FESKÖK 8. SINIF ÖĞRENCİ DEFTERİfeskok.weebly.com/uploads/4/6/4/2/46429121/feskÖk_8... · 2019. 11. 23. · Hayvanlar güneş enerjisinden doğrudan yararlanamazlar. Bitkiler,

1

FESKÖK 8. SINIF ÖĞRENCİ DEFTERİ

SEYFE GÖLÜ ÇEVRESİNDE TARIM YAPILMALI MI?

Bu öğrenci defteri 115K492 nolu 1001 projesi olan FESKÖK kapsamında

TÜBİTAK’tan sağlanan destek ile proje ekibi tarafından geliştirilmiştir.

2

SEYFE GÖLÜ

Kırşehir ili sınırlarında bulunan Seyfe Gölü ile ilgili olarak bir internet sitesinden alınan bilgiler

aşağıda verilmiştir:

Seyfe gölü Avrupa’nın en önemli sulak alanlarından biri olarak kabul edilmektedir. Karayolu ile

Ankara’ya 220 km, Kayseri’ye 105 km Kırşehir’e ise 36 km mesafededir.

Harita 1’de gösterildiği gibi Seyfe Gölü güney, batı ve kuzeybatı bölgelerindeki pınarlar, yeraltı

suları ve yağmur suları ile beslenmektedir. Yağışlara ve mevsimlere göre gölün kapladığı alanda

büyük değişiklikler gözlenmektedir. Gölün ortalama derinliği 100-130 cm arasında

değişmektedir.

Dünyada göçmen kuşların kullandığı dört büyük göç yolundan birisi Seyfe Gölü’nden

geçmektedir. Ayrıca derin olmayan su alanları, sulak çayırları, göl içindeki adacıkları ve step

bölgeleri ile birçok kuş türünün bu bölgede kuluçkaya yattığı gözlenmektedir. 2000 yılında

yapılan bir araştırmada 215 kuş türünün bu bölgede yaşadığı tespit edilmiştir.

Seyfe Gölü’nün etrafındaki alanlar ağaç ve çalı örtüsünden yoksundur. Gölün kuzey

kesimlerinde bazı çalılıklar mevcuttur. Gölün etrafındaki köylerde ise meyve bahçeleri, kavak

ve söğüt gibi ağaçlara rastlanılır.

Seyfe Gölü’nün suyu tuzlu olduğu için göl içerisinde balık türlerine rastlanmaz. Sadece gölü

besleyen tatlı suların göle karıştığı yerde dişli sazancık denen 5-6 cm boylarında bir balık türü

gözlenmiştir. Bu balıklar pelikan ve balıkçıllar için önemli bir besin kaynağıdır. Ayrıca Seyfe

Gölü’nün tabanında ise bazı kabuklu omurgasız canlılar yaşamaktadır. Bu canlılar su kuşlarının

beslenmesi için çok önemlidir.

Yukarıdaki özelliklerinden dolayı Seyfe Gölü Ramsar gibi bazı uluslararası koruma programları

kapsamında koruma altına alınmıştır.

3

Harita 1. Seyfe Gölü

4

SORU 1. Yukarıda verilen bilgilerden aşağıdaki sonuçlardan hangileri çıkarılabilir?

1.Seyfe Gölü İç Anadolu bölgesinde yer almaktadır.

O ÇIKARILABİLİR O ÇIKARILAMAZ

2. Seyfe Gölü bitki örtüsü bakımından zengindir.


3. Seyfe Gölü’nde su kuşlarının üremeleri için uygun ortamlar mevcuttur.


4. Harita 1’de tampon bölge olarak gösterilen bölümde koruma faaliyetleri yapılıyor olabilir.


5. Harita 1’de Seyfe Gölü’nün etrafında birçok köyün olduğu gözlenmektedir.


6. Harita 1’de Seyfe Gölü’nün yakınlarında tarımsal faaliyetlerin yapıldığı gözlenmektedir.


5

SORU 2. Yaşadığınız bölgede Seyfe Gölü gibi koruma altına alındığını düşündüğünüz yerler var mı?

Varsa bunlardan bir tanesinin neden koruma altına alındığını yazar mısınız?

Benim Düşüncelerim:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Tartışma Sonuçları:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

SORU 3. Verilen bilgilerin bir internet sitesinden alındığı belirtiliyor. Bu bilgilerin doğruluğu konusunda

emin misiniz? Daha emin olabilmek için neler yapardınız?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6

BESİN ZİNCİRİ

Bütün canlılar yaşamak için enerjiye ihtiyaç duyarlar. Bu bir arabanın benzin olmadan

çalışmamasına benzetilebilir. İnsan, çekirge, bakteri, ağaç, balık, köpek ve koyun olmak üzere

bütün canlıların ana enerji kaynağı güneştir. Hayvanlar güneş enerjisinden doğrudan

yararlanamazlar. Bitkiler, güneş enerjisini fotosentez denen olayla besin üretiminde

kullanırlar. Dolayısıyla güneş enerjisi besinlerdeki kimyasal enerjiye çevrilmiş olur. Bu yüzden

bitkiler ve bitkiler gibi fotosentez yapan bazı bakteri ve tek hücreli canlılara (plankton)

üreticiler denir. Hayvanlar, bitkiler ve fotosentez yapan diğer canlıları yiyerek yaşam

faaliyetleri için gerekli olan enerjiyi elde ederler. Fotosentez yapan canlılar üretici iken bu

üreticilerin üretmiş olduğu besini tüketen hayvanlar tüketicidir. İnek, koyun ve geyik gibi otçul

canlılar bitkilerin güneş ışığı sayesinde üretmiş olduğu besinden (meyve, sebze ve tohumlar)

ilk olarak yararlandıkları için birinci derecede tüketici olarak adlandırılırlar. Bu canlılarla

beslenen ayı, aslan ve kurt gibi etçil canlılar ise ikinci dereceden tüketici olarak adlandırılırlar.

Yaşam bölgesindeki canlı çeşitliliğine göre ikinci dereceden tüketicilerle beslenen üçüncü

derece tüketiciler ve üçüncü dereceden tüketicilerle beslenen dördüncü derecede tüketiciler

de bulunabilir.

Bu şekilde bir A canlısının bir B canlısını yemesi ve bir başka C canlısının ise A canlısı ile

beslenmesi sonucunda besin zinciri oluşur. Bütün besin zincirlerinin ana enerji kaynağı

güneştir ve bütün besin zincirlerinin ilk elemanı üretici canlılardır. Öte yandan üretici ve

tüketici canlılar öldüklerinde yapraklarında, kaslarında ve kemiklerinde yer alan besinler (diğer

bir deyişle enerji) mantarlar ve bazı bakteriler gibi ayrıştırıcı canlılar tarafından kullanılır.

