7
8 DA !DJDS I BPB!ldWB a BPBZ!lBtllB C

e~WOUOJ3 OY~IO~ C I euo~JeuJalUI

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: e~WOUOJ3 OY~IO~ C I euo~JeuJalUI

8DA!DJDS

I euo~JeuJalUI e~WOUOJ3

BPB!ldWB a BPBZ!lBtllB

OY~IO~ C

TATYPS
Rectangle
Page 2: e~WOUOJ3 OY~IO~ C I euo~JeuJalUI

Sumario

CAPITULO 1 - ECONOMIA E CONSTITUI<;:Ao DAS TEORIAS DE COMERCIO

fNTERNACIONAL . . .. . .. . ....... .. . . .. .. .... . . .. . . .. . ..... . . .

1.1 Mercantilismo e comercio internacional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

1.2 Escola cIassica: Adam Smith e a teoria das vantagens absolutas . . . ..... 3

1.2.1 Teoria das vantagens absolutas ..... . ... . ... . .. ... .. .. . . .. . . . .. . 4

1.3 Escola cIassica: David Ricardo e a teoria das vantagens comparativas .. . 6

1.3.1 Teoria das vantagens comparativas .. . .. ................... ... . .. 7

1.4 Escola neocIassica: teoria da dotac;ao relativa dos fatores ............ . 9

1.5 Crftica da Cepal e deteriorac;ao dos termos de troca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Resumo ... ......... . ........ . . . . . ..... ...... ... . ......... . ..... . . .. . 13

Exercfcios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Referencias . . .. .. . .. . . . . . . . . .. . . .. . .. ...... . .. . . ... . ... . .... ..... .. . . 14

CAPiTULo 2 - BARRElRAS AO LIVRE COMERCIO: ESQUEMAS PROTECIONISTAS .. 15

2.1 Tarifas . . . . .. .. . .. . . . . . ........ .. ... . . . .. . ................. . . . . 17

2.1.1 Consequencias da imposi~ao de uma tarifa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

2.2 Cotas de importac;ao . . . . . ..... . . .. .... . . . . .. . .......... . . .. .. . . . 21

2.3 Subsfdios................ . . .. . . .. .. . .. ...................... ... 22

2.4 Barreiras tecnicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

2.5 Taxas multiplas de cambio . . ...... . ..... . . .................. ..... 24

2.6 Acordo voluntario de restric;oes a exportac;oes (Avre) ......... . .. .... 24

2.7 Ac;oes antidumping . . . ... . ....... . ..... .... . .. . ....... . .. ... . . .. 25

2.8 Con troles sanitarios e fitossanitarios nas importac;oes . . ... . . . .... . . .. 25

2.9 Outras barreiras ao comercio internacional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Resumo ........ . .. . .......... . ....... . ........... . . . . ... .. . . . ... . ... 26

Exercfcios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Referencias ....... . ... . . . .. . . ...... . . . . .. . .. . . . .. . .. ........... ...... 27

Page 3: e~WOUOJ3 OY~IO~ C I euo~JeuJalUI

x ~ ECONOMIA INTERNACIONAL

CAPiTULO 3 - COMERCIO INTERNACIONAL E PRINCIPAlS INSTITUI(:OES . . . . . . . 29 Resumo .. . .. .. . . .... .

3.1 Expansao do comercio internacional e globalizac;ao . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Exercfcios ... .. .... . .. .

