Embed Size (px)
Citation preview
1
Ontwerp van
Federale Bijdrage aan het geïntegreerd Nationaal
Energie Klimaat Plan
2021-2030
Akte van genomen Ministerraad – 30/11/2018
Oorspronkelijk plan samengesteld door :
FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu
DG Leefmilieu – Dienst Klimaatverandering
FOD Economie, KMO’s, Middenstand en Energie
AD Energie
2
Inhoudstafel
Opzet en toelichting bij dit document..................................................................................................... 4
Situering .............................................................................................................................................. 4
Belgische coördinatie .......................................................................................................................... 5
Federale Invulling ................................................................................................................................ 5
Leeswijzer ............................................................................................................................................ 7
Bronnen van de maatregelen en doelstellingen ................................................................................. 9
Sectie A NATIONAAL PLAN .................................................................................................................... 10
1. Overzicht en procedure voor de vaststelling van het plan................................................................ 10
1.1. Samenvatting ......................................................................................................................... 10
1.2. Overzicht van de huidige beleidscontext .............................................................................. 10
1.3. Raadpleging en betrokkenheid nationale en Europese instanties en het resultaat ............. 13
1.4. Regional cooperation in preparing the plan .......................................................................... 14
2. NATIONALE DOELSTELLINGEN EN STREEFCIJFERS ........................................................................ 15
2.1. Dimensie Decarbonisatie ........................................................................................................... 15
2.1.1. BKG-emissies en –verwijderingen ..................................................................................... 15
2.1.2. Hernieuwbare energie ....................................................................................................... 16
2.2. Dimensie Energie efficiëntie ...................................................................................................... 18
2.3 Dimensie energiezekerheid ....................................................................................................... 18
2.4. Dimensie Interne energiemarkt ................................................................................................ 22
2.4.1. en 2.4.2. Elektriciteitsinterconnectie en infrastructuur voor energietransmissie ............ 22
2.4.3. Markt integratie ................................................................................................................ 24
2.4.4. Energiearmoede ................................................................................................................ 25
2.5. Dimensie onderzoek, innovatie en concurrentiekracht ............................................................ 26
3. BELEIDSLIJNEN EN MAATREGELEN .................................................................................................... 27
3.1-3.2. Dimensie ‘Decarbonisatie’ & ‘Energie-efficiëntie’ ................................................................... 27
A. Sector energie ........................................................................................................................... 27
B. Gebouwen ................................................................................................................................. 28
C. Mobiliteit & Vervoer .................................................................................................................. 33
D. Industrie .................................................................................................................................... 37
E. Afval, F-gassen en circulaire economie ..................................................................................... 37
F. Transversale maatregelen ......................................................................................................... 38
i. Fiscale instrumenten, overheidsfinanciën en financiële regulering ..................................... 38
ii. Voorbeeldrol van de overheden ........................................................................................... 39
3
iii. Organisatie van de arbeidsmarkt .......................................................................................... 40
iv. Opvoeding en sensibilisering ................................................................................................. 40
v. Governance ........................................................................................................................... 40
vi. Internationale samenwerking ............................................................................................... 41
vii. Adaptatie ........................................................................................................................... 41
3.3 Energiezekerheid ............................................................................................................................. 43
3.4 Binnenlandse energiemarkt ............................................................................................................ 45
3.4.1.Elektriciteitsinfrastructuur ....................................................................................................... 45
3.4.2.Infrastructuur voor energietransmissie ................................................................................... 46
3.4.3.Marktintegratie ........................................................................................................................ 47
3.4.4.Energiearmoede ....................................................................................................................... 48
3.5 Dimensie Research, innovatie en concurrentiekracht .................................................................... 50
4
Opzet en toelichting bij dit document
Onderhavig document betreft de federale bijdrage voor het eerste ontwerp van het geïntegreerde
Nationaal Energie en Klimaat Plan 2021-2030 voor België, in de context van Art.3 van Verordening
YYY de ‘REGULATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on the Governance of
the Energy Union and Climate Action, amending Directive 94/22/EC, Directive 98/70/EC, Directive
2009/31/EC, Regulation (EC) No 663/2009, Regulation (EC) No 715/2009, Directive 2009/73/EC,
Council Directive 2009/119/EC, Directive 2010/31/EU, Directive 2012/27/EU, Directive 2013/30/EU
and Council Directive (EU) 2015/652 and repealing Regulation (EU) No 525/2013”.
Dit document werd initieel gecompileerd door de federale administraties bevoegd voor energie en
klimaat en dient als insteek voor politieke bespreking.
De Ministerraad van 20 juli 2018 nam kennis van dit eerste het project van de federale bijdrage aan
het geïntegreerd National Energie Klimaat Plan (NEKP) met dien verstande dat de budgettaire
gevolgen worden bestudeerd tijdens de volgende presentatie van dit project in oktober 2018.
Sindsdien is dit document geactualiseerd op basis van bijdragen van de relevante federale
departementen en, met een impactstudie van de maatregelen Offshore Windenergie- en
Biobrandstoffen door het federaal Planbureau dewelke zijn toegevoegd aan de bijlagen bij dit
document.
Situering
Het Belgische geïntegreerde Nationale Energie en Klimaat Plan (NEKP) zal samen met deze van de
overige Europese lidstaten het fundament vormen van de Unie voor Energie en klimaat, één van de
belangrijkste pijlers van het Europese project van de Voorzitter van de Europese Commissie, Juncker.
De geïntegreerde Nationale Energie en Klimaat Plannen hebben tot opzet strategische
planningsdocumenten te zijn met een holistische, geïntegreerde aanpak en in het perspectief van
een transitie die coherent is met de langetermijndoelstellingen. Daarnaast zijn ze een belangrijk
instrument voor het rationaliseren, integreren en stroomlijnen van de verschillende rapporteringen
inzake energie- en klimaatbeleid aan de Europese Commissie.
De plannen hebben tot doel bij te dragen tot een robuust en functioneel Governance proces dat
dynamisch, betrouwbaar en transparant is en ingezet wordt tussen de lidstaten onderling en de
Commissie. Dit Governance proces dient bij te dragen tot een gecoördineerde en coherente aanpak
van de uitvoering van de Europese doelstellingen inzake energie en klimaat op horizon 2030. Het
wenst eveneens een geïntegreerd systeem te vormen voor planning, rapportage en opvolging.
Bovendien dient het de naleving van de Europese internationale klimaatverbintenissen alsook
beleidscoherentie en stabiliteit op lange termijn te verzekeren met het oog op investeringszekerheid.
De plannen dienen te worden opgesteld voor een periode van 10 jaar. De eerste periode loopt van
2021 tot 2030 met een herziening in 2026 en elke 5 jaar daarna.
De Raad van de Europese Unie, het Europees Parlement en de Europese Commissie kwamen tijdens
de trilogen over “governance” Verordening van juni 2018 overeen dat de ontwerpplannen ingediend
moeten worden tegen eind december 2018. Een jaar later moet het finale NEKP aan de Commissie
bezorgd worden. De Europese Commissie engageert zich om ten laatste 6 maanden voor indiening
van de finale plannen haar aanbevelingen op het ontwerpplan van de lidstaten te formuleren.
5
Belgische coördinatie
De coördinatie van de voorbereiding van de plannen tussen de gewesten en de federale Staat
gebeurt in België in de Nationale Klimaat Commissie (NKC) en het Energie overleg tussen gewesten
en de federale Staat (ENOVER) die hiervoor een gezamenlijke Stuurgroep in het leven hebben
geroepen. Deze bestaat uit vertegenwoordigers van de klimaat- en energieadministraties uit elk
gewest en van de federale overheid. NKC en ENOVER keurden daartoe een mandaat en
werkmethodologie voor de Stuurgroep goed (zie bijlagen) die bepalen dat de stuurgroep met de
relevante beschikbare elementen, waaronder het interfederaal energiepact, werkt aan de tekst van
het overkoepelend gedeelte van het NEKP. Ze bepalen verder dat de verschillende entiteiten hun
beleidsplannen tegen ten laatste 15 juli 2018 bezorgen aan de NKC en Enover. Het opstellen van een
federale bijdrage aan het NEKP past dan ook in deze optiek.
Na ontvangst van alle afzonderlijke plannen zorgen de stuurgroep en de voor elke dimensie van de
Energie-Unie opgerichte specifieke werkgroepen, voor de integratie van de gewestelijke en federale
bijdragen. Op 5 oktober 2018 werden vanuit de stuurgroep eerste bijdragen voor een geïntegreerde
draft voorgelegd aan de NKC en Enover met het oog op verdere verbetering en bijsturing. De
Stuurgroep dient vervolgens een voorstel van bijgewerkte draft voor te leggen aan Enover en NKC
tegen ten laatste 1 november. Verder dient zij de politieke sturing te verwerken en de finale draft
voor te leggen aan Enover en NKC ter goedkeuring tegen ten laatste 15 december om tot slot tegen
ten laatste 31 december de finale draft aan de Europese Commissie te bezorgen.
Federale Invulling
Werkmethodologie
Een federale taskforce, voorgezeten door DGs voor energie en leefmilieu van respectievelijk de FOD
Economie en FOD Gezondheid, werd opgericht om de werkzaamheden te coördineren. Het
engagement en bijdragen van andere bevoegde FODs en entiteiten (onder andere mobiliteit &
transport, regie der gebouwen, financiën, defensie, justitie, buitenlandse zaken,...) met het oog op
hun inhoudelijke input voor toekomstige maatregelen waren hiervoor cruciaal. Een kick-off
vergadering van deze task force, met vertegenwoordigers van alle betrokken FODs en entiteiten
vond plaats op 29 maart 2018.
Het algemene doel van de task force is/was de identificatie van federale maatregelen op basis van
het interfederaal energiepact, en deze – inclusief de adviezen en andere relevante voorstellen - te
integreren wat uiteindelijk geleid heeft tot dit ontwerp.
In dit kader hebben er meerdere vergaderingen plaatsgevonden geïnitieerd door de twee
coördinatoren van het federale taskforce “Federaal Energie en Klimaat Plan” FEKP:
- Kick-off vergadering 29/3/2018
- Bilaterale overlegvergaderingen met betrokken FODs en entiteiten:
o FIDO, 23/04/2018
o Defensie, 26/04/2018
o Regie der gebouwen, 26/04/2018
o FOD Financiën, 08/05/2018
6
o FOD Mobiliteit: Wegtransport, 14/05/2018, Spoor (NMBS, Infrabel), 17/05/2018
o Schriftelijke bevraging bij Belspo, Kabinet Peeters (specifiek voor de dimensie
Innovatie & competiviteit)
o Deelname/presentatie vergaderingen FRDO, 20/04/2018ICDO, 28/6/2018 in
kader van adviesvragen
Op 04/09/2018 was er een opvolgingsvergadering met alle taskforce daar werd:
- een stand van zaken gegeven
- « Ownership » gecreëerd over het FEKP bij alle administraties en entiteiten die betrokken
waren bij de opmaak van de draft en er verder invulling aan zullen moeten geven wat
implementatie ervan betreft
- De stappen overlopen voor de verdere voorbereiding van federale bijdrage draft NEKP, met
oog haar integratie in het NEKP en de Enover-NKC stuurgroepvergaderingen
Als opdrachten werd:
Aan alle experten wordt gevraagd om aanvullingen, correcties en opmerkingen over te maken aan
de federale TF coördinatoren
Ook wordt gevraagd om de fiches in bijlagen van het draft FEKP nogmaals te screenen op correctheid
en eventueel aan te vullen met bijkomende of geactualiseerd info, ook met name in het bijzonder
wat gegevens over impact betreft.
In opvolging van deze actie werden er ook drie opvolg vergaderingen gehouden met:
- de Regie der gebouwen op 18/09/18
- de FOD financiën op 24/09/18
- de FOD mobiliteit op 25/09/18
Inhoud
Het Federaal Energie en Klimaat Plan (FEKP) is in belangrijke mate geïnspireerd zijn op de Federale
Energie Strategie zoals goedgekeurd door de federale regering op 30 maart 2018.
Met de goedkeuring van het interfederaal energiepact als onderdeel van die federale
energiestrategie, herbevestigde de federale regering haar engagement om de Overeenkomst van
Parijs te implementeren, door in te zetten op de transitie naar een koolstofarme samenleving. De
federale regering zet daarmee de bakens uit voor een energiesysteem dat een continue, duurzame
en betaalbare energievoorziening kan garanderen en bevestigt haar streven om dit zo efficiënt
mogelijk te doen. Het energiepact vormt hiermee een stevige basis voor de uitwerking van het
geïntegreerde Nationale Energie- en Klimaatplan en de federale insteek daarvoor.
De klimaat- en energietransitie van ons economische weefsel vereist echter niet alleen een
gemeenschappelijke ambitie, maar ook de daadkracht van elk van de betrokken
beleidsverantwoordelijken om concrete maatregelen uit te werken. De omvang en tijdshorizon van
deze uitdaging brengt met zich mee dat er buiten de gevestigde kaders moet durven gedacht worden
en over de betrokken legislaturen heen moet gekeken worden. Dit is noodzakelijk met het oog op het
7
behalen van de doelstellingen van de federale energiestrategie, het energiepact, het Europese
Klimaat- en Energiekader en de Overeenkomst van Parijs.
Naast het pact en de input van alle betrokken federale administraties en entiteiten en analyses van
het federaal planbureau, vormden ook het interparlementaire klimaatoverleg, de input van de
adviezenraden evenals de aandachtspunten vanwege de gewesten belangrijke inspiratiebronnen.
Dit document betreft een tweede ontwerp van de federale inbreng aan het plan. De opzet is om in
meerdere iteraties van afstemming met de gewesten, met de buurlanden en met de Europese
Commissie te komen tot een voldragen federale inbreng aan het definitieve, geïntegreerde NEKP dat
eind 2019 aan de Europese Commissie bezorgd moet worden en vanaf dan bindend zal zijn voor
België. Het afstemmen op de inbreng, vragen en behoeften van de gewesten, het identificeren van
eventuele lacunes, het verder documenteren en onderbouwen van de federale beleidspistes, het
harmoniseren van de federale maatregelen met deze van de gewesten en de buurlanden, het
voortschrijdend inzicht van de wetenschap, economische en macro-economische en
sociaaleconomische analyses en de politieke besluitvorming vereisen voldoende tijd en ruimte voor
verdere reflectie. Met het opzet om de eerste ontwerpplannen klaar te hebben tegen eind 2018 en
deze pas een jaar later te finaliseren werd de ruimte gecreëerd om deze iteratieve werkwijze toe te
laten waarbinnen de ontwerpplannen nog kunnen bijgesteld worden. Ook de beslissing binnen de
federale energiestrategie om een stand van zaken voor te leggen aan de regering op 15 oktober 2018
past in deze visie van iteratie om tot een optimaal geïntegreerd resultaat te komen.
Het onderhavige document dient dan ook in deze zin gelezen te worden, als startbasis voor een
langer iteratief en interactief proces en als canvas waarop verder kan gewerkt na politieke
goedkeuring door de ministerraad.
Leeswijzer
Het ontwerp FEKP volgt zo veel mogelijk de structuur en nummering vooropgesteld door verordening
voor de energie unie COM(2016) 759 final/2 in de versie zoals in de goedgekeurde algemene
benadering van de Raad van de EU van 18 december 2017. Het deel A bevat de context,
doelstellingen en maatregelen van het beleid. Deel B, dat op nationaal niveau wordt uitgewerkt en
geen deel uitmaakt van onderhavig document, bevat prognoses van het huidige en geplande beleid
alsook een impactanalyse van de voorgestelde maatregelen. Het Deel B zal hoofdzakelijk bestaan uit
cijfers en analyses, zij betreft een nationale oefening die beheerd wordt door de gezamenlijke
Enover-NKC WG Projecties, bestaande uit energie- en klimaatexperten en voorgezeten door het
Federaal Planbureau. De stuurgroep zal er ook op toezien dat de stroomlijning van beide delen
gegarandeerd blijft.
Voor de beleidsmaatregelen onder de dimensies decarbonisatie en energie-efficiëntie in de deel 3.1
Decarbonisatie, incl. hernieuwbare energie) en 3.2 (energie-efficiëntie) (van het plan wordt in het
onderhavige document afgeweken van de vooropgestelde structuur om beter rekening te kunnen
houden met de grote overlap tussen beide dimensies. Energie-efficiëntie maatregelen hebben
immers vaak een impact op de broeikasgasemissiereducties en het aandeel hernieuwbare energie
doelen en vice-versa. Daarom werd ervoor gekozen om deze hoofdstukken samen te behandelen en
volgens sectoren in te delen aangevuld met een transversaal gedeelte.
Voor elk van de voorgestelde doelstellingen (deel 2) en beleidslijnen en maatregelen (Policies &
measures (PAMs)) (deel) 3 wordt de brontekst expliciet aangegeven, door middel van de toevoeging
van een referentieletter in superscipt Zo geeft de toevoeging “A “ aan dat de doelstelling of maatregel
zijn oorsprong vindt in het interfederale Energiepact, staat “B“ voor de Interparlementaire
gemeenschappelijke verklaring n.a.v. de COP23 en zo verder. De volledige lijst met referenties wordt
8
weergegeven in bijlage. Additioneel door de overheidsdiensten Energie en Leefmilieu voorgestelde
doelstellingen en maatregelen worden onderstreept weergegeven. Beleidsmaatregelen voorgesteld
door de andere federale overheidsadministraties worden ook aangegeven in de tekst met subscript
referenties.
Verder wordt voor de doelstellingen en maatregelen ook steeds aangegeven of ze op Belgisch BE:, of
gemengde bevoegdheid federaal en gewestelijk FED/REG:, dan wel op federaal vlak FED: van
toepassing zijn.