7

SORU 1. Yaşadığınız bölgede olduğunu gözlemlediğiniz ve en az dört farklı canlıdan oluşan bir

besin zincirini aşağıdaki boşluğa çiziniz ve her bir canlıyı üretici, tüketici (birinci derecede, ikinci

derecede,…) ve ayrıştırıcı olmak üzere isimlendiriniz.

8

SORU 2. Aşağıda iki adet bilim karikatürü verilmiştir. Bu karikatürlerde dergilerde ve

gazetelerde gördüğünüz karikatürlerdeki gibi komik unsurlar olmasına rağmen ayrıca bazı

bilimsel gerçekler de verilmiştir. Her bir karikatürü yorumlayarak karikatürlerdeki bilimsel

gerçekleri yazınız.


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

9


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

10

SORU 3. Güneşin dünyadaki bütün besin zincirleri için enerji kaynağı olduğunu biliyoruz. Doğal

bir nedenden dolayı güneşin karardığını ve güneş enerjisinin yok olduğunu düşünürseniz

zaman içerisinde dünyada sırasıyla neler olmasını beklersiniz?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

SORU 4.Mantarlar ve bazı bakteriler ölü bitki ve hayvanların bedenleri ile canlıların artıklarını

ayrıştırırlar. Doğal bir nedenden dolayı bütün ayrıştırıcı canlıların yok olduğunu düşünürseniz

zaman içerisinde sırasıyla neler olmasını beklersiniz?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

11

SEYFE GÖLÜ’NDE BESİN ZİNCİRİ

Seyfe Gölü’nün içerisinde fotosentez yapan planktonlar bulunur. Bu planktonlar güneş

enerjisini kullanarak besin üretirler. Bu planktonlar ile göl içerisinde yaşayan kabuklu

omurgasızlar ve gölün tatlı su ile birleştiği bölgelerde dişli sazancık denen balıklar

beslenmektedir. Dişli sazancıklarla ördekler ve balıkçıl denen kuşlar beslenmektedir. Kabuklu

omurgasızlarla ise flamingolar ve ördekler tarafından avlanmaktadır. Ördekler, flamingolar ve

balıkçıllar ise tilkilere yem olmaktadır. Besin zincirinin tepesinde yer alan kartallar ise balıkçıl,

tilki, ördek ve flamingolarla beslenmektedir. Ayrıca göl içerisinde ve çevresinde yaşayan bütün

bu canlılar öldüklerinde ayrıştırıcı bakteriler tarafından besin olarak kullanılmaktadırlar.

SORU 1. Yukarıda verilen bilgilere göre Seyfe Gölü’nde birçok besin zinciri bir arada

bulunmaktadır. Bu şekilde çoklu besin zincirlerine besin ağı denir. Buna göre Seyfe Gölü’ndeki

besin ağını oluşturan canlıları birbirleriyle beslenme durumlarına göre oklar kullanarak

aşağıdaki boşluğa çiziniz.

12

SORU 2. Doğal olmayan bir nedenden dolayı Seyfe Gölü ekosisteminde yaşayan flamingoların

sayısında aşırı bir artış olursa tilkiler, kartallar, dişli sazancıklar ve kabuklu omurgasızların

sayısında ne gibi değişimler olur (Uygun yerlere X işareti koyunuz)?

Benim Düşüncelerim

Artar Azalır Değişmez Tilkiler Kartallar Dişli sazancıklar Kabuklu omurgasızlar

Tartışma Sonuçları

Artar Azalır Değişmez Tilkiler Kartallar Dişli sazancıklar Kabuklu omurgasızlar

13

SOLUNUM, SOLUNUM, SOLUNUM

(1)Bütün canlıların yaşayabilmesi için enerjiye ihtiyaçları vardır. (2) Bu enerjiyi solunum denen

olayla üretirler. (3) Solunum olayı besinlerin oksijen yardımıyla veya oksijen olmadan daha

küçük parçalara parçalanması ve bu olay sonucunda canlının kullanabileceği enerjinin elde

edilmesidir. (4) Oksijen kullanılarak bu parçalanma işlemi yapılırsa oksijenli solunum,

kullanılmadan yapılırsa bu işleme oksijensiz solunum denir. (5) Bitkiler, hayvanlar, bazı

mantarlar ve bazı bakteriler gibi doğadaki canlıların büyük bir bölümü oksijenli solunum

yaparken bazı bakteriler ve bazı mantarlar oksijensiz solunum ile enerji üretirler. (6) Ayrıca bazı

hayvanların çizgili kas hücreleri aşırı kas faaliyetlerinde (koşmak gibi) oksijen yetersiz

geldiğinde oksijensiz solunum yapabilirler. (7) Solunum besinlerin parçalanarak enerji elde

edilmesi anlamına geldiği için bütün canlıların besin bulmaları gerekir. (8) Hayvanlar besin

bulmak için sürekli hareket ederler. (9) Bitkiler ise besinlerini kendileri ürettikleri için aktif

hareket etmezler.

SORU 1.Yukarıdaki cümleleri nereden bildiğiniz ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgi kaynaklarına

göre cümleleri artı (+) koyarak eşleştiriniz.

Kendi gözlemlerimden biliyorum

Okuduğum bilimsel çalışmalardan biliyorum.

Okuduğum ders kitaplarından biliyorum.

Sezgilerimle biliyorum.

Kelimelerin anlamını düşünerek tahmin ediyorum.

Medyadan biliyorum.

Çevremdeki insanlardan öğrendiğim için biliyorum.

İlk defa öğreniyorum

Birinci cümleyi

İkinci cümleyi

Üçüncü cümleyi

Dördüncü cümleyi

Beşinci cümleyi

Altıncı cümleyi

Yedinci cümleyi

Sekizinci Cümleyi

Dokuzuncu cümleyi

14

SORU 2. Yukarıda verilen bilgi kaynaklarını düşündüğünüzde en çok güvenilir olduğunu

düşündüğünüz iki bilgi kaynağı ile en az güvenilir olduğunu düşündüğünüz iki bilgi kaynağını

aşağıdaki boşluğa yazınız.


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

SORU 3. Kişisel gözlemleriniz ile elde ettiğiniz bilgiler, ailenizdeki bireylerden öğrendiğiniz bilgiler, ders kitaplarından öğrendiğiniz bilgiler ve medyadan öğrendiğiniz bilgileri kesinlik açısından kıyaslayınız.


