Бухородаги миллий-маданий марказлар фаолиятиe-tarix.uz/vatan-tarixi/715-maqola.pdf · қадриятлар аҳамиятини ривожлантириш

Бухородаги миллий-маданий марказлар фаолияти

Ўзбекистон ҳудудида қадимдан кўплаб миллат ва элат вакиллари баҳамжиҳат истиқомат қилиб келади.Уларўртасидаасрлардавомидамиллийнизоларбўлмаганлигихалқимизнингазалийбағрикенглигиникўрсатади.

Халқимиз ҳаётида миллатлараро бағрикенглик чуқур тарихий илдизларга эга. Миллий,маданийхайрихоҳликўзбекхалқинингўзигахосфазилатигаайланган.Бағрикенгликғоялариниқарортоптиришўтамуҳимтамойилбўлиб,бугунгикуннингдолзарбмасаласи

1 / 68


бўлибқолмоқда.

1995 йил 16 ноябрда қабул қилинган бағрикенглик тамойиллари Декларациясида шундай дейилган:“ХХIасрбўсағасидаЎзбекистоннингқиёфасинитинчликваосойишталик,сиёсийбарқарорликвамиллатларарототувлик,динийҳамдамафкуравийбағрикенглик,маданиятларнингуйғунлашуви,турлимиллатваэлатларнингжамиятҳаётидатенгликасосидаиштирокэтишинибелгилайди.ИнсонҳуқуқларивадемократияЎзбекистоннингмиллийвадавлат

2 / 68


манфаатларига,халқимизнингэрксевармиллийтафаккуртарзиваруҳиятигатўламоскелади”[1].

Бугунги кунда кўпмиллатли мамлакат ҳисобланган Ўзбекистонимизда ўзбеклар билан бирга137 данзиёдмиллатваэлатвакиллариаҳилваиноқяшайдивабумуборакзаминниўзВатанидеббилади.ШунингучунПрезидентимизИсломКаримовтомониданайтилган“БуазизВатан – барчамизники”

3 / 68

#_ftn1


деганғоятили,динивамиллатиданқатъийназарбарчаюртдошларимизнингорзу-интилишлариниифодалайди.Чункибарчамизнингбахт-саодатимизманашуВатаннингтинчлиги,озодваободлиги,миллийравнақибиланбоғлиқ.

Ҳозирги кунда Ўзбекистонда ўн олтита диний конфессия уюшмалари фаолият юритмоқда. УларнингбирқисмиЎзбекистонучунноанъанавийдир.Давлатуларбиланўзаромуносабатда,уларгаўздиниймаросимларини

4 / 68


ўтказишвамамлакатҳаётидафаолиштирокэтишучунбарчашарт-шароитларяратилган.Буборадагиҳуқуқийасослар,яъни“Виждонэркинлигивадинийташкилотлартўғрисида”деганҚонунбиланЎзбекистонРеспубликасиКонституциясидамустаҳкамлабқўйилган.

Тарихан маълумки, Бухорода ахлоққа катта эътибор билан қарашган. Юксак инсоний фазилат – инсоннимиллатиданқатъиназарбарчамавжудотларнингсаварисифатидақадрлаш,маънавийкаомлотва

5 / 68


етуклик,адолат,инсоф,диёнатваимонкабисифатлартирикликнингбошмазмунисифатидатушунилган.

Бухоро қадимдан этник ва диний бағрикенгликнинг ўзига хос ҳудуди бўлган. Ҳозирги вақтдавоҳадатурлиэтникгуруҳларвадинийжамоалартинч-тотувяшабкелмоқдалар.Ҳақиқатанҳам,турлиэтносларвадинларгамансубодамларўртасидагиалоқа,муносабат,мулоқот,баҳс-мунозаравамузокаралармуҳимўринтутишига

6 / 68


эътиборқаратишзарур.Чункимиллатларарототувликвабирдамликкаэришишнингасосиййўлимиллийваумуминсонийқадриятлараҳамиятиниривожлантиришвамустаҳкамлашдир[2].

Бухоро вилоятида турли миллат ва элат вакиллари ўзаро ҳамжиҳатликда, тинч-тотув вааҳиляшабкелишмоқда.Уларнингўзмиллийқадриятлариниасраб-авайлашлари,бойитишлариучунҳукуматимизтомониданбарчашарт-шароитларяратилган.Зеро,инсонларорасидагиўзароҳурматмуҳити,

7 / 68

#_ftn2


уларқайситилдасўзлашишиданқатъиназар,Ўзбекистондебаталганумумийуйимиздаҳукмсураётгантинчлик,барқарорликваосойишталикнинг энгмуҳимасосивагаровибўлибхизматқилмоқда[3].

Миллатлараро тотувлик ва ҳамжиҳатлик – умумбашарий қадрият. У муайян жамиятда яшаб,ягонамақсадйўлидамеҳнатқилаётгантурлимиллатваэлатвакиллариаҳиллигинингмаънавийасосинимустаҳкамлайди,

8 / 68

#_ftn3


шуҳудуддагитинчликвабарқарорликнинг,тараққиётнингкафолатибўлибхизматқилади.