9
Bronnen van de maatregelen en doelstellingen A. Energie Pact Visienota
Belgisch Interfederaal Energiepact: Een gemeenschappelijke visie voor de energietransitie
B. Interparlementair klimaatoverleg 2017
Interparlementaire gemeenschappelijk verklaring over het Belgische klimaatbeleid (13/11/2017)
http://weblex.irisnet.be/data/annexes/uploads/cop23/VerklaringCOP23.pdf
C. Federale Energie Strategie
Federale Energie Strategie, Regeringsbeslissing van vrijdag 30 maart 2018 powerpoint
http://www.premier.be/sites/default/files/articles/federale%20energiestrategie.pdf
D. Vlaams Parlement Resolutie 2017 : Resolutie betreffende een sterk Vlaams klimaatbeleid
http://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1220596
E. Federale Raad Duurzame Ontwikkeling
Advies federale inbreng in het NEKP 2030 goedgekeurd op 30/05/2018
https://www.frdo-cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2018a06n.pdf
F. ICEDD TNO Aether T&M 2017
http://www.klimaat.be/files/3315/0537/7367/Evaluation_federal_PAMs_July_2017_corr.pdf
G. Plan Air Climat Energie Wallon: Documents soumis à consultation
https://energie.wallonie.be/fr/plan-air-climat-energie-2030-deuxieme-phase-de-
consultation.html?IDC=6238&IDD=127763
H. Voorstel interparlementaire resolutie over het klimaatbeleid van België Voorbereiding COP 24
(10/10/18) Goedgekeurd met unanimiteit door de speciale commissie klimaat ene duurzame
ontwikkeling met unanimiteit http://www.dekamer.be/FLWB/PDF/54/3319/54K3319001.pdf
I. Vlaamse energievisie zoals goedgekeurd door de Vlaamse regering op 19 mei 2017
J. Input FIDO bilateraal gesprek 23/04/2018
K. Task Force Climate Related Financial Disclosures Euronext, FSMA, NBB and Belgian Ministry of
Finance Show Joint Support for the TCFD Recommendations https://www.fsb-tcfd.org/wp-
content/uploads/2018/03/Press-Release-TCFD-Brussels-Announcement-FINAL-22-Mar-2018.pdf
L. Input FOD Mobiliteit na lezing kabinet Bellot (zie fiche)
M. Input Defensie na lezing kabinet Vandeput (zie fiche)
N. Input FOD Volksgezondheid aangaande productnormen (zie fiche)
O. Input Regie der Gebouwen (zie fiche)
P. Advies CRB Concrete maatregelen voor het federale deel van het Nationaal energie-klimaatplan
http://www.ccecrb.fgov.be/txt/nl/doc18-1750.pdf
Q. Akkoord van Parijs https://unfccc.int/resource/docs/2015/cop21/eng/l09r01.pdf
R. OECD (2017) : http://www.oecd.org/economy/surveys/Belgium-2017-OECD-economic-survey-
overview.pdf; G20 (2009) : http://www.g20.utoronto.ca/2009/2009communique0925.html ; G7
(2017) : https://www.mofa.go.jp/files/000160266.pdf; Semestre européen (2018) :
https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/2018-european-semester-country-report-belgium-en.pdf;
Conseil Supérieur des Finances (2009) :
https://www.conseilsuperieurdesfinances.be/sites/default/files/public/publications/csf_fisc_2009_0
9.pdf
S. Informatierapport van de Senaat over de ‘burden-sharing’ (lastenverdeling)
https://www.senate.be/www/?MIval=/index_senate&MENUID=52000&LANG=fr&PAGE=/home/sections/infor
matieverslag/20170206_Burden-sharing/20170206_Burden-sharing_nl.html
T. CREG Conseil consultatif du gaz et de l’électricité, 25/06/2018 : Antwoord adviesvraag: Verwijzend
naar Advies cc161221-068, 21/12/16 en Advies cc161019-067, 19/10/2016
U. Nationaal Pact voor Strategische Investeringen – september 2018 - Verslag van het Strategisch
Comité https://www.premier.fgov.be/sites/default/files/articles/Report_FULL-NL_WEB_FINAL.pdf
V. Federale Raad Duurzame Ontwikkeling: Advies over het nationaal pakte inzake strategische
investeringen en de transitie naar een koolstofvrije samenleving - https://www.frdo-
cfdd.be/sites/default/files/content/download/files/2018a07n.pdf
W. Ontwerp Vlaams Energieplan voor de periode 2021-2030: concept nota aan de Vlaamse Regering
20/07/2018 (http://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1418105)
10
Sectie A NATIONAAL PLAN
1. Overzicht en procedure voor de vaststelling van het plan
Op federaal niveau werd een taskforce opgericht, geleid door de AD Energie en de AD Leefmilieu en
gecoördineerd door twee federale coördinatoren van de respectieve leidende administratie (zie
hoofdstuk ‘context’).
1.1. Samenvatting1
i. politieke, economische, milieu en maatschappelijke context van het plan;
ii. overkoepelende strategie voor de vijf dimensies van de energie-unie;
iii. overzichtstabel met de belangrijkste doelstellingen, beleidslijnen en maatregelen van het
plan.
1.2. Overzicht van de huidige beleidscontext
i. energiesysteem op nationaal en EU-niveau en beleidscontext van het nationaal plan;
De verantwoordelijkheden betreffende het economische en energiebeleid zijn verdeeld tussen de
federale overheid en de regionale overheden (Vlaanderen, Wallonië en Brussels hoofdstedelijk
gewest).
De wet van 8 augustus 1980 legt de verdeling vast van de bevoegdheden voor Energie.
Hernieuwbare energiebronnen blijven voor het grootste deel behoren tot de exclusieve competentie
van de gewesten, hoewel de federale overheid ook verantwoordelijk is voor het reguleren van de
ontwikkeling van offshore windparken aangezien de territoriale wateren tot haar bevoegdheid
behoren. Verschillende coördinatieorganen werden opgericht om de communicatie tussen federale en
regionale overheden te faciliteren.De prioriteiten gesteld door de huidige federale regering
betreffende energiebeleid kunnen als volgt worden samengevat:
— Het verzekeren van de bevoorradingszekerheid van elektriciteit en nemen van de nodige
maatregelen om generation adequacy te verbeteren;
— Het bijdragen tot de vervollediging van de Europese interne energiemarkt en de ontwikkeling
van strategische en geïnterconnecteerde Europese energienetwerken waarbij gestreefd wordt
naar een groter flexiliteitspotentieel binnen het energiesysteem;
— Het aanbieden van een stabiel en gunstig investeringsklimaat dat innovatie bevordert en
voorspelbaarheid bieden door langetermijngaranties;
— Het monitoren van de energieprijs om de betaalbaarheid van de energiefactuur voor industrie
en huishoudens te garanderen en tegelijk ook het concurrentievermogen vrijwaren
— Het creëren van een interfederale langetermijn-energievisie en een “energiepact” tussen de
federale overheid en de gewesten.
1 zal deel uitmaken van de integratie-oefening na ontvangen van entiteitsspecifieke plannen van de gewesten
11
De verantwoordelijkheden betreffende klimaatbeleid zijn verdeeld tussen de federale overheid en de
gewesten (Vlaanderen, Wallonië en Brussels Hoofdstedelijk Gewest).
Door het voeren van een flankerend beleid op het gebied van fiscaliteit, biobrandstoffen, fietsen,
productnormen, federale energieefficiënte overheidsgebouwen en spoorwegen zal de regering de
Gewesten ondersteunen bij hun klimaatbeleid alsmede hun luchtkwaliteitsbeleid. Samen met de
geplande offshore windenergie zal dit flankerend beleid de federale bijdrage vormen aan de
realisatie van de Belgische doelstellingen van het klimaatenergiepakket 2020 van de EU2.
Gezien België ’s federale structuur en de bevoegdheidsverdeling werden verschillende structuren
gecreëerd om consultatie en samenwerking te promoten tussen de verschillende overheidsniveaus
en coherentie te verzekeren binnen de acties van de federale Staat en haar entiteiten. Het centrale
coördinatieorgaan inzake het nationaal klimaatbeleid is de Nationale Klimaatcommissie (NKC) die is
opgericht door het samenwerkingsakkoord van 14 november 2002 en die belast is met de opmaak en
opvolging van het Nationaal Klimaatplan en de uitvoering van internationale en Europese
rapporteringsverplichtingen. In deze context werd een Nationaal Klimaatplan(NKP) goedgekeurd
voor de periode 2009-2012 in april 2009, gebaseerd op beleid en maatregelen uitgewerkt door elk
van de vier bevoegde entiteiten. Er is ook het aan nemen van 15 juni 2018 betreffende de burden
sharing 2013_2020 tussen het federale en de regio’s.
ii. beschrijving van het huidige energie- en klimaatbeleid gelieerd aan de vijf dimensies van de
energie-unie;
Het interfederaal “energiepact” werd goedgekeurd eind 2017. Zij werd goedgekeurd door hun
respectieve regeringen3 in de maanden daaropvolgend. Deze visie zet de bakens uit voor het Belgische
energiebeleid voor de periode 2030-2050 maar bevat ook acties die geïmplementeerd moeten worden
op korte termijn.
De prioriteiten kunnen als volgt worden samengevat:
— Ontwikkelen van een koolstofarm model voor de productie, consumptie en bevoorrading van
elektriciteit;
— Verzekeren van low-carbon heating and cooling;
— Verzekeren van een duurzaam transportsysteem;
— Aanmoedigen van innovatie voor een koolstofarme maatschappij.
Deze strategische doelstellingen zouden België moeten in staat stellen een veilig, duurzaam en
consumentgericht energiemodel te garanderen waarbij de kostprijs voor de gezinnen en de industrie
binnen de perken wordt gehouden en erop wordt toegezien dat de internationale engagementen
betreffende energie- en klimaatverandering worden behaald.
Bijkomend keurde de federale regering op 30 maart 2018 het energiepact goed als onderdeel van de
federale energiestrategie, om de centrale doelstellingen te realiseren:
2 Regeerakkord oktober 2014 3 De Vlaamse Regering verwelkomt het Energiepact als een belangrijke ambitienota voor de verdere implementatie van de noodzakelijke
energietransitie en engageert zich om werk te maken van die transitie naar een haalbare, betaalbare, aanvaardbare, veilige en
koolstofarme energievoorziening, die de bevoorradingszekerheid garandeert en de klimaatdoelstellingen helpt te realiseren, in het kader
van een brede Vlaamse aanpak inzake energie, klimaat, ruimtelijke ordening, mobiliteit, industrie, wonen etc.
12
— De introductie van een energienorm om de concurrentiekracht van onze bedrijven te
vrijwaren;
— De ontwikkelen van een capaciteitsvergoedingsmechanisme om nieuwe investeringen in
productiecapaciteit aan te trekken om onze bevoorradingszekerheid veilig te stellen;
— Het instellen van een doorgedreven monitoringsstructuur om de
bevoorradingszekerheidsituatie, de evolutie van de energieprijs, de impact op het klimaat en
de nucleaire veiligheid. Op basis van deze recurrente evaluaties, kunnen mogelijk bijkomende
beleidsmaatregelen worden geïntroduceerd;
— De uitwerking van het geïntegreerde Nationaal Energie- en klimaatplan in samenwerking met
de gewestelijke overheden en in nauw overleg met de lidstaten van het Pentalateraal
Energieforum (PLEF);
— Het besluiten van een akkoord over de lastenverdeling tussen de Federale Staat en de
gewesten met betrekking tot de realisatie van de 2030 doelstellingen (Burden sharing);
— Het creëren van een duidelijk kader voor de ontwikkeling van offshore wind door het bepalen
van het steunregime voor de laatste 3 concessies, het identificeren van bijkomende zones voor
offshore ontwikkeling in het marien ruimtelijk plan 2020-2026 en het voorbereiden van een
nieuw steunregime voor deze bijkomende zones.
iii. les principaux aspects de l’importance transfrontalière
[aan te vullen na o.b.v. overleg met buurlanden/regionale partners (PLEF), gepland 3de kwartaal 2018
– cfr. 1.3. iv.]
iv. administratieve structuur van het nationale energie- en klimaatbeleid.
Overeenkomstig het samenwerkingsakkoord tussen de federale Staat en de gewesten betreffende de
coördinatie van energie-aangelegenheden ondertekend op 18 december 1991, hebben de federale
regering en de drie gewestelijke regeringen een formeel orgaan opgericht voor discussies en
coördinatie van alle energie-aangelegenheden genaamd CONCERE/ENOVER ( Energie-Overleggroep
Staat–Gewesten” -Groupe de Concertation Etat–Régions pour l’Energie). Deze ENOVER-groep
vergadert maandelijks en heeft verschillende permanente en ad hoc thematische werkgroepen over
nationale en EU en internationale prioriteiten.
Enover wordt voorgezeten door de DG van de AD Energie van de FOD Economie en is samengesteld
uit afgevaardigden van de vier energie-administraties en de vier kabinetten bevoegd voor energie, de
Permanente Vertegenwoordiging van België bij de Europese Unie en de Directie-generaal Europese
Zaken en Coördinatie van de FOD Buitenlandse Zaken. Het secretariaat valt onder het beheer van de
AD Energie.
De Nationale Klimaatcommissie (NKC) werd opgericht door het samenwerkingsakkoord op 14
november 2002 om de coördinatie van het Belgische klimaatbeleid op nationaal niveau te
verzekeren. De commissie is actief sinds 2003 en staat in voor op de internationale coördinatie, de
opvolging en de assessment van het Nationale Klimaat Plan en het correct vervullen van de Europese
en internationale rapportageverplichtingen. Sindsdien zijn ook verschillende bijkomende akkoorden
gesloten met betrekking tot specifieke aspecten van klimaatbeleid in deze context, zoals het
nationale ‘burden sharing’-samenwerkingsakkoord.
De NKC bestaat uit vertegenwoordigers van de vier betrokken entiteiten. Vier gemandateerde
vertegenwoordigers zijn aangesteld door hun respectieve regeringen. Leden kunnen bijgestaan
worden door experten. De NKC wordt ondersteund door een permanent secretariaat (bestaande uit
13
ambtenaren van de vier entiteiten) dat de administratieve, logistieke en technische taken uitvoert
die haar zijn toevertrouwd. De NKC kan bijgestaan worden door werkgroepen als het gaat om
onderwerpen die verdere evaluatie of expertise vereisen.
1.3. Raadpleging en betrokkenheid nationale en Europese instanties en het resultaat
i. Overleg met het Parlement
Het ontwerp NEKP zal ook worden voorgelegd aan de kamer van volksvertegenwoordigers tijdens
het eerste trimester 2019.
ii. Overleg en betrekken van gewestelijke en lokale overheden
De ontwikkeling en coördinatie van het NEKP vinden plaats in een gezamenlijke Stuurgroep opgericht
en gemandateerd door de Nationale Klimaat Commissie (NKC) en ENOVER. Dit zijn de twee
interfederale overlegorganen onder de paraplu van het federale ‘overlegcomité/comité de
concertation’, bestaande uit federale of gewestelijke autoriteiten en kabinetsleden die energie-of
klimaat gerelateerde onderwerpen behandelen. Deze stuurgroep bestaat uit federale en gewestelijke
vertegenwoordigers van energie-, leefmilieu- of klimaatadministraties. Verschillende technische
werkgroepen ondersteunen het werk van deze Stuurgroep die de vijf dimensies van de Energie Unie
dekken. Bovendien is een werkgroep ‘projecties’ verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de
analytische basis die de input voor deel B van het plan garandeert.
Binnen deze stuurgroep werd ook beslist om de consultatie met de buurlanden en regionale
samenwerking (in context van art. 11 van de governance verordening) op nationaal niveau te
benaderen en in dit kader werd op initiatief van de federale overheden energie en klimaat een
initiatief opgestart genaamd ‘Regional Energy and Climate Dialogue horizon 2030’ waarbij de
gewestelijke overheden van bij het begin betrokken werden. Na het indienen van het draft plan zal in
aanloop naar het finale plan ook een nationaal initiatief voor consultatie met Belgische stakeholders
georganiseerd worden.
Lokale overheden werden, althans wat het federale deel van het plan betreft, niet geconsulteerd, wel
werd inspiratie geput uit de bestaande ontwerp gewestelijke plannen en parlementaire resoluties en
de erin uitgedrukte aandachtspunten voor de federale overheid.
iii. Raadpleging van belanghebbenden, waaronder de sociale partners, en betrokkenheid van het
maatschappelijk middenveld;
Als voorbereiding op de federale bijdrage voor het draft NEKP werd geen specifieke gerichte publieke
consultatie gehouden. Dit o.a. omdat vrij recent in het kader van het interfederale energiepact4 (Zie
bijlagen) een zeer uitgebreide consultatie op nationaal niveau gehouden werd en welke deels mee als
insteek kon dienen voor de opmaak van het ontwerp van NEKP.
Tussen begin mei en eind juni 2017 werden in deze context de 129 belangrijkste stakeholders
schriftelijk geconsulteerd om naar hun visie, hun verwachtingen en hun behoeften op het vlak van de
evolutie van de Belgische energiemarkt naar en tot 2050 te peilen. Bijna 50 schriftelijke antwoorden
op deze consulatie werden ontvangen.
4 Zoals goedgekeurd door de federale regering op 30 maart 2018.
14
Daarnaast werd ook een grootschalige online burgerconsultatie georganiseerd in de herfst van 2017
(17 oktober – 5 november). Meer dan 45.000 burgers namen aan deze online bevraging deel.
De reacties op beide publieke consultaties werden door de betrokken energie-administraties
geanalyseerd (binnen de Enover Energiepact werkgroep) en door de politieke beleidsmakers integraal
meegenomen als input bij de opmaak van het pact.
De resultaten van deze bevraging kunnen worden geconsulteerd op:
https://www.energiepact2050.be/
Op het federale niveau hebben de federale adviesorganen FRDO (Federale Raad voor Duurzame
Ontwikkeling) en de CRB (Centrale Raad voor Bedrijfsleven) hun bijdragen en voorstellen van
concrete maatregelen (zie bijlage) aangeleverd, die tot en bepaald niveau opgenomen werd in de
PAMs sectie onder delen 3.1 en 3.2. Naar aanleiding van de vraag aan de Comissie voor de regulering
van de elektriciteit en het gas (CREG) om een advies te formuleren heeft deze raad geantwoord niet
over voldoende tijd te beschikken om een specifiek advies te verlenen als input voor het federale
deel van het NEKP voor België maar zij voegde bij zijn schrijven twee vorige adviezen5 toe relevant
voor het NEKP.
Op dit moment heeft er nog geen nationale consultatie plaatsgevonden en die zal evenmin
plaatsvinden vóór de voltooiing van het ontwerp NEKP (zoals afgesproken binnen de Enover-NKC
Stuurgroep en vermeld in haar werkmethodologie).
