ევ რო კავ ში რის მმარ თვე ლო ბის

კონ სტი ტუ ციუ რი პრინ ცი პე ბი

გიორგი ალასანია

ევ რო კავ ში რის მმარ თვე ლო ბის

კონ სტი ტუ ციუ რი პრინ ცი პე ბი

თბილისი2013

ავტორისაგან

წიგნშიგანხილულიაევროკავშირისინსტიტუციურისისტემადამმართველობისფორმა.ნაშრომიმიეკუთვნებაევროპულისამართლისდარგს,რომელიცშედარებითახალგაზრდასამართლისსისტემაა.წიგნიქართულენაზეპირველისიღრმისეულიკვლევააევროკავშირისინსტიტუციურიბუნებისშესახებ.ასევე,ქართულიურიდიულმეცნიერებაშიახალიაევროკავშირისზეეროვნულიორგანოებისკონსტიტუციურსამართლებრივპრიზმაშიგანხილვა.ნაშრომისმიზანია,ხელიშეუწყოსევროპულისამართლისქართულისკოლისჩამოყალიბებას,რომელიცჩვენიიურიდიულიმეცნიერებისათვისისეთივეპერსპექტიულია,როგორცევროპულიინტეგრაციაქართულისახელმწიფოებრიობისათვის.წიგნიგანკუთვნილიამმართველობისევროპულისისტემისსაკითხებზემომუშავეპოლიტიკოსების,სახელმწიფომოხელეების,მეცნიერების,სტუდენტებისადაყველაიმდაინტერესებულიპირისათვის,რომლებიცევროკავშირისსაქმიანობასსწავლობენროგორცსამართლებრივი,ასევეპოლიტიკური,ეკონომიკური,სოციალური,კულტურულიდასხვაკუთხით.წიგნსსაფუძვლადუდევსავტორისსადისერტაციონაშრომი.

რედაქტორი:გიორგიკვერენჩხილაძე, ივანეჯავახიშვილისსახელობისთბილისისსახელმწიფოუნივერსიტეტის იურიდიულიფაკულტეტისპროფესორი,სამართლისდოქტორი

რედაქტორისტილისტი:ლუიზაკიკნაველიძე

დიზაინი:ნინოსანადირაძე

დაიბეჭდაშპს“სეზანში”ყველაუფლებადაცულია©გიორგიალასანია2013

წინამდებარეწიგნიგამოცემულიაGIZ(DeutscheGesselschaftfürInternationaleZusammenarbeit)ფინანსურიმხარდაჭერით.

გამომცემელიარიღებსპასუხისმგებლობასწიგნისშინაარსობრივიმხარისსისწორეზე.

ISBN9789941062414

შინაარსი

შე სა ვალი 11

I. სა ქარ თვე ლო ევ რო კავ ში რი სა კენ 19

1.1პარტნიორობისადათანამშრომლობისშეთანხმება 20

1.2ევროპულისამეზობლოპოლიტიკა(ENP) 22

1.3“აღმოსავლეთპარტნიორობა” 24

1.4ევროპულიკუთვნილებისკრიტერიუმები 24

II. ევროპული ინტეგრაციის თეორია 29

2.1იდეებიგაერთიანებულიევროპისშესახებ 29

2.2ინტეგრაციისმასტიმულირებელიფაქტორები 32

2.3თეორიებიდამიმდინარეობები 33

2.4მოკლეისტორიულიექსკურსი 44

2.5რეზიუმე 48

III. ევროკავშირის კონსტიტუციური წყაროები 53

3.1დამფუძნებელიხელშეკრულებები 53

3.2დამფუძნებელიხელშეკრულებებისგადასინჯვა 65

IV. ევროკავშირის სამართლებრივი სტატუსი 71

4.1ევროკავშირისორგანიზაციულიბუნება 71

4.2ევროკავშირისსისტემატიზებულიფორმა 76

V

V. ევ რო კავ ში რის ინ სტი ტუ ციუ რი სის ტე მა 89

5.1სისტემისფუნდამენტი 89

5.2სისტემისმიზნები 91

5.3ფუნქციონალიზაცია 93

VI. ევ რო კავ ში რის მმარ თვე ლო ბის ორ გა ნოე ბი 101

6.1ევროპარლამენტი 101

6.2ევროპულისაბჭო 127

6.3ევროკავშირისსაბჭო 139

6.4ევროპულიკომისია 163

6.5ევროკავშირისსასამართლო 193

6.6აუდიტორულისასამართლო 208

6.7სხვამნიშვნელოვანიინსტიტუტები 212

VII. ევ რო კავ ში რის მმარ თვე ლო ბის ფორ მა 223

7.1ინსტიტუციურიმოწყობისსაფუძვლები 223

7.2სახელმწიფომმართველობისსისტემებისშესახებ 226

7.3ევროკავშირისმეთაური 230

7.4აღმასრულებელიხელისუფლებისფორმირება 235

7.5აღმასრულებელიხელისუფლებისხელშეუხებლობა 238

7.6“თანაარსებობა” 244

7.7საკანონმდებლოხელისუფლება 246

VI

VIII. დას კვნი თი ნა წი ლი 253

8.1საპრეზიდენტოსისტემისშესახებ 253

8.2საპარლამენტოსისტემისშესახებ 254

8.3პრეზიდენტისინსტიტუტისშესახებ 260

8.4ძირითადიდასკვნებისისტემებისშესახებ 262

8.5რეზიუმე 268

8.6ევროკავშირისსისტემისგანვითარებისპერსპექტივები 271

ბიბ ლიოგ რა ფია 283

IIV

IIIV

შე მოკ ლე ბა ნი

CFSP(Common Foreign and Security Policy) საერთოსაგარეოდაუსაფრთხოების პოლიტიკა

COREPER (Comité des Représen Permanents) მუდმივწარმომადგენელთაკომიტეტი

EaP (Eastern Partnership) აღმოსავლეთპარტნიორობა

ECSC (European Coal and Steel Community) ევროპულიქვანახშირისადაფოლადის გაერთიანება

ECOFIN (Economic and Financial Affairs ეკონომიკურიდაფინანსურისაბჭოCouncil)

EDC (European Defense Community) ევროპულითავდაცვისგაერთიანება

EEC (European Economic Community) ევროპულიეკონომიკურიგაერთიანება

EMU (Economic and Monetary Union) ეკონომიკურიდაფულადიკავშირი

ENP (European Neighborhood Policy) ევროპულისამეზობლოპოლიტიკა

ENP AP (European Neighborhood Policy ევროპულისამეზობლოპოლიტიკისAction Plan) სამოქმედოგეგმა

EPC (European Political Cooperation) ევროპულიპოლიტიკურითანამშრომლობა

EPP (European People’s Party) ევროპისსახალხოპარტია

EURATOM (European Atomic Energy ევროპულიატომურიენერგიის

Community) გაერთიანება

GAERC (General Affairs and External Relations გენერალურისაბჭოCouncil)

PCA (Partnership and Cooperation პარტნიორობისადათანამშრომლობისAgreement) ხელშეკრულება