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

15

OKSİJENLİ SOLUNUM

1.Gerçekler: Bütün canlılar solunum yapar. Solunum sırasında bazı canlılar oksijen kullanırken

bazıları kullanmazlar. Örneğin bir sinekte oksijenli solunum görülür. Sinek ağız yoluyla aldığı

besinleri sindirdikten sonra kanına geçirir ve küçük besin molekülleri hücreler tarafından

kandan alınır. Öte yandan vücudundaki delikler yardımıyla dışarıdan aldığı havayı (içerisindeki

oksijeni) kanallar yardımıyla hücrelerine ulaştırır. Hücreler besinleri oksijen yardımıyla

parçalayarak enerji üretirler. Bu arada besinlerin parçalanması sonucunda ürün olarak

karbondioksit (CO2) ve su (H20) açığa çıkar. Aşağıda oksijenli solunumun denklemi verilmiştir.

Besin + Oksijen Karbondioksit + Su + Enerji

2. Malzemelerimiz

İki adet eşit büyüklükte iğnesiz şırınga

8 cm boyunda iki adet ince plastik boru (akvaryum içerisinde kullanılanlar olabilir)

Bir adet canlı sinek (çimlenen tohum, çekirge veya solucan da olabilir)

Karbondoksit tutucuya (KOH olabilir) batırılmış iki adet pamuk

Su

Cetvel

Bant

Destek olarak kullanılabilecek malzemeler (kitap, defter, vb)

3.Yapılacak işlemler

1. İçleri boş olan eşit boydaki şırıngaları alalım. Şırıngaların pistonlarını çıkarıp şırınga

içerisindeki boş alana karbondioksit tutucu emdirilmiş pamukları yerleştirelim.

2. Daha sonra şırıngalardan birinin pistonunu yavaşça iterek şırıngayı kapatalım. İkinci

şırıngada ise boşluğun içerisine canlı sineği bıraktıktan sonra kaçmasına izin vermeden

şırınganın pistonunu itelim ve şırıngayı kapatalım.

3. Eşit büyüklükteki ince plastik boruların içerisine birer adet su damlası bırakalım. Bu damlanın

bırakılmasında boru doğrudan çeşmeye tutulabilir ya da bir pipet kullanılabilir. Her iki boruda

da su damlasının borunun bir ucuna daha yakın olacak şekilde kalmasını sağlayalım.

4. İçinde su damlası olan plastik boruları şırıngaların ucuna ekleyelim. Bundan sonra şırınga ve

ucundaki plastik borudan oluşan iki düzeneği düz bir zemine gerekirse kitap ve defterlerle

destekleyerek veya bantlayarak koyalım. Burada önemli olan durum hem pistonların şırıngaya

giren kısımlarının hem de plastik borulardaki su damlalarının pozisyonlarının her iki düzenekte

de aynı olmasını sağlamaktır.

5. Her iki düzenekte de plastik borularda şırınga ucundan su damlasına kadar olan mesafeyi

cetvel yardımıyla ölçelim. Bu ölçümü yaptığımız ilk zamanı (0.dk) da not edelim. Bundan

16

sonraki süreçte her iki düzenekte de her 10 dakikada (10.dk, 20.dk, 30.dk, 40.dk) bir su

damlasının şırınga ucuna olan mesafesini kayıt edeceğiz.

4. Tahminim

Yukarıdaki işlemleri yapmadan önce düzeneklerde su damlasının hareketi ile ilgili olarak neler

olacağını tahmin ediyorsun? Tahminini nedenleriyle beraber aşağıdaki boşluğa yazar mısın?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

5. Gözlemlerim

5 numarada verilen işlemlere göre gözlemi yapalım. Aşağıdaki tabloda deney sonucunda elde

ettiğiniz verileri yazınız.

Ölçüm zamanı Sinek Bulunmayan Düzenek

Sinek Bulunan Düzenek

0.dakikada plastik borudaki su damlasının şırınga ucuna kadar olan mesafesi





17

6. Sonuçlarım

Yukarıdaki tablodaki verileri düşünerek elde ettiğiniz sonuçları canlıların oksijenli solunum

yapması ile ilişkilendirerek yorumlayınız.


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

SORU 1. Tahminin ve gözlemlerin arasında farklılıklar var mı? Bu farklılıkların neden kaynaklandığını düşünüyorsun? Benim Düşüncelerim:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

18

SORU 2. Arkadaşlarınızın sonuçları ile kendi sonuçlarınız arasında farklılıklar var mıydı? Sizce

bu farklılıklar neden kaynaklanmış olabilir?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

SORU 3. Aynı gözlemi yapan iki öğrencinin gözlemlerden çıkardıkları sonuçlar aşağıda

verilmiştir:

Nergiz: Sinek bulunan düzenekte zamana bağlı olarak su damlası şırıngaya doğru hareket etmiş, sinek bulunmayan düzenekte ise su damlasında hareket olmamıştır. Buna göre sinek ortamdaki gaz oranının azalmasına neden olmuştur.

Aylin: Sinek bulunan düzenekte zamana bağlı olarak su damlası şırıngaya doğru hareket etmiş, sinek bulunmayan düzenekte ise su damlasında hareket olmamıştır. Buna göre sinek ortamdaki oksijen ve karbondioksit miktarını azaltmıştır. Buna göre aşağıdaki sonuçlardan hangilerine katılıyorsunuz? 1.İnsanlar yaratıcı ve özgür düşünceye sahip olduğu için Nergiz ve Aylin’in gözlemlerinden elde ettiği sonuçlar eşit derecede doğrudur.

O Katılıyorum O Fikrim Yok O Katılmıyorum

2. Daha detaylı açıklamalar içerdiği için Aylin’in çıkardığı sonuç Nergiz’in sonucuna göre daha doğrudur.


3. Bireylerin gözlemleri ile gözlemlerinden çıkardıkları sonuçlar düşünüldüğünde Nergiz’in Aylin’e göre gözlemleri ile daha uyumlu bir sonuç çıkardığı söylenebilir.


19

SEYFE’DEN HABERLER

Seyfe gölünün bulunduğu Kırşehir ilinde yayınlanan bir yerel gazetede bölgede yaşayan bir gazeteci

aşağıdaki haberi yayınlanmıştır:

SEYFE’NİN ÇEVRESİNDEKİ TARIM ARAZİLERİ SEYFE’Yİ ÖLDÜRÜYOR!

