Upload
stichting-kennisnet
View
227
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Informatie over de tien experimenten die in het kader van EXPO zijn uitgevoerd op tien basisscholen.
Citation preview
1Subkopnderzoeksreeks
Opbrengsten van EXPOTien experimenten met ict in het primair onderwijs
22 3
1 Inleiding 4
2 Onderzoekend leren met een sensor 10 Van der Lugtschool, Gelselaar
3 Een compenserend leesprogramma voor zwakke lezers 14 ICT Delta, Arnhem
4 Spelling en rekenen trainen met Nintendo DSi 18 OBS De Zuidwesthoek, Goes
5 Kleuters leren woordjes in de computerhoek 22 De Klipper, Hoorn
6 Leren van je eigen schooljournaal 25 Scholengroep Agora, Zaandam
7 Huiswerk maken in de ELO 29 OBS De Wiz@rd, Deventer
8 Topografie met Globe4D 33 De Klokbeker, Ermelo
9 Smartboard, touchscreen of surface table? 36 De Trampoline, Leidschendam
10 Werkt Muiswerk bij spelling? 39 P.C. Jenaplanschool De Regenboog, Emmen
11 Efficint digitaal toetsen 42 Viviani, Emmen
12 Meer weten? 46
Colofon 47
DitisdeeenendertigstepublicatieindeKennisnetOnderzoeksreeksIct in het onderwijs.
Indezepublicatiebundelenwedeopbrengstenvantienexperimentenmetictinhetprimaironderwijs,experimentendielerarenopscholenzelfbedachten,vormgavenenuitvoerden.Delijstindeinhoudsopgavelaatziendathetgaatomeenrijkdomaanideen,varirendvanzelfstandigoefenenoftoetsenopdecomputerenverrijkteinstructieophetdigibordtotaaninzetvaneenvier-dimensionaleglobeendigitalesensors.Opdemeestescholenvervingictdeoudewerkwijze,enblevenonderwijsdoelengelijk(transitiefgebruik).Optweescholenwerdict-gebruikaangewendomteproberennieuweonderwijsdoelentebereiken:onderzoekendlerenenmediawijsheid(transformatiefgebruik).
De experimentenwaren praktijkexperimenten,maar ookwetenschappelijke(quasi)experimenten.HansLuyten,MelanieEhrenenMartinaMeelissen(allenvandedeUniversiteitTwente)beschrevendeuitvoering,enbrachtendeer-varenengemetenopbrengsteninkaart.Voordevertaalslagvanpraktijkideenaarwetenschappelijkeonderzoekbarevraagkreegdeschoolhulpvaneenvraagverhelderaar.DitlaginhandenvanMoniqueVolman(UniversiteitvanAmsterdam),diedatdeedsamenmetEdithvanEck(KohnstammInstituut)enElsKuiper(UniversiteitvanAmsterdam).
EXPOwerdfinancieelmogelijkgemaaktdoorhetMinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschappen.
AlfonstenBrummelhuisHoofd Onderzoek Kennisnet
InhoudVoorwoord
44 5
Inspiratie: onderbouwing van de interventieHeteersteniveauvankennisishetideezelf,deonderbouwingdaarvan.Eeninspirerendideeheeftovertuigingskracht,hetverteltwatdeschoolwilgaandoenmetictenwaaromdatzoubijdragenaanhetleren.
Scholengaveneeneersteantwoordopdezevraaginhunprojectaanvraag.Naselectiewerdenzedooreenvraagverhelderaargeholpenomderedeneerlijnoverdewerkingvandeinterventienauwkeurigertebeschrijvenenverderteonder-bouwen.Hetresultaatdaarvanwaseenbeschrijvingvandetieninterventiesmetondermeerdevolgendeelementen: doelgroep duurenlooptijd debeoogdedoelenbijdeleerlingen hetconceptuelemodelachterdeinterventie(deredeneringover
derelatietussendegeplandeactiviteitenendeverwachteeffecten).
Existentie: de uitvoeringHettweedekennisniveauleverteenbewijsvanexistentie:doordatjehetpro-jectvolgensplanuitvoert,laatjeziendathetkan.Hetverloopvandeprojectenisbijgehoudeninlogboekendiedeleraren(inachtvandetiengevallen)wekelijksbijhielden.Daarinnoteerdenzehoevaakdeleer-lingenmetdetoepassingwerkteneninwelkelessen,enoferproblemenwarengeweest.Ookhebbendeonderzoekerswanneerditinformatiefleekscholenbezocht,lessengeobserveerdenlerarenenleerlingengenterviewd.
1InleidingKennisoverictbijhetlerendraagtbijaanvernieuwingenenverbeteringenvanhetonderwijs.DaaromvoertKennisnetonderzoekuit,gerichtopvragenvanscholen.Zoontstaatvoordepraktijkbruikbarekennisoverrendementvanictinhetprimaireproces.EXPOiszononderzoekstraject.IndezebijdragedoenweverslagvandetienexperimentendieinhetkadervanEXPOin2010zijnuitgevoerdoptienbasisscholen.
1.1 Opbrengstgericht innoveren met ict
EXPOExperimentenPrimairOnderwijsiseenonderzoeksprogrammametalscentralevraag:hoeeffectiefisictinhetbasisonderwijs?Scholenkondenin2009-2010eenict-toepassinguithunonderwijsvoordragenwaarvanzeeenduidelijkemeerwaardevoorhunonderwijsverwachtten.Bijvoorbeeld:lerenkleutersmeerrekenbegrippenmeteendigibord?(Kennisnet,2009).
Deeersteinhoudelijkevoorwaardewasdatdetoepassingenindepraktijkvande school al redelijk uitgekristalliseerdwaren.De tweedewasdatde schoolbereidmoestzijndeict-toepassingtelatentoetsenopdeopbrengstenvoordeleerlingen.Hetgingdaarbijbijvoorbeeldomhunleerprestaties,motivatieofatti-tudes.Tienscholendedenmee.
OnderdeelvandewerkwijzevanKennisnetonderzoekisdatdescholenzelfhunonderzoeksvraagbepalen.EXPOishetvervolgopLerenmetmeerEffect,datookvanuitditprincipewerkte(Meijer,e.a.,2009;Eck,e.a.,2010).
1.2 De kennispiramideEXPOdaagdescholenuitomhunideenoverdemeerwaardevanictvoorhetonderwijsteverdedigen,uitteproberenentelatentoetsen.Hetideeendeuitvoeringvanhetprojectlagbijdeschool,detoetsingbijeenonafhankelijkeonderzoeker.
Deprojectenleverdenresultatenopvierniveausvanhardheidinbewijsvoering(ziefiguur1.1): inspiratie:hetzoukunnen(hetidee) existentie:hetbestaat(deuitvoering) perceptie:menvindt(ervarenopbrengsten) evidentie:hetisbewezen(gemetenopbrengsten)
Debeschrijvingenvandetienprojectenindezepublicatieverlopenvolgenseenvastpatroon,aandehandvandezevierniveausvandekennispiramide.
Figuur 1.1.DekennispiramideDekennispiramidebestaatuitvierniveausvankennis,oplopendvanzachtnaarhard.Kennisnetstreeftnaarzohardmogelijkebewijzen.Dekennispiramidelevertdebouwstenenvoorkennisstapeling.Iederonderzoekbouwtvoortopbeschikbarekennisoverdeeffectenvanictbijhetleren.
Evidentie-gemetenopbrengsten
Perceptie-ervarenopbrengsten
Existentie-uitvoering
Inspiratie-idee
66 7
1.3 Focus op evidentieInspiratie,existentie,perceptieenevidentiezijnallevierbelangrijkvooreensuccesvolproject:hetbegintmeteeninspirerendengoedonderbouwdidee,datuitvoerbaarmoetzijn.Danishetbelangrijkdatmensenerenthousiastoverzijnentenslottewiljedatenthousiasmeterugzienindeopbrengstenvoorhetonderwijs.Juistdezelaatstestapontbreektvaakbijpraktijkgerichtonderzoek.Wijleggenerdaaromjuistveelnadrukop.Dekennisdieopdezemanieront-staatisbruikbaarvoordepraktijk,wordtgedeeldmetanderescholenenbiedtmogelijkhedenvoorverderekennisopbouw.
Indezepublieksversiebestedenwijweinigaandachtaan: watergoedenslechtgingtijdenshetprojectbijdeinvoering
enuitvoeringvanhetproject dewetenschappelijkedetails deinterviewsmetdeprojectleiders,waarinzeterugblikken
ophetonderzoekenreflecterenopderesultaten.
Voordezeinformatieverwijzenwijnaardetechnischeonderzoeksrappor-tage(Luytene.a.,2011)endeinterviewsdieweachterafmetdeprojectlei-dershielden(Peters,2011),beidebeschikbaarop:onderzoek.kennisnet.nl/onderzoeken-totaal/expo.
1.4 Opvallende resultatenIndevolgendehoofdstukkenbeschrijvenwederesultatenperschool.Hier-ondernoemenweeenaantalopvallendeervaringenenopbrengstenvanhetEXPO-onderzoek.
Perceptie: de opbrengsten zoals leraren en leerlingen die ervaren hebbenDederdelaagvankennisnoemenweperceptie,ofwel:deervarenopbrengsten.Hoedenkendemensendiebetrokkenwarenbijdeict-toepassing(lerarenenleerlingen,somsouders)overdemeerwaardeervan?
Debronhiervoorwarendeinterviewstijdenshetschoolbezoek,dievolgenseenvastpatroonverliepen.Deleerlingenkregen,inkleinegroepjes,vragenoverofzehetleukvondenommetdeinterventietewerkenenwaarom,enwatzeanderszoudenwillen.Delerarenkregenvragenoverhetverschilmetdeoudemethode,devoordelenvandeinterventievoordeleerlingenendeleraar,endemogelijkeverbeterpunten.
Evidentie: de opbrengsten zoals onderzoekers die gemeten hebbenDevierdeenhardstevormvankennisbestaatuitresultatendieobjectiefmeet-baarzijn:hethardevaakstatistischebewijs.Ditzijnderesultatenvankwantitatieveanalyses,diematenofeninhoeverredeinterventiesinvloedhad-denopdeleerprestatiesendeleerlingattitudes.
Omscholenzominmogelijktebelasten,enomdichtbijdeschooleigenmanierenvantoetsenteblijven,hebbendeonderzoekerszoveelmogelijkgebruikgemaaktvantoetsgegevensuitdeleerlingvolgsystemen.
Meestalvergelekenzij(ineenvoor-eneennameting)deexperimentelegroepmeteenvergelijkingsgroep.Diebestondvaakuitleerlingenvaneenandereschoolindeomgevingensomsuiteenparallelgroepbinnendezelfdeschool.Verschilbetekentindezepublicatiealtijd:significantverschil.Ditwilzeg-gendatdekansdathetverschileentoevalstrefferis,kleinerisdan5%.
Webeschrijvenderesultatenindrietypenuitkomsten: Deinterventiegeeftgeen verschil(grijsindetopvandepiramide);
leerlingendiemetdeict-toepassingwerkendoenhetnietbeter,maarooknietslechter,danleerlingendiedatnietdeden.
Deinterventiegeefteennegatief resultaat(roodindetopvandepiramide):deleerlingendiemetdeict-toepassingwerkten,dedenhetslechterdandeleerlingendiedatnietdeden.
Deinterventiegeefteenpositief resultaat (groenindetopvandepiramide):deleerlingendiemetdeict-toepassingwerkten,dedenhetbeterdandeleerlingendiedatnietdeden.
Deuitkomstenvanhetonderzoekopdescholenzijncontextgebonden.Deresul-tatenhangenafvanhettypeschool,vandemaniervanimplementeren,vandemensendieermeewerken,enzovoort.Daaromishetbelangrijkommeerderecasussenuitverschillendeonderzoekspraktijkenteverzamelenenzoeenbeterbeeldtegevenvanwatwelenwatnietwerktmetict.