Na het indienen van het eerste ontwerpplan (i.e. 1e kwartaal van 2019) zal een initiatief tot
consultatie op nationaal niveau volgen (publiek, stakeholders en parlement).
iv. overleg met andere lidstaten
Op bilateraal niveau zijn er geen specifieke initiatieven m.b.t. het uitwisselen van informatie over de
draft NEKPs. Voor België vindt overleg met buurlanden en andere lidstaten eerder plaats binnen een
context van regionale samenwerking (cfr. infra onder 1.4.)
v. iteratief proces met de Europese Commissie
De Commissie werd uitgenodigd voor het initiatief van de regionale energie- en klimaatdialoog 2030
en toonde zich hierover enthousiast en zal ook in de toekomst hier betrokken bij blijven op verzoek
of initiatief van de lidstaten.
Op nationaal niveau werden verschillende informele overlegmomenten met de Commissie gehouden
en is er ook een federale vertegenwoordiger van de AD Energie binnen de technische werkgroep van
de Commissie (DG Energie en DG CLIMA) over de NEKPs en behouden beide federale
overheidsdiensten goede bilaterale contacten.
1.4. Regional cooperation in preparing the plan
i. Elements subject to joint or coordinated planning with other Member States ii. Explanation of how regional cooperation is considered in the plan
5 Advice of 21 December 2016 related to the studies on renewable energy focussed on an impact assessment of renewable generation on
Central-Western Europe electricity markets (by FTI-CL) and on the impact of renewable energy on balancing costs, back-up costs, grid costs
and subsidies (by the KULeuven) and Advice of 19 October 2016 on the study done by Elia on generation adequacy and the need for
flexibility for the period 2017-2027.
15
België beschikt over goed uitgebouwde structuren voor regionale samenwerking en coördinatie met
betrekking tot energie- en klimaat gerelateerde materies en de mogelijkheden voor regionale
samenwerking worden momenteel bekeken binnen de scope van de Benelux, uitgebreid naar landen
van het Pentalateraal Energie Forum – PLEF (i.e. BE, NL, LUX, FR, DE, AT, en CH als waarnemer).
Tijdens de Energieraad van 11 juni 2018 werd een gezamenlijke Benelux verklaring over regionale
samenwerking getekend omtrent het opstellen van de geïntegreerde nationale energie- en
klimaatplannen. In dit politiek engagement (cfr. bijlage) werd de basis gelegd voor meer regionale
samenwerking bij de uitwerking van de Geïntegreerde Nationale Energie en Klimaat Plannen, samen
met een toekomstvisie voor het opnemen van de Pentalateraal Energie Forum (PLEF) lidstaten. Deze
PLEF-samenwerking voor de geïntegreerde Nationalee Energie en klimaat plannen (iNECPs) kreeg
vorm tijdens de “Regionale Energie en Klimaat Dialoog tegen 2030” kick-off event op 27 juni, bedoeld
voor Energie- en Klimaat Directeurs-Generaal en -experten van alle PLEF lidstaten. Tijdens dit event
stelden de deelnemers hun respectieve iNECPs en grensoverschrijdende problemen voor en
wisselden ze eerste ideeën uit om later een akkoord te bereiken over een concrete
werkmethodologie over deze regionale dialoog en samenwerking bij de opmaak van de respectieve
iNECPs. De lidstaten van het PLEF toonden reeds hun engagement door verder te bouwen op dit
initiatief en de opvolging van hoe hierop verder te werken in de volgende maanden zal worden
gegarandeerd, richting het afleveren van de draft en finale plannen tegen 31 december 2018 en
respectievelijk 2019.
Een politieke Verklaring wordt beoogd te worden ondertekend in de marge van de Energieraad6 van
19 december, waarmee de regionale PLEF samenwerking inzake NEKPs zal worden geformaliseerd.
Ook in de context van de Noordzee samenwerking, i.e. binnen de North Seas Energy Cooperation
(NSEC) and North Seas Energy Forum (NSEF) wordt er gewerkt aan een initiatief onder Deens
voorzitterschap om samen met de lidstaten van de NSEC, zijnde BE, NL, LUX, DE, FR, UK, IE, DK, NO,
SE een gemeenschappelijke paragraaf op te nemen in de respectievelijke draft plannen over deze
samenwerking.
2. NATIONALE DOELSTELLINGEN EN STREEFCIJFERS
2.1. Dimensie Decarbonisatie
2.1.1. BKG-emissies en –verwijderingen
i. De elementen uiteengezet in Artikel 4(a)(1) Regulation governance
Europa heeft de Belgische doelstelling vastgelegd. De BKG-emissies in sectoren niet gedekt door de
EU ETS sectoren tegen 2030 moeten met ten minste 35% afnemen (vergeleken met 2005), onder de
“Verordening 2018/842 van 30 mei 2018 betreffende bindende jaarlijkse
broeikasgasemissiereducties door de lidstaten van 2021 tot en met 2030 teneinde bij te dragen aan
klimaatmaatregelen om aan de toezeggingen uit hoofde van de Overeenkomst van Parijs te voldoen,
en tot wijziging van Verordening (EU) nr. 525/2013”.
Doelstelling LULUCF
ii. indien van toepassing, andere nationale doelstellingen en streefcijfers die overeenstemmen
met de bestaande lage-emissiestrategieën op lange termijn. Indien van toepassing, andere
doelstellingen en streefcijfers, m.i.v. sectorale doelstellingen en adaptatiedoelstellingen
indien beschikbaar.
6Te bevestigen. Geschreven ervan uitgaande dat dit reeds plaatsvond bij indiening van draft plan.
16
BE: In 2010 heeft België de nationale adaptatiesstrategie7 aangenomen. Die beschrijft de
belangrijkste gevolgen van de klimaatverandering, de bestaande adaptatiemaatregelen, een
roadmap om te komen tot een toekomstig nationaal adaptatieplan voor 2020 en de verschillende
strategische oriëntaties voor de verdere uitbouw van het adaptatiebeleid. Die strategie streeft drie
doelstellingen na :
- ‘de samenhang verbeteren tussen de adaptatieactiviteiten die in België plaatsvinden
(evaluatie van de impact van de klimaatverandering, kwetsbaarheid voor de
klimaatverandering en adaptatiemaatregelen die reeds worden toegepast) ;
- de communicatie op nationaal, Europees en internationaal niveau verbeteren;
- starten met de uitwerking van een nationaal actieplan.’
FED: De langetermijnvisie met betrekking tot duurzame ontwikkeling, vastgesteld door het koninklijk
besluit van 18 juli 2013, omschrijft langetermijndoelstellingen voor het federaal beleid inzake
duurzame ontwikkeling, onder meer een vermindering van de Belgische huishoudelijke uitstoot van
broeikasgassen met ten minste 80% in 2050 in vergelijking met 1990.
Doelstelling 32 bepaalt dat België wordt aangepast aan de rechtstreekse en de onrechtstreekse
impact van de gevolgen van de klimaatverandering. De federale bijdrage tot het nationaal
Adaptatieprogramma (op 28 oktober 2016 goedgekeurd door de Ministerraad)8 heeft tot doel :
- ‘te voorzien in meer capaciteit om de risico’s die gepaard gaan met de impact van de
klimaatverandering te evalueren, erop te anticiperen en er het hoofd aan te bieden
(verbetering van de kennis)’;
- ‘te anticiperen op de risico’s, die risico’s te beperken en de eventuele voordelen van de
klimaatverandering te maximaliseren’.
2.1.2. Hernieuwbare energie
i. De elementen uiteengezet in Artikel 4(a)(2) Governance Regulation
Op Europees niveau werd een akkoord bereikt om te gaan voor een algemene EU doelstelling van
minimum 32% hernieuwbare energie tegen 2030.
De BE bijdrage zal bestaan uit de bottom-up samenstelling van de verschillende entiteiten.
De studie en de bevindingen van de impact assessment van het 2030 climate and energy framework
door het federaal planbureau gepubliceerd op 17 mei 2018 beschrijven drie alternatieve
beleidsscenario’s die zowel verenigbaar zijn met het Europese klimaat- en energiekader 2030 als met
de broeikasgasemissiereductiedoelstellingen op horizon 2050 op EU-niveau.
7 Nationale Klimaatcommissie, 2010. National Climate Change Adaptation Strategy.
http://www.climat.be/index.php/download_file/view/286/1205/409/ 8 Service Public Fédéral Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement, 2016.Federale bijdrage aan het federale
adapatatie plan. http://www.climat.be/index.php/download_file/view/1628/1205/
17
ii. geschatte trajecten voor het sectorale aandeel hernieuwbare energie in het
eindenergieverbruik van 2021 t.e.m. 2030 in de sectoren vervoer, elektriciteit, verwarming en
koeling;
het federale niveau is enkel bevoegd voor offshore wind productie en wat vervoersector betreft de
biobrandstoffen.
In 2016 werd 14% van de elektriciteit in België geproduceerd door middel van hernieuwbare bronnen.
FED: Op 23 oktober 2018 is er een geïnstalleerde capaciteit van 1,186 GW offshore windenergie. In
2030 zal de bijdrage van offshore windenergie aan de BE hernieuwbare productiemix 4 GW
bedragen. De ontwikkeling van hernieuwbare energie moet ook rekening houden met een
maatschappelijke doelstelling en moet aan alle consumenten ten goede komen. A
FED: Het bijmengen van biobrandstoffen in diesel en benzine is voor België het belangrijkste middel
om de nationale doelstelling om tegen 2020 10% hernieuwbare energie te behalen in de
transportsector.
FED: De ondernemingen die diesel en/of benzine tot verbruik uitslaan, zijn verplicht om aan te tonen
dat op jaarlijkse basis de tot verbruik uitgeslagen volumes een nominaal volume duurzame
biobrandstoffen bevatten.
FED: Sinds 1 januari 2017 is het verplichte bijmengingspercentage voor benzine 8,5 % vol en voor
diesel 6 % vol. (5,5-5,6 % wanneer uitgedrukt in energetische waarde op het geheel van benzine en diesel) Dit
verplichte aandeel wordt tegen 2020 verhoogd naar 8,5 % (energie) voor het geheel van diesel en
benzine, uitgedrukt in energetische waarde, conform met de wet van 13 juli 2013. Het koninklijk
besluit dat de verplichte bijmenging van duurzame biobrandstoffen verhoogt naar 8,5 %, uitgedrukt
in energetische waarde, treedt in werking op 1 januari 2020. Tegen 2030 wordt een doelstelling van
12.2% vooropgesteld.
iv. Bijdragen hernieuwbare energietechnologieën dat de lidstaat projecteert om de overall en
sectoriële trajecten voor hernieuwbare energie van 2021 tot 2030, inclusief verwachte totale
bruto finale energieconsumptie per technologie en per sector in Mtoe en geplande
geïnstalleerde capaciteit (opgedeeld per nieuwe capaciteit en repowering) per technologie en
sector in MW
Cfr. fiches over offshore windproductie in bijlage.
v indien van toepassing, andere nationale trajecten en doelstellingen, ook op lange termijn of
per sector (b.v. het aandeel geavanceerde biobrandstoffen, het aandeel hernieuwbare
energie in stadsverwarming, het gebruik van hernieuwbare energie in gebouwen,
hernieuwbare energie die wordt geproduceerd door steden, energie-gemeenschappen en
zelfverbruikers). En energie gerecupereerd uit stortspecie afkomstig van waterzuivering
De ontwikkeling van het aandeel geavanceerde biobrandstoffen zal volgens het laatste voorstel van
de REDII dit scenario moeten volgen (inclusief dubbele telling): 2022: 0,2 %; 2025: 1 %; 2030: 3,5 %.
18
2.2. Dimensie Energie efficiëntie i. De elementen beschreven in artikel 4(b) Governance Regulation
iii. The indicative milestones for 2030, 2040 and 2050, the domestically established measurable
progress indicators and their contributions to the Union’s energy efficiency targets as
included in the roadmaps set out in the long-term renovation strategies for the national stock
of residential and non-residential buildings, both public and private, in accordance with
Article 2a of Directive 2010/31/EU on the Energy Performance of Buildings [as amended by
Directive 2018/844/EU]
v. indien van toepassing, andere nationale doelstellingen, m.i.v. langetermijndoelstellingen of -
strategieën en sectorale streefcijfers. Nationale doelstellingen op gebieden zoals energie-
efficiëntie in de vervoerssector en op het gebied van verwarming en koeling.
De federale maatregelen zijn voornamelijk ter ondersteuning van de gewestelijke maatregelen.
De EU doelstelling tegen 2030 werd voorlopig, volgens laatste akkoord tussen raad en parlement,
vastgelegd op 32,5%.
2.3 Dimensie energiezekerheid
i. De elementen uiteengezet in Artikel 4(c) Governance Regulation
i bis. Indien van toepassing, nationale doelstelling met betrekking tot toename: de diversifiëring van
energiebronnen en bevoorrading van derde landen; opslag; en demand response;
ii. indien van toepassing, nationale doelstellingen met betrekking tot het terugschroeven van de
afhankelijkheid van energie-invoer uit derde landen of met als opzet het verbeteren van de
veerkrachtigheid van de regionale of nationale energie systemen.
iii. [ ]
iv. National objectives with regard to increasing the flexibility of the national energy system, in particular by
means of deploying [ ] [ ] domestic energy sources, demand response and energy storage.
België is in grote mate afhankelijk van de invoer van primaire energiebronnen om aan de binnenlandse
vraag te voldoen.
Aangezien de markten voor de verschillende energievectoren quasi integraal geliberaliseerd zijn en
dus onderworpen zijn aan de marktwerking op internationaal, Europees, regionaal en nationaal
niveau, heeft België geen uitgesproken beleid inzake de diversificatie van haar energievoorziening op
het vlak van aardolie of aardgas. Toch wordt de herkomst van deze verschillende primaire
energiebronnen op continue basis gemonitord, waarbij tot op heden geen problematische dominantie
van een bepaalde producent werd vastgesteld. Mocht dit in de toekomst toch het geval blijken, zal
overwogen worden of publieke interventies wenselijk en noodzakelijk zijn.
Crude oil Natural gas9
9 40 % van het aardgas dat uit Nederland wordt geïmporteerd is, is afkomstig van een derde land en wordt
enkel via het Nederlandse aardgasnet vervoert.
19
1.
Figuur 1: Oorsprong van de energie-importen per vector (in %) (Bron Kerncijfers Energie 2016)
De aangekondigde afbouw van leveringen van laag-calorisch gas uit Nederland vanaf 2022 bijkomende
aandacht (zie ook hoofdstuk x), gelet op de omvang van de conversie-oefening die hiervoor
ondernomen wordt. België voorziet namelijk de omschakeling van 1.2 miljoen aansluitingen van laag-
naar hoog-calorisch gas tussen 2017 en 2029. Bovendien zullen de marktpartijen in de komende jaren
contracten moeten afsluiten met nieuwe partijen om hun verplichtingen ten opzichten van de
eindklant te respecteren. De overheid kan hierbij een faciliterende rol op zich nemen.
Als hub voor de internationale raffinage is België enerzijds in hoge mate afhankelijk van de import van
ruwe aardolie. De raffinagesector laat België anderzijds toe om te beschikken over een groot aantal
aardolieproducten die in België werden geproduceerd (domestic production). Om de groei van de
raffinagesector, en dus de productie van olieproducten in eigen land, te garanderen, is het essentieel
om de raffinage-industrie te blijven ondersteunen. België zal ook in de periode 2020-2030, waar nodig,
gepaste maatregelen nemen om investeringen in de raffinaderijen te promoten om een zo hoog
mogelijke graad van zelfvoorziening op nationaal en Europees niveau te verzekeren. Daarnaast zal
België zijn olieproducten verder diversifiëren door het toevoegen van biobrandstoffen te blijven
aanmoedigen. Dit beleid moet de afhankelijkheid van een beperkt aantal specifieke en veelgebruikte
producten verminderen.
Daarnaast zet België actief in op het verminderen van de energie-intensiteit en op deze manier de
afhankelijkheid van buitenlandse leveringen van primaire energiebronnen af te bouwen. De
maatregelen die in dit kader zullen worden genomen, worden opgelijst in hoofdstuk 3.1 (Energie
Efficiëntie). De totale elektriciteitsbehoefte bedraagt vandaag één vijfde van de totale
energiebehoefte in België. Er wordt echter een elektrificatie van de vectoren inzake transport, warmte
en industrie verwacht, wat het aandeel elektriciteit in de energiemix zal doen stijgen.
In dit kader voorziet België in de periode tussen 2020-2030 een ingrijpende omschakeling van de
elektriciteitsmix. Zo zullen de nucleaire productie-eenheden progressief worden afgebouwd (zie figuur
x). Dit engagement, dat reeds in 2003 wetgevend werd verankerd, werd op 30 maart 2018 opnieuw
bevestigd door de federale regering in het kader van het interfederale Energiepact. Er werd een
structuur uitgewerkt om de vooruitgang van de implementatie van de maatregelen die in het
Energiepact worden opgelijst te monitoren, maar ook om de bevoorradingszekerheid, de evolutie van
de energieprijzen, de impact op de klimaatdoelstellingen en de nucleaire veiligheid van nabij op te
volgen en –waar nodig- bijkomende maatregelen te nemen.
Om de uitdienstname van een geschatte 6.000 MW aan nucleaire capaciteit op te vangen, wordt
gekozen voor een energiemix op basis van flexibele back-up capaciteit en hernieuwbare energie. Op
lange termijn zal het aandeel aan fossiele energie in de elektriciteitsmix stelselmatig afnemen, om
20
volledig te verdwijnen in 2050, zodat er alleen nog gas en elektriciteit van duurzame oorsprong in het
systeem aanwezig is. Naast productie wordt er ook meer en meer belang gehecht aan flexibiliteit
(waaronder ook opslag en vraagsturing) en interconnecties om de bevoorradingszekerheid te
garanderen.
Figuur 2: Kalender kernuitstap
Om bijkomende investeringen in elektriciteitsproductie aan te trekken zal tegen 2020 een
gecentraliseerd, markt breed capaciteitsvergoedingsmechanisme worden ontwikkeld, waarbij de
bepalingen van de Europese wetgeving en richtsnoeren inzake staatssteun ten volle zullen worden
gerespecteerd. Het systeem zal neutraal zijn vanuit technologisch standpunt. Bovendien zal het naast
de bouw van nieuwe of de verlenging van de uitbating van bestaande gasgestookte centrales de
grootschalige implementatie van oplossingen voor opslag of voor vraagbeheer mogelijk maken. Het
gekozen mechanisme zal de kosten maximaal beperken, het concurrentievermogen van de
ondernemingen en KMO’s zo goed mogelijk vrijwaren en de koopkracht van de burgers ongemoeid
laten.