PES (Party of European Socialists) ევროპელსოციალისტთაპარტია

SEA (Single European Act) ერთიანიევროპულიაქტი

TEU (Treaty on European Union) ხელშეკრულებაევროკავშირისშესახებ

TFEU (Treaty on the Functioning of the ხელშეკრულებაევროკავშირის European Union) ფუნქციონირებისშესახებ

vuZRvniCemsmeuRles

`dadgebaJami,rodesacamkontinentisyvelaeri,TavisigamorCeulixasiaTiTadaindividualobiT,gaerTiandebaumaRleserTobaSidaCamoayalibebsevropulZmobas...

movadro,rodesacmxolodgonebaiqcevaideebisTvisbrZolisveladdabazrebi-savaWrourTierTobebisTvis...

iqnebaepoqa,rodesacWurvebiSeicvlebakenWisyrebiT...~.

viqtorhiugo mSvidobiskongresi parizi,1849weli

11

შე სა ვალი

ახალი ათასწლეულის გამოწვევებმა მსოფლიოს უკარნახა ძალებისუპრეცედენტო მობილიზაციის აუცილებლობა. დემოკრატიაზე მზარდიმოთხოვნისპირობებში,მშვიდობისმოსურნეერებისწინაშემდგარიპრობლემებისეფექტიანადგადაწყვეტამდაბრკოლებათადროულადდაჯეროვნადგადალახვაინტერესთამაქსიმალურიშეჯერებით,მოითხოვაიმაზემეტი,ვიდრეშეეძლოგაეღოსახელმწიფოდორგანიზებულსაზოგადოებას.გლობალიზაციადასაზოგადოებრივურთიერთობათააჩქარებულიტემპი,ერთიშეხედვით,ქმნისქაოსს,რომელიცსაჭიროებსგანვითარებისჩარჩოებს.

სწორედ ამ კუთხით ვითარდება ინსტიტუციური გამოწვევა, რომელიც უკავშირდება საერთაშორისო არენაზე მოქმედებისათვის არსებულიინსტიტუტებისადეკვატურობას,სახელმწიფოსადახელისუფლებისმატარებელ სხვა წარმონაქმნებს შორის კოორდინაციისათვის არსებულპოტენციალს.1

ყოველივეზემოაღნიშნულისუნიკალურნაყოფსმიეკუთვნებაევროპის კონტინენტზე მიმდინარე პროცესი, რომელმაც პირდაპირი გამოხატულება მიიღო ნახევარ საუკუნეზე მეტი ხანია. მან წარმოშვადიდიინტეგრაციულიტალღები.ევროპელხალხთაშორისინტეგრაციადღესდღეობითინტენსიურიხელშეწყობისობიექტიადაგამიზნულიაუფრომეტი,მისიგაღრმავებადაგაფართოება.

ინტეგრაციისადმიდამოკიდებულებასხშირადგანსაზღვრავსგარდატეხებისაგარეოდასაშინაოპოლიტიკაში,რომელიცარსებითადმოქმედებს ხალხთა ბედზე. ამიტომ ინტეგრაციის პრობლემაზე მსჯელობენარამარტოსპეციალისტები,თეორეტიკოსებიდაპრაქტიკოსები,არამედმსჯელობსმილიონობითრიგითიმოქალაქე.

რაცნიშანდობლივია,ინტეგრაციისპრობლემებისადმიინტერესიკიარკლებულობს,არამედპირიქით,იზრდება.2აღნიშნულსხელსუწყობსისიც,რომინტეგრაციისპროცესმადაადასტურამისიპოტენციალისამოუწურავიხასიათი.

თავად ინტეგრაციის პროცესი, როგორც სოციალური მოვლენა, მიმდინარეობს არა მხოლოდ დასავლეთ ევროპული ცივილიზაციის კონ

1 Carlsnaes, Walter and Smith, Steve, Foreign policy-the EC and changing perspectives in Europe, Sage, London, 1994, p. 24.2 Топорнин, Б.Н., Европейское право, М., Юрист, 1998, c. 6.

12

ტექსტში.ევროპულიეკონომიკურიდაპოლიტიურიინტეგრაციაერთითვალსაჩინომაგალითთაგანია “რეგიონულიინტეგრაციის”უფროფართო ფენომენებს შორის. მაგალითები შეგვიძლია ვეძიოთ ჩრდილოეთამერიკაში (კანადა, აშშდა მექსიკა თავისუფალი ვაჭრობის სფეროში),ლათინურამერიკასა(ბრაზილია,პარაგვაი,ურუგვაი)დამსოფლიოსსხვანაწილებშიც. ხუთმა ჩრდილოელმა სახელმწიფომ (დანია, ფინეთი, ისლანდია,ნორვეგიადაშვედეთი)შექმნაჩრდილოეთისსაბჭო.1

ყოფილი საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბებული დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა ზოგიერთი მეცნიერისმიერინტეგრაციულწარმონაქმნადაამიჩნეული.თუმცა,ვფიქრობთ,არასერიოზულიიქნებოდამისიევროპულანალოგთანშედარება,თუნდაც,მათფაქტობრივადჩამოყალიბებულსისტემებსადა მიღებულრეზულტატებსშორისგანსხვავებისგამო.მრავალსიჩქარიანიდამრავალდონიანი ინტეგრაცია აქ უფროთვალშისაცემია, ვიდრედასავლეთ ევროპულინტეგრაციაში.

მართალია, მრავალსიჩქარიანი და მრავალდონიანი ინტეგრაციისდოქტრინა ევროპული ინტეგრაციის ერთერთ მომავალ სტადიადმოიაზრება,მაგრამესკონცეფციაუნდამოემსახუროსრეგიონულგანვითარებას,დაარაისეთისახისდეზინტეგრაციულპროცესებს,როგორცესყოფილისაბჭოთაკავშირისტერიტორიაზევითარდება.

ინტეგრაციაგანიხილება,როგორცერთადერთითანამედროვეპასუხიულტრანაციონალიზმისდესტრუქციული ძალაუფლებისადმი. მისი ანალიტიკური ვერსია ფუნქციონალიზმია, რომელიც ინტეგრაციას განიხილავს, როგორც საერთაშორისო სტრუქტურების რთულ პრობლემებთანდაკავშირებულპასუხს.2

ევროკავშირი სახელმწიფოებსადა ხალხებს შორის ახალიურთიერთობების მოდელად მოგვევლინა. იმის მიუხედავად, რომ იგი გარშემომყოფთიზიდავს,მასთანდაახლოებაშეუძლებელიაკავშირშიდამკვიდრებულიფასეულობებისგაზიარებისადამასთანთავსებადიშიდასახელმწიფოებრივისისტემებისგარეშე.ვფიქრობთ,ამთვალსაზრისითევროკავშირიგლობალურიმისიისმატარებელია,რომლისარსსსხვაქვეყნებისტრანსფორმაციაწარმოადგენს.3

საქართველოსდაქართველხალხსროგორცაწმყოში,ასევეისტორიულად,დეკლარირებული აქვს ევროპულიოჯახის სრულუფლებიან წევრად ყოფნის სამართლიანი სურვილი და მისწრაფება. ამ ისტორიული

1 Craig, Paul, De Burca, Grainne, Eu Law, text, cases and materials, fourth edition, Oxford University Press, 2008, p.18.2 Weidenfeld, Warner and Wessels, Wolfgang, Europe from A to Z-guide to European integration, Institute fur Europeische Politik, Belgium, 1997, p. 181. 3გოგოლაშვილი,კახა,კაპანაძე,სერგი,ევროკავშირისინსტიტუტებიდაპოლიტიკა,სერიიდანევროინტეგრაცია,თბ.,2006,გვ.200.