De tien projecten
EXPOomvattedevolgendetienprojecten: Onderzoekendlerenmeteendigitalesensor(H2) Eencompenserendleesprogrammavoorzwakkelezers(H3) SpellingenrekenentrainenmetNintendoDSi(H4) Kleuterslerenwoordjesindecomputerhoek(H5) Lerenvanjeeigenschooljournaal(H6) Huiswerkmakenindeelektronischeleeromgeving(H7) TopografiemetGlobe4D(H8) Smartboard,touchscreenofsurfacetable?(H9) WerktMuiswerkbijspelling?(H10) Efficintdigitaaltoetsen(H11)
88 9
Versnelde implementatieDeinterviewsachteraf(verzameldinPeters,2011)lietenziendatalleonder-zochteinterventiesindescholenzijngehandhaafdmetuitzonderingvandeGlobe4D,dienietmeerbeschikbaarwas.Hetonderzoekheeftdeimplementatieopvrijwelallescholengestimuleerdensomszelfsversneld,zoalshetgebruikvandigibordenindeonderbouw(Trampoline,hoofdstuk9).Ditstuitteaanvankelijkopweerstandenbijdeleraren,maartijdenshetonderzoekveranderdehunhoudingsterk.Ditkwamvooraldoordatzijdemeerwaardevandedigibordenzagen.
Demeestescholendroegenhunervaringentijdensennaafloopvanhetonder-zoekoveraanderestvanhetteamofaandeanderescholenvanhetbestuur.Opdezemanierontstondeenbreeddraagvlak.Metanderewoorden:hetonderzoekdroegbijaaneenaanpakdievanonderafingangwasgezetenopdezemanierstructureelwerdingebedinhetonderwijs.
Geslaagde implementatieUitdelogboekenendeschoolbezoekenblijktoverduidelijkdatalleinterven-tiesookechtvandegrondzijngekomen.Hetisnietvoorgekomendatprojec-tenvastliepenofdoodbloedden.
Datspreektnietvoorzich:veelict-projectenkomennietgoedopgangomdatde(vaaknieuwontwikkelde)softwareendehardwareproblemenopleverenoflerarenernietmeeuitdevoetenkunnen.Ditwilnietzeggendatdeimplemen-tatiealtijdfoutloosverliep,maarmeestalginghetdanomaanloopproblemenwaarvoorgaandewegeenoplossingwerdgevonden.
Positieve ervaringenBijalleprojectenvondendemeesteleerlingenenlerarendathetdemoeitewaardisomopdeingeslagenwegvoorttegaan.Hetgingvaakomaanvullingvanenvariatieophetbestaanderepertoirevanwerkvormen.Deleerlingenvondenineenaantalgevallendatzeerechtvanhaddengeleerd.
Neutrale uitkomsten ook van waarde Deresultatenophetgebiedvangemetenopbrengstengeveneengemengdbeeld.
Tweeprojectenlatenduidelijkepositieveresultatenzien.Eenexperimentmeteencompenserendleesprogramma(ICT-Delta,hoofdstuk3)laatziendatditprogram-maeenpositieveinvloedheeftophetzelfvertrouwenendemotivatievandyslec-tischeleerlingen.EnookhetexperimentmetdeNintendoDSi,naarhetautomati-serenvanrekenen,lietpositieveresultatenzien(DeZuidwesthoek,hoofdstuk4).
Maarerwasookeennegatiefresultaat.Leerlingendiemeteenvierdimen-sionaleglobewerkten,behaaldenmindergoederesultatenbijtopografiedanleerlingendieuithetboekleerden(DeKlokbeker,hoofdstuk8).
Demeesteprojectenlateneenneutraleuitkomstzien:inzetvanictmaaktingemeten opbrengsten geen verschil in vergelijkingmet de oorspronkelijkesituatie.Ookalisdezebevindingvoordeschooldiehetexperimentheeftuitgevoerdeenanderedanverwacht,tochishetresultaatbijzonderrelevant.
Eenneutraleuitkomstbetekentdathetonderwijsdebeschikkingheeftovereennieuwdidactischhulpmiddel,dateveneffectiefblijktalsdebestaandehulpmiddelen.Variatieinwerkvormeniseenbelangrijkepijlervooreffectiefonderwijsendraagtbijaandeprofessionaliseringvandeleraar(VandeGrift,2010).Eengoedvoorbeeldhiervanishetonderzoeknaarinzetvaneentouch-screenvoorkleuters(DeKlipper,hoofdstuk5).Hetresultaatwasneutraal,maardoorhetexperimentraaktendelerarenindeschoolgenteresseerdvoordebor-denenditstimuleerdedelerarenomzelfdigitaalleermateriaalteontwikkelen.
1010 11
Nietalleenzoudenzehunmetingenvergelijkenmethunhypothese,maarookmetdemetingenvanklasgenoten.Kloptendie?Warenerverschillen?Enwaar-doorwerdendieveroorzaakt?Zohoudenleerlingenzichophunniveaubezigmeteenfundamenteelprobleem:zijnonzewaarnemingenbetrouwbaar?
2.3 De uitvoering in de praktijkIndeperiodejanuari-juni2010hebben16leerlingenvangroep5-6en21leerlingenvangroep7-8noftweekeerperweekmetE-sensegewerkt,ge-middeldongeveereenuurperweek.Eerstginghetomeenvoudigeverkennendespelletjes(wiekanhethardsteschreeuwenoffluiten?),maaralgauwmoestenzeserieuzemetingenverrichtenenwerdendegrafiekenechter.
Zebouwdenbijvoorbeeldzelfkleinehuisjes(maquettes),enmatendaarinonderanderetemperatuurengeluid.Zokondenzeverbandenleggenmethetgebruiktemateriaal.Achterglaswordthetgauwwarm,ontdektenze.
DeopdrachtenkwamenvanhetCentreforMicrocomputerApplicationsenvanNatuNiek,maarookvandekinderenzelf;hetonderzoeknaarhuizenkwamuitdeaardrijkskundemethode.Eenandereopdrachtwas:maakeeneigenweerstationenmeetdaarvoortemperatuurenlichtopverschillendeplaatsenentijden.
Watdelerarentegenviel,wasdatdeleerlingennietergzelfstandigwaren.Metdetechniekkondenzeuitdevoeten,maarzehaddenveelbegeleidingnodigomtelerenonderzoeksvragentestellen.BenKrudde,directeurvandeVanderLugt-school:Dekinderenhebbennognietdetoolsinhandenomzichzelfkritischevragentestellen.Pertweeofdrieleerlingenhebjeeenbegeleidernodigdiezeophetjuistespoorhoudt.Daarhebbenweeigenlijkdelattehooggelegd.
2.4 Ervaren opbrengstenDelerarenvertellendatzemerkendatdeleerlingenbetermetgrafiekenentabel-lenomgaan.Datdeleerlingenwetenwathetverbandismetmetingen,gegevenskunnentoevoegenenwissenenbegrijpenofhetingetallenofpercentagesmoet.Ookhebbenzevolgensdelerarengeleerdomuiteengrafiekeenvoorspellingafteleidenendietetoetsenaaneenwaarneming.Krudde:DekinderendievorigjaarmetE-sensegewerkthebbenendatnuweerdoen,hebbenduidelijkeenhelespronggemaakt,nietalleenbijhethanterenvandesensormaarookbijhetberedenerenvangrafieken.
Daarnaasthebbenlerarendeindrukdatleerlingenzelfstandigerenkritischerzijngeworden,meereenonderzoekshoudinghebbenontwikkeld.
Kinderenzijnnieuwsgierig.Zewillenvanallesweten;overdinos,overreizeninderuimte,oversnelheid,overwatjenietkuntzienmaarwatertochis.Maarhoeveelvandievragenpakkenweinhetonderwijsookwerkelijkop?Scholenmakennogveelteweiniggebruikvandienatuurlijkenieuwsgierigheidvankinderen,vondendelerarenvandeVanderLugtschoolinGelselaar.DaaromwildenzehetvakNatuurenTechniekmeerrichtenoponderzoekendleren.
2.1 Doel: onderzoekend leren stimuleren Onderzoekendlerenlaatkinderenobserveren,onderzoekenenoplossingenzoe-ken.Meestalwerkenzedaarbijsamen.Doorprikkelendevragenineenrijke,zinvollecontextaantebiedenprobeerjedekinderenopeennatuurlijkewijzevertrouwdtemakenmetonderzoeksvragen,hypothesesenwaarnemingen.
Maarzijnkinderenopdebasisschooloudgenoegomonderzoekendteleren?VolgensdelerarenvandeVanderLugtschoolwel,opeenbasaalniveau,mitsjezedaarbijvoldoendeondersteunt.DaaromlietendelerarendeleerlingenwerkenmetE-sense,eendigitalesensorwaarmeeleerlingenzelflicht,geluidentemperatuurkunnenmeten.Hiermeezoudenkinderenopeenspeelsewijzeinaanrakingkomenmetgrafiekenentabellen,enhopelijkooknogietsextrasleren:eenonderzoekshouding.
2.2 Bedachte interventie: inzet van een digitale sensor Bijzondervaneendigitalesensorisdatjeerreal timegrafiekenmeekuntmaken.Jesluitdesensoraanopdecomputerendemetingenzijndirectzicht-baarophetscherm:indehandenklappen,bijvoorbeeld,geefteengeluidsgra-fiekmetpiekenendalen.
Delerarenbedachtenallerleiopdrachtenmetdesensoromdeonderzoekendehoudingvandeleerlingentestimuleren,zoalseenhypotheseopstellenvoor-datjeietsgaatmeten.Bijvoorbeeld:hoezietdewarmtegrafiekvaneenkopjehetetheeeruit?Devoorspeldegrafiekzettenzeindecomputer.Vervolgensdedenzeechtewaarnemingenenterwijlzedieinvoerden,bleefdehypotheseopdeachtergrondvandegrafiekzichtbaar.Zowerdendeverschillentussenverwachtingenmetingonderwerpvandiscussie.
2OnderzoekendlerenmeteensensorVan der Lugtschool, Gelselaar
1212 13
Meer [email protected] T0545-481383
Ookdeleerlingenzelfzijnoverwegendpositief,zehebbenmetveelpleziermetE-Sensegewerktenwillenergraagmeedoorgaan.Alspluspuntnoemendeleerlingendatzeveelnieuwedingenhebbengeleerd:metingendoen,samen-werkenenzelfstandigwerkenmetdeapparatuur.
Een jaar na het onderzoekVoor de school is het niet bij een experiment gebleven, want E-sense wordt nog steeds gebruikt zodra er grafieken aan bod komen. Niet alleen bij Natuur en Techniek, maar ook in het rekenonderwijs en overal waar licht, tempera-tuur of geluid een rol spelen. Bovendien hebben de oudere leerlingen een aandeel in de technische instructie: ze leggen de beginnel ingen uit hoe de sensor werkt en hoe de resultaten op de monitor verschijnen.
BenKrudde,directeur
2.5 Gemeten opbrengstenDepositieveervaringenwordennietbevestigdmethetkwantitatiefonder-zoek.Daarinwerdendeonderzoeksvaardighedenvandeleerlingendiewerk-tenmetdeE-senseopdevandeVanderLugtschoolvergelekenmetdievanleerlingenvaneenandereschool,dieopdetraditionelewijzelesgeeftinNatuurenTechniek.
Deleerlingenopbeidescholengaanevenveelvooruitinonderzoeksvaardigheden.LeerlingendiemetdeE-sensewerkenverwervenwelonderzoeksvaardigheden,maarnietmeerdanleerlingendiegewoonleskrijgen.