Als tweede pijler ambieert België om tegen 2030 40% hernieuwbare elektriciteit te produceren, als
tussenstap naar een volledig hernieuwbare elektriciteitsproductie tegen 2050. De federale Staat zal in
dit kader in de eerste plaats bijdragen via de verdere uitbouw van offshore windenergie. In dit kader
ligt het ambitieniveau op een totale geïnstalleerd vermogen van 4GW tegen 2030.De maatregelen die
ons land zal nemen om deze ambities inzake de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen,
worden vermeld in het hoofdstuk 3.
Het overleg tussen de bevoegde overheden zal versterkt worden met het oog op de vereenvoudiging
van de aflevering van de vereiste vergunningen voor de ontwikkeling van nieuwe productiemiddelen,
evenals de aanpassing van de netwerken die nodig zijn voor de ontwikkeling van hernieuwbare
energie. In deze context zal de one-stop shop aanpak, die verankerd werd in het
21
samenwerkingsakkoord van 27 februari 2014 betreffende de oprichting van een
vergunningscoördinerend en -faciliterend comité, systematisch worden toegepast voor energie-
infrastructuurprojecten van nationaal belang. Hierbij zal bijzondere aandacht worden besteed om de
administratieve lasten voor de projectpromotoren zo laag mogelijk te houden.
De verschillende bevoegdheidsniveaus zullen erover waken om een continue ontwikkeling van nieuwe
- centrale en decentrale opslagsystemen te verzekeren, evenals de mogelijkheden van verschuiven van
de pieken bij de industrie als bij de particulieren. De federale overheid zal vanuit haar bevoegdheid om
de bevoorradingszekerheid te waarborgen in actief overleg treden met de gewesten om het volle
potentieel aan flexibiliteit aan te boren en de stabiliteit van het systeem te garanderen.
Vervolgens zal België de nodige voorbereidingen treffen om de ontmanteling van de kerncentrales te
realiseren en het radioactief ontmantelingsafval en de verbruikte splijtstoffen op een gepaste manier
te bergen en te beheren. Daartoe zullen de nodige beslissingen genomen worden, meer bepaald met
betrekking tot de technische specificaties en de locatie van de bergingssite.
Aanvullend op de overkoepelende monitoring van het Energiepact (zie 1.2), zal de federale Staat in
samenwerking met de gewesten en de betrokken actoren binnen het kader van de federale
energiestrategie en de implementatie van het capaciteitsvergoedingsmechanisme op een structurele
manier de bevoorradingszekerheid van het land blijven monitoren, waarbij ook gekeken wordt naar
de situatie in de ons omringende landen. Bovendien zal worden geëvalueerd welke indicatoren en
bijpassende drempelwaarden het meest gepast zijn om de bevoorradingszekerheidssituatie correct in
te schatten, rekening houdend met evoluties in het energielandschap. Daarnaast zal ook de impact op
het klimaat, de energieprijs en de veiligheid van de nucleaire installaties van nabij opgevolgd worden.
Een federaal monitoringscomité, samengesteld uit vertegenwoordigers van de federale en
gewestelijke overheden, de werkgevers en de industrie, moeten toezien of op basis van deze
monitoring bijkomende maatregelen noodzakelijk zijn.
Naast de specifieke monitoring op federaal niveau, zal België ook uitvoering geven aan de verschillende
risico-evaluaties betreffende de voorzieningszekerheid voor elektriciteit, aardgas en aardolie die in
Europese en internationale wetgeving werd verankerd. In dit kader zal ook actief worden
samengewerkt op regionaal niveau (o.a. Pentalateraal Energieforum, Gasplatform). Bovendien worden
meerdere projecties op langere termijn voorbereid: o.a. de prospectieve studies voor elektriciteit en
aardgas (FOD Economie – AD Energie), Energieperspectieven (Federaal Planbureau). Het opzet en de
methodologie van deze studies zal op regelmatige basis tegen het licht worden gehouden om hun
bruikbaarheid voor het beleid te optimaliseren, mogelijke overlappingen met andere analyses te
minimaliseren en de coherentie te verzekeren. Verder voeren ook de regulatoren en de netbeheerders
op individuele basis of binnen hun Europese koepelorganisaties (o.a. ACER, CEER, ENTSO-E, ENTSO-G)
tal van studies uit ter ondersteuning van het beleid om de bevoorradingszekerheid te verzekeren.
Tot slot blijft België continu inzetten op het verfijnen en het actualiseren van het crisisbeleid voor alle
relevante energievectoren. Daarbij wordt concreet per energievector ingezet op het uitwerken van
operationele noodplannen waarbij rekening wordt gehouden met de nationale, regionale, Europese
en internationale verplichtingen alsook wordt de nodige aandacht aan de ontwikkelingen op het vlak
van cyber-veiligheid besteed. Verder bouwend op de verschillende noodplannen is het de bedoeling
om één overkoepelend noodplan uit te werken, waarin de spill-over effecten tussen de
energievectoren beter in kaart worden gebracht en specifieke procedures worden uitgewerkt om deze
effecten aan te kunnen pakken. Tenslotte staat het deelnemen aan crisissimulaties/-oefeningen op
nationaal, regionaal, Europees en internationaal ook op het programma. Dit alles zal in nauw overleg
22
gebeuren met alle betrokken actoren, in het bijzonder specifiek opgerichte centra en agentschappen
(vb. APETRA10). Zie ook fiche APETRA.
2.4. Dimensie Interne energiemarkt
2.4.1. en 2.4.2. Elektriciteitsinterconnectie en infrastructuur voor energietransmissie
i. The element set out in Article 4(d)
Elektriciteit - Volgens de huidige planning zal België in 2020 reeds een interconnectiegraad voor
elektriciteit van ±21% bereiken. Dit percentage ligt ruimschoots boven de doelstellingen die op
Europees niveau werden bepaald voor de 2020-horizon en overschrijden zelfs deze die voor 2030
werden bepaald. België zal bekijken waar de bouw van bijkomende netwerkinfrastructuur of de
modernisering van bestaande netten wenselijk is om de centrale energiedoelstellingen te
ondersteunen. Bij deze analyse, zal uitdrukkelijk rekening worden gehouden met de aanbevelingen
van de “Commission Expert Group on 2030 electricity interconnection targets”, meer bepaald:
- Evalueren of de bestaande infrastructuur reeds optimaal wordt gebruikt en er geen barrières
bestaan en deze, waar nodig, wegwerken.
- Evalueren of de drempelwaarden voor de indicatoren inzake prijsdivergentie, de ratio inzake
nominale transmissiecapaciteit/piekverbuik en de ontvangstcapaciteit inzake hernieuwbare
energiebronnen.
- Een grondige maatschappelijke kosten-batenanalyse, waarin zowel ook de algemene socio-
economische aspecten uitdrukkelijk bekeken zullen worden,
Rekening houdend met deze indicatoren, heeft transmissienetwerkbeheerder Elia het initiatief
genomen om studies op te zetten met de betrokken TSO’s van de buurlanden om de ontwikkeling van
bijkomende interconnecties te onderzoeken op alle grenzen. Deze initiatieven zijn hernomen in het
TYNDP18 alsook het nieuwe Federaal Ontwikkelingsplan 2020-2030 (dat in oktober 2018 in publieke
consultatie gaat, en waarvan de beslissing van de bevoegde minister voor energie genomen zal worden
in januari 2019).
In dit ontwikkelingsplan wordt geduid dat de ontwikkeling van het 380kV net kenmerkt zich door 3
pijlers:
1. Het versterken en uitbreiden van het interne 380 kV-net: voor de integratie van binnenlandse
hernieuwbare energieproductie, de aansluiting van nieuwe productie-eenheden en het
transport van bijkomende internationale elektriciteitsstromen;
2. Het uitbreiden van het offshore-net: voor de verdere integratie van hernieuwbare
elektriciteitsproductie op zee;
3. Het versterken en uitbreiden van de interconnectiecapaciteit: om hernieuwbare energie op
Europese schaal te integreren én toegang te hebben tot de meest competitieve prijzen op de
internationale markt die zorgen voor prijsconvergentie;
10 de nationale stockagemaatschappij (Agence PETRolière – PETRoleumAgentschap)
23
Onderstaande figuur geeft een overzicht van de belangrijkste investeringen in het 380 kV netwerk
voor de periode 2020-2030 geclusterd zijn in 5 investeringspakketten volgens een modulaire logica.
Pakket A bevat hierbij zowel versterkingen van de bestaande interconnecties met Frankrijk &
Nederland alsook versterkingen van de bestaande interne 380 kV-corridors. Heden zijn hiervan
volgende projecten als PCI erkend:
- BRABO-project: versterking interconnectie met Nederland;
- 2de HVDC-link met Groot-Brittannië;
- 2de HVDC-link met Duitsland.
Figuur x: Overzicht modulaire uitbouw van het 380kV netwerk 2020-2030 (Bron: Elia, ontwerp van Federaal
ontwikkelingsplan)
Aardgas – België beschikt reeds over een performant en sterk uitgebouwd aardgasnet, waarbij een
solide interne infrastructuur wordt aangevuld met interconnecties met alle buurlanden, een LNG-
terminal in Zeebrugge en een opslagfaciliteit in Loenhout. Daarnaast heeft de Belgische
transmissiebeheerder Fluxys belangrijke participaties in sleutelprojecten doorheen Centraal-West-
Europa. Dit biedt bijkomende flexibiliteit, wat bijdraagt tot de aantrekkelijkheid van de Belgische
aardgasmarkt en de bevoorradingszekerheidssituatie ten goede komt. Toch zal ook voor de periode
2020-2030 bekeken worden of bijkomende investeringen in het aardgasnetwerk noodzakelijk zijn. Zo
voorziet Fluxys voor de periode 2018-2027 investeringsprojecten voor een totaalbedrag van 549
miljoen euro.
Het programma is gestoeld op 3 grote pijlers:
1. investeringen om de integriteit van de aardgasvervoersinfrastructuur te bewaren en de
infrastructuur aan te passen en te vernieuwen (67%),
2. investeringen voor LNG-initiatieven en grensoverschrijdende projecten (26%)
3. investeringen om de evolutie te dekken van de capaciteit die ter beschikking wordt gesteld
van de eindgebruikers (7%).
Op deze manier kan onze positie als aardgasdraaischijf in Centraal-West-Europa worden bestendigd,
kan worden voldaan aan bijkomende en/of relocatie van de vraag en kan worden ingespeeld op nieuwe
ontwikkelingen binnen de markt (vb. alternatieve transportbrandstoffen, power-to-gas).
24
2.4.3. Markt integratie
i. National objectives related to other aspects of the internal energy market such as increasing system
flexibility, in particular related to the promotion of competitively determined electricity prices in line
with relevant sectoral legislation, market integration and coupling, aimed at increasing the tradeable
capacity of existing interconnectors, smart grids, aggregation, demand response, storage, distributed
generation, mechanisms for dispatching, re-dispatching and curtailment, and real-time price signals [ ],
including a timeframe for when the objectives shall be met;
ia. If applicable, national objectives related to the non-discriminatory participation of renewable energy,
demand response and storage, including via aggregation, in all energy markets including a timeframe
for when the objectives should be met;
ib. If applicable, national objectives with regard to ensuring that consumers participate in the energy
system and benefit from self-generation and new technologies, including smart meters;
ii. nationale doelstellingen inzake het waarborgen van de toereikendheid van het elektriciteitssysteem,
alsook voor de flexibiliteit van het energiesysteem op het gebied van de productie van hernieuwbare
energie, m.i.v. een tijdschema waarbinnen de doelstellingen moeten worden gehaald;
iii. Voor zover passend, nationale doelstellingen inzake consumentenbescherming en het
concurrentievermogen van de kleinhandel in de energiesector.
OPM: De federale bevoegdheden en prioriteiten m.b.t. deze aandachtspunten richten zich voornamelijk
op het eerste punt, nl. marktkoppeling.
Voor de elektriciteitssector is België sinds 2007 actief binnen het Pentalateraal Energieforum (PLEF)
om via een doorgedreven marktkoppeling te komen tot een verbeterde bevoorradingszekerheid en
een optimalisatie van de elektriciteitshandel en het gebruik van de bestaande infrastructuur. Dit leidde
in 2015 tot de lancering van de flow-based day-ahead marktkoppeling tussen de landen van de CWE-
regio.11
In overeenstemming met het geactualiseerde MoU dat in december 2018 door de betrokken
energieministers zal worden ondertekend, zullen tijdens de periode 2020-2030 de resultaten van de
bestaande marktkoppeling op regelmatige tijdstippen op basis van duidelijke KPI’s (Key Performance
Indicators) worden geëvalueerd. Indien de resultaten niet aan de verwachtingen voldoen, zal in
overleg met de overheden, regulatoren, TSO’s en marktpartijen van de PLEF-landen bekeken worden
op welke manier de bestaande mechanismen kunnen worden verbeterd.
In dit kader zal België van nabij de commerciële beschikbare capaciteit op de interconnectoren met de
buurlanden opvolgen. Desgevallend zal ook strikt worden toegezien op de tijdige en correcte
uitvoering van de actieplannen die in overeenstemming met de Verordening betreffende de interne
elektriciteitsmarkt worden opgesteld, om te verzekeren dat haar bevoorradingszekerheidsbeleid niet
wordt doorkruist.
Daarnaast zal ook gestreefd worden om, in lijn met de toenemende nood aan flexibiliteit close-to-real-
time, de liquiditeit van de intraday markt en balanceringsmarkten te vergroten.
België is ook lid van de North Seas Energy Cooperation, initieel opgericht onder de naam North Seas’
Countries Offshore Grid Initiative (NSCOGI) in 2010. Op 6 juni 2016 hebben 10 landen (België,
Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Ierland, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, het Verenigd
Koninkrijk en Zweden) en de Europese Commissie een Politieke Verklaring getekend voor verdere
11 De lidstaten van het PLEF zijn België, Nederland, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk. Zwitserland neemt aan de vergaderingen
deel als waarnemer. Het secretariaat wordt verzorgd door het Benelux-secretariaat.
25
samenwerking en een vernieuwd engagement. Het werkprogramma in bijlage van de politieke
verklaring heeft een looptijd van drie jaar (zomer 2016 - zomer 2019).
Er zijn 4 ‘work area’ bepaald:
1. Maritieme ruimtelijke ordening
2. Ontwikkeling en regulering van offshore netwerken en andere offshore-
infrastructuur
3. Ondersteuningsmechanismen en financiering van offshore windprojecten
4. Standaarden en technische regels in de offshore windsector
Er werd beslist om een aantal “clusters” intensief te bestuderen en concreet uit te werken. Naast de
langetermijnprojecten zoals Doggers Bank, de Duitse Bocht en de ontwikkelingen in de Ierse Zee, is
vooral de België-Nederland-Verenigd Koninkrijk cluster van groot belang omdat in deze zone al heel
wat offshore wind productie wordt gerealiseerd en dus op korte termijn kan samengewerkt worden.
België is heel actief in de uitwerking van de samenwerking rond deze cluster, samen met de CREG en
Elia en onderzoekt samen met de betrokken landen de mogelijkheden van connecties,
samenwerkingen en verdere uitbouw van de cluster.
2.4.4. Energiearmoede
i. Voor zover passend, nationale doelstellingen met betrekking tot energiearmoede, m.i.v. een
tijdschema waarbinnen de doelstellingen moeten worden gehaald.
Er is een federaal beleid om residentiële energieklanten met een laag inkomen of in een kwetsbare
situatie te beschermen, dit beleid draagt bij aan het draaglijk maken van de energiefactuur: het
sociaal tarief voor elektriciteit en gas (dat om de 6 maanden wordt berekend op basis van de
goedkoopste marktprijzen), het sociaal verwarmingsfonds (een tussenkomst voor personen die met
mazout verwarmen), de campagne durf vergelijken (die aanzet de verschillenden aanbiedingen van
energieleveranciers te vergelijken) en het fonds gas en elektriciteit (dat de OCMW’s toelaat financieel
tussen te komen bij curatieve en preventieve maatregelen voor de meest kwetsbare burgers).
De huidige maatregelen op federaal niveau betreffen echter vooral financiële steun diet rechtsreeks
of onrechtstreeks tussenkomen op de energiefactuur of financiële steun die door de OCMW’s ingezet
kan worden.
Zowel binnen het regeerakkoord als met het federaal plan armoedebestrijding 2016 - 2019 ligt de
nadruk op evaluatie en verbetering van de bestaande federale maatregelen om energie armoede aan
te pakken.Vanuit deze visies werden de federale matregelen door verschillende betrokken instanties
en de administratie geëvalueerd teneinde acties ter verbetering te kunnen nemen. Daarnaast bracht
de FOD Economie nog een studie uit, dat zich buigt over de impact van energieprijzen op de
ongelijkheidstoename in het Belgische sociale model.
Via Statbel, het Belgische statistiekbureau, wordt het niet kunnen betalen van de energiefactuur
opgenomen onder materiële deprivatie (gangbare levensstandaard niet kunnen veroorloven op het
vlak van huur, water, elektriciteit enzovoort). In 2017 bedraagt het percentage, 5%.
De Koning Boudewijnstichting, beheerder van het platform tegen energiearmoede, bracht in 2018
voor een tweede maal de barometer energiearmoede uit. Energie armoede wordt hierbij opgesplitst
in 3 vormen: gemeten energiearmoede (14,5% van de Belgische gezinnen heeft een te hoge
energiefactuur naar gelang het inkomen), verborgen energiearmoede (4,3% verbruiken zo weinig
mogelijk energie om rond te komen) en subjectieve energiearmoede (4,9% geeft aan hun woning
26
niet degelijk te kunnen verwarmen). De barometer brengt deze cijfers in verband met de grootte van
het gezin, huisvestiging en gezondheid en komt tot de conclusie dat alleenstaanden,
éénoudergezinnen, een slechte woningkwaliteit en een slechte gezondheid het risico op
energiearmoede verhogen.
De verschillende studies en statistieken geven aan dat energiearmoede onderhevig is aan
economische, structurele en technische oorzaken en dat een globale aanpak nodig is. Om te
kunnen voldoen aan de door de EU gestelde doelen zal er geanalyseerd worden hoe de
huidige maatregelen binnen ieder niveau kunnen bijdragen of hervormd worden, zodat zij
aansluiten bij de visie om energiearmoede aan te pakken om het verbruik zo laag mogelijk te
houden. Hierbij mag niet vergeten worden dat energie een basisbehoefte is waartoe
iedereen toegang moet hebben en dus ook betaalbaar moet zijn voor burgers in een precaire
situatie.