Мамлакатимизда фуқаролар ҳамжиҳатлиги ва миллатлараро тотувликни мустаҳкамлашга кўмаклашишмақсадида юқоридақайдэтганимиздек, 1989йилдандастлабкимиллиймаданиймарказлартузилди.БумарказларнингчинакамривожланишваравнақтопишиЎзбекистонмустақилликкаэришганиданкейинбошланди.Миллий-маданиймарказларфаолиятиниЎзбекистонРеспубликасиВазирларМаҳкамасининг1992

9 / 68


йил13январдагиқарорибиланташкилэтилганРеспубликабайналмилалмаданиятмарказимувофиқлаштиради.Ўзбекистонмустақиллигиуларнингсамаралифаолиятюритишиучункенгимкониятларнияратибберди.

Бухоро вилоятида ҳам арман миллий-маданий маркази, Бухоро яҳудийлари “Шалом” маданиймаркази,Ўзбекистоннемислари“Видергебург”маданиймаркази,Республика“СветлицаПольска”полякмаданиймарказинингвилоятфилиали,русмаданиймаркази,“Офтоби

10 / 68


Сўғдиён”тожик-форсмиллий-маданиймаркази,татар-бошқирдмиллий-маданиймаркази,туркманмиллий-маданиймаркази,Бухоро шаҳаркорейсмиллий-маданиймаркази,Бухоро шаҳартуркмиллий-маданиймарказлариташкилэтилган.Бугунгикундаушбумиллий-маданиймарказларнингўзигахосишюритишжиҳатлариваўзолдигақўйганмақсадибелгиланган.Уларнингасосийвазифасимамлакатимиздафуқароларҳамжиҳатлигивамиллатларарототувликнимустаҳкамлашга

11 / 68


кўмаклашишдир.

Рус миллий-маданий маркази. Ўзбекистонда фаолият кўрсатаётган миллий-маданиймарказларорасидамарказнингўрниваролибениҳоякаттаҳисобланади.Маълумки,маъмурий-буйруқбозликтизими,яккаҳокимликмафкурасишароитидарусмиллатиҳамўзмаънавий-маърифийасослариданайрилишдақаторсалбийҳолатларгадучкелди.Тоталитартузумшароитидарусмиллиймаданиятидаҳамбошқақаторхалқлармаданиятидагикабижиддий

12 / 68


сиёсийлашуврўйберди.Яккаҳокимликмафкурасиниўзидаифодаэтувчисинфийлик,партиявийликтамойилларитуфайлирусмиллиймаданиятидаҳамйўқотишларсодирбўлди.Албатта,собиқшўролардавридарусмаданиятибошқахалқлармаданиятиганисбатанилғорваустивордаражадаривож топди.Бироқ,бундаймаданиятшўроларҳукмронлигидавридаривожланишданисбатанкўпроқйўқотди,

13 / 68


ўзинингмиллий,айниқсадинийзаминиданайрилабошлади.Бошқачасўзбиланайтганда,Русмаданиятибошигатушганкулфатларбошқамиллиймаданиятлардаражасибиланҳамоҳангэди.

Шундай шароитда рус миллий-маданий марказининг ташкил этилиши ва унинг миллий қадриятларнитиклашборасидаолибборганфаолиятимақсадгамувофиқэди.1994-1995йилларнингўзидагинарусмиллий-маданиймаркази192татурлитадбирлар

14 / 68


ўтказди.БуларнингичидаА. С. Пушкин,М. Ю. Лермонтов,А. С. Грибоедов,С. Есенин,И. А. Бунинкабирусадабиётинингатоқливайирикарбобларигабағишлабўтказилгантадбирларайниқса қизиқарлибўлди[4].

Рус миллий-маданий марказлари мамлакатимизнинг барча ҳудуд-ларида кенг фаолиятюргизмоқда.Хусусан,Наманганвилоятидашундаймарказларданбири1994йил27июндаташкилтопди.Бувилоятда20минггаяқинрус

15 / 68

#_ftn4


миллативакилларияшаб,улархалқхўжалигивамаданийсоҳанингбарчажабҳаларидамеҳнатқилмоқдалар.Қисқавақтмобайнидамаданиймарказнингвилоятбўлимитомониданқаторамалийтадбирлариўтказилди.Чунончи,русфольклорансамблинингчиқишлариайниқсафуқароларгаманзурбўлмоқда.Наманганшаҳридаги“Шаршара”ҳамда“Охунбобоев”номлимаҳаллалардатурлимиллатвакилларинингаҳилликдаяшаши

16 / 68


вабиргаликдамеҳнатқилишигакўпжиҳатданмиллий-маданиймарказларсамаралиҳиссақўшмоқдалар.

Рус миллий-маданий маркази томонидан Республикамизнинг турли ҳудудларида уюштирилган профессионалвабадиийҳаваскорликтўга-ракларинингтадбирлариҳамдакўргазмалариниалоҳидақайдэтишлозим.Хусусан,Мустақилликкуни,Конституциякуни,Наврўзбайрамивабошқатадбирлардафаолиштирокэтишларишуларжумласидандир.

17 / 68


Бухоро вилоятида ҳам рус миллий-маданий маркази ўз низомида белгиланган барча йўналишларбўйичафаолиятюргизмоқда.2003йилдабумарказтомониданкаттаишларамалгаоширилган.Вилоятдарустилидасўзловчиаҳолиўртасидарустилиниривожлантиришсоҳасидамаълумишларқилинган.Россияфедерациясидан1500данортиқўртамактабўқувчилариучундарсликлар,русадабиётибўйича5 – 9синфларучун25комплектданиборат

18 / 68


аудиокассеталар,ҳарбиркомплект26такассетаданиборатҳолатдаюборилган.