13

მიზნის მიღწევა ქვეყნის ევროპასთან ინტეგრაციითა და კავშირშიგაწევრიანებითააშესაძლებელი.

ჩვენსქვეყანასწინგრძელიდაარცთუმარტივიგზააქვსგასავლელი,სანამ უფროდაუახლოვდება თავად სწრაფად წინმავალ გაერთიანებას.მითუმეტეს,გასათვალისწინებელია,რომჩვენიმეზობელიქვეყანარამდენიმეათეულწელზემეტიაესწრაფვისსრულფასოვანწევრობას.საბჭოთაბლოკისზოგიერთმაყოფილმაწევრმაქვეყანამკიშეძლოდასახულიმიზნისშედარებითმოკლევადებშიმიღწევა.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ქართული სამოქალაქო საზოგადოებაკარგადუნდაერკვეოდესევროკავშირისარსში,მისსტრუქტურაში,პოლიტიკისპრიორიტეტებში,მიზნებსადაამოცანებში.ჩვენკარგადუნდაშევიცნოთისმიღწევები,ისსარწმუნოდასავარაუდოპოზიტიურითუნეგატიურიშედეგები,რომლებიცშეიძლებამოუტანოსჩვენსქვეყანასევროკავშირისსრულუფლებიანმაწევრობამ.

ამ თვალსაზრისით, ჩვენს ნაშრომს ევროკავშირის ინსტიტუციურისისტემისშესახებ,შეუძლიაგარკვეულიწვლილიშეიტანოსსაზოგადოების შემეცნების ამაღლების საქმეში, სადისკუსიო ასპექტების განსაზღვრაში.

შესაბამისად, ნაშრომი სასარგებლო უნდა იყოს პირთა ფართო წრისათვის, იქნებიან ესენი ევროპული საკითხების სფეროში მომუშავე სახელმწიფო მოხელეები თუ სხვა საჯარო მოსამსახურეები, ამ სფეროშიმოღვაწემეცნიერები,სტუდენტებითუსხვადაინტერესებულიპირები.

ევროპაში მიმდინარე ინტეგრაციის უნიკალური პროცესი ევროპისყველაქვეყნისწამყვანიუმაღლესისასწავლებლისმეცნიერთათუსტუდენტთა ინტენსიური შესწავლის საგანია. ინტეგრაციის პროცესის გაღრმავებამდაშედეგადმიღებულისამართლებრივიაქტებისკომპლექსურობამწარმოქმნაიურიდიულიმეცნიერებისახალიდარგი–ევროპულისამართალი. სამართლის ესდარგი ეფუძნება ევროკავშირის სტრუქტურის,საქმიანობისწესისადამისწევრთაშორისურთიერთობებისმარეგულირებელე.წ.ევროკანონმდებლობას.

ევროპულისამეცნიეროაუდიტორიასწავლობსდააანალიზებსევროკავშირისსტატუსსადაინტეგრაციისპროცესისკანონზომიერებებსთეორიულიდაპრაქტიკულიკუთხით,რისთვისაცგამოიყენებამეცნიერულიკვლევისტრადიციულიმეთოდები.

ამძალზესაინტერესოდადისკუსიებითაღსავსეპროცესშიყალიბდებახალხთაურთულესადორგანიზებულიკავშირისახალიშეხედულებები. ხდება სახელმწიფოსადა სამართლისტრადიციულითეორიებიდანერთინაწილისგანმტკიცება,მეორისაკი–მოდიფიცირება.ევროკავშირისგანვითარებისკუმულაციურმაგავლენამშეცვალასახელმწიფოსტრუქ

14

ტურისბუნება.1საფუძველიეყრებაერებსშორისმშვიდობიანითანაარსებობისპერსპექტიულდასიცოცხლისუნარიანმოდალურკონცეფციებს.იხვეწება მოკავშირეობის ამ ახალი ფორმის კონტურები და მიმდინარეობს სხვადადებითი პროცესები. სასურველია,და აუცილებელიც კი,რომქართულმასაზოგადოებამაქტიურიმონაწილეობამიიღოსამპროცესში,რათადროულადეზიაროსმისმონაპოვარსადაღირებულებებს.

ევროპული სამართალი, რომლის ფორმირება დაიწყო ევროპულიგაერთიანებებისშექმნისთანავე,წარმოადგენსერთერთმეტადდინამიკურდა სწრაფად განვითარებად სამართლის სისტემას. განვლილი ათწლეულების მანძილზე ეს სამართლებრივი სისტემადამკვიდრდა, როგორცსაზოგადოდაღიარებული.იგი არსებითროლსასრულებს ევროპულიქვეყნებისხალხთასაზოგადოებრივიცხოვრებისრეგულირებაში,ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ურთიერთობებში, ასევე მათ ურთიერთობებშიმესამექვეყნებთან.2

ევროკავშირის “სამფლობელოს” მასშტაბისადა მისფარგლებში მიმდინარე პროცესების სიღრმე გვარწმუნებს, თუ რაოდენ ფართოა ევროპულიინტეგრაციისთემატიკა.ამასთან,თემატურითვალსაზრისით,ისსცილდებაკიდეციურისპრუდენციისდარგს.

წინამდებარეწიგნშიგანხილულიაევროკავშირისინსტიტუციურსისტემაშიკონსტიტუციურსამართლებრივიპრინციპები.

ჩვენი მოსაზრებით, ინტეგრაციული წარმონაქმნის უნიკალურობაყველაზეუკეთმისგამოვლინებასჰპოვებსსახელმწიფოებრივიდასაერთაშორისოორგანიზაციულიერთეულისაგანმკვეთრგანსხვავებაში.ევროკავშირი ინტეგრაციის ორგანიზაციული, ინსტიტუციური მდგომარეობაა.

ამდენად,ჩვენგავაანალიზებთსწორედამუნიკალურობისგამოვლინებისისეთფორმებს,რომლებიცუშუალოდუკავშირდებასახელმწიფოსამართლისდარგს.ჩვენგვაინტერესებს,სახელმწიფომართვისსისტემებისნიშანთაგანრომელიშეითვისაკავშირმადარაზეთქვანებაყოფლობითთუიძულებითუარი.