2.5. Dimensie onderzoek, innovatie en concurrentiekracht i. Nationale doelstellingen en fondsentargets voor publiek en, waar mogelijk, privé onderzoek en
innovatie gerelateerd aan de Energie Unie inclusief, waar gepast, een tijdkader voor het behalen van
deze doelstellingen;
Vanaf 2020 zal 5 tot 10% van het O&O-budget bestemd worden voor projecten die betrekking hebben
op klimaat en energie. A
België beschouwt het als een prioriteit om zijn kennis en expertise op nucleair gebied, en in het bijzonder op het vlak van verantwoord beheer van radioactief afval en verbruikte splijtstof, op peil te houden en op die manier gradueel een hoog niveau van veiligheid in het beheer ervan te garanderen en te vermijden dat toekomstige generaties met onnodige lasten worden belast.
België wil ook een speler van wereldklasse blijven op het vlak van O&O en innovatie in belangrijke domeinen zoals 1° nucleaire geneeskunde en de productie van medische radio-isotopen, 2° onderzoek naar nieuwe materialen, 3° o nderzoek naar deeltjesversnellertechnologie en 4° onderzoek naar de transmutatie van radioactief afval. Daarom heeft zij besloten een nieuwe, grote onderzoeksinfrastructuur te bouwen, MYRRHA (Multipurpose Hybrid Research Reactor for High Tech Applications), die is opgenomen in de routekaart voor Europese strategische onderzoeksinfrastructuren die door ESFRI (European Strategy Forum on Research Infrastructures) is opgesteld.”
ii. Indien van toepassing, nationale doelstellingen inclusief langetermijntargets voor de implementatie
van low-carbon technologieën, inclusief voor de decarbonisering van energie- en koolstofintensieve
industriële sectoren en, indien van toepassing, voor gerelateerd koolstoftransport en
opslaginfrastructuur
iii. Indien van toepassing, nationale doelstellingen inzake de concurrentiekracht.
De Energienorm, die afhankelijk is van het verbruiksprofiel en de energie-intensiteit, moet ervoor
zorgen dat de verschillende componenten van de energiekost in België niet hoger zijn dan in onze
buurlanden, zodat de concurrentiekracht van onze ondernemingen en de koopkracht van de
gezinnen gevrijwaard blijven. C
27
3. BELEIDSLIJNEN EN MAATREGELEN
Zoals beschreven in de leeswijzer wordt: Voor de beleidsmaatregelen onder de dimensies
decarbonisatie en energie-efficiëntie in het deel 3.1 Decarbonisatie, (incl. hernieuwbare energie)
en 3.2 (energie-efficiëntie) van het plan, in het onderhavige document afgeweken van de
vooropgestelde structuur om beter rekening te kunnen houden met de grote overlap tussen
beide dimensies. Energie-efficiëntie maatregelen hebben immers vaak een impact op de
broeikasgasemissiereducties en het aandeel hernieuwbare energie doelen en vice-versa. Daarom
werd ervoor gekozen om deze hoofdstukken samen te behandelen en volgens sectoren in te
delen aangevuld met een transversaal gedeelte.
Voor elk van de voorgestelde doelstellingen onder deel 2 en beleidslijnen en maatregelen
(Policies & measures (PAMs)) onder deel 3 wordt aangegeven wat de bron is. Dit wordt gedaan
met een superscipt (bvb. A staat voor het Energie Pact, B staat voor Interparlementaire
gemeenschappelijke verklaring n.a.v. de COP23) en zo verder. De volledige lijst vind u in bijlage.
Nieuw door de overheidsdiensten Energie en Leefmilieu voorgestelde doelstellingen en
maatregelen worden onderstreept aangegeven. Beleidsmaatregelen voorgesteld door de federale
overheidsadministraties worden ook aangegeven in onderlijnde superscript
Het criterium Kost-efficiëntie, dat het principe van de technologische neutraliteit onderstelt, zal
worden toegepast in de keuze van de PAMs.
3.1-3.2. Dimensie ‘Decarbonisatie’ & ‘Energie-efficiëntie’
A. Sector energie
De federale PAMs zijn logischerwijs gekoppeld aan de bevoegdheden inzake hernieuwbare
energie die toevallen aan de federale Staat. Enerzijds betreft het voor hernieuwbare energie in
transport de bijmengingsverplichting van duurzame biobrandstoffen in diesel en benzine, en
anderzijds voor wat betreft hernieuwbare energie in de exclusieve economische zone van België
in de Noordzee de verdere ontwikkeling van windenergie via een herziening van het Marien
Ruimtelijk Plan en faciliteren van de verdere uitbouw van offshore windturbines met inbegrip
van het uitwerken van een steunmechanisme.
Doelstellingen
• BE: 100% hernieuwbare elektriciteit tegen 2050 met als tussenstap 40% in 2030A
• FED: 4 GW geïnstalleerd Offshore Wind A
• BE/FED: Bijdrage aandeel hernieuwbare energie in transport via bijmengingspercentage
biobrandstoffen
Vlaggenschipacties
• FED: Offshore parken in de Noordzee C, P
Principenota voorontwerp wet aanbestedingsprocedure nieuwe parken tegen
20/07/2018, voorontwerpwet tegen einde legislatuur
• FED/REG: Up to date houden van capaciteit van de transport- en distributienetwerken en de
uitrol van power-to-X te garanderen. A Cfr.Fiche C
28
• BE/FED: het meer op elkaar afstemmen van ondersteuningsmechanismen (zoals
bijvoorbeeld de uitwisseling van certificaten) tussen entiteiten nastreven teneinde
schaalvoordelen te realiseren ook met de buurlanden12
• FED: Bijmenging biobrandstoffen Fiche C:
De ondernemingen die diesel en/of benzine tot verbruik uitslaan, zijn verplicht om aan te
tonen dat op jaarlijkse basis de tot verbruik uitgeslagen volumes een nominaal volume
duurzame biobrandstoffen bevatten.
o Verplicht bijmengingspercentage 12,2%: 7% -1G, 1,7% deel B en 3.5% deel A
1 G = Biobrandstoffen van de eerste generatie
Deel B = feedstock inbegrepen in deel B van Annex IX van de richtlijn betreffende de
promotie van energie uit hernieuwbare bronnen”
Deel A = deel A van Annex IX van de richtlijn betreffende de promotie van energie uit
hernieuwbare bronnen”
Andere maatregelen
• BE/FED: een technisch en reglementair kader opstellen om het injecteren in bestaande
infrastructuren van biogas, synthetisch gas en waterstof mogelijk te maken. A
• FED: Energie-efficiëntie van de gas- en elektriciteitsinfrastructuur bij de transmissie- en
gasnetwerkbeheerders optimaliseren Fiche C
• FED/REG: De huidige open dialoog met defensie in het kader van de installatie van
hernieuwbare energie capaciteiten verderzetten. en rond luchthavens afgesloten zones voor
het plaatsen van Onshore windturbines E, M
• . O,M Fiche E
FED: In het ontwerp van marien ruimtelijk plan voor de periode 2020-2026 zijn een aantal
zones aangeduid voor industriële en commerciële activiteiten. Deze kunnen (rechtstreeks of
onrechtstreeks) een bijdrage leveren aan het halen van de nationale energie- en
klimaatdoelstellingen.
B. Gebouwen
Doelstellingen
• . A
Inzake de omschakeling naar minder koolstof intensieve systemen van verwarmen en koelen
• FED/REG: Uitfaseringsscenario voor het op de markt brengen / installeren van
verwarmingsketels met fossiele brandstoffen (geen nieuwe stookolie ketels meer verkocht
vanaf 2035). A, D, P
• FED/REG: Vanaf ten laatste 2035 worden nieuwbouwwijken niet meer met een
gasaansluiting voorzien, behalve voor het deel dat door biogas bevoorraad kan worden
(gebruikt voor warmte, transport of productie van elektriciteit). A
12 Wijziging van Koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 16 juli 2002 betreffende de instelling van mechanismen voor de
bevordering van elektriciteit opgewekt uit hernieuwbare energiebronnen met de opzet deze steun in lijn te brengen met de steun in de
buurlanden
29
Vlaggenschipacties
Inzake hernieuwing van het privé gebouwenbestand, waaronder afbraak en heropbouw
•
• FED: Bepalen of het toepassingsgebied van het verlaagd btw-tarief van 6% voor afbraak en hernieuwbouw van gebouwen bestemd voor privéwoningen, huidig in werking voor 32 steden, zou kunnen worden aangepast en desgevallend uitgebreid. A,B,D,G : Onderzoek naar de impact van de maatregel alsook de haalbaarheid van het invoeren ervan binnen het bestaande kader 13 of binnen een toekomstige gewijzigde EU-kader Fiche F. In elk geval zal dit conform de Europese btw-wetgeving worden behandeld.
FED : Inwerkingtreding op 1 januari 2019 van het optionele btw-stelsel van onderwerping
aan de btw voor de verhuren van nieuwe gebouwen gebruikt in het kader van de
economische activiteit van de belastingplichtige-huurder. Deze maatregel geeft een boost
aan het renoveren van het Belgische professionele gebouwenbestand, door het aftrekken
van de verschuldigde btw op de kosten met betrekking tot deze nieuwe gebouwen mogelijk
te maken.
Inzake renovatie en nieuwbouw van fédérale gebouwen
• FED: De energieprestaties van de federale openbare gebouwen doen stroken met de
neutraliteitsdoelstelling in 2040. A, P
o Gezien de diversiteit van de gebouwen in kwestie, moeten actieplannen per type
gebouw worden opgesteld (gedifferentieerde normen kunnen worden overwogen
voor beschermde / geclassificeerde gebouwen), de huidige belemmeringen te
bestuderen (marktaanbod, huidige normen, huurbeperkingen of partnerschap,
budget, continuïteit van de dienstverlening, enz.) die het verwezenlijken van de
deadline zouden verhinderen en dienen we het concept van energie- en
klimaatneutraliteit te definiërenO Fiche E
o Begrotingsgaranties moeten worden aangegaan via meerjarenplannen met gesplitste
kredieten (meer dan 5-6-7 jaar) en begrotingen over 20 jaar, in functie van het
gekozen ambitieniveau.
o De verbetering van het gebouwenpark in bezit omvat ook de rationalisatie van het
gebruik dit door een vermindering van de portefeuille (het verminderen van
oppervlakte) en de vervanging van bepaalde gebouwen door gebouwen met hoge
energieprestaties buiten de renovatie (bijv. nieuwe gevangenissen) O Fiche E
o Vermindering van het niet-tractie-energieverbruik door de NMBS en Infrabel. Tussen
2005 en 2017 verlaagde de NMBS haar energieverbruik uit tractie met 17,5%. Deze
inspanning zal de komende jaren worden voortgezet. Tussen 2016 en 2022 streeft de
NMBS naar een verdere verlaging van 7% door de volgende acties: Vernieuwing en
modernisering van verlichtingsinstallaties op perrons, treinstations, kantoren en
andere servicegebouwen; Voortdurende vernieuwing van verwarmingsinstallaties in
gebouwen; Inbedrijfstelling van nieuwe ateliers ter vervanging van oude, minder
efficiënte werkplaatsen vanuit een energieoogpunt; Renovatie van bestaande
gebouwen (isolatie, chassis, enz.);Etc. L Fiche B
13 Kan slechts uitvoering krijgen mits de draagwijdte daarvan beperkt is tot “in het kader van het sociaal beleid verstrekte huisvesting”, de
renovatie en herstel van particuliere woningen, met uitzondering van materialen die een beduidend deel uitmaken vertegenwoordigen van
de waarde van de verstrekte diensten, zoals bepaald in de categorieën 10 en 10 bis van bijlage II van de Btw-richtlijn.
30
o Defensie : In het kader van het beheer van haar infrastructuur wenst zij te voldoen
aan de EPB- en EE-wetgeving. In het bijzonder en binnen zijn budget, is het de
bedoeling om de NZEB (Near Zero Energy Building) toe te passen voor alle nieuwe en
soortgelijke gebouwen en "grote" renovaties) vanaf 1 januari 2019 en de EE van zijn
gebouwen te verbeteren bestaande in kleine klussen / "Quick wins" -investeringen
om het brandstof- en gasverbruik te verminderen M Fiche A.
Tab. Inschatting van de maatregelen van de Regie O Fiche E
Diminution de l'énergie de traction et hors-traction - période 2016-2022 (SNCB)
Evaluation des
nouvelles PAMs
Année de
référence 2016
Année cible 2022 Réduction de la
Consommation
d'énergie
Réduction des
émissions de CO2
Energie CO2
(1)
Energie CO2
(1)
en GWh en
kton
en GWh en
kton
en % en GWh en % en kton
Diminution de
l'énergie hors-
traction
264,0 52,4 245,5 48,2 -7% -18,5 -8% -4,2
mazout 27,0 8,2 17,6 5,3 -35% -9,4 -35% -2,8
Gaz naturel 125,0 28,7 123,8 28,4 -1% -1,2 -1% -0,3
Electricité 112,0 15,6 104,2 14,5 -7% -7,8 -7% -1,1
Tab. Raming van de impact van de maatregel op het absolute verbruik van niet-gespannen energie en op CO2-
emissies voor de NMBS L fiche B IV
Description de la mesure/objectifSurface
concernée (m²)
Contraintes (hors ressources
personnel : contrainte
transversale)
Budget (annuel)Impact estimé
(kWh)
Période
d'implémentation
1 Diminution des surfaces
1.a Abandon de surfaces type bureau à horizon 2025 -700.000 m² 700.000
Alternative prête (dépend du
bon avancement des autres
projets - Immo&Construction)
- 94.500.000 2020-2025
1.b Abandon de surfaces special purpose à horizon 2025 -300.000 m² 400.000
Alternative prête (dépend du
bon avancement des autres
projets - Immo&Construction)
-
Entre 0 et
60.000.000 en
fonction des
bâtiments
quittés
2020-2025
2 Locations exemplaires
2.a
Remplacement de locations arrivées à échéance sur la période
2020-2030 : minimum 1/3 des surfaces louées répondent au
standard de neutralité énergétique
124.516 Disponibilité de bâtiments
BEN et budget
+15% 8.404.808 2020-2030
2.b
Remplacement de locations arrivées à échéance sur la période
2030-2040 : minimum 2/3 des surfaces louées répondent au
standard de neutralité énergétique
862.401 Disponibilité de bâtiments
BEN et budget
+15% 58.212.090 2030-2040
3 Remplacement des prisons - DBFM
3
Remplacement de plusieurs prisons très anciennes par des
prisons répondant aux standards actuels de performance
énergétique
86.000 ? 4.024.362 2020-2025
4 Rénovation des surfaces
4.a Rénovation des surfaces protégées/classées (pour mémoire) 1.350.000
Règlementations régionales
de protection des bâtiments
Continuité des services publics
Bâtiments existants Budget
? ? 2020-2040
4.e
Rénovation des surfaces : rénovation continue de 3% du parc
(soit une rénovation annuelle de 33.000 m²) avec une
consommation réduite de moitié après rénovation
3.300.000 Continuité des services publics
Bâtiments existants Budget59.400.000,00€ 49.500.000,00 2020-2040
TOTAL 1.a+1.b+2.a+2.b+3+4.e entre 214.641.260 et 274.641.260 kWh
OU
31
Inzake de omschakeling naar minder koolstof intensieve systemen van verwarmen en koelen
• FED/REG : Lastenverschuiving voor fossiele brandstoffen als gas en stookolie (cf. rubriek
“Fiscaliteit” hieronder) A, D, G
Inzake productnomen
• FED: Productnomering, Ecodesign & labelling:
o Uitbreiding / versterking van het productbeleid op nationaal en Europees niveau.
o Toegang tot de markt regelen (strengere emissienormen, verbod op sommige
soorten verwarming en normen op brandstoffen)._D,E, P Met voldoende aandacht voor
harmonisatie tussen gewesten. P
o Producten moeten tegen een bepaalde datum een bepaalde minimum efficiëntie
hebben.
o Het realiseren van een impact studie die een stockmodel gebruikt op basis van
statistieken is nodig om de exacte impact te schatten.
Andere maatregelen
Inzake de kennis van het energetisch verbruik
• FED: De FOD Economie AD Energie heeft, , een studie gelanceerd die de stock van de
geïnstalleerde apparaten en hun eigenschappen zoals de energieklasse moet bepalen door
het EU Energy Label.
Doel van de studie in kader van het NEKP is onder andere om de mogelijke
beleidsontwikkelingen die gebruik maken van het EU Energy Label binnen BE af te tasten en
om het energiebesparend potentieel in te schatten. Op basis daarvan kunnen er voorstellen
gedaan worden voor eventueel toekomstig BE beleid, dat mogelijk verder gaat dan EU
beleid.
• FED/REG: Een haalbaarheidsstudie uitvoeren naar de haalbaarheid van de opzet energie-
inventaris of -kadaster van de Belgische onroerende activa (overheid en privésector), zowel
uit kwalitatief als uit kwantitatief oogpunt. P
o Specifiek voor publieke gebouwen:
� Poursuite du monitoring des surfaces utiles des biens et la consommation
energétiques gérés par la Régie des bâtiments.
� Le recours à la centrale d’achat (achats groupés) via BOSA sera imposé à tous
les bâtiments publics fédéraux.
� L’obligation de fourniture des données de consommation par le fournisseur
sera renforcée et les outils adéquats développés pour cette communication.
Ceci sera valable tant pour le gaz et l’électricité (pour lesquels aujourd’hui
des données sont disponibles pour environ 95% des consommations du parc
immobilier géré par la Régie des bâtiments) que le mazout ou tout autre
combustible.
Inzake drijfveren om werkzaamheden te starten
• FED: Reflectie opstarten in de Commissie voor het Verbruik met opzet een wettelijk kader te
definiëren voor de derde-investeringsmaatschappijen om te lenen aan particulieren en
bedrijven en hun de nodige financiële garanties te bieden voor de uitvoering van werken ter
verbetering van de energie-efficiëntie. P
32
Inzake het gebruik van groene energie
• FED: Verderzetting van de levering van groene elektriciteit et uitbreiding naar het geheel van
de beheerde gebouwen van het openbare federale vastgoedpark. O fiche
In termen van investeringssteunU
• BE: Het Nationaal Strategisch Investeringspact voorziet dat de meeste publieke investeringen
gericht zullen zijn op grondige renovatie van openbare gebouwen. Volgens het pact
vertegenwoordigt dit tegen 2030 17 miljard euro (lineaire projectie) van investeringen,
inclusief 1,65 miljard euro voor federale openbare gebouwen (150 miljoen euro per jaar) .