3.2 Origem das instituic;oes internacionais . .... . .. . ........ . .. . ....... . 31 Referencias .......... .

3.3 Acordo Geral sobre Tarifas e Comercio (GAIT) . . . ....... .. . . ..... . 32

3.3.1 Principios do GAIT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 CAPITULO 6 - SISTEMA FINAl

3.4 Organizac;ao Mundial do Comercio (OMC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 6.1 Hist6rico .......

3.5 Organizac;ao das Nac;oes Unidas (ONU) . ... .. . .. ...... .. . . .. . ..... 35 6.2 Fundo Monetario

3.6 United Nations on Trade and Development (UNCTAD) ........... . . 36 6.2.1 Fun~6es e ob.

Resumo . .. ...... .. .. . ............ .. . ... ...... .. ............ . . ... .. .. 37 6.2.2 Estrutura do

Exercfcios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 6.2.3 Funcionamen

Referencias ..... ... . . ........... ... .. . ... . .... . . ... ..... .. ... . . . . .... 38 6.2.4 Linhas de ere

6.3 Banco Internacion

CAPiTuLo 4-INTEGRA(:Ao ECONOMICA REGIONAL E OS BLOCOS ECONOMICOS . . . 39 6.3.1 Estrutura e a,

4.1 Conceito.... .. ... . .. .. . . . . ................... .. .. . .... . . .. .... 40 6.4 Banco Interameril

4.2 Estagios de integrac;ao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

4.3 Abordagem te6rica .. .. .. ... .. . ....... ... ... ... .... . .. . .. .. ... . . 42

6.4.1 Fun~6es do E

6.4.2 Estrutura do

4.4 Motivac;oes. . .. .. . .... . . .. . . . .. . ... ...... ...... . .... .. . ... .. . .. 43

4.4.1 Motiva~6es tradicionais .. . ... . . . . .. . . . . ... ... . .. . . .. . .. . . . . . . 43

6.4.3 Fon tes de ree

6.4.4 Areas de /ina

4.4.2 Motiva~6es nao tradicionais .. ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 6.5 Bank for Internat

4.5 Fatores favoraveis a integrac;ao ...... ..... ................ . .. ... .. 45 6.6 Banco de Export"

4.6 Efeitos da integrac;ao economica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 6.7 Instabilidade do s

4.6.1 Efeitos estaticos .... ..... .. ...... ... .. . .. ... .. . ....... . . . .. . 45 Resumo ............. . 4.6.2 Efeitos dinamicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Exercfcios ... .. . . .... .

4.7 Integrac;ao e politica economica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Referencias . . ....... . 4.8 Principais esquemas de integra~ao economica no mundo ............. 48

Resumo . . .... . .. . .... .. ...... . ......... . . .. .......... ... .. . ......... 50 CAP(TUlO 7 - TAXA DE CAMBI

Exercfcios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 7.1 Taxa de cambio n,

Referencias . .. .. . ... . ... .. ... . ...... . .... .. ...... . . . . . . ...... . ....... 51

Sites recomendados . .. . . . . .. .. ... . .. . ................. . .. .. ... . ....... 52 7.2 Demanda de d6la

73 Oferta de d6lares

CAPITuLO 5 - NOV A DINAMICA DO SISTEMA ECONOMICO INTERNACIONAL: 7.4 TIpos de variac;ao

7.5 Mercado de camt o A V AN(:O DA GLOBALIZA(:Ao 53 7.6 Taxa de cambio r(

5.1 o que se entende por gJobalizac;ao? 54 7.7 Taxa de cambio e'

5.2 Faces da gJobalizac;ao ..... .. . .... . .. . . .. . . .... . .. . .............. 55 7.8 Regimes cambiai~

5.2.1 Globaliza~ao financeira .. . ... .. .. . ................ . .. .. . . .. . . 55 7.8.1 Regime de c

5.2.2 Globaliza~ao produtiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 7.8.2 Politica ecor

5.2.3 Globaliza~ao comercial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 7.8.3 Regime de c

5.2.4 F1uxos de investimentos estrangeiros diretos e 0 papel das empresas 7.8.4 Polftica ecor

transnacionais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 7.9 Fatos estilizados ,

Page 4: e~WOUOJ3 OY~IO~ C I euo~JeuJalUI

S INSTITUIC;:OES .. .... .

Ic;ao ... . . ....... . ... . .

... .... . . ... . ...... .. .

) ...... ...... . . . . ... .

... ..... .... ... .......

..... ......... .... ....