Seyfe Gölü’nün çevresindeki köylerde yoğun olarak tarım yapıldığı için tarım ilaçları yeraltı sularıyla

Seyfe Gölü’ne kadar gelmiştir. Bu ilaçlar su içerisindeki fotosentez yapan canlıları öldürmüş ve göldeki

oksijen miktarı düşmüştür. Bu durum sonucunda kuşların ana besin kaynağı olan küçük canlılar

ölmüştür. Bu toplu ölümlerin önüne geçemezsek yakında Seyfe’de kuş kalmayacak!

SORU 1. Bu haberi okuduktan sonra Seyfe Gölü’nde tarım ilaçlarından kaynaklanan bir kirlilik

problemi olduğuna inanıyor musunuz? Cevabınızı açıklayınız.


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

….……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

20

SORU 2. Sizce bu haberi yapan gazeteci kendi düşüncelerine göre gerçekleri saptırıyor olabilir mi?

Cevabınızı açıklayınız.


……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

SORU 3. Bu haberin sizin için daha inandırıcı olması için gazeteciye neler yapmasını önerirsiniz?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

21

FOTOSENTEZDE IŞIK ŞİDDETİ

1.Gerçekler: Bitkiler ve bazı planktonlar doğadaki besin zincirleri için büyük bir öneme sahip

olan fotosentez olayını gerçekleştirirler. Bu canlıların karbondioksit ve su gibi hammaddeleri

ışık enerjisi yardımıyla birleştirerek besin ve oksijen üretmesi olayına fotosentez denir. Ayrıca

bu canlıların hücrelerinde yer alan ve klorofil denen yeşil renkli yapılar ışığın tutulmasını ve

fotosentezin gerçekleşmesini sağlarlar. Bir bitkide fotosentez hızı ışık şiddeti, ortamdaki ham

madde miktarı (karbondioksit ve su) ve ortamın sıcaklığı gibi faktörlerden etkilenir. Aşağıda bir

bitkinin yeşil yaprağında gerçekleşen fotosentez olayının denklemi verilmiştir.

Karbondioksit + Su + Işık Enerjisi Besin + Oksijen

2. Malzemelerimiz

Dört adet beher (veya cam kavanoz)

Dört adet elodea bitkisi

Dört adet ışık kaynağı (büyük el fenerleri de olabilir)

Musluk Suyu

Cetvel

3.Yapılacak işlemler

1. Sınıftaki öğrenci sayısına göre dört gruba ayrılalım. Her bir grup aynı deney düzeneğini

kuracaktır.

2. Gruplardan herbirinde içi boş olan behere ¾’ü dolacak kadar musluk suyu koyalım ve içine

elodea bitkisini bırakalım. Elodea bitkisini zeminde sabitlemek için bir ağırlık kullanılabilir.

3. Daha sonra içerisinde Elodea bulunan bu beheri düz bir zemine bırakalım. Cetvel yardımıyla

beherden 15 cm, 30 cm ve 45 cm’lik mesafeler belirleyelim.

3. Beherin 15 cm uzağına ışık kaynağını koyarak 15 dk boyunca elodea bitkisinin ürettiği

kabarcıkları sayalım. Daha sonra beheri boşaltıp tekrar ¾ oranında musluk suyu koyduktan

sonra aynı elodea bitkisini behere tekrar bıraktıktan sonra ışık kaynağını 30 cm uzağa koyarak

sayma işlemini 15 dakika boyunca yeniden yapalım. Daha sonra ışık kaynağını 45 cm uzağa

koyarak ve beherdeki suyu tekrar değiştirerek sayma işlemini 15 dakika boyunca yeniden

yapalım.

22

4. Tahminim

Yukarıdaki işlemleri yapmadan önce beherdeki elodea bitkisinin farklı mesafelerde ışık

kaynağına göre üreteceği kabarcık miktarı ile ilgili olarak neler olacağını tahmin ediyorsun?

Tahminini nedenleriyle beraber aşağıdaki boşluğa yazar mısın?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Gözlemlerim

3 numarada verilen işlemlere göre gözlemi yapalım. Aşağıdaki tabloda deney sonucunda elde

ettiğiniz verileri yazınız.

Işık kaynağının behere olan uzaklığı Elodea’nın ürettiği kabarcık sayısı

15 cm uzaklıkta

30cm uzaklıkta

45 cm uzaklıkta

23

6. Sonuçlarım

Yukarıdaki tablodaki verileri düşünerek elde ettiğin sonuçları ışık şiddetinin fotosentez hızına

olan etkileri ile ilişkilendirerek yorumlayınız.


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

SORU 1. Yukarıdaki deneyi yapan bir öğrencinin not defterindeki bazı notların sırası karışmıştır.

Aşağıda bu notlar verilmiştir:

NOT 1. Işık kaynağı 15 cm uzaklıkta iken beherde 6, 30 cm uzaklıkta iken beherde 10, 45 cm uzaklıkta iken beherde 13 adet kabarcık oluşmuştur.

NOT 2. Işık şiddeti arttıkça fotosentez hızı artmaktadır.

NOT 3. Beherlerde üretilen kabarcıklar oksijen olup, kabarcık sayısı fotosentez hızını göstermektedir.

Bu notları anlamlı bir sıra ile yeniden sıralasınız nasıl bir sıralama yapmanız gerekirdi?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

24

SORU 2. Yapmış olduğunuz gözlemi sizin yerinize bir bilim insanı yapmış olsaydı O’nun gözlemleri ile sizin gözlemleriniz arasında farklılıklar olur muydu? Olursa bu farklılıkların nedenleri neler olabilir? Olmazsa herhangi bir farklılığın olmama nedenlerini yazınız. Benim Düşüncelerim:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

SORU 3. Bir bilim insanı bu gözlemden “Işık şiddeti arttıkça fotosentez hızı artar” sonucunun çıkarılabilmesi için yukarıdaki deney ortamında ayrıca oda sıcaklığının ve su sıcaklığının her üç gözlem için (ışık kaynağı 15 cm mesafede iken, ışık kaynağı 30 cm mesafede iken, ışık kaynağı 45 cm mesafede iken) ölçülmesi gerektiğini ifade etmiştir. Bilim insanının bu şekilde düşünmesinin nedeni ne olabilir?


……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

25

DÖNEN DÖNGÜLER

SORU 1. Doğadaki su döngüsünde görev alan bazı canlılar, olaylar ve yapılar aşağıda

listelenmiştir. Buna göre aşağıda verilenleri kullanarak doğada gözlenen su döngüsünü çiziniz.