არაა გასაკვირი, რომ კონტინენტური ინტეგრაციის მიმდინარეობისმართვა მოითხოვდა ორგანიზებული საზოგადოების მართვის აპრობირებულ ფორმებს. თუმცა, ამასთანავე, ინტერესთა მრავალფეროვნებაშისაერთო მიზნების შეჯერების სირთულე წარმოშობდა მთელირიგი გამოცდილი მიდგომების გადასინჯვის აუცილებლობას. ყველაფერმა აღნიშნულმაერთობლიობაში,თავიმოიყარაევროკავშირისინსტიტუციურ

1 Carlsnaes, Walter and Smith, Steve, Foreign policy-the EC and changing perspectives in Europe, Sage, London, 1994, p. 67.2 Энтин, Л.М., Европейское право, Норма, М., 2004, c. 347.

15

არქიტექტურასადამმართველობისსისტემაში.ამასთან,რადგანევროპულიინტეგრაციისპროცესსუამრავისპეცია

ლურიორგანოემსახურება,ჩვენყურადღებასგავამახვილებთმხოლოდიმპოლიტიკურინსტიტუტებზე,რომელთაცაკისრიათევროკავშირისკანონმდებლისადააღმასრულებელიხელისუფლებისროლი.ესისინსტიტუტებია,რომელთაც“ევროპული”გადაწყვეტილებისმიღებაშიკონსტიტუციურსამართლებრივიმნიშვნელობააქვთ.ასევე,მიმოვიხილავთიმძირითადორგანოებს,რომლებიცმჭიდროდაადაკავშირებულისახელისუფლოშტოებისშინაარსთანდაასოცირდებაწმინდასახელმწიფოებრივინსტიტუციონალიზაციასთან.

ზემოაღნიშნულიკვლევისობიექტისღრმადწვდომადამისიანალიზიდანგამომდინარედასკვნებიუნდადაგვეხმაროსრამდენიმეძირითადიზოგადიასპექტისგარკვევაში:

1. როგორისამართლებრივიშინაარსისმატარებელიწარმონაქმნიაევროკავშირიდასაითაამისიგანვითარებისგეზიმიმართული;

2. როგორ აისახა სახელმწიფოდ ორგანიზებული საზოგადოებისხანგრძლივი დროის მანძილზე ჩამოყალიბებული კონსტიტუციურსამართლებრივიპრინციპებისგანვითარებაკავშირისმმართველობისსისტემაზე.

წარმოდგენილი კვლევის განხორციელების მეთოდოლოგია შედგება ისტორიული, ნორმატიული, დიალექტიკური, კომპარატივისტული,ფუნქციონალური,სისტემურსტრუქტურული,კომპლექსურიანალიზისადასხვამეთოდებისაგან.

ვფიქრობთ,რომნაშრომიმკაფიოსურათსქმნისევროკავშირისმმართველობისფორმაშიიმთანამედროვეკონსტიტუციურიპრინციპებისშესახებ,რომლებიცერთობლიობაშიაყალიბებსინსტიტუციურისისტემისთვითმყოფად მოდელს. ცალკე აღებული ეს კონსტიტუციური პრინციპები ტრადიციული სახელმწიფო მართვის სხვადასხვა ფორმების ფუნდამენტია.უნიკალურობის ერთერთი საფუძველი სწორედ სხვადასხვაპრინციპებისშეთავსებაშია,რაცუზრუნველყოფსსისტემისქმედუნარიანობას.

ნაშრომიქართულენაზეპირველისიღრმისეულიკვლევააევროკავშირისინსტიტუციურიბუნებისშესახებ,რომელიცსწრაფადიცვლებაუკანასკნელი წლების განმავლობაში. ქართული სამართლის მეცნიერებაშიახალიაევროკავშირისზეეროვნულისახელისუფლებოორგანოებისკონსტიტუციურსამართლებრივპრიზმაშიგანხილვადაშეფასება.

ვფიქრობთ, აღნიშნული კვლევა გარკვეულ წვლილს შეიტანს ევროპულისამართლისქართულისკოლისჩამოყალიბებაში,რომელიცჩვენისამართლებრივიმეცნიერებისათვისისეთივეპერსპექტიულიმიმართუ

16

ლებაა,როგორცევროპულიინტეგრაცია–ქართულისახელმწიფოებრიობისათვის.

მეორემხრივ,წიგნშიდეტალურადააგაანალიზებულიევროკავშირის“კონსტიტუციური”ორგანოებისბუნება,როლიდაშინაარსი,რაცაყალიბებსკავშირისინსტიტუციონალიზმს.

მესამე: წიგნში გადმოცემულია ჩვენი შეხედულებები სახელმწიფომართვისსისტემებისკონსტიტუციურიპრინციპებისშესახებ,შეფასებულიამმართველობისფორმაზემათიგავლენა.

მეოთხე:რამდენადაცჩვენგვსურს,ვიყოთსაერთოევროპულიოჯახისთანასწორუფლებიანიწევრები,უნდაგავიზიაროთევროკავშირისმმართველობის კონსტიტუციური პრინციპები. აღნიშნული გულისხმობს,რომსაქართველოსკონსტიტუციითგანმტკიცებულისახელმწიფომმართველობის მოდელიუნდა ითვალისწინებდეს იმთანამედროვედასავლურკონსტიტუციურღირებულებებს,რომლებიცშერწყმულიაერთიანევროპულინტეგრაციაში. ვფიქრობთ, განსახილველითემის აქტუალურობასესინტერესიკიდევუფროამაღლებს.

2009 წლის ლისაბონის ხელშეკრულების ინსტიტუციური ნორმებიქართულ სამეცნიერო სივრცეში არ არის განხილული, რამდენადაც ესყოვლისმომცველი და კომპლექსური ხელშეკრულება ახალია და მისიამოქმედებიდანმხოლოდ3წელიაგასული.ევროპულსამეცნიეროსაზოგადოებაში დღემდე აქტუალურია ამ ხელშეკრულების თეორიულიდაპრაქტიკული,ემპირიულიდაპრაგმატულიასპექტები.

ევროკავშირის დამფუძნებელი ხელშეკრულებების კომპლექსურობაგანპირობებულია რეგულირების ფართო სპექტრით. ისინი აწესრიგებსსამართლებრივიურთიერთობებისყველაძირეულკონსტიტუციურ,პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სოციალურდა კულტურულ ასპექტებს. მაგალითად,მართლმსაჯულება,მრეწველობისმიმართულებები,ენერგეტიკის პოლიტიკა, ადამიანების, საქონლის, მომსახურებისადა კაპიტალისთავისუფალიგადაადგილებადაა.შ.

აღნიშნულიდანგამომდინარე,ნაშრომიდაეხმარებაყველადაინტერესებულპირს,რომელიცევროკავშირისსისტემასიკვლევსროგორცსამართლებრივ,ისეპოლიტიკურ,ეკონომიკურ,ფინანსურ,სოციალურ,კულტურულდასხვაპრიზმაში.