Ўқитувчиларнинг услубий маҳоратини ошириш мақсадида тўрт ўқитувчи Омск давлат университетикурсларигаюборилган.ТўрттаўқувчиМосквадагилагердадамолишгажўнатилган.МактабўқувчисиРоссиябўйлабсаёҳатгаборибкелган.

Марказнинг бадиий ҳаваскорлари “Наврўз” ва “Мустақиллик куни” байрамларида фаолқатнашадилар.Бунданташқари,Русмиллийбайрамлари,шоирваёзувчиларнингтаваллудкунлари

19 / 68


нишонланади.

Рус миллий-маданий маркази 2003 йилда 33 та ўз аъзоларини соғлигини тиклаш учун “СитораиМохиХосса”санаторийсигабепулдаволанишлариниташкилқилган,84тамарказаъзосигамоддийёрдамберилган[5].

Марказ томонидан Ғиждувон шаҳридаги “Меҳрибонлик уйи” га инсонпарварлик ёрдамиташкилқилибтурилади.БундайёрдамларРоссиячетэлмарказивакиллариваПравославЕпархияситомонидануюштирилади.Меҳрибонликуйиболалариҳамдарсликлар,

20 / 68

#_ftn5


ўқувқўлланмаларибилантаъминланибтурилади.

Хулоса қилиб айтганда, вилоятимизда рус миллий-маданий маркази олиб бораётган ишлардиққатгасазовор вакенгжамоатчиликбунданхабардор.

Яҳудий миллий-маданий маркази. 1989 йилги аҳоли рўйхатига кўра Ўзбекистонда 28369ЎртаОсиёяҳудийларибўлиб,улардан4220тасиБухорошаҳрида,5427кишиэсаБутунБухоровилоятидаистиқоматқилади.

Кейинги йилларда яҳудийлар ҳаётида анчагина ижобий ўзгаришлар содир бўлди. 1987йилнингноябрьойида

21 / 68


ЎзбекистонёзувчилариттифоқиқошидаБухорояҳудийёзувчиларинингшўъбасиқайтатикланади.1989йилиюндаэсаНавоийномидагиЎзбекистонДавлатадабиётмузейидауларнингасарлариэкспозициясиочилади. 1989йилоктябрдаТошкентдаЎзбекистонМаданиятминистрлигиқошидаБухорояҳудийларининг“Некқадам”эксперементалтеатрстудиясиочилади.1990йилдаТошкентда

22 / 68


Бухорояҳудиймаданиймарказиташкилқилинади.БундаймаданиймарказларДушанбе,Самарқанддаҳамочилганэди[6].БухорояҳудийларинингСамарқандмаданиймаркази1992йилянвардан“Шофир”дебномланганойликгазетасини чиқарабошлайди.

Бухоронинг ўзида яҳудийлар маданий маркази “Шалом” 1990 йил баҳорида ташкил топади.Шу йилнинг5апрелидатаъсисконференциясибўлади,24апрелдамарказ

23 / 68

#_ftn6


шаҳарижроияқўмитаситомониданрасмийрўйхатданўтказилади.1992йилсентябрдаЎзбекистон“Жамоатбирлаш-маларитўғрисида” гиҚонунигамувофиқмарказвилоятҳокимлигиюстициябошқармасиданрўйхатданўтадиватегишлигувоҳномаолади.

Бухорода маданий марказнинг ташаббускори ва фаол ташкилотчиси Авкун Ашурович Ёқубов.Буинсоннингмеҳнатйўлижудақизиқарли.УТошкентХалқхўжалигиинститутини

24 / 68


тугатиб,30йилларданбуёнмолияорганларидаишламоқда.Ўзишинингтажрибалимутахассиси.УРеспубликаДавлатсуғуртасибошлиғиўринбосари, вилоятижтимоий таъминотбошқармасибошлиғиўринбосари,20йилданошиқроқЎзбекситонМолиявазирлигинингвилояттафтишбошқармасидараҳбарликқилган[7].

А. А. Ёқубов Бухоро яҳудий маркази раиси этиб сайланганидан сўнг, марказнинг асосиймақсадвавазифалариқуйидагилардебҳисобланди:

25 / 68

#_ftn7


- Бухоро яҳудийлари тарихи ва маданиятини ўрганиш ва кенг ташвиқ этиш;

- миллий санъатни, байрамлар, анъаналар, урф-одатлар, маро-симларни тиклаш;

- миллий ва жаҳон маданияти бойликларидан баҳраманд бўлиш;

- ёшларга ахлоқий тарбия бериш, уларни барча халқлар ва уларнинг маданиятини ҳурмат қилишруҳидатарбиялаш;

- ёшларда фуқаролик жавобгарлигини шакллантириш;

Бу жамоат ташкилоти қисқа муддатда Бухоро яҳудий жамоасини ягона марказ остида бирлаштираолди.1992йилмайойидаА. А. Ёқубовмарказфаолиятиҳақида ахборотберди. Бундаиккийиличидаташкилотнингмоддийбазасимустаҳкамланганлигинимаълум

26 / 68


қилади.Ивриттилиниўрганиш,байрамларвамаросимларниўтказишучун30стол,50тапарта,100тастул,ўқувдоскаларисотиболинган.Яҳудийёзувчиларинингрусваивриттилидаяратганасарларикутубхонаситашкилқилинган.Марказивриттилиниўрганишбўйичакаттасондагиўқувқўлланмаларибилантаъминланган.Халқдемократикпартияси

27 / 68


номибиланмарказучунажратилгантураржойбиноситаъмирланганвауйжиҳозларибилантаъминланган.

