"Etik Kültürün Geliştirilmesinde Eğitimin Rolü" Üniversite de Etik Eğitimi

"Etik Kültürün Geliştirilmesinde "Etik Kültürün Geliştirilmesinde

Eğitimin Rolü"Eğitimin Rolü" ÜniversiteÜniversitedede Etik Eğitimi Etik Eğitimi

Dr.Canan ÖzgenDr.Canan ÖzgenUEAM BaşkanıUEAM Başkanı, , FBE MüdürüFBE Müdürü

ODTÜODTÜ

Kamu Görevlileri Etik KuruluKamu Görevlileri Etik Kurulu25 Mayıs 25 Mayıs 20120122

AnkaraAnkara

Bugünün toplumunda etik ne

kadar önemli?

33

Son yıllarda teknolojide ki hızlı gelişmeler,sürdürülebilir bir kalkınma için,

yeni etik yapılanmaları zorunlu hale getirmiştir.

Özellikle, küresel olarak birçok alandave ülkede yaşanan

bilim-teknoloji-endüstri-ekonomi ilişkilerinin tetiklediği,

olumsuz davranışlar,

konunun eğitiminin önemini de gündeme getirmiştir. .

22.04.2322.04.23 Üniversitede Etik EğitimiÜniversitede Etik Eğitimi

44

““Hayatımı,Hayatımı, hiç bir hiç bir kanunkanun olmadığı bir olmadığı bir toplumda geçirdim. Ve bu çok felaket toplumda geçirdim. Ve bu çok felaket bir şeydi. Ama, bir şeydi. Ama, etik davranışlar etik davranışlar için için sadece kanunların sadece kanunların olduğu bir toplum olduğu bir toplum da bunun kadar kötüdür.”da bunun kadar kötüdür.”

Aleksandr Aleksandr SolzhenitsynSolzhenitsyn (1918-2008) Rus yazar, Nobel Ödüllü (1918-2008) Rus yazar, Nobel Ödüllü


55

““Belli Belli ahlaki sorumluluklarahlaki sorumluluklar konusunda, konusunda, genel anlamda genel anlamda uzlaşmayauzlaşmaya varmamış varmamış

toplumlarda, hiçbir toplumlarda, hiçbir kanunkanun kaosukaosu önleyemediönleyemedi..””* *

* * John W. John W. GardnerGardner,, AIEE Professional Ethics AIEE Professional Ethics, 2000, 2000


66

İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER Etik?Etik? DeğerlendirmelerDeğerlendirmeler Üniversitede EtikÜniversitede Etik EğitimEğitim Etik İlkelerEtik İlkeler UEAMUEAM Sonuç ve ÖnerilerSonuç ve Öneriler


77

““EtikEtik bireysel ve sosyal ahlaki bireysel ve sosyal ahlaki deneyimlerimizi deneyimlerimizi sistematik anlama çabasıdırsistematik anlama çabasıdır..””

““Etik Etik ahlak ve onun doğası üzerine,onun ahlak ve onun doğası üzerine,onun temelleritemelleri üzerine yapılan üzerine yapılan düşünce eylemidüşünce eylemi, neyin , neyin

daha doğru, daha iyidaha doğru, daha iyi olabileceğine ilişkin birolabileceğine ilişkin bir arayıştır.arayıştır.””

Akın ErgüdenAkın Ergüden, Felsefe Böl. Bşk., ODTÜ, Felsefe Böl. Bşk., ODTÜ

04/22/2304/22/23 Üniversitede EtikÜniversitede Etik

88

““En az En az değerdeğer harcayan ve en çok harcayan ve en çok değer koruyan eylem.’’değer koruyan eylem.’’

Ioanna Kuçuradi, (1936-) Felsefeci, Türkiye ve Dünya Felsefe Derneği Başkanı, HÜ Prof.


ETİK

ETİKETİK

““EtEtik aynen bir ik aynen bir «jiroskop"«jiroskop",, gibi gibi sürekli ve bilinçli olarak, sürekli ve bilinçli olarak, yön, kararlılık ve denge yön, kararlılık ve denge

sağlayabilmek için kullanılacak bir sağlayabilmek için kullanılacak bir mekanizmadır.”mekanizmadır.”

Ethics Workbook 1999 Ethics Workbook 1999

Üniversitede Etik EğitimiÜniversitede Etik Eğitimi22.04.2322.04.23 99

Sınırların kalkması!!Sınırların kalkması!!20. Yüzyıl felsefecileri20. Yüzyıl felsefecileri

Heidegger, George Gadamer, Richard Rorty

"Herhangi bir cismin önemi ve etkinliği sadece ona bağlı değil, aynı zamanda onun çevresiyle olan iletişimine/etkileşimine bağlıdır. "

Bu nedenle bütün mesleklerin uygulamalarındaki rolleri, toplum ve çevre üzerindeki etkileri ve ilgili eğitim süreçleri etik açıdan değerlendirilmelidir.**

“Çoklu-etkileşim”**Prausnitz,J.M. Prausnitz,J.M. Chem.Eng. Ed.,Winter 1998Chem.Eng. Ed.,Winter 1998..

22.04.2322.04.23 Üniversitede Etik EğitimiÜniversitede Etik Eğitimi 1010

ChagallChagall, , (Sovyet (Sovyet Belarus-Fransa, 1887-Belarus-Fransa, 1887-

1985),1985),Ben ve benim köyümBen ve benim köyüm, ,

1908.1908.22.04.2322.04.23 Üniversitede Etik EğitimiÜniversitede Etik Eğitimi 1111

1212

Gece ve gündüzGece ve gündüz (Escher , Hollandalı Grafik Tasarımcısı)

Kişisel bir olgu.Kişisel bir olgu.““Her ne arasan kendinde bulacaksınHer ne arasan kendinde bulacaksın.”.”

Hacı Bektaş Veli.


Bilgi Çağı/Uzlaşma ÇağıBilgi Çağı/Uzlaşma Çağı ‘’‘’PlehanovPlehanov’a göre toplumsal ilişkilerin ’a göre toplumsal ilişkilerin

oluşumunda ve oluşumunda ve gelişmedegelişmede en belirleyici en belirleyici olan şey, olan şey, üretici güçlerüretici güçler: : teknoloji, teknoloji, işgücü, işgücü, bilim ve bilim ve enerji kaynaklarıdırenerji kaynaklarıdır.’’ .’’

