Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
middot etsifes-
~fl Cb l =g ~ Q)
sectrt ~ 1911 ~ HACETTEPE
FEN VE MUHENOisLiK BiLiMLERi DERGisi Yrlda bir yaYlmlanlr Cilt 14 Seri A 1993
HACETTEPE BULLETIN OF
NATURAL SCIENCES AND ENGINEERING
An annual pub licat ion Volume 22 Series A 1993
~c)Y ~ ~0 (c
~ -shy
i l l ) j
~ 1972 lJr)
HACETIEPE FEN VE MOHENDlSLJK HACETIEPE BlJUEI1N OF NATURAL BILlMLERI DERGISI SCIENCES AND ENGINEERING
YILDA BiR Y AYIMLANIR AN ANNUALPUBLlCATION ciLT 14 I 1993 VOLUME 22 I 1993
sAHlBt OWNER Haceuepe Oniversilcsi On Behalf of Hacettepe Fen Fakilllesi Adma University Faculty of Science
Dekan Dean
AYSE B~OELMFZ
EDlTOR EDITOR
IOLYACINGI
DANISMA KURULU uvELERl ADVISOR Y BOARD
EROLAKSOZ LAWRENCE M BROWN
NESECAGATAY OMER ESENSOV
ADtLOUNER ABDULLAH HARMANCI
CEYHANtNAL TiMUR KARACA Y MUSTAFA KURU ZEHRAMULUK OUROL OKAY
HAYRtYE OZDEN MERALS UCU KENANTAS
HACETTEPE ONlvERSlTES( A BULLETIN PUDLISIIED BY FEN FAKOL TESt HACETTEPE UNIVER lTV
BASIM VE Y A VIM M ERKEZt FACULTY OF SCIENCE
Abone Bedeli Yurtt~ YurtDtsectl (Subscription Rate) (Turkey) (Overseas)
20000-TL $ 1000
Ya2lsectma Adresi (Address for Correspondence)
HACETTEPE UNlVERS1TESt FEN FAKULTESt 06532
BEYTEPE ANKARA I TORK1YE
FAKULTE MATBAASINDA BASILMI$TIR (PRINTED AT THE FACULTY PRESS)
copy 1993
iCiNDEKiLER
SB AL TEN A BO$GELMEZ CuJiseta Iongiareolata (Macquart) (pipteraCulicidae )nm Biyolojisi Uzerine Arasecttmnalar l
SS ~AGLAR Karasinek Musca domestica L (DipteraMuscidae)mn Tetrashymethrlne Direnyli Populasyonshylannda Glin U zunlu~unll~ Popushylasyon Dinamizmi Uzerine Etkileri (m ~ 21
$ F TOPCUoGLU N a 2 S 0 4 Tipi Tuz Stresinde Yetisecttirilen Ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik) Yapraklannda ve Koklerinde Tuz Konsantrasshyyonuna Bagb middotOlarak Absishysikv ~sit (ABA) Miktarmm Degtsectlnn 39
DDzELTME 59
CONTENTS
SB ALTEN A BO$GELMEZ Investigations on Biology of Culiseta longiareolata (Macquart) (DipteraCulicidae) 1
SS ~AGLAR Effects of Photoperiod on Population Dynamics of Tetramethrin Resistant Population of House Fly Musca domestica L (Diptera Muscidae) 21
$ F TOPCUoGLU Changes in the Levels of Abscisic Acid (ABA) in the Leaves and The Roots of Sunflower Plants (Helianthus annuus L cv Peredovik) Grown under the Na2S04 Sa1t Stress in Relation to the Salt Concentration 39
CORRECTION59
bull bull SERi A
BIYOLOJI
SERIES A
BIOLOGY
Hacettepe Fen ve Miihendislik BiIimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 1 ~ 20
Culiseta longiareolata (MACQUART)
(DIPTERACULICIDAE)NIN BtYOLOJiSi UZERiNE
ARASTIRMALAR
Gelisect tarihi (received) 1131993
SB Alten (1) A Bosectgelmez (1)
QZET
Bu ~ahsectmada Culiseta IOllgiaremata (Macquart)m yumurta inkiibasyon sOresi yumurta a~llma oram larva pupa sfireleri ve erginlesectl11e oranlan tespit edilmisect ve farIdI besin kosectullannda bayat tablolan dlizenlenmisecttir
C longiareolatamn yumurta inktlbasyon siiresi 204plusmn0OOI giin yumurta a~llma oranl 8893 olarak bulunmusecttur TOl2lam erginlesectme siiresi (larvashyergin) di~ilerde 2270plusmn035 giin erkeklerde 2257plusmn034 giln olarak belirlenmiitir Erginlesectme oram ise maksimum 694 olarak tespit edilmisecttir ~ De~iiik besin kosectullannda denemeye alman ve a~ buakllan disecti ve erkeklerin OmOr uzunluklan saptanmtsecttlt Buna gOre sectekerli su + suttozu He beslenen disecti ve erkeklerin diler besin ~na gOre daba uzun Omfirlil oldu~u tespit edilmisecttir
De~iiik pH (57 608 65 77) delerindeki sularda larva pupa siireleri ile toplam erginle~me sOresi ve erginle~me oranlan tespit edilmisect erginlesectme oranlan srralnyla 654 627 647 694 bulunmusecttur
Anahtar Kelimeler Culiseta longiareolata GOkova Yumurta inkiibasyonu Yumurta a~tlma oranl Larva ve pupa donemi
INVESTIGATIONS ON BIOLOGY OF Culiseta longiareolata (MACQUART) (DIPTERACULICIDAE)
SUMMARY
In this study incubation period and hatching rate of eggs developmental period for larvae and pupae and adult emergence rate of Culiseta longiareolata
(Macquart) were investigated Life tables were established under different feeding conditions
The incubation period of eggs was found to be 204plusmn0OOl days and hatching rate was 8893 under natural conditions Total development period (larval stage-adult) was observed 2270plusmn035 days in females 2257plusmnO34 days in males Meanwhile adult emergence rate of C longiareolata was found to be 694
Bu ~allsectma 1989 ytlmda Hacettepe Oniversitesi Fen Bilimleri Enstitiisii tarafmdan kabul edilen Bilim Uzmanh~1 Tezinin bir bOlfimiidiir
(1) Hacettepe OniversitesiFen FakiiltesiBiyoloji BOliimnBeytepe~KtyE
2
Longevities of the females and males under different feeding conditions and starvation were studied The results showed that the females and males fed with syrup + powdered milk lived longer than individuals exposed to other food
The adult emergence rates of C longiareolata at pH 57 608 65 77 were found to be 654 627 647 and 694
Key Words Culiseta longiareolata GOkova Egg incubation Hatchability Developmental periods
GiRiS
~
Yurdumuzda bugun 60 sivrisinek tiiriinun varhgl bilinmektedir
Bunlar arasmda besect tUrii Culiseta cinsinden sivrisineklerin olusectturdugu
tespit edilmisecttir [23] Bu cinse bagh sivrisinekler yurdumuzun hemen
hemen her bolgesinde bulunmalan ve bir~ok hastahgm vektorlUgUnU
yapmalan nedeniyle onemli bir yer isectgal ederler
Culiseta cinsine bagh birka~ tiir ile birlikte Culiseta longiareolata
(Macquart)da virUs vektorii olarak hastahk bulasectunnaktadrr [1 7 1225
29] Bu sivrisinek ttirii ozellikle kusect plasmodiumlanmn konuk~usudur ve
kusectlann kan parazitlerirri tasectlr yayar ve bulasecttmr [4 1323] Martini bu
sivrisinegin Proreosoma tasectlYIClsl oldugunu tespit etmisecttir [22]
Clongiareolatanm tasectldl~ kusect parazitleri konusunda en aynnnll
arasecturma Corradetti ve Scanga tarafmdan yapllIDlsectur [1011] Bu iki
arasectttnCl yaptlklan 64 denemede sivrisineklerin kanmdan ve tiikriik
bezlerinden Plasmodium (Giovannulaia) polarenin degisectik sporogonik
evrelerini izole etmisectlerdir Aynca Sicilyadaki Falco tinnunculus
tinnunculus ve farkh kanarya tiirlerinin kanlarlyla hazlrladlklan
preparatlarda bol miktaIda P polareye rastlamtsectlardtr
C longiareoiaramn Malta Hummasmm tasectmmasmda da gorev
almlsect olabilecegi sanIlmaktadtr [33] Bunlann yam Slra Seguy bu tiiriin
Plasmodium danUewslcyi ve Micrococcus melitensisin tasectlytclsl oldugunu
tespit etmisecttir [27]
3
Tiiriin ottaya ~lkttgl Kanarya Adalanndan Hindistana kadar ~ok
genisect bir yaytlma gosteren C iongiareolatamn [14 16 18 20 2327]
illkemizin hemen her bOlgesinde bulundu~ kaydedilmisecttir [2 26]
Orta biiyiikltikte bir sivrisinek olan C longiareolatamn disectisi
zoofildir [22] Oisectiler ozellikle ornitofllik ve batrokof1lik hareket ederler [2
26] Tiiriin en yogun oldugu aylar Nisan Mayts ve Eyltildtir [6 1733]
Clongiareolata y11 boyunca ~ok dOl veren (Multivoltine) bir sivrisinektir
[5 14] Disecti1er yumurtalanm ozellikle kti~tik su birikintilerine paket
halinde btrakrrlar [33] Larvalar organik madde baklImndan zengin
durgun tath 144-825 mglt tuz i~eren dogal sularda sulama kanallan
bah~e havu~lan oluk yalak ot hendekleri kir~ varilleri gibi iriti ufakh
yapay su birikintilerinde temizden ~ok kirliye kadar her ttirlti ottamda
yasectar ve gelisectirler [5 8 14 1520 23 26 28 30]
C iongiareoiata gerek ~esectitli hastallklan tasectlyan bir vektor olarak
insan ve hayvan saglgl tizerindeki tehlikesi gerekse turistik klyl
bolgelerimizde yogun populasyonunun olmasl nedeniyle insektisit
uygulamasmm fazlaca yapllmasma neden olan bir ttirdtir Bu nedenle soz
konusu ttirle mticadele edebilmek i~in biyoloji ve ekolojisi tizerine bugtine
kadar yapllmlsect olan arasectttrmalara katklda bulunmak yararh olacakttr Bu
arasecttlrmamlzda ttirfin bazl biyolojik ozelliklerinin belirlenmesine
~allsectlhmsectttr
GERE( VE YONTEMLER
Callsectmalar Mugla Onnan lsectletme $efligine ait Gokova Alageyik
Uretme Ciftligi alam i~erisinde ger~eklesecttirilmisecttir Denerneler stiresince
meteorolojik veriler gfinltik olarak kaydedilmisecttir Su ve hava SlCakllit
bagu nem ve pH ol~timleri DIGITO TPD 1000 model elektronik ve
000 1 hassasiyette digital Ol~iim aleti ve elektrodlan kullamlarak sabah
ogle ve gece yansl olmak fizere gtinde dort kez tekrarlaimusect veriler
Macintosh Classic marka bilgisayar yardImlyIa istatistik ortalama He
birlikte standart sapma ve hata degerleri de hesaplanmlsectur Aynca
4
denemelerin yaplldlgl donemde Gokova bolgesinde gece ve gUndUz
slcakhk farkmm ~ok az olmaSI (ortalama 60 C) gece kaydedilen su
slcakhklanmn sivrisineklerin gelisectme basama~ slcakhwnm ~ok Uzerinde
oImasl ~teorolojik Ol~Um1erin old~a hassas ve verilen hata paytmn ~ok
diisectiik bulunmasml saglamlsectttr Denemelerin yapddlW besect ayhk donemde
genel olarak ortalama slcakhk 306plusmnO64 0C (265-39 OC) ve baWl nem
ortalama 693plusmn312 (40-92) olarak belirlenmisecttir Denemelerde
kullamlan yumurta paketleri Akyaka KoyUnde bulunan iki ayn ~iftligin
sulama havuzlarmdan toplanmtsectt1r Yumurta ve larva denemelerinin
tUmiinde havuz suyu kuUarulmtsectttr
C longiareolatamn yumurta inkUbasyon sfiresi ve a~tlma oranlm
saptamak amaclyla ger~eklesecttirilen denemede yeni buaktlan yumurta
paketleriyle ~ahsectmak amaclyla bah~e sulama havuzundaki tUm paketler
toplanmtsecttlC Boylece daha onceden btraktlmtsect veveya a~tlmlsect olan
yumurta paketleri onamdan Qzaklasectttnlmtsectttr Sivrisineklerin gece boYWlca
~iftlesectip sabaha ka~l yumurta buakuklan gozonUne ahnarak bu sUre
i~erisinde havuz esectit zaman arahklannda (saat 20002200 2400 0200
0400 0600) aln kez kontrol edilmisecttir 11k olarak brrakIlan 20 adet yumurta
paketi su Uzerinden flr~alar yardtmlyla almmlsect hemen hemen e~it
bUyiikliikte 10 adet paket 12x14x15 cm boyudannda 200 cc havuz suyu
(pH 778) i~eren standart plastik kaplara konulmusecttur
Turon larva pupa sUreleri erginlesectme orant He erkek-disecti oramm
saptamak amaClyla bir onceki deneyde a~tlan yumurtalardan elde edilen
larvalann 500 tanesi her kapta 50secter adet olmak iizere yine 12x14x15 crn
boyudannda 200 cc havuz suyu i~eren standan plastik kaplara konulmusect
ve hergUn besin olarak 1 mg sUttozu verilmisecttir Larva ve pupa evrelerini
saptayabilmek amaclyla gUnde iki kez saytm yapllmlsect ve her kabm i~inde
aym evrede olan larvalar yer almlsectttr Aym gUn evre degisecttirdigi tespit
editen bir ya da daha fazla larva 25 cclik cam pipet ve fJJyenalar kullanIlarak
bir sonraki evreye ait kaba aktanlmtsectt1r Boylece hem evrelerin birbirine
kansectmasl onlenmisect ve hem de gelisectme sUrelerindeki farklar a~~a onaya
5
~Ikrrusectur Bu tip bir uygulama sonucunda bir yandan birlikte yasectayan
larvalann ge1isectme surelerinin etkisi gozlenirken ote yandan dordiincii evre
ya da pupa evresine gelmisect larvalann tek tek ayn kaplarda brrakllmasl
saglanmlsect ve ergin oluncaya kadar izlenerek rahat~a esectey aynmlan
yapllrrusecttIr
Degisectik pH degerindeki sularda C longiareolatanm larva pupa
siireleri ite erginlesectme oramm tespit etmek amaclyla bir seri den erne
yapllrrusectur Akyaka koyii ~eVTesinde bulunan iki ayn azmak ve bu
azmaklarm denize kansectt1g1 ge~it bolgesinden alman farkh pH
degerlerindeki pH 57 608 65 sulardan ornekler almmtsecttIr Denemeler
i~in tiiriin 1-4 evre larvalan kullamlmlsectt1r Denemeler 10x9x7 em
boyutlanndaki plastik kaplara 50secter larva 200 cc su konmak ve 3 kez
tekrarlanmak suretiyle yaplhD1~trr Larvalara hergiin besin olarak 1 mg
suttozu verilmisecttir
Erginlerde farkIt besin kosectullannda omiir uzunlugunu tespit etmek
amaclyla 3 farkll deneme kurulmusecttur Denemelerde erginler 50 disecti 50
erkek olarak 30x50x30 cm boyutlannda tel kafeslere konulmusecttur tlk
besin kosectulu olan sectekerli su deneyinde erginlere 200 mllik cam
kavanozlar i~erisinde lOluk secteker ~ozeltisi pamuklara emdirilmek
suretiyle verilmisecttir lkinci denemede erginler standart cam kavanozlar
i~erisinde 10luk secteker rozeltisi ve 45 g siittozu kansectlmtnm yine
pamuklara emdirilmesi suretiyle beslenmisectlerdir (r~iincii denemede ise a~
brrakIlan erginlerde ornUr uzunlugu gozlenmisecttir Bu kosectulda erginlere
sadece pamuklara emdirilmisect kaynamtsect su verilmisecttir
Hayat tablolanmn diizenlenmesinde Andrewartha ve Birch Krebs
$isectli esas aItnmlsecttIr [3 19 31] Tablolar yumurta larva pupa ve ergin
evrelerini kapsayacak sectekilde dUzenlenmisecttir Belli yasect arallgmda canIt
birey saytsl lx olen birey saYlsl dx basectlangl~ populasyonuna gorez yUzde
Olum 100 qx belli yasect arahwnda populasyonlarda yasectanmasl beklenen
sUre ex sUtununda gosterilmisecttir
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
HACETIEPE FEN VE MOHENDlSLJK HACETIEPE BlJUEI1N OF NATURAL BILlMLERI DERGISI SCIENCES AND ENGINEERING
YILDA BiR Y AYIMLANIR AN ANNUALPUBLlCATION ciLT 14 I 1993 VOLUME 22 I 1993
sAHlBt OWNER Haceuepe Oniversilcsi On Behalf of Hacettepe Fen Fakilllesi Adma University Faculty of Science
Dekan Dean
AYSE B~OELMFZ
EDlTOR EDITOR
IOLYACINGI
DANISMA KURULU uvELERl ADVISOR Y BOARD
EROLAKSOZ LAWRENCE M BROWN
NESECAGATAY OMER ESENSOV
ADtLOUNER ABDULLAH HARMANCI
CEYHANtNAL TiMUR KARACA Y MUSTAFA KURU ZEHRAMULUK OUROL OKAY
HAYRtYE OZDEN MERALS UCU KENANTAS
HACETTEPE ONlvERSlTES( A BULLETIN PUDLISIIED BY FEN FAKOL TESt HACETTEPE UNIVER lTV
BASIM VE Y A VIM M ERKEZt FACULTY OF SCIENCE
Abone Bedeli Yurtt~ YurtDtsectl (Subscription Rate) (Turkey) (Overseas)
20000-TL $ 1000
Ya2lsectma Adresi (Address for Correspondence)
HACETTEPE UNlVERS1TESt FEN FAKULTESt 06532
BEYTEPE ANKARA I TORK1YE
FAKULTE MATBAASINDA BASILMI$TIR (PRINTED AT THE FACULTY PRESS)
copy 1993
iCiNDEKiLER
SB AL TEN A BO$GELMEZ CuJiseta Iongiareolata (Macquart) (pipteraCulicidae )nm Biyolojisi Uzerine Arasecttmnalar l
SS ~AGLAR Karasinek Musca domestica L (DipteraMuscidae)mn Tetrashymethrlne Direnyli Populasyonshylannda Glin U zunlu~unll~ Popushylasyon Dinamizmi Uzerine Etkileri (m ~ 21
$ F TOPCUoGLU N a 2 S 0 4 Tipi Tuz Stresinde Yetisecttirilen Ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik) Yapraklannda ve Koklerinde Tuz Konsantrasshyyonuna Bagb middotOlarak Absishysikv ~sit (ABA) Miktarmm Degtsectlnn 39
DDzELTME 59
CONTENTS
SB ALTEN A BO$GELMEZ Investigations on Biology of Culiseta longiareolata (Macquart) (DipteraCulicidae) 1
SS ~AGLAR Effects of Photoperiod on Population Dynamics of Tetramethrin Resistant Population of House Fly Musca domestica L (Diptera Muscidae) 21
$ F TOPCUoGLU Changes in the Levels of Abscisic Acid (ABA) in the Leaves and The Roots of Sunflower Plants (Helianthus annuus L cv Peredovik) Grown under the Na2S04 Sa1t Stress in Relation to the Salt Concentration 39
CORRECTION59
bull bull SERi A
BIYOLOJI
SERIES A
BIOLOGY
Hacettepe Fen ve Miihendislik BiIimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 1 ~ 20
Culiseta longiareolata (MACQUART)
(DIPTERACULICIDAE)NIN BtYOLOJiSi UZERiNE
ARASTIRMALAR
Gelisect tarihi (received) 1131993
SB Alten (1) A Bosectgelmez (1)
QZET
Bu ~ahsectmada Culiseta IOllgiaremata (Macquart)m yumurta inkiibasyon sOresi yumurta a~llma oram larva pupa sfireleri ve erginlesectl11e oranlan tespit edilmisect ve farIdI besin kosectullannda bayat tablolan dlizenlenmisecttir
C longiareolatamn yumurta inktlbasyon siiresi 204plusmn0OOI giin yumurta a~llma oranl 8893 olarak bulunmusecttur TOl2lam erginlesectme siiresi (larvashyergin) di~ilerde 2270plusmn035 giin erkeklerde 2257plusmn034 giln olarak belirlenmiitir Erginlesectme oram ise maksimum 694 olarak tespit edilmisecttir ~ De~iiik besin kosectullannda denemeye alman ve a~ buakllan disecti ve erkeklerin OmOr uzunluklan saptanmtsecttlt Buna gOre sectekerli su + suttozu He beslenen disecti ve erkeklerin diler besin ~na gOre daba uzun Omfirlil oldu~u tespit edilmisecttir
De~iiik pH (57 608 65 77) delerindeki sularda larva pupa siireleri ile toplam erginle~me sOresi ve erginle~me oranlan tespit edilmisect erginlesectme oranlan srralnyla 654 627 647 694 bulunmusecttur
Anahtar Kelimeler Culiseta longiareolata GOkova Yumurta inkiibasyonu Yumurta a~tlma oranl Larva ve pupa donemi
INVESTIGATIONS ON BIOLOGY OF Culiseta longiareolata (MACQUART) (DIPTERACULICIDAE)
SUMMARY
In this study incubation period and hatching rate of eggs developmental period for larvae and pupae and adult emergence rate of Culiseta longiareolata
(Macquart) were investigated Life tables were established under different feeding conditions
The incubation period of eggs was found to be 204plusmn0OOl days and hatching rate was 8893 under natural conditions Total development period (larval stage-adult) was observed 2270plusmn035 days in females 2257plusmnO34 days in males Meanwhile adult emergence rate of C longiareolata was found to be 694
Bu ~allsectma 1989 ytlmda Hacettepe Oniversitesi Fen Bilimleri Enstitiisii tarafmdan kabul edilen Bilim Uzmanh~1 Tezinin bir bOlfimiidiir
(1) Hacettepe OniversitesiFen FakiiltesiBiyoloji BOliimnBeytepe~KtyE
2
Longevities of the females and males under different feeding conditions and starvation were studied The results showed that the females and males fed with syrup + powdered milk lived longer than individuals exposed to other food
The adult emergence rates of C longiareolata at pH 57 608 65 77 were found to be 654 627 647 and 694
Key Words Culiseta longiareolata GOkova Egg incubation Hatchability Developmental periods
GiRiS
~
Yurdumuzda bugun 60 sivrisinek tiiriinun varhgl bilinmektedir
Bunlar arasmda besect tUrii Culiseta cinsinden sivrisineklerin olusectturdugu
tespit edilmisecttir [23] Bu cinse bagh sivrisinekler yurdumuzun hemen
hemen her bolgesinde bulunmalan ve bir~ok hastahgm vektorlUgUnU
yapmalan nedeniyle onemli bir yer isectgal ederler
Culiseta cinsine bagh birka~ tiir ile birlikte Culiseta longiareolata
(Macquart)da virUs vektorii olarak hastahk bulasectunnaktadrr [1 7 1225
29] Bu sivrisinek ttirii ozellikle kusect plasmodiumlanmn konuk~usudur ve
kusectlann kan parazitlerirri tasectlr yayar ve bulasecttmr [4 1323] Martini bu
sivrisinegin Proreosoma tasectlYIClsl oldugunu tespit etmisecttir [22]
Clongiareolatanm tasectldl~ kusect parazitleri konusunda en aynnnll
arasecturma Corradetti ve Scanga tarafmdan yapllIDlsectur [1011] Bu iki
arasectttnCl yaptlklan 64 denemede sivrisineklerin kanmdan ve tiikriik
bezlerinden Plasmodium (Giovannulaia) polarenin degisectik sporogonik
evrelerini izole etmisectlerdir Aynca Sicilyadaki Falco tinnunculus
tinnunculus ve farkh kanarya tiirlerinin kanlarlyla hazlrladlklan
preparatlarda bol miktaIda P polareye rastlamtsectlardtr
C longiareoiaramn Malta Hummasmm tasectmmasmda da gorev
almlsect olabilecegi sanIlmaktadtr [33] Bunlann yam Slra Seguy bu tiiriin
Plasmodium danUewslcyi ve Micrococcus melitensisin tasectlytclsl oldugunu
tespit etmisecttir [27]
3
Tiiriin ottaya ~lkttgl Kanarya Adalanndan Hindistana kadar ~ok
genisect bir yaytlma gosteren C iongiareolatamn [14 16 18 20 2327]
illkemizin hemen her bOlgesinde bulundu~ kaydedilmisecttir [2 26]
Orta biiyiikltikte bir sivrisinek olan C longiareolatamn disectisi
zoofildir [22] Oisectiler ozellikle ornitofllik ve batrokof1lik hareket ederler [2
26] Tiiriin en yogun oldugu aylar Nisan Mayts ve Eyltildtir [6 1733]
Clongiareolata y11 boyunca ~ok dOl veren (Multivoltine) bir sivrisinektir
[5 14] Disecti1er yumurtalanm ozellikle kti~tik su birikintilerine paket
halinde btrakrrlar [33] Larvalar organik madde baklImndan zengin
durgun tath 144-825 mglt tuz i~eren dogal sularda sulama kanallan
bah~e havu~lan oluk yalak ot hendekleri kir~ varilleri gibi iriti ufakh
yapay su birikintilerinde temizden ~ok kirliye kadar her ttirlti ottamda
yasectar ve gelisectirler [5 8 14 1520 23 26 28 30]
C iongiareoiata gerek ~esectitli hastallklan tasectlyan bir vektor olarak
insan ve hayvan saglgl tizerindeki tehlikesi gerekse turistik klyl
bolgelerimizde yogun populasyonunun olmasl nedeniyle insektisit
uygulamasmm fazlaca yapllmasma neden olan bir ttirdtir Bu nedenle soz
konusu ttirle mticadele edebilmek i~in biyoloji ve ekolojisi tizerine bugtine
kadar yapllmlsect olan arasectttrmalara katklda bulunmak yararh olacakttr Bu
arasecttlrmamlzda ttirfin bazl biyolojik ozelliklerinin belirlenmesine
~allsectlhmsectttr
GERE( VE YONTEMLER
Callsectmalar Mugla Onnan lsectletme $efligine ait Gokova Alageyik
Uretme Ciftligi alam i~erisinde ger~eklesecttirilmisecttir Denerneler stiresince
meteorolojik veriler gfinltik olarak kaydedilmisecttir Su ve hava SlCakllit
bagu nem ve pH ol~timleri DIGITO TPD 1000 model elektronik ve
000 1 hassasiyette digital Ol~iim aleti ve elektrodlan kullamlarak sabah
ogle ve gece yansl olmak fizere gtinde dort kez tekrarlaimusect veriler
Macintosh Classic marka bilgisayar yardImlyIa istatistik ortalama He
birlikte standart sapma ve hata degerleri de hesaplanmlsectur Aynca
4
denemelerin yaplldlgl donemde Gokova bolgesinde gece ve gUndUz
slcakhk farkmm ~ok az olmaSI (ortalama 60 C) gece kaydedilen su
slcakhklanmn sivrisineklerin gelisectme basama~ slcakhwnm ~ok Uzerinde
oImasl ~teorolojik Ol~Um1erin old~a hassas ve verilen hata paytmn ~ok
diisectiik bulunmasml saglamlsectttr Denemelerin yapddlW besect ayhk donemde
