E S P E R OGlasilo esperantskega društva Maribor

poletje • 2017 • Somero

ISSN 2463­8323

Zakaj Preih? Ob izidu knjige Doberdo

Alma M. Karlin je bila tudi esperantistska

Esperanto na Vzhodnem Timorju8. marec

Esperanto, skupni jezik Japonskeolimpijade

Iz vsebine te tevilke:

Zakaj izginjajo jeziki?

Delovanje drutva v zadnjem obdobju

Usoda esperantista v Rusiji

Azijska karavana na 6. Afriki kongresesperantaIz preteklosti

Nekaj o Londonskem esperantskem klubu

Zakaj se ljudje ne uèijo esperanta?

130 letesperanta

130 jarojde la lingvointernacia

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

2

La vorto de la redaktoroKomence de la Informilo ni informas vin pri la agado denia societo en la lasta periodo kaj pri partopreno de niajmembroj en diversaj okazaĵoj.La centra kotribuaĵo de la aŭtoro Vinko Ošlak rilatas aleldono de la traduko al Esperanto de romano Doberdode Preihov Voranc. La libron eldonis eldonejo Preihovaustanova el Ravne na Korokem kune kun la Esperanto­Societo de Maribor. La kompleta financa kosto estiskovrita de la eldonejo kaj la slovenaj esperantistoj estastaskigitaj ke ĉi tiun romanon ili distribuu tra la mondo.

La sekva kontribuaĵo estas dediĉita al la 20­a datrevenode la ekzisto de Asocio por Europa Konscio, kiun fondiskaj plejmulte konsistigas la mariboraj esperantistoj.Jernaja Jezernik atingis novajn konojn pri Alma M. Karlin,pri kio ŝi raportas en sia kontribuaĵo.Virineja Kajzer tradukis el la rusa artikolon pri la sorto derusa esperantisto.Aliaj kontribuaĵoj atingis nin el eksterlando.La unuan el ili sendis Anica Page el Londona E­klubo(LEK) kiu priskribas aktivadon de tiu klubo.

Sekvas kontribuo de la ĵurnalisto Amir Ferkri el Teheranokiu proponas Esperanton kiel oficialan lingvon dum lasekvaj Olimpikoj en Japanio. Plie troviĝas tradukoj alEsperanto de poemoj de ŝeiko Mosleh­od­din Sadia, unuel la plej gravaj poetoj en la persa lingvo (naskita en 1184en Shiraz kaj mortinta en 1281 samurbe en Persio).Tradukis dr. Keyhan Zanjani el Teherano.

Nova redaktorino de Revuo Esperanto Anna Striganova(kiu redaktas la revuon kune kun sia edzo Dimaevèenko) verkis pri la 8­a de marto (Tago de Virinoj).

La akompano de Heidi Goes komenciŝas en nia Informiloper raporto pri la kongreso de tri najbaraj landoj,Indonezio, Australio kaj Novzelando en Bandungo(Indonezio), kiun por ni verkis Ilia Sumilfila Devi, laindonezianino kiun Heidi instruis pri Esperanto. En tiunumero Heidi mem skribas pri sia instruado de Esperantoen Orienta Timoro.Ni trovis kelkajn tekstojn el la pasinteco, kiujn nirepublikigas por vi.

Mario VetrihTradukis Zlatko Tiljar

Beseda urednikaNa zaèetku glasila vas seznanjamo z delovanjem naegadrutva v zadnjem obdobju ter udelebe naih èlanov nadrugih dogodkih.Osrednji prispevek avtorja Vinka Olaka se nanaa naizid prevoda v esperanto ­ romana DoberdobPreihovega Voranca. Prevod je izdala Preihovaustanova iz Raven na Korokem skupaj z Esperantskimdrutvom v Mariboru. Celotni finanèni dele je bil pokrits strani Preihove ustanove, slovenski esperantisti pa sozadoleni, da ta prevod posredujejo esperantistom iromsveta.Naslednji prispevek je posveèen 20. obletnici obstojaDrutva za evropsko zavest, ki so ga ustanovili in gaveèinoma sestavljajo mariborski esperantisti.Jerneja Jezernik je prila do nekaterih novih spoznanjglede Alme M. Karlin, kar je zapisano v njenem prispevku.Virineja Kajzer je iz ruèine prevedla prispevek o usodiruskega esperantista.Ostali objavljeni prispevki so prispeli iz tujine.Prvi prispevek iz tujine nam je poslala Anica Page izlondonskega esperantskega kluba (LEK), ki opisuje delotega kluba.Sledi prispevek novinarja Amirja Fekrija iz Teherana, kipredlaga, da bi naj slubeni jezik na predstojeèiholimpijskih igrah na Japonskem bil esperanto. Obnjegovem prispevku je e prevod v esperanto pesmiejka Mosleh­od­din Sadia, enega najveèjih pesnikovperzijskega jezika (rojen leta 1184 v irazu, umrl leta1281 v istem kraju ­ Perzija/Iran). Prevod je delo dr.Keyhana Zanjanija, esperantista prav tako iz Teherana.Nova urednica revije Esperanto Anna Striganova (revijourejata skupaj z moem Dimo evèenko) je zapisalasvoje spomine na 8. marec.Sled o Heidi Goes se je zaèela v naem glasilu sporoèilom o Kongresu treh sosednjih deel: Indoneziji,Australiji in Novi Zelandiji v Bandungu v Indoneziji, ki gaje za nae glasilo napisala Ilia Sumilfila Devi, Indonezijka,ki jo je Heidi uèila esperanta. V tej tevilki Heidi pie osvojem pouèevanju esperanta na Vzhodnem Timorju.Nali smo nekaj zapisov iz preteklosti, ki smo jih za vasponatisnili.

Mario Vetrih

EnhavoAgado en la unua duono de la jaro 3Kial Preih? ... 7Kial malaperas la lingvoj? .. 13Alma M. Karlin estis ankaŭ esperantistino …….. 15Kiom signifas 130 jaroj de lingvo internacia? . 17Iom pri Londona Esperanto­Klubo ....21La esperantista sorto en Sovetio .. 23Esperanto la komuna lingvo de la Japana olimpiko 25La 8­a de marto ...... 27Esperanto en Orienta Timoro .... 29Azia karavano en la 6­aAfrika Kongreso de Esperanto ., 31El la pasinteco ..... 34Kial oni ne lernas Esperanton ...... 36En memoro de Zlatko Malek .... 37

Vsebina:Delovanje drutva v zadnjem obdobju .. 3Zakaj Preih?.. 7Zakaj izginjajo jeziki? . 13Alma M. Karlin je bila tudi esperantistka . 15Kaj pomeni 130 let mednarodnega jezika? . 17Nekaj o Londonskem esperantskem klubu . 21Usoda esperantista v Rusiji .. 23Esperanto, skupni jezik japonske olimpijade . 258. marec .. 27Esperanto na Vzhodnem Timorju ... 29Azijska karavana na6. Afriki kongres esperanta .. 31Iz preteklosti . 34Zakaj se ljudje ne uèijo esperanta? . 36V spomin Zlatku Maleku 37

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

3

El inter kelkaj pasintaj sed ankoraŭ nepriskribitajokazadoj necesas mencii viziton de la prezidanto deEŭropa Esperanto­Unio, irlanda diplomato doktoroSeán Ó Riain en aŭtuno 2016 en nia societo. Lipriskribis al ni kiel Irlandanoj perdis sian lingvon kajatentigis nin ke io simila ne okazu ankaŭ al ni.

Od nekaterih minulih e ne zabeleenih dogodkovvelja omeniti obisk predsednika Evropske esperantskezveze in med drugim irskega diplomata dr. Seána ÓRiaina v jeseni 2016 v naem drutvu. Slednji nam jeopisal kako so Irci izgubili svoj jezik in nas opozoril, dase ne bi kaj podobnega zgodilo tudi nam .

Al sinjoro Seán Ó Riain ni donacis du librojn en Esperanto deVinko Olak. | Gospodu dr. Seánu Ó Riainanu smo podarili

dve knjigi v esperantu avtorja Vinka Olaka.(Foto: Zdravko Kokanoviæ)

Gastprelego de Seán Ó Riain en ESM | Gostovanje dr.Seána Ó Riainana v EDM (Foto: Zdravko Kokanoviæ)

En novembro 2016 gegimnazianoj de la UnuaGimnazio en Maribor prezentis en Salono de moder­naj Artoj sian projektlaboraĵon pri Mariboraj gravajfamilioj inter du militoj. Inter aliaj la gimnazianojesploris familion Haas. Pri la familio parolis filinoj deHerta Haas (kiu estas filino de Priska kaj Henriko Haas­ fondintoj de la E­societo): Srmena kaj Cvetana Krstev

Meseca novembra 2016 so dijaki Prve gimnazije izMaribora v Salonu sodobnih umetnosti pred tevilnimobèinstvom predstavili svoje projektno delo o Mariboruin druinah med obema vojnama. Med drugim so dijakiraziskali zgodovino slavne mariborske druine Haas.O druini sta tudi govorili hèeri Herte Haas ­ sestri dr.Srmena in dr. Cvetana Krstev.

Fratinoj Srmena kaj Cvetana Krstev | Sestri Srmena in Cvitana Krstev

Agado en la unua duono de la jaroDufoje monate okazas konversaciaj renkontiĝoj, kiujngvidas Zdenka Rojc kaj fojfoje Izidor Golob. Larenkontiĝojn partoprenas antaŭ ĉio membroj dedaŭriga kurso, sed ankaŭ aliaj membroj de nia societokaj eĉ du membroj de la »frata« fevojiosta E­societo.La celo de la renkontiĝoj estas ke la progresantajkursanoj de la daŭriga kurso ankaŭ aktive uzuEsperanton – do por laŭeble paroli.

Drutveni dogodki v zadnjem èasuDvakrat meseèno potekajo konverzacijska sreèanja,ki jih praviloma vodi Zdenka Rojc oz Izidor Golob.Sreèanj se udeleujejo predvsem sluateljinadaljevalnega teèaja, kakor tudi drugi èlani naegadrutva in dva èlana "sestrskega" drutva ED(eleznièarsko esperantsko drutvo). Namen sreèanjje, da bi napredujoèi teèajniki tudi aktivno uporabljaliesperanto torej, da bi èim veè govorili.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

4

Meseca decembra 2016 je Literarna hia imela vgosteh vidno hrvako esperantistko Spomenkotimec, ki je predstavila svojo novo knjigo, tokrat ne vesperantu ampak v hrvakem jeziku Dom u srednjojEvropi.

Boidar Brezinèak Bagola prezentas la verkon de Spomenkatimec | Boidar Brezinèak Bagola predstavlja delo Spomenke

timec (Foto: Zdravko Kokanoviæ)

Obiskovalci v Literarni hii | Vizitantoj en la Literatura Societo(Foto: Zdravko Kokanoviæ)

Istega meseca je sledila predstavitev prevodaPreihovega vojnega romana Doberdob v esperanto,ki sta ga izdali Preihova ustanova in Esperantskodrutvo iz Maribora. Roman je brezplaèno prevedelesejist, pisatelj, filozof in prevajalec Vinko Olak, ki jepri ÈZP Voranc e leta 1997 izdal knjigo Pojasniloprijatelju o esperantu.Predstavitev je potekala na gradu v Ravnah naKorokem. Prisotne sta pozdravila v imenu Mestneknjinice njena direktorica mag. Irena Oder ter upanobèine Ravne na Korokem ter predsednik Preihoveustanove dr. Toma Roen.

mag. Irena Oder kaj d­ro Tomaž Rožen salutis la ĉeestantojn| mag. Irena Oder in dr. Toma Roen sta pozdravila prisotne

La prezenton garnis muzika grupo Hedera Vento kiu kantasankaŭ en Esperanto | Predstavitev je popestrila glasbena

skupina Hedera Vento, ki poje tudi v esperantuOsrednji dogodek ob koncu minulega leta je bilaproslava ob Zamenhofovem dnevu 10. decembra2016. Proslave se je udeleilo 34 esperantistov izMaribora ter iz blije in daljnje okolice..Jerneja Jezernik nam je predstavila slovenskopisateljico Almo M. Karlin. Tokrat je pojasnila novaspoznanja o pisateljièini povezavi z esperantom.Vinko Olak nam je predstavil svoj prevodPreihovega vojnega romana Doberdob v esperanto,kako je do njega prilo, zakaj prav to delo...

En decembro Literatura Societo de Maribor (Literarnahia) gastigis gravan kroatian esperantistinonSpomanka timec, kiu prezentis sian novan libron,ĉi­foje ne en Esperanto sed en la kroata lingvo »LaDomo en Mezeŭropo«.

La saman monaton sekvis prezento de la traduko deromano de Preihov Voranc Doberdo en Esperantoneldonita per la mono de la eldonejo »Preihovaustanova« kune kun la E­societo de Maribor. Laromanon senpage tradukis Vinko Ošlak, kiu ĉe laeldonejo Voranc en 1997 eldonis sian slovenlingvanlibron Klarigo al amiko pri Esperanto.La prezento okazis en la kastelo de la urbo Ravne naKoroškem. La ĉeestantojn salutis nome de la urbabiblioteko direktorino mag. Irena Oder kaj la urbestrode Ravne na Korokem kaj direktoro de Preihovaustanova, doktoro Toma Roen.

La centra evento fine de la pasinta jaro estis prifestode Zamenhof­Tago la 10­an de decembro 2016. Enla prifesto ĉeestis 34 esperantistoj el Maribor kajproksima kaj malproksima ĉirkaŭaĵo.Jerneja Jezernik prezentis al ni slovenan verkistinonAlma M. Karlin. Ĉi­foje ŝi klarigis siajn novajn eksciojnpri la verkistinaj kontaktoj kun Esperanto.Vinko Olak prezentis al ni sian tradukon de Doberdomilta romano de Preihov Voranc en Esperanto, kieloklazis, kial ĝuste ĉi tiu romano...

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

5

Jerneja Jezernik pojasnjuje, kako je Alma M. Karlin bilapovezana z esperantom (Foto: Zdravko Kokanoviæ)

Tudi letos smo se udeleili osrednjega dogodkaTedna vseivljenjskega uèenja ­ Parade uèenja, kise je odvijala 17. maja 2017 v Vetrinjskem dvoru.

Vinko Olak predstavlja knjigo Doberdo(Foto: Zdravko Kokanoviæ)

Prezento de nia Societo dum Parado de Lernado | Predstavitev drutva na Paradi uèenja (Foto: Zdravko Kokanoviæ)

Od letonjih dogodkov velja omeniti sreèanje, ki ga jeob 100. obletnici smrti L. L. Zamenhofa 15. aprilaorganiziralo Zdruenje za esperanto Slovenije znazivom Dan za esperanto.

Udeleenci dogodka Dan za esperanto, Ljubljana, tefanova 11

V istem èasu se je odvijal Teden ljubiteljske kulture.Tudi tokrat smo (18. maja) pripravili predstavitevdrutva v prostorih kjer se obièajno sreèujemo ­ vprostorih Mestne èetrti Center, Kacova 1.

Letonje sreèanje esperantistov s posvetom se jeodvijalo 20. maja na Polevem. Sreèanja in posvetase je udeleilo 23 esperantistov. Na posvetu smoobravnavali pisno gradivo Programska usmeritev vosnutku.

Inter la ĉi­jaraj okazaĵoj indas mencii renkontiĝon kiunlige al 100­jariĝo de la morto de L.L.Zamenhof la 15­ande aprilo organizis Slovena Esperanto­Ligo sub latitolo Tago por Esperanto.

Ankaŭ ĉi­jare ni partoprenis en la centra evento»Semajno de tutviva lernado« ­ Parado de lernado,kiu okazis la 17­an de majo 2017 en Vetrinjski dvor.

