Αναγνώριση, βιολογία και

αντιμετώπιση των κυριότερων εχθρών

στις βιολογικές καλλιέργειες

Κλάδος Προστασίας Φυτών και Μελισσοκομίας

Τμήμα Γεωργίας

Σεπτέμβριος, 2016

• αναγνώριση- τακτικές παρατηρήσεις και

επισκοπήσεις στις καλλιέργειες

• κατανόηση βιολογίας εχθρού

Σωστή αντιμετώπιση

• προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα

(εισαγωγή)

• βιολογική αντιμετώπιση εντομολογικών

εχθρών

• Προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα (εισαγωγή)

• Χρήση εγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών προϊόντων (Φ.Π) και

άλλων σκευασμάτων που επιτρέπονται στη βιολογική γεωργία π.χ

θειάφι, πυρεθρίνες, spinosad, azadirachtin, εκχυλίσματα φυτικής

προέλευσης κ.α

• Χρήση φυσικών-εχθρών/ωφέλιμα έντομα

Βιολογική καταπολέμηση

Φυσικοί εχθροί

Ωφέλιμοι οργανισμοί που παρασιτούν/τρέφονται από τους εχθρούς των

φυτών

Κατηγορίες φυσικών εχθρών

• παρασιτοειδή: αναπτύσσονται συνήθως εσωτερικά του ξενιστή-εχθρού

με την τοποθέτηση αυγών στο εσωτερικό του εντόμου-εχθρού. Τα

ενήλικα που εκκολάπτονται τρέφονται από το ξενιστή τον οποίο και

σκοτώνουν.

• παθογόνα: μικροοργανισμοί (π.χ βακτήρια, μύκητες, ιοί) σκοτώνουν το

ξενιστή π.χ Βάκιλλος εναντίον διαφόρων προνύμφων (σκουληκιών).

• άρπαγες: σκοτώνουν και τρέφονται από τον ξενιστή. Διάφορα στάδια

ανάπτυξης των άρπαγων μπορούν να συμβάλουν στον έλεγχο των

εχθρών.

Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παρασιτοειδή, τα παθογόνα και λιγότερο

οι άρπαγες έχουν εξειδικευμένη δράση και επιτίθενται/ελέγχουν ένα

περιορισμένο αριθμό συγγενικών ειδών.

Ακολουθούν περιγραφές και αναφορές σε συγκεκριμένους εχθρούς,

ομάδες, τάξεις και οικογένειες εντόμων που προσβάλουν διάφορες

καλλιέργειες.

Είναι αδύνατη η λεπτομερής περιγραφή όλων των εχθρών που

προσλαμβάνουν τις καλλιέργειες.

Για περισσότερες πληροφορίες θα πρέπει να απευθύνεστε στα κατά

τόπους Επαρχιακά Γεωργικά Γραφεία και στον Κλάδο Προστασίας

Φυτών και Μελισσοκομίας, Τμήμα Γεωργίας.

Σημείωση

Γενικά μορφολογικά χαρακτηριστικά

• μοιάζουν με πολύ μικρές αράχνες

• μεγέθη περίπου 5mm (σχεδόν αόρατα με γυμνό μάτι)

• σχήμα: σφαιρικό, ελλειψοειδές, ρομβοειδές ή

σκωλικόμορφο

• φέρουν 4 ζεύγη ποδών εκτός από οικ. Eriophyidae που

φέρουν 2 ζεύγη ποδών (έντομα 3 ζεύγη ποδών)

1. Ακάρεα

• Φυτοφάγα/Φυτοπαράσιτα: ζουν/τρέφονται σε βάρος

καλλιεργούμενων φυτών και ζιζανίων, προσβάλουν το υπέργειο (π.χ

φύλλα) και υπόγειο (π.χ ρίζες, βολβοί) μέρος των φυτών

• Αρπακτικά: ζουν/τρέφονται σε βάρος άλλων ζωικών οργανισμών

π.χ άλλων ακάρεων, εντόμων και των αυγών τους. Σημαντική

κατηγόρια για τη βιολογική καλλιέργεια (φυσικοί εχθροί-άρπαγες)

• Σαπροφάγα: τρέφονται από οργανικά υπολείμματα

• Ζωικά παράσιτα: παράσιτα ζώων και ανθρώπων π.χ τσιμπούρια

Κατηγορίες ακαρέων (τρόπος διατροφής)

• στάδια ανάπτυξης: περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα ανήλικα στάδια

μεταξύ αυγού -ακμαίου

• βιολογικός κύκλος: από 7-50 ημέρες, ανάλογα με την εποχή και τις

συνθήκες του περιβάλλοντος

• υψηλός βαθμός αναπαραγωγής

• γενικά για την επιβίωση τους και για την προσβολή των φυτών

απαιτούν θερμοκρασία περιβάλλοντος από 10-35°C και σχετική

υγρασία 30-70%

• ευνοϊκότερες συνθήκες ανάπτυξης: θερμοκρασία 26-35°C,

30-35% σχετική υγρασία

• κάθε θηλυκό εναποθέσει συνολικά έως 150 αυγά σε 10-15 ημέρες

(συμβάλλει σημαντικά η κατάσταση του φυτού ξενιστή και η

θερμοκρασία του περιβάλλοντος)

• τα αρσενικά έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής

Γενικά χαρακτηριστικά

- διαχειμάζοντα θηλυκά άτομα (τα οποία παρουσιάζουν μεγάλη

κινητικότητα)

- τον άνεμο που μεταφέρει αυγά, ανήλικα και ακμαία κατά την

πτώσης των προσβεβλημένων μερών

- με τη βοήθεια των μεταξένιων νημάτων (παρασύρονται και

καλύπτουν μεγάλες αποστάσεις)

- από άλλα έντομα

- τον άνθρωπο (καλλιεργητικές εργασίες)

Διασπορά

Άμεσες ζημιές

• μυζούν φυτικούς χυμούς από τα φυτά

• ζημιές μηχανικής φύσεως

• ζημιές από εγχεόμενες ουσίες κατά τη διατροφή στους φυτικούς ιστούς

στο (α) υπέργειο μέρος π.χ μικρές στοές στα στελέχη βολβοειδών (π.χ

Phyzoghyphus spp., Tyrophagus spp.) και (β) υπόγειο μέρος π.χ σε

βολβούς και ρίζες (π.χ Phyzoghyphus spp.)

Έμμεσες ζημιές

μετάδοση παθογόνων (Οικ. Eryiophyidae)

- ιώσεων (μέσω διατροφής)

- μύκητες και βακτήρια (κυρίως μηχανική μεταφορά)

Συμπτώματα του ιού της ροζέτας της τριανταφυλλιάς

Μεγάλοι πληθυσμοί σε μικρό χρονικό διάστημα (κυρίως θερμούς μήνες)

• φυλλόπτωση, ανθόρροια

• αλλοίωση του σχήματος φύλλων και καρπών (κηκίδες-τοπικές

παραμορφώσεις, ερινώσεις)

• περιφεριακό καρούλιασμα

• ομοκεντρικές δακτυλιωτές κηλίδες (από εγχεόμενες ουσίες λόγω

διατροφής από τους φυτικούς ιστούς)

• καθολική ξήρανση των φυτών

• ποιοτική και ποσοτική ζημιά

Γενικά συμπτώματα (εξαρτάται από το είδος)

Ακολουθούν παραδείγματα σημαντικών φυτοφαγών ακαρέων...