თავი I

სა ქარ თვე ლო ევ რო კავ ში რი სა კენ

პარ ტნიო რო ბი სა და თა ნამ შრომ ლო ბის შე თან ხმე ბა

ევ რო პუ ლი სა მე ზობ ლო პო ლი ტი კა (ENP)

“აღ მო სავ ლეთ პარ ტნიო რო ბა”

ევ რო პუ ლი კუთ ვნი ლე ბის კრი ტე რიუ მე ბი

19

I. სა ქარ თვე ლო ევ რო კავ ში რი სა კენ

ცალსახაა, გრძელვადიან პერსპექტივაში ევროკავშირში გაწევრიანება,როგორცსტრატეგიულიმიზანიდაპროცესი,ძალზემნიშვნელოვანიშედეგისმომტანია.ამისმიზეზი,პირველრიგში,ისარის,რომევროკავშირიქვეყნისაგანმოითხოვსგანვითარებულიდემოკრატიისადალიბერალურიეკონომიკურიმოდელისადაპტაციას,შეცვლას.ამავედროს,ისქვეყანასუქმნისშესაბამისშესაძლებლობებსცვლილებებისათვის.

დღეს საქართველოს ურთიერთობების დახასიათება შეიძლება მხოლოდამკონტექსტშიუახლოვდებათუარაქვეყანაევროკავშირს.

ვერცსაქართველო,ვერცსხვაპატარაანთუნდაცდიდისახელმწიფოვერმოახერხებსისეთიეკონომიკურიანპოლიტიკურიმოდელითგანვითარებას, რომელიც ეწინააღმდეგებადამკვიდრებულ ევროპულფასეულობებს. მითუმეტეს, ის ვერ მოახერხებს ასეთ შემთხვევაში მდგრადისტაბილურიგანვითარებისუზრუნველყოფას,რადგანევროპულიინტეგრაციისპროცესშიმონაწილეობასთავისიწესებიგააჩნია.ევროკავშირთანდაახლოებამოითხოვსქვეყნისისეთტრანსფორმაციას,რომელიცევროპასთანერთგვაროვანრეჟიმშიფუნქციონირებასუზრუნველყოფს.1

ევროკავშირი,მისიინსტიტუტებიქმნიანისეთინსტრუმენტებს,რომლებიცუზრუნველყოფსსწორედამტრანსფორმაციას.ესარისსხვადასხვასახის შეთანხმებები: ასოცირების, ევროპის პარტნიორობისა და თანამშრომლობის, სტაბილიზაციისადა ასოცირებისდა სხვ. ამ შეთანხმებებში ძირითადი ყურადღება ეთმობა პოლიტიკურიდა ეკონომიკური სისტემების, ინსტიტუტების განვითარებას, ქვეყნის შიდა აღმშენებლობასადასაერთაშორისოსისტემაშიმისიადგილისდამკვიდრებას.ფინანსურიდახმარებისინსტრუმენტებიხელსუწყობსქვეყნებსდასახულიმიზნებისრეალიზაციაში.ამშეთანხმებებისშესაბამისადევროკავშირისპარტნიორიქვეყნებიშეიძლებადავყოთშემდეგკატეგორიებად:•გაწევრიანებისკანდიდატები;• გაწევრიანებისპოტენციურიკანდიდატები;•პარტნიორებიგაწევრიანების“ბუნდოვანი”პერსპექტივით;•პარტნიორებიგაწევრიანებისპერსპექტივისგარეშე.

საქართველოჯერჯერობითმესამეკატეგორიაშიპარტნიორებიგაწევრიანების“ბუნდოვანი”პერსპექტივითმოიაზრება.2თუმცა,ევროკავშირის

1გოგოლაშვილი,კახა,კაპანაძე,სერგი,ევროკავშირისინსტიტუტებიდაპოლიტიკა,სერიიდანევროინტეგრაცია,თბ.,2006,გვ.198.2იქვე,გვ.198.

20

ინსტიტუტებთანბოლოწლებშიგააქტიურებულიმჭიდროურთიერთობებიმომავალშიგანავითარებსგაწევრიანებისკანდიდატობისპოტენციალს.

ევროპისკონტინენტურგაერთიანებაშიინტეგრირებისადაევროკავშირისთემა, ვფიქრობთ, სწორედამ კუთხით, ძალზე აქტუალურია. გასათვალისწინებელია ბოლო ათწლეულში ევროკავშირის გაფართოებისტენდენციები,რიგიცენტრალურიდააღმოსავლეთევროპისადაყოფილიკომუნისტურიბლოკისქვეყნებისევროკავშირშიგაწევრიანება.

ევროპასთან ინტეგრაციის ისტორიული არჩევანის საფუძველზე, ევროკავშირსადამისწევრებთანსრულფასოვანიურთიერთობები,იქნებაესკეთილმეზობლობათუწევრისსტატუსი,ქვეყნისსაგარეოპოლიტიკისსაკვანძომიმართულებაა.

ამმხრივქვეყანაშიორგანიზებულადხორციელდებაშესაბამისიპოლიტიკურიმიმართულებებისფორმირება,განსაზღვრა,დაგეგმარებადაიმპლემენტაცია,რისთვისაცშექმნილიაარაერთისპეციალიზებულისტრუქტურა როგორც საკანონმდებლო, ისე აღმასრულებელი ხელისუფლებისორგანოებში. ასე, მაგალითად, საქართველოს პარლამენტში შექმნილიაევროპასთან ინტეგრაციის კომიტეტი, საქართველოს მთავრობის წევრიასახელმწიფომინისტრიევროპულდა ჩრდილოატლანტიკურსტრუქტურებში ინტეგრაციის საკითხებში და სხვ. ინტენსიურად მიმდინარეობსევროკავშირის სამართლის წყაროებთან საქართველოს კანონმდებლობისჰარმონიზაციისპროცესიდაიგიმომავალშიუფროგააქტიურდება.

1.1 პარ ტნიო რო ბი სა და თა ნამ შრომ ლო ბის შე თან ხმე ბა

ყოველივე აღნიშნულის მყარ სამართლებრივ საფუძველს წარმოადგენსზემოთნახსენებიინსტრუმენტთანაწილი,რომლითაცსარგებლობსსაქართველო.კერძოდ,უპირველესია,საქართველოსადაევროპულგაერთიანებასა და მის წევრსახელმწიფოებს შორის 1996 წლის 22 აპრილსხელმოწერილიშეთანხმებაპარტნიორობისადათანამშრომლობისშესახებ,რომელიცსაქართველოსათვის ძალაში შევიდა 1999 წლის1ივლისიდან.მოცემულიშეთანხმების43ემუხლისმიხედვით,“მხარეებიცნობენ,რომსაქართველოსადაგაერთიანებასშორისკავშირურთიერთობათაგანმტკიცებისმნიშვნელოვანიპირობაარისსაქართველოსარსებულიდამომავალი კანონმდებლობის მიახლოება გაერთიანების კანონმდებლობასთან.საქართველოშეეცდება,რომმისიკანონმდებლობათანდათანო

21

ევ რ

ო კა

ვ ში რ

ის მ

მარ

თვე

ლო

ბის

კონ ს

ტი ტ

უციუ

რი

პრინ

ცი პ

ე ბი

საქართველო ევ რო კავ ში რისაკენI

ბითშეუსაბამოსგაერთიანებისკანონმდებლობას”.