.... . . .. . . .. .. . .. .. . ..

~CTAD) ........... . .

... ... . .. ... ..... ... .

DCOS ECONOMICOS . ..

. . .. .... .... ....... ..

..... . .. .... . . .......

. ..... ... .... . .. .... .

........ . . . .. . .......

... . ... .. ... ....... . .

..... ...... . ... ... ...

....... . . ... .... ... ..

29

29 31

32

33

34

35

36

37

37

38

39

40

41

42

43

43

43

45 45

45

46

47 . mundo ... ... .... ... 48

' . . . ... . . ... . ....... .

'ITERNACIONAL:

... . ... .. . ..... .... .

. . . ... . . .......... . .

.. ... .. ......... .. . .

Japel das empresas

50

51

51

52

53

54

55

55

59

60

63

SUMARIO 1 .... XI

Resumo .... .. ... . . . .......... . . ... ........... . . . .. . ............... . .

Exercfcios . .. .. . ... .... ... . ..... ... ... . .. .... .. . ... .......... .. ...... .

Referencias ......... .. . . ........... .. .... . ... ... .. . ..... . . . ......... .

CAPiTULO 6 - SISTEMA FINANCEIRO INTERNACIONAL . . .. . ........... .. ... . .

6.1 Hist6rico ..... .. .. . ........ .... .. . . ..... . . ...... ... . . . . . . ... . . .

6.2 Fundo Monetario Internacional (FMI) ...... .. .. ... ... . .... . ...... .

6.2.1 Fun~6es e objetivos do FMI ............. ...... .... . . . . ...... . .

6.2.2 Estrutura do FMI .... ........ . .. . .......................... .

6.2.3 Funcionamento do FMI ......... . . ..... ...... ..... ....... ... .

6.2.4 Linhas de cn:dito do FMI .... . . ...... .... . .... . ....... ... .... .

6.3 Banco Intemacional para Reconstruc;ao e Desenvolvimento (Bird) .. ... .

6.3.1 Estrutura e administra~ao do Bird .... .............. . ... .. ..... .

6.4 Banco Interamericano de Desenvolvimento (BID) . .. .. .... . ... .. . . .

6.4.1 Fun~6es do BID ...... ..... ...... ...... ..... .... ..... ...... .

6.4.2 Estrutura do BID ... ... . .... .. ............... . .. .. .... .. ... .

6.4.3 Fontes de recursos do BID . ....... ........ . .... ...... ... . .. . . .

6.4.4 Areas de financiamento do BID ........... .... ......... . .. ... . .

6.5 Bank for International Settlements (BIS) . . . .. ; ... .... . ... ....... .. .

6.6 Banco de Exportac;ao e Importac;ao (Eximbank) ....... . .. .. ....... .

6.7 Instabilidade do sistema financeiro internacional e taxa Tobin .... .... .

Resumo .. ................. ... .. .. . .. . ... ..... . . ... ....... . . ....... . . .

Exercfcios ...... .... . . . ... . ... ......... . . .... ..... ..... . . .. .. . .. ..... .

Referencias ....... ...... .... ... . .... . ........ .. . ... ..... ...... ...... .