Tetranychus urticae (κοινώς τετράνυχος)

• προσβάλει: οπωροφόρα, εσπεριδοειδή,

άμπελο, λαχανικά, ψυχανθή, ανθοκομικά κ.α

• στάδια ανάπτυξης: αυγό -προνυμφικά στάδια

-ακμαίο

• εντοπίζεται συνήθως στην κάτω επιφάνεια

των φύλλων χωρίς να αποκλείεται και η

πάνω επιφάνεια

• αποικίες (διάφορα στάδια ανάπτυξης)

• στην άνω επιφάνεια του φύλλου

εμφανίζονται κίτρινες, καστανές νεκρωτικές

κηλίδες

• προσβάλουν φύλλα, στελέχη, νεαρούς

βλαστούς, καρπούς

• βιολογικός κύκλος: 5-8 ημέρες σε 30-32°C

και σχετική υγρασία 33-45%

• σημαντικές απώλειες σε θερμοκήπια

θηλυκό & αρσενικό

αυγά

ανήλικα στάδια-νύμφες

Στάδια ανάπτυξης T. urticae

• προσβάλει γιγαρτόκαρπα, πυρηνόκαρπα, αμπέλι, φράουλα,

καλλωπιστικά κ.α.

• μέχρι και 9-10 γενεές/έτος

• διάρκεια ζωής ακμαίου περίπου 19-22 ημέρες, θηλυκό έως 25-60 αυγά

Panonychus ulmi (κόκκινος τετράνυχος μηλιάς)

αρσενικό θηλυκό

αυγά

• τα ακμαία εγκαθίστανται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων

• προκαλούν κηλίδες, πρόωρο μαρασμό, ξήρανση και πτώση φύλλων

Συμπτώματα

χειμερινά αυγά P. ulmi

• προσβάλει κυρίως εσπεριδοειδή και λιγότερο την καρυδιά, συκιά,

τριανταφυλλιά, αμυγδαλιά

• εμφανίζεται κυρίως άνοιξη και φθινόπωρο

• τα θερμά και ξηρά καλοκαίρια καθώς και οι δυνατοί άνεμοι μειώνουν

σημαντικά του πληθυσμούς

• εγκαθίστανται κυρίως στην άνω επιφάνεια των φύλλων και κατά

μήκος της κεντρικής νεύρωσης χωρίς να σχηματίζονται αποικίες

Panonychus citri (τετράνυχος των εσπεριδοειδών)

Γενικά χαρακτηριστικά

• μικρόσωμα και σκωληκόμορφα

• παρουσία μόνο δύο ζεύγη ποδιών

• μεγάλη τροφική εξειδίκευση (πλείστα είδη μονοφάγα ή ολιγοφάγα)

• άμεσες ζημιές (υπερτροφικές τρίχες γνωστές ως ερινώσεις,

παραμορφώσεις φύλλων και οφθαλμών, παραγωγή κηκίδων)

• έμμεσες ζημιές μετάδοση ιώσεων π.χ ίωση της ροζέτας της

τριανταφυλλιάς

Ακάρεα -Οικογένεια Eriophyidae

(ερινιώσεις)

• προσβάλλει κυρίως ντομάτα, πιπεριά, μελιτζάνα,

πατάτα (οικ. Solanaceae)

• βιολογικός κύκλος σε 7 ημέρες κατά τη θερινή

περίοδο, θηλυκό έως 50-60 αυγά

• προσβάλουν καρπούς, μίσχους και φύλλα

• υψηλές προσβολές προκαλούν υπόφαιες κηλίδες

που γίνονται γρήγορα νεκρωτικές με αποτέλεσμα

το φυτό να ξεραίνεται

Aculops lycopersici (μπρούτζινη ακαριώση της ντομάτας)

συστροφή μίσχων και φύλλων προσβολή σε καρπούς

• μικροσκοπικό, ανοιχτοκίτρινο

• προσβάλλει φύλλα, βλαστούς και καρπούς

εσπεριδοειδών

• ωοτοκία μέσα στους οφθαλμούς νέας βλάστησης

(φυλλοφόρους, ανθοφόρους)

• γρήγορη αναπαραγωγή, μια γενεά/7-10 ημέρες

Phyllocoptruta oleivora

(σκωριώδης αράχνη ή ραστ-μάιτ)

Σύμπτωμα στα πορτοκάλια

σκούρο καφέ-μπρούντζινο χρώμα Σύμπτωμα στα λεμόνια

αργυρόχρουν (ασημένιο) χρώμα

Προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα (εισαγωγή)π.χ - εντατική παρακολούθηση καλλιέργειας

- παρακολούθηση διακύμανσης πληθυσμών με παγίδες διαφόρων τύπων

- χρήση βιολογικών σκευασμάτων για μείωση πληθυσμών εντόμων/ακαρέων(θειάφι, άλατα καλίου-σαπούνι, πυρεθρίνες, εκχυλίσματα από φυτά)

Μονοετή φυτά π.χ κηπευτικά, καλλωπιστικά

- αμειψισπορά

- χρήση ανθεκτικών ποικιλιών

- καταστροφή αυτοφυών φυτών-ξενιστών

π.χ θερμοκηπιακές καλλιέργειες: (α) απομάκρυνση περιμετρικά του θερμοκηπίουυπολειμμάτων προηγούμενων καλλιεργειών, ζιζανίων-ξενιστών και μη χρηστικώνυλικών, όπως σπασμένα κασόνια, νάυλον κ.τ.λ γιατί αποτελούν ξενιστές ή εστίεςσυνάθροισης ακάρεων /εντόμων.

(β) περιμετρική φύτευση του θερμοκηπίου αρωματικών φυτών με απωθητική δράσηγια τα φυτοφάγα, ταυτόχρονα προσφέρουν καταφύγιο στην ωφέλιμη εντομοπανίδαπ.χ ρίγανη, θυμάρι, λεβάντα, βασιλικός που δεν έχουν κίτρινα, κόκκινα, μπλε ή άσπραάνθη, καθώς συχνά προσελκύουν κυρίως θρίπες ή άλλα φυτοφάγα.

Καταπολέμηση (ακαρέων) στη βιολογική γεωργία

• διατήρηση φυσικών εχθρών και ενθάρρυνση της βιοποικιλότητας - κυρίως

σε ανοικτές καλλιέργειες και παρουσία κυρίως γενικών άρπαγων

• εξαπόλυση φυσικών εχθρών –εμπορεύσιμα σκευάσματα

εξειδικευμένη δράση ενός φυσικού εχθρού ή γενικός άρπαγας

κυρίως θερμοκηπιακές καλλιέργειες με ελεγχόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες

- περιβαλλοντικές συνθήκες/απαιτήσεις φυσικών εχθρών

Ωφέλημα έντομα -φυσικοί εχθροί για την καταπολέμηση

εντόμων/ακαρέων στις καλλιέργειες

π.χ εξειδικευμένη δράση ενός φυσικού

εχθρού π.χ Phytoseiulus persimilis για τα

είδη Tetranychus spp. μόνο

Εξαπόλυση φυσικών εχθρών (αφορά κυρίως κλειστές καλλιέργειες)

1. Έγκαιρη επισήμανση – συστηματικές/σχολαστικές επιβλέψεις

αρχικά στα σημεία εισόδου, κατά μήκος παραθύρων, δείγματα από χαμηλά,

μεσαία και κορυφαία φύλλα

2. Προληπτικές εξαπολύσεις

πριν τον εντοπισμό εχθρού στο θερμοκήπιο. Εξαπολύονται συνήθως έντομα/

ακάρεα που τρέφονται με εναλλακτικές πηγές διατροφής π.χ γύρη

παραδείγματα αρπακτικών ακαρέων:

Amblyseius swirskii (κατά αλευρώδη και θρίπα)

Neoseiulus (Amblyseius) californicus (κατά τετράνυχου)

A. swirskii κατά θρίπα (ανήλικου

σταδίου)

A. californicus κατά τετράνυχου

3. Άμεση καταστολή/καταπολέμηση

• μετά τον εντοπισμό του εχθρού

• σωστή αναγνώριση και εκτίμηση ύψους προσβολής (εξειδίκευση

φυσικού εχθρού και επιζήμιου εχθρού)

- στόχος

- δοσολογία (ποσότητα εξαπόλυσης)