Georgi Georgi PlehanovPlehanov (1856-1918) Rus düşünür, «Tarihte Bireyin Rolü Üzerine» (1856-1918) Rus düşünür, «Tarihte Bireyin Rolü Üzerine»


Bilgi ÇağıBilgi Çağı/Uzlaşma Çağı/Uzlaşma Çağı

Bilgi toplumunda Bilgi toplumunda üçüç önemli önemli üretim üretim faktörü (faktörü (gücügücü)):: İyi yetişmiş insan, Bilgi, Teknoloji

Bu üç faktörün de Bu üç faktörün de kaynağı kaynağı üniversitelerüniversiteler..


BilgiBilgi

Her alanda Her alanda bilgi ve birikimi bilgi ve birikimi bir bir GÜÇGÜÇ ve ve sahibine büyük sahibine büyük sorumluluklarsorumluluklar getirir. getirir.

Bu nedenle, Bu nedenle, üniversitelerdeüniversitelerde eğitimle eğitimle etik etik farkındalık farkındalık yaratmakyaratmak,,

SOSYAL BİR SORUMLULUKSOSYAL BİR SORUMLULUK. .


1616

““Problemimiz var çünkü: liselerde ve Problemimiz var çünkü: liselerde ve üniversiteler de üniversiteler de sınavlarda kopya sınavlarda kopya çekiliyorçekiliyor; veya burs başvurularında ; veya burs başvurularında yalan beyanda bulunuluyor, yalan beyanda bulunuluyor, öğrencilerimiz öğrencilerimiz intihal intihal (aşırma)(aşırma) yapabiliyor ve okul geçmişleri ile ilgili yapabiliyor ve okul geçmişleri ile ilgili yalan söyleyebiliyorlar.yalan söyleyebiliyorlar.

Texas A&M Üniversitesinin 22. Rektörü, Prof. Dr. Robert M. Gates’in 3 Ekim 2002’de yaptığı

Akademik yılın açılış konuşmasından bir alıntı;


1717

Problemimiz var çünkü: bazı iş Problemimiz var çünkü: bazı iş adamlarının adamlarının sahtekarlıklarısahtekarlıkları ve hırsları ve hırsları büyük şirketlerin çökmesine neden büyük şirketlerin çökmesine neden oluyor, yaşanan skandallar, oluyor, yaşanan skandallar, sorumlulukları nedeniyle, pek çok kişiyi sorumlulukları nedeniyle, pek çok kişiyi ilgilendiriyor ve bunlar ilgilendiriyor ve bunlar ülkenin ülkenin ekonomisini olumsuz bir şekilde ekonomisini olumsuz bir şekilde etkiliyor.etkiliyor.


1818

Problemimiz var çünkü: değişik Problemimiz var çünkü: değişik alanlarda alanlarda bazı liderlerbazı liderler dürüstlük dürüstlük şemsiyesi altında, yalan söylüyor ve şemsiyesi altında, yalan söylüyor ve kanun dışı işler yapmakla kanun dışı işler yapmakla suçlanıyorlar.suçlanıyorlar.

Problemimiz var çünkü: bu liderler Problemimiz var çünkü: bu liderler üstelik bizlerin oyları ile seçiliyor.üstelik bizlerin oyları ile seçiliyor.


1919

Problemimiz var çünkü: bilimsel Problemimiz var çünkü: bilimsel sahtekarlık yapana rektör veya sahtekarlık yapana rektör veya yargının (!!!) ceza vermesini bekleyip, yargının (!!!) ceza vermesini bekleyip, birlikte karşı bir tavır göstermiyoruz. birlikte karşı bir tavır göstermiyoruz.

Problemimiz var çünkü: bütün bu Problemimiz var çünkü: bütün bu toplumun suçladığı kişiler, çoğunlukla toplumun suçladığı kişiler, çoğunlukla bizim bizim üniversitelerimizin mezunuüniversitelerimizin mezunu..


2020

Üniversite yöneticileri ve öğretim Üniversite yöneticileri ve öğretim üyeleri olarak, bu problem üyeleri olarak, bu problem karşısında, gözlerimizi kapatıp,karşısında, gözlerimizi kapatıp, bizim bu işte bir sorumluluğumuz bizim bu işte bir sorumluluğumuz yok, yapacağımız bir şey yokyok, yapacağımız bir şey yok diyemeyiz.diyemeyiz.””


2121

Etik bilinçlenmeye Etik bilinçlenmeye ihtiyacımız varihtiyacımız var!!!!!!


Üniversitelerde nÜniversitelerde ne yapabiliriz?e yapabiliriz?


””Bir araştırma Bir araştırma üniversitesiniüniversitesini, parçası , parçası olduğumuz olduğumuz toplumun geliştirilmesitoplumun geliştirilmesi

hedefine odaklamak için, yapılabilecek hedefine odaklamak için, yapılabilecek pragramatik uğraşların merkezinde pragramatik uğraşların merkezinde

etik etik yer almalıdır.”yer almalıdır.”

LaRue Tone LaRue Tone HosmerHosmer, Ethics and the Proper Functions of a University, 1996 , Ethics and the Proper Functions of a University, 1996 Conference of Values in Higher Education, Retrieved on August 16th,2006 Conference of Values in Higher Education, Retrieved on August 16th,2006

from from http://web.utk.edu/~unistudy/ethics96/lth.htmlhttp://web.utk.edu/~unistudy/ethics96/lth.html


Personel (ilişkiler, ilkeler, yönetmelikler)

Yönetim(ilkeler,

yönetmelikler)

Öğretim ÜyesiÖğretim Üyesi(ders,araştırma, yayın, proje)

ÖğrenciÖğrenci (ödev, sınav,tez, yayın)

Üniversitede Üniversitede EtikEtik

22.04.2322.04.23 2424Üniversitede Etik EğitimiÜniversitede Etik Eğitimi

RektörRektörToplumdaToplumda

EtikEtik

2525

Yöneticiler, Danışmanlar ve EğitmenlerYöneticiler, Danışmanlar ve Eğitmenler

““Etik… Etik… kişiselkişisel olduğu kadar olduğu kadar kurumsal kurumsal bir bir olgudur. Başarısız, etik davranışları olgudur. Başarısız, etik davranışları

kolaylaştıran sistemleri kuramayan, kolaylaştıran sistemleri kuramayan, başarısız başarısız liderler liderler de, planlı olarak doğru yoldan de, planlı olarak doğru yoldan

sapmayı düşünen, uygulayan ve bilerek sapmayı düşünen, uygulayan ve bilerek bundan yararlananlarla sorumluluğu bundan yararlananlarla sorumluluğu

paylaşırlar.”paylaşırlar.”