genel olarak ortalama slcakhk 306plusmnO64 0C (265-39 OC) ve baWl nem
ortalama 693plusmn312 (40-92) olarak belirlenmisecttir Denemelerde
kullamlan yumurta paketleri Akyaka KoyUnde bulunan iki ayn ~iftligin
sulama havuzlarmdan toplanmtsectt1r Yumurta ve larva denemelerinin
tUmiinde havuz suyu kuUarulmtsectttr
C longiareolatamn yumurta inkUbasyon sfiresi ve a~tlma oranlm
saptamak amaclyla ger~eklesecttirilen denemede yeni buaktlan yumurta
paketleriyle ~ahsectmak amaclyla bah~e sulama havuzundaki tUm paketler
toplanmtsecttlC Boylece daha onceden btraktlmtsect veveya a~tlmlsect olan
yumurta paketleri onamdan Qzaklasectttnlmtsectttr Sivrisineklerin gece boYWlca
~iftlesectip sabaha ka~l yumurta buakuklan gozonUne ahnarak bu sUre
i~erisinde havuz esectit zaman arahklannda (saat 20002200 2400 0200
0400 0600) aln kez kontrol edilmisecttir 11k olarak brrakIlan 20 adet yumurta
paketi su Uzerinden flr~alar yardtmlyla almmlsect hemen hemen e~it
bUyiikliikte 10 adet paket 12x14x15 cm boyudannda 200 cc havuz suyu
(pH 778) i~eren standart plastik kaplara konulmusecttur
Turon larva pupa sUreleri erginlesectme orant He erkek-disecti oramm
saptamak amaClyla bir onceki deneyde a~tlan yumurtalardan elde edilen
larvalann 500 tanesi her kapta 50secter adet olmak iizere yine 12x14x15 crn
boyudannda 200 cc havuz suyu i~eren standan plastik kaplara konulmusect
ve hergUn besin olarak 1 mg sUttozu verilmisecttir Larva ve pupa evrelerini
saptayabilmek amaclyla gUnde iki kez saytm yapllmlsect ve her kabm i~inde
aym evrede olan larvalar yer almlsectttr Aym gUn evre degisecttirdigi tespit
editen bir ya da daha fazla larva 25 cclik cam pipet ve fJJyenalar kullanIlarak
bir sonraki evreye ait kaba aktanlmtsectt1r Boylece hem evrelerin birbirine
kansectmasl onlenmisect ve hem de gelisectme sUrelerindeki farklar a~~a onaya
5
~Ikrrusectur Bu tip bir uygulama sonucunda bir yandan birlikte yasectayan
larvalann ge1isectme surelerinin etkisi gozlenirken ote yandan dordiincii evre
ya da pupa evresine gelmisect larvalann tek tek ayn kaplarda brrakllmasl
saglanmlsect ve ergin oluncaya kadar izlenerek rahat~a esectey aynmlan
yapllrrusecttIr
Degisectik pH degerindeki sularda C longiareolatanm larva pupa
siireleri ite erginlesectme oramm tespit etmek amaclyla bir seri den erne
yapllrrusectur Akyaka koyii ~eVTesinde bulunan iki ayn azmak ve bu
azmaklarm denize kansectt1g1 ge~it bolgesinden alman farkh pH
degerlerindeki pH 57 608 65 sulardan ornekler almmtsecttIr Denemeler
i~in tiiriin 1-4 evre larvalan kullamlmlsectt1r Denemeler 10x9x7 em
boyutlanndaki plastik kaplara 50secter larva 200 cc su konmak ve 3 kez
tekrarlanmak suretiyle yaplhD1~trr Larvalara hergiin besin olarak 1 mg
suttozu verilmisecttir
Erginlerde farkIt besin kosectullannda omiir uzunlugunu tespit etmek
amaclyla 3 farkll deneme kurulmusecttur Denemelerde erginler 50 disecti 50
erkek olarak 30x50x30 cm boyutlannda tel kafeslere konulmusecttur tlk
besin kosectulu olan sectekerli su deneyinde erginlere 200 mllik cam
kavanozlar i~erisinde lOluk secteker ~ozeltisi pamuklara emdirilmek
suretiyle verilmisecttir lkinci denemede erginler standart cam kavanozlar
i~erisinde 10luk secteker rozeltisi ve 45 g siittozu kansectlmtnm yine
pamuklara emdirilmesi suretiyle beslenmisectlerdir (r~iincii denemede ise a~
brrakIlan erginlerde ornUr uzunlugu gozlenmisecttir Bu kosectulda erginlere
sadece pamuklara emdirilmisect kaynamtsect su verilmisecttir
Hayat tablolanmn diizenlenmesinde Andrewartha ve Birch Krebs
$isectli esas aItnmlsecttIr [3 19 31] Tablolar yumurta larva pupa ve ergin
evrelerini kapsayacak sectekilde dUzenlenmisecttir Belli yasect arallgmda canIt
birey saytsl lx olen birey saYlsl dx basectlangl~ populasyonuna gorez yUzde
Olum 100 qx belli yasect arahwnda populasyonlarda yasectanmasl beklenen
sUre ex sUtununda gosterilmisecttir
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
Abone Bedeli Yurtt~ YurtDtsectl (Subscription Rate) (Turkey) (Overseas)
20000-TL $ 1000
Ya2lsectma Adresi (Address for Correspondence)
HACETTEPE UNlVERS1TESt FEN FAKULTESt 06532
BEYTEPE ANKARA I TORK1YE
FAKULTE MATBAASINDA BASILMI$TIR (PRINTED AT THE FACULTY PRESS)
copy 1993
iCiNDEKiLER
SB AL TEN A BO$GELMEZ CuJiseta Iongiareolata (Macquart) (pipteraCulicidae )nm Biyolojisi Uzerine Arasecttmnalar l
SS ~AGLAR Karasinek Musca domestica L (DipteraMuscidae)mn Tetrashymethrlne Direnyli Populasyonshylannda Glin U zunlu~unll~ Popushylasyon Dinamizmi Uzerine Etkileri (m ~ 21
$ F TOPCUoGLU N a 2 S 0 4 Tipi Tuz Stresinde Yetisecttirilen Ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik) Yapraklannda ve Koklerinde Tuz Konsantrasshyyonuna Bagb middotOlarak Absishysikv ~sit (ABA) Miktarmm Degtsectlnn 39
DDzELTME 59
CONTENTS
SB ALTEN A BO$GELMEZ Investigations on Biology of Culiseta longiareolata (Macquart) (DipteraCulicidae) 1
SS ~AGLAR Effects of Photoperiod on Population Dynamics of Tetramethrin Resistant Population of House Fly Musca domestica L (Diptera Muscidae) 21
$ F TOPCUoGLU Changes in the Levels of Abscisic Acid (ABA) in the Leaves and The Roots of Sunflower Plants (Helianthus annuus L cv Peredovik) Grown under the Na2S04 Sa1t Stress in Relation to the Salt Concentration 39
CORRECTION59
bull bull SERi A
BIYOLOJI
SERIES A
BIOLOGY
Hacettepe Fen ve Miihendislik BiIimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 1 ~ 20
Culiseta longiareolata (MACQUART)
(DIPTERACULICIDAE)NIN BtYOLOJiSi UZERiNE
ARASTIRMALAR
Gelisect tarihi (received) 1131993
SB Alten (1) A Bosectgelmez (1)
QZET
Bu ~ahsectmada Culiseta IOllgiaremata (Macquart)m yumurta inkiibasyon sOresi yumurta a~llma oram larva pupa sfireleri ve erginlesectl11e oranlan tespit edilmisect ve farIdI besin kosectullannda bayat tablolan dlizenlenmisecttir
C longiareolatamn yumurta inktlbasyon siiresi 204plusmn0OOI giin yumurta a~llma oranl 8893 olarak bulunmusecttur TOl2lam erginlesectme siiresi (larvashyergin) di~ilerde 2270plusmn035 giin erkeklerde 2257plusmn034 giln olarak belirlenmiitir Erginlesectme oram ise maksimum 694 olarak tespit edilmisecttir ~ De~iiik besin kosectullannda denemeye alman ve a~ buakllan disecti ve erkeklerin OmOr uzunluklan saptanmtsecttlt Buna gOre sectekerli su + suttozu He beslenen disecti ve erkeklerin diler besin ~na gOre daba uzun Omfirlil oldu~u tespit edilmisecttir
De~iiik pH (57 608 65 77) delerindeki sularda larva pupa siireleri ile toplam erginle~me sOresi ve erginle~me oranlan tespit edilmisect erginlesectme oranlan srralnyla 654 627 647 694 bulunmusecttur
Anahtar Kelimeler Culiseta longiareolata GOkova Yumurta inkiibasyonu Yumurta a~tlma oranl Larva ve pupa donemi
INVESTIGATIONS ON BIOLOGY OF Culiseta longiareolata (MACQUART) (DIPTERACULICIDAE)
SUMMARY
In this study incubation period and hatching rate of eggs developmental period for larvae and pupae and adult emergence rate of Culiseta longiareolata
(Macquart) were investigated Life tables were established under different feeding conditions
The incubation period of eggs was found to be 204plusmn0OOl days and hatching rate was 8893 under natural conditions Total development period (larval stage-adult) was observed 2270plusmn035 days in females 2257plusmnO34 days in males Meanwhile adult emergence rate of C longiareolata was found to be 694
Bu ~allsectma 1989 ytlmda Hacettepe Oniversitesi Fen Bilimleri Enstitiisii tarafmdan kabul edilen Bilim Uzmanh~1 Tezinin bir bOlfimiidiir
(1) Hacettepe OniversitesiFen FakiiltesiBiyoloji BOliimnBeytepe~KtyE
2
Longevities of the females and males under different feeding conditions and starvation were studied The results showed that the females and males fed with syrup + powdered milk lived longer than individuals exposed to other food
The adult emergence rates of C longiareolata at pH 57 608 65 77 were found to be 654 627 647 and 694
Key Words Culiseta longiareolata GOkova Egg incubation Hatchability Developmental periods
GiRiS
~
Yurdumuzda bugun 60 sivrisinek tiiriinun varhgl bilinmektedir
Bunlar arasmda besect tUrii Culiseta cinsinden sivrisineklerin olusectturdugu
tespit edilmisecttir [23] Bu cinse bagh sivrisinekler yurdumuzun hemen
hemen her bolgesinde bulunmalan ve bir~ok hastahgm vektorlUgUnU
yapmalan nedeniyle onemli bir yer isectgal ederler
Culiseta cinsine bagh birka~ tiir ile birlikte Culiseta longiareolata
(Macquart)da virUs vektorii olarak hastahk bulasectunnaktadrr [1 7 1225
29] Bu sivrisinek ttirii ozellikle kusect plasmodiumlanmn konuk~usudur ve
kusectlann kan parazitlerirri tasectlr yayar ve bulasecttmr [4 1323] Martini bu
sivrisinegin Proreosoma tasectlYIClsl oldugunu tespit etmisecttir [22]
Clongiareolatanm tasectldl~ kusect parazitleri konusunda en aynnnll
arasecturma Corradetti ve Scanga tarafmdan yapllIDlsectur [1011] Bu iki
arasectttnCl yaptlklan 64 denemede sivrisineklerin kanmdan ve tiikriik
bezlerinden Plasmodium (Giovannulaia) polarenin degisectik sporogonik
evrelerini izole etmisectlerdir Aynca Sicilyadaki Falco tinnunculus
tinnunculus ve farkh kanarya tiirlerinin kanlarlyla hazlrladlklan
preparatlarda bol miktaIda P polareye rastlamtsectlardtr
C longiareoiaramn Malta Hummasmm tasectmmasmda da gorev
almlsect olabilecegi sanIlmaktadtr [33] Bunlann yam Slra Seguy bu tiiriin
Plasmodium danUewslcyi ve Micrococcus melitensisin tasectlytclsl oldugunu
tespit etmisecttir [27]
3
Tiiriin ottaya ~lkttgl Kanarya Adalanndan Hindistana kadar ~ok
genisect bir yaytlma gosteren C iongiareolatamn [14 16 18 20 2327]
illkemizin hemen her bOlgesinde bulundu~ kaydedilmisecttir [2 26]
Orta biiyiikltikte bir sivrisinek olan C longiareolatamn disectisi
zoofildir [22] Oisectiler ozellikle ornitofllik ve batrokof1lik hareket ederler [2
26] Tiiriin en yogun oldugu aylar Nisan Mayts ve Eyltildtir [6 1733]
Clongiareolata y11 boyunca ~ok dOl veren (Multivoltine) bir sivrisinektir
[5 14] Disecti1er yumurtalanm ozellikle kti~tik su birikintilerine paket
halinde btrakrrlar [33] Larvalar organik madde baklImndan zengin
durgun tath 144-825 mglt tuz i~eren dogal sularda sulama kanallan
bah~e havu~lan oluk yalak ot hendekleri kir~ varilleri gibi iriti ufakh
yapay su birikintilerinde temizden ~ok kirliye kadar her ttirlti ottamda
yasectar ve gelisectirler [5 8 14 1520 23 26 28 30]
C iongiareoiata gerek ~esectitli hastallklan tasectlyan bir vektor olarak
insan ve hayvan saglgl tizerindeki tehlikesi gerekse turistik klyl
bolgelerimizde yogun populasyonunun olmasl nedeniyle insektisit
uygulamasmm fazlaca yapllmasma neden olan bir ttirdtir Bu nedenle soz
konusu ttirle mticadele edebilmek i~in biyoloji ve ekolojisi tizerine bugtine
kadar yapllmlsect olan arasectttrmalara katklda bulunmak yararh olacakttr Bu
arasecttlrmamlzda ttirfin bazl biyolojik ozelliklerinin belirlenmesine
~allsectlhmsectttr
GERE( VE YONTEMLER
Callsectmalar Mugla Onnan lsectletme $efligine ait Gokova Alageyik
Uretme Ciftligi alam i~erisinde ger~eklesecttirilmisecttir Denerneler stiresince
meteorolojik veriler gfinltik olarak kaydedilmisecttir Su ve hava SlCakllit
bagu nem ve pH ol~timleri DIGITO TPD 1000 model elektronik ve
000 1 hassasiyette digital Ol~iim aleti ve elektrodlan kullamlarak sabah
ogle ve gece yansl olmak fizere gtinde dort kez tekrarlaimusect veriler
Macintosh Classic marka bilgisayar yardImlyIa istatistik ortalama He
birlikte standart sapma ve hata degerleri de hesaplanmlsectur Aynca
4
denemelerin yaplldlgl donemde Gokova bolgesinde gece ve gUndUz
slcakhk farkmm ~ok az olmaSI (ortalama 60 C) gece kaydedilen su
slcakhklanmn sivrisineklerin gelisectme basama~ slcakhwnm ~ok Uzerinde
oImasl ~teorolojik Ol~Um1erin old~a hassas ve verilen hata paytmn ~ok
diisectiik bulunmasml saglamlsectttr Denemelerin yapddlW besect ayhk donemde
genel olarak ortalama slcakhk 306plusmnO64 0C (265-39 OC) ve baWl nem
ortalama 693plusmn312 (40-92) olarak belirlenmisecttir Denemelerde
kullamlan yumurta paketleri Akyaka KoyUnde bulunan iki ayn ~iftligin
sulama havuzlarmdan toplanmtsectt1r Yumurta ve larva denemelerinin
tUmiinde havuz suyu kuUarulmtsectttr
C longiareolatamn yumurta inkUbasyon sfiresi ve a~tlma oranlm
saptamak amaclyla ger~eklesecttirilen denemede yeni buaktlan yumurta
paketleriyle ~ahsectmak amaclyla bah~e sulama havuzundaki tUm paketler
toplanmtsecttlC Boylece daha onceden btraktlmtsect veveya a~tlmlsect olan
yumurta paketleri onamdan Qzaklasectttnlmtsectttr Sivrisineklerin gece boYWlca
~iftlesectip sabaha ka~l yumurta buakuklan gozonUne ahnarak bu sUre
i~erisinde havuz esectit zaman arahklannda (saat 20002200 2400 0200
0400 0600) aln kez kontrol edilmisecttir 11k olarak brrakIlan 20 adet yumurta
paketi su Uzerinden flr~alar yardtmlyla almmlsect hemen hemen e~it
bUyiikliikte 10 adet paket 12x14x15 cm boyudannda 200 cc havuz suyu
(pH 778) i~eren standart plastik kaplara konulmusecttur
Turon larva pupa sUreleri erginlesectme orant He erkek-disecti oramm
saptamak amaClyla bir onceki deneyde a~tlan yumurtalardan elde edilen
larvalann 500 tanesi her kapta 50secter adet olmak iizere yine 12x14x15 crn
boyudannda 200 cc havuz suyu i~eren standan plastik kaplara konulmusect
ve hergUn besin olarak 1 mg sUttozu verilmisecttir Larva ve pupa evrelerini
saptayabilmek amaclyla gUnde iki kez saytm yapllmlsect ve her kabm i~inde
aym evrede olan larvalar yer almlsectttr Aym gUn evre degisecttirdigi tespit
editen bir ya da daha fazla larva 25 cclik cam pipet ve fJJyenalar kullanIlarak
bir sonraki evreye ait kaba aktanlmtsectt1r Boylece hem evrelerin birbirine
kansectmasl onlenmisect ve hem de gelisectme sUrelerindeki farklar a~~a onaya
5
~Ikrrusectur Bu tip bir uygulama sonucunda bir yandan birlikte yasectayan
larvalann ge1isectme surelerinin etkisi gozlenirken ote yandan dordiincii evre
ya da pupa evresine gelmisect larvalann tek tek ayn kaplarda brrakllmasl
saglanmlsect ve ergin oluncaya kadar izlenerek rahat~a esectey aynmlan
yapllrrusecttIr
Degisectik pH degerindeki sularda C longiareolatanm larva pupa
siireleri ite erginlesectme oramm tespit etmek amaclyla bir seri den erne
yapllrrusectur Akyaka koyii ~eVTesinde bulunan iki ayn azmak ve bu
azmaklarm denize kansectt1g1 ge~it bolgesinden alman farkh pH
degerlerindeki pH 57 608 65 sulardan ornekler almmtsecttIr Denemeler
i~in tiiriin 1-4 evre larvalan kullamlmlsectt1r Denemeler 10x9x7 em
boyutlanndaki plastik kaplara 50secter larva 200 cc su konmak ve 3 kez
tekrarlanmak suretiyle yaplhD1~trr Larvalara hergiin besin olarak 1 mg
suttozu verilmisecttir
Erginlerde farkIt besin kosectullannda omiir uzunlugunu tespit etmek
amaclyla 3 farkll deneme kurulmusecttur Denemelerde erginler 50 disecti 50
erkek olarak 30x50x30 cm boyutlannda tel kafeslere konulmusecttur tlk
besin kosectulu olan sectekerli su deneyinde erginlere 200 mllik cam
kavanozlar i~erisinde lOluk secteker ~ozeltisi pamuklara emdirilmek
suretiyle verilmisecttir lkinci denemede erginler standart cam kavanozlar
i~erisinde 10luk secteker rozeltisi ve 45 g siittozu kansectlmtnm yine
pamuklara emdirilmesi suretiyle beslenmisectlerdir (r~iincii denemede ise a~
brrakIlan erginlerde ornUr uzunlugu gozlenmisecttir Bu kosectulda erginlere
sadece pamuklara emdirilmisect kaynamtsect su verilmisecttir
Hayat tablolanmn diizenlenmesinde Andrewartha ve Birch Krebs
$isectli esas aItnmlsecttIr [3 19 31] Tablolar yumurta larva pupa ve ergin
evrelerini kapsayacak sectekilde dUzenlenmisecttir Belli yasect arallgmda canIt
birey saytsl lx olen birey saYlsl dx basectlangl~ populasyonuna gorez yUzde
Olum 100 qx belli yasect arahwnda populasyonlarda yasectanmasl beklenen
sUre ex sUtununda gosterilmisecttir
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
iCiNDEKiLER
SB AL TEN A BO$GELMEZ CuJiseta Iongiareolata (Macquart) (pipteraCulicidae )nm Biyolojisi Uzerine Arasecttmnalar l
SS ~AGLAR Karasinek Musca domestica L (DipteraMuscidae)mn Tetrashymethrlne Direnyli Populasyonshylannda Glin U zunlu~unll~ Popushylasyon Dinamizmi Uzerine Etkileri (m ~ 21
$ F TOPCUoGLU N a 2 S 0 4 Tipi Tuz Stresinde Yetisecttirilen Ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik) Yapraklannda ve Koklerinde Tuz Konsantrasshyyonuna Bagb middotOlarak Absishysikv ~sit (ABA) Miktarmm Degtsectlnn 39
DDzELTME 59
CONTENTS
SB ALTEN A BO$GELMEZ Investigations on Biology of Culiseta longiareolata (Macquart) (DipteraCulicidae) 1
SS ~AGLAR Effects of Photoperiod on Population Dynamics of Tetramethrin Resistant Population of House Fly Musca domestica L (Diptera Muscidae) 21
$ F TOPCUoGLU Changes in the Levels of Abscisic Acid (ABA) in the Leaves and The Roots of Sunflower Plants (Helianthus annuus L cv Peredovik) Grown under the Na2S04 Sa1t Stress in Relation to the Salt Concentration 39
CORRECTION59
bull bull SERi A
BIYOLOJI
SERIES A
BIOLOGY
Hacettepe Fen ve Miihendislik BiIimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 1 ~ 20
Culiseta longiareolata (MACQUART)
(DIPTERACULICIDAE)NIN BtYOLOJiSi UZERiNE
ARASTIRMALAR
Gelisect tarihi (received) 1131993
SB Alten (1) A Bosectgelmez (1)
QZET
Bu ~ahsectmada Culiseta IOllgiaremata (Macquart)m yumurta inkiibasyon sOresi yumurta a~llma oram larva pupa sfireleri ve erginlesectl11e oranlan tespit edilmisect ve farIdI besin kosectullannda bayat tablolan dlizenlenmisecttir
C longiareolatamn yumurta inktlbasyon siiresi 204plusmn0OOI giin yumurta a~llma oranl 8893 olarak bulunmusecttur TOl2lam erginlesectme siiresi (larvashyergin) di~ilerde 2270plusmn035 giin erkeklerde 2257plusmn034 giln olarak belirlenmiitir Erginlesectme oram ise maksimum 694 olarak tespit edilmisecttir ~ De~iiik besin kosectullannda denemeye alman ve a~ buakllan disecti ve erkeklerin OmOr uzunluklan saptanmtsecttlt Buna gOre sectekerli su + suttozu He beslenen disecti ve erkeklerin diler besin ~na gOre daba uzun Omfirlil oldu~u tespit edilmisecttir
De~iiik pH (57 608 65 77) delerindeki sularda larva pupa siireleri ile toplam erginle~me sOresi ve erginle~me oranlan tespit edilmisect erginlesectme oranlan srralnyla 654 627 647 694 bulunmusecttur
Anahtar Kelimeler Culiseta longiareolata GOkova Yumurta inkiibasyonu Yumurta a~tlma oranl Larva ve pupa donemi
INVESTIGATIONS ON BIOLOGY OF Culiseta longiareolata (MACQUART) (DIPTERACULICIDAE)
SUMMARY
In this study incubation period and hatching rate of eggs developmental period for larvae and pupae and adult emergence rate of Culiseta longiareolata
(Macquart) were investigated Life tables were established under different feeding conditions
The incubation period of eggs was found to be 204plusmn0OOl days and hatching rate was 8893 under natural conditions Total development period (larval stage-adult) was observed 2270plusmn035 days in females 2257plusmnO34 days in males Meanwhile adult emergence rate of C longiareolata was found to be 694
Bu ~allsectma 1989 ytlmda Hacettepe Oniversitesi Fen Bilimleri Enstitiisii tarafmdan kabul edilen Bilim Uzmanh~1 Tezinin bir bOlfimiidiir
(1) Hacettepe OniversitesiFen FakiiltesiBiyoloji BOliimnBeytepe~KtyE
2
Longevities of the females and males under different feeding conditions and starvation were studied The results showed that the females and males fed with syrup + powdered milk lived longer than individuals exposed to other food
The adult emergence rates of C longiareolata at pH 57 608 65 77 were found to be 654 627 647 and 694
Key Words Culiseta longiareolata GOkova Egg incubation Hatchability Developmental periods
GiRiS
~
Yurdumuzda bugun 60 sivrisinek tiiriinun varhgl bilinmektedir
Bunlar arasmda besect tUrii Culiseta cinsinden sivrisineklerin olusectturdugu
tespit edilmisecttir [23] Bu cinse bagh sivrisinekler yurdumuzun hemen
hemen her bolgesinde bulunmalan ve bir~ok hastahgm vektorlUgUnU
yapmalan nedeniyle onemli bir yer isectgal ederler
Culiseta cinsine bagh birka~ tiir ile birlikte Culiseta longiareolata
(Macquart)da virUs vektorii olarak hastahk bulasectunnaktadrr [1 7 1225
29] Bu sivrisinek ttirii ozellikle kusect plasmodiumlanmn konuk~usudur ve
kusectlann kan parazitlerirri tasectlr yayar ve bulasecttmr [4 1323] Martini bu
sivrisinegin Proreosoma tasectlYIClsl oldugunu tespit etmisecttir [22]
Clongiareolatanm tasectldl~ kusect parazitleri konusunda en aynnnll
arasecturma Corradetti ve Scanga tarafmdan yapllIDlsectur [1011] Bu iki
arasectttnCl yaptlklan 64 denemede sivrisineklerin kanmdan ve tiikriik
bezlerinden Plasmodium (Giovannulaia) polarenin degisectik sporogonik
evrelerini izole etmisectlerdir Aynca Sicilyadaki Falco tinnunculus
tinnunculus ve farkh kanarya tiirlerinin kanlarlyla hazlrladlklan
preparatlarda bol miktaIda P polareye rastlamtsectlardtr
C longiareoiaramn Malta Hummasmm tasectmmasmda da gorev
almlsect olabilecegi sanIlmaktadtr [33] Bunlann yam Slra Seguy bu tiiriin
Plasmodium danUewslcyi ve Micrococcus melitensisin tasectlytclsl oldugunu
tespit etmisecttir [27]
3
Tiiriin ottaya ~lkttgl Kanarya Adalanndan Hindistana kadar ~ok
genisect bir yaytlma gosteren C iongiareolatamn [14 16 18 20 2327]
illkemizin hemen her bOlgesinde bulundu~ kaydedilmisecttir [2 26]
Orta biiyiikltikte bir sivrisinek olan C longiareolatamn disectisi
zoofildir [22] Oisectiler ozellikle ornitofllik ve batrokof1lik hareket ederler [2
26] Tiiriin en yogun oldugu aylar Nisan Mayts ve Eyltildtir [6 1733]
Clongiareolata y11 boyunca ~ok dOl veren (Multivoltine) bir sivrisinektir