Samteme okazis »Semajno de amatora kulturo«.Ankaŭ en tiu okazo ni preparis (la 18­an de majo)prezenton de la Societo en la ejoj kie ni kutimerenkontiĝas – ejo de la Kvartalo Center, Kacova 1

La ĉi­jara konsulta renkontiĝo de slovenajesperantistoj okazis la 20­an de majo en Polevo.Partoprenis 23 esperantistoj. Dum la konsultiĝakunveno ni traktis skriban materialon »Programajevolu­direktoj«

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

6

Po posvetu in kosilu smo se udeleenci sreèanja inposveta odpravili na ogled domaèije Josipa Jurèièa inkljub deevnemu vremenu nadaljevali prijetnodruenje.Jurèiè je s svojimi deli postavil trdne temeljeslovenskemu pripovednitvu; napisal je prvi slovenskiroman Deseti brat, vrsto daljih pripovedi, prvoslovensko tragedijo Tugomer in vrsto kratkih proznihpripovedi.Jurèièeva domaèija je danes etnografski muzej naprostem. Hio sestavlja pet opremljenih prostorov:vea s èrno kuhinjo in ognjièem, »hia«, »kamra«, nadrugi strani vee »tiblc« in klet.

Dogovorili smo se, da se sprejmemo pobudo zaizdelavo logotipa ZES, ki bo poveèal prepoznavnostdejavnosti.Razpravo o dokumentu in zbiranje predlogovnadaljujemo do jeseni.V drugem delu je bil obravnavan osnutek predlogaEvropski esperantski zvezi »Stalièa o uporabiesperanta v Evropski uniji«. Osnutek je predstavilToma Longyka. Nekaj udeleencev je e podalosvoja gledanja (delovni ­ uradni jezik, prehodnoobdobje, preciznost esperanta, esperanto naposlovnem podroèju).

Partoprenatoj en de la renkontiĝo en Polževo | Udeleženci srečanja na Polževem (Foto: Zdravko Kokanović)

Panorama rigardejo en Polevo | Razgledna toèka naPolevem (Foto: Zdravko Kokanoviæ)

Bieno de Josip Jurèiè en Muljava | Domaèija Josipa Jurèièana Muljavi (Foto: Zdravko Kokanoviæ)

Ni interkonsentis akcepti la iniciaton de Peter Grbecellabori logotipon de Slovena E­Ligo, kiu pligrandigosla rekonecon de la aktivadoj.La diskuto pri la proponita dokumento kaj kolektadode proponoj por la logotipo estas daŭrigata ĝis aŭtuno.En la dua parto ni pridiskutis proponon por EŭropaEsperanto­Unio »Starpunktoj pri la uzo de Esperantoen Eŭropa Unio”. La proponon prezentis TomažLongyka. Kelkaj partoprenantoj donis siajn rimarkojn(labora oficiala lingvo, transira periodo, precizeco deEsperanto, Esperanto en la negoca sfero).

Post la konsultiĝo la partoprenantoj vizitis kamparananbienon de Josip Jurčič kaj malgraŭ la pluva veterodaŭrigis agrablan amikumadon.Jurèiè en siaj verkoj fundamnetis slovenan literaturanprozan verkadon verkinte la unuan slovenlingvanromanon »La deka frato«, aron da longaj noveloj, launuan slovenan tragediteatraĵon »Tugomer« kaj aronda malongaj prozaj rakontoj.La bieno de Jurèiè estas nuntempe etnografia muzeosurkampe. En la Domo troviĝas kvin ejoj kunekspoziciaĵoj; Nigra kuirejo kun forno, »hiša« (domaĵo),»kamra« (kamero) kaj aliflanke de la kuireja spaco»tibic« (...?) kaj »klet« (vinejo).

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

7

Okaze de la apero de la granda slovena primilitaromano Doberdo elplume de la slovena klasikuloLovro Kuhar Preihov Voranc en esperantatraduko en komuna eldono de »Preihovaustanova« en la komunumo Ravne na Korokemkaj de Esperanto­societo Maribor mi kiel latradukinto volas al la interesitoj klarigi, kial mi antaŭjaroj komencis traduki ĝuste tiun ĉi aŭtoron kaj tiunĉi lian tekston – kaj kio min spronis tion ĉi traduki enla internacian lingvon Esperanton. Tiujn ĉi pensojnmi cetere diris dum ĉiuj ĝisnunaj prezentadoj,aranĝitaj en Ravne na Koroškem, en Mariburgo(Maribor) kaj en Slovenburgo (Slovenj Gradec),tamen la valoro de la libro kaj de ĝia aŭtoro meritastion ĉi kompili kaj redakti en la formon de tiu ĉinotaĵo.

Ob izidu velikega slovenskega vojnega romanaDoberdob izpod peresa slovenskega klasika LovraKuharja Preihovega Voranca v esperantskemprevodu v skupni izdaji Preihove ustanove v obèiniRavne na Korokem in Esperantskega drutvaMaribor, bi kot prevajalec rad zainteresiranimpojasnil, zakaj sem se pred leti lotil prevajanja pravtega avtorja in tega njegovega besedila in kaj meje spodbudilo, da sem to prevedel v mednarodnijezik esperanto. Te misli sem sicer povedal na vsehtreh dosedanjih predstavitvah, ki so bile pripravljenev Ravnah na Korokem, v Mariboru in v SlovenjGradcu, a veljava knjige in njenega avtorja sizaslui, da to zberem in uredim tudi v obliki tegazapisa.

Tradukisto Vinko Olak kun la libro Doberdo | Prevajalec Vinko Olak s knjigo Doberdo

Kial Preih?Mia unua memoro, de kiu mi neniel povas »liberiĝi«atingas la trian jaron de mia aĝo, kiam miaj gepatrojmin duone portis, duone trenis sur la neĝplena vojoel Fara ĉe Prevaliso (Prevalje) ĝis Kotlje, por tiereverenci al la memoro je la tiam mortinta verkistoLovro Kuhar. En mia memoro troviĝas neniu vorto,sed nur la bildo de tiu longa peniga vojo kaj lascenaĵo de la aspergado, por kiu mi ne scias, ĉu ĉiestis adresita al la sepultita korpo aŭ nur al tiesfotografaĵo, kiel niatempe restis preskaŭ la nuraformo adiaŭi de la mortinto antaŭ ties entombigo.

Zakaj Preih?Moj prvi spomin, ki se ga nikakor ne morem»znebiti«, sega v tretje leto moje starosti, ko so mestari pol nosili, pol vlekli po zasneeni cesti izFare pri Prevaljah do Kotelj, da bi se tam poklonilispominu na tedaj umrlega pisatelja Lovra Kuharja.V mojem spominu ni nobene besede, ampak samoslika tiste dolge naporne poti in prizor kropljenja, zakaterega ne vem, ali je veljalo naparanemu trupluali pa samo njegovi fotografiji, kakor je danesskoraj e edina oblika slovesa od umrlega predpogrebom.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

8

Mia patro, ĉe kiu mi kreskis, kaj mia duonpatrino,kiu por mi estis modela kaj eduka patrino, ne legisla librojn de Kuhar. La duonpatrino bone konis laedzinon de Kuhar kaj pri tio ofte rakontis, kaj la patrohavis estimon por la »komunisto, kiu pledis por lakamparanoj, kiujn la komunista povo cetere tremalbone traktis«. Tiam mi ankoraŭ ne sciis, ke lagrandulo el Kotlje distingiĝis ankaŭ kun aliaj belajhomaj trajtoj. Tiel mi pli poste de la homoj, kiuj tiontravivis, eksciis, ke li el sia malsanuleja ĉambro enSlovenburgo ne permesis depreni krucifikson, kielsuper tiu kristana simbolo agresis la germanajokupatoroj, kiam ili dum kvar jaroj ekregis en tiu ĉiparto de la slovena teritorio, kaj post la milito baldaŭankaŭ la liberigantoj. Nek la unuaj nek la sekvaj surla vandoj de la publikaj institutoj toleris la krucifikson– kaj finfine tiel la unuaj kiel ankaŭ la duaj estisforĵetitaj sur la tombejon de la historio, sen krucifiksokompreneble, kiel por ili decas.Preih atestas, ke li komunisto vere estis kaj tion neludis, eĉ malpli tion uzis por propra intereso. En tiusenco li estas elstara fenomeno en Slovenio kaj enla tuta Eŭropo kaj li valoras honoran kaj dankemanrememoron. Per tio mi ne laŭdas lianmondpercepton, kiu estis la aperaĵo de certa tempokaj cirkonstancoj, sed lian koron, kiu estis, kion enĝin deponis lia pia patrino kaj kion montris al li liahonesta patro.

Moj oèe, pri katerem sem odraèal, in maèeha, kimi je bila vzgledna kruna in vzgojna mati, nistabrala Kuharjevih knjig. Maèeha je dobro poznalaKuharjevo eno in je o tem veèkrat pripovedovala,oèe pa je imel spotovanje do »komunista, ki se jezavzemal za kmete, s katerimi je komunistiènaoblast sicer zelo grdo delala«. Tedaj e nisem vedel,da se je veliki Hotuljèan odlikoval e z drugimi lepimièlovekimi potezami. Tako sem pozneje od ljudi, kiso to sodoivljali, izvedel, da iz svoje bolnike sobev bolnici v Slovenj Gradcu ni dovolil sneti kria,kakor so se nad tem krèanskim simbolom znaalinemki okupatorji, ko so za tiri leta zavladali v temdelu slovenskega ozemlja, po vojni pa kmalu tudiosvoboditelji. Ne prvi in ne drugi na stenah javnihustanov in krajev niso trpeli kria na koncu pa soprvi in drugi bili odloeni na pokopalièu zgodovine,brez kria seveda, kakor jim pristoji.

Preih preprièuje, ker je komunist resnièno bil intega ni igral, e toliko manj, da bi iz tega iztril kajzase. V tem smislu je izreden pojav na Slovenskemin v vsej Evropi in vreden èastnega in hvalenegaspomina. S tem ne hvalim njegovega nazora, ki jebil pojav èasa in okolièin, paè pa njegovo srce, kije bilo, kar je vanj polagala njegova pobona matiin kar mu je kazal njegov poteni oèe.

Sed ĉar ni pri tio poste ofte interparolis, mi kuncerteco scias, ke temis pri la morto kaj entombigode la verkisto Kuhar.

A ker smo se doma o tem e veèkrat pogovarjali,zagotovo vem, da je lo za smrt in pokop pisateljaKuharja.

Kial Doberdo?Okazis dum la 70­aj jaroj, kiam sidis kune en lakafejo de la hotelo Orel en Mariburgo la poetoVladimir Gajek, Ante Trstenjak, la filo de renomapentristo kun la sama nomo, kaj mia sensignifo.Kompreneble ni interparolis pri literaturo. AnteTrstenjak estis nekredebe instruita kaj inteligentahomo. Parte li vivtenis sin per matematikaj enigmoj,kiujn li sendis publici en la mondon. Cetere liposedis ekstraordinaran informitecon pri literaturokaj historio. El interparoloj kun li mi kiel literaturakomencanto lernis pli da historio ol el lernejajlernolibroj. Mi ne scias, kiel ni atingis la temon, sedsubite Trstenjak ĵetis sur la tablon surprizan aserton,ke por li la plej granda slovena prozisto estas LovroKuhar. Kiel do, ja ni per la lerneja normado tamenĉiuj estis adeptoj de Ivan Cankar. Ne temis pri tio,ke oni Preihon prenis por malgranda, sed por prenilin por la plej granda, tio debatiĝis de ladefendomuro de la lerneja scio.En tiu tempo mi tiun por mi novan kaj surprizanrigardon al la slovena prozo ankoraŭ ne povisakcepti, sed dum ĉiuj jaroj pli poste en mi aŭdiĝiskaj min defiis al konfrontiĝo kun mia renomasamgentano kaj preskaŭ samlokano. Mi bezonismultan maturiĝon kaj elprovojn por finfine hisi lablankan flagon de kapitulaco kaj rekoni: Jes, kielajn, Preih estas la plej granda!

Zakaj Doberdob?Bilo je v sedemdesetih letih, ko smo sedeli v kavarnihotela Orel v Mariboru pesnik Vladimir Gajek, sinznanega slikarja Anteja Trstenjaka, tudi sam Ante,in moja nepomembnost. Govorili smo kajpada oliteraturi. Ante Trstenjak je bil neverjetno izobraenin inteligenten èlovek. Delno se je preivljal s tem,da je v matematiène èasopise po svetu poiljalmatematiène uganke, ki jih je sam sestavljal. Sicerpa je imel izreden razgled po knjievnosti inzgodovini. Iz pogovorov z njim sem se kot mladliterarni zaèetnik nauèil veè zgodovine, kakor pa izolskih priroènikov. Ne vem, kako smo prili na totemo, a nenadoma je Trstenjak vrgel na mizoosupljivo trditev, da je zanj najveèji slovenskiprozaist Lovro Kuhar. Kako, saj smo bili po olskiformiranosti vendar vsi cankarjanci. Ni lo za to, dabi imeli Preiha za majhnega, a da bi bil pravnajveèji, to se je odbijalo od obzidja olskega znanja.

Tedaj tega zame novega in presenetljivega pogledana slovensko prozo e nisem mogel sprejeti, a vsaleta pozneje se je v meni oglaal in me izzival vsooèenje z mojim znamenitim rojakom in skorajsokrajanom. Potrebno je bilo precej zorenja inpreizkuenj, da sem nazadnje izobesil belo zastavopredaje in si priznal: Ja, kakor koli e, Preih jenajveèji!

Ke mi elektis inter ĉiuj verkoj de Prežih ĝusteDoberdon, tio ne okazis pro la proksimiĝinta jubileode la terura okazado ĉe la fronto de Soča / Isonzo,kiu faras la objekton de tiu granda romano, tiam tioankoraŭ ne staris antaŭ miaj okuloj.

Da sem se odloèil med vsemi Preihovimi deli pravza Doberdob, ni prilo iz bliajoèe se stoletnicestranega dogajanja na soki fronti, ki je predmettega velikega romana, tedaj mi to e ni bilo predoèmi.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

9

Parte kuntiris min en tiun ĉi verkon peto de latradukistino de ĝi en la germanan lingvon (cetere ŝine estas notita kiel la tradukistino, la subskribitatradukisto, vere ekscelenta konanto de la slovenalingvo kaj literaturo, ŝian laboron reviziis kaj tie tieplibonigis kaj tiel li validas por la tradukanto), ke mihelpu al ŝi elenigmigi tiun kaj tiun karakterizanesprimon de Preih, pri kiuj nuntempe havasmalfacilaĵojn ankaŭ liaj samlokanoj. Mi ne scias,kiom mia modesta helpo okaze de la germanatraduko utilis, ĉiukaze tio min proksimigis al tiu ĉiproza verko. Tiam por mi ankaŭ desegniĝis lakonstelacio de tri grandaj literaturaj verkoj, kiujestiĝis sur­baze de la oka­zado dum la unuamondmili­to. La romano A Farewell to Arms (Adiaŭarmiloj) de Ernst Hemingway, Im Westen nichtsNeues (Nenio nova en Okci­dento) de Erich MariaRemar­que kaj la pri­milita romano Doberdob(Do­berdo) de Pre­ih. Du el tiuj tri romanoj rolassur la sama lo­ko: Adiaŭ armiloj kaj Doberdo. Ladiferenco inter Hemingway kaj Prežih troviĝas enilia stilo, sed eĉ pli en ilia persona rolo kaj statusoĉe la fronto de Soča / Isonzo, kie ili samtempeĉeestis sen scii unu pri la alia. Hemingway apogissian verkadon sur siaj senperaj spertoj kaj oni povaslin preni por genia diletanto en la pozitiva signifo detiu ĉi kutime false komprenata latina vorto, ja laverbo deligo signifas »mi amas, mi aprezas«, kaj tiosignifas, ke la verko estis skribita el amo. Ĉu senamo ĝi povus esti tiomfoje nove skribita, ĉarintertempe plurfoje perdita aŭ de la aŭtoritatojkonfiskita? La amerikano ĉe la fronto de Soča /Isonzo mem ne partoprenis batalojn, kvankamlaŭraporte li estis vundita, siajn rekonojn pri la irode la militado li ricevis kiel ŝoforo de la ambulancode Ruĝa Kruco dum interparoloj kun la vunditajsoldatoj. La sloveno mem devis batali en la tranĉeojde la aŭstra­hungara armeo kaj li ĉion, pri kio li ensia verko raportas, travivis de proksime kaj surpropra haŭto. La rakonto el la romano Nenio novaen Okcidento de la germana verkisto kaj pacifistoErich Maria Remarque okazas laŭ la okcidentafronto inter la germana kaj franca armeoj.