Lynn Sharp Lynn Sharp PainePaine, , M.W. Martin, R. Schinzinger, Ethics in Engineering, Mc Graw M.W. Martin, R. Schinzinger, Ethics in Engineering, Mc Graw Hill, 3rd Ed.1996.Hill, 3rd Ed.1996.


2626

Bilim insanlarının sorumluluklarıBilim insanlarının sorumlulukları** ““Bilimsel dürüstlük,Bilimsel dürüstlük, temelindetemelinde güven güven

duygusunun yattığı bir kavramdır.duygusunun yattığı bir kavramdır. Bütün bilim insanlarının Bütün bilim insanlarının güvene ve güvene ve

dürüstlüğedürüstlüğe dayalı değerleri korumaları dayalı değerleri korumaları gerekmektedir. gerekmektedir.

Güvenli ortamda çalışan kişilerin Güvenli ortamda çalışan kişilerin mutluluğu, mutluluğu, üretkenliği ve verimiüretkenliği ve verimi artar. artar.

Toplumun da bilim insanlarına Toplumun da bilim insanlarına güven ve saygıgüven ve saygı duyması çok önemlidirduyması çok önemlidir..””

*Bilimsel Araştırmada Etik ve Sorunları, TÜBİTAK yayınları, 2002*Bilimsel Araştırmada Etik ve Sorunları, TÜBİTAK yayınları, 2002


‘’‘’Toplumu Toplumu bilimsel yanıltmaya bilimsel yanıltmaya karşı karşı korumak, içme suyunun veya besinlerin korumak, içme suyunun veya besinlerin temizliğini sağlamak gibi bir halk sağlığı temizliğini sağlamak gibi bir halk sağlığı

sürecidir.’’ sürecidir.’’ Prof. Dr. Michael Prof. Dr. Michael FartingFarting, , editöreditör


ÖğrencilereÖğrencilere

Nasıl teknolojinin insanların kişisel ve Nasıl teknolojinin insanların kişisel ve toplumsal toplumsal ihtiyaçları ihtiyaçları ile ilgili olduğunu, ile ilgili olduğunu,

Nasıl bilimin insan Nasıl bilimin insan gereksinimlerine gereksinimlerine bir bir cevap olduğunu ve,cevap olduğunu ve,

Nasıl bunun temel bilimi tetiklediğini, Nasıl bunun temel bilimi tetiklediğini, Nasıl kadın ve erkeklerin Nasıl kadın ve erkeklerin istek ve istek ve

ihtiyaçlarıihtiyaçları gibi hususların akademik gibi hususların akademik programları şekillendirdiğini programları şekillendirdiğini göstermeliyiz. göstermeliyiz.


ÖğrencilerÖğrenciler

Meslek onurunun, şerefinin nasıl muhafaza Meslek onurunun, şerefinin nasıl muhafaza edilip, yükseltilebileceğini, edilip, yükseltilebileceğini,

Çalışanların emeklerinin nasıl Çalışanların emeklerinin nasıl değerlendirilebileceğini,değerlendirilebileceğini,

İşverenine, müşterisine, topluma karşı nasıl İşverenine, müşterisine, topluma karşı nasıl dürüst ve tarafsız olunabileceğini vedürüst ve tarafsız olunabileceğini ve

İlgi alanı çatışması durumunda nasıl İlgi alanı çatışması durumunda nasıl davranılacağını örneklemelerle davranılacağını örneklemelerle öğrenmelidirleröğrenmelidirler..

NASIL?NASIL?


EĞİTİMEĞİTİM


““Sıradan öğretmen anlatır, iyi öğretmen Sıradan öğretmen anlatır, iyi öğretmen açıklar, yetenekli öğretmen yapar ve açıklar, yetenekli öğretmen yapar ve

gösterir, gösterir, gerçek gerçek öğretmen öğretmen esin kaynağı esin kaynağı olurolur.”.”

William A. William A. WardWard, (1921-1994) ABD Yazar, (1921-1994) ABD Yazar


3333

Etik EğitimiEtik Eğitimi

““.....kişi .....kişi etiketik davranmaya, normlara göre hareket davranmaya, normlara göre hareket etmeye zorlanamazetmeye zorlanamaz... ... Bu nedenle, gençlere mümkün Bu nedenle, gençlere mümkün olduğunca erken olduğunca erken değer bilgileri değer bilgileri öğretilmeli ve öğretilmeli ve karşılacakları durumlara göre bu bilgileri nasıl karşılacakları durumlara göre bu bilgileri nasıl ilişkilendirilecekleri hususunda deneyim kazanmaları ilişkilendirilecekleri hususunda deneyim kazanmaları sağlanmalıdır. Bu bilgiler sağlanmalıdır. Bu bilgiler eğer etik yaşamak istersek eğer etik yaşamak istersek ihtiyacımız olacak bilgilerdir. Eğer etik yaşamak için ihtiyacımız olacak bilgilerdir. Eğer etik yaşamak için isteğimizisteğimiz varsa, varsa, etik bilgiye ve etik değerler bilgisine etik bilgiye ve etik değerler bilgisine gereksinimiz olacaktır...gereksinimiz olacaktır...””