როგორცვხედავთ,ქვეყანამპარტნიორობისადათანამშრომლობისშესახებხელშეკრულებითიკისრამოქმედებისვალდებულება,მიიღოსსათანადოზომებიევროპულიდაეროვნულიკანონმდებლობისურთიერთშესაბამისობისუზრუნველსაყოფად(ამგვარივალდებულებათეორიაშიცნობილიაროგორც“მსუბუქივალდებულება”).1

საზოგადოდ, პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმებამიეკუთვნებაე.წ.შერეულისახისსაერთაშორისოხელშეკრულებათაკატეგორიას.მისიძირითადითავისებურებაისაა,რომმესამესახელმწიფოსთან ან საერთაშორისო ორგანიზაციასთან შეთანხმების მხარესერთობლივადწარმოადგენენგაერთიანებადაწევრისახელმწიფოები.2პარტნიორობისადათანამშრომლობის შესახებ ხელშეკრულება შეიცავსტიპურდებულებებს, რომლებიც საერთოა ყოფილი საბჭოთა კავშირისქვეყნებისათვის.თავისთავად,პარტნიორობისადათანამშრომლობისშესახებ შეთანხმებები არასოდეს ისახავდა მიზნად შესაბამისი ქვეყნებისევროკავშირში გასაწევრიანებლად მომზადებას. PCAის ჩარჩო შეიქმნაიმმიზნით,რომდახმარებოდაყოფილისაბჭოთაკავშირისდაშლისშედეგად დამოუკიდებლობამოპოვებულ სახელმწიფოებს, გაემყარებინათთავიანთისუვერენიტეტიდაშეექმნათდემოკრატიისადალიბერალურიეკონომიკისმქონესაზოგადოება.პრაქტიკულად,ესშეთანხმებებიევროპული შეთანხმებების ანალოგიურია, მხოლოდ პოლიტიკური დიალოგის, ეკონომიკური გახსნილობისადა მოქალაქეთა გადაადგილების შედარებითუფროდაბალიდონისუზრუნველყოფით.3

ყოფილსაბჭოთაკავშირისქვეყნებშიპარტნიორობისადათანამშრომლობისშეთანხმებებისრეალიზაციის69წლამდეპერიოდისმცდელობამცხადყო,რომ,როგორცცენტრალურიდააღმოსავლეთევროპისშემთხვევაში,მხოლოდამფარგლებშიდასახულიმიზნებისგანხორციელებავერმოხერხდებოდა.

PCAისგანხორციელებასარგააჩნდაკავშირიპირობითობისპრინციპთან;არარსებობდადასახულიმიზნებისგანხორციელებისერთიანიგეგმადაქვეყნისგარედანძლიერიმონიტორინგისმექანიზმი.

საქართველო, ალბათ, ერთერთი ყველაზე მოტივირებული სახელმწიფოაყოფილსაბჭოთაკავშირში.ისთავისმომავალსმხოლოდევროკავშირშიხედავს.მაგრამგზაამმომავლისაკენევროპისსამეზობლოპოლიტიკითუნდაგაიკვალოს.4

1 The soft obligation.2 Энтин Л.М., Европейское право, Норма, М., 2004, c. 140.3გოგოლაშვილი,კახა,კაპანაძე,სერგი,ევროკავშირისინსტიტუტებიდაპოლიტიკა,სერიიდანევროინტეგრაცია,თბ.,2006,გვ.205.4 იქვე,გვ.205.

22

1.2 ევ რო პუ ლი სა მე ზობ ლო პო ლი ტი კა (ENP)

2004წლის14ივნისს,ევროკავშირისსაბჭომმიიღოგადაწყვეტილებასაქართველოსევროპულსამეზობლოპოლიტიკაშიჩართვისშესახებ,რაცსაქართველოსადა ევროკავშირსშორისურთიერთობებისხარისხობრივადახალსტადიაშიგადასვლასგულისხმობდა.

ახალიპოლიტიკა,რომელიცმიზნადისახავსრეალურცვლილებებსევროპის მასშტაბით, ევროკავშირის უკანასკნელი გაფართოების ტალღაზეაღმოცენდა. ანალოგიურიინსტრუმენტებისადამეთოდოლოგიისადაპტაცია, რომლებიც კანდიდატ ქვეყნებთან მუშაობისას გამოიყენეს,საშუალებასიძლევა,განავითაროსმიზანდასახულითანამშრომლობამეზობელქვეყნებთან,რომლებიცარგანიხილებიანევროკავშირისპოტენციურკანდიდატებად.პირობითობისპრინციპი,საკითხებისკოპენჰაგენისკრიტერიუმებისჭრილშიგანხილვა,ფინანსურიდახმარებისსტრუქტურათითქმისიგივეა,რაცგაწევრიანებისწინასტრატეგიისგანხორციელებისას.განსხვავებაიმდაძაბულიდადროშიშეზღუდულიდღისწესრიგის არარსებობაშია, რომლის წნეხის ქვეშ მუდმივად იმყოფებოდნენკანდიდატები.1

სამეზობლოპოლიტიკისძირითადიმიზანიაევროპაშიუსაფრთხოების,სტაბილურობისადაკეთილდღეობისზონისგავრცელება.ურთიერთობასამეზობლოსთანთვითწევრქვეყნებსშორისთანამშრომლობასემსგავსება.ალბათდაიბადებაკითხვა:რაგანსხვავებააამორმდგომარეობასშორის,ევროკავშირისშიგნითყოფნათუმისიმეზობლობა?

ამორთვისობრივადსხვადასხვაგვარმდგომარეობას ძირითადადგანასხვავებს ორი რამ: ინსტიტუციონალიზაციის ხარისხიდათანამშრომლობის მასშტაბები. სამეზობლო პოლიტიკაში ესრესურსები შეზღუდულია.დახმარებისყველაარსებულიინსტრუმენტისგაერთიანებისშემდეგ,მხოლოდევროკავშირისფინანსურიდახმარებისნაკადებიმეზობელქვეყნებში20062013წლებში13მლრდ.ევროსშეადგენს.თვითევროკავშირისშიგნითმოქმედპროგრამებზეკი,დაახლოებით,ასჯერმეტიდაიხარჯება.ესსაშუალებები,რათქმაუნდა,ვერუზრუნველყოფსსამეზობლოპოლიტიკითდასახულიამოცანებისსრულადშესრულებას.აქმნიშვნელოვანიათვითმეზობელიქვეყნისსაქართველოსმიერმობილიზებულისაკუთარიანმოზიდულისახსრებისეფექტიანიგამოყენება.2

1გოგოლაშვილი,კახა,კაპანაძე,სერგი,ევროკავშირისინსტიტუტებიდაპოლიტიკა,სერიიდანევროინტეგრაცია,თბ.,2006,გვ.207.2იქვე,გვ.209.