İçme Suyu, Bulut, Göl ve Deniz, Canlıların terlemesi, Yoğuşma ve yağmurlar, Buharlaşma

Benim Çizimim

Tartışma Sonucundaki Çizimim

26

SORU 2. Doğadaki oksijen döngüsünde görev alan bazı canlılar, olaylar ve yapılar aşağıda

listelenmiştir. Buna göre aşağıda verilenleri kullanarak doğada gözlenen oksijen döngüsünü

çiziniz.

Oksijen, karbondioksit, üreticiler, tüketiciler, solunumda oksijen alıp karbondioksit verilmesi,

fotosentezde karbondioksit alınıp oksijen verilmesi

Benim Çizimim


27

SORU 3. Doğadaki karbon döngüsünde görev alan bazı canlılar, olaylar ve yapılar aşağıda

listelenmiştir. Buna göre aşağıda verilenleri kullanarak doğada gözlenen karbon döngüsünü

çiziniz.

Karbondioksit, Bitkiler, canlılar, ayrıştırıcılar, bitkilerin fotosentez ile havadan karbondioksit

alması, canlıların solunum ile havaya karbondioksit vermesi, fosil yakıtların yanması

sonucunda havaya karbondioksit verilmesi, ayrıştırıcıların solunum ile havaya karbondioksit

vermesi, canlılar ölünce vücutlarındaki karbonlu bileşiklerin fosil yakıtlara dönüşmesi

Benim Çizimim


28

SEYFE’DE ÖLEN FLAMİNGOLAR

Seyfe Gölü’nde yapılan incelemelerde gölün farklı bölümlerinde flamingo ölülerine

rastlanılmıştır. Bunun üzerine flamingoların kanlarında yapılan analizlerde tarımsal gübrelerde

yoğun olarak bulunan alüminyum ve bakır gibi metallere rastlanılmıştır. Bu durumun nedeni

ile ilgili olarak röportaj yapan bir gazeteci, bölge ile ilgili bilgisi olduğunu düşündüğü üç kişi ile

görüşmüş ve elde ettiği ifadeleri aşağıda vermiştir:

Seyfe çevresindeki köylerden birinde yaşayan Mehmet Bey: Vallahi bence tarımla ilgisi

yoktur. Biz senelerdir burada tarım yapıyoruz. Attığımız ilacı da hiç değiştirmedik. Geçen yıl ne

kadarsa bu sene de o kadar. Bence başka bir şeyden ölmüştür onlar, hastalık falan olabilir.

Seyfe Gölü üzerine araştırmalar yapan çevre mühendisi Nalan Hanım: Ben tarımsal

gübrelerin yağmurlar ile yeraltı sularına sızdığını ve bu yeraltı sularının Seyfe gölüne ulaştığını

düşünüyorum. Zamanla göl havuzunda biriken bu tip metaller yüksek bir seviyeye

ulaştıklarında göl suyundan beslenen flamingoların ölümüne neden olmuştur.

Seyfe Gölü’nün toprak özelliklerini çalışan iklim bilimci Ersun Bey: Bence tarımsal gübreler

tarım yapılan arazilerin içerisinden geçen küçük derelere karışmış olabilir. Bu derelerin Seyfe

Gölü’nü beslediğini biliyoruz. Ayrıca yer altı sularıyla geleceğini zannetmem, çünkü gölün

dibinde su geçirgenliği olmayan kil ve tuz karışımı ile kireç taşı vardır.

29

SORU 1. Mehmet Bey ile Ersun Bey’in konuşmalarını kıyasladığınızda hangisinin söylediklerini

daha ikna edici buldunuz? Cevabınızı nedenleriyle beraber yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

SORU 2. Her ikisi de bilim insanı olmasına rağmen Nalan Hanım ve Ersun Bey’in aynı verileri

yorumlama biçimlerinin farklı olduğu gözlenmektedir. Bu durumun nedenleri neler olabilir?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

30

SORU 3. Sizce verilen üç kişinin konuşmaları flamingoların ölüm nedeni olarak tarla ilaçlarının

kaynaklarını anlamak açısından yeterli mi? Yeterli ise nedenlerini yazınız. Yeterli değilse neden

yeterli olmadığını ve daha başka neler yapılabileceğini yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

31

AZOT DÖNGÜSÜ

SORU 1. Yukarıda verilen azot döngüsü düşünüldüğünde bazı köylülerin pancar gibi bitkileri

sularken özellikle fıskiyeleri kullanmasını nasıl açıklarsınız?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

32

SORU 2. Yukarıda verilen azot döngüsü düşünüldüğünde bazı köylülerin bir yıl buğday ekip

ikinci yıl toprağı nadasa bırakmak yerine yonca (baklagil) ekmesini ve bunu her iki yıl için

tekrarlamasını nasıl açıklarsınız?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

33

SEYFE İÇİN ALTERNATİF TARIM ÖNERİLERİ

Yaklaşık 220 kuş türünü barındıran Seyfe Gölü’nün son yıllarda kurumaya başladığı ve bazı

yılları tamamen kurumuş bir şekilde geçirdiği gözlenmiştir. Bu durum özellikle su kuşlarının

kuluçkaya yatması bakımından oldukça önemlidir. Dört büyük kuş göçü yolundan birinin

üzerinde bulunan Seyfe Gölü’nde kuruma tehlikesinden dolayı son yıllarda gözlemlenen kuş

türü ve sayısında ciddi düşüşler gözlenmiştir. Ayrıca Seyfe Gölü çevresinde yapılan tarımsal

faaliyetler sırasında kullanılan tarım ilaçları ve gübrelerin göle karıştığı ve bazı su kuşlarının

ölümüne neden olduğu düşünülmektedir.

Normalde köylüler bölgede buğday, arpa, yonca ve pancar gibi bitkileri tarımsal faaliyetler için

üretse de Seyfe Gölü’nün kurtarılması amacıyla üç farklı ziraat mühendisinin önerileri aşağıda

verilmiştir:

Birinci ziraat mühendisi: Özellikle yonca ve pancar gibi bitkiler çok fazla sulama gerektiren

bitkilerdir. Köylüler bu bitkileri beslemek için hem Seyfe Gölü’nden hem de Seyfe Gölü’nü

besleyen derelerden su motorları aracılığıyla su çekmektedir. Bunun önüne geçmek amacıyla

daha az miktarda su ile yetişen bir bitki olan korunga bitkisinin bölgede yetiştirilmesini

öneriyorum. Bu bitki yonca ve pancara göre 1/4 oranında daha az su kullanılarak yetiştirilebilir.