Ҳафтада 5 кун 130 – 150 болалардан иборат 6 та гуруҳда иврит тили бепул ўргатилишиташкилэтилган.Бунданташқарикаттаёшлилар учунивритваинглизтилиниўрганишнингкечкикурсларида40 – 60кишиўқимоқда.

Миллий урф-одат, анъана, байрам ва маросимларни тиклаш ҳамда турмушга тадбиқ этиш соҳасидакаттаишларқилинган.Масалан,1991йил

28 / 68


15сентябрда32ўсмир13ёшниқаршилаганимуносабати билан маросимўтказилди.БумаросимгаИерусалимбошраввиниДавидНисановваИзроилдинийжамоалариарбоблариАвраамБадиевваБеньяминГулкаровлартаклифэтилган.

1991 йил 8 декабрда Хануко байрами ўтказилади [8] . Бу байрам икки минг йил илгарисодирбўлганвоқеалар,яънимакавсевларжасоратига бағишланган бўлиб, бунда

29 / 68

#_ftn8


виждон эркинлиги ва эътиқод,диний маросимларниўтказишгаэришилгани ҳақидаги мулоҳазалар билдирилган. БайрамдаТўҳфаТинхасовараҳбарлигидаги“Нозанин”фольклорансамбликонцертибиланқатнашади.

Маданий марказ ташаббуси билан Пурим байрами арафасида вилоят ва шаҳар ижроияқўмитасисаъй-ҳаракатибиланБухородаянгииккинчисинагогаочилади.Бусинагогабиринчи,илгаригисинагогаўрнидаташкилэтилганэди.Пуримбайрамишарафига

30 / 68


Нью-Йоркдаги“Джайн”жамияти17такамтаъминланганшахсларгамоддийёрдамберадива11таўқувчиаълоўқишиучунпулмукофотибилантақдирланган.

1992 йил 18 – 20 февралда Бухорога Изроил элчиси Арье Левин ташрифи муҳим воқеага айланганэди.ЭлчиБухорояҳудийлариҳаётиватурмушибилантанишиб,марказгаҳаммеҳмонбўлган.

Яҳудий халқининг асосий байрами Песах ( Пахса) бўлиб, 1992 йил 22 апрелда бу марказда ни

31 / 68


шонланган.БубайрамдаИзроилмамлакатиданҳаммеҳмонлартаклифқилинган.1992йилмаданиймарказучунжудамазмунлийилбўлган.ШуйилиТошкентдаги“Сохнут”хайрияташкилотибиланҳамкорликдатадбирларўтказилган[9].Масалан:Тошкентшаҳридабухороликталабаларбиланучрашувваҳоказолар.

Оқ-тош дам олиш уйига кам таъминланган оилалар болалари марказ маблағи ҳисобиданюборилган.1992йил

32 / 68

#_ftn9


майдамаданиймарказИзроилдавлатимустақиллигигабағишланганкўргазмаўтказди.Юқоридаўтказилганкўпгина тадбирларШвейцариянингЦюрихшаҳридаги“Вешикентам”жамиятимоддийёрдамиҳисобигаўтказилганиниА. А. Ёқубовалоҳидатаъкидлайди.

Яҳудий маркази бошқа миллий-маданий марказлар билан биргаликда тадбирлар ўтказишнирежалаштирган.ЎзбекистонМустақилликбайрамидатожикмарказибиланбиргаликдадастуртузибчиқишибунгамисолбўлаолади.

33 / 68


Ўрта Осиёнинг туб аҳолиси бўлган яҳудийлар тарихида ўз тадқиқотчиларини кутиб турган “Оқдоғлар”талайгина.Миллий-маданиймарказфаолиятигатаяниб,биряриммингйилаввалЎртаОсиёгакелибқолганяҳудийларнингшукунгақадаряшаб,ЎртаОсиёхалқларимаданиятигаўзларинингумумийулушларинифаолқўшибкелаёт-ганлигини,уларсизЎртаОсиётарихинитасаввурқилишқийинлигинианиқлашмумкин[10].

34 / 68

#_ftn10


Бухорояҳудийлариҳақидагимаълумотларниобъективўрганиш,ёзишванашрэтишишларимустақилЎзбекистоншароитидаамалгаоширилабошланди.

Немис миллий-маданий маркази. “Халқлар доҳийси” Сталин бошқарган тоталитар тузумнинг30-йиллардагиқатағониВолгабўйиминтақасидагитинчмеҳнатбиланшуғуллаёнаётганнемисмиллатигамансубаҳолиниҳамчетлабўтмади.

Ўн минглаб немис оилалари асрлар бўйи яшаб келган жойидан анча олис юртларга –Ўрта Осиё республикаларигасургунқилинди.

35 / 68


Уларнингавлодлариҳозиргикундаҳамэндиликдамустақилликкаэришганминтақамамлакатларида,жумладан,Ўзбекистондаяшабкелишмоқда.