[5 14] Disecti1er yumurtalanm ozellikle kti~tik su birikintilerine paket
halinde btrakrrlar [33] Larvalar organik madde baklImndan zengin
durgun tath 144-825 mglt tuz i~eren dogal sularda sulama kanallan
bah~e havu~lan oluk yalak ot hendekleri kir~ varilleri gibi iriti ufakh
yapay su birikintilerinde temizden ~ok kirliye kadar her ttirlti ottamda
yasectar ve gelisectirler [5 8 14 1520 23 26 28 30]
C iongiareoiata gerek ~esectitli hastallklan tasectlyan bir vektor olarak
insan ve hayvan saglgl tizerindeki tehlikesi gerekse turistik klyl
bolgelerimizde yogun populasyonunun olmasl nedeniyle insektisit
uygulamasmm fazlaca yapllmasma neden olan bir ttirdtir Bu nedenle soz
konusu ttirle mticadele edebilmek i~in biyoloji ve ekolojisi tizerine bugtine
kadar yapllmlsect olan arasectttrmalara katklda bulunmak yararh olacakttr Bu
arasecttlrmamlzda ttirfin bazl biyolojik ozelliklerinin belirlenmesine
~allsectlhmsectttr
GERE( VE YONTEMLER
Callsectmalar Mugla Onnan lsectletme $efligine ait Gokova Alageyik
Uretme Ciftligi alam i~erisinde ger~eklesecttirilmisecttir Denerneler stiresince
meteorolojik veriler gfinltik olarak kaydedilmisecttir Su ve hava SlCakllit
bagu nem ve pH ol~timleri DIGITO TPD 1000 model elektronik ve
000 1 hassasiyette digital Ol~iim aleti ve elektrodlan kullamlarak sabah
ogle ve gece yansl olmak fizere gtinde dort kez tekrarlaimusect veriler
Macintosh Classic marka bilgisayar yardImlyIa istatistik ortalama He
birlikte standart sapma ve hata degerleri de hesaplanmlsectur Aynca
4
denemelerin yaplldlgl donemde Gokova bolgesinde gece ve gUndUz
slcakhk farkmm ~ok az olmaSI (ortalama 60 C) gece kaydedilen su
slcakhklanmn sivrisineklerin gelisectme basama~ slcakhwnm ~ok Uzerinde
oImasl ~teorolojik Ol~Um1erin old~a hassas ve verilen hata paytmn ~ok
diisectiik bulunmasml saglamlsectttr Denemelerin yapddlW besect ayhk donemde
genel olarak ortalama slcakhk 306plusmnO64 0C (265-39 OC) ve baWl nem
ortalama 693plusmn312 (40-92) olarak belirlenmisecttir Denemelerde
kullamlan yumurta paketleri Akyaka KoyUnde bulunan iki ayn ~iftligin
sulama havuzlarmdan toplanmtsectt1r Yumurta ve larva denemelerinin
tUmiinde havuz suyu kuUarulmtsectttr
C longiareolatamn yumurta inkUbasyon sfiresi ve a~tlma oranlm
saptamak amaclyla ger~eklesecttirilen denemede yeni buaktlan yumurta
paketleriyle ~ahsectmak amaclyla bah~e sulama havuzundaki tUm paketler
toplanmtsecttlC Boylece daha onceden btraktlmtsect veveya a~tlmlsect olan
yumurta paketleri onamdan Qzaklasectttnlmtsectttr Sivrisineklerin gece boYWlca
~iftlesectip sabaha ka~l yumurta buakuklan gozonUne ahnarak bu sUre
i~erisinde havuz esectit zaman arahklannda (saat 20002200 2400 0200
0400 0600) aln kez kontrol edilmisecttir 11k olarak brrakIlan 20 adet yumurta
paketi su Uzerinden flr~alar yardtmlyla almmlsect hemen hemen e~it
bUyiikliikte 10 adet paket 12x14x15 cm boyudannda 200 cc havuz suyu
(pH 778) i~eren standart plastik kaplara konulmusecttur
Turon larva pupa sUreleri erginlesectme orant He erkek-disecti oramm
saptamak amaClyla bir onceki deneyde a~tlan yumurtalardan elde edilen
larvalann 500 tanesi her kapta 50secter adet olmak iizere yine 12x14x15 crn
boyudannda 200 cc havuz suyu i~eren standan plastik kaplara konulmusect
ve hergUn besin olarak 1 mg sUttozu verilmisecttir Larva ve pupa evrelerini
saptayabilmek amaclyla gUnde iki kez saytm yapllmlsect ve her kabm i~inde
aym evrede olan larvalar yer almlsectttr Aym gUn evre degisecttirdigi tespit
editen bir ya da daha fazla larva 25 cclik cam pipet ve fJJyenalar kullanIlarak
bir sonraki evreye ait kaba aktanlmtsectt1r Boylece hem evrelerin birbirine
kansectmasl onlenmisect ve hem de gelisectme sUrelerindeki farklar a~~a onaya
5
~Ikrrusectur Bu tip bir uygulama sonucunda bir yandan birlikte yasectayan
larvalann ge1isectme surelerinin etkisi gozlenirken ote yandan dordiincii evre
ya da pupa evresine gelmisect larvalann tek tek ayn kaplarda brrakllmasl
saglanmlsect ve ergin oluncaya kadar izlenerek rahat~a esectey aynmlan
yapllrrusecttIr
Degisectik pH degerindeki sularda C longiareolatanm larva pupa
siireleri ite erginlesectme oramm tespit etmek amaclyla bir seri den erne
yapllrrusectur Akyaka koyii ~eVTesinde bulunan iki ayn azmak ve bu
azmaklarm denize kansectt1g1 ge~it bolgesinden alman farkh pH
degerlerindeki pH 57 608 65 sulardan ornekler almmtsecttIr Denemeler
i~in tiiriin 1-4 evre larvalan kullamlmlsectt1r Denemeler 10x9x7 em
boyutlanndaki plastik kaplara 50secter larva 200 cc su konmak ve 3 kez
tekrarlanmak suretiyle yaplhD1~trr Larvalara hergiin besin olarak 1 mg
suttozu verilmisecttir
Erginlerde farkIt besin kosectullannda omiir uzunlugunu tespit etmek
amaclyla 3 farkll deneme kurulmusecttur Denemelerde erginler 50 disecti 50
erkek olarak 30x50x30 cm boyutlannda tel kafeslere konulmusecttur tlk
besin kosectulu olan sectekerli su deneyinde erginlere 200 mllik cam
kavanozlar i~erisinde lOluk secteker ~ozeltisi pamuklara emdirilmek
suretiyle verilmisecttir lkinci denemede erginler standart cam kavanozlar
i~erisinde 10luk secteker rozeltisi ve 45 g siittozu kansectlmtnm yine
pamuklara emdirilmesi suretiyle beslenmisectlerdir (r~iincii denemede ise a~
brrakIlan erginlerde ornUr uzunlugu gozlenmisecttir Bu kosectulda erginlere
sadece pamuklara emdirilmisect kaynamtsect su verilmisecttir
Hayat tablolanmn diizenlenmesinde Andrewartha ve Birch Krebs
$isectli esas aItnmlsecttIr [3 19 31] Tablolar yumurta larva pupa ve ergin
evrelerini kapsayacak sectekilde dUzenlenmisecttir Belli yasect arallgmda canIt
birey saytsl lx olen birey saYlsl dx basectlangl~ populasyonuna gorez yUzde
Olum 100 qx belli yasect arahwnda populasyonlarda yasectanmasl beklenen
sUre ex sUtununda gosterilmisecttir
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
bull bull SERi A
BIYOLOJI
SERIES A
BIOLOGY
Hacettepe Fen ve Miihendislik BiIimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 1 ~ 20
Culiseta longiareolata (MACQUART)
(DIPTERACULICIDAE)NIN BtYOLOJiSi UZERiNE
ARASTIRMALAR
Gelisect tarihi (received) 1131993
SB Alten (1) A Bosectgelmez (1)
QZET
Bu ~ahsectmada Culiseta IOllgiaremata (Macquart)m yumurta inkiibasyon sOresi yumurta a~llma oram larva pupa sfireleri ve erginlesectl11e oranlan tespit edilmisect ve farIdI besin kosectullannda bayat tablolan dlizenlenmisecttir
C longiareolatamn yumurta inktlbasyon siiresi 204plusmn0OOI giin yumurta a~llma oranl 8893 olarak bulunmusecttur TOl2lam erginlesectme siiresi (larvashyergin) di~ilerde 2270plusmn035 giin erkeklerde 2257plusmn034 giln olarak belirlenmiitir Erginlesectme oram ise maksimum 694 olarak tespit edilmisecttir ~ De~iiik besin kosectullannda denemeye alman ve a~ buakllan disecti ve erkeklerin OmOr uzunluklan saptanmtsecttlt Buna gOre sectekerli su + suttozu He beslenen disecti ve erkeklerin diler besin ~na gOre daba uzun Omfirlil oldu~u tespit edilmisecttir
De~iiik pH (57 608 65 77) delerindeki sularda larva pupa siireleri ile toplam erginle~me sOresi ve erginle~me oranlan tespit edilmisect erginlesectme oranlan srralnyla 654 627 647 694 bulunmusecttur
Anahtar Kelimeler Culiseta longiareolata GOkova Yumurta inkiibasyonu Yumurta a~tlma oranl Larva ve pupa donemi
INVESTIGATIONS ON BIOLOGY OF Culiseta longiareolata (MACQUART) (DIPTERACULICIDAE)
SUMMARY
In this study incubation period and hatching rate of eggs developmental period for larvae and pupae and adult emergence rate of Culiseta longiareolata
(Macquart) were investigated Life tables were established under different feeding conditions
The incubation period of eggs was found to be 204plusmn0OOl days and hatching rate was 8893 under natural conditions Total development period (larval stage-adult) was observed 2270plusmn035 days in females 2257plusmnO34 days in males Meanwhile adult emergence rate of C longiareolata was found to be 694
Bu ~allsectma 1989 ytlmda Hacettepe Oniversitesi Fen Bilimleri Enstitiisii tarafmdan kabul edilen Bilim Uzmanh~1 Tezinin bir bOlfimiidiir
(1) Hacettepe OniversitesiFen FakiiltesiBiyoloji BOliimnBeytepe~KtyE
2
Longevities of the females and males under different feeding conditions and starvation were studied The results showed that the females and males fed with syrup + powdered milk lived longer than individuals exposed to other food
The adult emergence rates of C longiareolata at pH 57 608 65 77 were found to be 654 627 647 and 694
Key Words Culiseta longiareolata GOkova Egg incubation Hatchability Developmental periods
GiRiS
~
Yurdumuzda bugun 60 sivrisinek tiiriinun varhgl bilinmektedir
Bunlar arasmda besect tUrii Culiseta cinsinden sivrisineklerin olusectturdugu
tespit edilmisecttir [23] Bu cinse bagh sivrisinekler yurdumuzun hemen
hemen her bolgesinde bulunmalan ve bir~ok hastahgm vektorlUgUnU
yapmalan nedeniyle onemli bir yer isectgal ederler
Culiseta cinsine bagh birka~ tiir ile birlikte Culiseta longiareolata
(Macquart)da virUs vektorii olarak hastahk bulasectunnaktadrr [1 7 1225
29] Bu sivrisinek ttirii ozellikle kusect plasmodiumlanmn konuk~usudur ve
kusectlann kan parazitlerirri tasectlr yayar ve bulasecttmr [4 1323] Martini bu
sivrisinegin Proreosoma tasectlYIClsl oldugunu tespit etmisecttir [22]
Clongiareolatanm tasectldl~ kusect parazitleri konusunda en aynnnll
arasecturma Corradetti ve Scanga tarafmdan yapllIDlsectur [1011] Bu iki
arasectttnCl yaptlklan 64 denemede sivrisineklerin kanmdan ve tiikriik
bezlerinden Plasmodium (Giovannulaia) polarenin degisectik sporogonik
evrelerini izole etmisectlerdir Aynca Sicilyadaki Falco tinnunculus
tinnunculus ve farkh kanarya tiirlerinin kanlarlyla hazlrladlklan
preparatlarda bol miktaIda P polareye rastlamtsectlardtr
C longiareoiaramn Malta Hummasmm tasectmmasmda da gorev
almlsect olabilecegi sanIlmaktadtr [33] Bunlann yam Slra Seguy bu tiiriin
Plasmodium danUewslcyi ve Micrococcus melitensisin tasectlytclsl oldugunu
tespit etmisecttir [27]
3
Tiiriin ottaya ~lkttgl Kanarya Adalanndan Hindistana kadar ~ok
genisect bir yaytlma gosteren C iongiareolatamn [14 16 18 20 2327]
illkemizin hemen her bOlgesinde bulundu~ kaydedilmisecttir [2 26]
Orta biiyiikltikte bir sivrisinek olan C longiareolatamn disectisi
zoofildir [22] Oisectiler ozellikle ornitofllik ve batrokof1lik hareket ederler [2
26] Tiiriin en yogun oldugu aylar Nisan Mayts ve Eyltildtir [6 1733]
Clongiareolata y11 boyunca ~ok dOl veren (Multivoltine) bir sivrisinektir
[5 14] Disecti1er yumurtalanm ozellikle kti~tik su birikintilerine paket
halinde btrakrrlar [33] Larvalar organik madde baklImndan zengin
durgun tath 144-825 mglt tuz i~eren dogal sularda sulama kanallan
bah~e havu~lan oluk yalak ot hendekleri kir~ varilleri gibi iriti ufakh
yapay su birikintilerinde temizden ~ok kirliye kadar her ttirlti ottamda
yasectar ve gelisectirler [5 8 14 1520 23 26 28 30]
C iongiareoiata gerek ~esectitli hastallklan tasectlyan bir vektor olarak
insan ve hayvan saglgl tizerindeki tehlikesi gerekse turistik klyl
bolgelerimizde yogun populasyonunun olmasl nedeniyle insektisit
uygulamasmm fazlaca yapllmasma neden olan bir ttirdtir Bu nedenle soz
konusu ttirle mticadele edebilmek i~in biyoloji ve ekolojisi tizerine bugtine
kadar yapllmlsect olan arasectttrmalara katklda bulunmak yararh olacakttr Bu
arasecttlrmamlzda ttirfin bazl biyolojik ozelliklerinin belirlenmesine
~allsectlhmsectttr
GERE( VE YONTEMLER
Callsectmalar Mugla Onnan lsectletme $efligine ait Gokova Alageyik
Uretme Ciftligi alam i~erisinde ger~eklesecttirilmisecttir Denerneler stiresince
meteorolojik veriler gfinltik olarak kaydedilmisecttir Su ve hava SlCakllit
bagu nem ve pH ol~timleri DIGITO TPD 1000 model elektronik ve
000 1 hassasiyette digital Ol~iim aleti ve elektrodlan kullamlarak sabah
ogle ve gece yansl olmak fizere gtinde dort kez tekrarlaimusect veriler
Macintosh Classic marka bilgisayar yardImlyIa istatistik ortalama He
birlikte standart sapma ve hata degerleri de hesaplanmlsectur Aynca
4
denemelerin yaplldlgl donemde Gokova bolgesinde gece ve gUndUz
slcakhk farkmm ~ok az olmaSI (ortalama 60 C) gece kaydedilen su
slcakhklanmn sivrisineklerin gelisectme basama~ slcakhwnm ~ok Uzerinde
oImasl ~teorolojik Ol~Um1erin old~a hassas ve verilen hata paytmn ~ok
diisectiik bulunmasml saglamlsectttr Denemelerin yapddlW besect ayhk donemde
genel olarak ortalama slcakhk 306plusmnO64 0C (265-39 OC) ve baWl nem
ortalama 693plusmn312 (40-92) olarak belirlenmisecttir Denemelerde
kullamlan yumurta paketleri Akyaka KoyUnde bulunan iki ayn ~iftligin
sulama havuzlarmdan toplanmtsectt1r Yumurta ve larva denemelerinin
tUmiinde havuz suyu kuUarulmtsectttr
C longiareolatamn yumurta inkUbasyon sfiresi ve a~tlma oranlm
saptamak amaclyla ger~eklesecttirilen denemede yeni buaktlan yumurta
paketleriyle ~ahsectmak amaclyla bah~e sulama havuzundaki tUm paketler
toplanmtsecttlC Boylece daha onceden btraktlmtsect veveya a~tlmlsect olan
yumurta paketleri onamdan Qzaklasectttnlmtsectttr Sivrisineklerin gece boYWlca
~iftlesectip sabaha ka~l yumurta buakuklan gozonUne ahnarak bu sUre
i~erisinde havuz esectit zaman arahklannda (saat 20002200 2400 0200
0400 0600) aln kez kontrol edilmisecttir 11k olarak brrakIlan 20 adet yumurta
paketi su Uzerinden flr~alar yardtmlyla almmlsect hemen hemen e~it
bUyiikliikte 10 adet paket 12x14x15 cm boyudannda 200 cc havuz suyu
(pH 778) i~eren standart plastik kaplara konulmusecttur
Turon larva pupa sUreleri erginlesectme orant He erkek-disecti oramm
saptamak amaClyla bir onceki deneyde a~tlan yumurtalardan elde edilen
larvalann 500 tanesi her kapta 50secter adet olmak iizere yine 12x14x15 crn
boyudannda 200 cc havuz suyu i~eren standan plastik kaplara konulmusect
ve hergUn besin olarak 1 mg sUttozu verilmisecttir Larva ve pupa evrelerini
saptayabilmek amaclyla gUnde iki kez saytm yapllmlsect ve her kabm i~inde
aym evrede olan larvalar yer almlsectttr Aym gUn evre degisecttirdigi tespit
editen bir ya da daha fazla larva 25 cclik cam pipet ve fJJyenalar kullanIlarak
bir sonraki evreye ait kaba aktanlmtsectt1r Boylece hem evrelerin birbirine
kansectmasl onlenmisect ve hem de gelisectme sUrelerindeki farklar a~~a onaya
5
~Ikrrusectur Bu tip bir uygulama sonucunda bir yandan birlikte yasectayan
larvalann ge1isectme surelerinin etkisi gozlenirken ote yandan dordiincii evre
ya da pupa evresine gelmisect larvalann tek tek ayn kaplarda brrakllmasl
saglanmlsect ve ergin oluncaya kadar izlenerek rahat~a esectey aynmlan
yapllrrusecttIr
Degisectik pH degerindeki sularda C longiareolatanm larva pupa
siireleri ite erginlesectme oramm tespit etmek amaclyla bir seri den erne
yapllrrusectur Akyaka koyii ~eVTesinde bulunan iki ayn azmak ve bu
azmaklarm denize kansectt1g1 ge~it bolgesinden alman farkh pH
degerlerindeki pH 57 608 65 sulardan ornekler almmtsecttIr Denemeler
i~in tiiriin 1-4 evre larvalan kullamlmlsectt1r Denemeler 10x9x7 em
boyutlanndaki plastik kaplara 50secter larva 200 cc su konmak ve 3 kez
tekrarlanmak suretiyle yaplhD1~trr Larvalara hergiin besin olarak 1 mg
suttozu verilmisecttir
Erginlerde farkIt besin kosectullannda omiir uzunlugunu tespit etmek
amaclyla 3 farkll deneme kurulmusecttur Denemelerde erginler 50 disecti 50
erkek olarak 30x50x30 cm boyutlannda tel kafeslere konulmusecttur tlk
besin kosectulu olan sectekerli su deneyinde erginlere 200 mllik cam
kavanozlar i~erisinde lOluk secteker ~ozeltisi pamuklara emdirilmek
suretiyle verilmisecttir lkinci denemede erginler standart cam kavanozlar
i~erisinde 10luk secteker rozeltisi ve 45 g siittozu kansectlmtnm yine
pamuklara emdirilmesi suretiyle beslenmisectlerdir (r~iincii denemede ise a~
brrakIlan erginlerde ornUr uzunlugu gozlenmisecttir Bu kosectulda erginlere
sadece pamuklara emdirilmisect kaynamtsect su verilmisecttir
Hayat tablolanmn diizenlenmesinde Andrewartha ve Birch Krebs
$isectli esas aItnmlsecttIr [3 19 31] Tablolar yumurta larva pupa ve ergin
evrelerini kapsayacak sectekilde dUzenlenmisecttir Belli yasect arallgmda canIt
birey saytsl lx olen birey saYlsl dx basectlangl~ populasyonuna gorez yUzde
Olum 100 qx belli yasect arahwnda populasyonlarda yasectanmasl beklenen
sUre ex sUtununda gosterilmisecttir
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
Hacettepe Fen ve Miihendislik BiIimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 1 ~ 20
Culiseta longiareolata (MACQUART)
(DIPTERACULICIDAE)NIN BtYOLOJiSi UZERiNE
ARASTIRMALAR
Gelisect tarihi (received) 1131993
SB Alten (1) A Bosectgelmez (1)
QZET
Bu ~ahsectmada Culiseta IOllgiaremata (Macquart)m yumurta inkiibasyon sOresi yumurta a~llma oram larva pupa sfireleri ve erginlesectl11e oranlan tespit edilmisect ve farIdI besin kosectullannda bayat tablolan dlizenlenmisecttir
C longiareolatamn yumurta inktlbasyon siiresi 204plusmn0OOI giin yumurta a~llma oranl 8893 olarak bulunmusecttur TOl2lam erginlesectme siiresi (larvashyergin) di~ilerde 2270plusmn035 giin erkeklerde 2257plusmn034 giln olarak belirlenmiitir Erginlesectme oram ise maksimum 694 olarak tespit edilmisecttir ~ De~iiik besin kosectullannda denemeye alman ve a~ buakllan disecti ve erkeklerin OmOr uzunluklan saptanmtsecttlt Buna gOre sectekerli su + suttozu He beslenen disecti ve erkeklerin diler besin ~na gOre daba uzun Omfirlil oldu~u tespit edilmisecttir
De~iiik pH (57 608 65 77) delerindeki sularda larva pupa siireleri ile toplam erginle~me sOresi ve erginle~me oranlan tespit edilmisect erginlesectme oranlan srralnyla 654 627 647 694 bulunmusecttur
Anahtar Kelimeler Culiseta longiareolata GOkova Yumurta inkiibasyonu Yumurta a~tlma oranl Larva ve pupa donemi
INVESTIGATIONS ON BIOLOGY OF Culiseta longiareolata (MACQUART) (DIPTERACULICIDAE)
SUMMARY
In this study incubation period and hatching rate of eggs developmental period for larvae and pupae and adult emergence rate of Culiseta longiareolata
(Macquart) were investigated Life tables were established under different feeding conditions
The incubation period of eggs was found to be 204plusmn0OOl days and hatching rate was 8893 under natural conditions Total development period (larval stage-adult) was observed 2270plusmn035 days in females 2257plusmnO34 days in males Meanwhile adult emergence rate of C longiareolata was found to be 694
Bu ~allsectma 1989 ytlmda Hacettepe Oniversitesi Fen Bilimleri Enstitiisii tarafmdan kabul edilen Bilim Uzmanh~1 Tezinin bir bOlfimiidiir
(1) Hacettepe OniversitesiFen FakiiltesiBiyoloji BOliimnBeytepe~KtyE
2
Longevities of the females and males under different feeding conditions and starvation were studied The results showed that the females and males fed with syrup + powdered milk lived longer than individuals exposed to other food
The adult emergence rates of C longiareolata at pH 57 608 65 77 were found to be 654 627 647 and 694
Key Words Culiseta longiareolata GOkova Egg incubation Hatchability Developmental periods
GiRiS
~
Yurdumuzda bugun 60 sivrisinek tiiriinun varhgl bilinmektedir
Bunlar arasmda besect tUrii Culiseta cinsinden sivrisineklerin olusectturdugu
tespit edilmisecttir [23] Bu cinse bagh sivrisinekler yurdumuzun hemen
hemen her bolgesinde bulunmalan ve bir~ok hastahgm vektorlUgUnU
yapmalan nedeniyle onemli bir yer isectgal ederler
Culiseta cinsine bagh birka~ tiir ile birlikte Culiseta longiareolata
(Macquart)da virUs vektorii olarak hastahk bulasectunnaktadrr [1 7 1225
29] Bu sivrisinek ttirii ozellikle kusect plasmodiumlanmn konuk~usudur ve
kusectlann kan parazitlerirri tasectlr yayar ve bulasecttmr [4 1323] Martini bu
sivrisinegin Proreosoma tasectlYIClsl oldugunu tespit etmisecttir [22]
Clongiareolatanm tasectldl~ kusect parazitleri konusunda en aynnnll
arasecturma Corradetti ve Scanga tarafmdan yapllIDlsectur [1011] Bu iki
arasectttnCl yaptlklan 64 denemede sivrisineklerin kanmdan ve tiikriik
bezlerinden Plasmodium (Giovannulaia) polarenin degisectik sporogonik
evrelerini izole etmisectlerdir Aynca Sicilyadaki Falco tinnunculus
tinnunculus ve farkh kanarya tiirlerinin kanlarlyla hazlrladlklan
preparatlarda bol miktaIda P polareye rastlamtsectlardtr
C longiareoiaramn Malta Hummasmm tasectmmasmda da gorev
almlsect olabilecegi sanIlmaktadtr [33] Bunlann yam Slra Seguy bu tiiriin
Plasmodium danUewslcyi ve Micrococcus melitensisin tasectlytclsl oldugunu
tespit etmisecttir [27]
3
Tiiriin ottaya ~lkttgl Kanarya Adalanndan Hindistana kadar ~ok
genisect bir yaytlma gosteren C iongiareolatamn [14 16 18 20 2327]
illkemizin hemen her bOlgesinde bulundu~ kaydedilmisecttir [2 26]
Orta biiyiikltikte bir sivrisinek olan C longiareolatamn disectisi
zoofildir [22] Oisectiler ozellikle ornitofllik ve batrokof1lik hareket ederler [2
26] Tiiriin en yogun oldugu aylar Nisan Mayts ve Eyltildtir [6 1733]
Clongiareolata y11 boyunca ~ok dOl veren (Multivoltine) bir sivrisinektir
[5 14] Disecti1er yumurtalanm ozellikle kti~tik su birikintilerine paket
halinde btrakrrlar [33] Larvalar organik madde baklImndan zengin
durgun tath 144-825 mglt tuz i~eren dogal sularda sulama kanallan
bah~e havu~lan oluk yalak ot hendekleri kir~ varilleri gibi iriti ufakh
yapay su birikintilerinde temizden ~ok kirliye kadar her ttirlti ottamda
yasectar ve gelisectirler [5 8 14 1520 23 26 28 30]
C iongiareoiata gerek ~esectitli hastallklan tasectlyan bir vektor olarak
insan ve hayvan saglgl tizerindeki tehlikesi gerekse turistik klyl