2.6 Resumerend ZowelmetE-sensealsmettraditioneelonderwijsverwervenleerlingen
onderzoeksvaardigheden. Leerlingenblijkenindepraktijknietzelfmetonderzoeksvragentekomen.
Hunbegeleiderblijftzedaarinvoortdurendsteunenenstimuleren. Leerlingenenlerarenwerkenwelgraagmetdesensorenvolgensdelera-
renstekenleerlingenerveelvanop:zelerenwerkenmetdetechniekenwetenbeterwateengrafieknueigenlijkis.
Figuur 2.1.Opbrengstenvaninzetvaneendigitalesensortenbehoevevanonderzoekendleren
inspiratie
existentie
perceptie
evidentie
Ervaren opbrengstenLeerlingenrakenvertrouwdmetmetenengrafieken;lerarenenleerlingenzijnenthousiastoverdewerkwijze
UitvoeringLeerlingengroep5-8zettenE-senseinrijkecontextin;inhoudelijkhebbenzemeerbegeleidingnodigdangedacht
IdeeOnderzoekendlerenmetdigitalesensor
Gemeten opbrengstenLeerlingendiemeteendigitalesensorwerken,verwervennietmeer(ofminder)onderzoeksvaardighedendanleerlingendiedatnietdoen
1414 15
seren,zodatzebijvoorbeeldtekstenophuneigenniveauzoudenkunnenlezeninplaatsvantegemakkelijkeoftekinderachtige.Kortom,zezoudenKurzweilmoetenkunnengebruikenalseenleesbril.
3.3 De uitvoering in de praktijkIntotaaldedener59leerlingenmee,verspreidoverdegroepen4-8.Delera-renkozenzeuit:leerlingenmetdyslexieofernstigeleesproblemenkwameninaanmerking.Descholenzorgdenervoordatdetekstendiezemoestenlezen,ookinderdaadinhetprogrammazaten.Naastleesboekenwerdenookdelenuitdelesmethodengescand,enonderdelenvandeCito-toetsen.
Exactegegevenszijnerniet,maarwaarschijnlijkmaakteeenleerlinguitdeexperimentelegroepgemiddeldnegenkeergebruikvanhetprogramma,intotaalzon3,5uurperleerling.
3.4 Ervaren opbrengstenLeerlingenwarenergenthousiastoverhetprogramma.Eenleerlinguitgroep5verteldedathijvoorheteersteendikboekhaduitgelezen.Eenleerlinguitgroep7kreegvoorheteerstzijntoetsoptijdaf.Beidenzoudenvakerenvoormeervakkenmethetprogrammawillenwerken.
Ooklerarenhaddendeindrukdathetprogrammadeleesmotivatieendezelf-redzaamheidvandekinderenvergrootteendatzesnellerkondenlezendanzegewendwaren.Deremedialteacherbevestigdeditenverwachttedathetprogrammahaarinprincipegoedkanondersteuneninhaartaken.
Een jaar na het onderzoekIk merk in de communicatie naar scholen en directeuren, dat als je kunt laten zien dat investeringen in educatieve software resultaat opleveren, dat je dan wel iets in handen hebt. Want het is best een duur programma. Het sterkt ons in het denken dat je dit middel heel effectief kunt inzetten en dat je kinderen gewoon daarmee binnenboord houdt op scholen en dat ze eerder een boek pakken.
AnneliesWiggers,projectleider
3.5 Gemeten opbrengstenHetkwantitatiefonderzoekbevestigtdepositieveervaringdathetprogrammabijdraagtaanmotivatieenzelfvertrouwenvandeleerlingen.
Wiedyslectischis,kanzoveelmoeitehebbenmetlezen,dathetgaattegenstaanenverderlerenindewegstaat.Zorakendyslectischeleerlingengemakkelijkachteropendatknaagtaanhunzelfvertrouwen.Omdievicieuzecirkeltedoorbrekenhelpthetalsleerlingengeschreventekstenvoorgelezenkrijgen.Kandatookdooreencomputer?
3.1 Doel: meer leesmotivatie bij dyslectische kinderenDeltaisdestichtingvoorkatholiekenprotestants-christelijkprimaironderwijsinArnhemenomstreken.Hieronderressorteren26basisscholen.Intotaaldedentienscholenmeeaanhetexperiment(naastzevenalscontroleschool).
Hoofddoelwasomietstedoenaandedemotivatievanzwakkelezersomtelezenenhunzelfvertrouwenenzelfstandigheidtevergroten.Ditwildendescholendoendoorhetlezenvoordezeleerlingenmakkelijkertemaken,zeminderafhankelijktelatenzijnvananderenenervoortezorgendatzezonderextrahulpgewoonmeekondendoenindelessen.
3.2 Bedachte interventie: de computer voor laten lezenInhetverledenlasderemedialteachersomstekstenvoor.Dathielp,maarderemedialteacherkonnatuurlijknietaltijdenoveralaanwezigzijn.Waaromdecomputernietvoorlatenlezen?EenprogrammaalsKurzweilkandat.
Kurzweiliseenzogehetentext-to-speech-programmadatgescandetekstomzetingesprokentaal.Hetarceerthetvoorgelezenwoordendezininverschil-lendekleuren,zodatde leerlingprecieszietwelkdeelvandetekstwordtvoorgelezen.Zolezendyslectischeleerlingenmakkelijker.
MetKurzweilwildeICTDelta(debovenschoolseict-afdeling)nadrukkelijknietdeleesvaardigheidvanzwakkelezersverhogen.Daarishetprogrammanietvoorbedoeld(alhoewelhetmogelijkweleenremedirendeffectheeft).Watmenindeeersteplaatswilde,wasdemotivatievanleerlingenomtelezenbevorderen.LeerlingenmochteninprincipezelfbeslissenofenwanneerzeKurzweilzou-deninzettenbijhetlezen.Datmochtopschool,maarookthuis.Hetideewasommetditprogrammadebeperkingenvandyslectischeleerlingentecompen-
3EencompenserendleesprogrammavoorzwakkelezersICT Delta, Arnhem
1616 17
Alle leerlingen startten ongeveer even gemotiveerd en met evenveel zelf-vertrouwen.Maardeleerlingendienietmethetprogrammawerkten,vielenveelsterkerterugdandeleerlingendiedatweldeden.HetzelfvertrouwenendetaakmotivatievandeleerlingendiegebruikhebbengemaaktvanKurzweilisoppeilgebleven,terwijldeleerlingenuitdevergelijkingsgroepeenduide-lijketerugvallietenzien(ziefiguur3.1).
3.6 Resumerend
EencomputervoorleesprogrammazoalsKurzweilkanzwakkelezers motiverenomtelezenendraagtbijaanhunzelfvertrouwen. Leerlingenkunnenmetzonprogrammaookzelfstandigerlezen. Dezebevindingenstrokenmetdeervaringenvanleerlingen enlerarendiemethetprogrammagewerkthebben.
Figuur 3.2.Lezenmeteencomputergestuurdvoorleesprogramma(Kurzweil)Figuur 3.1.EffectenvandriemaandengebruikvanKurzweilop(a)cognitiefzelfvertrouwenen(b)taakmotivatievanleerlingenuitgroepen4-8meternstigeleesproblemen(n=59).Hetcognitiefzelfvertrouwenvanleerlingenindevergelijkingsgroep(dyslectischekinderendiegeenKurzweilgebruikten)neemtgaandewegaf.HetzelfvertrouwenvandeleerlingendieKurzweilgebruikten,neemtjuisttoe.Bijtaakmotivatiezienweeendalingbijbeidegroepen,maardecontrolegroepraaktveelsterker gedemotiveerd.De experimentele groepblijft daarentegen redelijk gemotiveerd.Beideeffectenzijnsignificant.
b. Taakmotivatie
lezenzonderKurzweillezenmetKurzweil
4,14
3,99
3,9
3,78
4,2
4,1
3,9
3,8
4
3,7nametingvoormeting
a. Cognitiefzelfvertrouwen
3,66
3,4
3,6
3,53
3,6
3,7
3,5
3,4
3,3nametingvoormeting
lezenzonderKurzweillezenmetKurzweil
Meer [email protected] T026-3707992
inspiratie
existentie
perceptie
evidentie
Ervaren opbrengstenLerarenenleerlingenzijnenthousiast;leerlingenzijnmeergemotiveerdomtelezenenvoelenzichzekerder
UitvoeringLeerlingenuitgroep4-8gebruikenhetprogrammaKurzweilwanneerzewillen,alseensoortleesbril
IdeeZwaklezendekinderenlatendecomputertekstenvoorlezen(compenserend)
Gemeten opbrengstenLezenmethetvoorleesprogrammaismotiverenderengeeftmeerzelfvertrouwendanzonder
1818 19
AlleleerlingenhaddeneeneigenNintendoeneenmapwaarinzehunvoortgangbijhielden.Voorbeidetoepassingengeldtdatiemanddescoresoppapiermoetbijhouden,wantopdeNintendoszitgeenhardeschijfdiedescoreskanbewaren.
Deleerlingenwarenergbehulpzaamvoorelkaar,werktengeconcentreerdenlekenerplezierintehebben.ZehebbendeNintendosfrequentenconformdebedoelingengebruikt.
4.4 Ervaren opbrengstenDeleerlingenwarenzondermeerenthousiastoverhetwerkenmetdeNintendo.Zehaddenhetmeestgeleerdmetdeelsommenendictees.Detijdsindicatieendemedaillesdiezekondenverdienenwerktenstimulerend;zezeidendatzesteedssnellerleerdenrekenenenspellen.BijanderevakkenwildenzedeNintendoookwelgebruiken.
Een jaar na het onderzoekDe kinderen vonden het leuk om te doen, je merkt dat ze ernaar vroe-gen. Er was een positief effect naar aanleiding van het onderzoek. Nu is het uitgebreid naar de groepen 3 tot 8 en wordt het toegepast bij de Remedial Teaching, met name voor het automatiseren van de tafels. Het is vergeleken met de computer handzamer.
WimReijnhoud,adjunct-directeurZuidwesthoek
Deleraarbevestigdehetenthousiasmevandeleerlingen.Naeenpoosjewashetnieuwtjeerafenliepdemotivatiewatterug,maardekinderenblevendeNintendotrouw.Zehebbenvooralgeleerdoptempotewerken,denkthij.Ofzeookvooruitgingenoppuntenalsconcentratie,samenwerkingencommunicatiekondeleraarnietzeggen;daarwarenzealvrijgoedin.
4.5 Gemeten opbrengsten Intotaalwerkten29leerlingenindecombinatiegroep4-5metdeNintendo-programmas.Zijwerdenvergelekenmet45 leerlingendieop traditionelewijzerekenenentaalkregen.
Vooralbijrekenenwerdenerduidelijkeverschillengevondentussendegroe-pen.LeerlingendiemethetNintendorekenspelspeelden,gingenmeervooruitinrekenen,danleerlingendiedatnietdeden.Hierdoorhaaldenzehunachter-standtenopzichtevandevergelijkingsgroepin(ziefiguur4.1a).
Daarnaastblijktdatzeooksnellerrekenendandeandereleerlingen:aanhetbeginvanhetprojectdoenalleleerlingenbijnazesminutenoverdereken-
Spelcomputers,videogames,playstation...voorkinderenvannuzijnzeevenvertrouwdalsdeleiendegriffelvooreenvorigeeeuw.Zespelenermee.MaarzoalsHieronymusvanAlphenalmeerdantweehonderdjaargeledenschreefmijnspeelenisleeren,mijnleerenisspeelen.
4.1 Doel: spelenderwijs spellen en rekenenVoorbasisschoolDeZuidwesthoekinGoesisHieronymusvanAlphennogaltijdactueel:competitieflereniseenstructureelonderdeelvanhetonderwijs.Gamesopdespelcomputersluitenhierheelgoedbijaan.Zekergameswaarbijleer-lingentegenelkaarmoetenspelen,ofzosnelmogelijkeenzohoogmogelijkescoremoetenhalen.Lerenzijspellenenrekenenvanhunspelen?