Deloma me je v to delo povlekla pronja prevajalketega dela v nemèino (sicer kot prevajalka nipodpisana, podpisani prevajalec, sicer res odlièenpoznavalec slovenèine in slovenske literature, jenjeno delo pregledal, ga tu in tam popravil in veljaza prevajalca), da ji pomagam razvozlati pomen teali one znaèilne Preihove besede, s kakrnimiimamo danes teave tudi njegovi rojaki. Ne vem,koliko je bila moja skromna pomoè nemkemuprevodu v prid, vsekakor pa me je to priblialo temuproznemu delu. Tedaj se mi je tudi izrisalakonstelacija treh velikih literarnih del, ki so nastalana osnovi dogajanja v prvi svetovni vojni.Hemingwayevega romana Zbogom oroje (AFarewell to Arms), Ericha Marie Remar­qua Nazahodu niè novega (Im Westen nichts Neues) inPreihovega vojnega romanaDoberdob. Dva od tehtreh romanov se dogajata na istem kraju: Zbogomoroje in Doberdob. Razlika med Hemingwayem inPreihom je v njunem slogu, e bolj pa v njuni vlogiin statusu na soki fronti, kjer sta bila istoèasnoprisotna, ne da bi drug za drugega vedela.Hemingway je svoje pisanje naslanjal na svojobogato novinarsko prakso in ga lahko tejemo zagenialnega profesionalca; Preih je svoje pisanjenaslanjal na svoje neposredne izkunje in ga lahkoimamo za genialnega diletanta v pozitivnempomenu te navadno napak razumljene latinskebesede, saj glagol deligo pomeni »ljubim, cenim«,kar pomeni, da je bilo delo napisano iz ljubezni. Alibi moglo biti brez ljubezni tolikokrat na novonapisano, ker vmes veèkrat izgubljeno ali tudizaplenjeno po oblasteh? Amerièan se na soki frontisam ni udeleeval bojev, èeprav je bil menda tudiranjen, svoja spoznanja o poteku vojskovanja jedobival kot voznik vozila Rdeèega kria v pogovorihz ranjenimi vojaki. Slovenec se je sam moralbojevati v jarkih avstro­ogrske vojske in je vse, oèemer v svojem delu poroèa, doivljal od blizu in nalastni koi. Zgodba iz romanaNa zahodu niè noveganemkega pisatelja in pacifista Ericha MarieRemarqua se dogaja na zahodni fronti med nemkoin francosko armado.

Tiu ĉi verko estas tiel pli malfacile senperekomparebla kun ambaŭ aliaj verkoj, parolantaj prila fronto de Soèa / Isonzo. Mi ne volas la menciitajntri librojn ordigi en la hierarkian ordon de laliteratura valido, sed ĉiukaze mi volas la romanonde Preih envicigi en tiun la plej gravan literaturantriopon pri la temo de la unua mondmilito. Hazardoaŭ ankaŭ io alia volis, ke la tuta laboro de latradukado kaj eldonado de la romano Doberdo dePrežih rezultis en bela libra eldono ĵus je la centadatreveno post la okazintaĵoj, priskribitaj en tiu ĉilibro.

To delo je tako teje neposredno primerljivo z obe­ma deloma, ki govorita o soki fronti. Omenjenihtreh knjig ne elim razvrèati v hierarhièni red lite­rarne veljave, vsekakor pa elim Preihov romanuvrstiti v to najbolj pomembno literarno trojico natemo prve svetovne vojne. Nakljuèje ali tudi kajdrugega je hotelo, da se je vse delo prevajanja inizdaje Preihovega romana Doberdob izteklo vlepo knjino izdajo prav v stotem letu po dogodkih,ki jih knjiga opisuje.

Preskaŭ miraklo…Nuntempe en Slovenio estas escepta evento, seaperas libro en la slovena lingvo sen la ŝtatasubvencio. Sed se aperas libro en la lingvo, kiun entiu ŝtato komprenas nur kelkcent homoj, kiel tioestas la internacia lingvo Esperanto, tiam onipreskaŭ povas paroli pri miraklo. Kaj tamenmalantaŭ tiu ĉi evento troviĝas vivaj homoj kunnomoj kaj funkcioj.

Skoraj èudeDanes je na Slovenskem izjemen dogodek, èe izidekakna knjiga v slovenskem jeziku brez dravnesubvencije. Èe pa izide knjiga v jeziku, ki ga v tejdravi razume le nekaj sto ljudi, kakor je to zmednarodnim jezikom esperantom, potem lahkoskorajda govorimo o èudeu. In vendar so za temdogodkom ivi ljudje z imeni in funkcijami.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

10

Esperantisti delajo iz globokega preprièanja, da jeveljavni jezikovni (ne)red na svetu v osnovi krivièen ­in da je to kriviènost s pomoèjo nevtralnega med­narodnega jezika mogoèe odpraviti in tako prispevatik boljemu razumevanju med posamezniki in narodi.Zato sicer ne odklanjajo plaèila, èe je to na voljo, a sopripravljeni kaj narediti tudi brez denarja, kar nedvom­no kae na moralni potencial mednarodnega jezika.

En la jaro 2015 grupo de slovenaj entuziasmuloj prila kinoproduktado el Triesto sub la gvido de lareĝisoro Martin Turk filmis ekscelentan dokumentanfilmon kun la titolo Doberdo romano de laribelanto. La filmo estis prezente projekciita ankaŭen la kulturhejmo en Ravne na Koroškem. Ĉar mihavis bonŝancon ne maltrafi la prezentadon, mi postla projekciado kun glaso de gastigado interparoliskun la ĉefo de la buroo de la urbestro kaj prizorgantode »Preihova ustanova« (Institucio de Preih)Vojko Moènik. Li demandis min, kion mi tiel faraskaj mi pretere respondis, ke mi tradukas ankaŭ laromanon de Preih Doberdo en Esperanton. Lidemandis, ĉu mi jam havas eldoniston. Mi diris, kemi tradukas por mia tirkesto kaj ke cetere mi vidasnenian eblecon ĝin eldoni en libra formo. Li diris:»Do ni eldonos« Mi ne komprenis tuj, kiu tiu »ni«estu, ja mi sur la kampo de eldonado ne estas tutesen orientiĝo. »Prežihova ustanova« sonis mallongaklarigo. Mi kredis en sinceran pretecon de miapartnero en konversacio s­ro Moènik, helpi ke lalibro aperu, sed mi ne kredis, ke tio estas realigebla.Tamen mi akcelis mian tradukadon. Por almenaŭdemeti la laboron finitan. Dume mi komencis pensipri provleganto, kiu nepre devus tion ĉi lingvekontroli, ja ĉiu esperanta aŭtoro kaj tradukistosenvole enŝovas en sian laboron solvojn el propralingvo, kiuj ne estas nepre en kongruo kun laesperanta maniero esprimiĝi. Tiel validas laneskribita regulo, ke la manskribaĵon revizie legu iuel la tute fremda lingva grupo. Sed kie tian homontrovi? Nome, sen mono, per kiu oni tian laboronpovus pagi. Rapide kaj vere bonrezulte helpis al mimag. Zlatko Tiljar, mia malnova esperantoamikoel Zagrebo, kiu post la disfalo de Jugoslavio vivaskaj laboras en Mariburgo. Por la lingva reviziado likonsilis al mi la tradukiston kaj leksikografon JózsefHorváth el Hungario. Ne estas tre facile lanekonatan homon peti, ke li akceptu tiel ampleksanlaboron kaj faru ĝin sen pago. Se mi tradukus al iuajn alia lingvo, mi tian komplezon ne povus elpeti.Inter la esperantistoj tio estas alia afero. Ili nelaboras por lingvo, kies portanta nacio estus riĉa kajpotenca kaj tiel oni povus prave atendi por sia laboroadekvatan salajron.

V letu 2015 je skupina slovenskih filmskihnavduencev iz Trsta pod vodstvom reiserjaMartina Turka posnela odlièen dokumentarni film znaslovom Doberdob roman upornika. Film sopredstavili tudi v Kulturnem domu na Ravnah naKorokem. Ker sem imel sreèo, da predstave nisemzamudil, sem se tam po projekciji ob kozarcupogostitve pogovarjal z vodjo upanovega urada inoskrbnikom Preihove ustanove Vojkom Moènikom.Vpraal me je, kaj delam, in tako mimogrede semmu omenil, da prevajam tudi Preihov romanDoberdob v esperanto. Vpraal me je, èe e imamzalonika. Rekel sem, da prevajam za predal in dane vidim nobene monosti, da bi to res kdaj izlo vknjini obliki. Rekel je: »Bomo pa mi izdali« Nisemtakoj razumel, kdo naj bi bil ta »mi«, saj nazalonikem podroèju nisem povsem brezorientacije. »Preihova ustanova«, je bilo danokratko pojasnilo. Verjel sem v iskreno pripravljenostsogovornika gospoda Moènika, da pomaga knjigido izida, nisem pa verjel, da bi bilo to mogoèeuresnièiti. Kljub temu sem prevajanje pospeil. Davsaj odloim to delo kot opravljeno. Medtem semzaèel premiljati o lektorju, ki bi nujno moral tojezikovno pregledati, saj vsak esperantski avtor aliprevajalec nehote vnaa v delo reitve iz lastnegajezika, ki niso nujno v skladu z esperantskimnaèinom izraanja. Tako velja nenapisano pravilo,naj rokopise pregleda kdo iz povsem tuje jezikovneskupine. A kje takega èloveka dobiti? Namreè brezdenarja, s katerim bi tako delo plaèal. Pri tem mi jehitro in e kako sreèno pomagal mag. Zlatko Tiljar,star esperantski prijatelj iz Zagreba, ki e odrazpada Jugoslavije ivi in dela v Mariboru. Zajezikovni pregled mi je svetoval esperantskegaprevajalca in leksikografa Józsefa Horvátha naMadarskem. Ni prav lahko èloveka, ki ga nepozna, prositi, èe bi hotel sprejeti tako obsenodelo in ga opravil brez plaèila. Èe bi prevajal vkaterega koli od narodnih jezikov, bi èesa takegane mogel prositi. Med esperantisti je to drugaèe. Tinamreè ne delajo za jezik, katerega nosilna nacijaje bogata in mogoèna in torej upravièeno prièakujejoza svoje delo ustrezno plaèilo.

La esperantistoj laboras el profunda konvinko, ke lavalida lingva (mal)ordo en la mondo estas bazemaljusta kaj tiun maljustecon oni povus helpe de laneŭtrala internacia lingvo eble forigi kaj tiel kontribuial pli bona interompreniĝo inter la unuopuloj kaj na­cioj. Tial ili cetere ne malakceptas pagon, se ĝi eblas,sed ili estas pretaj ion fari ankaŭ sen mono, kiosendube montras la moralan potencialon de la inter­nacia lingvo.

Gospod József Horváth je s svojim temeljitim innatanènim delom reil ustreznost tega prevoda. Ni mubilo mogoèe njegovega izvrstnega dela plaèati v den­arju, a obèina Ravne na Korokem in Preihovaustanova sta mu poslali veè izvodov natisnjene knjigeDoberdob, ki brez njegovega sodelovanja ne bi moglaiziti. Poseben problem pri prevajanju so bili specifièniizrazi ne le vojakega jezika, ampak tudi neformalne­ga vojakega argona, kakor so ga v pogovorih upor­abljali vojaki in oficirji, pisatelj pa jih podaja popriblinem zapisu, ki ni vselej dosleden.

Sinjoro József Horváth kun sia ĝisfunda kaj precizalaboro savis la adekvatecon de la traduko. Ne estiseble pagi lian ekscelentan laboron, sed la komunumoRavne na Korokem kaj Preihova ustanova sendisal li plurajn ekzemplerojn de la presita libro Doberdo,kiu sen lia kunlaboro ne povus aperi. Aparta problemodum la tradukado estis specifaj terminoj ne nur de lamilitista slango, sed ankaŭ de la neformala soldataĵargono, kiel ĝin dum interparoloj uzis soldatoj kajoficiroj, kaj la verkisto ilin peras laŭ proksimuma nota­do, kiu ne ĉiam estas konsekvenca.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

11

Troviĝas cetere plurlingva militista terminaro, interkvin aliaj lingvoj ankaŭ kun Esperanto, sed en ĝimankas multaj vortoj, kiuj en la romano aperas. Lascipovo de la revizianto helpis min multe. La even­to, preskaŭ nomebla »miraklo«, estis ebla, ĉar enSlovenio certe troviĝas almenaŭ unu komunumo,kies urbestro (d­ro Rožen) kaj la ĉefo de ties buroo(V. Moènik) siajn promesojn estimas kaj la aferojnpretigas ĝisfine. La samo validas por la eldonejoCERDONIS (A. Golob) en Slovenburgo, kiu la li­bron formis kaj presis kun plena profesia kvalito kajen la antaŭkonsentita limtempo.

Sicer obstaja veèjezièen vojaki slovarèek, medpetimi jeziki je tudi esperanto, a v njem vendarmanjka veliko besed, ki se v romanu pojavljajo.Lektorjevo znanje mi je bilo tu v odloèilno pomoè.Dogodek, ki bi mu skoraj lahko rekel »èude«, je bilmogoè, ker je v Sloveniji zanesljivo vsaj enaobèina, katere upan (dr. Roen) in ef njegovegaurada (V. Moènik) obljubo drita in stvar izpeljetado konca. Enako velja za zalobo CERDONIS (A.Golob) v Slovenj Gradcu, ki je knjigo oblikovala innatisnila s polno profesionalno kvaliteto in tudi vdogovorjenem roku.

Kial Esperanto?Unue kompreneble simple pro tio, ke Esperantoestas la sola lingvo, kiun plenkreska homo, kiu enĝi ne estas naskita, povas lerni tiel, ke oni en ĝipovas paroli, skribi kaj en ĝin traduki.Por la traduko de Doberdo en Esperanto troviĝaspli profundaj motivoj. Doberdo rolas en lacirkonstancoj de plurlingveco kaj ankaŭ montras lalingvan aspekton de la maljusta ordo en la aŭstra­hungara imperio, kiu grandparte kontribuis al ĝiafino.Por la traduko en Esperanton troviĝas ankoraŭ unumotivo, kiu ne havas idealisman karakteron, sedestas en la servo al la nacia intereso. Kiam aperastiu aŭ alia slovena libro en la germana, franca aŭangla traduko, kio povas okazi nur surbaze de ŝtatasubvencio, la libro cetere estas presita, tamenlaŭregule ĝi ne trovas vojon al la aĉetantoj. Lalibromerkato estas tre fermita merkato, interesitanur por la libroj, kiujn la naciaj eldonejoj memdetektas, dum ne troviĝas granda intereso por lalibroj, kiujn en la angla eldonas tiu aŭ alia eldonejoen Labako kaj provas ilin proponi en la angla aŭu s o n al ib rome­rkato. Enla kazo dela espe­ranta librola aferoestas tutealia. KiamPreihovaustanovala pli gran­dan par­ton de lae l d o n ­kvanto deDoberdodonacis alla slove­naj espe­rantoorganizaĵoj, ilila librojnd isdon isal unuopajesperantistoj kaj pro­ponis al iliinterkonsenton:

Zakaj esperanto?Najprej seveda preprosto zato, ker je esperantoedini jezik, ki se ga lahko èlovek, ki v njem ni rojen,nauèi tako, da lahko v njem govori, pie in vanjprevaja.Za prevod Doberdoba v esperanto pa obstajajogloblji razlogi. Doberdob se dogaja v okolièinahveèjeziènosti in prikazuje tudi jezikovni vidiknepraviènega reda avstro­ogrskega cesarstva, ki jev izdatni meri pripomogel k njegovemu koncu.