bolgelerimizde yogun populasyonunun olmasl nedeniyle insektisit
uygulamasmm fazlaca yapllmasma neden olan bir ttirdtir Bu nedenle soz
konusu ttirle mticadele edebilmek i~in biyoloji ve ekolojisi tizerine bugtine
kadar yapllmlsect olan arasectttrmalara katklda bulunmak yararh olacakttr Bu
arasecttlrmamlzda ttirfin bazl biyolojik ozelliklerinin belirlenmesine
~allsectlhmsectttr
GERE( VE YONTEMLER
Callsectmalar Mugla Onnan lsectletme $efligine ait Gokova Alageyik
Uretme Ciftligi alam i~erisinde ger~eklesecttirilmisecttir Denerneler stiresince
meteorolojik veriler gfinltik olarak kaydedilmisecttir Su ve hava SlCakllit
bagu nem ve pH ol~timleri DIGITO TPD 1000 model elektronik ve
000 1 hassasiyette digital Ol~iim aleti ve elektrodlan kullamlarak sabah
ogle ve gece yansl olmak fizere gtinde dort kez tekrarlaimusect veriler
Macintosh Classic marka bilgisayar yardImlyIa istatistik ortalama He
birlikte standart sapma ve hata degerleri de hesaplanmlsectur Aynca
4
denemelerin yaplldlgl donemde Gokova bolgesinde gece ve gUndUz
slcakhk farkmm ~ok az olmaSI (ortalama 60 C) gece kaydedilen su
slcakhklanmn sivrisineklerin gelisectme basama~ slcakhwnm ~ok Uzerinde
oImasl ~teorolojik Ol~Um1erin old~a hassas ve verilen hata paytmn ~ok
diisectiik bulunmasml saglamlsectttr Denemelerin yapddlW besect ayhk donemde
genel olarak ortalama slcakhk 306plusmnO64 0C (265-39 OC) ve baWl nem
ortalama 693plusmn312 (40-92) olarak belirlenmisecttir Denemelerde
kullamlan yumurta paketleri Akyaka KoyUnde bulunan iki ayn ~iftligin
sulama havuzlarmdan toplanmtsectt1r Yumurta ve larva denemelerinin
tUmiinde havuz suyu kuUarulmtsectttr
C longiareolatamn yumurta inkUbasyon sfiresi ve a~tlma oranlm
saptamak amaclyla ger~eklesecttirilen denemede yeni buaktlan yumurta
paketleriyle ~ahsectmak amaclyla bah~e sulama havuzundaki tUm paketler
toplanmtsecttlC Boylece daha onceden btraktlmtsect veveya a~tlmlsect olan
yumurta paketleri onamdan Qzaklasectttnlmtsectttr Sivrisineklerin gece boYWlca
~iftlesectip sabaha ka~l yumurta buakuklan gozonUne ahnarak bu sUre
i~erisinde havuz esectit zaman arahklannda (saat 20002200 2400 0200
0400 0600) aln kez kontrol edilmisecttir 11k olarak brrakIlan 20 adet yumurta
paketi su Uzerinden flr~alar yardtmlyla almmlsect hemen hemen e~it
bUyiikliikte 10 adet paket 12x14x15 cm boyudannda 200 cc havuz suyu
(pH 778) i~eren standart plastik kaplara konulmusecttur
Turon larva pupa sUreleri erginlesectme orant He erkek-disecti oramm
saptamak amaClyla bir onceki deneyde a~tlan yumurtalardan elde edilen
larvalann 500 tanesi her kapta 50secter adet olmak iizere yine 12x14x15 crn
boyudannda 200 cc havuz suyu i~eren standan plastik kaplara konulmusect
ve hergUn besin olarak 1 mg sUttozu verilmisecttir Larva ve pupa evrelerini
saptayabilmek amaclyla gUnde iki kez saytm yapllmlsect ve her kabm i~inde
aym evrede olan larvalar yer almlsectttr Aym gUn evre degisecttirdigi tespit
editen bir ya da daha fazla larva 25 cclik cam pipet ve fJJyenalar kullanIlarak
bir sonraki evreye ait kaba aktanlmtsectt1r Boylece hem evrelerin birbirine
kansectmasl onlenmisect ve hem de gelisectme sUrelerindeki farklar a~~a onaya
5
~Ikrrusectur Bu tip bir uygulama sonucunda bir yandan birlikte yasectayan
larvalann ge1isectme surelerinin etkisi gozlenirken ote yandan dordiincii evre
ya da pupa evresine gelmisect larvalann tek tek ayn kaplarda brrakllmasl
saglanmlsect ve ergin oluncaya kadar izlenerek rahat~a esectey aynmlan
yapllrrusecttIr
Degisectik pH degerindeki sularda C longiareolatanm larva pupa
siireleri ite erginlesectme oramm tespit etmek amaclyla bir seri den erne
yapllrrusectur Akyaka koyii ~eVTesinde bulunan iki ayn azmak ve bu
azmaklarm denize kansectt1g1 ge~it bolgesinden alman farkh pH
degerlerindeki pH 57 608 65 sulardan ornekler almmtsecttIr Denemeler
i~in tiiriin 1-4 evre larvalan kullamlmlsectt1r Denemeler 10x9x7 em
boyutlanndaki plastik kaplara 50secter larva 200 cc su konmak ve 3 kez
tekrarlanmak suretiyle yaplhD1~trr Larvalara hergiin besin olarak 1 mg
suttozu verilmisecttir
Erginlerde farkIt besin kosectullannda omiir uzunlugunu tespit etmek
amaclyla 3 farkll deneme kurulmusecttur Denemelerde erginler 50 disecti 50
erkek olarak 30x50x30 cm boyutlannda tel kafeslere konulmusecttur tlk
besin kosectulu olan sectekerli su deneyinde erginlere 200 mllik cam
kavanozlar i~erisinde lOluk secteker ~ozeltisi pamuklara emdirilmek
suretiyle verilmisecttir lkinci denemede erginler standart cam kavanozlar
i~erisinde 10luk secteker rozeltisi ve 45 g siittozu kansectlmtnm yine
pamuklara emdirilmesi suretiyle beslenmisectlerdir (r~iincii denemede ise a~
brrakIlan erginlerde ornUr uzunlugu gozlenmisecttir Bu kosectulda erginlere
sadece pamuklara emdirilmisect kaynamtsect su verilmisecttir
Hayat tablolanmn diizenlenmesinde Andrewartha ve Birch Krebs
$isectli esas aItnmlsecttIr [3 19 31] Tablolar yumurta larva pupa ve ergin
evrelerini kapsayacak sectekilde dUzenlenmisecttir Belli yasect arallgmda canIt
birey saytsl lx olen birey saYlsl dx basectlangl~ populasyonuna gorez yUzde
Olum 100 qx belli yasect arahwnda populasyonlarda yasectanmasl beklenen
sUre ex sUtununda gosterilmisecttir
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
2
Longevities of the females and males under different feeding conditions and starvation were studied The results showed that the females and males fed with syrup + powdered milk lived longer than individuals exposed to other food
The adult emergence rates of C longiareolata at pH 57 608 65 77 were found to be 654 627 647 and 694
Key Words Culiseta longiareolata GOkova Egg incubation Hatchability Developmental periods
GiRiS
~
Yurdumuzda bugun 60 sivrisinek tiiriinun varhgl bilinmektedir
Bunlar arasmda besect tUrii Culiseta cinsinden sivrisineklerin olusectturdugu
tespit edilmisecttir [23] Bu cinse bagh sivrisinekler yurdumuzun hemen
hemen her bolgesinde bulunmalan ve bir~ok hastahgm vektorlUgUnU
yapmalan nedeniyle onemli bir yer isectgal ederler
Culiseta cinsine bagh birka~ tiir ile birlikte Culiseta longiareolata
(Macquart)da virUs vektorii olarak hastahk bulasectunnaktadrr [1 7 1225
29] Bu sivrisinek ttirii ozellikle kusect plasmodiumlanmn konuk~usudur ve
kusectlann kan parazitlerirri tasectlr yayar ve bulasecttmr [4 1323] Martini bu
sivrisinegin Proreosoma tasectlYIClsl oldugunu tespit etmisecttir [22]
Clongiareolatanm tasectldl~ kusect parazitleri konusunda en aynnnll
arasecturma Corradetti ve Scanga tarafmdan yapllIDlsectur [1011] Bu iki
arasectttnCl yaptlklan 64 denemede sivrisineklerin kanmdan ve tiikriik
bezlerinden Plasmodium (Giovannulaia) polarenin degisectik sporogonik
evrelerini izole etmisectlerdir Aynca Sicilyadaki Falco tinnunculus
tinnunculus ve farkh kanarya tiirlerinin kanlarlyla hazlrladlklan
preparatlarda bol miktaIda P polareye rastlamtsectlardtr
C longiareoiaramn Malta Hummasmm tasectmmasmda da gorev
almlsect olabilecegi sanIlmaktadtr [33] Bunlann yam Slra Seguy bu tiiriin
Plasmodium danUewslcyi ve Micrococcus melitensisin tasectlytclsl oldugunu
tespit etmisecttir [27]
3
Tiiriin ottaya ~lkttgl Kanarya Adalanndan Hindistana kadar ~ok
genisect bir yaytlma gosteren C iongiareolatamn [14 16 18 20 2327]
illkemizin hemen her bOlgesinde bulundu~ kaydedilmisecttir [2 26]
Orta biiyiikltikte bir sivrisinek olan C longiareolatamn disectisi
zoofildir [22] Oisectiler ozellikle ornitofllik ve batrokof1lik hareket ederler [2
26] Tiiriin en yogun oldugu aylar Nisan Mayts ve Eyltildtir [6 1733]
Clongiareolata y11 boyunca ~ok dOl veren (Multivoltine) bir sivrisinektir
[5 14] Disecti1er yumurtalanm ozellikle kti~tik su birikintilerine paket
halinde btrakrrlar [33] Larvalar organik madde baklImndan zengin
durgun tath 144-825 mglt tuz i~eren dogal sularda sulama kanallan
bah~e havu~lan oluk yalak ot hendekleri kir~ varilleri gibi iriti ufakh
yapay su birikintilerinde temizden ~ok kirliye kadar her ttirlti ottamda
yasectar ve gelisectirler [5 8 14 1520 23 26 28 30]
C iongiareoiata gerek ~esectitli hastallklan tasectlyan bir vektor olarak
insan ve hayvan saglgl tizerindeki tehlikesi gerekse turistik klyl
bolgelerimizde yogun populasyonunun olmasl nedeniyle insektisit
uygulamasmm fazlaca yapllmasma neden olan bir ttirdtir Bu nedenle soz
konusu ttirle mticadele edebilmek i~in biyoloji ve ekolojisi tizerine bugtine
kadar yapllmlsect olan arasectttrmalara katklda bulunmak yararh olacakttr Bu
arasecttlrmamlzda ttirfin bazl biyolojik ozelliklerinin belirlenmesine
~allsectlhmsectttr
GERE( VE YONTEMLER
Callsectmalar Mugla Onnan lsectletme $efligine ait Gokova Alageyik
Uretme Ciftligi alam i~erisinde ger~eklesecttirilmisecttir Denerneler stiresince
meteorolojik veriler gfinltik olarak kaydedilmisecttir Su ve hava SlCakllit
bagu nem ve pH ol~timleri DIGITO TPD 1000 model elektronik ve
000 1 hassasiyette digital Ol~iim aleti ve elektrodlan kullamlarak sabah
ogle ve gece yansl olmak fizere gtinde dort kez tekrarlaimusect veriler
Macintosh Classic marka bilgisayar yardImlyIa istatistik ortalama He
birlikte standart sapma ve hata degerleri de hesaplanmlsectur Aynca
4
denemelerin yaplldlgl donemde Gokova bolgesinde gece ve gUndUz
slcakhk farkmm ~ok az olmaSI (ortalama 60 C) gece kaydedilen su
slcakhklanmn sivrisineklerin gelisectme basama~ slcakhwnm ~ok Uzerinde
oImasl ~teorolojik Ol~Um1erin old~a hassas ve verilen hata paytmn ~ok
diisectiik bulunmasml saglamlsectttr Denemelerin yapddlW besect ayhk donemde
genel olarak ortalama slcakhk 306plusmnO64 0C (265-39 OC) ve baWl nem
ortalama 693plusmn312 (40-92) olarak belirlenmisecttir Denemelerde
kullamlan yumurta paketleri Akyaka KoyUnde bulunan iki ayn ~iftligin
sulama havuzlarmdan toplanmtsectt1r Yumurta ve larva denemelerinin
tUmiinde havuz suyu kuUarulmtsectttr
C longiareolatamn yumurta inkUbasyon sfiresi ve a~tlma oranlm
saptamak amaclyla ger~eklesecttirilen denemede yeni buaktlan yumurta
paketleriyle ~ahsectmak amaclyla bah~e sulama havuzundaki tUm paketler
toplanmtsecttlC Boylece daha onceden btraktlmtsect veveya a~tlmlsect olan
yumurta paketleri onamdan Qzaklasectttnlmtsectttr Sivrisineklerin gece boYWlca
~iftlesectip sabaha ka~l yumurta buakuklan gozonUne ahnarak bu sUre
i~erisinde havuz esectit zaman arahklannda (saat 20002200 2400 0200
0400 0600) aln kez kontrol edilmisecttir 11k olarak brrakIlan 20 adet yumurta
paketi su Uzerinden flr~alar yardtmlyla almmlsect hemen hemen e~it
bUyiikliikte 10 adet paket 12x14x15 cm boyudannda 200 cc havuz suyu
(pH 778) i~eren standart plastik kaplara konulmusecttur
Turon larva pupa sUreleri erginlesectme orant He erkek-disecti oramm
saptamak amaClyla bir onceki deneyde a~tlan yumurtalardan elde edilen
larvalann 500 tanesi her kapta 50secter adet olmak iizere yine 12x14x15 crn
boyudannda 200 cc havuz suyu i~eren standan plastik kaplara konulmusect
ve hergUn besin olarak 1 mg sUttozu verilmisecttir Larva ve pupa evrelerini
saptayabilmek amaclyla gUnde iki kez saytm yapllmlsect ve her kabm i~inde
aym evrede olan larvalar yer almlsectttr Aym gUn evre degisecttirdigi tespit
editen bir ya da daha fazla larva 25 cclik cam pipet ve fJJyenalar kullanIlarak
bir sonraki evreye ait kaba aktanlmtsectt1r Boylece hem evrelerin birbirine
kansectmasl onlenmisect ve hem de gelisectme sUrelerindeki farklar a~~a onaya
5
~Ikrrusectur Bu tip bir uygulama sonucunda bir yandan birlikte yasectayan
larvalann ge1isectme surelerinin etkisi gozlenirken ote yandan dordiincii evre
ya da pupa evresine gelmisect larvalann tek tek ayn kaplarda brrakllmasl
saglanmlsect ve ergin oluncaya kadar izlenerek rahat~a esectey aynmlan
yapllrrusecttIr
Degisectik pH degerindeki sularda C longiareolatanm larva pupa
siireleri ite erginlesectme oramm tespit etmek amaclyla bir seri den erne
yapllrrusectur Akyaka koyii ~eVTesinde bulunan iki ayn azmak ve bu
azmaklarm denize kansectt1g1 ge~it bolgesinden alman farkh pH
degerlerindeki pH 57 608 65 sulardan ornekler almmtsecttIr Denemeler
i~in tiiriin 1-4 evre larvalan kullamlmlsectt1r Denemeler 10x9x7 em
boyutlanndaki plastik kaplara 50secter larva 200 cc su konmak ve 3 kez
tekrarlanmak suretiyle yaplhD1~trr Larvalara hergiin besin olarak 1 mg
suttozu verilmisecttir
Erginlerde farkIt besin kosectullannda omiir uzunlugunu tespit etmek
amaclyla 3 farkll deneme kurulmusecttur Denemelerde erginler 50 disecti 50
erkek olarak 30x50x30 cm boyutlannda tel kafeslere konulmusecttur tlk
besin kosectulu olan sectekerli su deneyinde erginlere 200 mllik cam
kavanozlar i~erisinde lOluk secteker ~ozeltisi pamuklara emdirilmek
suretiyle verilmisecttir lkinci denemede erginler standart cam kavanozlar
i~erisinde 10luk secteker rozeltisi ve 45 g siittozu kansectlmtnm yine
pamuklara emdirilmesi suretiyle beslenmisectlerdir (r~iincii denemede ise a~
brrakIlan erginlerde ornUr uzunlugu gozlenmisecttir Bu kosectulda erginlere
sadece pamuklara emdirilmisect kaynamtsect su verilmisecttir
Hayat tablolanmn diizenlenmesinde Andrewartha ve Birch Krebs
$isectli esas aItnmlsecttIr [3 19 31] Tablolar yumurta larva pupa ve ergin
evrelerini kapsayacak sectekilde dUzenlenmisecttir Belli yasect arallgmda canIt
birey saytsl lx olen birey saYlsl dx basectlangl~ populasyonuna gorez yUzde
Olum 100 qx belli yasect arahwnda populasyonlarda yasectanmasl beklenen
sUre ex sUtununda gosterilmisecttir
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
3
Tiiriin ottaya ~lkttgl Kanarya Adalanndan Hindistana kadar ~ok
genisect bir yaytlma gosteren C iongiareolatamn [14 16 18 20 2327]
illkemizin hemen her bOlgesinde bulundu~ kaydedilmisecttir [2 26]
Orta biiyiikltikte bir sivrisinek olan C longiareolatamn disectisi
zoofildir [22] Oisectiler ozellikle ornitofllik ve batrokof1lik hareket ederler [2
26] Tiiriin en yogun oldugu aylar Nisan Mayts ve Eyltildtir [6 1733]
Clongiareolata y11 boyunca ~ok dOl veren (Multivoltine) bir sivrisinektir
[5 14] Disecti1er yumurtalanm ozellikle kti~tik su birikintilerine paket
halinde btrakrrlar [33] Larvalar organik madde baklImndan zengin
durgun tath 144-825 mglt tuz i~eren dogal sularda sulama kanallan
bah~e havu~lan oluk yalak ot hendekleri kir~ varilleri gibi iriti ufakh
yapay su birikintilerinde temizden ~ok kirliye kadar her ttirlti ottamda
yasectar ve gelisectirler [5 8 14 1520 23 26 28 30]
C iongiareoiata gerek ~esectitli hastallklan tasectlyan bir vektor olarak
insan ve hayvan saglgl tizerindeki tehlikesi gerekse turistik klyl
bolgelerimizde yogun populasyonunun olmasl nedeniyle insektisit
uygulamasmm fazlaca yapllmasma neden olan bir ttirdtir Bu nedenle soz
konusu ttirle mticadele edebilmek i~in biyoloji ve ekolojisi tizerine bugtine
kadar yapllmlsect olan arasectttrmalara katklda bulunmak yararh olacakttr Bu
arasecttlrmamlzda ttirfin bazl biyolojik ozelliklerinin belirlenmesine
~allsectlhmsectttr
GERE( VE YONTEMLER
Callsectmalar Mugla Onnan lsectletme $efligine ait Gokova Alageyik
Uretme Ciftligi alam i~erisinde ger~eklesecttirilmisecttir Denerneler stiresince
meteorolojik veriler gfinltik olarak kaydedilmisecttir Su ve hava SlCakllit
bagu nem ve pH ol~timleri DIGITO TPD 1000 model elektronik ve
000 1 hassasiyette digital Ol~iim aleti ve elektrodlan kullamlarak sabah
ogle ve gece yansl olmak fizere gtinde dort kez tekrarlaimusect veriler
Macintosh Classic marka bilgisayar yardImlyIa istatistik ortalama He
birlikte standart sapma ve hata degerleri de hesaplanmlsectur Aynca
4
denemelerin yaplldlgl donemde Gokova bolgesinde gece ve gUndUz
slcakhk farkmm ~ok az olmaSI (ortalama 60 C) gece kaydedilen su
slcakhklanmn sivrisineklerin gelisectme basama~ slcakhwnm ~ok Uzerinde
oImasl ~teorolojik Ol~Um1erin old~a hassas ve verilen hata paytmn ~ok
diisectiik bulunmasml saglamlsectttr Denemelerin yapddlW besect ayhk donemde
genel olarak ortalama slcakhk 306plusmnO64 0C (265-39 OC) ve baWl nem
ortalama 693plusmn312 (40-92) olarak belirlenmisecttir Denemelerde
kullamlan yumurta paketleri Akyaka KoyUnde bulunan iki ayn ~iftligin
sulama havuzlarmdan toplanmtsectt1r Yumurta ve larva denemelerinin
tUmiinde havuz suyu kuUarulmtsectttr
C longiareolatamn yumurta inkUbasyon sfiresi ve a~tlma oranlm
saptamak amaclyla ger~eklesecttirilen denemede yeni buaktlan yumurta
paketleriyle ~ahsectmak amaclyla bah~e sulama havuzundaki tUm paketler
toplanmtsecttlC Boylece daha onceden btraktlmtsect veveya a~tlmlsect olan
yumurta paketleri onamdan Qzaklasectttnlmtsectttr Sivrisineklerin gece boYWlca
~iftlesectip sabaha ka~l yumurta buakuklan gozonUne ahnarak bu sUre
i~erisinde havuz esectit zaman arahklannda (saat 20002200 2400 0200
0400 0600) aln kez kontrol edilmisecttir 11k olarak brrakIlan 20 adet yumurta
paketi su Uzerinden flr~alar yardtmlyla almmlsect hemen hemen e~it
bUyiikliikte 10 adet paket 12x14x15 cm boyudannda 200 cc havuz suyu
(pH 778) i~eren standart plastik kaplara konulmusecttur
Turon larva pupa sUreleri erginlesectme orant He erkek-disecti oramm
saptamak amaClyla bir onceki deneyde a~tlan yumurtalardan elde edilen
larvalann 500 tanesi her kapta 50secter adet olmak iizere yine 12x14x15 crn
boyudannda 200 cc havuz suyu i~eren standan plastik kaplara konulmusect
ve hergUn besin olarak 1 mg sUttozu verilmisecttir Larva ve pupa evrelerini
saptayabilmek amaclyla gUnde iki kez saytm yapllmlsect ve her kabm i~inde
aym evrede olan larvalar yer almlsectttr Aym gUn evre degisecttirdigi tespit
editen bir ya da daha fazla larva 25 cclik cam pipet ve fJJyenalar kullanIlarak
bir sonraki evreye ait kaba aktanlmtsectt1r Boylece hem evrelerin birbirine
kansectmasl onlenmisect ve hem de gelisectme sUrelerindeki farklar a~~a onaya
5
~Ikrrusectur Bu tip bir uygulama sonucunda bir yandan birlikte yasectayan
larvalann ge1isectme surelerinin etkisi gozlenirken ote yandan dordiincii evre
ya da pupa evresine gelmisect larvalann tek tek ayn kaplarda brrakllmasl
saglanmlsect ve ergin oluncaya kadar izlenerek rahat~a esectey aynmlan
yapllrrusecttIr
Degisectik pH degerindeki sularda C longiareolatanm larva pupa
siireleri ite erginlesectme oramm tespit etmek amaclyla bir seri den erne
yapllrrusectur Akyaka koyii ~eVTesinde bulunan iki ayn azmak ve bu
azmaklarm denize kansectt1g1 ge~it bolgesinden alman farkh pH
degerlerindeki pH 57 608 65 sulardan ornekler almmtsecttIr Denemeler
i~in tiiriin 1-4 evre larvalan kullamlmlsectt1r Denemeler 10x9x7 em
boyutlanndaki plastik kaplara 50secter larva 200 cc su konmak ve 3 kez
tekrarlanmak suretiyle yaplhD1~trr Larvalara hergiin besin olarak 1 mg
suttozu verilmisecttir
Erginlerde farkIt besin kosectullannda omiir uzunlugunu tespit etmek
amaclyla 3 farkll deneme kurulmusecttur Denemelerde erginler 50 disecti 50
erkek olarak 30x50x30 cm boyutlannda tel kafeslere konulmusecttur tlk
besin kosectulu olan sectekerli su deneyinde erginlere 200 mllik cam
kavanozlar i~erisinde lOluk secteker ~ozeltisi pamuklara emdirilmek
suretiyle verilmisecttir lkinci denemede erginler standart cam kavanozlar
i~erisinde 10luk secteker rozeltisi ve 45 g siittozu kansectlmtnm yine
pamuklara emdirilmesi suretiyle beslenmisectlerdir (r~iincii denemede ise a~
brrakIlan erginlerde ornUr uzunlugu gozlenmisecttir Bu kosectulda erginlere
sadece pamuklara emdirilmisect kaynamtsect su verilmisecttir
Hayat tablolanmn diizenlenmesinde Andrewartha ve Birch Krebs
$isectli esas aItnmlsecttIr [3 19 31] Tablolar yumurta larva pupa ve ergin
evrelerini kapsayacak sectekilde dUzenlenmisecttir Belli yasect arallgmda canIt
birey saytsl lx olen birey saYlsl dx basectlangl~ populasyonuna gorez yUzde
Olum 100 qx belli yasect arahwnda populasyonlarda yasectanmasl beklenen
sUre ex sUtununda gosterilmisecttir
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
4
denemelerin yaplldlgl donemde Gokova bolgesinde gece ve gUndUz
slcakhk farkmm ~ok az olmaSI (ortalama 60 C) gece kaydedilen su
slcakhklanmn sivrisineklerin gelisectme basama~ slcakhwnm ~ok Uzerinde
oImasl ~teorolojik Ol~Um1erin old~a hassas ve verilen hata paytmn ~ok
diisectiik bulunmasml saglamlsectttr Denemelerin yapddlW besect ayhk donemde
genel olarak ortalama slcakhk 306plusmnO64 0C (265-39 OC) ve baWl nem
ortalama 693plusmn312 (40-92) olarak belirlenmisecttir Denemelerde
kullamlan yumurta paketleri Akyaka KoyUnde bulunan iki ayn ~iftligin
sulama havuzlarmdan toplanmtsectt1r Yumurta ve larva denemelerinin
tUmiinde havuz suyu kuUarulmtsectttr
C longiareolatamn yumurta inkUbasyon sfiresi ve a~tlma oranlm
saptamak amaclyla ger~eklesecttirilen denemede yeni buaktlan yumurta
paketleriyle ~ahsectmak amaclyla bah~e sulama havuzundaki tUm paketler
toplanmtsecttlC Boylece daha onceden btraktlmtsect veveya a~tlmlsect olan
yumurta paketleri onamdan Qzaklasectttnlmtsectttr Sivrisineklerin gece boYWlca
~iftlesectip sabaha ka~l yumurta buakuklan gozonUne ahnarak bu sUre
i~erisinde havuz esectit zaman arahklannda (saat 20002200 2400 0200
0400 0600) aln kez kontrol edilmisecttir 11k olarak brrakIlan 20 adet yumurta
paketi su Uzerinden flr~alar yardtmlyla almmlsect hemen hemen e~it
bUyiikliikte 10 adet paket 12x14x15 cm boyudannda 200 cc havuz suyu
(pH 778) i~eren standart plastik kaplara konulmusecttur
Turon larva pupa sUreleri erginlesectme orant He erkek-disecti oramm
saptamak amaClyla bir onceki deneyde a~tlan yumurtalardan elde edilen