- συνθήκες εξαπόλυση (π.χ απόγευμα σε θερμοκρασίες πάνω από 25°C,

στο έδαφος)

Phytoseiulus persimilis κατά

Tetranychus urticae

μερικά παραδείγματα…

• μεσογειακή μύγα

• δάκος ελιάς

• κηκιδόμυγα βλαστού ελιάς

2. Δίπτερα έντομα

• μικρή μύγα, μοιάζει με την

οικιακή μύγα (μικρότερη)

• πολυφάγο έντομο, τεράστιες

καταστροφές , προσβάλει σχεδόν

όλα τα φρούτα π.χ εσπεριδοειδή,

πυρηνόκαρπα και γιγαρτόκαρπα

• στάδια ανάπτυξης: αυγό,

προνύμφες (σκουλήκια), νύμφη,

ενήλικο (τέλειο)

• πολλές γενεές/έτος, ανάλογα με τις

καιρικές συνθήκες και

διαθέσιμους ξενιστές

• περιορισμένη παρουσία - μονό

στις ιδιαίτερα ψυχρές περιόδους

του χειμώνα

Μεσογειακή μύγα (Ceratitis capitata)

• τα σκουλήκια εισέρχονται στη σάρκα του καρπού μετά την εναπόθεση

αυγού και την καταστρέφουν

• τα προσβεβλημένα φρούτα συνήθως πέφτουν στο έδαφος

• περίοδο προσβολής: πριν την ωρίμανση των φρούτων (λίγο πριν την

αλλαγή του χρώματος), κατά την ωρίμανση και στη πλήρη ωρίμανση

• έχουν παρατηρηθεί προσβολές σε ανώριμα φρούτα π.χ ροδάκινα-

έγκριση κόμης από το σημείο προσβολής - πλείστες περιπτώσεις δεν

ολοκληρώνεται ο βιολογικός κύκλος του εντόμου

• εμπορική υποβάθμιση ποιότητας

Ζημιές

έγκριση κόμης από το σημείο

προσβολής σε ανώριμο καρπό

Καταπολέμηση

Σε μερικές περιπτώσεις είναι αρκετά δύσκολη λόγω συνεχούς παρουσίας

ξενιστών στο ίδιο/γειτονικά τεμάχια

• προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα (εισαγωγή)

• παγίδες παρακολούθησης

• δολωματικοί και καθολικοί ψεκασμοί με βιολογικά σκευάσματα π.χ

πυρεθρίνες, spinosad

• μαζική παγίδευση

Βασική αρχή: η καταπολέμηση θα πρέπει να είναι έγκαιρη και αν είναι

εφικτό ομαδική από όλους τους παραγωγούς μιας περιοχής

Καλλιεργητικά μέτρα

• να μην καθυστερεί η συγκομιδή των φρούτων

• να αποφεύγεται συγκαλλιέργεια διαφόρων ειδών δένδρων με

διαφορετικό χρόνο ωρίμανσης φρούτων

• να καταστρέφονται τα προσβεβλημένα φρούτα με βαθύ θάψιμο ή

κάψιμο ώστε να μειώνεται το μόλυσμα

Θα πρέπει να απομακρύνονται τα

προσβεβλημένα φρούτα

Καταπολέμηση

Α. Δολωματικοί ψεκασμοί

- κυριότερη μέθοδος καταπολέμησης

- οικονομική μέθοδος

- προστασία περιβάλλοντος και ανθρώπου

- ψεκασμός μέρους του δέντρου - κάθε δέντρο ή δέντρο ανά δέντρο ή σειράανά σειρά

Β. Καθολικοί ψεκασμοί

Ψεκάζονται όλα τα δέντρα και γίνεται κυρίως όταν ο πληθυσμός του εντόμου είναι πολύ μεγάλος

Βασική αρχή: για την καλύτερη εφαρμογή των καθολικών καιδολωματικών επεμβάσεων θα πρέπει να γίνεται παρακολούθηση τηςδιακύμανσης πληθυσμού του εντόμου

Για τους ψεκασμούς θα πρέπει να γίνεται χρήση εγκεκριμένωνσκευασμάτων για τη βιολογική καλλιέργεια και να έχουν έγκριση γιαδολωματικούς ψεκασμούς π.χ spinosad

Παγίδες παρακολούθησης πληθυσμού

για παρακολούθηση διακύμανσης πληθυσμού:

τροφικές παγίδες (π.χ McPhail, Tephri trap)

κολλητικές παγίδες

χρωματικές παγίδες

συνδυασμός των πιο πάνω με ή χωρίς φερομόνη

Σημ. Φερομόνες είναι «ουσίες» οι

οποίες προσελκύουν τα αρσενικά έντομα

τροφικές παγίδες (π.χ McPhail, Tephri trap)

• τοποθέτηση ελκυστικών ουσιών (π.χ διάλυμα υδρολελυμένων πρωτεϊνών,

αμμωνιακά άλατα ή στερεές ελκυστικές ουσίες) για προσέλκυση των

εντόμων

• συχνή ανανέωση ελκυστικού διαλύματος (κυρίως υγρού)

• ο ρυθμός απελευθέρωσης αμμωνίας μειώνεται σε συνθήκες υψηλής

υγρασίας

Tephri trap

McPhail

διάλυμα

υδρολελυμένων

πρωτεϊνών σε παγίδαστερεές ελκυστικές

ουσίες

συνδυασμός κολλητικών/χρωματικών παγίδων με ή χωρίς φερομόνη

(παγίδες Δέλτα, κίτρινες κολλητικές)

• οι κίτρινες παγίδες συλλαμβάνουν διάφορα ωφέλιμα έντομα

• οι παγίδες χρώματος έχουν μικρή ακτίνα δράσης (κόμη δέντρου)

παγίδα Δέλτα

φερομόνη

κολλητικό χαρτί

κίτρινη κολλητική

με φερομόνη

Παρακολούθηση της διακύμανσης της μεσογειακής μύγας με

παγίδες σε εσπεριδοειδή

Αριθμός παγίδων: 2/εκτάριο

Πότε: όταν πλησιάσει η ωρίμανση καρπών (πριν την αλλαγή χρώματος)

Τοποθέτηση: στο ύψος του ανθρώπου, νοτιοδυτικά του δέντρου,

εσωτερικά της κώμης του δέντρου

Παρατηρήσεις στις παγίδες (έλεγχος): κάθε εβδομάδα

Αποτελέσματα παρακολούθησης διακύμανσης πληθυσμού:

• Ευαίσθητοι ξενιστές π.χ σύκα, πορτοκάλια, κεράσια κ.α

Συλλήψεις στις παγίδες: 3-5 έντομα ανά παγίδα ανά εβδομάδα

- συστήνεται να γίνεται ο πρώτος ψεκασμός (καθολικός)

- ακολουθεί δολωματικός ψεκασμός σε περίπου 7 ημέρες και

επαναλαμβάνεται κάθε 7-10 ημέρες μέχρι τη συγκομιδή των καρπών

και μετά από βροχή, αν κριθεί αναγκαίο βάση των συλλήψεων στις

παγίδες.

Αποτελέσματα παρακολούθησης διακύμανσης πληθυσμού:

• Λιγότεροι ευαίσθητοι ξενιστές

Συλλήψεις στις παγίδες: 7 έντομα ανά παγίδα ανά εβδομάδα

- συστήνεται ο πρώτος δολωματικός ψεκασμός

βάση των συλλήψεων στις παγίδες και την ευπάθεια του ξενιστή γίνεται

π.χ ψεκασμός μέρους του δέντρου - κάθε δέντρου ή δέντρο ανα δέντρο ή

σειρά ανά σειρά

- ακολουθούν δολωματικοί ψεκασμοί κάθε 7-10 μέρες μέχρι τη συγκομιδή

και μετά από βροχή, αν κριθεί αναγκαία βάση των συλλήψεων στις

παγίδες.