Za prevod v esperanto pa obstaja e en razlog, kini idealistiène narave, ampak je v slubinacionalnega interesa. Kadar izide kaka slovenskaknjiga v nemkem, francoskem ali anglekemprevodu, kar se lahko zgodi vedno le na podlagidravne subvencije, je knjiga sicer natisnjena,vendar praviloma ne najde poti do kupcev. Knjinitrg je namreè dokaj zaprt in je zainteresiran le zatiste prevode, ki jih nacionalna knjina produkcijasama odkrije, ni pa prevelikega interesa za knjige,ki jih v angleèini recimo izda kaka zaloba vLjubljani in jih potem skua plasirati na anglekem

in ameri­kem knji­nem tr­gu. Pri es­perantskiknjigi je tapot pov­sem dru­gaèna. Koje Prei­hova usta­nova veèjidel nakla­de Dober­doba po­klonila slo­vensk imesperant­skim orga­n i z a c i ­jam, so teknjige ta­koj razde­lile medsvoje èla­ne, pri tempa veljadogovor:

La soldato Prežih en forpermeso antaŭ la domo en la jaro 1939Vojak Preih na dopustu pred domèo hio leta 1939

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

12

Legu la libron kaj post tio sendu ĝin kiel donacon alvia esperanta korespondanto aŭ amiko en la mondo!Tiel la pli granda parto de Doberdo de Prežih baldaŭatingos la alcelatan publikon, sen ke por tio devustroviĝi aparta libromerkata reto. Dum la anglaj, fran­caj, germanaj kaj aliaj tradukoj pliparte troviĝas enmagazenoj, la esperantaj libroj iras tra la mondo kajtiel plenumas la bazan taskon, ke ili estas legataj. Tielestus bone, se ankaŭ aliaj slovenaj komunumoj ko­mencus imiti la modelon de Ravne na Koroškem. Ĉiukomunumo havas ĉu pli klasikan aŭ pli modernanaŭtoron, kiu estus inda esti sendita tra la mondo. Kajĉiu komunumo havas tiom da mono por subteni el­donon de unu en Esperanton tradukita libro por don­aci ilin al la slovena esperantistaro kaj ili tiujn librojnunue mem legos kaj poste ilin kiel donacojn dissend­os al siaj amikoj en la mondo. Pli belan kaj simplankolportadon de la slovena literaturo oni ne povasimagi.

Knjigo preberi, potem pa jo polji kot darilo svojemuesperantskemu dopisovalcu v svet!Tako bo veèji del Preihovega Doberdoba kmaludosegel ciljno publiko, ne da bi za to morala obstajatiposebna knjigotrka mrea. Medtem ko angleke,francoske, nemke in druge tujejeziène izdajenajveèkrat lee v skladièih, esperantske potujejo posvetu in tako izpolnjujejo svojo osnovno nalogo, da jihljudje berejo. Tako bi bilo dobro, èe bi tudi drugeslovenske obèine zaèele posnemati zgled Raven naKorokem. Vsaka obèina ima kakega starejega alinovejega avtorja, ki bi ga bilo vredno pokazati svetu.In toliko denarja ima vsaka obèina, da lahko podpreizid ene v esperanto prevedene knjige in nakladopodari slovenskim esperantistom ti pa bodo te knji­ge najprej sami prebrali, nato pa jih bodo kot dariloposlali svojim esperantskim prijateljem po svetu.Lepe in bolj enostavne kolportae slovenskegaslovstva v svetu si ni mogoèe predstavljati.

La lasta motivo por traduki la romanon de Preih enEsperanton estas la penso je estonto. NuntempeEsperanto estas ankoraŭ juna lingvo, apenaŭ 130jarojn aĝa. Kalkulante, ke la slovena lingvo bezonis pliol mil jarojn por estiĝi oficiala lingvo en la ŝtato, do tielEsperanto troviĝas ankoraŭ en bebovindoj kaj la tutaperspektivo ankoraŭ troviĝas antaŭ ĝi. La nacio, kiunun, kiam ankoraŭ ne estas denseco, almenaŭ iometeinvestos en prezentadon de sia literaturo en lainternacia lingvo, havos en la estonto, se tiu ĉi lingvoeble tamen estos akceptita kiel la dua lingvo por ĉiuterano, neimageblan avantaĝon antaŭ la nacioj, kiujpri tio nuntempe ankoraŭ ne pensas. Jam nun estasen Esperanton tradukitaj kompare superaveraĝemultaj slovenaj literaturaj verkoj.

Zadnji razlog za prevod Preihovega romana vesperanto pa je misel na prihodnost. Danes jeesperanto e mlad jezik, komaj 130 let star. Èeraèunamo, da je slovenèina potrebovala veè ko tisoèlet, da je postala uradni jezik v dravi, potem jeesperanto e v otrokih plenicah in je vsa perspektivaele pred njim. Narod, ki bo zdaj, ko tu e ni drenja,vsaj nekaj malega investiral v predstavljanje svojegaslovstva v mednarodnem jeziku, bo imel v prihodnosti,èe bo ta jezik nekoè morda vendar sprejet kot drugijezik vsakega zemljana, nepredstavljivo prednost prednarodi, ki na to danes ne mislijo. e danes je vesperanto prevedeno primerjalno nadpovpreènotevilo slovenskih literarnih del.

Ni havas en Esperanto du plenajn verkojn de Cankar:Servisto Bartolomeo kaj lia rajto kaj La domo de MariaHelpantino. Ni havas eĉ du ekscelentajn tradukojn dela Sonetkrono de Preeren kaj de pluraj sonetoj de lasama poeto; ni havas antologion de la modernaslovena prozo sub la titolo Sunflanke de Alpoj. Nihavas en esperanta traduko multajn unuopajnpoemojn de unuopaj klasikaj kaj modernaj slovenajpoetoj, sed ni havas preskaŭ la kompletan poeziankolekton de Srečko Kosovel, kiu antaŭ kelkaj jarojaperis dulingve sub la titolo El la ora boato. Ni havastradukon de la romano de Boris Pahor Pilgrimantojinter ombroj. En manuskripto troviĝas traduko de laromanoMorgaŭ ek transjordanen de Rebula, same larakonto de Josip Jurèiè Georgo Kozjak, la slovenajaniĉaro. En preparo estas la traduko de la romano Lakroniko de Visoko de Ivan Tavèar. Same enmanuskripto estas esperanta traduko de la unuaslovena libro el la jaro 1550, la Katekismo de PrimusoTrubero. Jen nur kelkaj titoloj, kiuj venas en mianpenson, sed troviĝas ankoraŭ pli da tio. La slovenojtiel havas bonan ŝancon en la tempo, kiam Esperantoestos eble rigardata alie ol nuntempe, ektrovi sin ĉe lapinto de prezentiĝo de propra literaturo en la internacialingvo. Kaj ankaŭ se tiu tempo ne venos, ni jam nunhavas certecon, ke en Esperanton tradukataj slovenajlibroj iros tra la mondo kaj estos legataj kaj ne kuŝosen magazenoj.

Vinko OlakKlaŭdiforumo, kristnaske 2016

La teksto en tute estas sur retadresohttp://esperanto­maribor.si/prezihov­doberdob­v­esperantu/

V esperantu imamo dve Cankarjevi celoviti deli:Hlapec Jernej in njegova pravica, in Hia MarijePomoènice. Imamo kar dva odlièna prevodaPreernovega Sonetnega venca in veè posameznihPreernovih sonetov; preveden je izbor slovenskesodobne proze pod naslovom Sunflanke de Alpoj (Nasonèni strani Alp), veliko posameznih pesmi klasiènihin sodobnih pesnikov in skoraj celotna zbirkaKosovelove poezije, ki je pred leti izla v dvojezièniizdaji. Preveden in izdan je Pahorjev roman Nekropola(Pilgrimantoj inter ombroj), v rokopisu je prevedenRebulov roman Jutri èez Jordan (Morgaŭ ektransjordanen). V rokopisu je prevedena Jurèièevapovest Jurij Kozjak, slovenski janièar; kmalu bopreveden tudi Tavèarjev roman Visoka kronika. Vrokopisu je prevedena tudi prva slovenska knjiga,Trubarjev Katekizem (La Katekismo) iz leta 1550. Toje le nekaj naslovov, ki mi naglo pridejo na misel, tegaje e dosti veè. Slovenci imamo tako veliko monost,da se bomo v èasu, ko bodo na esperanto mordagledali drugaèe kakor danes, nenadoma znali prisamem vrhu zastopanosti nacionalne literature vmednarodnem jeziku. In tudi èe tega èasa nikoli ne bo,imamo e danes zagotovilo, da bodo v esperantoprevedene slovenske knjige le v svet in bodo branein ne bodo obleale v skladièih.

Vinko OlakCelovec, o boièu 2016

Tekst v celoti se nahaja na tej spletni povezavi:http://esperanto­maribor.si/prezihov­doberdob­v­esperantu/

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

13

La 4­an de novembro okazis en Maribor festo de20­jariĝo de Asocio por Eŭropa Konscio, kiun fondisesperantistoj kaj daŭre konsistigis plimulton de tiesaktivaj membroj. Dum tiuj 20 jaroj la Asocio organizismulton kaj pri tio mi eble verkos alifoje. Nun mi volasparoli pri tio kion mi lernis dum la okazigo de la tiuceleorganizita ronda tablo "Slovena lingvo je vojkruciĝo".Nome nuntempe la universitata lobio forte premas alla slovena parlamento akcepti ŝanĝon de leĝo prilingva reĝimo en universitatoj. La nuna leĝo permesasinstruadon en ne­slovena lingvo nur se paraleleekzistas la sama studo ankaŭ en la slovena. La nunajgvidantoj de la universitatoj volas tion ŝanĝi tiamaniereke oni rajtas instrui en fremda lingvo "se estas sufiĉanombro da interesitoj" kaj se la stuobjektoj "almenaŭparte estas instruataj en la slovena".

Dne 4. novembra 2016 je bilo v Mariboru praznovanje20. obletnice Drutva za evropsko zavest, ki so gaustanovili esperantisti in stalno sestavljajo veèinonjegovih aktivnih èlanov. V teh 20­ih letih je drutvobilo zelo dejavno. O tem bom pisal ob drugi priliki.Sedaj elim pisati o tem, kar sem se nauèil medokroglo mizo "Slovenski jezik na razpotju",organizirano v ta namen.Univerzitetni lobi v zadnjem èasu moèno pritiska naslovenski parlament, da bi sprejeli spremembo zakonao jezikovni ureditvi na univerzi. Sedanji zakon dovoljujepouèevanje v neslovenskem jeziku samo, èevzporedno obstaja enak tudij tudi v slovenèini.Sedanji voditelji univerz bi radi to spremenili tako, dabi imeli pravico pouèevanja v tujem jeziku "èe bi bilozadovoljivo tevilo interesentov" in èe so predavanjatudijskih predmetov "vsaj delno v slovenèini".

Ronda tablo "Slovena lingvo je vojkruciĝo" | Okrogla miza "Slovenski jezik na razpotju", z leve: Tone Partljič, MelitaForstneriè Hajnek, Melita Cimerman, Seán Ó Riain, Maja Cimerman

Tio praktike elĵetus la slovenan el multaj teknikajfakultatoj. Ĉar ne estas klare kio estas "sufiĉa nombro"kaj kio estas "almenaŭ parte".La universitataj estroj vidas en tio ŝancon por riĉiĝi kaj lakontraŭuloj komprenas ke tio estas komenco demalapero de slovena popolo.En la ronda tablo kiun gvidis ĵurnalistino Melita ForstenričHajnek, parolis Seán Ó Riain, irlanda diplomato kajTone Partljiè, slovena verkisto, teatrologo kaj iamaparlamentano de slovena parlamento. Sean parolis primaniero kiel malaperis la irlanda lingvo kaj kielmalfacilege estas ĝin revivigi kaj Tone pri la graveco deslovena lingvo kiu estas portanto de slovena historio kajkulturo.Estis vigla diskuto poste.Kion mi lernis estas interese: Neniun popolon aŭpopolgrupon povas detrui perforto el ekstere. Ju pli tiuperforto estas kruela, des pli forta estas la rezisto de lapopolo kaj batalo por la plua ekzisto. Per perforto onipovas malgrandigi iun popolon, igi ĝin minoritato aŭ eĉŝajne malekzistigi ĝin provizore en la publiko. Sed ĝidaŭre plu vivos, ilegale aŭ kaŝe. Kiam la perfortomalfortiĝas, la popolo kaj la lingvo revivioĝas.

Praktièno bi to izloèilo slovenèino iz tevilnih tehniènihfakultet, ker ni jasno, kaj je "zadovoljivo tevilo" in kaj je"vsaj delno".Vodje univerz vidijo v tem monost za bogatitev,nasprotniki pa razumejo to kot zaèetek izginjanjaslovenskega naroda.Na okrogli mizi, ki jo je vodila novinarka Melita FostnerièHanjek, je govoril Seán Ó Riain, irski diplomat, in TonePartljiè, slovenski pisatelj, teatrolog in nekdanji poslanecslovenskega parlamenta. Seán je govoril kako je izginilirski jezik in kako teavno ga je oiviti, Tone pa opomenu slovenskega jezika, ki je nosilec slovenskezgodovine in kulture.Nato je bila ivahna diskusija.Kar sem se nauèil je zanimivo: Noben narod ali skupinanarodov ne more biti unièena od zunaj. Kolikor bolj je taprisila kruta, toliko moèneji je odpor naroda in boj zanadaljnji obstoj. S silo se lahko zmanja nek narod, sega naredi majhnega ali povzroèi, da celo navideznoizgine v javnosti. Toda narod ivi dalje, v ilegali ali skrit.Ko se prisila zmanja, narod in jezik oivita.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

14

Sed post tri­jara malsato pro terpoma malsano kiammortis preskaŭ 2 milionoj da irlandanoj , kaj montriĝis kemortis malriĉaj irlandanoj kiuj ne konis la anglan, dum tiujkiuj konis la anglan havis pli da mono kaj sukcetis travivi,la irlandanoj ekkredis ke la angla estas dia lingvo, ĉar diohelpas al anglalingvanoj, dum la irlanda ne. Ekde tiam lairlandaj gepatroj mem malpermesis al siaj infanoj uzi kajparoli irlande. Dum trideko jaroj daŭris la epoko desilento. Infanoj kiuj lernis en lernejoj la anglan kaj pasiveĉiam pli ĝin komprenis, tamen ne kapablis longe ankoraŭaktive ĝin uzi kaj paroli kaj tial ili silentis. Kontraue lagepatroj batus ilin. Tiamaniere la irlanda malaperis dummalpli ol unu generacio, ĝis la komenco de la 20­ajarcento. Sekve ne la premo de la angloj detruis ĝin, sedla irlandanoj mem kiam ili ĉedsis kredi pri ĝi.

Toda po triletni lakoti zaradi krompirjeve plesni, ko jeumrlo skoraj dva milijona Ircev, so ugotavljali, da soumirali revni Irci, ki niso znali angleko, medtem so kotisti, ki so znali angleko, imeli veè denarja in uspelipreiveli. Zato so zaèeli Irci verjeti, da je angleèina bojijezik, ker Bog pomaga angleko govoreèim, irskogovoreèim pa ne. Od takrat so irski stari samiprepovedovali svojim otrokom uporabljati in govoriti irsko.Trideset let je trajal molk. Otroci so se v olah uèiliangleèine in so jo pasivno vedno bolj razumeli, vendarje niso bili sposobni uporabljati, zato so molèali, da jihstari ne bi tepli. Na ta naèin je irèina izginila prej kot veni generaciji, do zaèetka 20. stoletja. Iz tega sledi, dairèine ni unièil pritisk Angleev, ampak Irci sami, ko sonehali verjeti vanjo.