larvalann 500 tanesi her kapta 50secter adet olmak iizere yine 12x14x15 crn
boyudannda 200 cc havuz suyu i~eren standan plastik kaplara konulmusect
ve hergUn besin olarak 1 mg sUttozu verilmisecttir Larva ve pupa evrelerini
saptayabilmek amaclyla gUnde iki kez saytm yapllmlsect ve her kabm i~inde
aym evrede olan larvalar yer almlsectttr Aym gUn evre degisecttirdigi tespit
editen bir ya da daha fazla larva 25 cclik cam pipet ve fJJyenalar kullanIlarak
bir sonraki evreye ait kaba aktanlmtsectt1r Boylece hem evrelerin birbirine
kansectmasl onlenmisect ve hem de gelisectme sUrelerindeki farklar a~~a onaya
5
~Ikrrusectur Bu tip bir uygulama sonucunda bir yandan birlikte yasectayan
larvalann ge1isectme surelerinin etkisi gozlenirken ote yandan dordiincii evre
ya da pupa evresine gelmisect larvalann tek tek ayn kaplarda brrakllmasl
saglanmlsect ve ergin oluncaya kadar izlenerek rahat~a esectey aynmlan
yapllrrusecttIr
Degisectik pH degerindeki sularda C longiareolatanm larva pupa
siireleri ite erginlesectme oramm tespit etmek amaclyla bir seri den erne
yapllrrusectur Akyaka koyii ~eVTesinde bulunan iki ayn azmak ve bu
azmaklarm denize kansectt1g1 ge~it bolgesinden alman farkh pH
degerlerindeki pH 57 608 65 sulardan ornekler almmtsecttIr Denemeler
i~in tiiriin 1-4 evre larvalan kullamlmlsectt1r Denemeler 10x9x7 em
boyutlanndaki plastik kaplara 50secter larva 200 cc su konmak ve 3 kez
tekrarlanmak suretiyle yaplhD1~trr Larvalara hergiin besin olarak 1 mg
suttozu verilmisecttir
Erginlerde farkIt besin kosectullannda omiir uzunlugunu tespit etmek
amaclyla 3 farkll deneme kurulmusecttur Denemelerde erginler 50 disecti 50
erkek olarak 30x50x30 cm boyutlannda tel kafeslere konulmusecttur tlk
besin kosectulu olan sectekerli su deneyinde erginlere 200 mllik cam
kavanozlar i~erisinde lOluk secteker ~ozeltisi pamuklara emdirilmek
suretiyle verilmisecttir lkinci denemede erginler standart cam kavanozlar
i~erisinde 10luk secteker rozeltisi ve 45 g siittozu kansectlmtnm yine
pamuklara emdirilmesi suretiyle beslenmisectlerdir (r~iincii denemede ise a~
brrakIlan erginlerde ornUr uzunlugu gozlenmisecttir Bu kosectulda erginlere
sadece pamuklara emdirilmisect kaynamtsect su verilmisecttir
Hayat tablolanmn diizenlenmesinde Andrewartha ve Birch Krebs
$isectli esas aItnmlsecttIr [3 19 31] Tablolar yumurta larva pupa ve ergin
evrelerini kapsayacak sectekilde dUzenlenmisecttir Belli yasect arallgmda canIt
birey saytsl lx olen birey saYlsl dx basectlangl~ populasyonuna gorez yUzde
Olum 100 qx belli yasect arahwnda populasyonlarda yasectanmasl beklenen
sUre ex sUtununda gosterilmisecttir
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
5
~Ikrrusectur Bu tip bir uygulama sonucunda bir yandan birlikte yasectayan
larvalann ge1isectme surelerinin etkisi gozlenirken ote yandan dordiincii evre
ya da pupa evresine gelmisect larvalann tek tek ayn kaplarda brrakllmasl
saglanmlsect ve ergin oluncaya kadar izlenerek rahat~a esectey aynmlan
yapllrrusecttIr
Degisectik pH degerindeki sularda C longiareolatanm larva pupa
siireleri ite erginlesectme oramm tespit etmek amaclyla bir seri den erne
yapllrrusectur Akyaka koyii ~eVTesinde bulunan iki ayn azmak ve bu
azmaklarm denize kansectt1g1 ge~it bolgesinden alman farkh pH
degerlerindeki pH 57 608 65 sulardan ornekler almmtsecttIr Denemeler
i~in tiiriin 1-4 evre larvalan kullamlmlsectt1r Denemeler 10x9x7 em
boyutlanndaki plastik kaplara 50secter larva 200 cc su konmak ve 3 kez
tekrarlanmak suretiyle yaplhD1~trr Larvalara hergiin besin olarak 1 mg
suttozu verilmisecttir
Erginlerde farkIt besin kosectullannda omiir uzunlugunu tespit etmek
amaclyla 3 farkll deneme kurulmusecttur Denemelerde erginler 50 disecti 50
erkek olarak 30x50x30 cm boyutlannda tel kafeslere konulmusecttur tlk
besin kosectulu olan sectekerli su deneyinde erginlere 200 mllik cam
kavanozlar i~erisinde lOluk secteker ~ozeltisi pamuklara emdirilmek
suretiyle verilmisecttir lkinci denemede erginler standart cam kavanozlar
i~erisinde 10luk secteker rozeltisi ve 45 g siittozu kansectlmtnm yine
pamuklara emdirilmesi suretiyle beslenmisectlerdir (r~iincii denemede ise a~
brrakIlan erginlerde ornUr uzunlugu gozlenmisecttir Bu kosectulda erginlere
sadece pamuklara emdirilmisect kaynamtsect su verilmisecttir
Hayat tablolanmn diizenlenmesinde Andrewartha ve Birch Krebs
$isectli esas aItnmlsecttIr [3 19 31] Tablolar yumurta larva pupa ve ergin
evrelerini kapsayacak sectekilde dUzenlenmisecttir Belli yasect arallgmda canIt
birey saytsl lx olen birey saYlsl dx basectlangl~ populasyonuna gorez yUzde
Olum 100 qx belli yasect arahwnda populasyonlarda yasectanmasl beklenen
sUre ex sUtununda gosterilmisecttir
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
6
BULGULAR
1 Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve A~llma Oram
Yumutta inkUbasyon siiresi ve a~Ilma orarum saptamak amaclyla
diizenlenen denemeler sUresince su slcaklIgl 240plusmn052 OCt orannlI nem
692plusmn518 olarak tespit edilmisecttir
Clongiareolatanm bah~e sulama havuzlarmdan toplanan yumurta
paketlerinde 159-297 (i = 203) yumtpta tespit edilmisecttir Yumurta
inkUbasyon siiresi ortalama 204plusmnOOO1 glin ~I1ma oram ise 8893diir
(Tablo 1) Bu yumurtalatm 96S1 ikinci gUn 4U U~UncU gUn
a~secttlr
2 Larva Pupa Siireleri ve Erginle~me Oranlarl
Denemeler sUresince su slcaklIgl 246plusmn34 oC bagd nem
687plusmn255 olarak belirlenmisecttir
Denemeye alman 500 adet larvadan erginlesecten birey sayIsl 347
olup bunlann 175 tanesi (5044) disecti 172 tanesi ( 4956) erkek
bireydir Buna gore disecti ve erkek bireyler arasmda erginlesectme yUzdesi
baklmmdan onemli bir fark yoktor Toplam erginlesectme oranl 694
olarak tespit edi1misecttir (Tablo 2)
Evrelere gore oliim oranlan incelendiginde OlUmlerin 2 evreden
itibaren onaya ~Ikngt ( 21) ve yine en yUksek degerin bu evrede oldugu
tHiim orarunda pupa evresine dogru diizenli bir dUsectiisect gozlendigi pupa
evresinde oliim olmadlgl tespit edilmisecttir Nitekim tUm pupalardan
erginlerin ~lkn~ gozlenmisecttir
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
7
Tablo 1 Culiseta longiareoatamn Yumurta tnkiibasyon Siiresi ve
Yumurta Acentma Oranlan
Paket No
Pakelteki Yumurta SaYlsl
A~tlan Yumurta SaYlsl
Yumurta A~ Oram()
Her Pakelleki Yumurtalann On A~lma Siiresi (Goo)
1 159 146 9182 2
2 172 151 8779 2
3 216 210 9722 2
4 297 230 7744 2
5 201 160 7960 2
6 239 220 9205 2
7 184 173 9402 205 plusmn 001 (1) (2-3) (2)
8 222 201 9054 202 plusmn 001 (2-3)
9 162 155 9567 203 plusmn 001 (2-3)
10 173 155 8959 235 plusmn 004 (2-3)
L 2025 1801 8893 middot204 plusmn 0001 (2-3)
(I) Ortalama plusmn Standart Hata
(2) Minimum - Maksimum Siire (Goo)
bull
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
8
Tablo 2 Dogal Kosectu11arda CuJiseta longiareolatanm Larva Pupa
Siireleri ve Erginlesectme Oranlan
Larva Larva Suresi (Gun) Evresi
DiSi Erkek
I 2 2
Larva SaYlsl
500
Olen Larva SaytSl
-
OUim Oram
-
II 376plusmnO06(1) 388plusmn006 (2-5)(2) (2-5) shy
500 105 21
III 350plusmn005 350plusmn006
(2-6) (2-6)
395 44 88
IV 1129plusmnO32 1112plusmn035
(5-19) (5-16)
351 4 08
Toplam Larva 2053plusmnO34 2050plusmn033
Siiresi (11-29) (11-29)
Pupa 235plusmn007 207plusmn007
(2-4) (1-5)
347 - -
Toplam 2270plusmnO35 2257plusmn034 ErginlesectII1e SUresi (13-33) (12-34)
Erginlesecten Larva Saytsl 175 172
Erginlesectme Oram () 694 306
(1) Ortalama plusmnStandart Hata
(2) Minimum - Maksimum Larva Siireleri (GUn)
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
9
3 Oegisectik pH Degerindeki Sularda Larva Pupa Erginlesectme Siireleri ve Erginlesectme Oranlarl
De~isectik pH de~erindeki sularda larva pupa ve erginlesectme siirelerishy
ne ait sonu~Iar Tablo 3de gosteriImisecttir Do~a1 ortam kosectulu hari~ (havuz
suyu) yapilan di~er denemeler siiresince su slcakh~ 262plusmnO42 oc ba~ll nem 693plusmn312 olarak tespit edilmisecttir
Larva evre siiresinin pH de~erleri arttlk~a uzadl~ tespit edilmisecttir
pH 57de 1380plusmn015 giln olan larva eyre sUresi pH 65 degerinde 15
giinliik farkla 1518plusmnO15 giln sUrmUsecttiir Denenen pH de~erlerinde OlUm
oranlan 306-373 arasmda de~sectme gostermisecttir Pupa evre siiresinin
ise pH de~er1eri yUkseldik~e klsakbiI tespit edilmisecttir Bu evrede oliim
gozlenmemisecttir Tiiriin yasectadl~ do~a1 ortamda ortalama erginlesectme siireshy
sinin (su SlCakh~ 246 OC) diger su ortamlanndakinden yaklasectlk besect gUn
daha uzun oldugu erginIesectme oraniarUlln 627-694 arasmda de~isecttigi
belirlenmisecttir
4 Hayat Tablolan
C[ongiareo[atamn lOluk secteker ~ozeltisi lOIuk secteker ~ozeIshy
tisi + siittozu ile beslenen ve a~ blfakllan populasyonlannda disecti ve erkekleshy
tin hayat tablolan Tablo 45 ve 6da gosterilmisecttir
IOluk secteker ~ozeltisi ile beslenen populasyonda ilk ii~ giln i~erishy
sinde oliim gozlenmemisecttir 4-6 giinde olilm oranlan disecti populasyonunshy
da 66ya erkek populasyonlannda 70e ulasectrnlsecttrr Bu donemden
soma disecti ve erkek populasyonunda dilzenli bir dUsectUsect gozlenmisect disecti ve
erkek bireylerde yasectanmasl beklenen siirelerin birbirine ~ok yakm oldu~u
tespit edilmisecttir (Tablo 4)
IOluk secteker ~ozeltisi + silttozu ile beslenen populasyonda yine
ilk il~ goo i~erisinde Olilm gorulmemisect 37 gOOe kadar disecti ve erkek popushy
lasyonlanmn her ikisinde de hIm bir dilsectiisect gozlenmisect 37 gilnde canh kalshy
rna oram disecti bireylerde 44 erkekbireylerde 52 olarak tespit edilmisectshy
tiro Bu beslenme yontemiyle disecti bireyler 24 giln erkek bireyler ise 27 giln
yasectaulabilmisectlerdir (Tablo 5)
I
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
bull
Tablo 3 Dogal Ko~ullarda Degisectik pH Degerindeki Sularda Clongiareolatanm Larva Pupa Erginlesectme Slireleri ve
Oranlan
LARVA PUP A ERG 1 N
Ortam pH Larva Larva SUre- Olum Pupa Pupa Slire- Oliim Ergin Erginlesect Erginlesect
Saytsl si (Gun) Orant () SaYlsl si (Gun) Oraru () Saytsl Oram () SUresi (Glin
h 57 150 138()plusmn)15 (1)
(10-16) (2) 346 98
378plusmn015
(1-7) 0 98 654
1762plusmn028
(12-23) ~
~ ~~ 0(1)
608 150 1396plusmnO15
(11-17) 373 94
306plusmn01O
(1-6) 0 94 627
1705plusmn024
(12-23) JI
h 65 150 1518plusmnO15
(12-17) 353 97
278plusmn007
(2-6) 0 97 647
1793plusmn017
(14-23)
2053plusmnO34 235plusmn007 2270plusmn035
~~ 77 500 306 347 0 347 694 (11-29) (2-4) (13-33)
(1) Ortalama plusmn Standart Rata
(2) Minimum - Maksimum sUre (Gun)
o
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
Tab10 4 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su ile Beslenen C longiareoiara Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
D t $ t E R K E K
x (Giln) Ix dx lOOqx ex Ix dx lOOqx ex
0- 25 Yumurta + Larva + Pup a
26-28 50 0 0 25 50 0 0 22
29 - 31 50 33 66 15 50 35 70 12 I j
32 - 34 17 5 10 24 15 4 8 19
35middot37 12 4 8 14 11 4 8 14
38 -40 8 6 12 08 7 4 8 09
41- 43 2 2 4 05 3 3 6 05Lo---shy
--
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
bull
D t ~ t E R K E K
x (Gun) Ix dx l00qx ex Ix dx l00qx ex
0- 25 Yumurta + L a r v a + Pup a
26 shy 28 50 0 0 39 50 0 0 46 29 - 31 50 7 14 29 50 3 6 36 32 - 34 43 7 14 23 47 5 10 28
35 - 37 36 14 28 16 42 16 32 21 38 shy 40 22 14 28 14 26 4 8 21
41 - 43 8 0 0 20 22 11 22 14 44-46 8 4 8 10 11 3 6 14 47 -49
~Q-52
4 4 8 05 8 2
6
2
12
4 07 j
05
Tablo 5 Dogal Ko~ullarda ~ekerli Su + Suttozu ile Beslenen Clongiareolata Di~i ve Erkeklerinin Hayat Tablosu
N
I
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
13
A~ blrakIlmalan halinde populasyonda ilk U~ giln i~erisinde
diplerin 80i erkeklerin 62si 6lmU~tiir Di~i ve erkekler a~hga be~
gUn dayanabilmi~lerdir E~eylere ait ex degederinin birbirine ~ok yaktn
oldugu belirlenmi~tir (Tablo 6)
Tablo 6 Dogal Ko~ullarda A~ Buaktlan C iongiareoiara Di~i ve Erkeklerinde Hayat Tablosu
DIS I ERKEK
x (GUn)
Ix dx 100qx ex 1x dx 100qx ex
()25 Yumurta + Larva + Pupa
26 50 0 0 26 -50 0 0 28
27 50 15 30 16 50 12 24 -
18
28 35 25 50 13 38 19 38 13
29 10 8 16 11 19 18 36 10
30 2 2 4 05 1 1 2 05
5 Omiir Uzuolugu
C longiareolatantn omUr uzunlugunun saptanmasl i~in yapIlan
denemeler doneminde hava slcakhgl 304plusmn073 0C ve bawl nem
666plusmn349olarak tespit edilmi~tir
Clongiareolata di~i ve erkeklerinin omUr uzunlugu bakImtndan
en elveri~li ko~ulun sectekerli su + sUttozu oldugu gozlenmi~ olup ortalama
omiir uzunlugu bakInundan gruplar arastndaki fark ~eker1i su sectekerli su
+ sUttozu grubunda 5-7 giln sectekerli su a~ brrakIlan erginlerin olu~turdugu
grupta yaklasectIk iki gUn ~ekerli su + sUttozu a- brrakIlan erginlerin
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
14
olu~turdugu grupta ise 7-9 gUn arasmda degisecttigi tespit edilmisecttir
(TabIo7)
Tablo 7 CuLiseta longiareolata Disecti ve Erlceklerinde Ortalama Omtil Uzunlugu
DISt
Ergin Omtil Uzunlugu (GUn)
BEStN ORTAMI
Sekerli su Sekerli su + SUttozu
518plusmnO63 (1) 1032plusmnO72 (4middot18) (2) (4-24)
~hk
2 94plusmnO11 (2-5)
ERKEK 508plusmnO64 (4-18)
1240plusmnO78 (4-27)
3 16plusmnO11 (2-5)
(1) Ortalama plusmn Standan Hata
(2) Minimum - Maksimum sUre (GUn)
Degisectik besin kosectullannda disectilerin hayatta kalma egrileri Sekil
lde gosterilmisecttir Buna gore a brralalan disectiler 2 glinden itibaren hlZh
bir sectekfide olmeye basectlamlsect ve 5 gUnde populasyonda yasectayan disecti birey
kalmarrusectttr Diger taraftan sectekerli su fie beslenen disectilerinhayatta kalma
egnsinin sectekerli su + sUttozu He beslenen disecti1erin hayatta kalma
egnsinden daha ibiikey oldugu sectekerli su + sUttozu fie beslenen disectilerin
diger kosectula gore aln glin dahafazla yasectadl~ tespit edilmisecttir Her iki
populasyonda da 3 glinden sonra oliimler goriilmeye basectlanffilsectttr ve 12
gUnde sectekerli su kosectulunda hayatta kalma oram 16 iken diger kosectulda
bu oran 44 olaiak belirlenmisecttir 18 giinde sectekerli su kosectulunda
disectilerin tiimii olmiisect buna kaTsectm sectekerli su + siittozu kosectulundaki
disectilerin 16S1 canh kalm1secttlr
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
15
55r---------------------------~
45 middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot~rli su
- X --~li su + stittoZll
- r-I
--- -hbk r-t CIl 35 r-t gt (l )0
Ui
gt I1J M 25
r-t ~
r-t 20 r-I c u (l f5
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27
Zaman (Glin)
~eki11 Farkh Besin Onamlannda C longiareolata Di~ilerinin Hayatta
Ka1ma Egrileri
Aym besin ko~ullannda erkeklerin hayatta kalma egrileri ise ~ekil
2de gosterilmisecttir Yine a brralalan erkek populasyonunda 5giinde canh
birey kalmann~nr $ekerli su besin ko~ulunda canh kallllaQram6 gtinde
30a dti~mtisect ti birey 18 gtine kadar yasectayabilmisecttiI $ekerli su+
stittozu besin kosectulunda ise 3 gtinden sonra Oliimler gqrillmeyebasectlamlsect
6 gtinde canh kalma oram 94 18 gtinde ise 22 olarak tespit
edilmisecttir Populasyona ait erkek bireyler digerbesHt kosectuluna gore
maksimum dokuz gUn daha uzun yasectanl1sectlardrr
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
16
55
50
45 middot~rli su X ~li Q1 + fiittozu
-1 40 - - --Althk -
M fIl 35 M -- I til ro 30 I
IIgt Q) ~ 25 M
IQ I
M -1 I C I ro u
I I I
10
5
0 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Zaman (GUn)
~ekil 2 Farkh Besin Ortamlannda Ciongiareoiata Erkeklerinin Hayatta
Kalma Egrileri
TARTI~MA VE SONUC
C iongiareoiatamn yumurta inktibasyon stiresi yakla~tk 49 saat
olarak bulunmu~tur Dogal ko~ullarda yumurta inktibasyon stiresinin ~ok
klsa olmasl denemelerin yapIldlgl Gokova yoresinde slcakllwn (hava
slcakhgl 297 degC SU slcakhgl 246 OC) ytiksek olmasl He yakfndan
ilgilidir Adham [l]laboratuvar ko~ullannda 18-22 0C SlCakllk ve 60shy
70 oranuh nem ortammda yumurtalann ti~ gUn i~erisinde Van Pletzen
[321laboratuvar ko~ullannda 22 degC SlCakltkta 30-48 saatte Van Pletzen
ve Van der Linde [33] yine laboratuvar ko~ullannda 23 degC SlCakltk ve
60-70 baWl nem ortammda 50 saatte a~ldIwm tespit etmi~lerdir
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
17
Araziden toplanan 10 adet yumurta paketinde yapdan saYlmlarda
159-297 (x =203) yumurta tespit edilmisecttir Van Pletzen ve Van der Linde
yine araziden topladtklart 14 adet yumurta paketinde yapnklan saymuarda
184-412 (x = 27985) yumurta belirlemisectlerdir [33] Adham bu verileri
SJ3S1yla 80 ve 214 yumurta olarak tespit etmisecttir [1]
Yumurta paketIerinden elde edilen toplam 2025 yumurtanm a~l1ma
orani 8893 olarak bulunmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
1aboratuvar kosectu1lartnda 1984 yumurta ile yapnklan deneme1erde bu oraru
100 olarak bulmusectlardrr [33] -
Ciongiareoiata i~in toplam larva sUresi disectilerde 2053plusmnO34 glin
pupa sUresi 235plusmnO07 gUn erkeklerde srraslyla 2050plusmn033207plusmnO07
gUn olarak bulunmusecttur Adham bu tUrle yaptlgl ~ahsectmada dUsectUk
sicakhgm larva gelisectme sUresini uzatttgmi kaydetmisect laboratuvar
kosectulunda 18-22 0C slcakhk ve 6O-70orannh nem ortamtnda larva
stiresinin 11-16 gUn pupa sUresinin ise 4 gUn stirdUgUnU belirtmisecttir [1]
Yapdan diger bir arasecturmada 27 0C hava slcakhgmda toplam larva sUresi
10plusmn07 gUn larva OlUm oranl 10 pupa sUresi 25plusmnO46 (2-3) gUn pupa
oliimU ise 1111 olarak tespit edilmisecttir [1122] Deneme1erimizde larv~
doneminde olUm oram 306 bulunurken pupa evresinde oltime
rastlanmamlsecttlr Larva doneminde en fazla olUm 21 ile 2 evredemiddot
gozlenmisecttir Martini [22] larva eyre sUresini laboratuvar kosectullannda 22
gUn olarak kaydederken bu sUreyi Van Pletzen ve Van der Linde [33]
laboratuvar kosectullartnda 22 glin pupa stiresini disectiler i~in 3 erkekler i~in 2
gUn olarak tespit etmisectlerdir Buiguianmizia baZl arasectt1rtC11ann verileri
arasmda ortaya ~Ikan farkhhklan yetisecttirme kosectullanndaki fiziksel
faktorlere (su slcakhgl pH konduktivite vb) iklimsel kosectullara ve besin
farkhlt~na baglayabiliriz
Dogal kosectullarda top1am erginlesectme stiresi (yumurta-ergin) disectiler
i~in 2474plusmnO35 glin erkekler i~in 2461plusmnO34 gUn olarak bulunurken
erginlesectme oram 694 olarak tespit edilmisecttir Bunun 5044UnU disecti
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
18
4956sml erkek bireyler olusectturmusecttur Van Pletzen ve Van der Linde
bu oram 5005 erkek 4995 disecti olarak kaydetmisecttir [33] Yani esectey
oram beklenen 11 oranmdan sapma gOstermemisecttir
pH 57-77 arasmda degisecten 4 farkh su ortammda yapdan
denemelere ait veriler Tablo 3de gOsterilmisecttir
Erginlesectme oram bakmnndan en uygun pH degeri 77 olarak tespit
edilmisecttir Ancak 57608 ve 65 pH degerJerinde de erginlesectme oram
60m usttindedir Martini larvalarm hibatmdaki sulann pH degerinin
72-84 arasmda oldugunu belirtmisecttir [22] Bu verilere dayanarak C
longiareo[atanm larvalarmm Ozellikle organik madde bakImmdan zengin
alkali sularda yasectayabildigi gibi daha dusectuk pH degerindeld sularda da
yUksek oranda erginlesectebildigmi belirtebiliriz
Denenen u~ degisectik kosectul Omur uzunluklar a~lsmdan
karsectIlasecttmlacak olursa ttiriin disecti1eri ve erkekleri i~in sectekerli su + suttozu
besin kosectulunun diger kosectullara gore daha elverisectli oldugu sadece bu
ko~ulda erkeklerin disecti bireylerden daha uzun yasectadIgl tespit edilmisecttir
A~hk kosectulunda ise esecteylerin Omiir uzunluklan bakmnndan aralannda fark
o1madI~ gOzlenmisecttir Adham laboratuvar kosectullannda disectilerin gece
boyunca sectekerli su ~zeltisi ile beslenebildigini belirtmisecttir [1] Ote yandan
Van Pletzen ve Van der Linde 10luk sukroz ~Ozeltisi He bu tUriin
disectilerini laboratuvar kosectullannda 40-50 gun yasectatabilmisectlerdir [33]
Arasecttmctlar erkek bireylerin disectilerden daha ~abuk oldugiinu disectilerin de
bu kadar uzun yasectayabilmel~ri i~in 2-3 haftadan sonra giivercin kanlyla
beslenmeleri gerektigini tespit etmisectlerdir [33]
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
19 KAYNAKLAR
1 Adbam FK Establishment of a colony of the mosquito Culiseta longiareolata under laboratory conditions Experienta 38 1498-1499 1982
2 Ain R Les mostiques des bords du Rhone Bull Societe Naturalites et des Aroheloques d l Ain 84 57-60 1970
3 Andrewartha HG and Birch LC The distribution and abundance of animals The University of Chicago Press Chicago and London 782 1954
4 Bates M The natural history of mosquitoes Gloucester Massachusetts Peter Smith 378 1970
5 Bedford GAH South African mosquitoes 13th and 14th Rep Vet Res Un S Afr pa 881-990 1928
6 Beier JE Kenawy NA EI Said S and Merdan AI Vector potential of culicine mosquitoes in Faiyum Governorote J Am Mosq Cont Assoc 2 2 164-167 1986
7 Bwbutis PP and Lake RW The biology of Culisela melanura (Coquillet) in New Jersey Proc New Jers Mosq ExtrelD Ass 43 155-161 1956
8 Buxton PA Applied entomology of Palestine being a report to the Palestine government Bull Entomol Res 14 289-340 1924
9 Chamberlain RW Rubin H Kissling RE and Edison ME Recovery of virus ofEastern Equire Encephalomyelitis from mosquito Culisela melanura (Coquillet) Proc New Jees Mosq Exttem Ass 43 155-161 1956
10 Corradetti A and Scanga M Note sui cicIo sporogonico di Plasmodium (Giovannoloia) polare in Culiseta longiareolata Parassitologia X I 1-91968
11 Corradetti A and Scanga M Notes on Plasmodium (Giovannolaia) polare and its transmission with Culiseta longiareolata Pamssitologia X 2-361-64 1965