CAPiTULO 7 - TAXA DE CAMBIO

7.1 Taxa de cambio nominal .. . .. . .. .... ......... ... . . .............. .

7.2 Demanda de d6lares no mercado cambial brasileiro ..... .. . . ....... . .

66

67

67

69

69

71

72

73

73

74

75

76

77

77

77

77

78

78

78

79

80

80

80

81

82

83

7.3 Oferta de d6lares no mercado cambial brasileiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

7.4 Tipos de variac;ao cambial. ... ....... ... ...... .... ...... ...... .... .

7.5 Mercado de cambio . ... ... ..... . . ..... ......... .. ...... . . .. ... . .

7.6 Taxa de cambio real ..... . .. ... ....... . ........ .. . .... .. . ..... . . .

7.7 Taxa de cambio efetiva .... . . ... ..... . .. . ...... . .. . .... ... . ... ... .

7.8 Regimes cambiais ......... ........ ............. .... ........ . ... .

7.8.1 Regime de c§mbio fixo ....... ...... .......... . .. ..... . ... ... .

7.8.2 Politica economica em regime de dlmbio fixo ...... . .. . .. . ... . . .. . .

7.8.3 Regime de cambio fiutuante . ........ .... .... .. .. . ....... ..... .

7.8.4 Politica economica em regime de cambio fiutuante . . ...... .... . . .. . .

7.9 Fatos estilizados da opc;ao cambial no Brasil . . . .. . .... . . .. .. . ... .. . .

87

88

91

94

94

94

96

97

97

98

Page 5: e~WOUOJ3 OY~IO~ C I euo~JeuJalUI

XII~ ECONOMIA INTERNACIONAL

Resumo 104

105

105

106

Exercicios . . . ..... . . ...... . ..... ..... .... .. ..... ........ . . .. . .. .... . . .

Referencias . . .. . . . ............. .. . . ....... . ... . .. . ........ . .... . .... . Site recomendado

CAPiTULO 8 - BALAN<;:O DE PAGAMENTOS .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 107

8.1 Conceito, contabilizac;ao e estrutura do balanc;o de pagamentos . . . . . . .. 108

8.2 Interpretac;ao da estrutura do balanc;o de pagamentos . . . . . . . . . . . . . . . . 111

8.2.1 Balan~a comercial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

8.2.2 Servi~os e rendas . . .. ....... . . . ... . . .. . .. ..... ... . . . . . . .... . 112

8.2.3 Transferencias unilaterais . . . .... . ......... .... ..... . .... . ..... 113

8.2.4 Transa~oes corren tes ..... .. . . ......... .... : . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

8.2.5 Conta capital 113

8.2.6 Conta financeira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

8.2.7 Erros e omissoes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 114

8.2.8 Resultado do balan~o de pagamentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

8.3 Medidas de ajuste do balanr;o de pagamentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 116

8.4 Balanr;a comercial: compreensao dos numeros .... . ... .. . . ... .. ..... 118

8.5 Liberalizac;ao comercial na decada de 1990 ... ... ... .... .. . .... . . .. . 120

8.6 Plano Real e im~pactos sobre 0 balanc;o de pagamentos . .. ........... . 122

8.7 Transformac;6es setoriais durante a decada de 1990 ...... .. ... .... ... 125

8.7.1 Diversifica~ao da pauta de exporta~oes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 125

8.8 Setores mais afetados pelas transformac;5es economicas durante a

decada de 1990 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 128

Resumo

Exercicios ...... . ..... ... .. . ............ . ... . ......... . ... .. .. . ... . .. .

Referencias

CAPiTULO 9 - ENDIVIDAMENTO E EVOLU<;:AO DA DtVIDA EXTERNA

BRASILEIRA

131

132

132

135

9.1 Fundamentos te6ricos da dfvida externa ...... ....... .... .... . . . ... 136

9.2 Emprestimos e financiamentos externos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 140

9.3 Origem da dfvida externa brasileira . .... ...... . . ... . . .... .... .... . 141

9.3.1 Evolu~ao da divida externa brasileira . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 142

9.3.2 Crise da dfvida extern a na decada de 1980 ....... ... . . . ... . .. .... . 147

9.4 Reestruturar;ao da dfvida externa ........ . ........... . ........ .. .. 150

9.5 Considerac;6es finais 153

Resumo . . . .. ..... . .

Exercicios ...... . ... .

Referencias . . . . . . .. .