Μαζική παγίδευση

• χρήση μόνο παγίδων για την καταπολέμηση του εντόμου

• σκοπός: καταπολέμηση με τη μαζική παγίδευση των εντόμων στις παγίδες

• γίνεται χρήση διαφόρων ειδών παγίδων

• αριθμός παγίδων ανάλογα με το είδος της παγίδας και τις συστάσεις του

κατασκευαστή

Παράδειγμα

Σύσταση για τη μεσογειακή μύγα από το

Διεθνή Οργανισμό Ατομική Ενεργεία:

τουλάχιστον 4 παγίδες ανά δεκάριο

(για Tephri trap με 3 διαφορετικά

ελκυστικά ανά παγίδα και στερεή

εντομοκτόνα δραστική ουσία)Tephri trap

• ο σημαντικότερος εχθρός της ελιάς

• ενήλικο μικρή μύγα

• στάδια ανάπτυξης: αυγό, προνύμφη

(σκουλήκι), νύμφη, ενήλικο (τέλειο)

• 3-5 γενεές/έτος

• οι προνύμφες (σκουλήκια) τρέφονται

αποκλειστικά με τον καρπό της ελιάς

(μονοφάγο)

• προσβάλει κυρίως τις αρδευόμενες

επιτραπέζιες ποικιλίες π.χ μανζαλίνο

αλλά και τις ξηρικές –παραγωγής

λαδιού ποικιλίες

• ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση

της παραγωγής (καρπών και λαδιού)

Δάκος ελιάς (Bactrocera oleae)

• στάδιο προσβολής: καρπός κατά και μετά το σταδίο σκληρωποίησης

πυρήνα

• θηλυκό μέχρι και 12 αυγά/ημέρα έως 50 αυγά (συνολικά)

• συνήθως 1 αυγό/καρπό

• ελικοειδές στοές στη σάρκα του καρπού

Ζημιές -Συμπτώματα

• ανάπτυξη μυκήτων στα σημεία

προσβολής

• υψηλές θερμοκρασίες και χαμηλή

υγρασία έχουν αρνητική επίδραση

στο δάκο

• πέραν 35°C αύξηση θνησιμότητας

και στείρα έντομα

• ευνοϊκές συνθήκες για καλή

ανάπτυξη δάκου από 9-24°C

Καταπολέμηση δάκου

• σωστή καταπολέμηση επιτυγχάνεται όταν γίνεται στον κατάλληλο χρόνο

• τοποθέτηση παγίδων για την παρακολούθηση της διακύμανσης του

πληθυσμού του δάκου

• γίνονται εβδομαδιαίες παρατηρήσεις στις παγίδες

• οι παγίδες τοποθετούνται στη βόρεια πλευρά των δένδρων που φέρουν

καρπό

• παρακολούθηση διακύμανσης πληθυσμού

• μαζική καταπολέμηση

Ειδή παγίδων (όπως μεσογειακή μύγα)

συνδυασμός κολλητικών και χρωματικών παγίδων με ή χωρίς

φερομόνη

• οι κίτρινες παγίδες συλλαμβάνουν και διάφορα ωφέλιμα έντομα

• οι παγίδες χρώματος έχουν μικρή ακτίνα δράσης (κόμη δέντρου)

• φερομόνη (φερομονική παγίδα)

• ελκυστικές ουσίες (τροφική παγίδα)

• κολλητική ουσία σε κίτρινη παγίδα

(χρωματική παγίδα)

Συνδυαζόμενη παγίδα

1. Δολωματικοί ψεκασμοί (όπως μεσογειακή μύγα)

Παρασκευή δολώματος

- διάλυση σε νερό μίας ελκυστικής ουσίας (π.χ υδρολελυμένες πρωτεΐνες)

και ενός εγκεκριμένου εντομοκτόνου για δολωματικούς ψεκασμούς

- έτοιμα σκευάσματα που περιέχουν ελκυστικές ουσίες μαζί με

εντομοκτόνο ουσία (π.χ spinosad)

Εφαρμογή δολωματικού ψεκασμού

- βόρειο εσωτερικό μέρος δέντρου

- περίπου 1 τετραγωνικό μέτρο με 300 κυβ. εκατ. δόλωμα / δένδρο, σε

χονδρές σταγόνες

- επανάληψη κάθε 10 – 15 μέρες αν υπάρχει ανάγκη (ανάλογα με τις

συλλήψεις στις παγίδες)

Καλύτερη αντιμετώπιση όταν οι δολωματικοί ψεκασμοί γίνονται

έγκαιρα και ομαδικά σε μια περιοχή

Καταπολέμηση δάκου

Καταπολέμηση δάκου

2. Μαζική παγίδευση

• Γίνεται τοποθέτηση παγίδων σε όλη την έκταση του ελαιώνα

• Στόχος: η σύλληψη με παγίδες όσο το δυνατόν περισσότερων ακμαίων

εντόμων για μείωση του πληθυσμού σε ανεκτά επίπεδα που να μην προκαλούν

οικονομική ζημιά

• Τοποθετούνται στο ύψος του ανθρώπου, στη βόρεια πλευρά του δένδρου,

μέσα στην κόμη, σε σκιερό σημείο

• 1 παγίδα/ δένδρο ή 1 παγίδα/2 δένδρα σύμφωνα με τις συστάσεις του

κατασκευαστή της κάθε παγίδας

Καταπολέμηση δάκου

Ειδή παγίδων για μαζική παγίδευση

- τροφικές παγίδες, με ή χωρίς φερομόνη π.χ McPhail ή Tephri trap

- κίτρινη κολλητική, με ή χωρίς φερομόνη

- ECO-trap ή δακο—φάκα. Χωρισμένη σε δύο μέρη, ένα μέρος με την

ελκυστική ουσία και το άλλο με το εντομοκτόνο (συνθετικό

πυρεθροείδες π.χ deltamethrin)-επιτρέπεται στη βιολογική

καταπολέμηση

ECO-trap

Καθολικοί ψεκασμοί (όπως μεσογειακή μύγα)

Ψεκασμός σε όλα τα δέντρα του ελαιώνα με εγκεκριμένα για την καλλιέργεια και

τον εχθρό βιολογικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα

Μειονεκτήματα

• μεγαλύτερο κόστος για τον παραγωγό

• επιβάρυνση περιβάλλοντος (αναλόγως του σκευάσματος)

Σημαντικό! Με τους καθολικούς ψεκασμούς υπάρχει μεγάλος κίνδυνος μείωσης

του πληθυσμού ωφέλιμων εντόμων (φυσικοί εχθροί) με συνέπεια να

παρατηρούνται εξάρσεις από άλλους εχθρούς όπως π.χ κοκκοειδή, βαμβακάδα σε

περιπτώσεις χρήσης πυρεθρίνων.

Σημαντικό! Οι καθολικοί ψεκασμοί συστήνονται μόνο σε περίπτωση υψηλού

πληθυσμού (συλλήψεις στις παγίδες) και εφόσον παρατηρηθούν υψηλά ποσοστά

προσβολής στον καρπό.

Κριτήρια επέμβασης

Συλλήψεις 5-7 δάκων/7 ημέρες/παγίδα και εφόσον……..