12 DobrolWorsky NV bull Constributions to the mosquito fauna of Southeast Asia X The genus Culisela Felt in Southeast Asia Contrib Am EntomoI Inst 7 38shy61 1971
13 Gutsevich AV bull Monchadskii AS and Shtakelberg AA Insecta Diptera Vo13 pt4 Mosquitoes (Family Culicidae) Fauna SSSR 100 Leningrad Izdat Nauta 384 1970
14 Horsfall WR Mosquitoes their bionomics and relation to disease New York Hafner Publishing Company 7231972
15 Khattat FH An account of the taxonomy and biology of the larvae of Culicine mosquitoes in Iraq Bull Endem Dis I 156-183 1955
16 Kirkpatrick TW The mosquitoes of Egypt Egyptian Goverment Anti-Malaria Commission Goverment Press Cairo xi + 224 3 1925
17 Kitron U and Pener H Distribution of mosquitoes (Dipteraculicidae) in Northern Israel A historical prespective n Culicine mosquitoes J Med Entomol 23 2 182- 187 1986
18 Knight KL and Stone A A Catalog of the mosquitoes of the world (DipteraCulicidae) College Park Maryland Entomological Society of America (Thomas Say Foundation) VI 611 19n
19 Krebs CJbull Ecology The Experimental analysis of the distribution and abundance Harper and Row Parasit 26 2072131972
20 Langeron M MorpoHgie et biologie de la larve de Theobaldia spathipalpis Rondani 1972 Bull de la Societe de Pathol Exotique 1198-103 1918
21 Margalit J and Tabori AS bull The mosquito fauna of Sinai J Med Entomol 10 189-96 1973
12 Martini E bull Culicidae in E Lindner Die Fliegen der Palearktischen Region l1u12 Stuttgart 398 1931
23 Merdivenci A Tiirkiye sivrisinekleri (Yurdumuzda varb~l bilinen sivrisineklerin biyo-morfolojisi biyo-ekolojisi yayll~l ve sa~bk (Snemleri) Istanbul Univ Cerrahp~a TIp Fat Yaymlan ReklOrlilk No 3215 T8$ Matbaasl Istanbul 354 1984
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
20
24 Parrish DW bull The mosquito of Turkey Mosq News 194264-267 1959 25 Reeves WC and Hammon W McD Feeding habits of the proven and possible
mosquito vectors of Western Equine and St Louis Encephalitis in the Yakima Valley Washington Am j Trop Moo 24 131-134 1944
26 Rioux JA Les Culicides du midi Mediterraneen Encycl Entomol (A) 35 1 303 1958
27 Seguy E Les Moustiques de fafrique minevre de IEgypte et de 1a Syrie etude comparative des moustigues des regions Mediterraneennes de IEurope centrale et septentrionale leurs parasites suivi de catoloque des Culicides Nearctiques et Palearctiques Encycl Entomol 11-257 1924
28 Shalaby AMbull Survey of the mosquito fauna of Fezzan South-Western Libya Bull Soc EnL Egypte LVI 301-312 1972
29 Shemanchuk E and Morgante 0 Isolation of Western Encephalitis virus from mosquitoes in Alberta Can J Microbiol 14 1-5 1968
30 Steyn JJ N moontlike nuttige muskiet Theobaldia longiareolata MCQ SA Moo Journal 34 614-616 1960 t
31 $i~li MN Ekoloji Hacettepe Oniversitesi Yaymlan A 31212 1980 32 Van PIetzen R Larval and pupal behaviour in Culiseta longiareolata (Macquart
1838) (CulicidaeDiptera) J Lmnol Soc Sth Afr 7 (1)24-28 1981 33 Van Pletzen R and Van der Linde TCbull de K Studies on the biology of Culiseta
longiareolata (Macquart) (Diptera~ulicidae) Bull Entomol Res bull 71 71-791981
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
Hacettepe Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 21 bull 37
KARASiNEK Musca domestica L (DI~TERA MUSCIDAE)NIN TETRAMETHRINE DIRENCLI POPULASYONLARINDA GUN UZUNLUGUNUN
POPULASYON DiNAMizMi UZERiNE ETKiLERi (II)
Geli~ tarihi (received) 1931993
SS Caglar (1)
6ZET
Musca domestica Lrun Tetramethrine direoc k3zandJrulffi1~ Ankara ~plUk populasyonlannda de~i~ik gOn uzunluklannm populasyon dinamizmi iizerindeki etkiIeri ~unlml~tlr Tetramethrin topikal aplikasyon metodu ile uygu1anml~ ve kontrol populasyonu olarak WHO standart duyarh populasyonu kullarulml~tlr _
Ankara C6plil~iinden toplanarak laboratuvar ko~allannda yeti~tirilen M domestica erginlerinin F17 kU~ll ve bu populasyonun Tetramethrine direnC kazandlIllml~ soyunun FS ku~all 024 618 1212 ve 186 saat aydmhkshykaranhk giln uzunlugu ko~ullannda yeti~tirilerek bu populasyonlar iCin preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi yumurta verimi yumurta acllma oranlpup sOresi ve (SmOr uzunlulu gibi parametreler hesaplanarak tilm populasyonlar iCin hayat tablolan diizenlenmi~tir
Degi~ik giln uzunlulu ko~ullannda yeti~tirilen Tetramethrine dir~ncli Mdomestica populasyonlarmda uzun gun periyodunun preovipozisyon siiresini buna lcaqlO ktsa gun periyodunun da yumurtlama zarnaIJlIII ktsalttl~l bulunmusecttur Uzun giln ko~ulunda yumurta verimi dilsectmesine karsectlII yumurta aCllIm oram yUkselmisecttir Vine uzun giln ko~ulunun pup siiresini ve omiir uzunlugunu ktsalUCl etkisi g(Szlenmekle birlikte genelde disectilerin daha uzun 6miirlil olduklan saptanmlsectUT
Anahtar Kelimeler Karasinek Musca domestica L Tetramethrine direnc Fotoperiyod Hayat tablosu
EFFECTS OF PHOTOPERIOD ON POPULATION DYNAMICS OF TETRAMETHRIN RESIST ANT
POPULATION OF HOUSE FLY Musca domesticll L (DIPTERA MUSCIDAE)
SUMMARY
The effects of photoperiod on the population dynamics of Tetramethrin resistant population of house fly Musca domestica L collected from the municipality garbage area of Ankara was investigated in the present study
(I) Hacettepe UniversitesiFen FakilltesiBiyoloji B(SlilmilBeytepe-ANKARATORKtYE
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
22
The population dynamics of Tetramethrin resistant stocks were studied under various photoperiod conditions Tetramethrin was applied by using the topical application method and the WHO sensitive house fly stock were used as control population
The fifth generation of this resistant population was kept under 1212 024 618 and 1816 hours light-dark periods and preoviposition period duration of combined embrional and larval period pupal life were investigated Life tables were established for each photoperiod studied The preoviposition period was short under long day-light while oviposition period was short under short day conditions Fecondity was decreased while hatchability was increased under long photoperiod The pupal and adult life were decreased also under long day conditions Females were livedlonger under every condition tested
Key Words House fly Musca domestica L Tetramethrin resistant Photoperiod Life table
GtRts
Giiniimiizde bilimmiddot ve teknolojinin birbirine paralel gelisectimi
sayesinde zararh organizmaiaria fiziksel (mekanik) kimyasal kiiltiireI
biyolojik veya bunlann tiimiinii birden i~ine alan entegre savasectlm
yontemleri uygulanarak miicadeleye ~allsectumaktadIr Ancak klsa siirede ve
kesin sonuca ulasectmak amaclyla kimyasal savasectlm olduk~a yaygmdlr 1980
yllmda dUnyada ~esectitli zehirlere diren~ kazanan bocek tiirii saYlslOln
400den fazla oldugu bildirilmektedir [18] Bu durum iilkemiz kosectuUannda
degerlendirildiginde b~k ornek He karsectllasectllmaktadrr Ankara ~opliigii
karasinek populasyonlannda Malathiona karsectl yUksek diren~ olusecttugu
[28] yine aym populasyonlarda kullamlmaya basectlanan Fenitrothiona karsectl
da karasineklerin diren~ kazandIgt saptanmlsecttlr [29] B~ok Ulkede yapIlan
~ahsectmalerda Mdomestica Oln organoklorlu organofosforlu karbamath
insektisitlere karsectl yiiksek diren~ kazandl~ saptanmlsector [7 34] Bugiin
diinyada kullamlan diger insektisitlere karsectl diren~ olusecttugu gibi sentetik
pyrethroidlere kasectl da diren~ gozlendigi bildirilmektedir [4 16 17]
Canh yasectammda slcakhk lsectlk nem besin yasectam alan gibi
kosectullar onemli rol oynamaktadr Bunlarm degisectmesi durumunda canhlann
yasectam dongUlerinde bazl degisectiklikler beklenebilir Isectlk yasectam i~in hem
gerekli hem de smrrlaYlcl bir ~evre faktorii olarak rol alrr Isectlgm hayvanlar
ozellikle bOcek1er Uzerinde gelisectmenin agrr veya hlZh olmasml gerektirecek
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
23
~ekilde etld yaptl81 bilinmektedir Yine canhlann lireme g~ ve diyapoz
gibi hayatsal olaylannm l~lk ile yakmdan ilgisi oldugu saptanml~tIr [30
31 32]
Mdomestica ile sava~lmda daha etkili olabilmek ve daha iyi
sonu~lar alabilmek i~in yurdumuzdaki sentetik pyrethroid grubu insektisit
uygulamasl kar~lStnda karasinek populasyonlannm ne Ol~Ude etkilenshy
diginin bilinmesi gerekir Gelisectme hlZmda ne gibi degisectik1ik1er oldugu
farkh ~evre kosectullannda insektisitlerle karsectllasectan populasyonlardaki
biyolojik verilerin ne olaca~nm bilinmesi sOz konusu kimyasal savasectlD1ln
getirecegi s()nu~Iann ne olaca~mn atasecttmimasl gerekmektedir Buradan
hareketle bu ~al1sectmada gUn uzunlugunun Tetramethrine diren~li
Mdomestica populasyonlan Uzerindeki etkisi arasectnnlmt~t1f
GEREC VE YONTEMLER
Ankara ~oplUgUnden toplanan Mdomestica erginleri (AC
populasyonu)nin F17 kusecta81 ile ~ahsecttlmaya basectlanmlsectur AC populasyonu
F17 ku~a81nda sentetik pyrethroidler grubundan Tetramethrin He diren~
testleri yaptlmtsect ve sonu~ta LOSO dozunda canIt kalan bireyler Uretime
ahnarak Tetramethrine diren~li (TO populasyonu) bir populasyon
olusectturulmusecttur TO populasyonuna birbirini izleyen besect kusectak boyunca
Tetramethrin He diren~ testleri uygulanmlsect sonu~ta elde edilen TO Fs
populasyonu degisectik gUn uzunlugu kosectullanna ahnarak deneyler
kurulmusecttur Gerek diren~ testleri yaplhrken gerekse deneyler kuruiurken
kullamlan karasinekierin slflT yasect grubundan olmasma ozen gosterilmisect
deneyler U~ replikasyonla ger~eklesecttirilmisecttir
Insektisit deney gruplannm topikal aplikasyon metoduna gore
uygulanmIsecttlT Yapdan tUm diren~ testlerinde sinegin mesothrax bOlgesine
1flIt insektisit ~oze1tisi uygulanmlsectur [3] Tetramethrin i~in LOSO
degederinin saptanmasmda yeni erginlesectmisect 40 disecti 40 erkek karasinege
asecta81daki dozlar uygulanmIsecttlT
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
24
29419mglt 14709mgllt 29419mgllt 14709mgllt 29410mgllt
l1a~ uygulamastndan 24 saat sonra sinekler saytlml~ oUim
oranlan hesaplanarak probit analizleri ile LD50 de~erleri saptanffil~ [5] ve
diren~ katsayllan hesaplanml~nr [6] TUm insektisit denemelerinde ~ozUcU
olarak kullandIglffilz asetonun karasinekler Uzerinde OldiiriicU bir etkisi
goriilmemi~tir
Denemelerin yaptldIgt insektatyum slcakhk kaybtna kar~l izole
edilmisect olup SICaklt~ 25plusmnIOC oranttll nemi 700 Rbde sabit olarak
tutulmu~ ve 1212 saat aydmltk-karanltk lsecttk ko~ulu sa~anffilsectnr
TD stok populasyonu normal laboratuvar kosectullannda elde
edildikten sonra farklt gUn uzunlugu ko~ul1annda hayat tablosu ~ahsectmalan
yapmak i~in bu populasyondan alman yumurtalar tam karanltk (TO 024
populasyonu) 6 saat aydInltk-18 saat karanltk (TO 6l8 populasyonu) 12
saat aydInltk-12 saat karanltk (TO 1212 populasyonu) ve 18 saat aydmhk-6
saat karanhk (TD 186 populasyonu) lsectlk kosectullanna uygun olarak
harulanan iklim dolaplanna ahnarak yetisecttirilmeye ba~lanffilsect bunlardan
olusectan erginlerden de aym ko~ullarda deneyler kurulmu~tur
Ergin sinekler kafes Uzerinden su ve ~eker verilerek beslenmisect bu
erginlerden yumurta elde etmede sUt emdirilmisect pamuk kullan1lmIsect ve larva
yeti~tirilmesinde besin olarak 200 gr kepek 200 ml sUt ve 100 ml damtnk
su kansecttmlarak hazlrlanan mama 2000 cclik kavanozlarda larva basectma
1 gr hesablyla kullamlmI~ttr
Mdomesticdnm degisectik gUn uzunlugu ko~ullanndaki populasyonshy
larmda preovipozisyon siiresi yumurta+larva geli~me siiresi puplasectma
oranma gore yumurta a~dma oram pup sUresi pup a~t1ma oranl esectey
oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler saptanarak hayat tablolan
dUzenlenmisecttir Hayat tablolannm dUzenlenmesinde Andrewartha ve Birch
[1] Krebs [19] Rabinowich [25] ve Sisectli [31] esas ahnffilsectnr
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
25
Denemeler sonunda elde edilen bulgular istatistiki yonden
degerlendirilmisecttir Laboratuvar ve farkh gUn uzunlugu kosectullannda
yetisecttirilen M domestica populasyonlannda yukanda arulan parametreler
icentn yUzdeler arasl farkm onem kontrolii t testi ile arasecttmlmtsectttr
BULGULAR
WHO Af ve TO populasyonlannm disecti ve erkeklerine ait LDSO
degerleri ve direny katsayllan Tablo lde gosterilmisectUr LDSO degederinin
hesaplanmasmda Finney [5] esas ahntn1sect ve LDSO degederine gore elde
edilen direny katsay1lan Fisk ve Isert t6]e gore hesaplaiumsectttr
Ankara yopliigUnden getirilen ve daha once degisectik insektisitlerle
karsectllasectan orneklerden Uretilen Af populasyonu disecti1erinin WHO
popuIasyonu disectilerine gore oldukya yiiksek direny gosterdikleri
saptantn1secttrr (Tablo 1) Af populasyonunun direny testi sonunda LDSO
dozunda canh kalan bireylerinden oIusectturulan TO populasyonu her kusectakta
direny testine ahntn1sect ve ancak TD F4 kusectagmdan itibaren populasyon
kararh hale gelmisecttir (Tablo 1)
Tablo 1 WHO (Standart Duyarh) Af (Ankara fopliigii) ve TD (Tetramethrine Direnyli) populasyonlannm Tetramethrin iyin LD50 degerleri ve direny katsay1lan
ERKEKlllSi Popu)asyon RlSLDSO LDSO RIS
241(+)WHO 179 1010 414 202 11Af 17
575 32955 39TDpl 793 551 3133TOF2
512 29578 24TDF3 1027 571234 51TDp4
1216 995 56TD P5 (1212) 50 1402 1127 6358TO P5 (0124)
1065 591324TD P5 (618) 55 1157 912 5148TD P5 (186)
(+) Sinek basectma mikrogram insektisit
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
26
TD populasyonunun F4 ku~a~ndan alman yumurtalann degi~ik
gUn uzunlugu ko~ullannda yetisecttirilmesi sonueu elde edilen erginlerden
kurulan deneylerd~ her ko~ul iyin direny teampt1eri yapIlarak Tetramethrine
k~l direny olu~umunda l~Igm rolU saptanmaya yah~Ilmt~ttr (Tablo 1)
Bu sonuylara gore TD186 populasyonu ilaytan en fazla etkilenen
grup olmu~turTDO24 populasyonu ise en yiiksek LDso degerine sahip
olarak ilaytan en azetkilenen gruptur
Tablo 2de degisectik gUn uzunlugu kosectullanndaki Mdomestica
populasyonlannda preovipozisyon sUresi yumurta+larva gelisectme siiresi
puplasectma oranma gore yumurta ayllma oram pup siiresi pup ayllma
oranI e~ey oram ve omUr uzunlugu gibi parametreler iyin elde edilen
degeder gosterilmisecttir
Bu sonuylar ineelendiginde uzun gUn (TD186) kosectulunda
preovipozisyon sUresinin lasaldl~m ve einsel olgunlugun daha yabuk
tamamlandlglm sOyleyebiliriz Preovipozisyon siiresi yonUnden TD l 86 He
TD024 populasyonlan arasmdaki fark onemli (pltO01) TD1212 ve TD618
populasyonlan arasmdaki fark ise onemsizdir (pgtO05) (Tablo 2)
Yumurta+larva geli~me sUreleri balamtndan TDl212 TD618 ve
TDO24 populasyonlanarasmdaki farkhh~n (pltOOOl) TD1212 ve TD186
populasyonlan arasmdaki farkhhktan (pltO01) daha fazla oldugu ve lasa
gUn (TDO24) kosectulunda yumurta+larva gelisectme sUresinin uzadlgl
saptanmlsectttr Yumurta+larva gelisectme sUreleri Uzerinde gUn uzunlugunun
etkisi oldugu soylenebilir
En fazla yumurta TD1212 populasyonunda en az yumurta ise
TD186 populasyonunda elde edilmisecttir Buna karsectm yumurta ayllma
oranlan baktmtndan bunun tam tersi birdurum gozlenmektedir (Tablo 2)
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
27
Tablo 2 ID (fetramethrine diren~li) populasyonlanna ait bulgular
P1oovipozisyon
SIiresi
(Gun)
Yummta+Luva
Oelipne Siiresi
(GUn)
Yumurta af1lma
ve
Pupllqmamp oratll
Pup
SIiresi
(GUn)
Pup~lhml
~ey
Dram
Omiir
Uzunlugu
(Glin)
ITOFSO(24 TOF5618
Populuyonu l~ nn
Minimum 3 4
Maltsimum 0) 29 27
xi ax (2) 1499plusmnO004 137310003
Minimum 7 7
Mabimum 12 12
xplusmnsx 964)01 9211001
Toplam Yumurta (100 difi) 19940 19000
Toplam Di$i ball yum saym 1994 190
Yumurta IlQilinn (3) 477 4615
Minimum 3 3
Maksimum 13 13
Dip 6311003 6431002
xplusmnsx Erkelt 639plusmnO03 6481002
Toplam 635plusmnO02 6451002
883 862
Disi 555 549
Erkek 445 451
Minimum 3 3
D~i Maksimum 42 38
xplusmnsx 2240plusmn08 25661087
Minimum 3 4
ampkek Maksimum 43 39
xplusmnsx 20841098 22701071
TDF512112 TOF51816
Popuiasyonn Populasyonu
5 5
30 20
130910003 94310002
7 7
14 13
1J671O01 8811002
21600 18750
216 1875
4551 5025
3 2
14 10
6681002 552plusmnOO2
6561002 56OplusmnO03
6631001 5561003
895 834
559 506
441 494
2 3
35 26
20371071 15271053
2 2
34 32
12741054 16051069
1 Minimum-Maksimum sUre (GUn)
2 Onalamaplusmnstandart hata
3 Toplam pup saytsma gOre yumurta a~tllIIll ( puplasectma)
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
28
Yumurta af11hm oram yonunden bir kar~tla~ttrma yaptldl~nda
TD618 ve TD1212 populasyonlan arasmdaki farkm onemsiz (pgtOOS)
diger populasyonlar arasmdaki farkm ise onemli (pltOOOI) oldugu
bulunmusecttur (fablo 2)
Yine Tablo 2de goriildugu gibi degisectik gun uzunlugu
kosectullanndaki tum populasyonlann toplam pup sureleri baklmmdan
aralanndaki farkm onemli (pltOOl) TDO24 ve TD618 populasyonlannm
kendi aralanndaki farkm ise onemsiz(pgtOOS) oldugu saptanmtsecttlr Uzun
gun (T0186) kosectulundaki populasyonda diger populasyonlara gore pup
siiresinde onemli bir azalma (pltOOOl) gortilmektedir Disecti ve erkeklere ait
pup siirelerinde de aym durum sOzkonusudur (fablo 2)
En yiiksek puplasectma oram TD 186 populasyonunda saptanmtsect
pup af11lma yuzdesi yonunden tum populasyonlar arasmdaki farkm onemli
oldugu (pltOOOl) bulunmusecttur Esectey oram baklmtndan TDl2112 TD186
ve TD024 populasyonlanmn kendi aralanndaki farkm onemsiz (pgtOOS)
TD186 populasyonu ile diger populasyonlar arasmdaki farktn ise onemli
oldugu (pltOOOl) saptanmtsecttlr (fablo 2)
Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 ve Tablo 6da tum populasyonlara ait
hayat tab 101an Tablo Tde de bu hayat tablolanndan elde edilen bazl
parametreler verilmisecttir Bu tablolardan yararlanarak populasyonlann net
artIsect htZlan ortalama dol siireleri ve dogal artlsect kapasiteleri incelenebilir
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
29
Tablo 3 TO 1212 populasyonunun hayat tablosu
Iist ERKEK
x Ix dx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx 100qx ex
0- 15 Yumurta1arva pup si1resi
16-18 100 1 001 661 100 4 004 407
19-21 99 1 001 86 850 570 96 7 007 320
22-24 98 5 005 1117 10950 470 89 10 010 240
25middot27 93 14 014 400 79 36 036 170
28-30 79 8 008 437 3450 360 43 19 019 170
31-33 71 8 008 290 24 11 011 160
34-36 63 7 007 429 2700 220 13 7 007 150
37-39 56 18 018 509 2850 140 6 3 003 170
40-42 38 29 029 92 350 090 3 1 001 180
43-45 9 5 005 500 450 110 2 1 001 150
46-48 4 3 003 080 1 150
49-51 1 1 001 050 1 1 001 050
T 2940 gUn nn 0343 Ro 21600
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
30
Tablo 4 TD 024 populasyonunun hayat tablosu
IliSi EBKEK x Ix dx 100qx mx lxmx ex Ix dx l009x ex
() 16 Yumuna larva pup sOresi
17middot19 100 1 001 050 50 731 100 1 001 676
20-22 99 2 002 4212 4170 637 99 3 003 582
23-25 97 5 005 3164 3070 550 96 5 005 495
26-28 92 2 002 1358 1250 477 91 9 009 423
29-31 90 11 011 2500 2250 411 82 15 015 364
32-34 79 11 011 333 67 18 018 335
35middot37 68 12 012 5882 4000 279 49 15 015 339
38-40 56 12 012 3750 2100 228 34 5 105 367
41-43 44 15 015 3295 1450 177 29 5 005 322
44-46 29 17 017 5517 1600 143 24 5 005 279
47-49 12 5 005 175 19 3 003 239
5()52 7 2 002 164 16 5 005 175
53-55 5 2 002 110 11 3 003 131
56-58 3 3 003 050 8 7 007 062
59-61 1 1 001 050
T 3220 gUn rm 0307 Ro 19940
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
31
Tablo 5 ID 618 populasyonunun hayat tablosu
I2W ERKEK
x Ix dx lOOgx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0- 16 Yumurtalarva pup sUresi
17-19 100 1 001 836 100 739
20-22 99 3 003 900 900 743 100 4 004 639
23-25 96 3 003 2030 1950 665 96 2 002 563
26-28 93 3 003 4080 3800 585 94 2 002 474
29-31 90 2 002 8830 7950 503 92 4 004 383
32-34 88 8 008 1130 1000 413 88 11 011 298
35-37 80 7 007 2500 2000 350 77 19 019 234
gt8-40 73 17 017 1300 950 278 58 20 120 194
41-43 56 13 013 800 450 248 38 19 019 171
44-46 43 11 011 208 19 5 005 192
47-49 32 9 009 162 14 5 005 142
50-52 23 10 010 106 9 5 005 094
53-55 13 13 013 050 4 4 004 050
T 3088 gUn rm 0319 Ro 19000
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
32
Tablo 6 1D 186 populasyonunun hayat tablosu
DiSi ERKEK
x Ix cx lOOqx mx Ixmx ex Ix dx lOOgx ex
0-14 Yumurtalarva pup siiresi
15-17 100 2 002 491 100 2 002 515
18-20 98 7 007 3520 3450 400 98 5 005 424
21-23 91 6 006 10710 9750 326 93 8 008 344
24-26 85 12 012 246 85 12 012 272
27-29 73 19 019 58204250 178 73 33 033 208
30-32 54 27 027 1660 900 124 40 13 013 240
33-35 27 15 015 1480 400 098 27 8 008 231
36-38 12 11 011 058 19middot 3 103 207
39-41 1 1 001 050 16 5 005 137
42-44 11 8 008 077
45-47 3 3 003 050
T 2449 gUn rm0401 Ro 17850
Tam karanhk ko~ulda (TDOI24) ortalama dOl siiresi artmakta iken
dogal artl~ kapasitesinde bir gerileme gozlenmektedir Diger tUm
populasyonlarda da ortalama dol sUresindeki artl~ He orantlh olarak dogal
artl~ kapasitesinde gerileme olmaktadrr (Tablo 7)
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
33
Tablo 7 1D (Tetramethrine Diremli) populasyonlannm hayat tablolan
ile ilgili parametreler
Populasyon Rn no T
21600 (1) 0343 (2) 2904 (3) TO 1212
TO 024 19940 0307 3220
TO 618 19000 0319 3088
1D 186 18750 0401 2449
(1) Net~hlZl (2) (3)
Dogal artI~ kapasitesi Ortalama dol stiresi
Yumuna+larva+pup geli~me stiresi en kIsa TDl86 populasyonunda
olmakla birlikte klsa gUn ko~uluna gidildik~e bu sUre uzamaktadu Yumuniama periyodu TD024 populasyonunda diger populasyonlara gore