4.2 Bedachte interventie: twee spelletjes voor de Nintendo DSiDeschoolkoosvoortweetoepassingenvoordehandzameNintendoDSi:eenzelf-ontworpenprogrammadatPictodicteeheet,enhetprogrammaRekentrainingvanNintendozelf.
MetPictodicteewerkende leerlingen in tweetallen. Leerling-1 (dedictee-leider)geeftleerling-2eenwoordop,dathijmoetopschrijvenofintikkenindeNintendo,bijvoorbeeldbommen.Alshetgoedis,geldtdatalsscore.Alshetnietgoedis(bijvoorbeeldboomen)geeftdedicteeleideralshintwoordbomen,waarnaleerling-2hetnogeenskanproberen.Opeenformuliergeeftdedicteeleideraannahoeveelpogingenhetwoordgoedgeschrevenis.
Voorrekenen(optellenenaftrekkentotenmet20endetafels)gebruiktedeschoolhetprogrammaRekentraining.Daarinzittendiverserekenspelletjeswaarbijleer-lingenzosnelmogelijkeenrekenprobleemmoetenoplossen.Kinderenhoudenopeenformulierhunscorebijenkunnenzoproberenhunscorebijverschillendeoefeningenteverbeteren.DoordatdekinderenmogenkiezenofzedeNintendogebruiken,verschiltdegebruikstijdperleerling.
4.3 De uitvoering in de praktijkLeerlingenuitgroep4-5werktengemiddeld8minutenperdagmetPictodic-teeengemiddeld20minutenperdagmetRekentraining.Zegebruiktendeprogrammasalleenbijzelfstandigwerkeneninkleinegroepen.Hetgebruikwasredelijkconstant.
4SpellingenrekenentrainenmetNintendoDSiOBS De Zuidwesthoek, Goes
2020 21
toets,aanheteindehebbenleerlingendiemetdeNintendohebbengewerktnogmaar4minutennodig,tegenovernogsteedsruimvijfminutenvandeanderegroep(ziefiguur4.1b).
OphetgebiedvanspellinggingendePictodictee-leerlingenwelmeervooruitdandeandereleerlingen,maardatkomtwaarschijnlijkomdatzeopeenlagerniveaubegonnen.Voorzelfstandigheid,communicatie/samenwerkenenmoti-vatie/plezier/interessewerdengeenverschillengevondentussendegroepen.
4.6 Resumerend DeleerlingendieRekentrainingmetdeNintendoDSihebbengedaanleren
beterrekenenengaansnellerwerkenmetdetafelsdanleerlingendienietmetdeNintendowerkten.Erwasgeenverschilinspellingvaardigheid.
AlleleerlingenhebbenhunNintendointensiefgebruikt,vooralbijzelfstandigwerkenenwerkeninkleinegroepen.
Zoweldeleraaralsdeleerlingenzijnenthousiast.
Figuur 4.2. Opbrengstenvaninzetvaneenspelcomputervoorrekenenentaal
b. Rekensnelheid voor de tafels (in minuten:secondes)
rekenenmetspelcomputer rekenenzonderspelcomputer
4:17
5:25
5:52
6:30
5:39
6:00
5:50
5:00
4:30
4:00
3:30nametingvoormeting
minuten:secondes
a. Rekenvaardigheid (toetsscores CITO LVS)
80,8
87,7
84,9
72,3
90
85
80
75
70
65
60nametingvoormeting
toetsscore
rekenenmetspelcomputer rekenenzonderspelcomputer
Figuur 4.1.EffectenvanvijfmaandengebruikvaneenrekenspelopdeNintendoDSiop(a)rekenvaardigheiden(b)rekensnelheidvoordetafelsopleerlingenvangroep4/5.Leerlingendiemetdespelcomputerwerken(n=29)halenhunachterstandinrekenvaardigheidvrijwelinenlerendusmeerbijdanleerlingenuitdevergelijkingsgroep(n=45).Zegaanooksnellerrekenen:aanhetbeginvanhetprojectdoenalleleerlingenerbijnazesminutenoveromderekentoetstemaken.NahetprojecthebbenleerlingendiemetdeNintendohebbengewerktnogmaar4minutennodig,tegenoverruimvijfminutenvandeanderegroep.
Meer [email protected](RobSchuit) T0113-581863
inspiratie
existentie
perceptie
evidentie
Ervaren opbrengstenZoweldeleraaralsdeleerlingenzijnenthousiast
UitvoeringLeerlingenoefenenmeteenNintendoinaanvankelijkrekenenendictee
IdeeEenspelcomputergebruikenomkinderenbetertelatenleren
Gemeten opbrengstenDeleerlingenrekenenmetdespelcomputerbeterensnellerdanzonder(bijtaalwasergeenverschil)
2222 23
5.4 Ervaren opbrengsten
Dekleutersvondenhetleukommethettouchscreentewerken,maaralszezelfmochtenkiezen,dangingenzeevenliefnaardebouwhoek,depoppenhoekofgymnastiek.Zereageerdenheelenthousiasttoenhetbordindeklaskwamtehangenenvondenhetgeweldigdatjeerspelletjesopkondoenennaardetelevisiekonkijken.Zeblevenookwelpositief,maarstondennaverloopvantijdnietmeertedringenommethetbordtemogenwerken.Hetwerdeenactiviteitbinnenarbeidnaarkeuze.
Hetoordeelvandelerarenwaszondermeerpositief.Hetbordverrijktehetaanbodenhetwasplezierigommeetewerken.Alsvoordelenvoordeleerlin-gennoemdenzij: Taalzwakkeleerlingenkrijgenextraondersteuning. Deleerlingenhebbenbeterlerensamenwerkenencommuniceren. Deleerlingenwerdenmeergetraind,stofkonvakerwordenherhaald. Deleerlingenvondenhetleukenleerdenervan.
Overdevraagofdeleerlingenerookzelfstandigervanzijngeworden,warendemeningenverdeeld.
Hettouchscreenheeftdetakenvandelerarennietverlicht.Hetvergdejuistmeer voorbereiding thuis, maar dit vonden ze niet erg.Wilma van Gestel,directeurvandebasisschool:Delerarenwerdenzoenthousiast,datzebijdevoorbereidingenvanhunlessenveelmeerbronnenraadpleegden,zelfprenten-boekengingenmakenenmeeronderlinggingenuitwisselen.
Een jaar na het onderzoekLeraren zien de meerwaarde van het touchscreen voor de onderbouw, en dat was niet het geval vr het onderzoek. Zij staan nu positief tegenover het gebruik van deze materialen. Ze geven onderling miniworkshops om hun ervaringen over te brengen.
WilmavanGestel,directeur
5.5 Gemeten opbrengsten Dekleutersspeeldengraagmethetbordendelerarenzijnenthousiast.Maardraagthetbordookbijaandeleerresultaten?HetonderzoeklaatziendatdekleutersvanDeKlippernietmeerofmindervooruitgingeninwoordenschatdankleutersdienietmeteensmartboardwerkten.Ookophetgebiedvansamenwerken,zelfstandigheidenmotivatiewerdenertussendetweegroepenleerlingengeenverschilleninvooruitganggevonden.
5KleuterslerenwoordjesindecomputerhoekKleutersvindenhetheelspannendommeteencomputerbezigtezijn.Jemagopdecomputerisvoorheneensoorttraktatie.Eendigibordmeteentouchscreenwaarjezelfmeemagwerken,isdestemooier.Zoudeschooldaargeengebruikvankunnenmaken?Iseentouchscreengeschiktvoorkleutersenkunnenzeervanleren?
5.1 Doel: stimuleren van de taalontwikkeling van kleutersWanneerjekleutersmeteentouchscreenlaatspelen,vroegendelerarenvanDeKlipperzichaf,heeftdatdaneengunstigeinvloedophuntaalontwikkeling?Zekekendaarbijvooralnaardeontwikkelingvandepassieveenactievewoordenschat.
5.2 Bedachte interventie: een kleutercomputerhoekDekeusvielopeentouchscreenomdathetinvergelijkingmeteengewoondigibordveelmeermogelijkhedenheeft:deleerlingenkunnenerzelfstandigmeewerken,hethangtlaagzodatdekleutersermakkelijkbijkunnenenhetleentzichbetervoorgroepswerk.Bovendienishethelderderdanhetdigibordenheefthetveelmeerbranduren(ongeveer50.000).
Hettouchscreenkreegeenvasteplekinhetlokaal,naastdeaanwezigehoekenzoalsdehuishoek,debouwhoek,depoppenhoekengymnastiek.Deleraarhadbeschikkingovereentouchboardvoorinstructie.Deleerlingenwerktenmeteenzelfdetouchboarddatopdemuurbevestigdwas.
Delerarenzochtensamenmeteenonderwijskundigadviseur leermateriaalvoorhetborduitdathunaantrekkelijkleekvoorkleuters,enondersteuningboodvoorinstructieopniveauensamenwerkendleren.ZekozenondermeervoordesoftwarepakkettenWoordenSTARTenBas gaat digitaal,voormethode-softwarebijIkenKoenvoor(zelfgemaakte)digitaleprentenboeken.
5.3 De uitvoering in de praktijkHetexperimentvondgedurendevijfmaandenplaatsinnonderbouwgroep.Perweekwerktendeleerlingenongeveervijfuurmethettouchscreen,duseenuurperdag.HetgrotetouchscreenwerdvooralklassikaalgebruiktomnaarfilmpjestekijkenzoalsThomas de treinofKoekeloere.Alsdeleerlingenindi-vidueelofmetzntweenmethettouchscreenwerkten,dedenzespelletjeszoalsMemoryenIk en Ko.
De Klipper, Hoorn
2424 25
Zelfeentelevisiefilmmakenvooreenkindklinkthetalseendroom.Hetkan,dathebbenallerleischolenbewezen.Maaralsjeermeebegint,vervliegtdedroomsnelenblijktdewerkelijkheidweerbarstigenvermoeiend.Tochdoendekinderenhetgraag.Watlerenzeervan?
6.1 Doel: authentiek leren met een digitale cameraEengroepjeleerlingeneenfilmlatenmakenookalduurtdiemaartweeminutenstelthogeeisenaanhuncreativiteitenvermogenomsamentewerken.Hetiseenheelingewikkeldprocesenalshetlukt,zullendeleerlingenerheelwatvangeleerdhebben.Nietalleentechnisch(omgaanmeteenvideocamera,monteren)maarookpersoonlijk:zelfvertrouwen,autonomie,samenwerking,inzichtinel-kaarscapaciteiten,motivatieomtelerenentaakgerichtheid.Bovendienhooptendelerarendatderelatiesindeklashechterzoudenworden.
6.2 Bedachte interventie: leerlingen maken een schooljournaalHetideewasdatleerlingenvangroep6,7en8metdedigitalecameraeenschool-journaalzoudenmaken,ingroepjesvanvijf.Erwarenvasterollen(schrijver,filmer,presentator,verantwoordelijkevoordemuziek,verantwoordelijkevoortechniekenmontage),zodatdeleerlingengebruikmoestenmakenvanelkaarscapaciteiten.Hetwasdebedoelingdatderollenzogoedmogelijkbezetwarenendatdeleerlingenineengroepjezatenmetkinderendiezezelfnietgekozenzoudenhebben.Alsditgoeduitpakt,verbeterthetderelatiesindeklas.
Hetonderwerpmoestvanbelangzijnvoordeschool.Ditmaaktehettoteenauthentiekeactiviteit,erwaseenduidelijkelinkmetdeechtewereld,watdeleerlingenkonprikkelen.Hetprojectkonookbevorderlijkzijnvoorhunzelf-vertrouwen(zekondenhunkwaliteitenlatenzien),hunautonomie(zewarensamenverantwoordelijkvooreengoedresultaat)enhuntaakgerichtheid(zehaddenzeggenschapoverhuneigenleerproces).