FIg. Totale investeringen voor energie tot 2030 (bron: nationaal pact voor strategische investeringen)
33
C. Mobiliteit & Vervoer
Doelstellingen
• BE: het koolstofvrij maken en het verlagen van de externaliteiten inzake de milieuaspecten
(vervuiling, geluid, …) en samenlevingsaspecten (ongelukken, files, volksgezondheid, …) van
mobiliteit in België. A
• FED: Bevorderen en reguleren van alternatieve brandstoffen zoals biobrandstoffen (rekening
houdend met een globaal bio-based beleid A en hierbij duurzaamheidscriteria van
biobrandstoffen op Europees niveau te verstrengen alsook het gebruik van problematische
alternatieven te beperken en uit te sluiten via normering E.
• BE: Het doel is om tot een modaal aandeel van 20% te komen voor verplaatsingen met door
de “zachte weggebruikers” (stappen, fietsen, elektrische motoren beperkt tot 25km/uur en
speed pedelecs) voor het woon-werkverkeer tegen 2030. Bovendien, zullen de
verplaatsingsplannen voor voetgangers worden bevorderd. B, H
• FED/REG : Promotie van de elektrificatie van het transport voor elektrische auto’s en –
fietsen A.
• BE: België zal in overleg met de EU-lidstaten de invoering bestuderen van een mechanisme
om te zorgen voor een transitie naar het gebruik van koolstofvrije energie in de maritieme
sector op internationaal, nationaal en internationaal niveau zij het door de oplegging of
versterking van emissienormen E. Te dien einde moet een stappenplan voor de scheepvaart
in België worden ontwikkeld, actieve internationale samenwerking moet worden voortgezet
en voorstellen voor maatregelen moeten worden ingediend en ondersteund door IMO. H
•
Vlaggenschipacties
• BE: Interfederaal samenwerkingsakkoord inzake duurzame mobiliteit (tegen 2020), dit
rekening houdend met alle betrokken beleidsdomeinen (infrastructuur, economie, milieu,
energie, ruimtelijke ordening, fiscaliteit, innovatie,…) Dit akkoord zal gebaseerd zijn op een
vooraf te ontwikkelen interfederale mobiliteitsvisie. Dit akkoord verzekert de afstemming
van de maatregelen tussen de verschillende entiteiten (subsidies, fiscale maatregelen,
infrastructuur,…).A en brengt mee een geïntegreerd multimodaal vervoersysteem, met de
nadruk op alternatieven voor autosolisme (carpoolen, snelwegstrook voor bepaalde
gebruikers, enz.)A evenals een strategie voor het bevorderen en reguleren van alternatieve
brandstoffen.A
Fiscale Maatregelen
• FED/REG::
� Evaluatie en aanpassing indien nodig van het bestaande of in ontwikkeling
zijnde reglementair kader om alternatie voor bedrijfsvoertuigen aaan te
bieden (zie o.a. Mobiliteitsbudget en de maatregel Cash for Cars) in
perspectief van continue verbetering om beter te beantwoorden op de
energie- en klimaatdoelstellingenA, E
� Streven naar een vermindering van de externaliteiten gelieerd aan
salariswagens (om zo te strijden tegen luchtvervuiling, de congestie et
verkeersveiligheid) door andere verminderingen van de lasten op arbeid te
onderzoekenH en een vereenvoudiging van het systeem te beogen . P
34
� Vergroening van de vloot van bedrijfswagens A D, L
Evaluatie (inzake competitiviteit, budget en leefmilieu) systeem professionele diesel Initiatieven ten
voordele van het spoor
Voor passagiers
• FED: optimalisatie van het spoorvervoer (concurrentievermogen, voldoen aan de
verwachtingen van passagiers). Om een modal shift naar het spoorvervoer te bevorderen en
het spooraanbod te verbeteren, zullen de komende jaren aanzienlijke investeringen nodig zijn
om het passagiersvervoer per spoor te verbeteren, namelijk L:
o Voltooiing van de GEN voor 2031 (hoofdzakelijk de vierspoor van lijnen 161 en 124);
o apparatuur voor spoorwegnetwerken met het Europese ETCS-veiligheidssysteem (permanente
controle van treinsnelheid en automatisch remsysteem); Aankoop van nieuw rollend materieel
(dubbeldeks M7-auto's, enz.);
o modernisering van de as Brussel-Luxemburg;
o Capaciteitsvergroting van de as Gent - Brugge;
o Toegang tot de luchthaven Gosselies: station Fleurus;
o Elektrificatie van lijn 19 tussen Mol en Hamont; Enz.
Zullen ook operationele maatregelen moeten worden geïmplementeerd om de kwaliteit van het
spoorwegaanbod te verbeteren om het leesbaarder, aantrekkelijker te maken en de klantervaring
te verbeteren (Exploitatie schema’s en uurregelingen, Producten en Diensten, Prijsbeleid en
verspreiding)
Voor vracht
• FED: Bevordering van het spoorwegvervoer voor het goederenvervoer, A, L Fiche B Om het
modale aandeel van het goederenvervoer per spoor te vergroten, moeten gerichte
investeringen worden gedaan om het concurrentievermogen van het goederenvervoer per
spoor te verbeteren ten aanzien van andere vervoerswijzen:
o Het uitvoeren van werkzaamheden om treinen van 740 meter op het Belgische
spoorwegnet en de ontvangst van deze treinen in de terminals mogelijk te maken;
o Verbeter de spoorverbinding van logistieke platformen;
o Ontbrekende verbindingen in het railvrachtnetwerk opbouwen of herstellen;
o Verhogen van de capaciteit van de as van Zeebrugge-Gent;
o Verbeter de staat van de ondersteunende infrastructuur; etc.
Daarnaast zullen ook maatregelen met betrekking tot de werking van het spoorwegnet of de
regelgevingsopdracht worden uitgevoerd om de aantrekkelijkheid van het goederenvervoer
per spoor te verbeteren: L Fiche B
o Herziening van de regels van prioriteiten voor de toewijzing van treinpaden;
o Oprichting van een neutrale instantie voor de promotie van goederenvervoer per
spoor in de industriële en logistieke sector (zoals in Nederland);
o ....
Update van het mechanisme voor vrachtsubsidie na 2020 om de modal shift van
goederenvervoer naar spoorvervoer verder te bevorderen
Andere maatregelen
Fiscale Maatregelen
35
• Evaluatie en beperking van het huidig fiscaal kader voor nutsvoertuigen bijvoorbeeld de
pickups. )L Fiche F
• FED/REG: Hervorming (Para)fiscaal kader ter bevordering duurzame mobiliteit en
intermodaliteit P
• FED: Een cumulatie van het jaarlijks treinabonnement mogelijk maken met andere actieve of
collectieve vervoermiddelen (multimodaliteit) voor een bepaald aantal dagen per jaar. L, Fiche B
Met andere woorden, de belastingvoordelen die samenhangen met een jaarlijkse
treinabonnement zouden, voor dezelfde reis, kunnen gecumuleerd worden met (niet-
limitatieve lijst) de belastingvrijstelling voor de fietsuitkering, de tussenkomst voor Collectief
Georganiseerd Transport of voordelen verbonden aan ander openbaar vervoer voor een
beperkt aantal te bepalen dagen. L Fiche B
• FED: Invoering van een regelgevend en fiscaal kader op EU- en nationaal niveau erop gericht
het gewicht van voertuigen te verminderen L Fiche B.
• FED/REG: Op een zelfde wijze al zij er op aan te dringen dat de luchtvaartsector concrete
engagementen aangaat en een roadmap uitwerkt om de uitstoot van broeikasgassen
waarvoor zij verantwoordelijk is substantieel te verminderen. Een Zero-emissie luchtvaart
tegen 2050 zou internationaal de ambitie moeten zijn. H
Promotie van de zachte mobiliteitsvormen
• FED/REG . L fiche
o Evalueren het fiscaal kader voor bedrijfsfietsen en indien nodig aanpassen L fiche
o FED/REG : Pleiten voor het transversaal in aanmerking nemen van de fiets op EU-
niveau (bv.: hervorming BTW richtlijn, CEF financiering van
fietsinfrastructuurprojecten en uitwerking van een EU-fietsbeleid L, fiche
o De bestrijding van fietsdiefstallen verbeteren (bv. Opvolging en/of ondersteuning van
het velo-pass systeem van Traxio)) L, fiche
o Statistieken op nationaal niveau over het fietsgebruik en de trends. L, fiche
o In het kader van het investeringspact is er de aanleg van 600km fietssnelwegen
voorzien
o Etc..
Promotie van nieuwe technologieën
• FED/REG: Er wordt werk gemaakt van de verdere ontwikkeling van vaartuigen en zwaarder
vrachtverkeer en openbaar vervoer op CNG en LNG als overgangstechnologie. A
Maatregelen gelieerd aan de wagen
• FED: Normering banden en brandstoffen
• FED: Bevorderen van autodelenF, L fiche, P , carpooling en telewerken. F De ondersteuning voor
carpoolen en autodelen omvat, de harmonisatie / vereenvoudiging van het (para) fiscale
kader, de organisatie van promotie- en bewustmakingscampagnes, de ondersteuning van
initiatieven en integratie van initiatieven in Mobility as a Service (MaaS) L.
• FED/REG: de ontwikkeling van gedeelde autonome voertuigen in België faciliteren. L fiche
• FED: Om bij te dragen aan de doelstellingen van e-mobiliteit, zal de Régie der gebouwen de
mogelijkheid bestuderen om in haar contracten gebouwen te voorzien uitgerust voor
elektromobiliteit ((bedrading van) laadpalen in de 'private' parkings van gebouwen ...), zoals
ook in de stations van de NMBS.
Maatregelen gelieerd aan het spoorvervoer
36
• FED: vermindering van het tractie-energieverbruik van de NMBS van 4% per reizigerskm in
2022 in vergelijking met 2017. Deze vermindering wordt hoofdzakelijk bekomen door: L, Fiche B
o ecodriving,
o eco-stabling (het verminderde energieverbruik wanneer de trein gestationeerd is),
o de komst van meet energie-efficiënt materiaal,
o monitoring en bezettingsgraad). L fiche Een studie “Kostenefficiëntie van de vervanging
van dieseltreinen door de elektrificatie van de overige lijnen” past ook in het opzet
o toename of althans de stabilisatie van de treinbezettingstijd. L Fiche B
o Een studie getiteld "Efficiëntie van de kosten van vervanging van dieseltreinen door
elektrificatie van de andere lijnen" maakt ook deel uit van dit project (de huidige
elektrificatiestroom is 89,9%). -verwachtingen op de elektrificatie van het volledige
Belgische spoorwegnet en de vervanging van dieseltractie apparatuur. Het Infrabel-
netwerk bestaat uit 6515 km aan hoofdsporen waarvan 5857 km geëlektrificeerd
zijn. De mogelijkheid van elektriserende lijnen die nog niet zijn geëlektrificeerd, moet
worden bestudeerd.
• FED/REG: Reflectie rond het verminderen van de kosten voor elektriciteit gebruikt voor het
vervoer per spoor (ETS, Federale en gewestelijke toeslagen…) L fiche
Maatregelen gelieerd aan de lucht- en scheepvaart
• FED : Emissiestudie van de Belgische scheepvaartsectoren die onder federale bevoegdheid
vallen en analyse van de mogelijke reductiemaatregelen van brandstoffen die broeikasgassen
uitstoten. L om in het kader van de COP en IMO te blijven pleiten voor nulemissie zeevervoer
tegen 2050. H erop aan te dringen dat de luchtvaartnavigatiesector ook concrete en een
routekaart ontwikkelen om de broeikasgasemissies waarvoor het verantwoordelijk is
aanzienlijk te verminderen. Het bereiken van nulemissie luchtnavigatie in 2050 zou de
ambitie van alle landen moeten zijn. H
In termen van investeringssteunU
• FED/REG: Het nationale strategische investeringspact stelt dat de meeste
overheidsinvesteringen zich zullen richten op het onderhoud en de ontwikkeling van
geïntegreerde vervoersnetwerken en -diensten.
De totale investering voor deze voorstellen wordt geschat op ongeveer 20 tot 24 miljard euro. De
onderhoudskosten worden geschat op ongeveer 9 miljard euro en de kosten voor de
ontwikkeling van het netwerk op ongeveer 13 miljard euro. Van dit bedrag is ongeveer € 7
miljard afkomstig van investeringen in spoorweginfrastructuur voor goederen en personen,
ongeveer € 2 miljard in waterwegen en € 3 miljard in andere vervoersprojecten. 14% komt van
37
particuliere bronnen, waaronder PPP-structuren en / of tolheffingen.
•
D. Industrie
Vlaggenschipacties
• FED/REG: Verderzetting en verfijning van federale steun aan bedrijven in het kader van
energiebeleidsovereenkomsten of branche-overeenkomsten in de industrie richting 2030,
toereikend aan te zetten bijkomende inspanningen te leveren, rekening houdend met een
gelijk speelveld binnen de EU. In het kader van een continue verbetering, afdoende
rapportage, vermijden van lock-in en de versnelde afbouw van fossiele brandstof subsidies. D,
G, I,
Andere maatregelen
E. Afval, F-gassen en circulaire economie
Doelstellingen
38
BE: Actieplan voor sterke circulaire economie waarbij grondstoffen zoveel mogelijk binnen de
economie blijven bestaan, hergebruikt worden en zo lang mogelijk een nuttige waarde blijven
behouden. H
Vlaggenschipacties
• FED/REG: Actualisatie en uitvoering van de federale roadmap inzake circulaire economie14 P
• FED/REG: Ontwikkeling van een actieplan met de gewesten in zake F-gassen G,.
Implementatie van het amendement van Kigali, ingrijpen op productnormen en op gebruik. F
Andere maatregelen
• FED/REG: De federale overheid zal voorstellen dat de levenscyclusanalyse, die de totale CO2-
productie gedurende de volledige levenscyclus in kaart brengt, deel zou uitmaken van een
standaard duurzaamheidstoets als een inoverwegingname voor koolstoftarifering. Deze
analyse moet zeker toegepast worden op producten ter bevordering van de energie-
efficiëntie en producten of onderdelen die noodzakelijk zijn voor de productie van
hernieuwbare energie. H Deze actie moet zich inschrijven in een sub-actie van de
implementatie van calculatie methodologie van de milieuafdruk van producten en dient op
deze wijze de transfer van milieu impact te verhinderen. H
F. Transversale maatregelen
i. Fiscale instrumenten, overheidsfinanciën en financiële regulering
Doelstellingen15
• BE: Verschuiving van de lasten van minder fossiele naar meer fossiele grondstoffen A, H
• BE: Uitfasering van de steun aan fossiele brandstoffen _
• BE: Financiële stromen consistent maken met de transitie naar een koolstofarme
samenleving Q K
Vlaggenschipacties (zie deels ook bij de sectoren)
• A, D, E, G, H
Carbon pricing
Op federaal niveau werd eind juni 2018 de studie “Belgian National Debate on Carbon
pricing” bekend gemaakt, deze studie bevat een verkennend onderzoek naar de
mogelijkheden van een koolstofbeprijzing (waaronder een koolstoftaks). Dit kan een
fiscaal instrument met een potentieel significant sturende impact voor de diverse niet-
ETS sectoren (o.a. transport, gebouwen, industrie en landbouw). Verder studiewerk
naar praktische uitvoering en haalbaarheid, rekening houdend met de
bevoegdheidsverdeling in België en de verdeling van de ontvangsten tussen de
Gewesten en de Federale overheid van dergelijke koolstofbeprijzing, is echter nog
14 http://www.marghem.be/wp-content/uploads/CIRC-ECON-NL-LIGHT-2.pdf 15 3.1.3. Other elements of the dimension:
i. If applicable, national policies and measures affecting the EU ETS sector and assessment of the complementarity and impacts on the EU
ETS; [ ] ; iii. Policies and measures to achieve other national targets, if applicable ; iv. Policies and measures to achieve low-emission
mobility (including electrification of transport); iva. If applicable, national policies, timelines and measures planned to phase out
energy subsidies, [ ] in particular for fossil fuels []
39
nodig. Het spreekt vanzelf dat als er een shift nodig is, het principe van budgettair
neutraliteit gerespecteerd moet worden. Ondertussen zullen
sensibiliseringsmaatregelen worden overwogen
• FED: De federale regering lanceerde in februari 2018 voor het eerst groene lineaire obligaties
(groene OLO), waarvan de opbrengsten exclusief worden toegewezen aan overheidsuitgaven
die gericht zijn op de overgang naar een duurzame economie. De nieuwe subsidiabele
uitgaven voor de periode 2021-2030 zullen worden vastgesteld op het gebied van vervoer,
energie en gebouwen, met name op basis van dit plan, het energiepact en het nationale
strategische investeringspact. 16_ H
• H, K
• FED: België zal in samenwerking met andere lidstaten van de Europese Unie geleidelijk een
einde te maken aan de financiële investeringen in en de steun aan fossiele brandstoffen. B,H, K
Andere maatregelen
• FED: De NBB zal worden gevraagd om in haar jaarlijkse Financial Stability Report een
thematisch hoofdstuk te wijden aan de impact van de klimaatverandering op de Belgische
economie. H
• FED: De federale overheid zal erop toezien dat de nieuwe meerjarenbegroting van de
Europese Unie voor de periode 2021-2027 in lijn is met en bijdraagt tot het behalen van de
doelstellingen uit de Overeenkomst van Parijs. De federale overheid zal het voorstel van de
Commissie om te ‘climate mainstreamen’, dat wil zeggen uit te geven aan klimaatactie,
verdedigen en erover waken dat deze ‘climate mainstreaming’ binnen alle
uitgavendomeinen wordt gereflecteerd. Daarnaast moet de implementatie, monitoring en
rapportering van het principe van ‘climate mainstreaming’ verbeteren om ervoor te zorgen
dat de uitgaven zoveel mogelijk positieve klimaatimpact realiseren. _
ii. Voorbeeldrol van de overheden
Doelstellingen
• BE: Het koolstofneutraal maken van de federale overheid tegen 2040, energieneutrale
gebouwen en klimaatneutrale mobiliteit. A, _H
- de openbare gebouwen zijn energie- en klimaatneutraal tegen 2040. A, _H
- Voor overheden en openbaar vervoer (buslijnen) worden alle nieuw aangekochte wagens
en bussen zero emissie tegen 2025. A
• Met hun duurzame overheidsopdrachten zal de overheid de markt impulsen geven in de
richting van de transitie naar een koolstofvrije economie (vergroening van hun wagenparken,
aankoop van groene stroom, aankopen in overeenstemming met de principes van de
circulaire economie, keuze van gunningscriteria, enz ...)