Prof. Dr. Ioanna Kuçuradi , Etik 1998


Etik EğitimiEtik Eğitimi““Etik eğitiminin Etik eğitiminin 4 hedefi olmalıdır4 hedefi olmalıdır: : Etik Etik dduyarlılığıuyarlılığı arttırmak,arttırmak, İlgili İlgili standart davranış ilkeleri standart davranış ilkeleri ile ilgili bilgilerin ile ilgili bilgilerin

öğrenilmesini sağlamak, öğrenilmesini sağlamak, Etik Etik karar vermeyi karar vermeyi geliştirmek ve geliştirmek ve Etik davranmak için Etik davranmak için isteğiisteği geliştirmek.”geliştirmek.”M. M. DavisDavis Ethics and the University. London: Routledge Ethics and the University. London: Routledge,, 1999. 1999. W. T. W. T. LynchLynch, “Teaching Ethics in the United States”, IEEE Technol. Soc. Magazine, pp. 27-, “Teaching Ethics in the United States”, IEEE Technol. Soc. Magazine, pp. 27-

36, Winter 1997/199836, Winter 1997/1998


EĞİTİM EĞİTİM (ABET 2000)(ABET 2000) Etik eğitiminin gerekliliği*Etik eğitiminin gerekliliği*::

Mesleki ve Mesleki ve etik sorumluluk etik sorumluluk anlayışı anlayışı kazandırmak,kazandırmak,

Farklı meslek uygulamalarının ve çözümlerinin Farklı meslek uygulamalarının ve çözümlerinin küresel ve toplumsal küresel ve toplumsal etkilerini etkilerini anlamak,anlamak,

Öğrencilerin Öğrencilerin becerilerinibecerilerini geliştirebilmeleri için. geliştirebilmeleri için. İkilemlerle başa çıkabilmeleri,karmaşık etik İkilemlerle başa çıkabilmeleri,karmaşık etik

problemleri anlayabilmeleri,problemleri anlayabilmeleri, Etik liderllik Etik liderllik özellikleri kazanabilmeleri veözellikleri kazanabilmeleri ve Farklı etik problemlere Farklı etik problemlere çözüm çözüm bulabilmeleri bulabilmeleri


3636

EĞİTİM

““......Etik duyarlılık, Etik duyarlılık, eğitimineğitimin başından sonuna başından sonuna kadar, kadar, her dersteher derste, her dersin kendi yapısı ve , her dersin kendi yapısı ve sorunları içerisinde, işlenmesi gereken bir sorunları içerisinde, işlenmesi gereken bir şey. İsterseniz buna şey. İsterseniz buna içsel etik içsel etik diyelim; diyelim; bilgimizin içine sindirilmiş, dışarıda olmayan bilgimizin içine sindirilmiş, dışarıda olmayan etiketik.”.”

Ahmet İnam ( CBT, 29 Şubat 2008), Felsefe Böl. Bşk. ODTÜ

04/22/2304/22/23 Üniversitede EtikÜniversitede Etik

Etik Duyusu: Etik Duyusu: Günümüzde, birçok felsefeci

etiği bir sezgi /duyu etiği bir sezgi /duyu olarak görmektedirolarak görmektedir..““İnsanlar, öngörülebilen bazı davranışları İnsanlar, öngörülebilen bazı davranışları

yapmalarına onları zorlayan yapmalarına onları zorlayan içsel bir etik duyusuna içsel bir etik duyusuna sahiptir. Birçok kişi yapıp etmelerinin, mantık ve sahiptir. Birçok kişi yapıp etmelerinin, mantık ve irdelemelerinden kaynaklandığını inansalar da, irdelemelerinden kaynaklandığını inansalar da, irdelemeleri sadece seçimlerini haklı çıkartmaya irdelemeleri sadece seçimlerini haklı çıkartmaya yarayan mekanizmalardır... yarayan mekanizmalardır... Etik eğitimi Etik eğitimi kişinin kişinin

doğuştan var olan doğuştan var olan etik duyusunu etik duyusunu keşfetmesine ve keşfetmesine ve onun davranışlarımızı nasıl etkilediğini onun davranışlarımızı nasıl etkilediğini

farketmesini sağlar. ..”farketmesini sağlar. ..”

Anthony Tiatorio Anthony Tiatorio http://www.ethicsineducation.com/


http://www.ethicsineducation.com/

Etik DuyusuEtik Duyusu

““dürüstlük, cesaret, sadakat, adalet, saygı, dürüstlük, cesaret, sadakat, adalet, saygı, sorumluluk ve doğruculuksorumluluk ve doğruculuk gibi değerler gibi değerler içsel olmayıp içsel olmayıp eğitim ve deneme eğitim ve deneme ile ailede ile ailede

ve okulda öğrenilebilir. Değerlerin ve okulda öğrenilebilir. Değerlerin içselleştirilmeleri için aktarılmaları gerekir. içselleştirilmeleri için aktarılmaları gerekir. Bunun yanında Bunun yanında etik etik doğuştan var olan bir doğuştan var olan bir duyudur ve aslında, bir de duyudur ve aslında, bir de ahlak duyusu ahlak duyusu

vardır."vardır." Anthony Tiatorio Anthony Tiatorio http://www.ethicsineducation.com/



Etik öğretilebilir miEtik öğretilebilir mi??

Etik DavranışEtik Davranış

""etik davranış etik davranış kişisel-ilgi ile grup kişisel-ilgi ile grup sorumluluğu arasındaki dengedir ve sorumluluğu arasındaki dengedir ve

öğrenilebilir..."öğrenilebilir..."

Anthony Tiatorio Anthony Tiatorio http://www.ethicsineducation.com/




““Eğer üniversite eğitimi ile, kişinin Eğer üniversite eğitimi ile, kişinin mesleğinde etik davranmasını mesleğinde etik davranmasını

sağlayacak sağlayacak değer sistemini değer sistemini yaratmak, yaratmak, iç ahlakını geliştirmek istiyorsak, iç ahlakını geliştirmek istiyorsak,

20 yıl geç 20 yıl geç kaldık demektirkaldık demektir..””

BB.. N. Sethna N. Sethna http://www.southerninstitute.org/Resources-GoodBussiness-Content(16).htm

lÜniversitede Etik EğitimiÜniversitede Etik Eğitimi22.04.2322.04.23 4141

http://www.southerninstitute.org/Resources-GoodBussiness-Content(16).html



Chagall, Chagall, (Sovyet (Sovyet Belarus-Fransa, 1887-Belarus-Fransa, 1887-

1985),1985),Ben ve benim köyümBen ve benim köyüm, ,

1908.1908.22.04.2322.04.23 Üniversitede Etik EğitimiÜniversitede Etik Eğitimi 4242

Etik öğretilebilir miEtik öğretilebilir mi??““Eğer eğitimdeki amacımızEğer eğitimdeki amacımız Öğrenciye zor etik problemleri analiz etmesinde yardımcı Öğrenciye zor etik problemleri analiz etmesinde yardımcı

olacak olacak araçları öğretmeksearaçları öğretmekse,, Etik dilemaları ele almasında yardımcı olacak teoriler, Etik dilemaları ele almasında yardımcı olacak teoriler,

modeller veya yaklaşımlar modeller veya yaklaşımlar öğretmekse, veyaöğretmekse, veya Bazı mesleki etkinliklerin etik sonuçları hakkında onları daha Bazı mesleki etkinliklerin etik sonuçları hakkında onları daha

duyarlı yapmaksa duyarlı yapmaksa veyaveya Bazı örnekleri ve vakaları onlara sunarak, ileride karşılarına Bazı örnekleri ve vakaları onlara sunarak, ileride karşılarına

çıkacak etik dışı bir durumda akıllarında kalan örnekleri çıkacak etik dışı bir durumda akıllarında kalan örnekleri hatırlayarak hareket etmelerini sağlamaksa, hatırlayarak hareket etmelerini sağlamaksa,

O zaman bu amaç kesinlikle karşılanabilir.”O zaman bu amaç kesinlikle karşılanabilir.”