Aynı zamanda yonca gibi hayvan yemi olarak kullanılır. Öte yandan korunga bir baklagil olduğu

için toprağın azot oranını da arttırmaktadır. Bu yüzden ikinci yıldan sonra toprağına gübre

atılmasına gerek yoktur. Ancak korunga bitkisi meyve ve sebze olarak kullanılmadığı için

sadece yem bitkisi olarak satılabilir. Dolayısıyla çiftçi için geliri düşüktür. Öte yandan

köklerinde zaman zaman görülen bazı kurtçuklar bitkinin kısa sürede ölmesine neden

olmaktadır.

İkinci ziraat mühendisi: Bence bu tip yapraklı otsu bitkilerin yetiştirilmesi yerine bölgede

bodur elma tarımının yapılması daha uygundur. Bodur elma bölgede sert geçen kışın

soğuklarına diğer birçok bitkiye göre daha dayanıklıdır. Aynı zamanda damla sulama teknikleri

sayesinde bölgede yetiştirilen bitkilere göre çok az oranda su kullanılarak yetiştirilebilir. Ayrıca

üretilen elmanın piyasaya sürülmesi ile bölgede yetiştirilen bitkilere göre iki ile üç kat daha

fazla gelir elde edilmesini sağlar. Ancak bölgenin toprağı tuzlu olduğu için ilk yıllarda dikilen

34

fidelerde kayıplar olabilir. Öte yandan bodur elma fidelerinin fiyatları bölgede yetiştirilen

bitkilerin tohumlarına kıyasla pahalıdır. Öte yandan bölgede yetiştirilen bitkilere göre bodur

elma yetiştiriciliği daha fazla bilgi ve deneyim gerektirir.

Üçüncü ziraat mühendisi: Bence tamamen organik tarıma geçilmeli. Organik tarımla yine

buğday, arpa, yonca ve pancar yetiştirilmeye devam edilebilir. Ayrıca tarımsal ilaç ve suni

gübreler kullanılmayacağı için bunların zararlı etkilerinin önüne geçilmiş olur. Yine bunlarla

beslenen köy halkı ve bölge insanının sağlığının da korunması sağlanır. Öte yandan normal

ürünlere göre organik tarım ürünleri daha yüksek ücretlerle satılmaktadır ve bu durum çiftçiler

için ciddi bir gelir anlamına gelir. Ancak organik tarım normal tarım faaliyetlerine göre daha

maliyetlidir. Çiftçilerin sertifika almaları ve toprakları ile ürettikleri ürünleri düzenli olarak

kontrol ettirmeleri gerekmektedir. Öte yandan ürünlerin satış fiyatları yüksek olduğu için

piyasada satılmaları zaman alabilir.

1.Her bir öneriyi aşağıdaki tabloya özetleyiniz.

Önerisi Bu önerinin olumlu sonuçları Bu önerinin olumsuz sonuçları

Birinci Ziraat Mühendisi

İkinci Ziraat Mühendisi

Üçüncü Ziraat Mühendisi

35

2. Şimdi her bir sonucun sizin için önem derecesini 1 (önemli değil) - 10 (çok önemli) olmak üzere 1-10 arası rakamlardan birini kullanarak yukarıdaki tabloda sonuçların yanlarına bu puanlamayı yaparak belirtiniz. 3. Şimdi size göre en iyi savunulabilecek ve en uygun olan öneriyi seçiniz ve bu seçimi nedenleriyle beraber aşağıdaki boşluğa yazınız. Benim Düşüncelerim:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

36

OZON TABAKASININ İNCELMESİ

Deodorant kullanımı ve ozon tabaksının incelmesi arasındaki ilişki ile ilgili olarak üç arkadaşın

yapmış olduğu yorumlar aşağıda verilmiştir:

Gözde: Bu deodorantın içindeki bazı gazlar ozon tabakasında ozon moleküllerinin

parçalanmasını sağlıyor ve bu şekilde oluşan delikten zararlı ultraviyole ışınlar dünyamıza

ulaşıyor. Bu durumda bazı deri hastalıkları ortaya çıkıyor.

Sinem: Bence de deodoranttaki bazı gazlar ozon tabakasındaki ozon moleküllerini parçalıyor

ancak bu durum sonucu oluşan delik yüzünden küresel ısınma denen olay gerçekleşiyor.

Suat: Bence deodoranttaki zehirli gazlar ile ortamdaki oksijen reaksiyona giriyor ve bu

reaksiyon sonucunda ozon tabakasında delinmeler oluyor. Bu delinmenin en büyük zararı

dünyamızda oksijen oranının düşmesi.

Buna göre deodorantların atmosfere olan zararları ile ilgili olarak yukarıdaki kişilerin

yorumları ile ilgili olarak bir sonraki sayfadaki tabloyu doldurunuz.

37

Benim düşüncelerim

Doğru mu yoksa yanlış mı?

Neden?

Gözde’nin yorumu

Sinem’in yorumu

Suat’ın yorumu

Tartışma sonuçları

Doğru mu yoksa yanlış mı?

Neden?

Gözde’nin yorumu

Sinem’in yorumu

Suat’ın yorumu

38

VAN’IN İNCİSİ

İnci kefali sadece Van Gölü ve çevresindeki akarsularda görülen bir balık türüdür. Yıl içinde Nisan-

Temmuz aylarında doğal yaşam alanı olan Van Gölü’nü terk etmekte ve üreme amacıyla çevredeki

akarsulara doğru göç etmektedir. Ancak gölün sodalı-tuzlu sularından akarsuyun tatlı sularına geçiş

sırasında akarsu ağızlarında bir süre beklemeleri gerekmektedir. Bu bekleme sırasında akarsu

ağızlarında büyük sürüler oluşturmaktadırlar. Üreme dönemini tamamlayan balıklar ise yeni yavrular

ile beraber Ağustos-Eylül aylarında tekrar göle dönmekte ve Eylül-Mart dönemini gölde

geçirmektedirler.

İnci kefali Van Gölü çevresindeki 15 köyün geçim kaynağıdır. Balık avcılığı ‘üreme dönemi balıkçılığı’ ve

‘kış balıkçılığı’ olmak üzere iki dönemde yapılmaktadır. 1996 yılında toplam balıkçılığın %90’ı üreme

döneminde akarsu ağızlarında yapılırken, %10’u Van gölünde tekneler yardımıyla kış balıkçılığı olarak

yapılmaktaydı. Ayrıca yıllara bağlı olarak avlanan balık miktarı 1967 yılında 600 ton iken, 1977 yılında

4000 ton, 1987 yılında 10.000 ton ve 1997 yılında 21.000 ton olmuştur. Ancak inci kefalinin özellikle

üreme döneminde avlanıyor olması ve her geçen yıl balığa olan ilginin artması nedeniyle son yıllarda

aşırı avcılığa bağlı olarak balık sayısında azalma olmuştur. Ayrıca yakalanan balıkların boyları da

küçülmeye başlamıştır.