• ο καρπός βρίσκεται στο στάδιο πήξης (ξυλοποίησης) του πυρήνα

και μετά (στάδιο επιδεκτικό προσβολής)

• ευνοϊκές καιρικές συνθήκες (θερμοκρασία κάτω από τους 35°C)

• ποικιλία και κατάσταση καρπού (ζαρωμένοι ή όχι καρποί)

Κηκιδόμυγα βλαστών ελιάς

(Resseliella oleisuga)

Ενήλικο: μικρή μύγα

Συμπτώματα

• τοποθετεί τα αυγά σε ομάδες σε τραύματα

και σχισμές του φλοιού των κλαδίσκων (π.χ

από κλαδέματα)

• τα αυγά έχουν χαρακτηριστικό πορτοκαλί

χρώμα

• οι προσβεβλημένοι κλαδίσκοι παρουσιάζουν

καχεξία και τελικά ξεραίνονται

• οι καρποί μαραίνονται και πέφτουν πρόωρα

Καταπολέμηση

Απομάκρυνση και

καταστροφή των

προσβεβλημένων κλάδων

μερικά παραδείγματα…

• υπονομευτής της ντομάτας

• πυρηνοτρίτης

• καρπόκαψα μηλοειδών

• ευδεμίδα αμπελιού

3. Λεπιδόπτερα

• ενήλικο έντομο - πεταλούδα

• ζημιά από τις προνύμφες (σκουλήκια)

• ζημιές λόγω διατροφής σε φύλλωμα, καρπούς, βλαστούς, ρίζες σε

π.χ αμπέλια, λαχανικά, φρουτόδεντρα κ.α

• στάδια ανάπτυξής: αυγά (μεμονωμένα ή σε ομάδες), προνύμφες

(ξεκινούν αμέσως να τρέφονται, μόνες τους ή σε ομάδες), νύμφες,

ενήλικα (πεταλούδές)

Γενικά χαρακτηριστικά

• προσβάλει κυρίως τη ντομάτα (φύλλα,

καρποί) και λιγότερο φύλλωμα άλλων

σολανοειδών π.χ πατάτα, μελιτζάνα,

πιπεριά

• στάδια ανάπτυξης: αυγό, λάρβες

(σκουλήκια)-διαφόρων σταδίων, νύμφη

ενήλικο –μικρολεπιδόπτερο (πεταλούδα)

• ζημιές από τα ανήλικα στάδια –σκουλήκια

• ορύσσουν στοές στους καρπούς (ώριμους

και μη) και στα φύλλα που στα αρχικά

στάδια είναι δυσδιάκριτα

• έντονες προσβολές προκαλούν ολική

καταστροφή του φυλλώματος

Tuta absoluta (υπονομευτής της τομάτας)

1. Προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα (εισαγωγή)

2. Παρακολούθηση πληθυσμού ακμαίων εντόμων με φερομονικέςπαγίδες (παγίδες Δέλτα, παγίδες «νερού»)

Καταπολέμηση

παγίδες «νερού»

παγίδα Δέλτα

3. Μαζική παγίδευση με φερομονικές παγίδες

τοποθέτηση: περιφερειακά θερμοκηπίου, κοντά σε ανοίγματα, στους

διαδρόμους κ.α

4. Εξαπόλυση ωφέλιμων οργανισμών

εμπορεύσιμα σκευάσματα με τα παρασιτοειδή π.χ Trichogramma sp.,

αρπακτικά Macrolophus sp. κ.α

5. Σκευάσματα εγκεκριμένα για βιολογικές καλλιέργειες (π.χ spinosad,

azadirachtin) ή φυτικά εκχυλίσματα

Προσοχή! Η εξαπόλυση ωφέλιμων εντόμων και η χρήση

σκευασμάτων/φυσικών εκχυλισμάτων θα πρέπει να γίνεται με καθοδήγηση

(πιθανών μη συνδυαζόμενοι μέθοδοι)

• ενήλικο πεταλούδα

• στάδια ανάπτυξης: αυγά- προνύμφες διαφόρων σταδίων, νύμφη,

ενήλικο –μικρολεπιδόπτερο (πεταλούδα)

• ζημιά από το σκουλήκι (προνύμφη)

• 3 γενεές: ανάλογα με το φυτικό μέρος που προσβάλει: φύλλα, άνθη,

καρποί

Πυρηνοτρίτης (Prays oleae)

Άνθη: στοές στις ταξιανθίες, νήματα των

προνυμφών – Απρίλιο (ανθόβια γενεά)

Φύλλα: στοές ακανόνιστου σχήματος, Φεβρουάριο – Μάρτιο (φυλλόβια γενεά)

προσβολή σε καρπό: στοά προς τον

πυρήνα (οπή εισόδου) και στοά προς

τον κάλυκα (οπή εξόδου)

προκαλώντας καρπόπτωση

Η καρπόπτωση παρατηρείται τον Ιούνιο και/ή τον Σεπτέμβριο

Κριτήρια καταπολέμησης πυρηνοτρίτη

• προσβολή την προηγούμενη χρονιά (καρπόπτωση)

• παρακολούθηση διακύμανσης ενήλικου πληθυσμού (πεταλούδας) με

παγίδες φερομόνης

• καταπολέμηση ανθόβιας γενεάς

• οι ψεκασμοί κατά της ανθόβιας γενεάς είναι καλύτερα να γίνονται

όταν το μεγαλύτερο ποσοστό των κλειστών ανθέων έχουν πάρει

κίτρινο χρώμα (κρόκιασμα), συνήθως Απρίλιο

• ψεκασμοί με σκευάσματα που περιέχουν τη δραστική ουσία Βάκιλλος

(Bacillus thuringiensis)

λάρβα πυρηνοτρίτη στις

ανθοταξίες

• ενήλικο-γκρίζα πεταλούδα μετρίου

μεγέθους

• συνήθως 3 γενεές/έτος

• προσβάλει καρπούς μηλιάς, αχλαδιάς,

κυδωνιάς, καρυδιάς

• στάδια ανάπτυξής: αυγό, προνύμφη

(σκουλήκι), νύμφη, ενήλικο

• ζημιά: προσβολές καρπών από το

σκουλήκι (προνύμφη) ρόδινου κυρίως

χρώματος-κατευθύνεται στο εσωτερικό

δημιουργώντας στοά

• απομάκρυνση αποχωρημάτων από τη

στοά (παρουσία εντόμου)

• οι προσβλημένοι καρποί πέφτουν στο

έδαφος

Καρπόκαψα μηλοειδών

(Cydia pomonella)

είσοδος στους καρπούς μπορεί να γίνει από οποιοδήποτε σημείο,

συχνά όμως εντοπίζεται στα σημεία επαφής δύο ή περισσοτέρων

καρπών

Καταπολέμηση Καρπόκαψας

• Προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα (εισαγωγή)

• Παρακολούθηση πληθυσμού εντόμου με φερομονικές παγίδες

- εγκατάσταση παγίδων: τέλος Μαρτίου-αρχές Απριλίου (ανάλογα καιρικών

συνθηκών)

- φερομονικές παγίδες: παρακολούθηση αρσενικού ενήλικου

Με την εμφάνιση/σύλληψη των πρώτων ενήλικων στις παγίδες αρχίζει η καταμέτρηση

της μέσης ημερήσιας θερμοκρασίας και γίνεται υπολογισμός των ημεροβαθμών

(Η.Δ.Θ.)

Η.Δ.Θ= μέγιστη θερμοκρασία + ελαχίστη θερμοκρασία

2

Άθροισμα =144 αναμενόμενη εκκόλαψη αυγών και 1ος ψεκασμός

- 11oC

Υψηλής σημασίας ο 1ος ψεκασμός

εγκεκριμένα βιολογικά σκευάσματα για καταπολέμηση των

σκουληκιών π.χ σκευάσματα βακίλλου

• συνεχίζονται οι παρακολουθήσεις στις παγίδες και ακολουθούν

ανάλογες επεμβάσεις

• επεμβάσεις στο μέγιστο των συλλήψεων με ανάλογα σκευάσματα

Εναλλακτικός τρόπος παρακολούθησης πρώτης εμφάνισης

ενήλικων - λωρίδες νύμφωσης

• λωρίδες ρυτιδωμένου χαρτιού, πλάτους 10 εκ.