CAPiTULO 10 - SISTEMATIC

10.1 Introdur;ao .. .

10.2 Breve abordage:

10.2.1 Conceito'

10.2.2 Vantagen!

10.2.3 Problema

10.3 Divisao do terril

10.3.1 Zona prin

10.3.2 Zona seCl

10.4 Incoterms ....

10.5 Polfticas de com

10.5.1 Polftica c<

10.6 Procedimentos;

10.6.1 Sistemati.

10.6.2 Estrutura

10.6.3 Direito d.

10.7 Exportar;5es . .

10.7.1 Conceito

10.7.2 Classifica(

10.8 Processo de eXf

10.8.1 Documet

10.9 Tipos de export

10.10 Regimes aduan

10.11 Operac;6es cam

10.12 Processo de iml

10.12.1 Conceit

10.12.2 Docum(

10.13 Sistematica ..

10.14 Classificar;ao fi~

10.15 Admissao temr:

10.16 Aspectos fiscai~

10.17 Aspectos camb

10.18 Condic;5es de p

10.19 Considerar;5es

Page 6: e~WOUOJ3 OY~IO~ C I euo~JeuJalUI

.. . .... . .. ....... . ..... 104

' " .. ... . .... ....... . .. 105

. . ... .. ......... ...... . 105

.. . . .. .. .. ' " . . .. . .. '" 106

.... .......... . ..

) de pagamentos ....... .

nentos . . ........... '"

107

108

III · . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 112

· .... ... ....... ..... " 112

· .. .. .. .......... ... " 113

· .. . .. . ........ . . . .. " 113

· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

............. . ....

....... .. ...... ... .

.... .................

114

114

116 · . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

. . . . . ...... .. .. . . ... .

lentos ..... . .... . .. . .

90 .............. .. ..

. ................ ... .

nomicas durante a

120

122

125

125

'" ....... .. .. . .. .. .. 128

· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

' " . . . ....... .. . ... . 132

. .... .. ..... .... 132

EXTERNA

.... ............. . .. 135

· ........ ...... . . . .. 136

... . ... .. ....... ... . 140

· . . . . . . . . . . . . . . . . .. 141

. . ..... ... .. . . . ... . 142

· .. . ....... . .. ..... 147

.. . ....... . .... . ... 150

................... 153

SUM ARlO I <II XllI

Resumo ..... . ............... . ....................... . . . ............. 154

Exercfcios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 155

Referencias .. ....... ..... . .. . . .. . . ...... ...... . . .. . ...... .. .. ........ 155