daha erken bqlamI~ ve daha uzun sUrmU~tUr (Tablo 345 ve 6)
Diger populasyonlara gore di~i ve erkeklerde en uzun ya~ama sUresi TD024 populasyonunda ge~ekle~mi~tir Buna kar~m en kIsa ya~am siiresi
TD1S6 populasyonunun di~i ve erkeklerinde bulunmu~tur (Tablo 345
ve 6)
TDO24 ve TD61S populasyonIanmn di~ileri TD61S ve TD1212
popuIasyonIanmn da erkekleri arasmda omiir uzunlugu bakImmdan onemli
bir fark olmadl~ (pgtO05) diger popuIasyoniann erkeklerinin omllr uzunshy
Iugu arasmdaki farkm ise onemli oidugu (pltO01) saptanmI~tlr (Tablo 2)
Uzun gUn ko~ulunun omUr uzunlugu Uzerinde etkili oidugunu
soyleyebiliriz I~lk periyodundaki azalma ile omUr uzunlugunun anmaSl
arasmda ters bir ili~ki sozkonusudur
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
34
TARTI~MA
Diren~li ve duyarh Mdomestica populasyonlannm ~evre
kosectullanna tepkisi degi~ik olmaktadrr Ornegin March ve Metcalf [20]
1950 ylhnda yapnk1an ~allsectmada diren~li ve diren~siz karasinekler
arasmda ~esectitli slcakhklara kar~l farkh bir hassasiyet bulunmadIga gibi
hayat siklusu uzunlugu baklmmdan da dikkate deger bir farkhhk
bulamannsectlardrr
Degisectik gUn uzunlugu kosectullarmda tutulan M domestica populasyonlannda uzun gUn kosectulunun (ID186) preovipozisyon sliresini
kIsaltlC1 rol oynadlga gorUlUr (fablo 2) Hypera postica (Gyllenhal)
(Coleoptera)da kIsa gUn kosectulunun preovipozisyon sliresini klSalttlgl
saptanrmsecttu [13]
GUn uzunlugunun yumurta verimi Uzerindeki etkisi olduk~a az
oImakla birlikte 1212 saat aydInhk-karanlIk kosectulunda en fazla yumurta
elde edilmisecttir Amhlyseiusjallacis (Garman) (Acarina)de ovipozisyonun
gun uzunlugunun etkisinde oldugu ve 10 saat lsectIk kosectulunda en fazla
yumurta veriminin saglandlga bildirilmektedir [27] Vine Hypera postica
(GyUenhal) (Coleoptera)da yumurtlamamn uzun gUn kosectulunda daha
erken b8sectladlga saptanmIsectur [26]
Bulgulanrmza gOre yumurtlama periyodu TO 024 populasyonunda
digerlerine gore erken basectlarmsecttlr Buna gore Mdomestica da esecteysel
olgunlukta karanhk periyodun etkisi oldugu ve klsa gUn kosectulunun
yumurtlamayt tesectvik ettigimiddot sOylenebilir
Mdomestica nm duyarh ve diren~li soylannda ovaryol gelisectimi
giln uzunlugunun etkisi altmda incelenmisect ve gUn uzunlugunun
kIsalmasma bagh olarak ovaryol gelisectiminin hlzlandlga bulunmusecttur [32]
Bu ~hsectmanm sonucu bulgulanmIZl desteklemektedir
Degisectik gUn uzunlugu kosectullannda yeti~tirilen populasyonlann
yumurta a~llma oranlan incelendiginde yumurta verimi en dUsectUk olan
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
35
TD186 populasyonunda yumurta a~tlma oramnm yUksek oldugu gortilUr
Buna dayanarak uzun gUn ko~ulunun yumurta a~1l1mml artudlgml
soyleyebiliriz
Degi~ik bampek ttirlerinde gUn uzunlugu geli~me siiresi Uzerinde
etkilidir Agrotis ipsilon (Hfn) (Lepidoptera)da yapdan ~ah~malarda
uzun gUn ko~ulunun larval geli~meyi hlzlandIncl etkisinden soz
edilmektedir [2 to] Call~manuzda uzun gun ko~ulunda bu etki olduk~a
fazladtr Tenebrio mollitor L(Coleoptera)da da stirekli l~lk ko~ulunun
larval bUyUme ve pupla~mayt te~vik Cltigi fakat en iyi geli~menin 1212
saat aydmhk-karanhk l~lk periyodunda oldugu kaydedilmektedir [33]
TD1816 populasyonu pupla~manm en fazla oldugu populasyondur
Bununla birlikte pup a~tlma oram baklffilndan bu populasyon en dU~Uk
degere sahiptir fakat esectey orani bu populasyonda lle ~ok yakm bir
degede temsil edilmektedir Yine uzun gUn kosectulunun pup gelisectme stiresini
klsalnci etkisi gozlenmi~tir (Tablo 2) Nabis eroides Rem(Hemiptera)de
yumurta nimf gelisectme stiresi ve erginlesectmeyi slcakhk ve uzun gUn
kosectulunun tesectvik ettigi belinilmektedir [23]
Uzun gUn periyodunun (TD 186) omiir uzunlugunu ktsalucl etki
gosterdigi buna karsectm en uzun omriin klsa gUn kosectullannda (TD6118 ve
TDO24) oldugu bulunmusecttur Disectiler TD186 populasyonu hari~ daha uzun
omtirliidiirler
Ortalama dOl siiresindeki artl~ ile orantlll olarak dogal artJsect
kapasitesinde azalma olmaktadrr GUn uzunlugu ortalama dol stiresi ve
dogal artlsect kapasitesi iizerinde dogrudan etkilidir Bunun sonueu olarak
uzun lsectlk periyodu net artlsect ruZl iizerinde basktlaYlcl bir rol oynarnaktadIr
TE~EKKiJR
Callsectmalanffil yakmdan izleyerek beni tesectvik eden Saym Hocam
ProfDrMNihat ~isectliye ve degerli yardlmlarlm esirgemeyen Saym
Hocam Y ardD~Dr(jner K~aka tesectekkiir ederim
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
36
KAYNAKLAR
1 Andrewartha HG and Birch LC The Distribution and Abundance of Animals The University of Chicago Press Chicago-tllinois 184 1954
2 Beck SD Effects of of photoperiod and thermoperiod on growth of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Ann Ento Soc Amer 19 821-828 1986
3 Collins W J A comparative study of insecticides resistance assays with the German cockrach Pestic ScL 6 83-95 1915
4 Cunning RV and Easton CS Synthetic pyrethroid resistence in Heliothis anniger (Hubner) in Australia XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
5 Finney DJ Probit Analysis University Press Cambridge 318 1952 6 FiskFW and Isert JA Comparative toxicities of certain organic insecticides to
resistant and non resistant strains of the German cockrach Blattella gennanica (L) Jour Beon Ento 46 1059-1062 1953
1 Georghiou GP Distribution of insecticide-resistant house flies on neighboring farms Jour Econ Ento 59 2 341-346 1966
8 Georghiou GP and BOWEN WR An analysis of house flies resistance to insecticides in California Jour Econ EnlO 59 1 204-214 1966
9 Ghizdavu J t Spectrum of resistance to insecticides in Romanian strain of Mdomestica L Rev Roum BioI 21 169-12 1916
10 Groyshin N and Akhmedov RM Photoperiod and temperature as factor of development of Agrotis ipsilon (LepidopteraNoctuidae) Zool Zhn 50 56-66 1911
11 Hayashi A and Kano R Effectivenes of Takuthion against resistant house flies Botyu-Kagaku 40 4 121-123 1915
12 Hayashi A Fumaki E Fuzumagari M Kano R and Nomura K The resistant level of the house fly to several synthetic insecticides in west of Kanto and Kyushu Japan Botyu-Kagaku 42 192-2031917
13 Hegazi EM On the photoperiod and refine production of Microplitis rufiventris Kok (HymenopteraBraconidae) XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
14 Jao L Resistence of the house fly to organophospate and carbamate insecticides in Taiwan XVII Int Congo EnlO Hamburg 1984
15 Keiding J Insecticide resistance in house flies Danish Pest Inf Lab Ann Rep 41-51 1~16
16 Keiding J and Skowmand 0 Insecticide resistance in Mdomestica Danish Pest Inf Lab Ann Rep 38-42 1983
11 Keiding J Skowmand 0 Funder JVand Borlund HP How to use pyrethroids for fly control without getting serious resistance problems Experience from Danish farms XVII Int Congo Ento Hamburg 1984
18 Kence A Evrim durdurulabilir mi Bilim ve Teknik 15 181 5-8 1982 19 Krebs CJ Ecology The experimental analysis of distribution and abundance
Harper and Row Publishers Inc New York 694 1912 20 March RB and Metcalf L Insecticide-resistant flies Soap 25 1 121125
139 1950 21 Nagasawa S A result of Fenitrothion selection of Mdomestica L App Ento
Zoot 9 3 192-194 1914 22 Peric I et al Insecticide resistance in field population of house flies in
Yugoslavia XVII Int Cong Ento Hamburg 1984
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
37
23 Porsuk H Ankara yOresinde Nobis leroides Rem (HemipteraNabidae) He yonca bitkisine zarar veren bazl Heteroptera tUrleri arasmdald ili~ler Doktora Tezi HO Fen Bilimleri Enstitiisil 1981
24 Quadri SSH Assaying the oral toxicity of organophosphates to house flies without body contract with the insecticides Jour Beon EnlO 64 5 1015-1018 1971
25 Rabinovich JE bull Vital statistics of Synthesiomyia nudiseta (DipteraMuscidae) Ann Ento Soc Amer 63 749-752 1970
26 Rosenthal SS and Koehler CS Photoperiod in relation to diapouse in Hyperalt postica from California Ann Ento Soc Ambull 612531-5341968
27 Simith JC and Newson LDbull The biology of Amblyseius laliacis (AcarinaPhylOseiidae) at various temperature and photoperiod regimes Ann Ento Soc Amer bull 63 2 460-4621970
28 ~ili MNbull Bogelmez A K~k O ve Porsuk H bull Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae) populasyonlanna Malathion Fenitrothion ve Propoxurun etkisi Mikrobiol BOlt 17A9-62 1983
29 ~i~1i MN KO(ak 0 Ca~1arSSve EryIlmaz A Karasinek Musca domestica L(DipteraMuscidae)run duyarh ve diren~li populasyonlannda Hayat Tablosu ~ah~malarl ve Malathion Fenitrothion ve Propoxurun bu populasyonlar iizerindeki etkileri TOBIT AK Ulusal Cevre Simpozyumu Tebli~ Metinleri Adana 817-824 1984 shy
30 ~i~li MN The effect of photoperiod on the induction and termination of the adult diapuse of Aelia rostrata Boh (HemipteraPentatomidae) Comm Fac Sci Ankara 10 62-69 1965
31 ~ili MN Ekoloji HOYaymlan A-31 Beytepe-Ankara 2121980 32 S~li MN Ca~lar SS ve K~ 0 Gun uzunlu~unun Musca domestica L
(DipteraMuscidae)da ovaryum geli~imine etldsi VIII Ulusal Biyoloji Kongresi 3-5 Eylilllzmir 1986 (Basllmada)
33 Tyshcnenko VP and Ba AS Photoperiodic of larval growth and pupation of Tenebrio mollitor (ColeopteraTenebrionidae) Entomol Rev 65 2 35-46 1986
34 Yasutami K Insecticide resistance of house flies outbroken at the dumping site Yumenoshima Island Tokyo Jap J Saint Zool 17 71-73 1966
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
Hacettepe Fen ve Mlihendislik Bilimleri Dergisi 1993 I Cilt 14 I 39 - 58
Na2S04 TiPt TUZ STRESiNDE YETi~TiRiLEN AYCiCEGi (Helianthus annuus L cv Peredovik) YAPRAKLARINDA VE KOKLERiNDE TUZ KONSANTRASYONUNA BAGLI OLARAK ABSislK AStT (ABA) MiKTARININ DEGi~iMi
Gel~ tarihi (received) 1541993
$F Topcuoglu (1)
OZET
Bu ~ab~mada de~~ik tuz (Na2S()4) seviyelerinde y~ti~tiri1en ay~i~e~ (Htlianthus annuus L cv Peredovik) bitkilerinin yapraklannda ve kl)lderinde serbcst- bagh- ve toplam-absisik asit (ABA) miktarlan ortamm tuz konsaritrasyonuna bagb olarak incelenmi~tir
Bulgularumza gl)re ~gl(laki sonu~lar elde edilmi~tir a) Serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmiddot ortamdaki tuz
konsantrasyonuna gl)re deg~im gl)stermektedir b) Hem yapraklarda ve hem de kl)lderde serbest-ABAnm bagh-ABAya
dl)niJsectiJmiJ gl)zlenmi~tir c) Ozel~ikle kontrol bitkilerde ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yaptaklarda ABA miktannm daha yUksek bulunu~u ABAnm yapraklarda scntezlendigi fikrini vermektedir
d) Yaprak dokusunda gl)zlenen ve yeni sentez sonucu ortaya ~lkan ABA artl~mm genellikle strese adaptif bir tepki olarak ortaya ~lkt1g1 d~UnUlmektedir
e) Genel olarak kl)klerdeki ABA arU~l kl)klerdeki sentczinden ~ok yapraklarda sentezlenip kl)ke transfer edilen ABA nedcniyledir
Anabtar Kelimeler Tuz stresi Ay~i~~ Yaprak Kl)k Absisik asit (ABA)
CHANGES IN THE LEVELS OF ABSCISIC ACID (ABA) IN THE LEAVES AND THE ROOTS OF SUNFLOWER PLANTS (Helianthus annuus L cv Peredovik) GROWN UNDER THE
Na2S04 SALT STRESS IN RELATION TO THE SALT CONCENTRATION
SUMMARY
In the present study the levels of endogenous free- bound- and totalshyabscisic acid (ABA) in terms of salt (Na2S04) concentration of the medium were studied in the leaves and the roots of sunflower plants (Helianthus annuus L cv Peredovik)
According to our findings the following results could be stated
(1) InOnU OniversitesiFen-Edebiyat FakUltesiBiyoloji B01UmU MALATYATDRKIYE
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
40
a) The amounts of free- bound- and total-ABA varied depending on the salt concentration present in the medium
b) It was observed that free-ABA was converted into bound-ABA both in the leaves and the roots
c) Especially in the control plants and in the 100 mM Na2S04 salt condition the amount of ABA was found to be higher in the leaves this impiies that ABA could be synthesised in the leaves
~ Increase in ABA content in the leaf tissue might be the result of de novo synthesis and this was generally considered as an adaptive response to the stress conditions
e) In general the increase of ABA in the roots was not only due to the synthesis in the roots but it was mostly due to the ABA transferred to the roots after its synthesis in the leaves
Key Words Salt stress Sunflower4af Root Abscisic acid (ABA)
GtRts
Bilindigi gibi tuzluluk bitki btiytime ve gelisectmesini sonu~ta da
verimi etkilemektedir Bu nedenle bitki yasectann i~in ~evrenin smrrlaytCl bull faktorlerinden biri de tuzluluktur [1] Olkemizde de tuzlu topraldann artJsectl
kti~timsenemeyecek kadar genisect olup [21 tuzlulukla ilgili ~oztimlenmesi
gereken ~esectit1i temel sorunlar bulunmaktadrr
Tuz stresinin bitki metabolizmasml etkileme mekanizmasl ile bitki
btiytime maddeleri arasmda ~ok onemli iliskiler bulunmaktadu Bitki
btiytime maddelerinin bitkiler tizerindeki fizyolojik etkilerinin ~ok ~esectitli
olmasl onlann tanmda yaygm bir ~ekilde ku111uulmasma neden olmakta ve
bu durum tanmsal ~ah~ma1ar i~in btiytik bie ekonomik onem tasectlmaktadrr
Tuz stresine maruz blrakllan bitkilerde absisik asit (ABA)
miktanmn artngl ve bun a bagh olarak bitkinin fizyolojik olaylannda ve
davramsmda bazl degisectiklikler olabilecegi ve ABA artI~lmn genellikle
strese adaptif bir tepkinin sonucu olabilecegi rapor edilmektedir [7 12 22
23]
Simdiye kadar yapllan ~ahsectmalardadegisectik stres ko~ul1annda
(slcakhk kurakbk asectm sulama vb) bitkilerdeki ABA miktanmn degisectimi
ile ilgili ~ok saytda ~allsectma oldugu halde tuz stresi kosectullannda bitkilerde
ABA miktannm degi~imi ile ilgili olarak yeterli saytda ~a11sectmanm olmadlgl
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
41
gomlmektedir Hatta sodyum swfat (Na2S04) tipi tuz stresinde yeti~tirilen
bitkilerde ABA miktannm degisectimi ile ilgili olarak bir ~ah~maya ~imdiye
kadar literatiirde rast1amlmanu~ur Bu nedenle de Na2S04 tipi tuz
stresinde yeti~tirilen ay~i~gi bitkilerinin yapraklannda ve koklerinde ABA
miktarmm degisectimini incelemek ve bu konuda literatUre katla getirmek
ruTI8Clyla bu ~ah~ma yapI1nusecttJr
Bilindigi gibi tek ytlhk yag bitkileri arasmda ekolojik hosectgorU
nedeniyle genisect sahalara yaytlabilmesi yiiksek tohum ve yag verinline
sahip olmasl iireticisini maddi yonden tatmin etmesi baklmmdan
ay~i~eginin ayn bir yetj vardlr Ozellikfe Orta Anadolu Bolgesindeki tuzlu
topraklarm orta derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkisi He
degerlendirilmesinde bitki-stres kavrammm getirecegi katkllan
anlayabilmek i~in bu ~ahsectmada materyal olarak ay~~egi bitkisi se~ilmisecttir
Literatiir bilgilerimize gore ABA metabolizmasl iiriinleri ABAmn
ya okside olmu~ ya da bagb formlarl(irr [25] ABAmn bagb forma
d6nii~erek katabolize olmasl ABAmn bitki dokulannda serbest ve bagh
formlarda bulundugu fikrini vermektedir [11] Bu nedenle de
yah~mamlzda konttol ve siilfat tipi tuz stresi kosectullannda yetisecttirilen
ay~i~egi bitkilerinin yaprak ve kok dokusundaki ABA miktarlan serbest ve
bagb olmak iizere iki formda belirlenmisecttir Toplam-ABA miktan serbestshy
ve bagb -ABA degerlerinin toplamml ifade etmektedir
GERElt VE YONTEMLER
Bu ~ahsectmada ay~i~egi (Helianthus annuus L cv Peredovik)
tohumlan kullamldt Tohumlar ~imlendirildikten sonra fideler 12 oranmda
seyreltilmisect Hoagland ~ozeltisi [15) ve bununla hazulanan degisectik
konsantrasyonlarda (335 mM 67 mM ve 100 mM) Na2S04 i~eren
tuzlu ~ozeltilerde yetisecttirildi [2122] ABA analizi i~in ~imlendirmeden
itibaren 20 28 ve 34 giinliik bitkiler kullanlldt ve deneyler ii~ tekrarh
olarak yaplldt ABA ekstraktsiyonu saflasecturma isectlemleri ve gaz-slvi
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
42
kromatografisi analiz i~lemleri ise Topcuoglu ve CakJrlara gore yapllch
[22]
lstatistik analizlerde deneysel veriler degerlendirilirken ortalamalar
ve standart hatalar hesaplandI ve gereldi kaqt1~tmnalar i~in varyans analizi
yapddI Ancak varyans analizi varsayunlanm saglamadIgmdan once ham
verilere yapraklarda log (x-4) ve koklerde log (x) donU~iimii uygulaYlp
normale yaklasectt1rdlktan sonra standart normale ~evirip varyans
~ozUmlemesi yapllnusecttIr lstatistik analizler yaplllrken SAS paket program
kullaruldI Farkh gruplan ayrrabilmek i~jn Duncan Testi yaplldI [13]
BULGULAR
Hoagland (kontrol) ve degi~ik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltUr
~ozeltilerinde yeti~tirilen 20 28 ve 34 giinUik ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
ve kok dokulanndaki serbest- bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla
Tablo 1 ve 2de verilmi~tir
I Yaprak Dokusunda Na2S04 Konsantrasyonuna Bagh
Olarak Serbest- Bagh- ve TopJam-ABA Miktarlarmm
Degi~imi
Tablo 1 ve Senl 1 2 ve 3de gorUldUgU gibi en yUksek serbest-
bagll- ve toplam-ABA miktarlan srraslyla 100 mM Na2S04 ve Hoagland
(kontrol) kiiltiir ~oze1tisinde yeti~en 20 28 ve 34 gUnliik biktilerin
yapraklannda saptanml~tlr Her ii~ gUnde de kontrol bitkilerinin
yapraklanndaki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67
mM Na2S04 tuz kosectullanndaki degederine gore onemli derecede yUksek
bulunmu~tur Yine kontrol bitkilerinde 20 ve 28 gUnlUklerde bagll-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek iken 34 giinUik bitkilerde
serbest-ABA miktanmn bagh-ABA miktarmdan yUksek oldugu
goriilmektedir Tablo 1 ve Sekil 1 2 ve 3 incelendiginde her U~ gUnde de
serbest- ve toplam-ABAmiktarlanmn 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
43
Tablo 1 Hoagland (kontrol) ve DegWk Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 20 28 ve 34 GUnliik Ay~i~egi
Bitkilerinin Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplamshy
ABA Miktarlan (Ortalama plusmn Standart Hata)
Bitki
Y~l
ABA
Fonnu
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Kiiltiir cozeltileri (Na2S04)
(GUn Hoagland 335mM 67mM lOOmM
20
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1788plusmn101
2392plusmn110
4180plusmn015
1743plusmn267
608plusmno86
2351plusmn351
1299plusmn180
938plusmn198
22 37plusmn204
9827plusmn354
4526plusmno99
14353plusmn406
28
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
1645plusmno93
1969plusmno79
36 14plusmn155
1342plusmno76
602plusmno99
1944plusmn165
1098plusmn253
824plusmno55
1922plusmn290
4420plusmn079
1597plusmno98
60 17plusmn085
34
Serbest-ABA
Bagh-ABA
Toplam-ABA
2435plusmnO60
1 899plusmn 106
4334plusmnO55
2094plusmn258
1343plusmn452
3437plusmn310
1777plusmn319
1471plusmn109
3248plusmn363
14195plusmn073
44667plusmn133
58862plusmnO65
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
44
~ Serbest-ABA -- 8a~h-ABA -Topiom-ABA
o4-------------~--------------r_--------------
HIDAG 335 67 100
Tuz Konsontrosyonu (mM)
~ekil 1 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlanndaki Degisectim
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
45
ltr----poundo Serbest -ABA -- 8aqli-ABA -- Toplam-ABA
I
j o~I----------~----------~--------~-
HIDAG 335 57 100
Tuz Konsonlrasyonu (mM)
~ekil 2 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktiltiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin
Yaprak Dokularmda Serbest~ Bagh~ ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectim
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
46
ltr---ltegt Serbest-ABA -- 8cgn-ABA ~ Toplam-ABA
o+I--------~--------~------~-H~AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
sekil 3 Hoagland (kontrol) ve De~isectik Konsantrasyonlarda Tuzlu KUlttir
Cozeltilerinde Yetisecttirilt~n 34 Giinliik Ayyiyegi Bitkilerinin
Yaprak DokulanndaSerbest- Bagb- ve Toplam - ABA
Miktarlanndaki Degisectiro
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
47
kosectullannda kontrola gore giderek azaldlgl gorfilmektedir Oysa bagbshyABA miktan 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda kontrola gore belirgin bir
sectekilde azalma gosterirken 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore az da olsa bir artma gostermisecttir Yine her ill
tuzlulukta serbest-ABA miktarlatmm bagh-ABA miktarlanndan ytiksek
oldugu da gorUlmektedir
100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten bitkilerin yapraklannda
ise her ti~ gtinde de serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan onemli derecede bir artlsect gostererek kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
ko~ul1anndaki degerlerine gore olduk~a ytiksek bir dtizeye ulasectmIsectttr
Sadece 28 gtinlUk bitkilerin yapraklarmda bagh-ABA miktan kontrola gOre
daha azdlr (Tablo 1 ve Sekil I 2 ve 3) Aym tabla ve sectekillerden de
gortildtigtl gibi en ytiksek serb~st- bagh- ve toplam-ABA miktarlan bu
tuz kosectulunda yetisecten 34 gtinltik bitkilerin yapraklarmda saptanmlsect ve
srraslyla 14195 ngg taze agrrhk 44667 ngg taze agrrbk ve 58862 ngg
taze a~rhk olarak bulunmusecttur Aynca bu tuz kosectulunda 20 ve 28 gtinltik
bitkilerde serbest-ABA miktarlan bagh-ABA miktarlanndan ytiksek iken
34 gtinliik bitkilerde bagh-ABA miktanmn serbest-ABA miktanndan
yiiksek oldugu da gortilmektedir
II Kak Dokusunda Na2S 0 4 Konsantrasyonuna Bag Olarak Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA Miktarlarmm Degi~imi
Tablo 2 ve ~eki14 5 ve 6da gorfildiigti gibi 67 mM ve 100 mM
Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 gtinliik bitkilerin
koklerindeki serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan kontroldaki