Sed la lingvo kaj poste ankaŭ la popolo malaperas nurse la popolo mem tion volas. SImpla ekzemplo: lairlanda popolo vivis sub la brita rego de la 12­a jarcentokaj la lingvo estis oficiale malpermesita de la 13­ajarcento, sed tio ne malhelpis ĝian ekziston kaj evoluonĝis la mezo de la 19­a jarcento. La premo de la britojneniel sukcesis detrui kaj ekstermi la lingvon kaj igiirlandanojn angloj.

Jezik in narod lahko izgineta samo, èe narod to eli.Preprost primer: irski narod je ivel pod britanskooblastjo od 12. stoletja. Jezik je bil uradno prepovedan v13. stoletju, toda to ni kodovalo njegovemu obstoju inrazvoju do srede 19. stoletja. Anglekemu pritisku nikolini uspelo unièiti in izkoreniniti jezik in narediti iz IrcevAnglee.

Kiam la lingvo estas sekura kaj kiam la popolo, kiel ajnmalgranda, sukcese evoluigos ĝin? Kiam estas evoluig­ita forta ideologio pri valoro de la koncerna popolo, fortaideologio kiu portas kredon ke la popolo estas grava enla mondo. Kiam tiu kredo ĉesas, la popolo kaj lingvomalaperas.

Ekzistas multaj tiaj kazoj. Laste mi menciu esperan­tistojn, kiuj estas eta popoleto de kelkcent mil homoj disetra la mondo sed tute ne malaperas malgraŭ la grande­gaj premoj. La esperantista ideologio, kredo pri lagraveco de E­agado (do de E­popolo) estas difinita kielinterna ideo kaj estas nedetruebla. En Sovetio estisdanĝere esti esperantisto dum pluraj jardekoj. Ŝajnis keesperantistoj preskaŭ tute malaperis, sed tuj post laĉeso de la premo, aperis granda movado. Do, ĝi ĉaimekzistis sed estis kaŝita. Esperanta popolo ne povasmalaperi,. ĉar ne videblas signoj ke ĝi mem povus rezignpri si mem.Nuntempe pro la enorma propagando de el usonanglapopolgrupo oni trudis la ideon ke la internacia mondalingvo definitive estas la angla kaj ke do la nura saĝaafero estas ke ĉiuj popoloj en la mondo en siaj lernejojlernu nur la anglan. Plia konsekvenco de tiu nova kredokiun vere grandega plimulto de eleitoj en malgrandajpopoloj akceptis kondukas al postulo instrui en universi­tatoj praktike nur en la angla, do al situacio en kiu la elitojde la popoloj mem rezignas pri sia lingvo kiel ilo poresprimi ĉion kaj levi la popolon al kultura ivelo monda.La elito rezignas pri sia popolo pro mono kaj tio povasrapide konduki al la rezultoj, kiujn havas irlandanoj, seneniu klare kontraŭstaros.

Zlatko Tiljar

Veliko je takih primerov. Na koncu bi omenil esperan­tiste, ki so majhno ljudstvo nekaj tisoè ljudi raztresenihpo svetu, toda ne izgine kljub velikim pritiskom. Esper­antska ideologija, verovanje v pomembnost esper­antskega gibanja (torej esperantiste) je definirana kotnotranja ideja in je neunièljiva. V Sovjetski zvezi je bilonevarno biti esperantist veè desetletij. Videti je bilo, daso esperantisti skoraj popolnoma izginili, toda po prene­hanju pritiska, se je pojavilo veliko gibanje. Torej jestalno obstajalo, toda bilo je skrito. Esperantisti ne more­jo izginiti, ker ni vidnih znakov da se sami ne morejoodreèi sebi.Sedaj zaradi velike propagande iz ameriko­anglekejezikovne skupine irijo idejo, da je mednarodni svetovnijezik vsekakor angleèina in da je edina pametna stvar,da se vsa ljudstva v svetu v svojih uèilnicah uèijo samoangleko. Dodatna posledica te nove vere, ko res velikaveèina elit v majhnih narodih zahteva pouèevanje nauniverzah praktièno samo v angleèini, torej v situaciji vkateri se elite narodov same odpovedujejo svojemujeziku kot orodju za izraanje vsega in dvignejo narod nanivo svetovne kulture. Elita se odreka svojemu naroduzaradi denarja in to lahko hitro pripelje k rezultatom, kotjih imajo Irci, toda nihèe se odloèno ne upre.

Zlatko Tiljar

Kdaj bo jezik varen in kdaj bo ga narod, kolikor kolimajhen, uspeno razvijal? Takrat ko bo razvita moènaideologija o vrednosti tega ljudstva, moèna ideologija kinosi vero, da je ta narod pomemben v svetu. Ko toverovanje preneha, narod in jezik izgineta.

Alia ekzemplo estas slovena minoritato en Suda Aŭstrio(Karintio). Komence de la 20­a jarcento tie ekzistis pli ol100.000 slovenoj. En tiu periodo la premo de aŭstrojkontraŭ la lingvo estis tre forta sed la lingvo kaj la popoloprosperis. Post la dua mondmilito tiu premo iom post iommalfortiĝis kaj malaperis. Tiam komencis rapidemalgrandiĝadi la nombro de slovenoj. Nun tie vivasmapli ol 10.000 slovenoj. La ĉefa kaŭzo estas ke jumalpli da premo kontraŭ la sloveneco, des malpli da timokaj tiam plimulto de junaj slovenoj edziĝadis alneslovenoj kaj en la posta generacio la infanoj perdissian slovenecon.

Drug primer je slovenska manjina v juni Avstriji(Koroki). Na zaèetku 20. stoletja je tam bilo veè kot100.000 Slovencev. V tem èasu je bil pritisk Avstrijcevproti jeziku zelo moèan, toda jezik in narod sta uspevala.Po drugi svetovni vojni se je pritisk zmanjal in izginil.Takrat se je zaèelo hitro manjati tevilo Slovencev.Sedaj tam ivi manj kot 10.000 Slovencev. Glavni razlogje, da kolikor manj pritiska je bilo na slovenstvo, tolikomanj strahu in toliko veè mladih Slovencev se je poroèiloz Neslovenci in naslednja generacija otrok je izgubilasvoje slovenstvo.

Pensu pri judoj kiuj dum sia tuta historio estis atakatajkaj ekstermataj. Kaj tio neniam endanĝerigis ilin, ĉar iliakredo pri valoro de ilia popolo (elektita popolo) estis tielfortega, ke tion neniu povis detrui.

Velja opozoriti na ide, ki so vso zgodovino bili napadaniin zatirani. To jih ni nikoli ogroalo, ker je njihova vera ovrednosti njihovega naroda (izbrani narod) bila takomoèna, da jih ni mogel nihèe unièiti.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

15

Alma M. Karlin, eminenta mondvojaĝantokaj verkistino el Celeo (Celje), estis ankaŭesperantistino.Antaŭ jaroj, kiam mi ankoraŭ laboris kaj vivis enKlaŭdiforumo (Klagenfurt / Celovec) en Karintio(Aŭstrio), en la redaktejon de la semajngazetoNedelja venis afabla sinjorino el la vilaĝo Radiše.Kun nekredebla ĝojo kaj fiero ŝi diris al mi, ke ŝihavas por mi apartan surprizon. Nome, jam dumkelkaj jaroj mi esploris la vivon kaj laboron de lamondvojaĝanto Alma M. Karlin (1889­1950) elCeleo kaj kompilis ĉiujn eblajn informerojn pri ŝiankaŭ laŭ la buŝa tradicio. La sinjorino el Radišekonfidis al mi, ke ŝia avino, kiu post la fino de la 19­ajarcento kaj post tio vivis en Celeo, kune kunamikino frekventis lernadon de Esperanto ĉe tiugrandskala, nekutima kaj kuraĝa virino, kiu disponispri ofice faritaj ekzamenoj el ok mondlingvoj. Tiammultaj intelektuloj kaj idealistoj kredis, ke Esperantofariĝos nova granda tutmonda lingvo, kiu alportosal la homoj pacon, interkomprenon kaj samrajtecon.Dum la esplorado de la vivo de Alma M. Karlin tioestis komplete nova informo, kiu malfermis aldonanpordon por kompreni tiun grandvaloran urbaninonde Celeo.

Alma M. Karlin, velika svetovna popotnicain pisateljica iz Celja, je bila tudi esperan­tistka.Pred leti, ko sem e delala in ivela v Celovcuna Korokem, se je na urednitvu Nedeljeoglasila prijazna gospa z Radi. Z neverjetnimveseljem in ponosom mi je povedala, da imazame posebno preseneèenje. e nekaj let semnamreè raziskovala ivljenje in delo svetovnepopotnice Alme M. Karlin (1889­1950) iz Celjater zbirala vse mogoèe podatke o njej tudi naustni osnovi. Gospa Radi mi je zaupala, dase je njena babica, ki je po prelomu stoletjaivela v Celju, skupaj e z eno svojo prijateljicohodila uèit esperanta k tej veliki, nenavadni inpogumni enski, ki je imela opravljene uradneizpite iz osmih svetovnih jezikov. Takrat sonamreè mnogi intelektualci in idealisti verjeli, dabo esperanto postal nov veliki svetovni jezik, kibo med ljudi prinesel mir, razumevanje inenakopravnost. V raziskovanju ivljenja AlmeM. Karlin je bil to popolnoma nov podatek, ki jeodprl e ena vrata v razumevanje te velikeCeljanke.

Alma M. Karlin v japonski noi

Dum la verkado denova aŭtora libro Mi neestas nur duone homo– Alma M. Karlin kaj ŝiajviroj en la manuskriptasekcio de la Nacia kajUniversitata Bibliotekoen Labako (Ljubljana)mi povis trovi la publikene jam konatantajpskribaĵon de Alma,kiu en sia germanaoriginalo titolis "ImHaus der Menschen" ­En la domo de homoj.Alma M. Karlin ĝisnavisal Tajvano, kiu inter lajaroj 1895­1945 troviĝissub la povo de Japaniokaj tiam estis nomataFormozo, je la fino dela jaro 1923 el Fuzhouaen Ĉinio. Ŝia aĝo estis34 jaroj, survoje ĉirkaŭla mondo ŝi estis jamek de Novembro 1919.

Ob pisanju nove avtor­ske knjige "Nisem lenapol èlovek ­ Alma M.Karlin in njeni moki"pa mi je v rokopisnemoddelku Narodne inuniverzitetne knjinicev Ljubljani priel podroke tudi e javnostineznan Almin tipkopis,ki v nemkem izvirnikunosi naslov "Im Hausder Menschen" ali poslovensko "V Hii ljudi".Alma M. Karlin je naTajvan, ki je bil medletoma 18951945 podjaponsko oblastjo in seje takrat imenovalFormoza, priplula obkoncu leta 1923 izFuzhoua na Kitajskem.Stara je bila 34 let, napoti okrog sveta je bilae od novembra 1919.

En la haveno Keelung,antaŭe Julong, en laekstreme norda parto de la insulo venis ŝin serĉi ŝiajapana gastiganto, sinjoro I., kaj li kunprenis ŝin perrikŝo en la ĉefurbon Taipei, iam Taihoku. En la tn.Domo de Homoj, kie li loĝis, li proponis al ŝi laportempan loĝlokon. La nova hejmo de Alma starisen la kvartalo Daito­tei, konstruita el ŝtonoj.

V pristanièe Keelung,nekoè Jilog, na

skrajnem severu otoka jo je priel iskat njenjaponski gostitelj, gospod I., in jo v riki odpeljal vglavno mesto Taipei, nekoè Taihoku. V t. i. Hiiljudi, kjer je bival, ji je ponudil zaèasno streho nadglavo. Almin novi dom je stal v èetrti Daito­tei in jebil zgrajen iz kamna.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

16

La antaŭa parto de la domo estis starigita en la stiloeŭropa kaj ekipita modeste kun meblaro laŭ eŭropagusto, la korta parto de la konstruaĵo estisjapanstila. Alma loĝis en la antaŭa, eŭropstilaparto. Sub ŝia ĉambro troviĝis lernoĉambroj, kieokazis instruado por ĉirkaŭ 150 malriĉaj infanoj deFormozo, kiuj nenie cetere povus frekventilernejon. Samtiel en tiu domo povis trovi konsilon,helpon aŭ azilon ĉiu, kiu tion bezonis. En ĝi ofte sinkaŝis ankaŭ gejŝoj, kiuj volis forlasi sian sklavecanvivon, pro tio la policaj traserĉoj viciĝis tag­tage.Cetere la vivo tie iris "silente kaj simple kiel enklostrejo". Ĉiuj loĝantoj devisklopodi supervenki rasajn kajreligiajn diferencojn, iliaj dubazaj principoj estis amo kajpaco. Tiuj valoroj trovis ĉeAlma fortan impreson, tial ŝibone fartis en tiu Domo deHomoj kaj apude multon lernis.Kaj vidu, sinjoro I. ankaŭ estisfervora esperantisto, kiel onipovas legi en la manskribaĵo"En la Domo de Homoj"!

Sprednji del hie je bil postavljen v evropskem stilu inskromno opremljen s pohitvom po evropskemokusu, dvorièni del stavbe pa je bil japonski. Alma jestanovala v sprednjem, evropskem delu. Pod njenosobo so bile uèilnice, kjer je potekal pouk za kakih 150revnih formokih otrok, ki se niso mogli olati nikjerdrugje. Prav tako se je v to hio lahko zatekel vsakdo,ki je potreboval nasvet, pomoè ali zatoèièe. V njej sose pogosto skrivale tudi geje, ki so hotele opustitisvoje suenjsko ivljenje, zato so bile policijskepreiskave v hii "na dnevnem redu". Sicer pa jetamkajnje ivljenje potekalo "tiho in preprosto kakor

v kaknem samostanu". Vsistanovalci so si moraliprizadevati za premagovanjerasnih in verskih razlik, njihovitemeljni naèeli pa sta bililjubezen in mir. Te vrednote soAlmo moèno nagovarjale, zatose je v "Hii ljudi" zelo dobropoèutila in se poleg tega eveliko nauèila.In glej, gospod I. je bil tudizavzet esperantist, kot je brati vrokopisu "V Hii ljudi"!

Alma verdire falis enenamiĝon al sia japana gasti­ganto, kies nekutiman person­econ ŝi ĉiun tagon pli ardeadmiris. Ŝi estis plene kortu­ŝita, kiam ŝi eksciis kaj ankaŭmem spertis, kiel lerte la sin­joro I. forĝis aŭdacajn planojnpor pli feliĉa mondo kaj persiaj paroladoj apelaciis al laamo por la homoj en la tutamondo. »Tio estas la nura ja­pano, kiun mi ekkonis, kiu needziĝis, sed sin dediĉis por lahomaro. En sia domo li instruas 150 malriĉajninfanojn de Formozo, savas etajn deaĉetitajngejŝojn kaj ilin edukas, vestas, prizorgas por iliedzon kaj tiel helpas al feliĉa kaj deca vivo. Al lipovas veni ĉiu malfeliĉulo, kaj super la enirejostaras grandlitere skribite: "La domo de homeco".En tiu »fabele bela lando« ŝi nun finfine renkontissian "fabelprincon", sian "eksterteran feliĉigantonde la mondo".

Sed ŝia sperto kun la esperantisto el Tajvano kajkun Esperanto restis al ŝi por la tuta vivo.