BB.. N. Sethna N. Sethna http://www.southerninstitute.org/Resources-GoodBussiness-Content(16).html





““2000 yıl önce yaşayan 2000 yıl önce yaşayan SoSokkratrat’ın’ınEtiğin Etiğin

--ne yapmamız gerektiğini bilmekne yapmamız gerektiğini bilmek--olduğuna inandığını ve bu bilginin de olduğuna inandığını ve bu bilginin de

öğretilebileceğineöğretilebileceğine inandığını biliyoruz. inandığını biliyoruz.

Ancak, bunu takip eden diğer bir soru da Ancak, bunu takip eden diğer bir soru da

Acaba etik öğrenilebilir miAcaba etik öğrenilebilir mi??””

Carroll Carroll A. B., University of Georgia, A. B., University of Georgia, http://www.uga.edu/columns/030217/news12htmlhttp://www.uga.edu/columns/030217/news12html


4545

EtikEtik ile ilgili ile ilgili iki iki önemli husus:önemli husus:

‘’‘’Takip edilecek bir Takip edilecek bir ilke,ilke, Bu ilkeye uymak ve onu uygulamak Bu ilkeye uymak ve onu uygulamak

için için istekistek..”*”*

*J*J.C. Maxwell, .C. Maxwell, “Business“Ethics, “Business“Ethics, 20032003


Etik ilkeler Etik ilkeler tek yoldur.tek yoldur.

Neyin Neyin doğrudoğru, neyin , neyin adil,adil, neyin insaflı neyin insaflı olduğunun belirlenmesi içinolduğunun belirlenmesi için

Toplumun diğer üyelerine Toplumun diğer üyelerine ne borçlune borçlu olduğumuzun bilinmesi için, olduğumuzun bilinmesi için,

Dürüstlükten, mükemmellikten ve Dürüstlükten, mükemmellikten ve karakterdenkarakterden bahsederken ne bahsederken ne kastettiğimizin anlaşılması için. kastettiğimizin anlaşılması için.


Etik İlkeler Etik İlkeler şu sorulara cevap şu sorulara cevap verebilir:verebilir:

Herkes için Herkes için iyiiyi olan nedir? olan nedir? Görevlerimiz ve haklarımız Görevlerimiz ve haklarımız nelerdir?nelerdir? AdaletAdalet nedir ve nasıl sağlanır? nedir ve nasıl sağlanır? Özgürlük Özgürlük nedir ve nasıl muhafaza edilir?nedir ve nasıl muhafaza edilir? DürüstlükDürüstlük nedir ve nasıl yaratılır? nedir ve nasıl yaratılır?


Etik İlkelerEtik İlkelerBir araştırma üniversitesi programlarının Bir araştırma üniversitesi programlarının

sadece bir parçası olmamalı.sadece bir parçası olmamalı.

Onlar Onlar üniversitenin üniversitenin bir parçası olmalıdır. bir parçası olmalıdır.


NASIL?NASIL?

Üniversitelerde “Üniversitelerde “Onur İlkesininOnur İlkesinin” ” eğitimde başlangıç için çok önemli eğitimde başlangıç için çok önemli olduğunu ve “olduğunu ve “kültür ilkelerininkültür ilkelerinin” de bir ” de bir etik dersinin içeriğinde öğretilmesi etik dersinin içeriğinde öğretilmesi gerektiği savunulmaktadır.gerektiği savunulmaktadır.

S. T. Fleischmann, “Teaching Ethics: More Than an Honor Code”, S. T. Fleischmann, “Teaching Ethics: More Than an Honor Code”, Science and Engineering Ethics, 12, 2, pp 381-389, 2006.Science and Engineering Ethics, 12, 2, pp 381-389, 2006.

Onur İlkesiOnur İlkesi

Metodlar ve YöntemlerMetodlar ve Yöntemler

Etik eğitimiEtik eğitimi Her dönem, en az bir Her dönem, en az bir kez seminer ve kez seminer ve

toplantı itoplantı için konuşmacı davet ederek, çin konuşmacı davet ederek, Etik Öğrenci topluluklarını Etik Öğrenci topluluklarını oluşturup oluşturup

destekleyerek,destekleyerek, Birinci sınıfta Birinci sınıfta yönlendirme derslerinde yönlendirme derslerinde 2-3 saat etik konularını işleyerek2-3 saat etik konularını işleyerekyapılmalıdır.yapılmalıdır.

**S. A. Unger, “How Best to Inject Ethics into an Engineering Curriculum with a S. A. Unger, “How Best to Inject Ethics into an Engineering Curriculum with a Required Course”, Int. J. Engng. Ed. vol 21 (3) pp.373-377, 2005.Required Course”, Int. J. Engng. Ed. vol 21 (3) pp.373-377, 2005.

Metodlar ve Yöntemler (devam)Metodlar ve Yöntemler (devam)

Değişik meslek derslerinde etik Değişik meslek derslerinde etik olguları işlenmeli,olguları işlenmeli,

Her eğitim döneminin son dersini etik Her eğitim döneminin son dersini etik örneklere ayırmalı,örneklere ayırmalı,

Mühendislikte tasarım derslerinde etik Mühendislikte tasarım derslerinde etik problemleri örneklemeli,problemleri örneklemeli,

Teknik eğitimlerde, teknik olmayan Teknik eğitimlerde, teknik olmayan derslerde etik eğitimi vermeliderslerde etik eğitimi vermeli

Stephan Unger (2005)* Stephan Unger (2005)* (devam)(devam)

ODTÜ’den bir Uygulama (2001)ODTÜ’den bir Uygulama (2001)

ODTÜODTÜ’de 50 Bölüm temsilcisi ile 6 ay ’de 50 Bölüm temsilcisi ile 6 ay süren bir çalışma yapılmış ve etik süren bir çalışma yapılmış ve etik eğitimi irdelenmiştir.eğitimi irdelenmiştir.