23

ევ რ

ო კა

ვ ში რ

ის მ

მარ

თვე

ლო

ბის

კონ ს

ტი ტ

უციუ

რი

პრინ

ცი პ

ე ბი

საქართველო ევ რო კავ ში რისაკენI

რაცშეეხებაინსტიტუციონალიზაციისხარისხს,ძნელიწარმოსადგენია,რომევროკავშირიგთავაზობდესსრულმონაწილეობასშიდასაერთობაზარშიდაამისმიღმა არიდგესმისფუნქციონირებასთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებებისმიღებისპროცესშიმონაწილეობისშესაძლებლობა,თუნდაცისეთიპატარაქვეყნისათვის,როგორიცსაქართველოა.

სამეზობლო პოლიტის ყველა სხვა მიმართულებაზე ამ არგუმენტისგავრცელებას მივყავართ დასკვნამდე: ევროპული სახელმწიფოსათვისევროკავშირთანინსტიტუციურიინტეგრაციაგარდაუვალია,თუკიფუნქციურიინტეგრაცია1სრულადარისგანხორციელებული.ამჭეშმარიტებას ადასტურებს ნორვეგიისა და შვეიცარიის მაგალითები, რომლებიცპრაქტიკულადნებისმიერდროსშეურთდებიანევროკავშირს,როდესაცმოისურვებენ.თავისთავადსამეზობლოპოლიტიკისგეზმაიმავემიმართულებითუნდაწაიყვანოს ქვეყანა,რომლითაც კანდიდატისახელმწიფოები მიდიან.დაახლოებისადა ფუნქციური ინტეგრაციის გზა, ადრეთუგვიან,აუცილებლადმიგვიყვანსევროკავშირისწევრობამდე.მაგრამესგზაუფრორთულიდაუფროგრძელია,ვიდრეის,რომელიცპოლონეთმა ან ჩეხეთმა განვვლეს. ნებისმიერ შემთხვევაში, ეს ერთადერთიუალტერნატივოგზაადამისიგავლასაქართველოსაუცილებლადმოუწევს.2

ევროპული სამეზობლო პოლიტიკის მნიშვნელოვანი ელემენტია სამოქმედოგეგმა(ENP AP),რომელიცსაქართველოსმთავრობასადაევროკომისიასშორისშეთანხმდა2006წლისდასასრულსდამისიგანხორციელება2007წლიდანდაიწყო.სამოქმედოგეგმასაქართველო–ევროკავშირისთანამშრომლობისსტრატეგიულიმიზნებისადაშესაბამისიპოლიტიკური და ეკონომიკური პრიორიტეტების განხორციელებას უწყობსხელს.

სამოქმედოგეგმახელსუწყობსპარტნიორობისდათანამშრომლობისშესახებ ხელშეკრულების განხორციელებას, აჩქარებს საქართველოს კანონმდებლობისდაახლოებასადაჰარმონიზაციასევროკავშირისნორმებთანდასტანდარტებთანდაქმნისმტკიცესაფუძველსურთიერთობებისშემდგომი განვითარებისათვის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სოციალურდაკულტურულსფეროებში.3

1 აღნიშნულისდეტალურიშინაარსიგანმარტებულიიქნებამომდევნოთავში.2გოგოლაშვილი,კახა,კაპანაძე,სერგი,ევროკავშირისინსტიტუტებიდაპოლიტიკა,სერიიდანევროინტეგრაცია,თბ.,2006,გვ.209.3 იხ.საქართველოსანგარიშიევროპისსამეზობლოპოლიტიკისსამოქმედოგეგმისშესრულებისშესახებ,2010იანვარიივნისი,http://eu-integration.gov.ge/uploads/ENPREPORT 2010Januaty-June _FINAL.doc.

24

1.3 “აღ მო სავ ლეთ პარ ტნიო რო ბა”

2009 წლის 7 მაისს, პრაღაშიინიცირებული “აღმოსავლეთპარტნიორობა” (EaP)1 ევროპული სამეზობლოინსტრუმენტის მნიშვნელოვან ნაწილსშეადგენს,რომელსაცსაქართველოგანიხილავსევროკავშირთანდამისპარტნიორქვეყნებთანმჭიდროთანამშრომლობისეფექტიანმექანიზმად. ეს ინსტრუმენტი სცილდება ევროპული სამეზობლო პოლიტიკისჩარჩოებს და ითვალისწინებს ევროკავშირის აღმოსავლეთ პარტნიორიქვეყნებისათვისევროკავშირთანინტეგრაციისმზარდშესაძლებლობებს.

აღმოსავლეთპარტნიორობისინსტრუმენტიითვალისწინებს6 (ექვს)პარტნიორქვეყანაშიყოველმხრივირეფორმებისდაფინანსებას20102013წლებში 600 მლნ ევროს ოდენობით. იგი ემსახურება მასში ჩართულიქვეყნის ევროკავშირთან ასოცირების შესახებ შეთანხმების ხელმოწერისათვის მომზადებას, რომელიც მოიცავს ფართო და ყოვლისმომცველითავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმებას, სავიზორეჟიმისთანმიმდევრულლიბერალიზაციას,ენერგოუსაფრთხოებას,ევროკავშირთანპოლიტიკურასოცირებას,ეკონომიკურინტეგრაციასდასხვამნიშვნელოვანსაკითხებს.ორმხრივიურთიერთობებისკონტექსტში,ასოცირებისშესახებშეთანხმებათვისობრივადახალდონეზეაიყვანსსაქართველოევროკავშირსშორისპოლიტიკურდაეკონომიკურთანამშრომლობას.

1.4 ევ რო პუ ლი კუთ ვნი ლე ბის კრი ტე რიუ მე ბი

საქართველოევროკავშირის ურთიერთობები უკანასკნელი წლებისგანმავლობაში განსაკუთრებით გააქტიურდა. ევროპული სამეზობლოპოლიტიკაინტენსიურფაზაშია;სრულდებაგრძელვადიანიყოველმხრივისამზადისიასოცირებისხელშეკრულებისგაფორმებითთავისუფალისავაჭროარეალისშესაქმნელად.ყოველივეაღნიშნულიმიზნადისახავსსაქართველოსევროკავშირშიგაწევრიანებისპროცესისგაღრმავებას.

კავშირშიგასაწევრიანებლადდამფუძნებელიხელშეკრულება2ითვა

1 Eastern Partnership, http://www.eeas.europa.eu/eastern/index_en.htm.2 1993წელსკოპენჰაგენშიშეკრებილმაევროპულმასაბჭომმკაფიოდგანსაზღვრააღნიშნულიკრიტერიუმები,რომელთაცკოპენჰაგენისკრიტერიუმებსუწოდებენ.

25

ევ რ

ო კა

ვ ში რ

ის მ

მარ

თვე

ლო

ბის

კონ ს

ტი ტ

უციუ

რი

პრინ

ცი პ

ე ბი

საქართველო ევ რო კავ ში რისაკენI

ლისწინებს პოლიტიკური, ეკონომიკურიდა იდეოლოგიური ხასიათისკრიტერიუმებს.პირველრიგში,ზოგადსაკაცობრიოფასეულობებიათავისუფლების,დემოკრატიის,ადამიანისუფლებებისადაძირითადითავისუფლებების,ასევეკანონისუზენაესობისპრინციპებისსახით.