DeleerlingenwerktenmetdewebsiteKlasseStudio(www.klassestudio.nl),diedekinderenhelpteentelevisiefilmtemakenmeteendigitalevideocamera.KlasseStudioverdeelthetprocesinstappen:ideeuitwerkenproducerenmonterenuploaden,geefteenhandleidingenlaatfilmpjesziendieanderescholengemaakthebben.
6LerenvanjeeigenschooljournaalScholengroep Agora, Zaandam
Figuur5.1.Opbrengstenontwikkelingvandewoordenschatvaneentouchscreen
5.6 Resumerend Gebruikvanhettouchscreenlevertgeenverbeteringinwoordenschatten
opzichtevanlessenzondertouchscreen. Lerarenzienalsmeerwaardevanhetbordvooraldatzeereenextrahulp-
middelbijhebben.Hetbordkostzewelmeertijd,maardatvondenzenieterg.
Delerarengebruiktenhetgrotetouchscreenvooralklassikaal,deleerlingenhetkleinebijarbeidnaarkeuze.
Deleerlingenwarenpositiefoverhettouchscreen,maarvondenandereactiviteitenookleuk.
Meer [email protected] T053-4750611
inspiratie
existentie
perceptie
evidentie
Ervaren opbrengstenDelerarenzijnheelpositief;deleerlingenvindenhettouchscreenleukmaarandereactiviteitennetzoleuk
UitvoeringLeerlingenuitgroep1-2werkenindecomputerhoekmeteentouchscreen
IdeeMeteeninteractiefborddetaalontwikkelingvankleutersbevorderen
Gemeten opbrengstenLeerlingendiemettouchscreenwerkenverschillennietinwoordenschatvanleerlingendiedaarnietmeewerken
2626 27
Ookkwameneronvermoedetalentenaanhetlicht.Eenleraarvertelde:Weza-genkwaliteitenbijleerlingendieweeerderniethaddengezien.Daarzijnweblijmee.Nietbijallekinderen,natuurlijk,maarerzatenwelpareltjestussen.
6.5 Gemeten opbrengstenDeleerlingendiemeewerktenaandeschooljournaalszijnvergelekenmetleer-lingenvandezelfdeschooldiedatnietdeden,opdevolgendepunten:relatiemetleraarenklasgenotencognitiefzelfvertrouwentaakmotivatiecomputerattitudecomputervaardigheden
Opgeenvandezedomeinenlietenleerlingendieeenvideojournaalmaaktenziendatzezichsterker(ofmindersterk)ontwikkeldendanleerlingendiedatnietdeden.
6.3 De uitvoering in de praktijkDriescholenvandestichtingAgorainZaandam(Octant,DeBijenkorfenHetSchatrijk)maakteneenschooljournaal;vanelkeschoolngroep.Desubgroep-jesmaaktenelkeenfilmpjevan2,53minuten,zodateenvolledigschooljour-naalongeveereenkwartierduurde.Hetthemawasgemeenschappelijk,maardesubgroepjesbepaaldenzelfhoezehetinvulden.
Inviermaandenmaakteelkeschooltweejournaals.Deleerlingenwerktenergemiddeldruimtweeuurperweekaan,meteenpiekwanneerdedeadlinenaderde.
6.4 Ervaren opbrengstenAllegenterviewdeleerlingenvondenhetleukomeenschooljournaaltemaken,vooralomdatzedaarinvrijenzelfstandigwaren.Zevondenhetfijndatzezelfeenonderwerpeneenscriptmochtenbedenkenenzeidenookveeltehebbengeleerd:ruwmateriaalopnemen,bewerkenenmonteren,samenwerkenineengroepje(eenrolverdelingmaken,discussirenenknopendoorhakken),zelf-standigwerken,theorieovermediaengebruikmakenvanjeeigencreativiteit.
Demeesteleerlingenzoudenwelvakereenschooljournaalwillenmaken.Som-migenzoudendanweleenandererolwillenhebbenindegroep.Enleerlingvonddatjenietaltevaakeenschooljournaalmoestmaken,wantdanishetnietmeerspeciaal.
Desamenwerkingverliepnietaltijdprobleemloosendebegeleidershaddenhetsomszwaar.Vooraltegenheteindvanhetprojectsloegdevermoeidheidtoeenwanneerdefilmdannoglangnietklaarwas,kondenermakkelijkirri-tatiesontstaan.Deleerlingenvondensamenwerkenlastigwanneerkinderennietwildenluisterenofdebaasspeelden.Tweeleerlingenzeidendaterteweinigtijdwasomdeonderwerpengoeduittewerken.
Figuur 6.1.Opbrengstenvanhetmakenvaneenschooljournaalmetdigitalevideocamera
Een jaar na het onderzoekWe hadden wel aantoonbare verschillen verwacht. Jammer. Ook al kwam er weinig uit het onderzoek, ons geloof in het project is nog heel sterk. We hebben het materiaal in leskisten gedaan en daarmee zijn zes an-dere scholen binnen Agora ook schooljournaals gaan maken.
MarcoGeenen,projectleiderbijAgora
inspiratie
existentie
perceptie
evidentie
Ervaren opbrengstenLerarenenleerlingenzijnenthousiast,algafdesamenwerkingookproblemen
UitvoeringLeerlingenuitdebovenbouwmakenzelfeenschooljournaal
IdeeAuthentieklerenmeteendigitalevideocamera
Gemeten opbrengstenLeerlingendieeenschooljournaalmakenwordennietgemotiveerderofvaardigerdanleerlingendiedatnietgedaanhebben
Ditwilnognietzeggendathetprojectmindergoedgeslaagdis.Eenbelangrijkdoelwasdatdeleerlingenzoudenervarenwathetbetekentomsamentewer-ken,endaarbijkunnenookminderpositieveervaringenleerzaamzijngeweest.
2828 29
ToenDeWiz@rdin2009begonmeteenelektronischeleeromgeving(ELO),wasdithuneersteervaringmetictinhetonderwijs.Delerarenhaddenerhogeverwachtingenvan.Bijwijzevanexperimentbegonnenzeingroep8,metdebedoelingomalsdeervaringengunstigwarenookgroep7en6indeELOtoetelaten.
7.1 Doel: een prettige manier van huiswerk maken en gevenSinds2009werkteDeWiz@rdindebovenbouwmeteenELO.ZegebruiktedeELOvoorallerleidoeleindenzoalseengeschiedenisopdracht,eentoetsoverwoorden-schat,eendiscussieovereenwerkstukeneenagendametdeadlines.Inditonder-zoekwildedeschoolvooralwetenofhetmakenvanhuiswerkviadeELOeenpositieveinvloedheeftopdemotivatieenhetzelfvertrouwenvanleerlingen.
7.2 Bedachte interventie: het huiswerk aanbieden op de ELOHuiswerkwordtnietleukalshetviadeELOwordtaangeboden,maarleerlingenzijnmisschienwelmeergemotiveerdomhettemakenalshetoverzichtelijkopdeELOstaat.Datwashetidee:leerlingenrakenhunhuiswerkmindersnelkwijt,kunneneraltijdenoveralbijendeleraarkanbetereenoogjeinhetzeilhouden.Daarnaastkandeleraargevarieerderenaantrekkelijkerhuiswerkaanbieden,bijvoorbeelddoorgrafischeoptiesmeertebenutten.
7.3 De uitvoering in de praktijkElkeweekzettedeleraareenhuiswerkopdrachtvoorrekenenentaalopdeELO.Deleerlingenhoefdengeenpapierenmeetenemenenmethungebruikers-naamenwachtwoordhaddenzethuisofwaardanooktoegangtotdeop-drachten.Delerarenhieldenbijwaarzemeebezigwarenengavenregelmatigcommentaar,datdeleerlingendanweerkondengebruikenalszeoefendenvoorrepetities.
Indevijfmaandendathetprojectliep,maakten61leerlingenhunhuiswerkviadeELO.GemiddeldbezochtenzedeELO42keer(deuitschietersnaarbene-denennaarbovenwaren24en156keer).
Dehuiswerkopdrachtenwarenonderanderewerkbladenvoorspelling,op-drachtenvoorrekeneneneenwerkstukvoorgeschiedenis;voordatlaatstemoestendeleerlingensteedshoofdstukkenopdeELOplaatsen.
7HuiswerkmakenindeELOOBS De Wiz@rd, Deventer
6.6 Resumerend Leerlingen die aan een videojournaal hebben gewerkt ontwikkelen zichnietzichtbaarbeter (ofslechter)opdedomeinen:relatiemet leraarenklasgenoten,cognitiefzelfvertrouwen,taakmotivatie,computerattitudeencomputervaardigheden.
Lerarenenleerlingenwarenenthousiast,ookalverliepdesamenwerkingnietvlekkeloos.
Meer [email protected] T075-6281046
3030 31
7.5 Gemeten opbrengstenHetprimairedoelvandeinterventiewasomleerlingentemotiverenhunhuis-werktemakenenhetvertrouwenineigenkunnentevergroten.OmditteonderzoekenzijndemotivatieenhetzelfvertrouwenvandeleerlingenvandeWiz@rdvergelekenmetdievananderescholendienietovereenELObeschik-ten.DeresultatenlatenziendatdeleerlingendiehuiswerkopdeELOhebbengemaakt,indeonderzoeksperiodevanvijfmaandennietmeerofminderzelf-vertrouwenofmotivatieontwikkeldendanandereleerlingen.
Hoeweldeverwachteopbrengstenvoorzelfvertrouwenenmotivatienietbe-vestigdzijndoorkwantitatievemetingen,zijndepraktijkervaringenvanleer-lingenenlerarenmetdeELOergpositief.
7.6 Resumerend LeerlingendiemetdeELOhebbengewerkt,ontwikkelennietmeerofminder
motivatieofzelfvertrouwendanandereleerlingen.
Nietalleleerlingenkondenthuisovereencomputerbeschikken.Omhuntege-moettekomenwerdvoorheneenspecialeELO-ruimtemetpcsingericht.
7.4 Ervaren opbrengstenDe lerarenvindendeELOergpraktisch.Eenbelangrijkpluspunt isdatdeleerlingenhunhuiswerkveelmindervaakkwijtraken.Verderkunnenzehunleerlingenbetervolgenendeopdrachtenmeerdifferentiren.Deeneleraarvonddatdeleerlingenietsmeergemotiveerdwarenomhuiswerktemaken,maardeanderemerktegeenverschil.DoordeinvoeringvandeELOzijndeleerlingenooknietmrhuiswerkgaanmaken.Alsietsnieuwis,krijgthetmeeraandachtvandeleerlingen,maaralshetnieuwtjeerafis,blijfthuiswerkgewoonhuiswerk.
Watdelerareneenvoordeelvonden(datzekondenvolgenwaaraanenhoelangdeleerlingenwerkten),vondensommigeleerlingenjuisteennadeel.MaaroverhetalgemeenwarendeleerlingenergtesprekenoverdeELO.Zevondenhemvooralerghandig: MetdechatfunctievandeELOkondenzeoverleggen. Zehoefdennietzoveelteprinten. Zeraaktenhunhuiswerkminderkwijt. Zekondenoveralhunhuiswerkmaken. Zekregenfeedbackalszedatvroegen. Zekregeneenwaarschuwingalsereendeadlinenaderde.
Een jaar na het onderzoekWij merken dat de ELO veel meerwaarde biedt. Kinderen zijn gemotiveerd om huiswerk te maken, ze werken er graag mee, je kunt ouders betrekken. We breiden inzet van de ELO nu uit naar groep 7 en volgend jaar naar groep 6. Ook onderzoeken twee van onze leraren of we de ELO kunnen gebruiken als een soort database met korte instructiefilmpjes, bijvoorbeeld over de kofschip-regel. Daar kijk ik vol verwachting naar uit.