Esperantigis Vinko Olak

Toda Almina èustva so se kmalu "razklala kakorsmolnat les". Po eni strani je bila pripravljena uresnièitiljubezensko razmerje s svojim gostiteljem in ostati naTajvanu, drugi del nje pa si je elel nadaljevati potokrog sveta in se umetniko uresnièiti. V njenemnaèinu razmiljanja je prvo izkljuèevalo drugo, zato seje njuna ljubezenska zgodba konèala, e preden se jepravzaprav sploh zaèela. Vsi, ki so stremeli knajvijemu, so morali na nevidnem oltarju rtvovatisvojo sreèo, svoje ivljenje; morali so razumeti, dahodijo po samotnih, trnovih poteh, na katerih jih nevodi, ne osvetljuje niè drugega kot neugasljiva notranjaluè ­ je Alma zapisala ob koncu svojega eneobjavljenega romana "V Hii ljudi".

Alma se je na vrat na noszaljubila v svojega japonske­ga gostitelja, èigar nenavadnoosebnost je vsak dan boljgoreèe obèudovala. Popolno­ma jo je prevzelo, ko je izve­dela in tudi sama doivela,kako spretno je gospod I.koval drzne naèrte za boljsreèen svet in v svojih javnihgovorih pozival k ljubezni doljudi vsega sveta. "To je ediniJaponec, kar sem jih spozna­la, ki se ni poroèil, ampak se je

posvetil èlovetvu. V svoji hii pouèuje 150 rev­nihformokih otrok, reuje majhne kupljene geje in jihvzgaja, oblaèi, jim priskrbi moa in jim tako pomagado sreènega in dostojnega ivljenja. K njemu lahkopride vsak nesreènik in nad vhodom je z velikièrkami zapisano: Hia èloveènosti." V "pravljiènolepi deeli" je zdaj konèno sreèala svojega "princaiz pravljice", "nezemeljskega osreèevalca sveta".

Tamen la emocioj de Alma baldaŭ »dissplitiĝis kielfeĉplena lignopeco«. Unuflanke ŝi estis preta reali­gi la amrilaton kun sia gastiganto kaj resti en Tajva­no, sed ŝia dua parto deziris daŭrigi la vojon ĉirkaŭla mondo kaj artiste realiĝi. En ŝia pensmaniero launua afero ekskluzivis la duan, tial ilia amaferofiniĝis jam antaŭ ol ĝi vere komenciĝis. Ĉiuj, kiujsopiris por io plej alta, devis sur la nevidebla altarooferi sian feliĉon, sian vivon; ili devis kompreni, keili paŝas sur la solecaj, dornaj vojoj, sur kiuj ilinkondukas, prilumas nenio alia ol la neestingeblainterna lumo ­ Alma notis fine de sia ankoraŭ ne­publikigita romano "En la Domo de Homoj".

Nekdanja Formoza, dananji Tajvan

Toda izkunja z esperantistom s Tajvana in zesperantom ji je ostala za vse ivljenje.

Jerneja Jezernik

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

17

Ĉu ni tuj komencu kun bona aŭ malbona novaĵo? Nikomencu kun la »malbona«, nome en tute aparta senco.Cent, ducent, ankaŭ tricent jaroj en la historio de lingvoestas tre mallonga periodo. En tiu senco ankaŭ la paro­lantoj de la idiomo de Zamenhof ne povas sin komforteapogi kaj diri: La plej malbona tempo estas malantaŭ ni,la afero esence jam estas akirita! La lingvo latina bezo­nis jarcentojn, ĝis la parolantoj de ĝi decidis en ĝi poezi­umi, prozumi, verki traktatojn kaj spiritajn meditaĵojn. AlCicero kelkaj riproĉis, kial li tradukas la grekajn filozofojnen la lingvon, kiu tamen estas tiel vulgara kaj konvenanur por la aferoj militaj kaj ĉiutage profanaj. La lingvofranca bezonis ĉirkaŭ 800 jarojn por fariĝi la lingvo de lafranca reĝlando.

Ali naj zaènemo z dobro ali slabo novico? Zaènimo s»slabo«, namreè v zelo posebnem smislu. Sto, tudidvesto, tudi tristo let je v zgodovini jezika zelo kratkadoba. V tem smislu se tudi govorci Zamenhofovegaesperanta ne morejo nasloniti in reèi: Najhuje je zanami, stvar je v osnovi dobljena! Latinèina jepotrebovala stoletja, da so se njeni govorci splohodloèili v njej pesniti, pisati prozo, razprave in duhovnapremiljanja. Ciceru so nekateri oèitali, èemu prevajagrke filozofe v jezik, ki je vendar tako vulgaren inprimeren le za vojake in vsakdanje reèi. Francoèinaje potrebovala okoli 800 let, da je postala jezikfrancoskega kraljestva.

La germana lingvo estis »Amtsdeutsch« (ofica lingvo)nur en la kortego en Vieno, dum en Berlino oni en lakortego parolis france. Kiam Mozart komponis sian unu­an operon surbaze de la germana libreto (La sorĉaŝalmo), liaj samtempuloj pro tia profanigo de la operaliteraturo skandaliĝis, ja la lingvo germana en la percep­to de la tiamaj uzantoj estis bona nur por la aferoj en laĉevalstaloj. Kiam Primuso Trubero (la patro de la slove­na reformacio, 1508­1586) finfine akceptis la persvadonde Vergerio (iama katolika episkopo enAjgido/Capodistria/Koper) kaj poste verva protestantokaj konsilisto de Trubero, traduki la Biblion en la lingvonde sudslavaj triboj, ankaŭ la iama stiria­karintia landdukoUngnad, poste protestanta fuĝinto en germanaj landoj,kaj la landduko de Würtemberg Kristofo pledis flanke deVergerio kaj kontraŭstaris la obstinon de Trubero, tradu­ki la Biblion en la lingvon de liaj samlandanoj, do lalingvon slovenan kaj ne en ian lingvomiksaĵon iliran, kianpledis la italdevena protestanto Vergerio.

Nemèina je bila »Amtsdeutsch« samo nadunajskem dvoru, medtem ko so v Berlinu na dvoruuporabljali francoèino. Ko je Mozart napisal prvoopero na osnovi nemkega libreta (Èarobnopièal), so se sodobniki nad tako profanacijooperne literature zgraali, saj je bila nemèina vpredstavah tedanjih govorcev dobra v glavnem leza stvari, ki se dogajajo v konjskem hlevu. Ko jeTrubar na koncu sprejel Vergerijevo siljenje, najzaène prevajati Sveto pismo v jezik junihSlovanov, sta bila tudi baron Ungnad inwürtemberki deelni knez Kritof na Vergerijevistrani in sta nasprotovala Trubarjevemu vztrajanju,da èe e, potem bo prevajal v jezik svojih rojakovSlovencev, ne pa v nekakno ilirsko meanico,kakrno je zagovarjal Italijan Vergerij.

Tako je slovenèina zaradi Trubarjeve trme v prvihdneh januarja v letu 1555 na pogovoru v Ulmu za laszmagala in nas do danes opredelila kot Slovence inne le kot lokalno nareèno identiteto izmiljenegailirstva. Ne smemo prezreti pravega èudea, pove­zanega z gotovo najbolj pomembnim jezikom èlove­tva, staro hebrejèino, v kateri je bil zapisan najveèjidel Biblije, namreè skoraj vsa Stara zaveza. Ta jezikje bil v smislu pogovorne in pisne rabe mrtev e vJezusovem èasu, saj so Jezusovi rojaki in on samtedaj govorili aramejèino, ki je bila tedaj na Blinjemvzhodu nekakna lingua franca, kakor je to danesangleèina. In vendar se je zgodil èude v tem edinemprimeru, da je jezik, ki je bil veè kot 2000 let mrtev,razen v liturgièni rabi, kakor latinèina v rimski cerkvido drugega vatikanskega koncila, po zaslugi enegasamega èloveka in njegove druine, litovskega JudaBen Jehude, pred koncem 19. stoletja zaèel oivljati,ob ustanovitvi judovske drave Izraela leta 1948 pa jepostal skupaj z arabèino uradni jezik v novi dravi.

Tiel la slovena lingvo pro la obstino de Trubero en launuaj tagoj de Januaro 1555 dum la interparolo en lagermana urbo Ulm nur je la dikeco de unu haro super­venkis kaj nin tiel ĝis nun difinis kiel slovenojn kaj ne nurkiel lokan dialektan identecon de la fantaziita komunailira popolo. Oni ne devas pretervidi veran miraklon,ligitan al certe la plej grava lingvo de la homaro, laklasika hebrea, per kiu estis skribita la plej granda partode la Biblio, nome preskaŭ la tuta Malnova Testamento.Tiu lingvo estis en la senco de la konversacia kaj skribauzo morta jam en la tempo de Jesuo, ja la samlandanojde Jesuo kaj li mem parolis la lingvon aramean, kiu tiamen la Proksima Oriento estis iaspeca lingua franca, kieltio nun estas la lingvo angla. Kaj tamen okazis mirakloen tiu nura okazo, ke la lingvo, estinta pli ol 2000 jarojnmorta, krom en la liturgia uzo, kiel la latina en la ekleziode Romo ĝis la II­a vatikana koncilio, merite de unu nurahomo kaj lia familio, litova judo Ben Jehuda, antaŭ la finode la 19­a jarcento komencis reviviĝi, kaj okaze de lafondo de la juda ŝtato Israelo en la jaro 1948 ĝi kune kunla araba lingvo fariĝis la oficiala lingvo en tiu nova ŝtato.

Ivrit, kakor se oivljena hebrejèina imenuje, je danesmoderen jezik z vsemi potrebnimi izrazi tudi zanajsodobnejo tehniko, znanost in humanistiko. Takoje z jeziki v zgodovini in niè bolje ne more biti zjezikom, ki je nastal po spoznanju, duhovnem utrinkuin volji enega samega daljnovidnega èloveka, dr.Lazarja L. M. Zamenhofa. V teh merilih in ob takizgodovini jezikov, tudi najmogoènejih, je esperantoe vedno »dojenèek«, zato tudi ni nikakrno socialnopreseneèenje, da (e) nima splonega vstopa votroke vrtce, osnovne in srednje ole, kakor nekajvstopa ima na univerzitetni ravni.

Ivrit, kiel la revivigita hebrea lingvo nomiĝas, nuntem­pe estas moderna lingvo kun ĉiuj bezonataj esprimojankaŭ por la plej moderna tekniko, scienco kaj hu­manistiko. Tio pri la lingvoj en la historio kaj nenielalie povas okazi pri la lingvo, estiĝinta laŭ la rekono,spirita momento kaj volo de unu nura perspektivrigar­danta homo d­ro Lazaro Ludoviko Markoviè Zemen­hof. Sub tiuj mezuroj kaj tia lingva historio ne estassocia surprizo, ke tiu lingvo ne havas (jam) ĝeneralanenirrajton en infanĝardenojn, elementajn kaj mezajnlernejojn, kiel iom da enirrajto en la universitatojn ĝitamen havas.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

18

La plej granda tento de esperantoorganizaĵoj estas, ke ilipro sia malpacienco antaŭ la malrapida progreso aŭankaŭ periodoj de stagno en la historio pozicias sianesperon al la »sukceso« de la lingvo internacia sur tiujnfortojn, kiuj kun sia aŭtoritateco aŭ rekte krima tiranecopromesas rapidan, neburokratan, efikopovan solvon ankŭpor la internacia lingva demando. Tiel multaj esperantistojkaj iliaj organizaĵoj okulumis kun la iluzio, ke Esperantopovus en momento fariĝi internacie rekonita lingvo helpede diktatoreca dekreto, kian povas promulgi nurnedemokratia reĝimo. Pro tio la nekompreneblafialiancado kun faŝismo, komunismo kajnacionalsocialismo. Neniu el tiuj diktatoroj Esperantonpromovis, sed la esperantista movado ĉe ĉiuj kompilismoralan kaj politikan honton, kiun oni ne povos tiel rapideforviŝi. Bedaŭrinde, koncerne tion, ankaŭ en niaj tagojoni ne povas observi pli grandan saĝecon. Mia konvinkoestas, ke la pli granda parto de la esperantistaro estuspreta ripeti la hontajn kompromisojn kun la malamiko detio, pri kio d­ro Zamenhof pravis, se iu el la nuntempaj aŭestontaj diktatoroj promesus enkonduki tiun ĉi lingvon enĉiujn lernejojn kaj instituciojn per dekreto, kian demokratiaŝtato ne povas promulgi. En tio mi vidas unu el la plejgrandaj danĝeroj por la lingvo internacia ankaŭ en laproksima kaj malproksima estonto, eĉ aparte enkadre deEŭropa Unio, kiu malrapide kaj por la plimulto nevidebletransformiĝas en diktaturon.

Najveèja skunjava vseh esperantskih zdruenj je, da vsvoji nestrpnosti pred poèasnim napredovanjem ali tudiobdobji stagnacije v zgodovini polagajo upanje v »uspeh«mednarodnega jezika v tiste politiène moèi, ki s svojoavtoritarnostjo ali naravnost zloèinskim tiranstvomobljubljajo hitro, nebirokratsko, uèinkovito reitev tudi zamednarodno jezikovno vpraanje. Tako so se tevilniesperantisti in njihove organizacije spogledovali z iluzijo,da bi esperanto v hipu lahko postal mednarodno priznanjezik s pomoèjo diktatorskega dekreta, kakrnega lahkosprejme samo nedemokratièen reim. Od todnerazumljivo pajdaenje s faizmom, komunizmom incelo, kar je najveèje protislovje in najveèja sramota vzgodovini esperanta, z nacionalnim socializmom. Nihèeod teh diktatorjev esperanta ni promoviral, pri vseh pa sije esperantsko gibanje nabralo obilo moralne in politiènesramote, ki se je ne bo tako lahko znebiti. al glede tegatudi danes ni videti dosti veèje modrosti. Preprièan sem,da bi veèji del esperantistov ponovil sramotnekompromise s sovranikom tega, v èemer je imel dr.Zamenhof prav, èe bi kateri od dananjih ali prihodnjihdiktatorjev obljubil uvedbo tega jezika v vse ole inustanove z dekretom, kakrnega demokratièna dravane more sprejeti. V tem vidim eno najveèjih nevarnostiza mednarodni jezik tudi v blinji in daljni prihodnosti,posebej pa e v Evropski Uniji, ki se poèasi in za veèinonevidno spreminja v diktaturo.

En tiu senco 130 jaroj tamen ankoraŭ estas malbonanovaĵo, ja unu jarcento en la historio de la lingvoj signifastre malmulte. Esperanto en sia ankriĝo daŭre estasnestabila fenomeno, ankoraŭ ĝi povas dum longa perio­do eksilenti, kiel en sia fama eseo pri la esenco kajestonteco de la lingvo internacia (1910) d­ro Zamenhofjam antaŭvidis kaj tamen antaŭdiris, ke eĉ post tia eksi­lento iam poste ĝi estos denove malkovrita kaj revivigita,ja la racia kaj morala bazo de tiu lingvo ĝian promovigonper la homoj de bona volo kaj racieco senĉese postulas.La parto de tiu malbona novaĵo estas ankaŭ la serio devere ne tre honoraj kaj morale fundamentitaj kompro­misoj, kiujn la esperantistaj unuiĝoj kaj aparte UEA en lahistorio akceptis en renkonto kun la mondo, kiu lalingvon internacian ĉu senpere persekutas, ĝin ignoraskaj en la senco de sia senscio kaj antaŭjuĝoj humiligasaŭ ĝin simple provas utiligi por la celoj, kiuj ne estaskoheraj kun la baza ideo de Zamenhof.

V tem smislu je 130 let torej e vedno »slaba novica«,saj eno stoletje v zgodovini jezikov zelo malo pomeni.Esperanto je v svoji zasidranosti e vedno nestabilenpojav, e vedno lahko tudi za dalj èasa povsem zamre,kar je v svojem znamenitem eseju o bistvu in prihodnostimednarodnega jezika (1910) dr. Zamenhof tudi predvi­del in vendar napovedal, da bo tudi po takem zamrtjupozneje nekoè znova odkrit in oivljen, saj razumna inmoralna osnova tega jezika njegovo uveljavitev v ljudehdobre volje in razumnosti neprestano zahtevata. Del te»slabe novice« je tudi serija prav niè èastnih in moralnoutemeljenih kompromisov, ki so jih esperantskazdruenja in posebej e Svetovna esperantska zveza vzgodovini sprejemala v sooèenju s svetom, ki mednaro­dni jezik bodisi naravnost preganja, ga ignorira in v luèinevednosti in predsodkov poniuje ali pa ga preprostoskua uporabiti za cilje, ki niso v skladu s temeljnoZamenhofovo idejo.