İşlenmesi öngörülen konularİşlenmesi öngörülen konular::

Öğrencilerde bir bilinç yaratmak için değişik Öğrencilerde bir bilinç yaratmak için değişik derslerde işlenmesi öngörülen konular:derslerde işlenmesi öngörülen konular:

İş etiğiİş etiği Çevre etiğiÇevre etiği Araştırma etiğiAraştırma etiği Yayın etiğiYayın etiği Siyaset etiğiSiyaset etiği MedMedyaya et etiğiiği Internet etiğiInternet etiği Etik teorilerEtik teoriler

Yöntemler, dersler:Yöntemler, dersler:

Zorunlu İngilizceZorunlu İngilizce derslerinde bazı okuma derslerinde bazı okuma metinlerini etik konulardan seçerek,metinlerini etik konulardan seçerek,

Giriş derslerinde 2-3 saat etik konular Giriş derslerinde 2-3 saat etik konular işleyerek ve onur ilkesi üzerinde bilgi işleyerek ve onur ilkesi üzerinde bilgi vererek,vererek,

Serbest ve seçmeli derslerden bazılarını Serbest ve seçmeli derslerden bazılarını felsefe bölümünden seçerek.felsefe bölümünden seçerek.

Tasarım veya benzeri derslerde Tasarım veya benzeri derslerde “etik” “etik” konusunda konusunda seminerlerseminerler düzenleyerek. düzenleyerek.

Elektronik yolla bazı konuları serbest Elektronik yolla bazı konuları serbest yayarak.yayarak.

Etik Etik öğrenci kulüpleri öğrenci kulüpleri oluşturarak.oluşturarak. Bu konuda özel dersler tasarlayarakBu konuda özel dersler tasarlayarak TV programları planlayarak, TV programları planlayarak,

SüreSüre

14 saatlık 14 saatlık birbir kredi veya 24 saatlik kredi veya 24 saatlik ikiiki kredilik ders. kredilik ders.

Çalışma SonuçlarıÇalışma Sonuçları

Bütün programlarda etik bilinçlenme Bütün programlarda etik bilinçlenme için etik eğitimi verilmelidir. için etik eğitimi verilmelidir.

Etik eğitimi dört yıl boyunca çeşitli Etik eğitimi dört yıl boyunca çeşitli şekillerde işlenmelidir. şekillerde işlenmelidir.

ÖnerilerÖneriler Öğrencilere etik ilkeler ve özet olarak Öğrencilere etik ilkeler ve özet olarak yazılmış dökümanlar dağıtmak,yazılmış dökümanlar dağıtmak,

Etik ilkelerin açıklandığı yazıları, web sayfası Etik ilkelerin açıklandığı yazıları, web sayfası adresleri ve özet örnekleri öğrencilerin adresleri ve özet örnekleri öğrencilerin görebileceği, okuyabileceği yerlere görebileceği, okuyabileceği yerlere koridorlara, sınıflara ve laboratuvarlara koridorlara, sınıflara ve laboratuvarlara asmakasmak

yararlı olabilir.yararlı olabilir.


PicassoPicasso,,(1881-(1881-1973)1973) İspanyol İspanyol Ressam, Ressam, 19321932

Aynalı kadınAynalı kadın..

UEAM UEAM Uygulamalı Etik Araştırma MerkeziUygulamalı Etik Araştırma Merkezi


ODTÜODTÜ’de’de, toplumun beklentileri doğrultusunda, , toplumun beklentileri doğrultusunda, etiketik konusunda araştırma ve eğitim konusunda araştırma ve eğitim

çalışmaları ile bu açığı kapatmak,kendi çalışmaları ile bu açığı kapatmak,kendi yapılanmaları ve eğitim hizmetleri ile örnek yapılanmaları ve eğitim hizmetleri ile örnek oluşturmak için bünyesinde çalışmalara 2000 oluşturmak için bünyesinde çalışmalara 2000

de başlayarak,de başlayarak, ODTÜ ODTÜ Uygulamalı Etik Uygulamalı Etik Araştırma Merkezi* Araştırma Merkezi* (UEAM)(UEAM)

20020022 yılındayılında kurkurulmuştur.ulmuştur.

*UEAM in kuruluşunda görev alanlar: Aközer, Aşçıgil, Balamir, Deveci, *UEAM in kuruluşunda görev alanlar: Aközer, Aşçıgil, Balamir, Deveci, Dursunkaya, Y. Ecevit, Ergüden, Güneysu, Güven, Oktar, Özgen, F.Vural, H. Dursunkaya, Y. Ecevit, Ergüden, Güneysu, Güven, Oktar, Özgen, F.Vural, H.

Vural, Zelef, Vural, Zelef,

6363

ODTÜ ODTÜ UYGULAMALI ETİK ARAŞTIRMA UYGULAMALI ETİK ARAŞTIRMA MERKEZİMERKEZİ’nin’nin

(UEAM(UEAM))ÖzgöreviÖzgörevi,, örnek uygulamalarını öncelikle örnek uygulamalarını öncelikle ODTÜ’de başlatarak, toplumda ODTÜ’de başlatarak, toplumda etik bilinci etik bilinci geliştirmekgeliştirmek ve toplumsal yaşamı ilgilendiren ve toplumsal yaşamı ilgilendiren

davranış ve kararların etik ilkeler davranış ve kararların etik ilkeler çerçevesinde gerçekleşmesini sağlamak için çerçevesinde gerçekleşmesini sağlamak için

gerekli gerekli duyarlılıkları topluma duyarlılıkları topluma kazandırmaktırkazandırmaktır..


6464

ODTÜ ODTÜ UEAM’ın gerçekleştirdikleriUEAM’ın gerçekleştirdikleri : :

ODTÜ’de Etik Bilinçlenme Konferansları, paneller, toplantılar, Kongreler düzenlemiştir.Her ay yapılan Perşembe Söyleşileri devam etmektedir. İki Uygulamalı Etik Kongresinin ODTÜ Felsefe Bölümü tarafından düzenlenmesine destek hizmeti vermiş ve bu kongrelerde etik eğitimi konusunda paneller düzenlemiştir.

