პროდ. წარმოება) 791 ყოველ 50 000₾- 1 სამუშაო ადგილი 1 286 12 198 183 12 786 983 13 404 203 14 051 217 14 729 462 15 440 445 16 185 747 16 967 024 17 786 013 18 644 535 152 193 812

საშემოსავლო გადასახადი (მერქ. პროდ. ხელფ.) 158 20% 1 286 2 439 637 2 557 397 2 680 841 2 810 243 2 945 892 3 088 089 3 237 149 3 393 405 3 557 203 3 728 907 30 438 762

მოგების გადასახადი (მერქნ. პროდ. წარმოება) 15% 132 380 790837 814 562 838 999 864 169 890 094 916 797 944 301 972 630 1 001 809 1 031 863 9 066 063

დღგ (მერქნული პროდ. წარმოება) 18% 132 380 11573229 11 920 426 12 278 038 12 646 379 13 025 771 13 416 544 13 819 040 14 233 611 14 660 620 15 100 438 132 674 097

მოგება (მერქნული პროდ. წარმოება) 10% 132 380 5272249 5 430 416 5 593 329 5 761 128 5 933 962 6 111 981 6 295 341 6 484 201 6 678 727 6 879 089 60 440 422

მოსაკრებელი 3 132 380 397139 397139 397139 397139 397139 397139 397139 397139 397139 397139 3 971 388

სარგებელი ჯამში: 54 102 469 58 503 833 48 298 273 50 037 651 51 843 911 53 719 772 55 668 065 57 691 744 59 793 889 61 977 712 551 637 317


ხარჯი:




რაოდენობა 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026ჯამში:

შეშის შესყიდვა რეგიონების მიხედვით 959 174 64 334 377 66 264 408 68 252 341 70 299 911 72 408 908 74 581 175 76 818 611 79 123 169 81 496 864 83 941 770 737 521 535

ხელფასი (შეშის დამზადება, ტრანსპორტირება გაყიდვა) 791 ყოველ 50 000₾- 1 სამუშაო ადგილი 1 287 12 205 518 12 794 672 13 412 264 14 059 666 14 738 319 15 449 730 16 195 480 16 977 227 17 796 708 18 655 746 152 285 329

საშემოსავლო გადასახადი (ხელფასიდან) 158 20% 1 287 2 441 104 2 558 934 2 682 453 2 811 933 2 947 664 3 089 946 3 239 096 3 395 445 3 559 342 3 731 149 30 457 066

მოგების გადასახადი წარმოებიდან) 15% 965 016 993 966 1 023 785 1 054 499 1 086 134 1 118 718 1 152 279 1 186 848 1 222 453 1 259 127 11 062 823

დღგ (შეშის გაყიდვიდან) 18% 11 580 188 11 927 594 12 285 421 12 653 984 13 033 603 13 424 612 13 827 350 14 242 170 14 669 436 15 109 519 132 753 876

შერეული შემოსავლი (მოგება) 10% 6 433 438 6 626 441 6 825 234 7 029 991 7 240 891 7 458 118 7 681 861 7 912 317 8 149 686 8 394 177 73 752 153

შეშაზე გადახდილი მოსაკრებელი 3 1 კბმ გადასახადი 600 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 18 000 000

მომსახურების საფასური 3 600 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 18 000 000

დაკარგული სარგებელი (ხარჯი) ჯამში 37 225 263 38 501 607 39 829 157 41 210 073 42 646 611 44 141 122 45 696 066 47 314 007 48 997 625 50 749 717 436 311 248

დისკონტ. დაკარგული სარგებელი ჯამში 37 225 263 35 649 636 34 147 082 32 713 885 31 346 532 30 041 706 28 796 273 27 607 269 26 471 892 25 387 494 309 387 031


სარგებელისა და ხარჯის სხვაობა -16 877 206 -20 002 227 -8 469 116 -8 827 577 -9 197 301 -9 578 649 -9 971 999 -10 377 737 -10 796 264 -11 227 994 -115 326 069


კუმულატიური NPV -16 877 206 -35 397 786 -42 658 688 -49 666 303 -56 426 594 -62 945 662 -69 229 713 -75 285 022 -81 117 908 -86 734 700

ალტერნატიული სათბობის შერეული სცენარით მოსალოდნელი გადასახადები:

საშემოსავლო 20% 3 474 113 3 811 148 3 081 209 3 224 317 3 374 169 3 531 085 3 695 401 3 867 469 4 047 659 4 236 357 36 342 926

მოგების 15% 1 562 096 1 679 893 1 380 386 1 421 797 1 464 451 1 508 385 1 553 637 1 600 246 1 648 253 1 697 701 15 516 844

დღგ 18% 20 828 338 22 304 388 18 774 678 19 337 918 19 918 056 20 515 597 21 131 065 21 764 997 22 417 947 23 090 486 210 083 470

მოსაკრებელი 3 ₾ 397 139 397 139 397 139 397 139 397 139 397 139 397 139 397 139 397 139 397 139 3 971 388

სულ: Mixed 25 864 547 27 795 428 23 236 273 23 984 033 24 756 676 25 555 067 26 380 102 27 232 712 28 113 859 29 024 543 261 943 240

შერეული ალტერნატიული სათბობის სცენარი

შეშის გადასახადები:

საშემოსავლო 20% 2 441 104 2 558 934 2 682 453 2 811 933 2 947 664 3 089 946 3 239 096 3 395 445 3 559 342 3 731 149 30 457 066

მოგების 15% 965 016 993 966 1 023 785 1 054 499 1 086 134 1 118 718 1 152 279 1 186 848 1 222 453 1 259 127 11 062 823

დღგ 18% 11 580 188 11 927 594 12 285 421 12 653 984 13 033 603 13 424 612 13 827 350 14 242 170 14 669 436 15 109 519 132 753 876

შეშაზე გადახდილი მოსაკრებელი 3 ₾ 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 18 000 000

მომსახურების საფასური 3 ₾ 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 18 000 000

სულ: Firewood 18 586 307 19 080 494 19 591 659 20 120 416 20 667 401 21 233 275 21 818 725 22 424 463 23 051 230 23 699 794 210 273 765

გაყიდული შეშის სცენარი

დამატებით გადასახადების ამოღების შესაძლებლობა 7 278 240 8 714 934 3 644 614 3 863 617 4 089 275 4 321 792 4 561 377 4 808 249 5 062 629 5 324 748 51 669 475

მერქანი VS შერეული_საგადასახომშპ-ს რეალური ზრდის %-ული

მაჩვენებელი (2016 WB)

წლიური

დისკონტირების კოეფიციენტი (SDR) შეშის ფასი 8% 4% 10%

სარგებელი/ დაკ.სარგებელი თანაფარდობა (C/B ratio) 0,27

დაკ.სარგებელი/სარგებელი 3,71

პოტენციური სარგებელი (NPV) 448 მლნ, ₾ 3,65 მლრდ, ₾ 4,276 მლრდ, ₾ 3,380 მლრდ, ₾

სარგებელი/ დაკ.სარგებელი თანაფარდობა (C/B ratio) 0,53

დაკ.სარგებელი/სარგებელი 1,88

პოტენციური სარგებელი (NPV) 285 მლნ, ₾ 2,32 მლრდ, ₾ 2,679 მლრდ, ₾ 2,117 მლრდ, ₾

135₾

67₾

10 წელში

Documents

სამადლობელო - forestryforestry.ge/public/uploads/wp/uploads/2017-03-07...2017/03/07 · (წიწვოვანი - 151 ათასი მ3, ფოთლოვანი