degerlerine gore olduk~a yiiksek diizeylerde bulunmusecttur 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise kontroldaki degerlere gore serbest- ve toplamshy
ABA miktarlan az da olsa bir artlsect gosterirken bagh-ABA miktan bir
azalma gostermisecttir Bagh-ABA miktanndaki bu azalma yaklasectlk olarak
serbest-ABAdaki arnsect oramnda ge~eklesectmisecttir Aym tabla ve sectekiller
incelendiginde her ii~ tuzlulukta ve gtinde de serbest-ABA miktarlanmn
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
48 4
Tablo 2 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiilttir
Cozeltilerinde Yeti~tirilen 20 28 ve 34 Gtinltik AY9igegi
Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam-ABA
Miktarlan (Ortalama plusmnStandart Hata)
ABA Miktan (nglg Taze Agrrhk)
Bitki ABA Kiilttir Cozeltileri (Na2S04)
Y~l Fonnu -(GUn Hoagland 335 mM 67mM l00mM
Serbest-ABA 129plusmnO29 347plusmn073 1427plusmn267 1580plusmn031
20 Bagh-ABA 283plusmnO17 198plusmn016 819plusmn331 1387plusmn198
Toplam-ABA 412plusmnO13 545plusmn078 2246plusmn150 2967plusmn214
Serbest-ABA 249plusmn036 358plusmn01O 2078plusmn720 3893plusmn437
28 Ba~-ABA 220plusmn061 1 34plusmn034 520plusmn049 1O05plusmn187
Toplam-ABA 469plusmnO31 492plusmn025 2598plusmn752 4898plusmn257
Serbest-ABA 230plusmn029 427plusmn049 1061plusmn128 2043plusmn398
34 Bagb-ABA 333plusmnO34 141plusmn021 833plusmnO59 989plusmn157
Toplam-ABA 563plusmnO32 568plusmn033 1894plusmnO91 3032plusmn447
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
49
bull I
o
~ Serbest-ABA
-- Bogh-ABA
--Toplam-ABA
0 No
i
~ (l) N 0 t shy
en shyen c laquo m laquo
~
o~------------~---------------r--------------r-HOAG 335 67 100
Tuz Konsontrasyonu (mM)
~ekil 4 Hoagland (kontrol) ve Degi~ik Konsantrasyonlarda Tuzlu Kiiltiir
Cozeltilerinde y eti~tirilen 20 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin Kok Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degi~im
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
50
335 67 100
Tuz Konsantrasyonu (mM)
~ekil 5 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Killtiir
Cozeltilerinde Yetisecttirilen 28 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
z 51
~ Serbest-ABA
-- Bogli-ABA ---- Toplom-ABA
~ 1
~ Qgt
~ g t-
O shy0gt C
o~I~------------~-------------r---------------H4)AG 335 67 100
Tuz Konsantrosyonu (mM)
~ekil 6 Hoagland (kontrol) ve Degisectik Konsantrasyonlarda Tuzlu Ktilttir
ltozeltilerinde Yetisecttirilen 34 Giinliik Ay~i~egi Bitkilerinin K6k
Dokulannda Serbest- Bagh- ve Toplam - ABA Miktarlanndaki
Degisectim
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
52
bagII-ABA miktarlanndan daha yiiksek degerlerde oldugu goriilmektedir
Kontrol bitkilerinde ise 28 giinliiklerde serbest-ABA miktan bagh-ABA
miktanndan az da olsa yiiksek iken 20 ve 34 giinliik bitkilerde bagII-ABA
miktarlan serbest-ABA miktarlanndan yiiksek bulunmusecttur
67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz kosectuUannda her ii~ giinde de
serbest- bagIl- ve toplam-ABA miktarlan kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz
kosectulundaki degerleri ile k8rsectll8sectun1dtjInda (Tablo 2 ve ~ekil 4 5 ve 6)
artan tuzluluga bagh olarak her ii~ ABA formunda da belirgin bir artma
gozlenmisecttir En yiiksek serbest- ve toplam-ABA miktarlart 100 mM
Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 28 giinliik bitkilerde saptarurken (srraslyla
3893 ngg laze agrrhk ve 4898 ngg taze agrrbk) en yUksek bagh-ABA
miktan yine aym tuz kosectulunda yetisecten fakat 20 giinliik bitkilerde
saptannusecttlf (1387 ngg taze agrrhk)
Yapuan istatistiksel degerlendirmeler sonucunda yaprak ve kok
dokulannda her ii~ tuzlulukta ve giinde elde edilen serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlan baktmmdan farkhhklar onemli bulunmusecttur
(P lt 005) Basectka bir deyisectle yaprak ve kok dokulanndaki serbest- baghshy
ve toplam-ABA miktarlan iizerinde tuzun etkisi onemlidir Ancak 335
mM ve 67 mM Na2S04 tuz kosectullannda yetisecten 20 28 ve 34 giinliik
bitkilerin yapraklanndaki ve kontrol ve 335 mM Na2S04 tuz kosectulunda
yetisecten 20 28 ve 34 giinliik bitkilerin koklerindeki serbest- bagh- ve
toplam-ABA miktarlart bakImmdan farkhhklann onemli olmadlgl
belirlenmisecttir (P gt 005) Aynca her ii~ tuzlulukta yetisecttirilen 20 28 ve 34
giinliik bitkilerin yaprak ve kok dokulannda her bir konsantrasyondaki
serbest- ve bagh-ABA miktarlanmn kendi aralanndaki farkhhklar da
onemli bulunmujtur (P lt 005)
T ARTISMA VE SONU
Hoagland (kontrol) ve degisectik konsantrasyonlarda tuzlu kiiltiir
~ozeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 giinliik ay~i~egi bitkilerinin yaprak
ve kok dokularmdaki ABA miktarlan ile ilgili ~ahsectmamIzda (Tablo 12 ve
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
53
~ekil 1 2 3 4 5 ve 6) her ii~ giinde de kontrol bitldlerinin yaprak
dokusunda serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlan 335 mM ve 67 mM
Na2S04 tuz ko~ul1anndaki degederinden yiiksek iken (P lt 005) kok
dokusunda (335 mM Na2S04 tuz ko~uluna gore bagh-ABA hari~) dii~iik
bulunu~u ABAmn strese ugramamtsect yapraklarda da sentezlendigi fikrini
vern-ken koklerde sentezi hususunda tam bir flkir vermemektedir Aym
zamanda her ii~ giinde de yaprak dokusunda her ii~ formdaki ABAnm kok
dokusundaki degederinden olduk~a yiiksek diizey lerde olu~u da bu
flkrimizi desteklemektedir Bu konudaki benzer bulgular basectka arasectbncllar
tarafindan da rapor edilmektedir [142227]
335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz ko~ullannda yetisecten ay~i~egi
bitkilerinin yaprak dokulannda serbest-middot bagh- ve toplam-ABA
miktarlarmm kontrol ve 100 mM Na2S04 tuz kosectulundaki degerlerinden
onemli derecede (P lt 005) dii~iik olu~u ay~i~egi bitkilerinin 335 mM ve
67 mM konsantnl~yonlarda strese girmedigi ve bu nedenle de kontrola gore
ABA aru~mm ger~ekle~medigi secteklinde dii~iinii1ebi1ir Aynca orta
derecede tuzluluga dayanabilen ay~i~egi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki biiyiime devresinde tolerans smrrlannm N a2S04 tipi tuzlulukta
67-100 mM arasmda oldugu da rapor edilmektedir [2]
Diger taraftan 67 mM Na2S04 tuz kosectuIunda yeti~en ay~i~egi
bitkilerinin kok dokusundaki hem serbest- ve hem de bagh-ABA miktarlan
gerek kontrol gerekse 335 mM Na2S04 tuz kosectulundaki ABA degederi
ile karsectIlasectunIdlgtnda (Tablo 2 ve~ekiI4 5 ve 6) belirgin bir artIsect (P lt 005) gosterdigi ve bu artIsectm lOOmM Na2S04 tuz ko~ulunda da devam
ettigi saptanmlsectttr Bu tuz kosectullannda hem serbest- ve hem de baghshy
ABAmn artIsectl bunun yeni sentez mekanizmaslyla ilgili olabilecegi fIkrini
vermektedir Ancak ABAmn yaprak dokusunda metabolize oldugu
metabolik olarak fazeik asit (PA) dihidrofazeik asit (DPA) ve 4-Desoksishy
ABA metabolitlerine Ylktldlgl ve bu metabolitlerin ABA gibi fIoem
vasItaslyla bitkinin diger ktslmlarma ta~marak oralarda ABAya doniisecttilgli
akla getirilmelidir [27 28] Nitekim yapIlan bir ~a11~mada stres ko~ulunda
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
54
koklerde OP Arun hlZh bir sectekilde ABAya dontisecttU~ ifade edilmisecttir
[24] Aynea kok dolrusunda her ti~ giinde ve tuzlulukta elde edilen her ti~
formdaki ABA degerleri yaprak dokusundaki degerleri ile
karsectllasect~ldt~nda (Tablo 1 ve 2) 335 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullarmda olduk~a dtisectUk diizeylerde 67 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
hemen hemen yakm diizeylerde oldugu da gortilmektedir Yine orta
derecede tuzluluga dayanabUen ay~i~gi bitkilerinin ~imlenme devresinden
sonraki btiyiime devresinde tolerans sInlflannm Na2S04 tipi tuzlulukta 67shy
100 roM arasmda oldugu da akla getirilmelidir Bunlar da ozellikle 335
mM ve 67 mM Na2S04m stres SOnraSl yeni sentez sonueu gOrtilen ABA
artlsectma neden olamayabUeeegi ftkrini vermektedir Bu goriisect her iki
tuzlulukta 20 28 ve 34 goode saptanan ABA degerlerinin stres sonraSl
yeni sentez sonueu ortaya ~lkan ABA olmaYlp kokte PA OPA ve4shy
Oesoksi-ABA metabolitlerinin ABAya doniisectUmtiniin bir sonueu
olabilecegini diisecttindiirmektedir 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda ise
muhtemelen bitkilerin strese girebilecegi aneak bu tuz kosectulunda saptanan
ABA degerlerinin de stres sonraSl yeni sentez sonueu ortaya ~tkan ABA
olmaYlp genelde stres SOmasl yapraklarda yeni sentez sonueu ortaya ~tkan
ABAmn floem vasltaslyla koke tasectlmmmm ve kokte metabolitlerinin
ABAya donUsectiimiintin bir sonueu olabilecegi dUsectiintilmektedir Bu tuz
kosectulunda her ii~ ABA formunun kontrol ve roger tuz kosectullanndaki
degerlerinden yiiksek olusectu (P lt 005) strese adaptasyon i~in ABA
birikiminin oldugunu gostermektedir Aynea bitkilerin stres kosectuluna
adaptasyon mekanizmaslyla koklerde ABA artlsectl arasmda yakm bir msectki
oldugunu soyleyebiliriz Ctinkii ABA su aktmma karsectl kok direneini
azaltmakta dolaYlslyla bitki hUerelerinin suya g~irgenligini anurmakta
kokte iyon ahnunml hlzlandtrmakta ve ksileme iyon tasectlmmmi
uyannaktachr [8]
ABA miktanmn strese ugramtsect bitkilerin koklerinde artUgl basectka
arasectUrtellar tarafmdan da gosterilmisecttir [4 16 17 23] ABA i~erigi
baktmmdan gerek kontrol bitkilerin gerekse tuzlu kosectullara maruz kalmtsect
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
55
ay~i~gi bitkilerinin kok dokusunda elde ettigimiz sonu~lar bu arasectunetlar
taraftndan da desteklenmektedir
Strese ugramlsect bitkilerin koklerindeki ABA birikiminin
yapraklardan tasectlnma [23 26 28] nedeniyle mi yoksa koklerdeki ABA
se1teziyle mi [16 17 24] ilgili oldugu sorusu gUniimUzde hala tam
a~Jkhga kavusectmamIsecttlr
Gerek bu ~allsectmada eide edilen bulgular gerekse literatUr bilgileri
dikkate ahndlgmda kontrol ve degisectik konsantrasyonlarda Na2S04 tipi
tuzlukUltUr ~zeltilerinde yeti~len aycent~egi bitkilerinin koklerindeki ABA
arusectmtn genelde koklerdeki sentezinden ~ok yapraklardan tasecttnlmIndan
dolayI oldugu fIkrini vermektedir Bu konuda strese uWam1sect aycent~egi
bitkileri ile yapI1an benzer ~ahsectmalarda da [4 10] ay~i~egi bitkilerinin kok
govde ve ksilem SlVlStndaki meveut ABArun sentez yerinin koklerden ~ok
yapraklar oldugu ve kOklerde sentezinin kesin olarak gosterilemedigi
belirtilmektedir middotKoklerde kloraplastm bulunmaY1sectl ve koklerin ABA
sentezi i~in gerekli oneill mevalonik asit temininden mahrum olusectu da [9]
ABArun koklerde sentezlenmedigi fikrini kuvvetlendirmektedir
Diger taraftan 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda yetisecten 20 28 ve
34 gUnlUk ay~i~egi bitkilerinin yapraklarmda 28 gUnlilk bitkilerde kontrola
gore bagh-ABA hari~ kontrol 335 mM ve 67 mM Na2S04 tuz
kosectullanna gOre serbest- bagh- ve toplam-ABA miktarlanmn belirgin bir
sectekilde en yUksek dUzeylerde bulunusectu (P lt 005) (Tablo 1 ve ~ekil 12
ve 3) bu konsantrasyonda bitkilerin strese girdigini ve bitkilerin genellikle
strese karsectl adaptif bir fonksiyonel olarak yapraklarda artan ABA miktan
He tepki gosterdiklerini ifade etmektedir Bitkilerin yapraklannda gozlenen
ABA miktanndaki bu artlsectm yeni sentez sonueu ortaya ~lkugma
inarulmaktadtr CUnkU bu stres kosectulunda yapraklardaki serbest- ve baghshy
ABA miktarlan arasmda olduk~a belirgin bir farkbhk da (P lt 005)
gozlenmisecttir
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
56
ABA miktanndaki stres sonraSl gorulen art1sectm yeni sentez sonucu
ortaya ~Iku~ bazl arasecttmcuar taraftndan da ileri sUriilmektedir [15 1920
22] Aynca tuzlu kosectullarda yetisectC1l bitkilerde bagh-ABA arbsectma paralel
olarak serbest-ABA miktannm da arttlguu gosteren deney sonu~lan da elde
edilmisecttir [22] Bu konu ile ilgili olarak ABA miktanndaki stres sonrasl
goriilen bu artlsect olaymda ABAmn par~alanmasmm stres etkisi ile
azalmaslmn da rol oynadtltm ileri siirenler de vanbr [6]
Aynca yapraklarda ABA sentez kapasitesinin plastid
yogunlugunun bir fonksiyonu olabileceginin ileri sUriilmesi de [9]
ABAnm yapraklarda sentezlendi~ fikrini desteklemektedir Cfinkii ABA
sentez yerleri bir kurala baglanmtsect olmamasma ragmen [25] genellikle
plastidlerde senteziendigi rap~r edilmektedir [10] Mevalonik asidin
kloroplast membranIanndan ~ok zaytf bir sectekiide hareket etmesinin [25]
ABAnm kloroplastta oIusecttugu flkrini verdi~ de bildirihnisecttir [11] Aynca
stresiere kafsectl tepkide ilk honnonal degisectiklik yerinin yapraklar olabilecegi
de ileri sfiriilmfisecttfir [12] ABArun bitkiIerin yapraklannda sentezlendigi ve
yapraklann ABA sentezi i~in esas organ olarak kabul edildigi basectka
aIasecttmcllar taraftndan da bildirilmektedir [4 1827]
Hoagland (kontroI) ve degisectik konsantrasyonlarda tuziu kfiltfir
90zeltilerinde yetisecttirilen 20 28 ve 34 gfinlUk ay~i~e~ bitkilerinin yaprak
dokusunda ABA miktarian ile ilgili elde ettigimiz bulgular yapIlan diger
bazl ar~tmnalarla da benzerlik gostennektedir [7 12 22]
Aynca kok dokusunda yapraklardan tasectlD1mmdan dolaYl 335 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 67 mM ve 100 mM Na2S04 tuz
kosectullannda yaprak dokusunda ise yeni sentezinden dolaYl 67 mM
Na2S04 tuz kosectuluna gore 100 mM Na2S04 tuz kosectulunda gorfilen
serbest-ABA miktanndaki belirgin art1secta (P lt 005) paralel olarak baghshy
ABA miktanndaki art1sect (P lt 005) (Tablo 1 ve 2) hem yaprak dokusunda
ve hem de kok dokusunda bir klslm serbest-ABAnm bagh hale g~tigi
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
57
fikrini vermektedir Bu durum ba~ka ara~tlncdar tarafmdan da
bildirilmektedir [323]
TE$EKKUR
Bu ~ah~ma esnasmda degerli bilgileriyle ve destekleriyle biiyiik
emekleri g~en kIymetli Hocalanm Saym ProfDr Sun a BOZCUK Saym
ProfDr A Nihat BOZCUK ve D04Dr Hiisnii CAKIRLARa (Hacettepe
Universitesi Fen Fakiiltesi) ve deney sonu~Janmn istatistik
degerlendirilmesinde yardlInlartnl gfudiigUm Hocam Saym ProfDr Zebra
MULUKa (Hacettepe Universitesi Fen Fakiiltesi) tesectekkiir ve
~ilkranlanmI sunmaYI bir boxy bilirim
KAYNAKLAR
1 Bozcuk S DomaleS (Lycopersicon esculentum Mill) Arpa (Hordeum vulgare L) ve Pamuk (Gossypium hirsitum L) Bitkilerinin Biiyiime ve Geli~mesinde TuzshyKinetin Etkilesectimi Ozerinde Ar~tltmalar ~ent1ik Tezi Haceltcpe Oniv Ankara 1978
2 ltaktrlar H Klorilr ve SUlfat Tipi Tuzlulu~un Bu~day (Triticum aestivum L) MlSlt (Zea mays L) ve Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkilerinde Meydana Getirdi~i Morfolojik Anatomik ve Fizyolojik De~i~meler Doktora Tezi Haceltepe Oniv Fen Falc Ankara 1979
3 Hiron RVP and Wright STC The Role of Endogenous Abscisic Acid in the Response of Plants to Stress J Exp Bot 24 769-781 1973
4 Hoad GV Effect of Osmotic Stress on Abscisic Acid Levels in Xylem Sap of Sunflower (Helianthus annuus L) Planta 12425-29 1975
5 Hoagland DR and Amon DI The Water Culture Method for Growing Plants Without Soil Circ Calif Agr Exp Sta 347461 1938
6 Itai C and Benzioni A Water Stress and Hormonal Response in Water and Plant Life OL Lange L Kappen and E Schultze (Eds) Springer-Verlag 225shy2421976
7 Itai C Response of Eucalyptus occidental is to Water Stress Induced by NaCl Physiol Plant 43 377-379 1978
8 Karmoker JL and Van Steveninck RFM~ Stimulation of Volume Flow and Ion Flux by Abscisic Acid in Excised Root Systems of Phaseolus vulgaris L cv Redland pioneer Planta 14137-431978
9 Lachno DR and Balcer DA Stress Induction of Abscisic Acid in Maize Roots Physiol Plant 68 215-221 1986
10 Milborrow BV and Robinson DR Factors Affecting the Biosynthesis of Abscisic Acid J Exp Bot 2480537-548 1973
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
58
11 Milborrow BV The Chemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 25 259-307 1974
12 Mizrahi Y Blumenfeld A Bittner S and Richmond AE Abscisic Acid and Cytokinin Contents of Leaves in Relation to Salinity and Relative Humidity Plant Physiol 48 752-755 1971
13 Muluk FZ Toktamlsect 0 Kurt S ve Karaa~ao~lu Ebull Deney Dtizenlemede lstatistiksel YOntemler Akademi Matbaasl Ankara 1973
14 Obrucheva NV Sembdner G and Dathe W Endogenous Abscisic Acid in Genninating Pea Seeds Doklady Botanical Sciences Plant Physiol 280 3-5 1985
15 Parry AD and Horgan R Carotenoids and Abscisic Acid Biosynthesis in Higher Plants PhysioL Plant 82 320-326 1991
16 Parry AD and Horgan R Abscisic Acid Biosynthesis in Roots I The Identification of Potential Abscisic Acid Precursors and Other CarotenQids Planta 187 185-191 1992
17 Parry AD bull Griffiths A and Horgan R bull Abscisic Acid Biosynthesis in Roots II The Effects of Water Stress in Wild-Type and Abscisic Acid-Deficient Mutant (Notabilis) Plant of Lycopersicon esculentum Mill Planta 187 192-197 1992
18 Sakurai N bull Akiyrma M and Kuraisbi S Roles of Abscisic Acid and Indolacetic Acid in the Stunted Growth of Water-Stressed Etiolated Squash Hypocotyls Plant Cell Physiol 26 1 15-24 1985
19 Slovik S and Hartung W bull Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves II Model Analysis Planta 18726-36 1992
20 Slovik S and Hartung Wo Compartmental Distribution and Redistribution of Abscisic Acid in Intact Leaves III Analysis of the Stress-Signal Chain Planta 18737-471992
21 Topcuo~lu SF Tuz Stresi Ko~lunda Biiyiittilen Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) Bitkisinde Yasecta Baih Olarak Absisik Asit (ABA) Seviyelerinin De~isectimi Doktora Tezi HO Fen Bilim Ensl Ankara 1987
22 Topcuoglu SF ve Cakrrlar H Tuz Stresinde Biiyiitiilen Ay~ice~i (Helianthus annuus L) Yapraklannda TllZ Konsantrasyonuna ve Ya~ Bagb Olarak Absisik Asit (ABA) Miktanmn Degisectimi Do~a-Tr J of Biology 1479-951990
23 Topcuoglu SF ve Bozcuk S Tuz Stresinde Yetisecttiri1en Ay~i~e~i (Helianthus annuus L) KOklerinde TllZ Konsantrasyonuna ve Y~a B~b Olarak Absisik Asit MiktannlO De~isectimi Doia-Tr J of Biology 1582middot97 1991
24 Walton DC Harrison MA and Cote P The Effects of Water Stress on Abscisic Acid Levels and Metabolism in Roots of Phaseolus vulgaris L and Other Plants Planta (Berl) 131141-144 1976
25 Walton DC bull Biochemistry and Physiology of Abscisic Acid Ann Rev Plant Physiol 31453-489 1980
26 Wolf 0 bull Jeschke WD and Hartung W bull Long Distance Transport of Abscisic Acid in NaCI-Treated Intact Plants of Lupinus albus I Exp Bot 41 593-600 1990
27 Zeevaart IAD Sites of Abscisic Acid Synthesis and Metabolism in Ricinus communis L bull Plant Physiol 59 788-791 1977
28 Zeevaart IAD and Boyer GL Accumulation and Transport of Abscisic Acid and Its Metabolites in Ricinus and Xanthium Plant Physiol 74 934-939 1984
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
59
DiizELTME
Derginin 1991 ylh 12 Cildi 1-12 sayfalan arasmda yaymlanan
AS Gok ve N Kolankayaya ait Arpa Samanmm Biyolojik
Delignifikasyon Sonrasl Enzimatik Hidrolizi ve Seliilolitik
Mikroorganizmalarca KullanIml adh makalede asecta~da verilen sectekiller
sehven basdamanusecttIr
Bu durumu bilgilerinize sunar oziir dileriz
60 070
shy -E -
~ot ~ ~x ~
------ bull 1)50 i O
i ~ JD )lt )JO
bull
X l( i- ltJ
10 - 010
Q 25 ~)
tlltr
7S
ka milot 0 10
Ol
lB 1~0
$elcil 1 Seliilaz enziminin seliilozlu materyale adsorbsiyonu
(e e) Cfp az adsorbsiyonu
(x x) Cfp az aktivitesi (U ml)
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
60
10
- e 10 e bull bull--
- bull1 Ill
j ------- X--X
3D il
xX---shy
-0 Ult
10 X 0 4 16 20 28bull
I~ SUntsi I iat
~ekil 2 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gonntisect
samanm seliilaz enzimi (Cfp az Ak 066 U I ml) ile hidrolizi
(e) Test samam (x-x) Kontrol samam
- 1llE - -- E
xbull x x -x i ~
J ~
11 X
12 16 21
~eki) 3 P chrysosporium hiicre dlsectl ktiltiir SlVlSl ile muamele gonniisect
samamn maserozim (Ak 500 U I gr) enzimi ile hidrolizi
(e-e) Test samam
(x-x) Kontrol samam
f1 lC
~
amp
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
bull
= 61
l e
InlNlilasyan SonIi ISat)
~ekil 4 Pl sajor-caju hUcre dIsectl kiiltii1-SlVlSl ve hUcre He muamele gormU~
samamnda ve sodyum fosfat tamponu ile muamele gonnU~
kontrol samamnda a- seltilaz (Onozuka) 3S (Cfp az ak 1500
U I gr) ve b-maserozim (Ak 500 U I gr) enzimleri ile hidrolizi
(-) Test samam(HUcre) (0-0) Kontrol samam (x-x) Test samam (HUcre dIsect1 kill SlVlSl)
1)
---shy0
_ll
o 1 10
Wi 5UreII I saat I
~ekil 5 Pl sajor-caju hUcre dlsectl kUltUr SlVlSl He muamele gomlU~ samanm seltilaz (ap az Ak 066 U I ml) enzimi ile hidroIizi (bullbull) Test samam (x-x) Kontrol samam
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
62
10
E r
100 1I
i laquo 20
~
- bull_-ebull
X~~ ---x-x
p~ 0 z J~
UrtIM SQraI
~eki1 6 P chrysosporium hiicresi He muamele gormiisect samanda ve
kontrol samarunda C jlavigenanm iiremesi
(-) Test samam
(x-x) Kontrol samam
~ekil 7 P chrysosporium hiicre dlsectl kiiltiir SlVlSl ile muamele gormiisect
samandaCjlavigenamn iiremesi
(bullbull) Test samam
(x-x) Kontrol samam
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__
63 bull
ID
~ Ma~
$ekil 8 Cesectitli yontemlerle delignifiye olmusect samanlarda T viridenin
iiremesi
(A-A) Alkali delignifikasyon
(A-A) Asit deligniftkasyon
() Fungus hiicresi ile muamele gorrniisect saman
(0-0) Fungus hiicre dlsectl kiilttir SlVISl ile mumale gorrniisect saman
(x-x) Sodyum fosfat tamponu ile muamele gorrniisect samano
II
bull bull 0gtraquo -__