ODTÜ Onur İlkesiODTÜ Onur İlkesi üzerinde bir komisyon* tarafından üzerinde bir komisyon* tarafından çalışılmış ve önerilen çalışılmış ve önerilen ODTÜ Onur İlkesiODTÜ Onur İlkesi, ODTÜ , ODTÜ Senatosunda, Senatosunda, 20032003 yılında kabul edilmiştir. yılında kabul edilmiştir.

* * Azizoğlu, Önder, Özgen, Turan, YerliAzizoğlu, Önder, Özgen, Turan, Yerli 22.04.2322.04.23 Üniversitede Etik EğitimiÜniversitede Etik Eğitimi

ODTÜ Onur İkesinde kapsanan erdemler:ODTÜ Onur İkesinde kapsanan erdemler: Onur,Onur, Dürüstlük, Dürüstlük, Güvenilirlik,Güvenilirlik, Sorumluluk sahibi olmak,Sorumluluk sahibi olmak,


6666

ODTÜ ONUR İLKESİODTÜ ONUR İLKESİODTÜ topluluğunun her üyesinden, aşağıdaki onur ilkesini ODTÜ topluluğunun her üyesinden, aşağıdaki onur ilkesini

akademik hayatın en temel yapı taşlarından biri olarak akademik hayatın en temel yapı taşlarından biri olarak kabul etmesi ve bu ilkeye sürekli bağlı kalınan bir kabul etmesi ve bu ilkeye sürekli bağlı kalınan bir akademik ortamın oluşması icin gereğini yapması akademik ortamın oluşması icin gereğini yapması

beklenir.beklenir.

""Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nin tüm bireyleri, Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nin tüm bireyleri, güvenilir, sorumluluk güvenilir, sorumluluk sahibi ve sahibi ve onurluonurlu kişiler kişiler olarak, yalnız hak ettikleri başarı ve saygınlığı olarak, yalnız hak ettikleri başarı ve saygınlığı sahiplenirler; olgu, veri ve belgeleri kullanım, sahiplenirler; olgu, veri ve belgeleri kullanım,

değerlendirme ve sunumunda değerlendirme ve sunumunda dürüstdürüst davranırlar.”davranırlar.”


Topluma yönelik:Topluma yönelik:

İlkokul öğrencileri için, etik bilinçlenme İlkokul öğrencileri için, etik bilinçlenme çalışmalarına yönelik çalışmalarına yönelik altı adet etik öykü altı adet etik öykü kitabıkitabı hazırlanmıştır. hazırlanmıştır.

• Yaratıcılık-Hazerfan Ahmet ÇelebiYaratıcılık-Hazerfan Ahmet Çelebi• Kendine güven -Mimar SinanKendine güven -Mimar Sinan• Öğrenme - Marie CurieÖğrenme - Marie Curie• Dürüstlük- KonfiçyusDürüstlük- Konfiçyus• Meraklılık-Evliya ÇelebiMeraklılık-Evliya Çelebi• Sevgi-Yunus EmreSevgi-Yunus Emre


6868

Topluma yönelik:Topluma yönelik:

TMMOB ile birlikte TMMOB ile birlikte Mühendis ve Mühendis ve Mimarlar için Etik İlkeleMimarlar için Etik İlkelerr üzerinde üzerinde çalışılmış. 2004 yılında TMMOB Genel çalışılmış. 2004 yılında TMMOB Genel Kurulunda katkı verdiğimiz ilkeler Kurulunda katkı verdiğimiz ilkeler kabul edilmiştir.kabul edilmiştir.


6969

Eğitime yönelik:Eğitime yönelik:

Fakültelerin her bölümünden bir elemanla Fakültelerin her bölümünden bir elemanla oluşturulan oluşturulan ODTÜODTÜ Etik Eğitim Komisyonu Etik Eğitim Komisyonu tarafından 6 ay süren bir çalışma sonucunda: tarafından 6 ay süren bir çalışma sonucunda:

““Etik eğitimi ile ilgili bir yapı ortaya konmuş ve Etik eğitimi ile ilgili bir yapı ortaya konmuş ve bu yapı Temel İngilizce Bölümü tarafından bu yapı Temel İngilizce Bölümü tarafından İngilizce derslerinde uygulanmaya İngilizce derslerinde uygulanmaya başlanmıştırbaşlanmıştır.”.”


7070

İntihalİntihal (Plagiarism) (Plagiarism) ile ilgili ODTÜ ile ilgili ODTÜ mensuplarını bilinçlendirmek için bir mensuplarını bilinçlendirmek için bir komisyon* uzun süren bir çalışma daha komisyon* uzun süren bir çalışma daha yapmış ve bu konuda yazılı bir metin yapmış ve bu konuda yazılı bir metin hazırlamıştır. Bu metin hazırlamıştır. Bu metin ODTÜ FBE WEBODTÜ FBE WEB sayfasında yer almaktadır.sayfasında yer almaktadır.

* * Akıncı, Atakent, Binatlı, Gedik, ÖzgenAkıncı, Atakent, Binatlı, Gedik, Özgen

EğitimeEğitime yönelikyönelik::


7171

ODTÜ mensuplarını bilinçlendirmek için bir ODTÜ mensuplarını bilinçlendirmek için bir komisyon,* komisyon,* bilimsel yayınların amacı bilimsel yayınların amacı ve bu ve bu yayınlarda aranan ve olmaması gereken yayınlarda aranan ve olmaması gereken özellikler üzerine bir döküman hazırlamıştır. özellikler üzerine bir döküman hazırlamıştır.

* * Akıncı, Binatlı, Dursunkaya, Graves, ÖzgenAkıncı, Binatlı, Dursunkaya, Graves, Özgen

Eğitime yönelik: Eğitime yönelik:

Bilimsel YayınBilimsel Yayın


7272

UEAM nın desteği ile FBE için UEAM nın desteği ile FBE için

FBE, EABD Başkanı, Danışman, Öğrenci, FBE, EABD Başkanı, Danışman, Öğrenci, İzleme Komitesi, Sınav Komitesi’ninİzleme Komitesi, Sınav Komitesi’nin

SorumluluklarınıSorumluluklarını belirleyen bir belirleyen bir ““FBE Davranış İlkeleriFBE Davranış İlkeleri” ”

dökümanı * hazırlanmıştır.dökümanı * hazırlanmıştır.