Sed fore la plej malbona »malbona novaĵo« estas lasubaveraĝa nivelo kaj eĉ pli la spirito de la mesaĝo, kiujnla esperantistaro en sia lingvo pliparte elsendas. Neniuplu povas dubi, ke Esperanto pro sia konstruo estas plielasta, en niansoj pli riĉa kaj samtempe multe pli facilapor lerni, almenaŭ sur la nivelo de la ĉiutaga konversacio,korespondado kaj gazetaraj artikoloj sed tre pravigiteoni rajtas dubi, ke Esperanto estus la heroldo de la vero,justeco, aŭtenta belo kaj fundamentita espero. Kaj lingvo,kiu ne povas montri ĉeeston de tiuj ĉi sole gravaj kriterioj,perdas sian perspektivon, eĉ estante tiel logikekonstruita, eĉ tiel elasta, eĉ tiel belsona, kio Esperantocerte estas. Sed la lingvo, kiu ne mesaĝas veron, laspiriton de justeco kaj la fundamentitan esperon, estaskiel nutraĵo, havanta sufiĉe da mineraloj kaj kalorioj, sedne ankaŭ vitaminojn.

Daleè najslabi del »slabe novice« pa je podpovpreènaraven in e bolj duh sporoèila, ki ga esperantisti v svojemjeziku zveèine oddajajo. Nihèe ne more veè dvomiti, daje esperanto po zaslugi svoje zgradbe proneji, vniansah bogateji, obenem pa veliko laji za uèenje, vsajna stopnji vsakdanje konverzacije, dopisovanja inèasopisnih èlankov ­ zelo upravièeno pa smemo dvomiti,da bi bil esperanto glasnik resnice, praviènosti, pristnelepote in utemeljenega upanja. Jezik pa, ki se ne moreizkazati po teh edino pomembnih kriterijih, izgubi svojoperspektivo, tudi èe je e tako logièno sestavljen, e takoproen, e tako blago zveneè, kar esperanto sicernedvomno je. A jezik, ki ne sporoèa resnice, duhapraviènosti in utemeljenega upanja, je kakor hrana, kiima sicer dovolj mineralnih snovi in kalorij, nima pavitaminov.

In zdaj vendar tudi dobra novica. Pomislimo samo, daesperanto obstaja priblino dvakrat veè èasa, kakor jetrajal svetovni komunizem, da ne govorim o zelo kratkemèasu faizma in nacionalnega socializma. Esperantoobstaja prav tako priblino dvakrat veè èasa, kakor staobstajali obe Jugoslaviji skupaj. Èeprav je tudi 130 let vzgodovini jezika zelo kratka doba, ki e ne morezagotavljati stabilnosti, kaj ele rastí, pa je v smislusocialnih fenomenov to vendar dovolj dolgo obdobje, dalahko reèemo: pojav, ki je neprekinjeno in z dvemasvetovnima vojnama vmes dosegel starost 130 let,

Kaj nun tamen ankaŭ bona novaĵo. Oni pripensu, keEsperanto ekzistas jam proksimume duoble pli longe oldaŭris la mondkomunismo, por ne paroli pri la tremallongtempa faŝismo kaj nacionalsocialismo.Samtempe Esperanto ekzistas proksimume duoble plilonge ol ambaŭ Jugoslavioj troviĝis. Kvankam 130 jarojen la historio de la lingvoj estas tre mallonga epoko, kiuankoraŭ ne povas certigi stabilon kaj eĉ malpli kreskon,tamen en la senco de sociaj fenomenoj tio estas sufiĉelonga erao por povi diri: La fenomeno, kiu senĉese kajkun du mondmilitoj intertempe atingis aĝon de 130 jaroj,

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

19

Al la kategorio de »bona novaĵo« apartenas ankaŭ ĉiujdisraviĝoj super la »solvoj« de la monda lingva problemo,por kiuj ekflamiĝis kaj daŭre brulas la lastaj stranguloj:super la angla kiel la venkinta mondlingvo, super la digitatradukado, super la politikaj konsiloj de Eŭropa Unio priĝenerala trilingvismo de ĉiu eŭropano ktp. Neniu negas,ke la angla speciale post la venko de Anglio kaj Usonosuper la germana nacionalsocialismo kaj japana faŝismokatapultiĝis kiel la lingvo de ambaŭ venkintajgrandpotencoj en la orbiton de la momenta mondlingvo.Tamen mondlingvo ne estas lingvo internacia! Pro tiola angla, eĉ se ĉiuj teranoj ĝin parolus, kio cetere neniamokazos, ne estas konkuranto de la lingvo internacia kajtial ĉia neŭrozo ĉe la esperantistoj pro la angla lingvoestas signo de malforto en ilia esperantista konscio.

e doslej doseena èasovna razsenost esperanta pavse bolj spravlja v zadrego tudi nasprotnike, ki so mu odrojstva naprej prerokovali propad. Kolikor v tem e vednovztrajajo, postajajo s to slepoto pred oèitnimi dejstvi voèeh objektivnih opazovalcev vedno bolj èudaki innespametni. Èe je bilo v prvem obdobju èudatvopredvsem znaèilnost esperantskega gibanja, saj je voèeh sveta vsaka nova stvar èudaka, a tudi v resnici seza nove reèi laje ogrejejo èudaki, ki z dobrim imenom vsvetu tako ali tako ne morejo veè raèunati, pa se danesz vsakim novim esperantskim desetletjem kaeèudakost njegovih nasprotnikov, saj se nobena odnjihovih »prerokb« ni izpolnila. Èudatvo teh, ki seesperantu posmehujejo, je z vsako dekado obèutnoveèje, a to je usoda vseh, ki se norèujejo iz pionirjevvelikih iznajdb, izumov ali del, tako nasprotniki esperantane morejo biti izjema.

sen fine de tiu tempo montri signojn de vera mortado,kvankam kelkaj tradiciaj formoj de ĝia vivo formortadas,estas en la socia senco tamen jam tiom stabila, ke onipovas kalkuli kun sekvaj 130 jaroj de ĝia ekzisto, se tiutempo al la homaro estos ankoraŭ disponigita.

ne da bi ob koncu kazal znake resniènega umiranja,èeprav odmirajo nekatere tradicionalne oblike njegove­ga ivljenja, je v socialnem smislu vendar e tolikostabiliziran, da smemo raèunati vsaj e z naslednjimi130 leti njegovega obstoja, kolikor bo toliko èasaèlovetvu e dano.

La mondlingvo estas laŭ sia esenco la lingvo de potencokaj dominado, do ankaŭ de malegalrajto, kaj tiel ĝi nepovas satigi la moralan postulon de la homo favore aljusteco. La digita »tradukado« jam dekomenceelmontriĝis blufaĵo por tiuj, kiuj ne komprenas multe prila funkciado de komputilo kaj pri la funkciado de la homalingvo. La komputilo povas nur proponi ŝablonajn,antaŭpreparitajn solvojn sur la nivelo de pli kompleksavortaro, sed tio esence distingiĝas de vera tradukado. Latradukado, kiel ankaŭ la origina parolo kaj verkado estaslaboro de la spirito, ne nur de memorkapacito, tial lakomputilo, kiu povus spontane paroli aŭ skribi, adekvate,ne nur ekvivalente, ne nur kuntekste, sed ankaŭkunspirite traduki, principe ne estas produktebla.

V kategorijo »dobre novice« sodijo tudi vsa razoèaranjain streznitve nad »reitvami« svetovnega jezikovnegaproblema, za katere so se ogrevali in se zadnji èudakizanje e vedno ogrevajo: angleèina kot zmagovitisvetovni jezik, raèunalniko prevajanje, politiènapriporoèila Evropske Unije o sploni trojeziènosti vsakegaEvropejca itd. Nihèe ne oporeka, da se je angleèinapredvsem po zmagi Anglije in Amerike nad nemkimnacizmom in japonskim faizmom katapultirala kot jezikobeh zmagovitih sil v orbito svetovnega jezika. Vendar svetovni jezik ni mednarodni jezik. Zato angleèina, celoèe bi jo res govorili vsi zemljani, kar se nikoli ne bozgodilo, ni konkurent mednarodnega jezika in je zatovsaka nervoza pri esperantistih zaradi angleèineznamenje ibkosti njihove esperantske zavesti.

Svetovni jezik je po svojem bistvu jezik moèi indominacije, torej tudi neenakopravnosti, in tako ne morepoteiti èlovekove moralne zahteve po praviènosti.Raèunalniko »prevajanje« se je e od vsega zaèetkaizkazalo kot potegavèina za tiste, ki ne razumejo niti,kako deluje raèunalnik, niti kako deluje èloveki jezik.Raèunalnik lahko ponudi ablonske, vnaprej pripravljenereitve na ravni bolj kompleksnega slovarja, kar pa jedaleè od vsakega resniènega prevajanja. Prevajanje,kakor tudi izvirno govorjenje in pisanje, je delo duha, nezgolj spomina, zato raèunalnika, ki bi spontano govorilali pisal in ki bi adekvatno, torej ne le ekvivalentno, ne lekontekstualno, ampak tudi konspiritualno prevajal,naèelno ni mogoèe izdelati.

La eŭropuniaj rekomendoj pri principa trilingveco de laeŭropanoj unue estas morale nesinceraj, ja mi konasneniun okcidentan politikiston, kiu eklernus kiel sian trianlingvon la hungaran, estonan aŭ albanan, aŭ nianslovenan. Kaj se la rekomendo kiel la unan lingvonrekomendas la gepatran, kiel la duan la anglan, por latria lingvo ne troviĝas konkreta propono, do eĉ en la kazode obeemo al tiel saĝa konsilo, la eŭropa lingva ĝangalodaŭre restus ĝangalo kaj ne la solvo de la problemo.

Evropska politièna priporoèila o naèelni trojeziènostiEvropejcev pa so prviè moralno neverodostojna, saj nepoznam nobenega francoskega ali nemkega alianglekega politika ali diplomata, ki bi se v tem smislunauèil madarèine ali estonèine ali albanèine ali panae slovenèine. In èe priporoèilo kot prvi jezik priporoèamaterinèino, kot drugi angleèino, pa za tretjega nienotnega predloga, torej bi bila celo v primeru ubogljivostipred tako modrim nasvetom, evropska jezikovna dunglae naprej dungla, ne pa reitev problema.

La jam ĝis nun atingita dimensio de Esperanto tamen plikaj pli metas en embarason siajn kontraŭulojn, kiuj ek deĝia naskiĝo profetas ĝian pereon. Se ili en tio insistas, iliper tio fariĝas pro sia blindeco antaŭ la evidentaj faktojen la okuloj de objektivaj observantoj pli kaj pli strangecajkaj malraciaj. Se dum la unua periodo la strangeco antaŭĉio estis la karakterizo de la esperantista movado, ja enla okuloj de la mondo ĉiu nova aperaĵo estas stranga, kajankaŭ en realo por novaj aferoj pli facile varmiĝasstranguloj, kiuj ĉiukaze ne povas plu kalkuli per sia bonarenomo en la mondo, tamen per ĉiu nova esperantajardeko montriĝas la strangeco de ĝiaj kontraŭuloj, janeniu el iliaj »profetaĵoj« plenumiĝis. La strangeco de tiuj,kiuj Esperanton primokas, iĝas tiel per ĉiu jardeko pligranda, kaj tio estas la sorto de ĉiuj, kiuj primokas lapionirojn de grandaj inventoj, malkovroj aŭ verkoj kaj tiella kontraŭuloj de Esperanto ne povas esti escepto.

Res je, da se tudi brez esperanta da potovati po svetu,namreè kot diplomat, ki ima plaèan servis prevajalcev,ali kot turist, saj tega v osnovi ne zanima, kaj bi mu imelpovedati domaèin deele, v katero potuje, in tudi samnima vsebine, s katero bi se z njim hotel sreèati. Brezesperanta se vedno da nekako, s poudarkom na nekako,nikakor pa ne optimalno, sporazumeti za prehod, zapreivetje, morda tudi za reevanje iz neprièakovanihteav.

Estas vere, ke ankaŭ sen Esperanto oni povas vojaĝi trala mondo, nome kiel diplomato kun pagita servo detradukistoj, aŭ kiel turisto, ja tiu baze ne havas intereson,kion al li povus rakonti la hejmulo de la lando, tra kiu livojaĝas, kaj ankaŭ la turisto mem ne havas enhavon porrenkonti la hejmulon per ĝi. Sen Esperanto oni ĉiamiamaniere povas, emfazo sur iamaniere, trabatiĝi, sedneniam optimume, do ricevi informojn po trapasi, travivi,eble eĉ por solvi kelkajn malfacilaĵojn.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

20

Sed ĉiam nur iamaniere, ne tiel, kiel tion oni povas farien propra lando helpe de la al ĉiuj komuna nacialingvo. Diplomato restos diplomato kaj nenio lin pelasfari ion pli bonan por la internacia komunikado. Turis­to restos turisto, lin ne interesas eĉ nur la fotografaĵode fremda regiono, sed nur plu selfie, la plej novaeltrovo de la homa narcisismo kaj de la turista bana­leco, la fotado de si mem helpe de teleskopa bastono,fine de kiu troviĝas »saĝa telefono«, plej ofte ŝatataĉe la malpli saĝaj homoj, tiel oni ankaŭ de li ne povasatendi kontribuon por pli bona komunikado en la mon­do.

A vedno le nekako, ne tako, kakor to lahko storimo vlastni deeli z rabo vsem skupnega narodnega jezika.Diplomat bo ostal diplomat in ga niè ne priganja, da bikaj storil za bolji naèin mednarodnega sporazume­vanja. Turist bo ostal turist, njega ne zanima veè nitifotografija tujega pejsaa ali zgradbe, ampak samo eselfie, najnoveji izum èlovekega narcisizma inturistiène banalnosti, fotografiranje samega sebe nadolgi teleskopski palici, na koncu katere je nameèen»pameten telefon«, najbolj priljubljen pri manj pamet­nih ljudeh, tako tudi od njega ne moremo prièakovatiprispevka za bolji naèin komuniciranja na svetu.

Sed se ni komence parolis pri la »malbona novaĵo« seĉe la fino ni trovis la plej malbonan mesaĝon, nome lamisuzon de la lingvo en la senco de ĝia profanado,krudeco, mensogado, instiga fipropagando kaj negadode la nura konvinka argumento por tio, ke ne estasegale, kiamaniere oni vivas, agas kaj kondutas, nomeDion, do ni devas ĉi tie, surlistigante la elementojn de»la bona novaĵo« samtiel preni tiun parton de tiu bonanovaĵo, kiu estas la plej forta kaj per tio ankaŭ la plejsendependa de aliaj motivoj. Kaj ĉi tie ni ne bezonasfari ion alian ol nur ŝanĝi la matematikan antaŭsignonantaŭ ĉiu el la jam konataj premisoj. Tiel anstataŭprofana parolmaniero ni komencu lerni sencohavan,kultivitan parolon, tiel en nia gepatra, kiel en lainternacia lingvo.