16 https://www.debtagency.be/sites/default/files/content/download/files/green_olo_framework.pdf
40
Vlaggenschipacties
• FED: Beheer en aankoop van wagen- en gebouwenpark afstemmen op doelstellingen van
klimaat- en energieneutraliteit tegen 2040. P Zie ook inspanningen van DefensieM, NMBSL,
InfrabelL, Regie der gebouwen O in fiche.
Andere maatregelen
• FED: Maximalisatie aanmaak en inzet hernieuwbare energie (aankoop groene stroom,
plaatsing Fotovoltaïsche zonnepanelen). D, Zie ook inspanningen van Defensie M
• FED: Integratie van Duurzame Ontwikkeling in de bestuursovereenkomsten. J
• FED: Optimaliseren van criteria bij openbare aanbestedingen (koolstofclausules) J, P 17
• FED : goed voorbeeld te stellen via hun aankopen (bijvoorbeeld uitrusting en materialen).
• FED: Digitale werking overheid: Verderzetten van de digitale overheid, stroomlijnen
procedures, one-stop, paperless office
iii. Organisatie van de arbeidsmarkt
Doelstellingen
• BE: Een rechtvaardige transitie garanderen E, P18
Andere maatregelen
iv. Opvoeding en sensibilisering
Doelstellingen
• BE: Aandacht voor gedragsverandering van mensen, door middel van initiatieven op het
gebied van onderwijs, de opvoeding, de opleiding en de sensibilisering via cultuur met
bijzondere aandacht voor het belang van sensibilisering over de ecologische voetafdruk van
consumptie B en met de opzet het motiveren, stimuleren en informeren van de burger om
het gedrag te wijzigen en om blijvend te investeren A, P
• BE: Informeren over de klimaatproblematiek en het klimaatbeleid, en stimuleren van de
burger om klimaatacties te initiëren en versterken (gedragswijzigingen en investeringen) H,E
• BE: Inzetten op vorming, publieke bewustmaking, publieke participatie, publieke toegang tot
informatie en het maatschappelijk debat in uitvoering van artikel 12 van Overeenkomst van
Parijs om het draagvlak voor de koolstof neutrale transitie bij de stakeholders en het grote
publiek, te vergroten Q
v. Governance
Doelstellingen
17171717 bv. de analyse van de levenscyclus van de producten op het vlak van energie en leefmilieu, de kwaliteit van de producten, het afvalbeheer
en de lokale werkgelegenheid. Deze criteria moeten op een duidelijke en transparante manier worden gedefinieerd. De naleving van de criteria
moet worden geverifieerd en gecontroleerd.
18 Dit betekent dat de jobcreatie en de reconversies van jobs moeten kaderen binnen de bestaande structuren van de sociale dialoog en de
sociale bescherming, van de inspanning inzake opleiding en ontwikkeling van competenties, van respect voor mensen- en arbeidsrechten.
Op de gevolgen van de energietransitie voor de werkgelegenheid moet correct worden geanticipeerd. Het ‘Just transition’-principe staat
expliciet ingeschreven in de Overeenkomst van Parijs.
41
• Opzetten van een robuust governance-systeem gedurende de hele cyclus van de planning,
uitvoering, evaluatie en bijsturing van de verschillende componenten van het energie-
klimaatbeleid. S
• Versterking en optimalisering van de bestaande governance-structuren
• Alignering van de interne governance-structuren met de Europese (Governance of the Energy
Union and Climate action) en internationale organen en structuren (Paris rulebook)
• Optimalisering van de complementariteit en van de synergieën tussen de maatregelen die op
federaal en gewestelijk niveau worden genomen, onder andere dankzij de systematische
toepassing van het wederkerigheidsprincipe (elke entiteit gaat na welke de impact van een
maatregel is op het klimaatbeleid van een andere entiteit, en spant zich in om de efficiëntie van
de maatregelen van alle andere machtsniveaus te versterken). S
Vlaggenschipacties
• FED/REG : « burden-sharing » overeenkomst inzake energie-klimaat 2021-2030 » E
FED/REG: De bevoegde overheden zullen voldoende middelen vrijmaken en dit garanderen voor
alle administraties die bij de invoering van het NEKP betrokken zijn. E
vi. Internationale samenwerking
Doelstellingen
• BE: Voortrekker te blijven op het internationale niveau en in te zetten op een sterke, ambitieuze
klimaatdiplomatie en -samenwerking.
• REG/FED : Een rechtvaardige bijdrage van België tot de internationale klimaatfinanciering
garanderen
Vlaggenschipacties
• FED: Belgische jaarlijkse bijdrage aan de internationale klimaatfinanciering getuigt van een
internationale klimaatambitie die zo mogelijk jaarlijks toeneemt. Een en ander moet met name
concreet gestalte krijgen in de voortzetting en de verhoging van de begrotingsvastleggingen
van de verschillende entiteiten voor de internationale klimaatfinanciering om internationaal
concrete projecten te realiseren met het oog op de verhoging van de adaptatiemogelijkheden
in de ontwikkelingslanden, zij het door technologische innovatie, die de mogelijkheid biedt de
levensstandaard te verhogen en tevens de uitstoot van broeikasgassen te beperken, dan wel
door energie-efficiëntie, door duurzaam beheer van de bodems, de landbouw en de bossen,
door het beheer van de watervoorraden, enz. B
vii. Adaptatie
Doelstellingen
• FED: Doelstelling 32 van de federale strategische visie voor duurzame ontwikkeling op lange
termijn (mei 2013): ‘België zal aangepast zijn aan de rechtstreekse en onrechtstreekse impact
van de gevolgen van de klimaatverandering’.
42
• FED: Doelstellingen van de federale bijdrage tot het Nationaal Adaptatieplan19 :
o de risico’s verbonden aan de impact van de klimaatverandering beter te kunnen
evalueren en om er beter te kunnen op anticiperen en reageren (uitbreiding van de
kennis)
o te anticiperen op de risico’s en ze te beperken, en om eventuele voordelen van de
klimaatverandering te maximaliseren
Vlaggenschipacties
• BE: Uitvoering van het Nationaal Adaptatieplan en zijn updates.
In 2017 werd er een Nationaal adaptatieplan aangenomen20. Dit plan identificeert specifieke
adaptatiemaatregelen die op nationaal niveau moeten worden genomen voor de periode 2017-2020
om de samenwerking te versterken en om synergieën inzake adaptatie tussen de verschillende
entiteiten te ontwikkelen (federaal niveau, gewesten).
• Fed : Uitvoering van de federale bijdragen tot het Nationaal adaptatieplan, aangenomen op
28 oktober 2016 en zijn updates.
Deze federale bijdrage beoogt de federale hefbomen en tools in werking te stellen om een
gecoördineerd adaptatiebeleid te kunnen voeren. Zij identificeert 12 federale adaptatieacties. Deze
acties passen binnen een integratieoptiek van de component "adaptatie aan de klimaatverandering »
in twee sectoren : vervoer en crisisbeheer. Ook worden er transversale maatregelen geïdentificeerd
die verband houden met de coherente integratie van de adaptatie in verschillende
domeinen/beleidslijnen en met de sensibilisering voor en het begrijpen van de uitdagingen.
NB : De maatregelen die in het Adapatatieplan zijn geïdentificeerd zullen geen rechtstreeks effect
hebben op de broeikasgassen. In het kader van de identificatie van maatregelen werd er rekening
gehouden met het risico op ‘foute adaptatie’ om te voorkomen dat adaptatiemaatregelen zouden
leiden tot verhoogde kwetsbaarheid (bij voorbeeld door de uitstoot van broeikasgassen te vergroten).
19 Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu 2016. Contribution fédérale au plan national
d’adaptation. http://www.climat.be/index.php/download_file/view/1628/1205/
20 Commission Nationale Climat, 2017. Plan National d’Adaptation pour la Belgique.
http://www.climat.be/index.php/download_file/view/1958/1205/
43
3.3 Energiezekerheid
i. Beleidslijnen en maatregelen in verband met de elementen [ ] uiteengezet in 2.3.
• BE: de marktwerking zal worden aangepast om het kader uit te bouwen dat het mogelijk
maakt tijdens de energietransitie de bevoorradingszekerheid te garanderen en dit tegen de
laagste kost; A
• FED: De koppeling van de elektriciteitsmarkten maakt het mogelijk om de liquiditeit te
verbeteren, wat zou moeten leiden tot lagere en stabielere elektriciteitsprijzen. Dankzij
interconnecties kunnen we voordeel halen uit de complementariteit van de productiemix
van de Europese landen. A
• FED: bevorderen van proefprojecten voor Power-to-X-projecten voor zover deze economisch
en ecologisch te rechtvaardigen zijn; A
• BE: initiatieven nemen zodat de gasnetten ook waterstof kunnen vervoeren; A
• BE: vergemakkelijken van groot- en kleinschalige opslagprojecten voor zover het
economische en ecologische belang ervan vooraf werd aangetoond; A
• FED/REG: Diverse tools zullen worden ontwikkeld om flexibiliteit in de markt te ontwikkelen
en het verbruik en de productie beter op elkaar af te stemmen. A
ii. Regionale samenwerking tussen de EU- lidstaten op dit gebied
Verhoogde aandacht binnen het Pentalateraal Energie Forum gaat naar samenwerking op het terrein
van preventie en beheer van elektriciteitscrisissen zoals vastgelegd in het Memorandum of
understanding on emergency planning and crisis management, getekend te Luxemburg op 26 juni 2017
die bepaalt dat de landen:
• transparant maken hoe taken en verantwoordelijkheden binnen de landen zijn
verdeeld;
• afspraken maken over een ‘early warning’ systeem;
• overeenkomen welk soort instrumenten in te zetten om de crisis te pareren, waarbij
voorrang gaat naar marktgebaseerde oplossingen;
• en mogelijke gezamenlijke risico’s identificeren voor de regio;
Op basis van het voorgaande werd een gezamenlijke crisisoefening voorbereid, Pentex 2018, die
doorging op 20 juni 2018.
iii. Indien van toepassing, financieringsregelingen op dit gebied op nationaal niveau, met
inbegrip van EU ondersteuning en het gebruik van EU-fondsen
Vlaggenschipacties
FED: Inwerkingstelling van monitoringscomité voor het energiepact C
- Bewaken van de voortgang en verfijnen van de afspraken;
Knipperlichtfunctie. Daar waar afspraken vertraging oplopen, worden betrokken instanties zo
mogelijk ondersteund en geadviseerd;
Bijsturen: Daar waar de afspraken tekortschieten om de gestelde doelen te realiseren, zal het
comité in overleg met betrokkenen maatregelen tot bijsturen formuleren;
Toekomstagenda: Gelet op de langetermijndoelstellingen in 2030 en 2050 is het noodzakelijk
om het programma desnoods aan te passen aan nieuwe langetermijndoelstellingen.
44
- Oprichting van een Federaal Energie Comité (vertegenwoordigers van de federale overheid, de
gewesten, de werkgevers, de industrie), die de realisatie van de federale energiestrategie zal
opvolgen op basis van 4 specifieke analyses:
• De impact op het klimaat door het NKC (Nationaal Klimaatcommissie)
• De evolutie van energieprijzen en tarieven, door FORBEG (Forum van Belgische
Energieregulatoren)
• De bevoorradingszekerheid, door Elia, de CREG en de overheid (DG Energie)
• De veiligheid van de nucleaire installaties wordt gewaarborgd door het FANC (Federaal
Agentschap voor Nucleaire Controle).
- Ontwikkelen van een capaciteitsvergoedingsmechanisme (CRM) om de bevoorradingszekerheid
inzake elektriciteit te waarborgen investeringen in nieuwe capaciteit aan te trekken.
- Uitvoering geven aan de planning voor de L-gas conversie
Andere maatregelen
•
45
3.4 Binnenlandse energiemarkt
3.4.1.Elektriciteitsinfrastructuur
i. beleid en maatregelen om het in artikel 4(d) beoogde niveau van interconnectiviteit tot stand
te brengen;
België heeft reeds een hoge graad van interconnectie en zal verder bekijken waar de bouw van
bijkomende netwerkinfrastructuur of de modernisering van bestaande netten wenselijk is om de
centrale energiedoelstellingen te ondersteunen. Bij deze analyse, zal uitdrukkelijk rekening worden
gehouden met de aanbevelingen van de “Commission Expert Group on 2030 electricity
interconnection targets”, meer bepaald:
- Evalueren of de bestaande infrastructuur reeds optimaal wordt gebruikt en er geen
barrières bestaan en deze, waar nodig, wegwerken;
- Evalueren of de drempelwaarden voor de indicatoren inzake prijsdivergentie, de ratio
inzake nominale transmissiecapaciteit/piekverbuik en de ontvangstcapaciteit inzake
hernieuwbare energiebronnen bereikt worden/voldoen?;
- Een grondige maatschappelijke kosten-batenanalyse uitvoeren, waarin zowel ook de
algemene socio-economische aspecten uitdrukkelijk bekeken zullen worden.
Ook wat betreft aardgas zal ook voor de periode 2020-2030 bekeken worden of bijkomende
investeringen in het aardgasnetwerk noodzakelijk zijn. Zo voorziet Fluxys voor de periode 2018-2027
investeringsprojecten voor een totaalbedrag van 549 miljoen euro.
Het programma is gestoeld op 3 grote pijlers:
1. investeringen om de integriteit van de aardgasvervoersinfrastructuur te bewaren en de
infrastructuur aan te passen en te vernieuwen (67%);
2. investeringen voor LNG-initiatieven en grensoverschrijdende projecten (26%);
3. investeringen om de evolutie te dekken van de capaciteit die ter beschikking wordt gesteld
van de eindgebruikers (7%).
Op deze manier kan onze positie als aardgasdraaischijf in Centraal-West-Europa worden bestendigd,
kan worden voldaan aan bijkomende en/of relocatie van de vraag en kan worden ingespeeld op nieuwe
ontwikkelingen binnen de markt (vb. alternatieve transportbrandstoffen, power-to-gas). In deze
context zal ook structureel bekeken worden op welke manier het bestaande gasnetwerk ingeschakeld
kan worden binnen het grotere kader van de energietransitie. Met name door de bijmenging van groen
gas of waterstof.
Transmissienetbeheerder Fluxys zal bij het inschatten van de behoeften in nauw overleg treden met
de distributienetbeheerders.
ii. regionale samenwerking op dit gebied;
Regionale samenwerking op niveau van de overheid gebeurt voornamelijk in de context van het
Pentalateraal Energieforum (PLEF). Dit werd opgericht in 2005 door de bevoegde ministers voor
Energie van de Benelux, Duitsland en Frankrijk tot bevordering van de samenwerking op het gebied
van grensoverschrijdende elektriciteitsuitwisseling. Het is een tijdelijk, intergouvernementeel
initiatief, bijgestaan door een onafhankelijk secretariaat, dat via de uitwisseling van informatie tussen
de regulatoren en de netbeheerders van de deelnemende landen tracht om het hoogspanningsnet
46
over de grenzen heen beter te beheersen evenals de afstemming op elkaar van allocatiemethoden.
Wettelijke barrières worden zo goed als mogelijk weggewerkt. Zijn voornaamste doelstellingen zijn
marktintegratie en het bewaren van de leveringszekerheid. Met de ondertekening van de Tweede
Pentalaterale Politieke Verklaring op 8 juni 2015 is een nieuw actieplan afgesproken. Een van de
hoofddoelstellingen van dit actieprogramma bestaat erin de interne markt te verdiepen door regionaal
nauwer samen te werken en een flexibele markt te combineren met een hoge
leveringszekerheidsgraad. Om dit doel te bereiken, zal het PLEF verder pionierswerk leveren bij het
koppelen van de elektriciteitsmarkten en het verbeteren van zijn gezamenlijke regionale generation
adequacy assessment (zie 3.3.2.). Een ander belangrijk doel is meer flexibiliteit in de
elektriciteitsmarkten en ook het verkennen van benaderingen voor grensoverschrijdende participatie
in Capacity Remuneration Mechanisms (CRMs) zal op de agenda staan. Tenslotte zal de marktintegratie
van duurzame energie een hoge prioriteit krijgen op de agenda van het Forum. Zodoende zal het PLEF
verder het EU-energiebeleid ondersteunen en proactief zijn bevindingen met andere landen en de
Europese Commissie delen.
België is ook lid van de North Seas Energy Cooperation (NSEC), initieel opgericht onder de naam North
Seas’ Countries Offshore Grid Initiative (NSCOGI) in 2010. Op 6 juni 2016 hebben 10 landen (België,
Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Ierland, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, het Verenigd
Koninkrijk en Zweden) en de Europese Commissie een Politieke Verklaring getekend voor verdere
samenwerking en een vernieuwd engagement.
Er zijn 4 ‘work area’ bepaald:
1. Maritieme ruimtelijke ordening
2. Ontwikkeling en regulering van offshore netwerken en andere offshore-infrastructuur
3. Ondersteuningsmechanismen en financiering van offshore windprojecten
4. Standaarden en technische regels in de offshore windsector
Er werd beslist om een aantal “clusters” intensief te bestuderen en concreet uit te werken. Naast de
langetermijnprojecten zoals Doggers Bank, de Duitse Bocht en de ontwikkelingen in de Ierse Zee, is
vooral de België-Nederland-Verenigd Koninkrijk cluster van groot belang omdat in deze zone al heel
wat offshore wind productie wordt gerealiseerd en dus op korte termijn kan samengewerkt worden.
De federale overheid is heel actief in de uitwerking van de samenwerking rond deze cluster, samen
met de CREG en Elia en onderzoekt samen met de betrokken landen de mogelijkheden van connecties,
samenwerkingen en verdere uitbouw van de cluster.
iii. indien van toepassing, financieringsregelingen op dit gebied op nationaal niveau, m.i.v. EU-
steun en het gebruik van EU-fondsen.