• τοποθέτηση: τέλος συγκομιδής περιμετρικά του κορμού σε απόσταση

40 εκ. από το έδαφος

• στόχος: καταφύγιο προνυμφών που πρόκειται να διαχειμάσουν

• τέλος χειμώνα και πριν την έκπτυξη των οφθαλμών, γίνεται αφαίρεση

τους και τοποθέτηση σε κατάλληλους κλωβούς

• παρατηρήσεις εμφάνισης ρυθμού εκκόλαψης πρώτων ενηλίκων

• εκτεταμένη εφαρμογή (σε κάθε δέντρο) αποτελεί ένα πρακτικό μέτρο

καταπολέμησης

Προσοχή! Σε εκτεταμένη εφαρμογή μετά

την απομάκρυνση των λωρίδων νύμφωσης

πρέπει να καταστραφούν (π.χ κάψιμο, βαθύ

θάψιμο)

Λωρίδες νύμφωσης

• ο σημαντικότερος εχθρός του αμπελιού

• ενήλικο-γκρίζα πεταλούδα μετρίου μεγέθους

• συνήθως 3-4 γενεές/έτος

• προσβάλει μόνο αμπέλι (άνθη, καρπούς)

• στάδια ανάπτυξης: αυγό, προνύμφη (σκουλήκι),

νύμφη, ενήλικο (πεταλούδα)

• ζημιά: το σκουλήκι (1η γενεά) προσβάλει τα

άνθη και τα συνδέει με μεταξένιους ιστούς. Οι

προνύμφες των επόμενων γενεών προσβάλουν

ανώριμους και ώριμους καρπούς

• δευτερογενείς προσβολές από μύκητες στις

προσβεβλημένες ρόγες -εξάπλωση και σε υγιείς

Ευδεμίδα της αμπέλου

(Lobesia botrana)

1. Παρακολούθηση διακύμανσης πληθυσμού με φερομονικές

παγίδες (συλλήψεις αρσενικών) και χρήση βιολογικών

σκευασμάτων

• τοποθέτηση παγίδων ανάλογα με τη τοποθεσία και ποικιλία

• καθορισμός σωστού χρόνου επέμβασης με βιολογικά σκευάσματα

π.χ βάκιλλο, spinosad, πυρεθρίνες (α) στο μέγιστο των συλλήψεων

(β) στάδια ανάπτυξης καρπού και (γ) καιρικές συνθήκες

Πρώτη επέμβαση για τη 1η γενεά: εμφάνιση στο στάδιο φούσκωμα-

κρόκιασμα της ανθοφορίας ή εμφάνιση των πρώτων ανθέων (συνήθως

20-30 μέρες μετά το μέγιστο των συλλήψεων). Αν απαιτείται επανάληψη

εντός 8-12 ημερών

Δεύτερη επέμβαση για τη 2η γενεά: ρόγα στάδιο μεγέθους μπιζελιού.

Ακολουθούν επεμβάσεις ανάλογα με την ποικιλία και τις συλλήψεις στις

φερομονικες παγίδες

Καταπολέμηση ευδεμίδας

• σχετικά καινούργια μέθοδος

• χρήση συνθετικών φερομονών

• δράση: διάχυση φερομόνης για αποσπάση/παρεμπόδιση αρσενικών να

εντοπίσουν τα θηλυκά

• αποτέλεσμα: παρεμπόδιση σύζευξης με σταδιακή μείωση

αναπαραγωγικής δυνατότητας- μείωση πληθυσμού και ελαχιστοποίηση

ζημιάς

2. Μέθοδος Παρεμπόδισης Σύζευξης (Mating Disruption)

Τυποποίηση της φερομόνης

σε μορφή σύρματος

• χρήση παγίδων παρακολούθησης πληθυσμού (monitoring)

• τοποθέτηση φερομονών παρεμπόδισης σύζευξης με την πρώτη σύλληψη

εντόμων και πριν τη πτήση των ακμαίων της δειαχειμάζουσας γενεάς

• αποτελεσματικότητα μεθόδου εξαρτάται από:

- πυκνότητα πληθυσμού ευδεμίδας

- μέγεθος και διαστάσεις αγρού

- κατεύθυνση επικρατούντα ανέμου και μέση θερμοκρασία

Μέθοδος Παρεμπόδισης Σύζευξης

Προσοχή! αυξημένοι πληθυσμοί εντόμων στις παγίδες παρακολούθησης

απαιτούνται εφαρμογές βιολογικών σκευασμάτων για να μειωθούν τα

επίπεδα του πληθυσμού εντός του αμπελώνα.

Περισσότερες πληροφορίες (π.χ δοσολογία, αντικατάσταση) δίνονται

από τους κατασκευαστές.

Προσβολές σε ανθοταξίες Προσβολές σε ρόγες

Προσβολές σε ρόγες

• διαφορά είδη θρίπων π.χ Frankliniella occidentalis (κηπευτικά)

• προσβάλουν διάφορα είδη κηπευτικών π.χ ντομάτες, μελιτζάνες,

πιπεριές, λαχανικών π.χ μαρούλια, φρουτόδεντρων, αμπέλι κ.α

• παρουσία άνοιξη- καλοκαίρι, ολόχρονα σε θερμοκήπια

• πολύ μικρά στενόμακρα έντομα

• ενήλικο έχει φτερά, ανήλικα στάδια ανάπτυξης χωρίς φτερά

4. Θρίπες

ενήλικο με φτερά ανήλικα στάδια

• βρίσκονται κυρίως την κάτω επιφάνεια των φύλλων

• ζημιά από τα ανήλικα στάδια και το ενήλικο έντομο

• προσβάλουν φύλλα και καρπούς

• στους καρπούς δημιουργούν εσχάρωση και παραμόρφωση

• μετάδοση ιώσεων

• χαρακτηριστικά συμπτώματα -ασημόγκριζος ή αργυρόχρος

μεταχρωματισμός

Ζημιές και συμπτώματα

1. Προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα (εισαγωγή)

2. Παρακολούθηση διακύμανσης πληθυσμού

μπλε κολλητικές παγίδες

3. Μαζική παγίδευση

μπλε κολλητικές παγίδες ή/και ταινίες

4. Φυσικοί εχθροί

Καταπολέμηση θρίπα

Φυσικοί εχθροί

Διατήρηση/εξαπόλυση ωφέλιμων

π.χ άκαρι Amblyseius barkeri και A. cucumeris

ημίπτερο Orius insidiosus (γενικός άρπαγας)

Καταπολέμηση θρίπα

Amblyseius spp. κατά θρίπα (νύμφη)Orius insidiosus κατά θρίπα (νύμφη)

• ενήλικο - μικροσκοπικό έντομο με άσπρα φτερά

• ανήλικα στάδια: προνύμφες (διαφόρων σταδίων) με

ωοειδές σχήμα

• διάφορα είδη αλευρωδών προσβάλουν π.χ κηπευτικά

(ντομάτες, μελιτζάνες και πιπεριές), εσπεριδοειδή,

καλλωπιστικά κ.α

• προσβάλουν κυρίως φύλλα και λιγότερο καρπούς

• απομυζούν φυτικούς χυμούς (ενήλικα και διάφορα

νυμφικά στάδια)

• χλωρωτικά φύλλα με τελική ξήρανση φυτού

• ανάπτυξη μυκήτων καπνιάς

• μετάδοση σημαντικών ιώσεων

5. Αλευρώδεις

ενήλικο

ενήλικο και προνύμφες

διαφόρων σταδίων

Εριώδης αλευρώδης

• προσβάλει τα εσπεριδοειδή

• ενήλικο - μικρό άσπρο έντομο με φτερά

• χαρακτηριστική κυκλική τοποθέτηση των αυγών

• στάδια ανάπτυξής: αυγό, προνύμφες διαφόρων σταδίων, ενήλικο

• προσβάλει την κάτω επιφάνεια των φύλλων

• οι αρχικές προσβολές εντοπίζονται στη τρυφερή και νεαρή

βλάστηση

• σε έντονες προσβολές προσβάλει όλη τη βλάστηση

• παράγει κηρώδη εκκρίματα και μελιτώδη απεκκρίματα (προνύμφες

και ενήλικα)

• αφαίρεση θρεπτικών ουσιών από τα φυτικά μέρη που προσβάλλει

• ευνοείται η ανάπτυξη μυκήτων καπνιάς σε φύλλα και καρπούς

• μείωση εμπορικής αξίας προϊόντων

κηρώδη εκκρίματα από προνύμφες

Συμπτώματα

ανάπτυξη μυκήτων καπνιάς σε φύλλα και καρπούς

Δεν πρέπει να γίνονται οποιεσδήποτε επεμβάσεις για την καταπολέμηση

του εριώδη αλευρώδη γιατί αναστέλλεται η ενθάρρυνση και η δημιουργία

πληθυσμού του φυσικού εχθρού Cales noacki

Η βιολογική καταπολέμηση με το Cales noacki είναι η μοναδική και η

αποτελεσματικότερη μέθοδος καταπολέμησης

Προσοχή!