CAPiruLO 10- SISTEMATICA DE COMERCIO EXTERIOR:TEORIA E PRATICA . .. 157

10.1 Introdw;ao ....... . ... . ..... ... .................. ... . ... ...... .

10.2 Breve abordagem sobre 0 comercio exterior .. . .. .. . . .............. .

10.2.1 Conceito de comercio exterior ............. ......... ......... .

158

158

158

10.2.2 Vantagens e oportunidades do comercio exterior .... .............. 159

10.2.3 Problemas e desafios do comercio entre paises .. .. . . .. . ........... 159

10.3 Divisao do territ6rio aduaneiro ....... . .. ......... .. . .. . . . .. .. .. . . 160

10.3.1 Zona primaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 160

10.3.2 Zona secundaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 160

lOA Incoterms ........ ..... .................... . ....... ... .... . .... 160

10.5 Polfticas de comercio exterior ............... .. .. .. .............. .

10.5.1 Politica comercial e cambial brasileira ......... .. ............... .

10.6 Procedimentos administrativos ............ . . ............. ....... .

162

163

165

10.6.1 Sistematica brasileira de comercio exterior .. ~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 165

10.6.2 Estrutura administrativa do Siscomex ... .. ..... ..... .. . . ....... .

10.6.3 Direito de exportar e de importar ..... . ... . . . ....... .. ....... . .

10.7 Exporta~6es ................ . .. . .... . .... . . .. .. . . . . .. . .. .. .. . . .

10.7.1 Conceito .. .. .... ................. ........ . ....... ....... .

165

167

167

167

10.7.2 Classifica~lio de mercadoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 167

10.8 Processo de exporta«ao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 168

10.8.1 Documentos pertinentes ao processo de exporta~lio ..... . . . . . . . . . . . 168

10.9 Tipos de exporta«ao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 169

10.10 Regimes aduaneiros especiais . .. . ................... . . .... ....... 170

10.11 Opera«6es cambia is e pagamento nas exporta«6es . .. .. ........ . ..... 171

10.12 Processo de importa«ao . . . . . . .. . .. . . .. .. . ... ... ............... .. 171

10.12.1 Conceito ......... ................ . .... .. .. . . ..... . ...... 171

10.12.2 Documentos .. ..... . .................. .. ................. 172

10.13 Sistematica......... . . ..... ................... . .. . .............. 172

10.14 Classifica«ao fiscal da mercadoria na importa«ao .. ... . . ............. 174

10.15 Admissao temponiria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 174

10.16 Aspectos fiscais e tributarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

10.17 Aspectos cambiais nas importa~6es . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

10.18 Condi«6es de pagamento ........... .. . .... . . . .. .. . .. . .. ..... . .. . 176

10.19 Considera~6es finais . .. .................... . ........ .. .......... 177

Page 7: e~WOUOJ3 OY~IO~ C I euo~JeuJalUI

XIV~ ECONOMIA INTERNACIONAL

Resumo ...... .... ...... . .. ...... ........ . ... . .... . ... . . ...... . . . ... . 177

Exercfcios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178

Referencias .. . ...... ................ ... ... ... .. . .. ...... .. . . ... ... ... 178

CAPiTULO 11- NOVA INSER<;:Ao BRASILElRA NO COMERCIO

INTERNACIONAL ......... . ....... . ..... . . . ....... .. ...... . . 181

11.1 Desempenho da balan<;a comercial entre 1990 e 2006 ................ 181

11.2 Variaveis importantes para 0 incremento do volume de comercio

internacional brasileiro .. ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185

11.2.1 Questilo cambial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 185

11.2.2 Crescimento econ6mico mundial e aumento DO pre,.a das commodilies . .. 186

11.3 Crescimento do setor externo brasileiro e impactos sobre a

atividade econ6mica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 188

11.3.1 Impactos sobre a atividade produtiva . ..... .... .... ....... ... ... 188

11.3.2 Impactos sobre 0 mercado de trabalho . .. .. . ........ . .... ... ... . 193

11.3.3 Impactos sobre as finan"as publicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194

11.3.4 Diferencial das taxas de juros . . .......................... . .... 196

11.3.5 Altera"oes patrimoniais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 196

11.3.6 Impacto sobre 0 comportamento da dfvida publica .. ... ... ..... . ... 198

Resumo ......... . . '.': . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 200

Exercicios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 200

Referencias .. .. . . .... .. ... ... ......... ... . ....... .. ..... ... .. . ....... 201

CAPiTULO 12 - A ECONOMIA BRASILEIRA E A CRISE DE 2008 ..... . ....... .... 203

12.1 as impactos sobre a economia brasileira. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 205

12.2 A continuidade da crise financeira internacional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 207

12.3 Haven'i urn novo colapso do sistema financeiro global? ... . . . . . . . . . . .. 209

Resumo . ....... .. ........ . .................. . ........... . ..... ...... 210

Exercfcios . .. .. . .. . .. ... .... .. . .... .. .. ... . . .. .... .. ..... ... .... ..... .

Referencias ..... .. ..... .. . . ...... .. ..... .. ........ . ..... .. ....... . .. .

RESPOSTAS DOS EXERCicIOS

211

211

213

Eco das Teoria

Mercantili:

e a Teoria

a Teoria d

Dota<;ao .R Termos de

1.1 Mercantilismo e co Ao longo do desenvolvime aparece como 0 primeiro C

do comercio entre os pais tad os absolutistas. ApesaJ econ6mico propria mente defendendo essa visao. A Mun, na Gra-Bretanha, t ainda nao fosse denomin;

. Em sua essencia, as cos deveriam se fortalecer na consolida~ao de sua pi