3.4.2.Infrastructuur voor energietransmissie
i. Beleidslijnen en maatregelen in verband met de elementen besproken in [ ] 2.4.2, indien van
toepassing met inbegrip van specifieke maatregelen om Projecten van Gezamenlijk Belang
(Projects of Common Interest, PCIs) en andere projecten in verband met sleutelinfrastructuur
te ondersteunen
België moedigt betrokken bedrijven aan om grensoverschrijdende dossiers in te dienen. Deze
dossiers worden actief ondersteund en begeleid door de Belgische (federale en gewestelijke)
47
administratie omdat ze enerzijds bijdragen aan de uitbouw van de Belgische infrastructuur en
anderzijds de interconnectie met de buurlanden verhoogd.
Het overleg tussen de bevoegde overheden zal versterkt worden met het oog op de vereenvoudiging
van de aflevering van de vereiste vergunningen voor de ontwikkeling van nieuwe productiemiddelen,
evenals de aanpassing van de netwerken die nodig zijn voor de ontwikkeling van hernieuwbare
energie. In deze context zal de one-stop-shop aanpak systematisch worden toegepast voor
energieinfrastructuurprojecten van nationaal belang. Hierbij zal bijzondere aandacht worden besteed
om de administratieve lasten voor de projectpromotoren zo laag mogelijk te houden.
ii. Regionale samenwerking op dit gebied
Alle dossiers worden besproken in de regionale commissies van TEN-E en, voor zover mogelijk,
worden dossiers gezamenlijk ingediend (bv FR/B dossier inzake de conversie van L-gas naar H-gas).
Aanvullend worden in de regionale samenwerkingsverbanden die genoemd zijn in het kader van
elektriciteitsinfrastructuur ook onderwerpen behandeld in verband met energie transmissie
infrastructuur.
iii. Indien van toepassing, financieringsregelingen op dit gebied op nationaal niveau, m.i.v. EU-
steun en het gebruik van EU-fondsen
Indien nodig, kunnen de PCI-projecten beroep doen op Europese fondsen zoals CEF, hierin worden ze
ook ondersteund en begeleid door de federale overheid.
3.4.3.Marktintegratie
i. het beleid en de maatregelen gerelateerd aan de elementen van punt 2.4.3;
België zal de commerciële beschikbare capaciteit op de interconnectoren met de buurlanden van
nabij opvolgen. Desgevallend zal ook strikt worden toegezien op de tijdige en correcte uitvoering van
de actieplannen die in overeenstemming met de Verordening betreffende de interne
elektriciteitsmarkt worden opgesteld, om te verzekeren dat haar bevoorradingszekerheidsbeleid niet
wordt doorkruist
ii. Indien van toepassing, maatregelen om het energiesysteem flexibeler te maken
Zowel op federaal als op gewestelijk niveau wordt gestreefd naar het beter op elkaar afstemmen van
de vraag en het verbruik. Zo worden maatregelen genomen om de juiste investeringen aan te trekken
om een complementaire energiemix te bekomen, worden technische reglementeringen en regulatoire
regimes op regelmatige basis herzien om de producenten te responsabiliseren, en worden barrières
weggenomen zodat de consument actief aan de markt kan deelnemen.
Op regionaal en Europees niveau zal worden gestreefd naar een voortschrijdende integratie van de
intraday markt en balanceringsmarkten om zo de liquiditeit, bevoorradingszekerheid en flexibiliteit
van het systeem te vergroten. Oplossingen voor flexibiliteit dient samen te bekeken worden op het
federale en regionale niveau.
Wat het federale niveau betreft zal bvb. de nodige aandacht gegeven worden aan het potentieel van
waterstoftechnologieën om overschotten aan hernieuwbare energie te converteren en in te schakelen
48
in energetische en economische processen (o.a. Power-to-Gas, Power-to-Industry, Power-to-Mobility),
waarbij ingezet zal worden op de ontwikkeling van een routekaart en het lanceren van pilootprojecten.
Teneinde de (energie)infrastructuur te kunnen versterken moet rechtszekerheid en
investeringszekerheid voor projecten verhoogd worden door een vereenvoudigde
vergunningsaanvraag
iia. If applicable, measures to ensure the non-discriminatory participation of renewable energy,
demand response and storage, including via aggregation, in all energy markets
Verderzetting van de werkzaamheden binnen het kader van het Pentalateraal Energieforum, dat
tevens zijn scope zal aanpassen (wat vorm zal krijgen in een aangepast MoU) in het kader van de
regionale dialoog energie en klimaat 2030 waarvoor de aanzet gegeven werd door de ondertekening
van de Benelux Verklaring in de marge van de EU energieraad van 11 juni 2018.
Als leden van het Pentalateraal Energieforum (PLEF) kunnen België en de Penta-leden leren uit de
inspanningen en ervaringen van de andere Penta-leden rond Demand Side Response (DSR)
(Vraagrespons). De volumes DSR binnen sommige tijdsbestekken en markten die nu al kunnen
worden waargenomen in een aantal Penta-landen (bv. Frankrijk, België) tonen aan dat als er
voldoende barrières en obstakels worden weggewerkt en als DSR-participatie actief wordt mogelijk
gemaakt, er DSR-flexibiliteit wordt geboden die bijdraagt tot de stabiliteit van het systeem. De
bedoeling is nu, deze lessons learned op te pikken en DSR participatie op een marktgebaseerde
manier uit te breiden naar alle tijdsbestekken en markten in alle Penta-landen, in lijn met het pakket
Clean Energy for All Europeans, ten voordele van alle consumenten.
Voor België blijft het Pentalateraal Energieforum de spil in de verdere regionale marktintegratie en
de evaluatie van het bestaande marktmodel in het licht van nieuwe ontwikkelingen op technologisch
en systemisch vlak. Om de relevantie van dit forum ook tijdens de periode 2020-2030 te waarborgen,
werd eind 2018 het Memorandum of Understanding aangepast om de scope van de opdrachten uit
te breiden en de prioriteiten te bepalen.
iii. [ ]
iv. [ ] Beleidslijnen en maatregelen om consumenten te beschermen, inzonderheid kwetsbare en
(waar van toepassing) energiearme consumenten, en om de concurrentiekracht en
weerbaarheid van de kleinhandelsmarkt in energie te verbeteren.
v. Beschrijving van maatregelen om vraagrespons mogelijk te maken en te ontwikkelen met
inbegrip van tarifaire maatregelen ter ondersteuning van dynamische prijsbepaling.
3.4.4.Energiearmoede
i. Indien van toepassing, het beleid en de maatregelen ter verwezenlijking van de doelstellingen van
punt 2.4.4.
Vlaggenschipacties
BE: Opstellen van een energie-armoedeplan binnen elke entiteit. A
Energiearmoede is geen op zich staand feit. Het is een onderdeel van armoede. De aanpak van
energiearmoede moet gebeuren aan de bron. Instrumenten ontwikkelen om woningen energie-
49
efficiënt te maken, zorgt voor verlichting van de druk op de energiefactuur. Binnen elke entiteit zal
een energiearmoedeplan opgesteld worden. Dit plan zal maatregelen voorstellen die gericht zijn op
het verminderen van het verbruik. Hoe minder verbruik, hoe lager de factuur. Het terugdringen van
het verbruik en het inzetten op energie-efficiëntie moeten binnen dit energiearmoedeplan als
topprioriteit gelden. Daarnaast moeten bestaande elementen van het sociaal energiebeleid
geëvalueerd worden. A
50
3.5 Dimensie Research, innovatie en concurrentiekracht i. het beleid en de maatregelen gerelateerd aan de elementen in 2.5;
R&D is uiterst fundamenteel, gezien de doelstellingen 2030-2050 enkel kunnen worden bereikt als
belangrijke technologische vooruitgang wordt geboekt. Om nieuwe technologieën te zien opduiken zal
er ook belang gehecht moeten worden aan de kwalificatie van menselijk kapitaal.
BE: Om de samenhang van de door de verschillende entiteiten gefinancierde projecten en
werkzaamheden te waarborgen en synergieën tussen onderzoekscentra tot stand te brengen, zal een
interfederaal platform worden gecreëerd. Het doel van dit platform zal zijn om de verspreiding van
informatie over de onderzoeksprogramma's en studies mogelijk te maken. Hun voortgangsrapporten
en conclusies worden ter beschikking gesteld aan hoger onderwijs, universitaire instellingen,
ondernemingen en organisaties actief op het gebied van energie. A
Onderzoeksdomeinen
De innovatie op gebied van opslag situeert zich in de eerste plaats op het terrein van flexibiliteit,
hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. Meestal gaat het om kleinere verbeteringen of de
verdere ontwikkeling van bestaande technologieën, processen of businessmodellen. In een aantal
gevallen zullen ingrijpendere (‘disruptieve’) innovaties noodzakelijk zijn. De uitdaging bestaat er vooral
in om de verschillende innovaties intelligent te combineren en te integreren. A
Naast technologische innovatie dient ook maatschappelijke innovatie aangemoedigd te worden.
Verandering van gewoontes en cultuur kan een grote impact hebben. Bijvoorbeeld meer
groepswoningen in plaats van apart wonen, urbanisatie, minder aankoop van auto’s, de transitie naar
meer duurzame consumptiegoederen. A
De sociale partners identificeren volgende onderzoeksprioriteiten: P
• vergroening en opslag van gas
De power-to-gastechnologie ontwikkelt synergiën tussen het elektriciteits- en het gassysteem en
vormt een efficiënte oplossing voor seizoensopslag van elektriciteit.
Het is evenwel nodig een kosten-batenanalyse van deze technologieën te maken in het licht van de
andere hernieuwbare energieën en de energie-efficiëntie.
De productie en de uitrol van deze vormen van hernieuwbare energie moeten worden aangemoedigd
door ze met name een oorsprongsgarantie te geven. Deze oorsprongsgaranties als “groen gas” kunnen
vervolgens worden omgezet in oorsprongsgaranties voor groene elektriciteit of voor warmte,
afhankelijk van de manier waarop het groene gas wordt gevaloriseerd.
• opleidingen die de energietransitie mogelijk maken
Opstellen van kadaster van “risicojobs” – in alle sectoren – worden opgesteld in het kader van de
transitie naar een koolstofarme economie en het analyseren in dat kader van de opleidings- en
omscholingsbehoeften:
51
- in de sectoren die gelinkt zijn aan de energieproductie en meer in het bijzonder aan de
ontmanteling van de kerncentrales;
- in de transportsector, meer bepaald wat de elektrificatie van voertuigen betreft;
- in het bouwbedrijf, met name m.b.t. de bevordering van gekruiste beroepskwalificaties voor
de energierenovatie van gebouwen;
- in de sectoren die gelinkt zijn aan het gebruik van slimme netwerken en aan het slimme beheer
van netwerken;
- in de verwerkende sectoren.
• Impact van de transitie op de financiering van de staat
Analyse van de impact van de transitie naar een koolstofarme economie op de financiering van het beleid en van de eventueel te nemen
maatregelen, meer bepaald:
- de impact van de autoconsumptie en van de lokale energiemaatschappijen op de
financiering van de netwerkkosten en van de sociale en milieubeleidsmaatregelen (als gevolg
van de lagere hoeveelheid kWh die via het klassieke systeem wordt verbruikt);
- de impact op de overheidsontvangsten van een lager benzine- en dieselverbruik door de
ontwikkeling van schone voertuigen.
Het is belangrijk dat wordt gezorgd voor een diversifiëring van de financieringsbasis en voor
samenhang tussen de financieringsinstrumenten, aangezien de energietransitie breder gaat dan
elektriciteit en aangezien de vermindering van het energieverbruik de financiering op basis van kWh
erodeert. P
Technologische innovaties
Cfr. energiepact: maar deze hebben vnl. betrekking op de gewestelijke bevoegdheden
Mogelijkse federale bevoegdheden (al dan niet gedeeld met gewesten):
• circulaire economie
• nieuwe en meer efficiënte hernieuwbare elektriciteitsproductie op grote schaal, zoals
windenergie, golfslag, getijdenenergie, …
• efficiënte opslagtechnologieën
• gebruik van hernieuwbare energie in transport: meer duurzame biobrandstoffen (op basis
van algen of afval), waterstof, duurzaam transport op zee en in de lucht op basis van biogas
of biobrandstoffen, biobrandstoffen van de derde generatie;
• power-to-X
ii. Indien van toepassing, samenwerking met andere lidstaten op dit gebied, waaronder
informatie over de manier waarop het beleid en de doelstellingen van het SET-plan in
een nationale context worden vertaald waar aangewezen;
iii. indien van toepassing, financieringsregelingen op dit gebied op nationaal niveau, m.i.v.
EU-steun en het gebruik van EU-fondsen.
52
Adequate financieringsniveaus dienen worden toegewezen. Vanaf 2020 zal 5 tot 10% van het O&O-
budget bestemd worden voor projecten die betrekking hebben op klimaat en energie.
Verschillende innovatie-fondsen met een focus op de energietransitie bestaan reeds maar dit moet
verder uitgebreid worden. De energietransitie zal prioritair opgenomen worden in programma’s voor
steun aan onderzoek, innovatie en pilootprojecten.
Volgende maatregelen kunnen de innovatie stimuleren:
• fiscale steun voor het aanwerven van onderzoekers;
• steun voor pilootprojecten;
• promotie en ondersteuning van innovatieve technologieën;
• campagnes voor het ondersteunen van de circulaire economie;
• ondersteuning aan sociale innovatieprojecten om gedrag te veranderen;
• een SWOT-analyse opstellen en regelmatig updaten over het SET plan (Strategic Energy
Technology Plan) om te focussen op de domeinen waar België een toegevoegde waard heeft.
Innovatie
Doelstellingen
Ondersteuning en aanmoediging van onderzoek en ontwikkeling die tot doel hebben de
energietransitie te bevorderen vooral op de gebieden die de grootste invloed hebben op het klimaat,
met name hernieuwbare energie, beheer en de aanpassing van de energienetten, duurzame
mobiliteit, landbouwproductie, circulaire economie en alle sectoren die rechtstreeks streven naar
een lagere uitstoot van broeikasgassen. B Naast de ontwikkeling en verspreiding van nieuwe
technologieën is het essentieel de opleidingsprofielen om de banen die aan de energietransitie
gekoppeld zijn, op duurzame wijze te behouden en te ontwikkelen en de noodzakelijke polyvalentie
van opleidingsprofielen te bestendigen. A
Vanaf 2020 zal 5 tot 10% van het O&O-budget bestemd worden voor projecten die betrekking
hebben op klimaat en energie en zal er ook ingezet worden op maatschappelijke innovatie . A
België moet zorgen voor een verantwoorde, veilige en duurzame omkadering van de stopzetting van
het gebruik van kernenergie voor elektriciteitsproductie in België, om te voorkomen dat toekomstige
generaties met onverantwoorde lasten worden geconfronteerd.
Vlaggenschipacties
• FED: Verderzetting van het Energietransitiefonds, dat jaarlijks een financiering van 20 miljoen
euro ontvangt ter ondersteuning van de uitbouw van duurzame en innoverende
technologieën en projecten. H,
53
Het Energietransitiefonds beoogt onderzoek en ontwikkeling op het vlak van energie aan te
moedigen en te ondersteunen.
In het kader van het Energietransitiefonds organiseert de Algemene Directie Energie elk jaar
een oproep tot voorstellen overeenkomstig artikel 3, §1, van het koninklijk besluit van 9 mei
2017 tot vaststelling van de gebruiksvoorwaarden van het Energietransitiefonds.
De huidige oproep beoogt innoverende en onderzoeksprojecten te ondersteunen binnen de
volgende federale energiebevoegdheden:
• hernieuwbare energie in de Belgische exclusieve economische zone in de Noordzee;
• biobrandstoffen;
• kernenergie;
• bevoorradingszekerheid;
• netevenwicht.
Het budget van het Energietransitiefonds voor 2018 bedraagt 30 miljoen euro, dat als
subsidie kan worden toegekend aan projecten die aan alle betreffende voorwaarden voldoen
en die betrekking hebben op:
� onderzoek en ontwikkeling,
� investering in onderzoeksinfrastructuur of innovatieclusters, of op
� innovatie door kmo's.
Deze oproep staat open voor:
• rechtspersonen opgericht overeenkomstig Belgisch recht en voor;
• rechtspersonen opgericht volgens wetgeving van een andere lidstaat van de
Europese Unie.
De eerste oproep werd afgerond in mei 2018.
• ondersteuning nucleair onderzoek en verdere ontwikkeling nucleaire fusie (MYRRHA):
België zal voor de komende decennia een prioriteit moeten blijven maken van de verderzetting van
zijn R&D activiteiten en vernieuwingen, van het behoud of de ontwikkeling van een hoog niveau van
competentie, expertise en knowhow op nucleair gebied. Binnen een internationale context zal België
het nodige onderzoek verderzetten rond vernieuwende oplossingen voor hoogradioactief afval, voor
kwalificatie van de materialen uit kernfusiereactoren; dit behoud van competenties moet bovendien
maken dat de productie van radio-isotopen in België behouden blijft.
België zal blijven werken aan de ontwikkeling van nucleaire fusie-energie in samenwerking met
EURATOM en de andere lidstaten bij de uitvoering van de Europese roadmap "Fusion Electricity A
roadmap to the realisation of fusion energy"
Andere maatregelen
Het moet duidelijk zijn dat de bovenstaande lijst niet exhaustief is, maar een indicatie geeft van het
brede scala aan innovaties die een belangrijke rol kunnen spelen in een succesvolle energietransitie.
Competitiviteit
54
Doelstellingen
Ervoor zorgen dat de verschillende componenten van de energiekost in België niet hoger zijn dan in
onze buurlanden, zodat de concurrentiekracht van onze ondernemingen en de koopkracht van de
gezinnen gevrijwaard blijven. C
Vlaggenschipacties
• Energienorm, ter vrijwaring van concurrentiekracht van onze ondernemingen en de
koopkracht van de gezinnen. C, P
Deze norm, die afhankelijk is van het verbruiksprofiel en de energie-intensiteit. C
� Om de concurrentiekracht van de Belgische industrie te beschermen, alsook om de
werkgelegenheid te behouden, zal er een energienorm bestemd voor, vooral energie-
intensieve, ondernemingen ingevoerd worden.
� Een jaarlijkse studie wordt gezamenlijk door de vier regulatoren uitbesteed. De studie zal
als ijkpunt dienen om de evolutie van de elektriciteitsprijzen voor de verschillende
sectoren te monitoren. De eerste studie zal eind 2018 opgeleverd worden. Bij het
uitwerken van de energienorm zullen de verschillende entiteiten zich op de resultaten van
de studie baseren. Deze energienorm zal ertoe bijdragen om een level playing field te
creëren met de ons omringende landen.
Andere maatregelen
• Actieve participatie van de consument bevorderen. A