* * Aközer, Azizoğlu, Önder, Özgen, Platin,Turan Aközer, Azizoğlu, Önder, Özgen, Platin,Turan

Lisansüstü ÖğrencilerLisansüstü Öğrencilere yönelike yönelik::


Öğrencilere Öğrencilere yönelikyönelik::

Tezlerde etikle ilgili, farkındalık yaratmak Tezlerde etikle ilgili, farkındalık yaratmak için, bir için, bir imza sayfası imza sayfası düzenlenmiştirdüzenlenmiştir..

““I hereby declare that all information in this I hereby declare that all information in this document has been obtained and presented in document has been obtained and presented in

accordance with academic rules and ethical accordance with academic rules and ethical conduct. I also declare that, as required by conduct. I also declare that, as required by

these rules and conduct, I have fully cited and these rules and conduct, I have fully cited and referenced all material and results that are not referenced all material and results that are not

original to this work.”original to this work.”737322.04.2322.04.23 Üniversitede Etik EğitimiÜniversitede Etik Eğitimi

Öğrencilere Öğrencilere yönelikyönelik::Sınav Kitapcığında Onur İlkesi imzasıSınav Kitapcığında Onur İlkesi imzası

‘‘’’I have neither given nor received aid in I have neither given nor received aid in this examination nor have I concealed this examination nor have I concealed

any violation of the any violation of the University Honor CodeUniversity Honor Code..’’’’


Öğrencilere Öğrencilere yönelikyönelik::

ODTÜ ODTÜ FBEFBE tarafından, tarafından, Mart 2010’den itibaren, Lisansüstü Mart 2010’den itibaren, Lisansüstü tezlerde tezlerde TURNITINTURNITIN Programının Programının

kullanılması kullanılması ve örtüşmenin ve örtüşmenin %24 %24 den az den az olması olması zorunluluğu getirilmiştir. zorunluluğu getirilmiştir.

7676

OmbudsmanOmbudsman ilk defa, sivil toplum arabulucusu olarak, ilk defa, sivil toplum arabulucusu olarak, İsveçte, 1809 yılında Parlemonto tarafından atanmıştır. İsveçte, 1809 yılında Parlemonto tarafından atanmıştır. Üniversitede Ombustman, üniversite ile ilgili konularda, Üniversitede Ombustman, üniversite ile ilgili konularda, resmi olmayan, kişiye özel yollarla çözüm bulmaya resmi olmayan, kişiye özel yollarla çözüm bulmaya çalışan tarafsız bir kişi demektir.çalışan tarafsız bir kişi demektir.

* * Özgen Özgen

OmbudsmanOmbudsmanla ilgili çalışmalar* yapılmış, la ilgili çalışmalar* yapılmış, yönetmeliği hazırlanmış ve Senatoda, kurulması yönetmeliği hazırlanmış ve Senatoda, kurulması için çalışmalara başlanmıştır. için çalışmalara başlanmıştır.

YönetimYönetime yönelike yönelik::


7777

UEAM tarafından yapılan önerilerle UEAM tarafından yapılan önerilerle Rektörlük tarafındanRektörlük tarafından

ODTÜ Etik KomitesiODTÜ Etik Komitesi İnsan Araştırmaları Kurulu (İnsan Araştırmaları Kurulu (İAK)İAK)

(Human Subjects Committee)(Human Subjects Committee) ODTÜ ODTÜ Hayvan Hayvan Deneyleri YerelDeneyleri Yerel Etik K Etik Kurul urul

((HHADYADYEKEK)) ODTÜ kaynaklı yayınlardaki etik olmayan ODTÜ kaynaklı yayınlardaki etik olmayan

davranışları irdelemek üzere davranışları irdelemek üzere “ODTÜ Yayın Etiği “ODTÜ Yayın Etiği Komitesi” (YEK)Komitesi” (YEK) kurulmuştur.kurulmuştur.


Etkili Eğitim ve AR-GE Semineri Etkili Eğitim ve AR-GE Semineri ODTÜODTÜ 7878

Sonuç ve ÖnerilerSonuç ve Öneriler

Üniversitelerde etik merkezleri,Üniversitelerde etik merkezleri, Üniversitelerde etik eğitimi,Üniversitelerde etik eğitimi, Üniversitelerde etik ilkeleri,Üniversitelerde etik ilkeleri, Üniversitelerde onur ilkesi,Üniversitelerde onur ilkesi, Etik Etik bilinçlenme için, etik bilinçlenme için, etik tartışmaların tartışmaların

yapılacağı ortamlar,yapılacağı ortamlar, konferanslar, konferanslar, panellerpaneller

Etik Öğrenci topluluğu,Etik Öğrenci topluluğu, Ombustman ofisleriOmbustman ofisleri

22.04.2322.04.23

7979

““Karanlığı lanetlemektense bir mum Karanlığı lanetlemektense bir mum da siz yakın.da siz yakın.””

KonfüçyusKonfüçyus 22.04.2322.04.23 Üniversitede Etik EğitimiÜniversitede Etik Eğitimi

Van Gogh, Gauguin‘nin sandalyesi Kitap ve mumla.

http://galeria.klp.pl/p-3779.html

8080

““Müsbet bilimlerin temellerine Müsbet bilimlerin temellerine dayanan, güzel sanatları dayanan, güzel sanatları seven, seven, fikir terbiyesindefikir terbiyesinde olduğu kadar beden olduğu kadar beden terbiyesinde de kabiliyeti terbiyesinde de kabiliyeti artmış ve yükselmiş olan artmış ve yükselmiş olan erdemli,erdemli, kudretli bir nesil kudretli bir nesil yetiştirmek ana siyasetimizin yetiştirmek ana siyasetimizin açık dileğidir.açık dileğidir.


Bir milleti özgür, bağımsız, görkemli, yüce bir Bir milleti özgür, bağımsız, görkemli, yüce bir toplum halinde yaşatan toplum halinde yaşatan terbiyedir terbiyedir ve onu tutsak ve onu tutsak

yapan, sefalete iten de bunun yokluğudur.” yapan, sefalete iten de bunun yokluğudur.”

Mustafa Kemal AtatürkMustafa Kemal Atatürk


Documents

"Etik Kültürün Geliştirilmesinde Eğitimin Rolü" Üniversite de Etik Eğitimi