Тошкент, Самарқанд, Фарғона ва Бухоро вилоятларида маҳаллий немисларнинг миллий-маданиймарказларифаолияткўрсатаяпти.Вилоятимиздафаолияткўрсатаётган“Видергебурт”(“Тикланиш”)немисмиллий-маданиймарказираҳбариОльгаМейербутўғридашундайҳикояқилади:-марказимиз1995йилнингянварьойидарўйхатданўтган

36 / 68


[11].Бизўзолдимизгаўтроқлашибқолганмаҳаллийнемисаҳолисинингбошларинибирлаштириб,авлодларимизанъаналарини,урф-одатлари,қадриятлари,санъатвамаданиятинитиклашнимақсадқилибқўйганмиз.Буйўналишдамуайянишларниамалгаоширибулгурдикҳам.

Вилоятимизда яшаётган немис миллатига мансуб фуқаролар, гарчи кўпчиликни ташкилқилишмасада,шароит,тақдиртақозосибиланўзонатиллариниунутишган.Бушўроларнинг

37 / 68

#_ftn11


оғиздабайналминалуамалда“руслаштириш”сиёсатинингаянчлимаҳсулидир.Марказанашукемтикнийўқотишучунманабирнечайилдирки,немистилиниўрганишниистаганмиллатдошларучунмахсусўқувкурслари ташкилқилган.Ундаўқишбепулбўлганиучуннафақатнемис,балкивилоятимиздаистиқоматқилаётганбошқамиллатвакиллариҳамихтиёрийравишдакелиб,

38 / 68


немистилидансабоқолишмоқда.Немистилидарсликлари,газета-журналлари,ўқувқуроллари,видеокассеталарнимарказгаГерманиянингЎзбекистондагиэлчихонаситуҳфақилган[12].

Марказ қошида “Вассервал” ёшлар клуби ҳам иш олиб бормоқда. Бу клуб аъзолари немис санъативамаданиятиничуқурўрганишгааҳдқилган.МаҳаллийнемисёшлариданиборатчоғроққинаансамбльвилоятимизмарказидаўтказилаётганНаврўз,Мустақилликбайрамларитантаналаридаиштирокэтмоқда.

39 / 68

#_ftn12


2001йилмартдаҚозоғистоннингТаразшаҳридаМарказийОсиёмамлакатларидафаолияткўрсатаётган18тамиллий-маданиймарказларнингёшларфестивалиўтказилди.Марказвакилларибўлмиш“Вассервал”ёшларклубиушбунуфузликўрик-танловдафахрлииккинчиўринниэгаллади.

Германиянинг расмий идоралари билан бир қаторда кўплаб жамоатчилик ташкилотлариҳамЎзбекистоннингбиргўшаси – Бухорои Шарифдамиллатдошларинингмиллий-маданиймарказифаолият кўрса-таётганиданхабардор.Улартурли

40 / 68


масалалардамарказбиланҳамкорликқилишгатайёр.

Германия Бундестагининг масъул ходими Дитмар Шлее марказга мурожаат қилиб, иккинчижаҳонурушидаасиртушганлартақдирибиланшуғулланиш,урушйиллариБухородаҳамнемисасирларибўлган-бўлмаганлиги,бўлганбўлса,уларнингкейингитақдириқандайкечганиҳақидамаълумотсўради.Маҳаллийидораларкўмагидаизланишларимизбекоркетмади.ҲақиқатданҳамКогоншаҳридагиҳарбий

41 / 68


госпиталданемисҳарбийасирларибўлганэкан.Лекинуларнингкейингитақдириаянчлиякунланган.Негадируларнингбарчаси,жами54нафарасирМоскванингбуйруғибиланГерманиякапитуляциягақўлқўйганкундаёқотибташланганэкан[13].

Биз уларнинг оммавий равишда қатл этилган ва кўмилган мозорини аниқладик, ҳатто уларнингшахсигаоидмаълумотларниизлабтопишгамуваффақбўлдик.

42 / 68

#_ftn13


Марказ вилоятимиз иқтисодиётини ривожлантириш учун Германия инвестициясини киритишйўлидаҳамишолиббораяпти.Корхоналар,ишбилармонватадбиркорлартаклифлариниўрганиб,Германиянингжаҳонгамашҳурфирмаваконцернларибиланҳамкорликалоқалариниўрнатишгакўмаклашилмоқда.ГерманиянингМарказийОсиёмамла-катларигаинсонпарварликташкилоти(штабиАлматидажойлашган)биланалоқаларияхшийўлгақўйилган[14].

Поляк миллий-маданий маркази. Республикамизда фаолият юргизаётган “СветлицаПольска”маданий

43 / 68

#_ftn14


маркази2001йил3майдаБухорода ўз бўлимини очди[15].

Поляк маданий маркази кўнгилли жамоа бирлашмаси бўлиб, унда Ўзбекистон Республикасида яшовчиполякфуқаролариваПольшагахайрихоҳбўлганлараъзобўладилар.

Марказ ўз фаолиятини Ўзбекистон Республикасига мувофиқ амалга оширади, ҳамда бирлашмауставигаэга.Бунданташқаримарказ“Инсонҳуқуқлариумумжаҳондекларацияси” гаасосланибфаолиятюргизадиваўзишиниЎзбекистонда

44 / 68

#_ftn15


яшаётганбарчахалқлармиллийҳиссиётиниваанъаналариниҳурматқилишасосидаташкилэтган.