Πρέπει να αποφεύγονται/περιορίζονται οι άσκοποι ψεκασμοί και στις

γειτονικές καλλιέργειες γιατί συμβάλουν αρνητικά στην ενθάρρυνση

της ανάπτυξης πληθυσμών του φυσικού εχθρού

Καταπολέμηση εριώδη αλευρώδη

ενήλικο Cales noacki

Cales noacki εναποθέτει αυγό σε προνύμφη εριώδη

αλευρώδη

Παρασιτησμένες νύμφες εριώδη αλευρώδη και οπές εξόδου του Cales

noacki

• μικρά έντομα με ωοειδές σχήμα με ή χωρίς

φτερά

• ποικιλία χρωμάτων πράσινο, κίτρινο, μαύρο

ή σκούρο χρώμα

• διάφορα είδη προσβάλουν μεγάλη ποικιλία

φυτών και δέντρων

• στάδια ανάπτυξης: ανήλικα σταδία

μορφολογικά όμοια με τα ενήλικα

6. Αφίδες (ψώρες)

• εμφανίζονται κατά ομάδες κυρίως αρχές

άνοιξης

• αρχικές προσβολές σε τρυφερά φύλλα

και βλαστούς

• απομυζούν φυτικούς χυμούς

(ανήλικα και ενήλικα έντομα)

• συστροφή τρυφερών βλαστών και φύλλων

• καχεκτικά δέντρα/φυτά με μειωμένη

παραγωγή και πιθανή φυλλόπτωση

• παρουσία μελιτωμάτων (καπνιά) σε καρπούς, βλαστούς και φύλλα

• παρουσία μυρμηγκιών στα προσβεβλημένα φυτικά μέρη

• μετάδοση ιώσεων

Συμπτώματα

• προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα (εισαγωγή)

• χρήση βιολογικών σκευασμάτων π.χ πράσινο σαπούνι, πυρεθρίνες

κ.α

• ενθάρρυνση ανάπτυξης φυσικών εχθρών (όπου μπορεί να

εφαρμοστεί) π.χ απομάκρυνση μυρμηγκιών γιατί προστατεύουν τις

αφίδες από τους φυσικούς εχθρούς

Καταπολέμηση αφίδων και αλευρωδών

τοποθέτηση ταινίας με κολλητική ουσία

για παρεμπόδιση των μυρμηγκιών

• εξαπόλυση φυσικών εχθρών κυρίως σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες

–σκευάσματα που περιλαμβάνουν φυσικούς εχθρούς όπως π.χ

γενικοί άρπαγες (πασχαλίτσες), παρασιτοειδή έντομα (Aphidius spp,

Encarsia formosa) κ.α

(ανάλογα με την περίπτωση και σύμφωνα με τις οδηγίες των

κατασκευαστών)

ενήλικο και λάρβα πασχαλίτσας κατά αφίδων

παρασιτοειδή Aphidius spp κατά των αφίδων

είσοδος αυγού παράσιτου σε αφίδα

ανάπτυξη παράσιτου εντός αφίδας

ολοκλήρωση ανάπτυξης και έξοδος παράσιτου

παρασιτοειδή Encarsia spp κατά προνύμφες αλευρωδών

είσοδος αυγού από το παράσιτο

οπές εξόδου και παρασιτισμένη

προνύμφη

έξοδος ενήλικου παράσιτου από την

παρασιτισμένη προνύμφη

7. Ξυλοφάγα έντομα

Ενήλικα έντομα: κολεόπτερα (σκολήτες) και λεπιδόπτερα

Προνύμφες (σκουλήκια) ορύσσουν στοές στο ξύλο και το φλοιό

Προσβάλουν τον κορμό, βραχίονες, κλάδους και κλαδίσκους

εξασθενημένων αλλά και υγιών δέντρων

Συμπτώματα: Εξασθένηση και ξήρανση προσβεβλημένων κλάδων και

ολόκληρου του δέντρου

νυμφικό ένδυμα

Σε μερικές περιπτώσεις γίνονται αντιληπτές

οι οπές από το νυμφικό ένδυμα, τα κοκκώδη

απορρίμματα ή τα ρινίσματα ξύλου εκτός

των οπών που ορύσσουν

Προσβολές από φλοιοφάγα έντομα

Καταπολέμηση

• απομάκρυνση (κλάδεμα) και καταστροφή των μισόξηρων ή ξηρών

κλάδων/κλαδίσκων

• διατήρηση καλής κατάσταση των δέντρων

• χρήση φερομονικών παγίδων (διαθέσιμες για κάποια είδη π.χ

ζευζέρα)

• χρήση βιολογικών σκευασμάτων με κάποια δράση μετακίνησης

όπως π.χ azadirachtin στα προσβεβλημένα μέρη π.χ κλαδίσκους και

βραχίονες αμέσως μετά την εμφάνιση των ενηλίκων στα κλαδιά

(για τα ξυλοφάγα της ελιάς συνήθως Απρίλιο)

• Λεκάνιο (ελιάς)

• Παρλατόρια

• Κόκκινη ψώρα (εσπεριδοειδών)

8. Κοκκοειδή

8. Κοκκοειδή

Δυο σημαντικά κοκκοειδή που προσβάλουν την ελιά: Λεκάνιο και

Παρλατόρια

Το ενήλικο θηλυκό προστατεύεται κάτω απλό το κέλυφος (ασπίδιο)

Θηλυκό κάτω από το ασπίδιο

Θηλυκό κάτω από το ασπίδιο και αυγά

Το ασπίδιο θηλυκού έχει σκούρο χρώμα και χαρακτηριστικό ανάγλυφο

«Η»

Συμπτώματα

• προσβάλει κλαδίσκους, τρυφερούς βλαστούς και φύλλα

• απομυζά χυμούς από τα προσβεβλημένα μέρη με αποτέλεσμα την

εξασθένηση των δένδρων

• απεκκρίνουν μελιτώδη εκκρίματα τα οποία ευνοούν την ανάπτυξη

των μυκήτων της καπνιάς- μαύρισμα φύλλων

• σε σοβαρές προσβολές προκαλεί εξασθένηση των δέντρων και

φυλλόπτωση

Λεκάνιο (Saissetia oleae)

Συμπτώματα

• προσβάλει κλαδίσκους, φύλλα και καρπό

• στους καρπούς δημιουργούνται σκοτεινόχρωμες κηλίδες (πράσινος

καρπός)

• μείωση εμπορικής αξίας καρπού

• σε σοβαρές προσβολές προκαλεί εξασθένηση των κλάδων όπου και

ξεραίνονται

Παρλατόρια (Parlatoria oleae)

• δύσκολη λόγω του ασπιδίου όπου παρέχεται προστασία

• ευπαθές μόνο τα στάδια πριν τη δημιουργία του ασπιδίου (νεαρές

προνύμφες)

Ενθάρρυνση ανάπτυξής " φυσικών εχθρών " Υπάρχουν έντομα "φυσικοί εχθροί " οι οποίοι μειώνουν αισθητά τους πληθυσμούς των κοκκοειδώνΗ αλόγιστη χρήση εντομοκτόνων με ευρύ φάσμα δράσης, έχει μειώσει τους πληθυσμούς των εντόμων αυτών

Καλλιεργητικά μέτρα π.χ κλάδευμα για καλό φωτισμό και αερισμό που υποβοηθά τα ωφέλιμα και μείωση υγρασίας που ευνοεί π.χ το λεκάνιο και την καπνιά.