GerardHoolt,adjunctdirecteurenICTer
Endeleerlingenvondenhetheelleukomideenuittewisselenmetandereleer-lingen;zebetreurdenhetdathetalleenmaarmethuneigenwerkgroepjemocht.
Ouderskondenviahetaccountvanhunkinderenmeekijken.Zokondenzehenhelpenmethethuiswerkenkondenzezienofhetwelgemaaktwerd.Ookdatvondnietiedereleerlingleuk.
Figuur 7.1.OpbrengstenvanhuiswerkaanbiedenviadeElektronischeLeeromgeving(ELO)
inspiratie
existentie
perceptie
evidentie
Ervaren opbrengstenHuiswerkmakenwordtnietleuker,maarviadeELOwerkthetvolgenslerarenenleerlingenwelpraktischer
UitvoeringLeerlingenvangroep8makenhunhuiswerkindeELOFronter
IdeeHuiswerkaanbiedenviadeELO
Gemeten opbrengstenLeerlingendiehuiswerkmakenviadeELOzijnnietgemotiveerderofzekerderdanandereleerlingen
3232 33
Globe4D is een vierdimensionale wereldbol waarmee je door de tijd endoorderuimtekuntreizen.Hijstaatalinbibliotheken,maarookscholenexperimenterenermee.Jekunterandereplanetenopprojecteren,maarookdeaarde.Zoudeglobeooknuttigkunnenzijnbijaardrijkskundeengeschiedenis?
8.1 Doel: betere topografische kennis DeKlokbekerinErmelogeeftDalton-encircuitonderwijs.Indetraditievandeschoolpassenverschillendenieuweict-toepassingen,onderandereGlobe4D,eeninteractievewereldbol.Hiermeeisontdekkendlerenmogelijk,overheteffectvanseizoeneneneenstijgingvandewaterspiegel,overaardschollenenplaneten.
Devraagwasofleerlingenhiermeeookbetereresultatenvoortopografiezou-denbehalen.
8.2 Bedachte interventie: inzet van de Globe4D bij aardrijkskundeGlobe4Dbestaatuiteenbolmetdaaromheeneenring.Opdebolkunjeandereplanetenprojecterenofhetaardoppervlak,endooraanderingtedraaienkunnendeleerlingendetijdbenvloedenendaarmeetijdreizen.Zekunnenhetdagennachtlatenworden,ofzomerenwinter,maarzekunnenookmiljoe-nenjarenteruggaanindetijdendaarmeedeverschuivingvandecontinentenzichtbaarmaken.Zelfseenreisnaardetoekomstismogelijk.
8.3 De uitvoering in de praktijkHetwaseenkortlopendproject,uitgevoerdintweewekeninjuni.Indeeersteweekkregen11leerlingenvangroep8eenlesmetropolenmetGlobe4D,en13leerlingendezelfdelesinhoudopdetraditionelemanier(meteenboek).Indetweedeweekmethetonderwerpcontinenten,landenenoceanenwarenderollenomgedraaid.
Globe4Dstondopgesteldindegemeenschappelijkeruimte,inhetdonker.Deleerlingenmoestenopdedraaiendeglobe35plaatsenvindendoordatzedehelikopter(eenpuntbovenopdeglobe)naardeplaatsenlietenvliegen.Zooefendenzespeelsdetopografie.
Kinderenwerkteningroepjesvandrietotviermetdeglobe,zewerktensamenendedenwedstrijdjes.Omdatermaarnglobewasenermaarnleerlingaanderingkondraaien,kwamnietiedereenaltijdaandebeurt.
8TopografiemetGlobe4DDe Klokbeker, Ermelo
DesondankszijnleerlingenpositiefoverdeELO.Zevindenhetpret-tigenhandigomhuiswerktemakenviadeELO.
Zezijnvooralpositiefoverdeflexibiliteitingebruik,overdechat-functieenhetsamenkunnenwerken.
OoklerarenvindendeELOpraktisch. Leerlingengaannietmeerhuiswerkmaken:huiswerkblijfthuiswerk.
Meer [email protected] T0570-511713
3434 35
Topografiemetropolen Topografiecontinenten,landenenoceanen
9,0
8,0
7,0
6,0
5,0
4,0
2,0
3,0
1,0
0,0
zonderGlobe4DmetGlobe4D
toetsscore
4,5 4,65,4
8,2
8.5 Gemeten opbrengsten Detoetsresultatenbevestigendepositieveervaringenvandeleerlingenenlerarenniet.Leerlingendiedetopografievancontinenten,oceanenenlandenuithetboekleerden,haaldendaarvooreenhogerescoredanleerlingendiemetGlobe4Dhaddengewerkt.Bijhetonderwerpmetropolendedenbeidegroepenhetevengoed(ziefiguur8.1).DeGlobe4Dheeftdusnietbijgedragenaanbeteretopografischekennis.Degebruiktetoetskannietvaststellenofleerlingenwelmeeraardrijkskundiginzichthebbenverworven.
8.6 Resumerend KinderenverwervenmeteenboekmeertopografischekennisdanmetGlobe4D. Zoweldeleraaralsdeleerlingenvangroep8warenenthousiastoverde
globeenzeggenmeerinzichttehebbenverworven.
Deleraarvangroep8zaggeennadelen.Alleleerlingenlekenenthousiastendeschoolwildeglobezekerblijvengebruiken.
8.4 Ervaren opbrengstenZonderuitzonderinggavendegenterviewdeleerlingenaandathetleukwasomtewerkenmetdeglobeendatzeerveelvanhaddengeleerd.Zohaddenzenuinzichtinhoeverdestedenuitelkaarliggen.
Degenterviewdeleraarzagalsvoordeeldatdeleerlingendeaardemeeralseenbolleerdenzienendetopografischeverhoudingenbeterleerdenkennen.Ookwerddemotivatievandeleerlingenvoortopografiegroter:zewerdenfanatiekerenserieuzer.
VoordelenvoordeleraarleverdeGlobe4Dnietdirectop,omdatdekinderenalzelfstandigaantopografiewerkten.Lesgevenwerdwelleuker,omdathetaltijdprettigisdatjejeonderwijsboeienderkuntmakenvoordeleerling.
Figuur 8.2.Opbrengstenvaninzetvaneenvierdimensionaleglobebijaardrijkskunde
Figuur 8.1.Toetsscoresvanleerlingengroep8optopografiemetenzondergebruikvandeGlobe4D(n=24).DeleerlingendiehetonderwerpmetropolenmetGlobe4Dleerden,leerdenhetonderwerpcontinenten,landenenoceanenuithetboekenandersom.Leerlingenhaddeneenzelfdestart-niveauenwarenwillekeurigineenvandetweegroepeningedeeld.Erisgeenverschilinscoresopdetopografietoetsovermetropolen.Opdetoetsovercontinenten,landenenoceanenscorenleerlingendietopografieuithetboekhebbengeleerdhogerdanleerlingendiedeGlobe4Dhebbengebruikt.
Een jaar na het onderzoekHet is wel een beetje frustrerend dat de goede ervaringen die we met de Globe4D hadden, niet terugkomen in het onderzoek. We werken er nu niet meer mee, maar dat komt omdat we hem geleend hadden en weer terug moesten geven. De Globe is helaas te duur om aan te schaffen of te huren.
MaaikePijnackerHordijk,projectleider
Meer [email protected] T0341-556378
inspiratie
existentie
perceptie
evidentie
Ervaren opbrengstenZoweldeleraaralsdeleerlingenzijnenthousiast
UitvoeringLeerlingenvangroep8werkentweekeermetdevierdimensionaleglobeGlobe4D
IdeeKinderenlerentopografieineenrijkeleeromgeving
Gemeten opbrengstenLeerlingenverwervenmeteenboekmeertopgrafischekennisdanmetdevierdimensionaleglobe
3636 37
Meestalondersteundendebordenhettaal-enrekenonderwijs;slechts20%vandetijdgingnaardeschool-tvofspelletjes.
Eentypischvoorbeeldvangebruikwashetwerkenindekleinegroepmethetdigibord.DeleraarmaaktegebruikvaneenvertelplaatvanIkbenBasenginginophetverhaal,lietdemogelijkhedenvanhetbordzien(bijvoorbeeldklikken,zodatjeanderedingentehorenoftezienkrijgt)enzettehetbordineenlagerestand.Daarnagingendeleerlingenermetzntweenmeeverder.
9.4 Ervaren opbrengstenHaddendedigibordenmeerwaardevoorhetleerprocesvandekleuters?Daarwarendelerarenoverwegendsceptischover.Leerlingenvondenhetvaakwelleukommetdebordentespelen,maarlerarendenkennietdatzeerveelvanhebbengeleerd.
Dedrielerarenwarenheterovereensdatdebordenwelmeervariatiemogelijk-hedenvoordelessenboden,maarhunmaniervanlesgevennietofnauwelijkshaddenveranderd.
Een jaar na het onderzoekHet werken met de digiborden werkte absoluut motiverend voor de leraren. Ook het feit dat ze mee mochten ontwikkelen, maakte dat ze er vele uren in stopten. Dat doe je alleen als je de meerwaarde er van inziet. De attitude van de leraren van de onderbouw is veranderd. Ze lijken nu eerder voorlopers in het gebruik van ict.
JoostHeemskerk,projectleider
9.5 Gemeten opbrengsten Welkvandedriebordenwerktenuhetbest?OmdezevraagtebeantwoordenzijninalledriedegroependeCito-toetsenTaalvoorkleutersenOrdenentweekeerafgenomenenderesultatendaarvanvergeleken.
Alledriedegroepengingenvooruit,maardeonderlingeverschillenwarenteverwaarlozen.Geenvandedrieict-applicatieswerktedusaantoonbaarbeterofslechterdandeandere.
9Smartboard,touchscreenofsurfacetable?Wanneerscholenicthulpmiddeleninvoeren,beginnenzemeestalindebovenbouw,danvolgtdemiddenbouwendeonderbouwkomtachteraan.Datvindenzeooknietzonbezwaar,wantkleutersmoetenspelen.MaarvroegendelerarenvanDeTrampolinezichafkunnenkleutersnietspelenmetict,enjuistdaardoorbetergaanleren?
9.1 Doel: kleuters laten werken met ict bij taal en rekenenHoofddoelwasomdekleutersspelenderwijstaalenrekenentelatenlerenmeteeninteractiefdigitaalbord.Voortaalwerdvooralgewerktaandewoorden-schat,voorrekenenaanordenen.Iszonbordeenleukenleerzameaanvul-lingophetaanbod?Enwatvooreenborddan?
9.2 Bedachte interventie: drie interactieve borden in de onderbouwDriegroepen1-2kregenelkeenandersoortinteractiefbord:eensmartboard,eentouchscreeneneensurfacetable.Alledriezijnhetinteractievedigitaleborden,maarzewerkenelknetandersenhebbenanderemogelijkheden.
Hetsmartboardiseenkleindigiborddataandemuurhangt.Jekunthetineenhogeeneenlagestandzetten.Hettouchscreeniseensoortinteractievetv,nogkleinerdanhetdigibord.Desurfacetableishetmeestgeavanceerd:eenverrijdbaretafeldiejemetjehandenkuntbedienen.
Dezebordenlekenalledrieheelgeschiktomkinderenspelenderwijsenac-tiefmettaalenrekeneninaanrakingtebrengen.Zokunnenzebijvoorbeeldelementenzoalswoordenenplaatjesdiebijelkaarhorennaarelkaartoeslepen.Werktdatmeteenborddataandemuurhangt,ofhebbenkleutersjuistmeerbaatbijeentafel?