Ҳозирги кунда Бухоро шаҳрида 200 га яқин поляклар яшайди. Марказ раҳбари Елена Зубович,1968йилдаНукусдатуғилган,отасиполяк,онаситатар,1991йилданбуёнБухородаяшайди.

Елена поляк диаспорасининг 20 га яқин аъзолари борлигини ва улар таркиби турли миллатларданэканлигиниайтди.2000йилдауларнингаъзоси60 табўлган.БуларнингкўпчилигиРоссия

45 / 68


ваУкраинашаҳарларигакўчибкелганлар.Диаспоранингмиллийансамблитузилган,бироқундаиштирокэтувчиларҳархилёшдагиларбўлганиучунмахсусномқўйилмаган.Вилоятмиқёсидамарказиккитакаттабайрамнинишонлайди.БуларреспубликамизнингМустақилликкуниваНаврўзбайрамларидир.“СветлисаПольска”марказинингўзигахосмиллийбайрамларифақатўзжамоалариўртасида

46 / 68


нишонланади.Хусусан,1791йил3майниПольшабиринчиКонституциясиқабулқилинганкун,1918йил11 ноябрниПольшаМустақилликниқўлгакиритганкунсифатиданишонланади.Бунданташқаридиаспораичидаиккитадинийбайрамлариниҳамнишонлашурфгакирган.Ҳарйили25 декабрдарождество,апрелнингиккинчиярмивамайойинингбиринчиўнкунлигида

47 / 68


пахсабайрамлариниўтказадилар.

Поляк тилини ўргатувчи махсус мактаблар йўқ. Бироқ, шаҳарда 2003 йил сентябридан поляк католикчерковипопиВойчехКардасяшабкелмоқда,шучерковдатилниўрганишташкилқилинган.

Иккинчи жаҳон уруши муносабати билан Бухоро вилоятида кўплаб поляклар кўчириб келинган.БуларЖондор,Пешку,Ғиждувонтуманларидаяшаганлар.Ҳозиргикундаполякларнингкўпчилигиўзбеклашибкетган,полякқизлариўзбек,тожикларгатурмушгачиқиб,уларнингболалари

48 / 68


ўзбеконамиллийурф-одатларниқабулқилиболишган.Бироқбуҳолатнитескарисиниҳамучратишимизҳаммумкин.Марказнингфаолиятигамаҳаллийбошқаруворганларияқиндантурибёрдамберадилар.Бунимарказраҳбариалоҳидақайдэтди.

Татар-бошқирд миллий-маданий маркази. 2002 йилда вилоятимизда 15 мингга яқин,жумладан,Бухорошаҳрида8 мингданзиёдтатар-бошқирдларистиқоматқилишган.Бумиллий-маданиймарказраисиГлум

49 / 68


Гибадуллин, - “бизўзбек,тожик,русвабошқамиллатвакилларибиланягонаоилафарзандларидектинч-тотувяшаш,меҳнатқилишбиланбиргататар-бошқирдхалқларинингтарихиватилинифарзандларимизгаастойдилўргатмоқдамиз,миллийқадриятларимизникўзқорачиғидекасраб-авайламоқдамиз.Анашуэзгумақсадларниамалгаоширишдавилоятвашаҳарҳокимликлари,шунингдек,“Пахтасаноат”ҳиссадорликжамиятикаби

50 / 68


ҳомийташкилотларбизгакўмакдошбўлмоқдалар”[16].

Турк миллий-маданий маркази. Турк миллий маркази 1991 йил 27 июнда ташкил этилади. БухорошаҳарИжроияқўмитасиЮстициябошқармаситомонидан1992йил22январдарўйхатданўтказилган.МарказниШахриевКамалСулеймановичбошқаради.МарказТуркиядавлатибиланалоқада.Туркларурф-одатлариваанъаналарини,миллийқўшиқварақсларинитиклашнимақсадқилиб

51 / 68

#_ftn16


қўйишган.Марказтуркларнингмиллийбайрамлариниўтказади.Кўпгинаёштуркларўзларинингмиллийурф-одатлариниўрганишмақсадидамарказгатез-тезкелишади.Миллийқўшиқварақслариниўрганишади.Марказвилоятдагибошқамиллиймарказларбиланҳамҳамкорликқилади.БухорошаҳридагиРиковакўчасидамарказфаолияткўрсатади.

“Офтоби сўғдиён” миллий-маданий маркази. Мамлакатимизда миллатлараро тотувликнинг такомиллашувигаўзи-нингмуносиб

52 / 68


ҳиссасиниқўшибкелаётганмиллий-маданиймарказларданбирибу“Ориёно” – тожикмиллий-маданиймарказидир.БумарказТошкентда1990йил8июндаташкилэтилган.Марказқисқавақтичидамустақиллигимизнимустаҳкамлаш,миллатлараробарқарорликнитаъмин-лашйўлидажудакўплабишларниамалгаоширди.Марказнингасосиймақсади – тожикмаданияти,тили,урф-одатларинисақлабқолиш,уларниривожлантиришҳамдабошқа

53 / 68


қардошхалқлармаданиятиниўрганишданиборат[17].

Ҳозирги кунда Ўзбекистонда бир миллиондан ортиқ тожиклар истиқомат қиладилар вабошқамиллатвакилларисингариуларҳамЎзбекистондабуюкмустақилдавлатқуришишларидафаолиштирокэтмоқдалар.1990 – 1997йиллармобайнидамарказнингучтаконферен-циясибўлибўтди.