Bu durumu önlemek amacıyla bir balık biyoloğu olan Prof. Dr. Mustafa Sarı ve ekibi ‘sürdürülebilir

balıkçılık’ tekniklerini kullanmayı düşünmüştür. 1993-2004 yılları arasında bu araştırma grubu

tarafından yapılan çalışmalar aşağıda verilmiştir.

1. Yılda avlanabilecek balık miktarı belirlenmiş ve göl ile akarsulardaki toplam balık sayısı tahmin

edilmiştir.

2. Balıkçılıktan sağlanan gelir ile ilgili olarak veri toplanmıştır.

3. Balık satıcıları ve köylerdeki balıkçılarla yan yana gelinmiş ve balıkçılıkta yapılan hatalar ile ilgili

olarak bilgilendirme sunumları yapılmıştır.

4. Bölgedeki devlet kurumları bu konuda bilgilendirilmiş ve alınabilecek önlemler tartışılmıştır.

39

5. Yapılan ön çalışmalar sonrasında daha öncesinde balıkçıların kullandığı 20 mm genişliğindeki

gözlere sahip olan ağlar yerine en küçüğü 20 mm olan daha büyük göz genişliklerine sahip ağların

kullanımına karar verilmiştir. Bu şekilde küçük balıkların yakalanması önlenmiştir.

6. Üreme dönemi balıkçılığı ile ilgili kontroller ve cezalar arttırılmış ve köylülerin büyük bir

bölümü kış balıkçılığına yönlendirilmiştir.

7. Bölgede devlet, köylüler ve bazı sivil toplum örgütlerinin katıldığı bir balıkçılık yönetimi

sağlanmıştır.

Yukarıda yapılanlar sonucunda 1996 yılı ile 2003 yılı kıyaslandığında aşağıdaki tabloda gözlenen

değişimler gerçekleşmiştir.

1996 yılı 2003 yılı

Üreme dönemi balıkçılığında

kullanılan akarsu ağzı bölgelerinin sayısı

92

45

Yürütülen sürdürülebilir balıkçılık

çalışmalarına tamamıyla karşı çıkan

köy sayısı

9

3

Kış balıkçılığı yapan kişi sayısı 101 160

Balıkların ortalama boyu 16,74cm 19,35cm

1kg’a giren balık sayısı (adet) 16-18 10-12

Balıkçılıktan elde edilen toplam gelir 750 milyar 10 trilyon

SORU 1. “Sürdürülebilir kalkınma” denilince aklınıza neler geliyor? Aşağıdaki boşluğa yazınız.


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

40

SORU 2. Yukarıdaki bilgilere göre Prof. Dr. Mustafa Sarı ve ekibi tarafından yapılan ‘sürdürülebilir

balıkçılık’ çalışmaları sizce başarılı olmuş mudur? Cevabınızı aşağıdaki boşluğa nedenleriyle birlikte

yazınız.


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

41

KATI ATIKLARIN GERİ DÖNÜŞÜMÜ

Ülkemizde son dönemde artarak yapılan ‘katı atıkların geri dönüşümü’nü çevre, toplum,

ekonomi, enerji, eğitim, siyaset ve teknoloji temaları bakımından değerlendiriniz.

Çevre Açısından Geri Dönüşüm:


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

42

Toplum Açısından Geri Dönüşüm:


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Ekonomi Açısından Geri Dönüşüm:


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

43

Enerji Açısından Geri Dönüşüm:


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Eğitim Açısından Geri Dönüşüm:


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

44

Siyaset Açısından Geri Dönüşüm:


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Teknoloji Açısından Geri Dönüşüm:


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

45

BİYOTEKNOLOJİ

Biyoteknoloji doğa bilimleri yanında çeşitli mühendislik alanlarını da kullanarak bitki, hayvan ve

mikroorganizma yapılarını kültür ortamında değiştirip geliştirerek onlardan yeni veya az bulunan

ürünler elde etmeyi amaçlayan bilim dalıdır. Biyoteknoloji ile sağlık, tarım, hayvancılık ve endüstri gibi

alanlarda kullanılmak üzere çeşitli ürünlerin geliştirilmesi sağlanır.

SORU 1. Günlük hayatta biyoteknolojinin uygulamalarıyla karşı karşıya geliyor musun? Karşılaştığın

veya kullandığın uygulamalar varsa ne amaçla kullanıldığını açıklayarak aşağıya yazar mısın?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

46

SORU 2. Gözlemlerine dayanarak sence biyoteknoloji uygulamaları desteklenmeli mi? Nedenleriyle

beraber aşağıdaki boşluğa yazar mısın?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

47

TERAPATİK KOPYALAMA VE AYLİN HANIM

Aylin Hanım dört çocuk annesi 45 yaşında bir öğretmendir. Çocukları 14, 10, 7 ve 4

yaşlarındadır. Yaklaşık altı ay önce bir kalp krizi geçirmiş ve kalp hücrelerinin büyük bir bölümü

ölmüştür. Kendisi bu duruma bağlı olarak birçok sağlık sorunu yaşamaktadır ve eğer kalp nakli

yapılmazsa ölüm tehlikesi de söz konusudur.

Aylin Hanım’a doktoru terapatik kopyalama denen bir biyoteknolojik yöntemden

bahsetmiştir. Bu yöntemde Aylin Hanım’ın bir deri hücresinin çekirdeği çıkarılacak, bu

çekirdek yine Aylin Hanım’dan alınan ve daha önce çekirdeği çıkarılmış olan bir yumurta

hücresine aktarılacaktır. Aktarılan çekirdek ile beraber yumurta hücresi laboratuvar

ortamında özel bazı kimyasal maddeler eşliğinde üç hafta çoğaltılacak ve bu

çoğalmadan Aylin hanımın kopyası olan bir embriyo üretilecektir. Daha sonra bu

embriyodan bazı kök hücreler alınarak Aylin Hanım’ın kalbinde ölü dokunun içine

enjekte edilecektir. Bu şekilde daha önce yapılan birçok çalışmada kök hücrelerin kas

hücrelerine dönüştükleri ve kalpteki ölü dokuların yerini alabildikleri gözlenmiştir. Bu

sonuç Aylin Hanım’ın tekrar sağlığına kavuşması anlamına gelebilir.

Ancak Aylin Hanım’ın en büyük çekincesi kök hücreler alınan embriyonun sonrasında

ölmesidir. Diğer bir deyişle bir insan embriyosunun sırf kendi sağlığı için öldürülecek olmasıdır.