პოლიტიკური კავშირით იზრდება საგარეო პოლიტიკური ფაქტორებისროლი. პრეამბულაშიხაზგასმულია,რომ ევროპულიერთიანობამიიღწევაევროპასადამთელსმსოფლიოშიმშვიდობის,უსაფრთხოებისადაპროგრესისმიღწევისმიზნით.1ეკონომიკურიკრიტერიუმებიმოიცავსფუნქციონირებადსაბაზროეკონომიკასადაკონკურენციისუნარს,და ბოლოს, წევრობიდან გამომდინარე ვალდებულებების შესრულებისშესაძლებლობას.

რათქმაუნდა,ევროკავშირისგაფართოებისპრობლემებიარდაიყვანება ხელშეკრულების დებულებების განმარტებამდე. პრობლემა გაცილებითრთულიადა მრავალწახნაგოვანი. კავშირში მხოლოდიმ პირობითსახელმწიფოსმიღება,რომმისიეკონომიკააგებულიაიმავეპრინციპებზე,როგორცგაერთიანებაშიდა,რომლებიცახლოაკონსტიტუციურიწყობითადაიდეოლოგიითწევრსახელმწიფოებთან,ძალზეზედაპირულია.2

რაოდენობრივიზრდისპროცესიარშეიძლებაწარიმართოსსპონტანურად და დამოკიდებული იყოს მხოლოდ სუბიექტურ პოლიტიკურფაქტორებზე.წევრსახელმწიფოებსარშეუძლიათ,არგაითვალისწინონმართვის,ფუნქციონირების, ეფექტიანობის, კონკრეტულიინტერესებისმოთხოვნები,პირველრიგში,ეკონომიკური.თუ6დან9,ხოლოშემდეგ12წევრიან შემადგენლობაზე გადასვლა არ იწვევდა განსაკუთრებულგართულებებს,წევრებისამჟამინდელიშემადგენლობისუბრალოგაორმაგებამშეიძლებაწარმოშვასდესტრუქციულიდადეზინტეგრაციულიანსუპერრეგიონულიტენდენციები. ამიტომ, ევროკავშირიგამოიჩენსგანსაკუთრებულსიფრთხილეს,რომელიცგამოვლინდებამისმიერსახელმწიფოებისშუამდგომლობისას,რომლებიცესწრაფვიანკავშირისწევრობას.3

დემოკრატიადაადამიანისუფლებებიისკონცეფციებია,რომელთაცშედარებით ზუსტი მნიშვნელობა აქვთ საერთაშორისო შეთანხმებებისმეშვეობით.უფრო“ღიასაკითხია”ის,თუროგორუნდაგანისაზღვროს“ევროპელი”.გამოყენებულიუნდაიქნესგეოგრაფიულიკრიტერიუმი?ესგანსაზღვრება აღმოსავლეთდა ცენტრალური ევროპის ქვეყნებს აქცევს

1 Топорнин, Б.Н., Европейское право, М., Юрист, 1998, c. 65.2 იქვე,c. 66.3 იქვე, c. 66.

26

ბუნებრივკანდიდატებადწევრობისათვის,მაშინ,როდესაცრუსეთიდათურქეთიმოსაზღვრექვეყნებსწარმოადგენს.

კულტურული კრიტერიუმია არსებითი, რომელიც ხაზსუსვამს ეთნიკურმსგავსებასადარელიგიურრწმენას? ასეთშემთხვევაში ადვილიდასამტკიცებელიგახდებოდა,რომევროპულიღირებულებებიდაევროპულიცხოვრებისგზაგადაჭიმულიაჩრდილოეთამერიკიდანდაწყებული, ავსტრალიასადა ახალზელანდიაზე, მაშინ, როდესაც მუსულმანითურქებიდაყოფილისაბჭოთაკავშირისდიდინაწილიარდაიშვებოდნენწევრებად.ევროპულიკულტურაასევეშეიძლებაგანისაზღვროს,როგორცსაზოგადოებისორგანიზებისსპეციფიკურისაშუალება.

რამდენადაცკულტურაშეიძლებაგანისაზღვროს,როგორცეთნიკურიდარელიგიურიერთგვაროვნებადასპეციფიკურისაზოგადოებისმოდელი,იგიასევეშეიძლებაგანისაზღვროს,როგორცგანსაზღვრულიტიპისცივილიზებულიდაპოლიტიკურიკულტურა.

ფრანგიფილოსოფოსიედგარმორინიწიგნშიPenser L’europeაკეთებსგამაფრთხილებელშენიშვნასევროპისგეოგრაფიულიგანსაზღვრებისსაწინააღმდეგოდ.მისიშეხედულებით,ევროპასარაქვსსტაბილურისაზღვრები.გეოგრაფიულითვალსაზრისით,რამდენადგასაოცარიცარუნდაიყოს,ფილოსოფოსთაიდეებისდიდინაწილი,რომლებიცდღესითვლებაევროპელობისკუთვნილებად,რეალურადიმპორტირებულიიყოევროპისპერიფერიებიდანანმისისამხრეთელიმეზობლებიდან.

ამდენადევროპა,ე.მორინისაზრით,არისგარკვეულიინტელექტუალურიტრადიცია,რომელიცწარსულშისცილდებარენესანსსდასრულყოფილადდამუშავდაგანმანათლებლობისეპოქაში.ადამიანურიინდივიდუალიზმიარისევროპისყველაზეორიგინალურიხელშეწყობაგლობალური ცივილიზაციისათვის. იგი შეიძლება განისაზღვროს, როგორცკრიტიკულიდიალოგისადამუდმივიეჭვისტრადიცია,რომელიცეხებასაზოგადოებისღირებულებებს.

თავი II

ევროპული ინტეგრაციის თეორია

იდეე ბი გაერ თია ნე ბუ ლი ევ რო პის შე სა ხებ

ინ ტეგ რა ციის მას ტი მუ ლი რე ბე ლი ფაქ ტო რე ბი

თეო რიე ბი და მიმ დი ნა რეო ბე ბი

მოკ ლე ის ტო რიუ ლი ექ სკურ სი

რე ზიუ მე

29

II. ევროპული ინტეგრაციის თეორია

2.1 იდეე ბი გაერ თია ნე ბუ ლი ევ რო პის შე სა ხებ

ევროპულიინტეგრაციისისტორიააღინიშნებასახელმწიფოებისადამათი ხალხების, განსაკუთრებით იქ, სადაც ინტერესთა კონფლიქტია,მშვიდობიანითანაცხოვრებისავისყველაზეეფექტიანიინსტრუმენტებისადამექანიზმებისძიებით.1

“დადგებაჟამი,როდესაცამკონტინენტისყველაერი,თავისიგამორჩეულიხასიათითადაინდივიდუალობით,გაერთიანდებაუმაღლესერთობაშიდაჩამოაყალიბებსევროპულძმობას...მოვადრო,როდესაცმხოლოდგონებაიქცევაიდეებისთვისბრძოლისველადდაბაზრები–სავაჭროურთიერთობებისთვის...იქნებაეპოქა,როდესაცჭურვებიშეიცვლებაკენჭისყრებით...”.

ვიქტორჰიუგომ �