Конференцияларда “Ориёна” миллий-маданий марказининг раҳбар органлари сайланди. Марказнингбиринчираисибўлибтаниқлижурналисттилчи

54 / 68

#_ftn17


олимМухсинУмаровсайланганэди.

“Ориёно” миллий-маданий маркази ташкил қилингандан буёғи ҳар йили Халқлар дўстлиги майдонидаНаврўз,Мустақилликкуни,Конституциякунибайрамларидафаолиштирокэтмоқдалар.Марказ ўзфаолиятидавомидаўзбек,русватожиктилларидабирнечакитобларнашрэтди.

Тожикларнинг “Ориёна” миллий-маданий маркази тожик тилида чиқаётган “Овозитожик” газетаси муҳарририятибиланРеспубликателерадиокомпанияситожик

55 / 68


бўлими“Рангинкамон” ларбиланҳамкорликдаишюритмоқда.

Бундан ташқари марказининг қилаётган ишлари республикамизда чиқаётган “Овози тожик”,“Народноеслова”,“ПравдаВостока”,“Спорт”,“Ўзбекистоновози”,“Тошкентоқшоми”,“Бирлик”ва“Единство”кабикўпгинарўзномаважурналлардаёритибборилмоқда.

Умуман олганда, Ўзбекистонда истиқомат қилаётган бир миллиондан ортиқ тожик миллатигамансубхалқнингбугунги,эртангивакелаждагимиллийравнақиучунмамлакатимизда

56 / 68


барчашарт-шароитлармавжуд.

Тожиклар ҳам ўз навбатида “Туркистон умумий уйимиз” шиори остида Ўзбекистоннинг тинч,осойишта,миллатлараробарқарорликасносидаривожланишиучунўзларинингбарчағайратларинисарфламоқдалар.

Халқ депутатлари Бухоро шаҳар ижроия комитетининг 1989 йил 28 декабрдаги қарорибилантожик-форсмаданиятмарказитузилган.1990йилянвардавилоятмарказидаги“Билимлар”уйидамарказнингтаъсисйиғилишибўлибўтади.УндаБухорошаҳрида“ОфтобиСўғдиён” – “СолнцеСагдиана”номи

57 / 68


биланаталувчитожик-форсмаданиятмарказиташкилэтилганлигиҳақидахабарқилинади[18].

Йиғилганларга 23 пунктдан иборат янги марказ фаолиятининг дастури ҳавола этилди.Республикамизнингбошқашаҳарларидафаолияткўрсатаётгананашундаймарказларбиланалоқаўрнатиш,марказҳузуридасанъатваадабиёт,тарихийэтнографикмузей,кутубхона,тўй,дафнхизматикабисекцияларниташкилэтиш,форстилидаижод

58 / 68

#_ftn18


қилаётганҳамшаҳарларимизнингбоймеросиниўрганиш,“Сайлигулисурх”кабиқадимийхалқбайраминитиклаш,Бухоровилоятинингтожиктилидасўзлашувчиаҳолиғужяшайдиганқишлоқлариҳақиқийхаритасинияратишмақсадидасоциологиктадқиқотларўтказиш,марказҳузуридаташвиқотгуруҳлариишинийўлгақўйиш,марказбарчааъзолариниархитектураёдгорликларинитиклашватаъмирлаш,вилоятмарказидаги

59 / 68


қадимийкўчаларноминитиклашишларигафаолжалбэтишмарказнингасосийвазифалариданбиридир.Таъсисйиғилишидамарказкенгашисайланди.Унингтаркибигатурликасбэгаларибўлган11кишикирган.Шаҳартожик-форсмаданиятмарказининграисиэтибтелевиденияварадиоэшиттиришобластькомитетининграисиА. Шукуровсайланди.

Эндиликда тожик тилида сўзлашувчи вилоят маркази аҳолиси кўп йиллар мобайнида тўпланибқолган

60 / 68


муаммоларнибартарафэтиш,кемтикўринларнитўлдиришимконигаэгабўлдилар.Жумладан,тожикадабиётикутубхонасинингочилишикутубхоналардафорс-тожикадабиётиклассик-ларининг,ҳозиргизамоншоирваёзувчиларинингижодибилантанишишгакенгйўлочди.Шунингдек,тожикфольклор-этнографикансамблиқадимийқўшиқларинитарғибқилади[19].

Бу марказ Бухорода корейс маданий-марказидан сўнг ташкил этилган иккинчи марказ эди.Йиғилишдабундан

61 / 68

#_ftn19


кейинтатар,немис,ШимолийКавказваКавказортиреспубликаларихалқларимарказлариташкилэтилса,нурустигааълонурбўларэди, - деганфикрларайтилганэди.

2002 йилнинг апрель ойида Бухоро Осиё ва Тинч океани минтақасида “Шаҳарлар тинчлик учун” халқароЮНЕСКОмукофотигасазоворбўлди.Мазкурхалқаромукофот1996йилдатаъсисэтилганбўлиб,ҳариккийилдабирмарта

62 / 68


танловасосидадунёнингбештаминтақасиданбешташаҳаргатақдимэтилади.БухороЮНЕСКОнингушбумукофотигашаҳардагитабиат,тарихийобидаларнисақлашвақайтатиклаш,шунингдек,бирдамликнимустаҳкамлаш,турлимиллатларвадинийжамоаларўртасидаўзароҳамжиҳатликнимустаҳкамлашйўлидагисаъй-ҳаракатлариэвазигаэришганэди[20].