Aylin Hanım uzun bir süredir karar verememiştir. Bu tedaviyi kabul etmeli mi yoksa etmemeli

mi?

48

SORU 1. Verilen bilgilere göre sence Aylin Hanım tedaviyi kabul etmeli mi? Düşüncelerini

nedenleriyle beraber aşağıdaki boşluğa yazar mısın?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

SORU 2. Senin görüşünün tam tersini savunan bir kişinin düşüncelerini (veya inandığı nedenleri) nasıl çürütürsün?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

49

SEYFE GÖLÜNÜ NASIL KURTARABİLİRİZ?

Seyfe Gölü’nde göl çamurundan alınan örnekler ile göle gelen su kuşlarının kanlarından alınan

örneklerde tarım ilaçları ve tarım gübrelerinde gözlenen bazı kimyasal maddelere rastlanmıştır. Göldeki

bu kirliliğin çözümü ile ilgili olarak bir bilim insanının görüşleri aşağıda verilmiştir:

Bence gölü temizlemek için bazı bakterileri göl suyuna karıştırabiliriz. Bu bakteri türleri göldeki

kirletici olan maddeleri zehirli olmayan bileşiklere parçalar. Ayrıca bakteriler bu parçalama

işlemi sonrasında ya ölürler ya da sayıları normal bir büyüklükte kalır. Böylece ekolojik denge

bozulmaz. Dünyadaki birçok şehirde atık suların temizlenmesinde bu tür bakteriler

kullanılmakta ve olumlu sonuçlar alınmaktadır.

SORU 1. Sizce bu bilim insanı biyolojinin hangi alanında çalışmalar yapıyor olabilirler?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

50

SORU 2. Çevre kirliliği gözlenen göl ve denizlerde yukarıda verilen yöntemin tercih edilmesi

insanların çevreyi daha yoğun bir şekilde kirletmelerine neden olabilir mi? Olursa neden

olur? Olmazsa neden olmaz?


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

51

BÜYÜK TARTIŞMA

1.ADIM. Seyfe Gölü çevresinde yaşayan halkın bir bölümü uzun yıllardır yapmış oldukları tarımsal

faaliyetlere devam etmeleri gerektiğini düşünürken, diğer bölümü ise gölün geleceği için bu

faaliyetleri artık sonlandırılmalarının gerekli olduğunu düşünmektedir. Bugüne kadar Seyfe Gölü ile

ilgili olarak birçok bilgi öğrendiniz ve etkinlik yaptınız. Öğrenci defterinizdeki bu bilgi ve etkinlikleri

tekrar düşünerek sizce Seyfe Gölü çevresinde tarım faaliyetleri devam etmeli mi? Cevabınızı gerekçeleri

ile beraber aşağıdaki boşluğa yazar mısınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

52

2.ADIM. Yapmış olduğunuz tartışma sonrasında kendi kararınızda değişiklikler ve düzeltmeler

yapmayı istiyor musunuz? Aşağıdaki boşluğa tartışma sonrasındaki son kararınızı yazar mısınız?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

53

Fotoğraf Kaynakçası

Seyfe Gölü

http://www.kirsehir.gov.tr/seyfe-golu-ve-kus-cennetimiz

Harita 1


Besin Zinciri:

http://trackstar.4teachers.org/trackstar/ts/viewTrackMembersText.do;jsessionid=39FE1BB31F5154B537AE5B69597C38E8?number=320618&password=

Karikatürler

Kılınç, A. (2008). Öğretimde mizahi kavramaya dayalı bir materyal geliştirme çalışması: Bilim karikatürleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/

Seyfe Gölünde Besin Zinciri

https://www.youtube.com/watch?v=JJtkpaO4Pc8

Seyfe’den Haberler

http://www.ris.world/news/swissmedic-journal-2015

Dönen Döngüler

http://livingunbound.net/wp-content/uploads/2010/01/cycle.jpg

Azot Döngüsü

http://www.uzinggo.com/nitrogen-cycle/cycling-matter/life-science

Seyfe’de Ölen Flamingolar

http://www.cosmopolitan.com/college/news/a31975/terrible-frat-boys-killed-a-flamingo/

Van’ın İncisi

http://www.kulturportali.gov.tr/medya/fotograf/fotodokuman/456

Katı Atıkların Geri Dönüşümü

http://www.anamurbulten.com/images/haberler/anamurda_kati_atik_geri_donusum_tesisi_faaliyete_girdi.jpg

Ozon tabakasının incelmesi

http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/sites/default/files/styles/770px_node/public/ozon_incelmesi.jpg?itok=vCVj5uGZ

Biyoteknoloji

http://topfreebooks.org/wp-content/uploads/2014/01/Genetics.jpg

Seyfe Gölünü Nasıl Kurtarabiliriz?

http://limnology.wisc.edu/blog/spring-blitz-global-collaboration-gets-to-the-bottom-of-plankton-diversity/img_5756/



http://trackstar.4teachers.org/trackstar/ts/viewTrackMembersText.do;jsessionid=39FE1BB31F5154B537AE5B69597C38E8?number=320618&password

http://trackstar.4teachers.org/trackstar/ts/viewTrackMembersText.do;jsessionid=39FE1BB31F5154B537AE5B69597C38E8?number=320618&password

https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/

https://www.youtube.com/watch?v=JJtkpaO4Pc8

http://www.ris.world/news/swissmedic-journal-2015

http://livingunbound.net/wp-content/uploads/2010/01/cycle.jpg

http://www.uzinggo.com/nitrogen-cycle/cycling-matter/life-science

http://www.cosmopolitan.com/college/news/a31975/terrible-frat-boys-killed-a-flamingo/

http://www.kulturportali.gov.tr/medya/fotograf/fotodokuman/456

http://www.anamurbulten.com/images/haberler/anamurda_kati_atik_geri_donusum_tesisi_faaliyete_girdi.jpg

http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/sites/default/files/styles/770px_node/public/ozon_incelmesi.jpg?itok=vCVj5uGZ

http://topfreebooks.org/wp-content/uploads/2014/01/Genetics.jpg

http://limnology.wisc.edu/blog/spring-blitz-global-collaboration-gets-to-the-bottom-of-plankton-diversity/img_5756/

Documents

FESKÖK 8. SINIF ÖĞRENCİ DEFTERİfeskok.weebly.com/uploads/4/6/4/2/46429121/feskÖk_8... · 2019. 11. 23. · Hayvanlar güneş enerjisinden doğrudan yararlanamazlar. Bitkiler,