9.3 De uitvoering in de praktijkDigitaleschoolbordenwordenvaakvooralklassikaalingezet.OpdeTrampolinewashetjuistdebedoelingomzeintezettenalsaanvullingophetzelfstandigeninkleinegroepjeswerkenindehoek.Datlukte.Zoalsereenpoppenhoekwas,werderookeenict-hoekingericht,waarkleuterszelfkonden(samen)werken.
De Trampoline, Leidschendam
3838 39
JenaplanschoolDeRegenboogwaszekergeenpionierophetgebiedvanictinhetonderwijs.Demeestelerarenwarenerhuiverigvoorenvooraldeouderevreesdendatdecomputerteveelinvloedzoukrijgen.Maaraandeanderekant:alshetonderwijsernueensbetervanzouworden?Zebeslotenhetexperimenttewagen.
10.1 Doel: leerlingen werken zelfstandig aan spelling Deschoolwildedeleerlingenzelfstandig,achterdecomputer,latenwerkenaanspellingenbegrijpendlezen.Deverwachtingwasdatleerlingendaarmeeopeenleukemanierbeterzoudenpresteren,terwijldelerarentijdwinstzoudenboekenenmeergripopdeontwikkelingvanhunleerlingenzoudenkrijgen.
10.2 Bedachte interventie: MuiswerkLeerlingenvangroep4werkenmethettaal-oefenprogrammaMuiswerk,zodatzezelfstandig,ophuneigenniveaueninhuneigentempo,hunspellingkondenverbeteren.
HetprogrammaMuiswerklaatleerlingeneersteensoortintaketoetsdoen.Opbasisvaneenfoutenanalysestelthetprogrammaperleerlingeenlesprogrammametoefeningensamen.Hetprogrammaverdeeltdestofinkleinestukjes,grijptbijeenfoutdirectin,verteltdeleerlinghoehijdefoutkanvoorkomenengeeftnieuweopgaven.Ooklegthetallesvastwatdeleerlingdoet.
MeestalwordtMuiswerkinhetbasisonderwijsingezetalsremedirendofver-rijkendleermiddel.OpdeRegenboogwashetdebedoelingdatMuiswerkeendeelvanhetbestaandeonderwijsophetgebiedvanspelling(enbegrijpendlezen)zouvervangen.
10.3 De uitvoering in de praktijk: spellingMuiswerkisingezetinplaatsvanhettraditionelespellingsprogramma.AlleleerlingengebruiktenMuiswerktijdenshetzelfstandigwerken.Gedurendedeonderzoeksperiodegebruiktenleerlingenhetongeveerdriekeerperweek.
Deleerlingenkondengoeduitdevoetenmethetprogramma.Zehaddensneldoorhoehetwerkte,vaaksnellerdandeleraar,enhielpenelkaarwaarnodig.Wanneerzeietsnietbegrepen,probeerdenzeheteerstoptelossendoormetelkaarteoverleggen.
9.6 Resumerend Deleerlingengaaninalledriedegroepen(smartboard,touchscreen
ofsurfacetable)ongeveerevenveelvooruitintaalenrekenen. Deleerlingenwerkenvooralzelfstandig,indeict-hoek. Volgensdelerarenbiedendebordenmeervariatiemogelijkhedenvoor
delessen;debordenveranderenhunmaniervanlesgevennauwelijks.
10WerktMuiswerkbijspelling?P.C. Jenaplanschool De Regenboog, Emmen
Figuur 9.1.Opbrengstenvaninteractievebordenophetgebiedvantaalenrekenen
Meer [email protected] T070-3201234
inspiratie
existentie
perceptie
evidentie
Ervaren opbrengstenLerarenzijnblijmetdevariatie,maardenkendatdekleutersnietveellerenvanwerkenmetdeborden
UitvoeringKleuterswerkenmeteensmartboard,eentouchscreenofeensurfacetable
IdeeKleutersbeterlatenlerenmeteeninteractiefbord
Gemeten opbrengstenGeenverschilleninleerprestatiesophetgebiedvantaalenrekenentussendedrieborden
4040 41
10.5 Gemeten opbrengsten DeprestatiesvanleerlingendiemetMuiswerkaanspellingwerkten,zijnver-gelekenmetdievanleerlingendieeenregulierprogrammavoorspellingdoor-liepen.Deanalyseslietengeenverbeteringtenopzichtevantraditioneelon-derwijszien:alleleerlingenleerdenophetgebiedvanspellingevenveelbij.
10.6 Resumerend WerkenmetMuiswerkleidtniettotbetere,maarookniettotslechtere,
prestatiesophetgebiedvanspelling. VoordelerarenvanJenaplanschooldeRegenbooglevertMuiswerkgeen
taakverlichtingopenookgeenbeteroverzichtoverdeontwikkelingvanhunleerlingen.
LerarengelovendateenprogrammaalsMuiswerkinprincipemeerwaardekanhebben,maardanmoetinhetaanbod,hetoverzichtenindeinhoudnogveelverbeteren.
Decomputerhielddevoortgangbijendeleraarkonterwijlhijinstructiegafaanderestvandeklasophetdigitaleschoolbordzienwatdeleerlingenopdecomputerdeden.Hoeweldeleerlingenernietheelveelplezierinlekentehebben,werktenzewelgeconcentreerd.
10.4 Ervaren opbrengstenOverhetalgemeenzienleraren,enleerlingen,vandeRegenboogdepotentievaneenprogrammaalsMuiswerkwel.Werkenmeteencomputeriseeninte-ressanteafwisseling,hetisprettigdathetprogrammadirectefeedbackgeeft,hetstimuleertdezelfstandigheidenhetbiedtleerlingeneengedifferentieerdprogrammadatrekeninghoudtmethunniveau.
Tochconcludeerdendelerarendathetnietgeluktwasdezemeerwaardeeruittehalen.Hetprogrammaschootvolgenshenvooraltekortbijzwakkeleerlin-gen.Kinderendieeenonderdeelnietgoedbeheerstenkregensteedsweerhetzelfdetypeoefeningenterug.Dangingenzegokkenofkwamenzenietaanandereonderdelentoe.IcterenprojectleiderHaraldHagen,vandeRegen-boog:Ikdenkdatheteengoedprogrammaisvoorkinderendiezelfstandigkunnenwerken,maarvoorkinderenaandeondergrenswerkthetniet.
Deproblemenmet inzetvanhetprogrammahadden tweeoorzaken: (a)dewerkdrukverminderdeniet;(b)delerarenhaddenteweinigzichtopdeont-wikkelingvanhunleerlingen.
(a)Hetprogrammaregistreerdezoveeldathetonoverzichtelijkendusnietge-bruiksvriendelijkwas.Eenleraardiewildewetenwatzijnleerlingenhaddenge-daanenwaarzeinvastliepen,wasperleerlingeenhalfuurkwijt.Ineenklasmet30leerlingenisdat15uur,enzoveeltijdheefteenleraarnueenmaalniet.
(b)Delerarenhaddendeindrukdatzeverdervanhunleerlingenverwijderdraakten,minderzichthaddenopwaarhunleerlingenmeebezigwaren.Ditbaardelerarenveelzorgen.
Kortom,delerarenverlorendecontroleoverhetleerprocesvanhunleerlingenendaarmeehetvertrouweninhetprogramma.
Figuur 10.1.OpbrengstenspellingbijgebruikvanoefenprogrammaMuiswerk
Een jaar na het onderzoekDe school heeft veel tijd en energie genvesteerd in het programma. Dat kon dankzij het onderzoek. Hoewel het programma beperkingen liet zien, wordt het programma nu niet in plaats van, maar naast de methode gebruikt. Op die manier krijgt het programma dit jaar nog een kans.
HaraldHagen,icterenprojectleideropdeRegenboog
Meer [email protected] T0591-631980
inspiratie
existentie
perceptie
evidentie
Ervaren opbrengstenHetprogrammasluitonvoldoendeaanbijdedidactischeenorgani-satorischewensenvandelerarenopdeRegenboog;zeboekengeentijdwinstenhebbenweinigoverzicht
UitvoeringLeerlingengroep3-4werkenachterdecomputermethetoefenprogrammaMuiswerk,ineigentempo
IdeeHettraditionelespellingonderwijsvervangendooreenoefenprogrammaopdecomputer
Gemeten opbrengstenLeerlingenlerenvanhetoefenprogrammanietbeterspellendanvanhetreguliereprogramma
4242 43
Zijnmeisjesinhetnadeel?Paswanneerhieroverzekerheidbestond,wildendeViviani-scholenopdigitaletoetsenoverstappen.Zijkendendeopbrengstenvanpapierentoetsenenwildengeenkwaliteitsvermindering.
11.2 Bedachte interventie: leerlingen doen de toetsen digitaal Deleerlingenmaaktendetoetsenbegrijpendlezenenrekenen/wiskunde,injanuarieninjuni.Vantevorenhaddenzeuitleggekregenoverhoedetoetswerkt,entijdensdetoetsmochtenzedaarnogvragenoverstellen.Iedereleerlingzatachtereeneigencomputer,meteenkoptelefoonop.Devraagkonwordenvoorgelezenenalsdeleerlingdatwildeherhaald.Zokoniedereeninzijneigentempowerken.
Viahettoetsenbordvoerdedeleerlinghetantwoordin;daarnaginghijnaardevolgendevraag.Opeenantwoordenbalkkonhijzienwelkevragenhijalgemaakthadenwelkenogniet.Wachtentotdeleraardetoetshadnagekekenhoefdenietmeer:hetcijferwasmeteenbekend.Deleraarkonhetresultaatookmeteeninvoereninhetadministratiesysteem.
11.3 De uitvoering in de praktijkDrievandeachttienViviani-scholendedenmeeaanhetexperiment:DeBron,HetPaletenDeKap.Zededenhetalledrieanders.Deeneschoolzettealleleerlingentegelijkaanhetwerkindemediaruimte,detweedeliethalvegroe-pentegelijkertijdaandetoetswerkenendederdelieteengroepjeleerlingeninhetleslokaaldetoetsmaken,terwijlderestvandeklasietsandersdeed.Hetgingomleerlingenvangroep5en7.
Delerarenvondendatzevoorafvoldoendeinformatieeninstructiehaddenge-kregenomovertekunnenbrengenopdeleerlingenhoezedetoetsenmoestenmaken.Ookdeleerlingenwarendirectenthousiast.
Sommigeleerlingenmaaktenveelvuldiggebruikvandevoorleesfunctie,anderehaddenditmindernodig.Delerarenvondendezefunctieideaal,omdatzeveelmindervragenkregen.
11.4 Ervaren opbrengstenOverhetalgemeenwarendeervaringenmetdigitaaltoetsenheelpositief,zowelbijdeleerlingenalsbijdeleraren.
Deleerlingenvondendetoetsopdecomputerzonderuitzonderingfijnerdandetoetsuiteenboekje.Datverteldenzeininterviewsenhetwerdnogeensbevestigdinkwantitatiefonderzoekonderde170leerlingen.Zijhaddenoverhetalgemeeneenduidelijkevoorkeurvoordigitaaltoetsen.Zekondensnelen
Basisscholenkennengeeneindexamen,maarweldeCitotoets.Dekrantenschrijveneriederjaarover.DaarnaastisCitoookbekendvaneenleerlingvolgsysteemmettoetsendienoftweekeerperjaarwordenafgenomen.Diemetendevoortgangvandeleerling,hoehijzichverhoudttotandereleerlingen,ofhijbijismetdetussendoelenenookofdeschoollandelijkopschemaligt.Zulkegegevenszijnookbelangrijkvoordeoudersendeinspectie.Deleerlingenkunnendetussentijdsetoetsenzoweloppapieralsdigitaalmaken;dekeuzeisaandeschool.Digitaalheeftveelvoordelen,maarhalenleerlingendiegoedscorenopeenpapierentoetsookeengoedresultaatopeendigitaletoets?