2010 йил 23 апрель куни Бухоро шаҳридаги Абу Али ибн Сино маданият саройида мамлакатимизмустақиллигининг

63 / 68

#_ftn20


20йиллигигабағишлаб“Ўзбекистон – умумийуйимиз”мавзусидаўтказилгандўстликвамаданиятфестивалидавилоятдагибарчамиллий-маданиймарказларвакиллариўзларинингкўргазмаличиқишларибилаништирокэтдилар.

Айтиш жоизки, ҳозир вилоятда 70 га яқин миллат ва элат вакиллари истиқомат қилаяпти. Улархалқхўжалигинингтурлисоҳаларидасамаралимеҳнатқилиб,она-Ватанимизравнақигаҳиссақўшаяптилар.Фестивалдоирасидаўтказилган“Биз – ягонаВатанфарзандларимиз”мавзуидагисеминарда

64 / 68


шуларҳақидасўзборди.Буэсавилоятимиздаяшаётгантурлимиллатваэлатларнингтили,урф-одатлари,анъаналариэъзозланаётгани,буборадамиллий-маданиймарказларнингмиллийқадриятларнитиклаш,бойитиш йўлидаимкониятларэшигиниочувчимаскансифатидасамаралифаолиятюритаётганидандалолатберади.

[1] Бағрикенглик тамойиллари Декларацияси. 1995 йил 16 ноябрь, Париж.

[2] Қурбонова М. Б. Бухоро воҳаси миллатларо бағрикенглки ўлкаси. // Модернизация,инновацион тараққиёт ва толерантлик ривожи истиқболлари. Республика илмий

65 / 68

#_ftnref1

#_ftnref2


конференция материаллари тўплами. 3-китоб. Т., 2010. – Б. 5.

[3] Истам Иброҳимов. Ўзбекистон – умумий уйиимз. / www.buxoro.uz/news.php интернетсайтидан олинган.

[4] Мусаев Д. О. Миллий сиёсат ва миллий-маданий марказлар. //Мустақил Ўзбекистонтарихининг дастлабки саҳифалари. (Даврий тўплам). № 3. – Б. 155-156.

[5] Бухоро вилояти рус миллий-маданий маркази раиси О. Овчинниковнинг 7 январь2004 йилги 1-сон. Бухоро вилоят юстиция бошқармасига берган ахборотидан.

[6] Альмеев Р. Бухарские евреи (историко-культурный очерк). Бухара, 1998. – С. 81.

[7] Раҳматова С. Яҳудий маданий маркази тузилди. / Бухоро ҳақиқати. 1990. 14 апрель, -Б. 3.

[8] Юхан Бен Ямин. День после Ханука, Рамадана и Крисмаса. 2001. Эта статъяопубликована на сайте Bjews.com http//www. Bukharian jews. сom

[9] Юхан Бен Ямин. День после Ханука, Рамадана и Крисмаса. 2001. Эта статъяопубликована на сайте Bjews.com http//www. Bukharian jews. сom

[10] Альмеев Р. Исследования и материалы по истории и этнографии бухарских евреев.Бухара . 1998. – С 2.

[11] Сафаров И. Миллий-маданий марказлар фаолиятидан. “Видергебурт” ҳамкорликкачорлайди./ Бухоронома. 2001 йил, 11 апрель.

66 / 68

#_ftnref3

http://www.buxoro.uz/news.php

#_ftnref4

#_ftnref5

#_ftnref6

#_ftnref7

#_ftnref8

#_ftnref9

#_ftnref10

#_ftnref11



[13] Каримов Р. Миллий маданиятлар равнақи. Т., 1986. – Б. 56.


[15] Қурбонова М. Б. Бухоро воҳаси миллатларо бағрикенглки ўлкаси. // Модернизация,инновацион тараққиёт ва толерантлик ривожи истиқболлари. Республика илмийконференция материаллари тўплами. 3-китоб. Т., 2010. – Б. 6.

[16] Ахмедова С. “Сабантўй – 2002” қувончлари. / Бухоронома. 2002, 6 июль, № 27, - Б. 1.

[17] Қудратов А. Тожик маданият-маркази ташкил этилди. /Бухоро ҳақиқати. 1990 йил. 6январь.

[18] Қудратов А. Тожик маданият-маркази ташкил этилди. /Бухоро ҳақиқати. 1990 йил. 6январь.

[19] Қаранг: А.Қудратов. тожик маданият-маркази ташкил этилди. Бухоро ҳақиқати.1990 йил. 6 январь, - Б. 3.

[20] Бухоро ЮНЕСКО мукофотига сазовор бўлди. // Халқ сўзи. Т., 2002 йил 10 апрель. –Б. 1.

67 / 68

#_ftnref12

#_ftnref13

#_ftnref14

#_ftnref15

#_ftnref16

#_ftnref17

#_ftnref18

#_ftnref19

#_ftnref20


Зухра Мирзаҳамдамова

68 / 68

Documents

Бухородаги миллий-маданий марказлар фаолиятиe-tarix.uz/vatan-tarixi/715-maqola.pdf · қадриятлар аҳамиятини ривожлантириш