Όταν κριθεί αναγκαία γίνεται ψεκασμός το χειμώνα ή το καλοκαίρι με θερινό λάδι ή άλατα καλίου

Καταπολέμηση κοκκοειδών

οπές εξόδου φυσικού εχθρού κατά του λεκανίου

Κόκκινη ψώρα (Aonidiella aurantii)

• ένας από τους σοβαρότερους εχθρούς των εσπεριδοειδών

• μόνο η νεαρή προνύμφη (έρπουσα) μπορεί να μετακινείται

• καλύπτεται σχεδόν σε όλα τα βιολογικά στάδια από ένα κηρώδες

σκληρό κάλυμμα (ασπίδιο) στο θηλυκό έντομο

• το αρσενικό είναι ένα μικρό φτερωτό έντομο

• έχει συνήθως 4 γενεές το χρόνο

θηλυκό αρσενικό

θηλυκό και έρπουσες προνύμφες

κάτω από το ασπίδιο

Ζημιά

• προσβάλει φύλλα, βλαστούς και καρπούς

όλων των σταδίων

• αλλοίωση της εμφάνισης των καρπών είτε με την

παρουσία τους είτε με τις κηλίδες που αφήνουν όταν

απομακρυνθούν

• όταν η προσβολή είναι έντονη παρατηρείται

εξασθένηση του δένδρου

Καταπολέμηση κόκκινης ψώρας

Προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα (εισαγωγή) π.χ:

• τακτική παρακολούθηση των δέντρων για εντοπισμό έρπουσων

μορφών (ανήλικα στάδια εντόμου)

• καλός αερισμός των δένδρων (κλάδεμα - αφαίρεση λαίμαργων)

• όπου δεν υπήρχε καθόλου προσβολή κατά τον προηγούμενο χρόνο

δεν συστήνεται οποιοδήποτε μέτρο - συνεχίζεται η τακτική

παρακολούθηση

• όπου υπήρχε προσβολή κατά τον προηγούμενο χρόνο επιβάλλεται

παρακολούθηση (φερομονικές παγίδες) και πιθανή επέμβαση με

κατάλληλο σκεύασμα όταν παρατηρείται η παρουσία των νεαρών

έρπουσων μορφών

Καταπολέμηση κόκκινης ψώρας

• τοποθέτηση φερομονικών παγίδων για παρακολούθηση της πτήσης

των αρσενικών (π.χ παγίδες Δέλτα)

- τοποθέτηση παγίδων από Απρίλιο – Νοέμβριο

- αύξηση πληθυσμού στις παγίδες – παρατηρήσεις για έρπουσες

μορφές στα διάφορα φυτικά μέρη

• συστήνονται ψεκασμοί με θερινό λάδι (parafinic oil)

Προσοχή! Tα δένδρα πρέπει να είναι καλά ποτισμένα και η χρήση

θερινού λαδιού να γίνεται όταν η θερμοκρασία είναι κάτω από 32°C

Για αποτελεσματικούς ψεκασμούς τα δέντρα να καλύπτονται πλήρως με

το ψεκαστικό διάλυμα και να γίνεται επίσης συνεχής ανάδευση του

ψεκαστικού διαλύματος

Φυσικοι εχθροί κόκκινης ψώρας

παράσιτα Aphytis melinus και Comperiella bifasciata

Γενικά τα παρασιτοειδή ειναι πολύ ευαίσθητα στα υπολείμματα Φ.Π

Παρουσία μυρμηκιών λειτουργεί αρνητικά στην ικανότητα τους να

παρασιτούν το έντομο - εχθρό

A. melinus παρασιτεί κόκκινη ψώρα

A. melinusC. bifasciata

Παρασιτισμένη

κόκκινη ψώρα

από C. bifasciata

9. Βαμβακάδα

• στάδια ανάπτυξης: αυγό-προνυμφιακά στάδια- ενήλικο (μοιάζει με

πρασινοκίτρινο τζιτζικάκι)

• προσβάλει ανθοταξίες, κορυφές βλαστών, φυτικά μέρη

• προνύμφες και ενήλικα μυζούν χυμούς

• προνύμφες παράγουν λευκό κηρώδες έκκριμα (βαμβακάδα) όπου

καλύπτει το σώμα τους και τα προσβεβλημένα μέρη

• εμποδίζεται η άνθηση, πτώση ανθοταξιών, ανθών και μείωση

καρπόδεσης

• πολύ υψηλές θερμοκρασίες αναστέλλουν την ανάπτυξη της

ενήλικο έντομο

• καλλιεργητικά μετρά όπως π.χ σε περιπτώσεις εντόνων προσβολών

συστήνεται αφαίρεση των προσβεβλημένων μερών του φυτού

• βιολογικά σκευάσματα π.χ θερινό λάδι

Προσοχή! Προστασία ωφέλιμων εντόμων

Καταπολέμηση βαμβακάδας

10. Ψευδόκοκκοι

• στάδια ανάπτυξης: αυγό- προνύμφη (διάφορα στάδια)-ενήλικο

• ενήλικα (θηλυκά): έχουν στρογγυλό ή ωοειδές σχήμα

και το σώμα τους καλύπτεται με κηρώδες έκκριμα που μοιάζει με

βαμβακάδα

• ανήλικα: μαλακά με ωοειδές κυρίως χρώμα, έχουν πόδια

(έρπουσες μορφές)

• σχεδόν όλα τα σταδία παράγουν μελιτώδη απεκκρίματα

• προσβάλλουν αρχικά νεαρά και τρυφερά μέρη

• σε προχωρημένο στάδιο προσβολής προσβάλουν όλα τα μέρη

φύλλα, βλαστούς, κλάδους και καρπούς

• παράγουν άφθονα μελιτώματα και αναπτύσσονται οι μύκητες

της καπνιάς σε καρπούς και φύλλα

• αρχικές προσβολές παρατηρούνται συνήθως στους κάλυκες

και σημείο επαφής μεταξύ καρπών

• προκαλείται εξασθένηση των δένδρων

• μετάδοση του ιού GRLaVστα αμπέλια

Συμπτώματα

Καταπολέμηση Ψευδόκοκκων

• προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα (εισαγωγή)

• τακτικές επιθεωρήσεις

• δύσκολη καταπολέμηση λόγω της παρουσίας της βαμβακάδας ή/και των

μελιτωμάτων

• χρήση θερινού λαδιού και έγκαιρη καταπολέμηση στο κατάλληλο στάδιο

(αρχικά στάδια) πριν τη δημιουργία βαμβακάδας

• φυσικοί εχθροί

Προσοχή! Σε περίοδο υψηλών θερμοκρασιών η χρήση θερινού λαδιού

πρέπει να γίνεται τις απογευματινές ώρες και αφού τα δέντρα έχουν

ποτιστεί προηγουμένως

Το κλειδί της επιτυχίας της βιολογικής

καταπολέμησης βρίσκεται στο λεπτό σημείο του

έγκαιρου εντοπισμού του φυτοφάγου.

Για το λόγο αυτό απαιτείται καλή γνώση των

φυτοφάγων που αφορούν την εκάστοτε καλλιέργεια,

της βιολογίας των φυτοφάγων αυτών και της

ηθολογίας τους (συμπεριφορά-συνήθειες).

Ευχαριστώ για την προσοχή σας