11.1 Doel: digitale toetsen vergelijken met papierVivianiiseenverenigingvanscholenvoorprotestants-christelijkeninter-confessioneelbasisonderwijsinEmmenenomstreken.
Tot2008werdendetussentijdseCito-toetsenklassikaalenoppapiergemaakt.Deleraarlasdemeerkeuzevragenvoor,deleerlingmaakteeenkeuzeenvuldedieinopzijntoetsblad.Datduurdetweemaaleenuur.
Eennadeelwasdathetvoorsommigekinderentelangzaamgingenvooranderetesnel.Ditleverdeonrustindeklasenwasdemotiverendvoorvlottereleer-lingen.Ookhaddeleraarzoenigeinvloedopderesultaten:hijkondevraagherhalen,leerlingenmeertijdgevenomdevraagtebeantwoorden,enzovoort.
In2010begonnenenkeleViviani-scholen,alsexperiment,dedigitaleCito-toetsaftenemen.Dankunnendeleerlingeninhuneigentempowerkeneniservermoedelijkminderkansdatdeleraarderesultatenongewildben-vloedt.Erzijnnogmeervoordelen(alwashetalleenmaardatdelerarenmin-derhoevennatekijken),maarvoordatzeoverstaptenwildendescholeneenobjectiefantwoordopncrucialevraag:ofdedigitaletoetseenvolwaardigalternatiefisvoordepapierentoets.Metanderewoorden:halenleerlingenmetdedigitaletoetsdezelfderesultatenalsmetdepapierentoets?
Waaromdezevraag?Diekomtvooralvoortuithetfeitdatdedigitaletoetsanderswordtafgenomen:nietmeerklassikaal,afgestemdopdelangzamereleerlingen,maarzelfstandigachtereencomputer,waarbijleerlingenzelfbe-palenofzebijvoorbeeldeenvraagnogeenkeerwillenbeluisteren.Isdatnietnadeligvoorleerlingendienietzogoedmetcomputersomkunnengaan?
11EfficintdigitaaltoetsenViviani, Emmen
4444 45
Almetalwijsthetkwantitatiefonderzoekeropdatdigitaletoetsengeennega-tieveeffectenhebbenopderesultaten.
HetonderzoekopdeVivianischolenbevestigtde verwachteendeervarenopbrengstenvandigitaaltoetsen.Dedigitaletoetsenvertonengeensyste-matischevertekeningen.Daarmeeiseendigitaletoetseenbetrouwbarever-vangervandepapierentoets,enbiedthijtijdwinstengebruiksgemak.
11.6 Resumerend Descoresvandedigitaletoetszijnvergelijkbaarmetdievandepapieren. Wiegoedismetcomputers,scoortnietbeter. Jongensscorennietbeterdanmeisjes. Lerarenenleerlingenvindendedigitaletoetsprettiger. Lerarenzienveelpluspunten:dedigitaletoetswerktgemakkelijken
bespaartzeveeltijd.
geconcentreerdwerken,ennaarhunideeookbeter.Ditgoldsterkervoordeleerlingenuitgroep5danvoordieuitgroep7.
BovenschoolsICT-cordinatorReinSybesmabevestigtdit:Metnamedetwee-deronde isvoortreffelijkverlopen.Demooistereactieachterafkwamvangroep6(diehetjaardaarvoordedigitaletoetshadgemaakt).Diezoudennudepapierentoetskrijgen,maarzeidendatzeveellieverdetoetsopnieuwdigitaalwildenmaken.
Delerarenwarendankbaarvoordetijdsbesparing.Zehoefdennietsteedsopnieuwdevraagvoortelezen,geenonduidelijkehandschriftenmeerteont-cijferen,haddentijdvoorandereleerlingenenvooral:zehoefdennietmeernatekijkenwatnietalleentijdmaarookfoutenscheelde.
11.5 Gemeten opbrengstenLerarenen leerlingenwarendusenthousiastoverhetgebruikvandigitaletoetsen,maargavendetoetsengeenvertekendbeeldvergelekenmetdepapie-renversies?Bijlerarenbestondhieroverveeltwijfel:kunnenalleleerlingenwelevengoeduitdevoetenmetdiedigitaletoetsen?Kunnenzedezelfstandig-heidbijvoorbeeldwelaan?
Deresultatenlatenziendatdescoresdiedeleerlingenmetdedigitaletoetsenhebbenbehaald,duidelijkovereenkomenmetdescoresdiezebehaaldenmetdepapierentoetseninhetverleden.Datwijsteropdatdigitaletoetsenvoorleerlingengeenandereresultatenopleverendanpapierentoetsen.Zegevengeensystematischevertekeningentenopzichtevandepapierenvariant.
Figuur 11.1.Opbrengstenvandigitaaltoetsen
Een jaar na het onderzoekUit het onderzoek blijkt dat we ons er geen buil aan vallen. Dan zit-ten de winstpunten in het in eigen tempo werken, en in correctietijd. Digitaal toetsen kost ongeveer 30 cent per leerling en je bespaart veel tijd. Je hoeft geen papieren boekjes aan te schaffen of te kopiren en de tijdwinst van de leraren is ook winst.
ReinSybesma,Ict-cordinator
Alsaanvullinghieropisookonderzochtofbepaaldetypenleerlingennadeelondervindenvandedigitaletoets.Zowelvoordeleerlingenvangroep5alsvangroep7geldt:erisgeenenkeleredenomaantenemendatmeisjesofleerlingenmetlageict-vaardighedeninhetnadeelzijnalseentoetsdigitaalwordtafgenomen.
Meer [email protected] T0591-648207
inspiratie
existentie
perceptie
evidentie
Ervaren opbrengstenLeerlingenwerkenlieverdigitaal,lerarenbesparentijd
UitvoeringElkeleerlingmaaktdeCitotussentoetsachterdecomputer,inzijneigentempo
IdeeToetsennietmeeroppapiermaardigitaal
Gemeten opbrengstenDedigitaletoetsgeeftvergelijkbareresultatentenopzichtevandepapierentoets;ditgeldtookvoorkinderendieminderict-vaardigzijn
4646 47
Opbrengsten van EXPOKennisnet,ZoetermeerApril2011
ISBN:978-90-77647-45-5
Opdrachtgever:StichtingKennisnet,Zoetermeer
OnderzoekHansLuyten(UniversiteitTwente)MelanieEhren(UniversiteitTwente)MartinaMeelissen(UniversiteitTwente)
Tekstredactie: HetLaatsteWoord,Bennekom
VormgevingTappanCommunicatie,DenHaag
DrukGravo,Purmerend
Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken2.5NederlandDegebruikermag:
hetwerkkopiren,verspreiden,tonenenopenuitvoerenonderdevolgendevoorwaarden:
Naamsvermelding.DegebruikerdientbijhetwerkdenaamvanKennisnet tevermelden.
Niet-commercieel.Degebruikermaghetwerknietvoorcommercile doeleindengebruiken.
GeenAfgeleidewerken.Degebruikermaghetwerknietbewerken.
Bijhergebruikofverspreidingdientdegebruikerdelicentievoorwaardenvanditwerkkenbaartemakenaanderden.
DegebruikermaguitsluitendafstanddoenvaneenofmeerderevandezevoorwaardenmetvoorafgaandetoestemmingvanKennisnet.
Hetvoorgaandelaatdewettelijkebeperkingenopdeintellectueleeigendomsrechtenonverlet.(www.creativecommons.org/licenses)
DitiseenpublicatievanStichtingKennisnet.kennisnet.nl
12Meerweten?12.1 Literatuur
Eck,E.van,Heemskerk,I&Meijer,J.2010.Opbrengsten van Leren met meer effect.Zoetermeer:KennisnetOnderzoeksreeks,#23.
Grift,vandeW.J.C.M.2010.Ontwikkeling in de beroepsvaardigheden van leraren.Groningen:RijksuniversiteitGroningen.
Kennisnet.2009.Regeling EXPO versie 1.0, 6 oktober 2009.Zoetermeer:Kennisnet.
Luyten,H.,Ehren,M.&Meelissen,M.2011.EXPO. Experimenteren met ICT in het PO. Enschede:UniversiteitTwente.
Meijer,J.,Eck,E.van&Felix,C.2009.Leren met meer effect: de onderzoeks-resultaten.Zoetermeer:KennisnetOnderzoeksreeks,#13.
Peters,S.2011.Interviews met projectleiders van EXPO.Zoetermeer:Kennisnet.
12.2 Informatie over EXPOOponderzoek.kennisnet.nl/onderzoeken-totaal/expobundelenwealleinformatieoverdetienEXPOprojecten.Daarstaatookdetechnischerapportageendeinterviewsmetprojectleiders.Contactgegevensvandetienscholenstaanbijdeschoolportrettenindezepublicatievermeld.
12.3 Een vraag stellenDeafdelingOnderzoekvanKennisnetkanspecifiekevragenoverditonderzoekbeantwoorden.Mailnaaronderzoek@kennisnet.nlofbelnaar0800-3212233.
12.4 Een gratis abonnement op de OnderzoeksreeksGemiddeldtienkeerperjaarverschijnennieuwepublicatiesindeKennisnetOnderzoeksreeks.Ganaaronderzoek.kennisnet.nl/naar-de-onderzoeken/abonneren-op-de-onderzoeksreeksensluiteengratisabonnementaf.
Colofon
48
Watwetenweuitwetenschappelijkonderzoekoverictinhetonderwijsenhoekunnenscholensamenmetonderzoekersvoortbouwenopbeschik-bareresultatenuiteerderuitgevoerdonderzoek?
KennisnetOnderzoeksreeks
2008
#1KennisvanWaardeMaken
#2 Lerenmetmeereffect
#3 Ictwerktinhetvmbo!
#4Gamesinhet(v)mbo
#5Web2indeBVE
#6DigitaleschoolbordeninhetPO
#7Speciaalonderwijslevertmaatwerkmetict
#8Opbrengstenvanict-projecten
#9 LereninSecondLife
2009
#11Web2.0alsleermiddel
#12 Debetrouwbaarheidvaninternetbronnen
#13 Lerenmetmeereffect:deonderzoeksresultaten
#14 SamenEngelsLerenSpreken
#15 Taalontwikkelingvanjongekinderen
#16 DigitaalleermateriaaltaalonderwijsPO
#17 Jongereneninteractievemedia
#18 Essaysoverbruikbaardigitaalleermateriaal
#19 ComputersimulatiesinhetVO
#20 Eerstonderwijsvisie,dantechniek
DeKennisnetOnderzoeksreeksIctinhetonderwijsheeftalsdoeleenverzamelplaatstezijnvoorantwoordenopdezevragen.Daarvoorwordtgebruikgemaaktvandepraktijkervaringenvanon-derwijsprofessionalsenresultatenuitwetenschappelijkonderzoek.Dezereeksisbedoeldvoormanagementenlerareninhetonderwijsenvoorinstellingenenorganisatiesdiehetonderwijsondersteunenbijeffectiefenefficintgebruikvanict.
2010
#21 Zelfstandiglerenrekenenmethetdigibord
#22 Lerenvanmodernevreemdetalen
#23 OpbrengstenvanLerenmetmeereffect
#24Meerwaardevanhetdigitaleschoolbord
#25 Effectenvangames
#26MaakkennismetTPACK
#27 Duurzameonderwijsvernieuwing
#28 Deprijsvandigitaalleermateriaal
#29 Eendigitaalklassenboek
#30 Lerenmetjemobiel
2011
#31 Opbrengsten van EXPO
StichtingKennisnet
Postadres Bezoekadres T (0800)3212233
Postbus778 Paletsingel32 E [email protected]
2700ATZoetermeer 2718NTZoetermeer W kennisnet.nl
nderzoeksreeks