A vendar obstaja tudi manjina tistih, ki vedo, da jemoen tudi bolji naèin, da je v okviru èlovekegamoen celo optimalen naèin, in ta naèin je nael svojouresnièitev v Zamenhofovem esperantu. Ti so sicermanjina, brez moèi in oblasti, a vendar skupnosttistih, ki do tako pomembnega vpraanja, kakor jepravièno urejena komunikacija med ljudmi in narodi,ne ignorira, ampak se zelo intenzivno, v skrajnemprimeru do tveganja lastnega ivljenja, skoraj vednopa do tveganja svojega ugleda med diplomati in turisti,zavzema za to edino razumno in pravièno reitev, kiima e to veliko prednost, da je naèelno dostopnavsakemu prisebnemu èloveku ne glede na sicernjoizobrazbo in posebne talente. Ali je dobra novica veèjain moèneja, tudi trajneja in vztrajneja od slabe, tegane vem in morda tega ni mogoèe vedeti. Mogoèe pase je, ne glede na razmerje moèi med obema, postavitina stran dobrega in vreèi èez hrbet to, kar imamo zaslabo. To preprosto pravilo velja v vseh moralnihsituacijah, tako tudi v zadevi mednarodnekomunikacije.

A èe smo na zaèetku, ko smo govorili o »slabi novici«,na koncu nali to najslabe sporoèilo slabe novice,namreè zlorabo jezika v smislu profanacije, grobosti,lai, hujskake propagande in zanikovanja edinegapreprièljivega argumenta za to, da ni vseeno, kakoivimo, ravnamo in se vedemo, namreè Boga, potemmoramo tu, ko natevamo prvine »dobre novice«, pravtako nazadnje seèi po tistem delu te dobre novice, kije najmoèneji in je v tej moèi tudi neodvisen od vsehdrugih motivov. In tu nam ni treba storiti niè drugega,kakor da samo spremenimo matematièni predznakpred vsako e znanih predpostavk. Namestoprofanega govora se zaènemo uèiti smiselnega inkultiviranega govorjenja, tako v materinèini, kakor tudiv esperantu.

Neniam mi forgesos, kiel jam delonge mortinta aŭtorode la esperanta­slovena vortaro Otmar Avsec pro unumaldeca vorto forlasis kunvenon de la tiamaj gvidajesperantistoj en Labako. Tiam mi pro lia »trosentemo«miris, sed nuntempe mi lin pro lia gesto admiras.Anstataŭ malveroj kaj mensogoj ni permesu al nialango, ĉu ĝi moviĝu en la tono de la gepatra aŭ de lainternacia lingvo, nur plu elparoladon de veroj kajkonfirmitaj informoj. Anstataŭ disvastigi antaŭjuĝojnpri aliaj nacioj aŭ homgrupoj interne de propra nacio,ĉu temu pri politikaj dekstro aŭ maldekstro, ĉu pri lamondpercepta elekto inter la religia kredo aŭ ateismo,nia lingvo prefere ekzercu per objektivaa prezentadode la faktoj, ŝparante moralajn juĝojn, en skeptikasinteno pri ĉia paŭŝala markado de aliaj homoj aŭhomgrupoj.

Vinko Olak

Nikoli ne bom pozabil, kako je e davno umrli avtoresperantsko­slovenskega slovarja Otmar Avsec, zaradiene nespodobne besede zapustil posvet tedanjih vodilnihesperantistov v Ljubljani. Tedaj sem se njegovi»preobèutljivosti« èudil, danes ga zaradi te gesteobèudujem. Namesto grobega izraanja se zaènimo uèitiobzirnega, mirnega in prijaznega pogovora. Namestoneresnic in lai dovolimo svojemu jeziku, pa naj sepremika v tonu materinèine ali esperanta, samo eizrekanje resnic in potrjenih vesti. Namesto irjenjapredsodkov o drugih narodih ali o drugih skupinah znotrajlastnega naroda, pa naj gre za politièno desnico ali levico,naj gre za svetovnonazorsko izbiro med religiozno veroali ateizmom, naj se na jezik raje vadi v stvarnempodajanju dejstev, v zadranosti pred moralnimi sodbami,v skeptiènosti do vsakega pavalnega oznaèevanjadrugega èloveka ali druge skupine.

Vinko Olak

Tamen ekzistas minoritato de tiuj, kiuj scias, ke eblasankaŭ pli bona maniero, ke en la kadro de la homaesto estas ebla eĉ optimuma maniero, kaj tiu manierotrovis sian realigon en Esperanto de Zamenhof. Tiujhomoj cetere faras minoritaton, sen potenco kaj povo,tamen komuneco de tiuj, kiuj tiel gravan demandon,kia la justa aranĝo de la komunikado inter la homoj kajnacioj ne ignoras, sed ĝin intense, en ekstrema kazoĝis riski propran vivon, preskaŭ ĉiam riskante propranrenomon inter la diplomatoj kaj turistoj, pledas por tiuĉi nura racia kaj justa solvo, kiu posedas aldonanavantaĝon, ke ĝi estas principe alirebla por ĉiu raciahomo, senrigarde al cetera edukiteco kaj ceterajtalentoj. Ĉu tiu ĉi bona novaĵo estas pli granda kajforta, ankaŭ pli daŭripova kaj obstina ol la malbona,tion mi ne scias kaj eble oni tion ne povas scii. Sed onipovas sin, senrigarde la rilaton inter la forto de ambaŭnovaĵoj, starigi flanke de la bona novaĵo kaj forĵetitransdorsen la malbonan. Tiu ĉi simpla regulo havasvalidon en ĉiuj moralaj situacioj, tiel ankaŭ en la kazode internacia komunikado.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

21

Londona Esperanto­Klubo (LEK) ekzistas jam113 jarojn, kaj jam preskaŭ 30 jarojn mi estasmembro de tiu klubo. Mi estas Slovenino, kajlernis Esperanton en Koper, kie mi tiam laboris.Sed antaŭ 50 jaroj mi foriris al Anglio, kajedziniĝis kun angla esperantisto Terry, kiun mirenkontis en 1964 ĉe TEJO (Tutmonda Espe­rantista Junulara Organizo)­kongreso en Am­sterdam. Esperanto estis nia familia lingvo.

Londonski esperantski klub obstaja e 113 letin sedaj sem e skoraj 30 let èlanica tega kluba.Sem Slovenka, esperanta sem se uèila v Kopru,kjer sem takrat delala. Toda pred 50 leti semla v Anglijo in se poroèila z anglekimesperantistom Terryjem, ki sem ga spoznalaleta 1964 na kongresu TEJO v Amsterdamu.Esperanto je bil na druinski jezik.

Inter ĉi tiuj LEK­anoj, ĉeestantaj la prezenton al Grietje, troviĝas homoj naskiĝintaj en (interalie kaj alfabetorde)Brazilo, Japanio, Nederlando, Svedio, Slovakio, Slovenio, Ukrainio kaj Usono.

Tial en klubaj kunvenoj oni ege malofte uzas la anglan lingvon!Med temi èlani LEK, ki so se udeleili podelitve Grietje, najdemo ljudi, rojene v (med drugimi in po abecednem

redu) Braziliji, Japonski, Nizozemski, vedski, Slovaki, Sloveniji, Ukrajini in Zdruenih dravah.Zato se v klubskih sreèanjih res zelo redko uporablja angleki jezik!

Klubaj renkontiĝoj okazas ĉiun vendredon ves­pere, krom festotagoj. Pro diversaj kaŭzoj nidevis ŝanĝi klubejon plurfoje. En Londono es­tas multekoste kaj malfacile trovi taŭgan lokon.Antaŭ jaroj la klubo havis multajn membrojn,sed nun ni havas nur 40. Tamen pluraj estasforaj, kelkaj estas maljunaj aŭ en ne tre bonasanstato. Kutime ĉeestas 10 ĝis 15 membroj,foje pli.

Klubski sestanki potekajo vsak petek zveèer,razen ob praznikih. Zaradi razliènih razlogovsmo morali veèkrat spremeniti prostore. Londonje drag in je teko najti primerno mesto.Pred leti je klub imel veliko èlanov, zdaj jihimamo le 40. Vendar, veliko je oddaljenih,nekateri so stareji ali ne preveè dobregazdravja. Obièajno je prisotnih od 10 do 15èlanov, vèasih veè.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

22

Kelkaj famaj kaj konataj esperantistoj estis, kajiuj ankoraŭ estas membroj, de nia klubo. Enfruaj jaroj unu el ili estis tre talenta kaj kapablaHarold Bolingbroke Mudie. Ivo Lapenna, kiuvivis en Londono dum multaj jaroj, estis mem­bro de la klubo kaj li plurfoje prelegis tie.John Wells fariĝas membro de la klubo dumsiaj studentaj jaroj. Li iam estis prezidanto deUEA, kaj prezidanto de LEK dum pluraj jaroj,kaj li ankoraŭ estas membro kaj li ofte prelegasal ni. Ĉi­jare Renato Corsetti kaj Anna Lowen­stein venis en Londonon, kaj tie nun loĝas. Iliambaŭ aliĝis al la klubo kaj ili ambaŭ farasprezentojn.Bonŝance por ni, do, ke ofte venas al Londonovizitantoj el aliaj landoj, kaj tiam ili povas parolial ni pri tiu lando kaj pri sia esperanta vivo.

Anica Pagehttp://www.esperanto.org.uk/lek/lek.htm

Nekateri slavni in znani esperantisti so bili innekateri e vedno so èlani naega kluba. Vzgodnjih letih je bil eden od njih zelo nadarjenin sposoben Harold Bolingbroke Mudie. IvoLapenna, ki je ivel v Londonu vrsto let, je bilèlan kluba in je tam veèkrat predaval.John Wells je postal èlan kluba v svojihtudentskih letih. Nekoè je bil predsednik UEAin veè let predsednik LEK ter je e vedno èlan,in pogosto predava pri nas. Letos sta prila vLondon Renato Corsetti in Anna Lowenstein,kjer zdaj prebivata. Oba sta se vèlanila v klubin oba delata predstavitve.Torej na nao sreèo pogosto prihajajo v Lon­don obiskovalci iz drugih drav, in tedaj lahkopripovedujejo o tej dravi in svojem esper­antskem ivljenju.

Anica Pagehttp://www.esperanto.org.uk/lek/lek.htm

Ĉiun duan monaton ni eldonas kluban bultenonkun programo. Dufoje en monato ni aŭskultasprelegon, ni ankaŭ diskutas pri diversaj temoj,foje ni ludas ian ludon, foje nur babilas.

Vsak drugi mesec izdajamo klubsko glasilo sprogramom. Dvakrat na mesec posluamopredavanja, pogovarjamo se o razliènihvpraanjih, vèasih igramo kakno igro, vèasih

John Wells prezentas UEA­atestilon al Grietje Buttinger, kiu pli ol mil fojojn gastigis vizitantajnesperantistojn en sia propra londona domo.

John Wells predaja potrdilo UEA Grietji Buttinger, ki je veè ko tisoèkrat gostila esperantske obiskovalcev lastnem londonskem domu.

Gospa Grietje Buttinger je v starosti 92 let umrla 28.februarja 2017.

En la aĝo de 92 jaroj, s­ino Grietje Buttinger forpasisla 28­an de februaro 2017

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

23

En la letero de V. Orlov estas parolo pri la tragika enplektiĝode la parenco, pedagogo N. Usov, kiu en la 30­aj jaroj de la20­a jarcento iĝis viktimo de la reprezalio pro sia entuziasmopor Esperanto.La reprezalioj meze de la jaro 1930 akiris nomon »GrandaTeroro« ­ ne hazarde. Ili tuŝis la grandan plimulton de lahomoj. La akuzoj estis antaŭmetitaj pro la plej neatendeblajmotivoj.Tiel mia onklo Nikolaj Pavloviĉ USOV (1900­1938) suferispro sia entuziasmiĝo por Esperanto.La afero okazis tiel.Ek de la Septembro 1935 li estis instruisto en meza lernejoen la vilaĝo Aleksandrovka en Kirgizio (post tio la vilaĝonomiĝis Kirovskoe – por la distrikto de Kirovsk; nun centrode la distrikto Karabuurin en la regiono Tallaska de larespubliko Kirgizio).Nikolaj Pavloviĉ entuziasmiĝis porEsperanto kaj praktikis larĝankorespondadon kun ekster­landajesperantistoj.En la somero 1937 li venis alLeningrad (nun Petersburg), kievivis liaj gepatroj. Kune kun lialvenis ankaŭ junaj instruistoj elKirgizio. Granda deziro de NikolajIvanoviĉ estis, montri al ili lavidindaĵojn de la urbo.Okaze de tiu alveno li lasis siantaglibron kun notaĵoj, komence de18­a Septembro 1935 ĝis la 28­aJanuaro 1936. El tiuj notaĵoj onipovas multon ekscii pri li kiel homo.Mi citos kelkajn fragmentojn el liataglibro:23.9. Hodiaŭ mi ricevis de miahejmo sendaĵon kun miaj aĵoj,inter kiuj troviĝis leteroj deeksterlandaj esperantistoj, adre­sitaj al mi. Tiel kiel inter la instru­istoj, same inter la gelernantoj ilikaŭzis grandan entuziasmon.Kelkaj instruistoj jam ion sciis priEsperanto, sed la gelernantoj priĝi sciis nenion.­ Ĉu iu elinter viaj troviĝas en

eksterlando: parencoj aŭ konatuloj?­ Estas neniu, mi simple trovis adresojn kaj mi skribas.­ Kiel, kie vi trovis adresojn?­ En la gazeto, kiun eldonas esperantistoj. Ĉiu, kiu deziras

korespondi, lasas tie sian adreson. Kaj mi legas laadreson kaj skribas leteron, kvankam mi tiun homonneniam en la vivo vidis.

­ Kaj kio Esperanto estas?­ Internacia lingvo, universala por ĉiuj nacioj.­ Ĉu ĉiuj ĝin komprenas?­ Kompreneble, tamen nur tiuj, kiuj ĝin finlernis.La instruistoj kaj la gelernantoj decidis organizi lernorondonpor lerni Esperanton.19.01. Niaj »novbakitaj« esperantistoj jam komencis ricevileterojn el eksterlando.Kelkaj leteroj alvenis por la instruistino, kiu komenciskorespondi pli frue ol ceteraj, poste ŝi foriris el Aleksandrovka.Hodiaŭ la unuan poŝtkarton ricevis Ulja – el Francio… Kiaentuziasmo! Pro ĝojo ŝi estis preta salteti kaj danci. Dum lainstrutempo ŝi skribis sian respondon.Tiu okazintaĵo entuziasmigis ankaŭ la ceterajn. Tiuj, kiujneglektis la instruadon, denove revenis al la lernolibroj.Dum la tuta hodiaŭa vespero mi sidis kun Asja, kiu en lakomenco rapide »malvarmiĝis«, sed nun ŝi decidis atingi laamikinojn kaj ŝi dum unu vespero sukcesis lerni duparagrafojn kaj duonon.

V pismu V. Orlova je govora o tragièni udelebi sorodnika,pedagoga N. Usova, ki je 30­ih letih prejnjega stoletja bil rtevrepresije zaradi svojega navduenja za esperanto.

Represije sredi 1930. leta so dobile naziv »Veliki teror« ­ ne ponakljuèju. Dotaknile so se velike veèine ljudi. Obtobe so bilepredlagane zaradi najbolj neprièakovanih povodov.

Tako je moj stric Nikolaj Pavloviè USOV (1900 1938),nastradal zaradi navduenja za esperanto.Zgodilo se je tako.Od septembra 1935. leta je bil uèitelj v srednji oli v vasiAleksandrovka v Kirgiziji (nato vas Kirovskoe Kirovskegaokolia, danes center okraja Karabuurin, obmoèja Tallaska Republike Kirgizije).Nikolaj Pavloviè se je navduil za esperanto in je vodil obirno

dopisovanje s tujimi esperantisti.

Poleti 1937. leta je priel vLeningrad, kjer so iveli njegovistari. Skupaj z njim so prispeli tudimladi uèitelji iz Kirgizije. Velika eljaNikolaja Ivanovièa je bila, da jimpokae znamenitosti mesta.

Ob tem prihodu, je pri starih pustilsvoj dnevnik z zapiski, ki soprièenjali 18. septembra 1935. letain trajali do 28. januarja 1936. leta.Iz zapiskov se da veliko izvedeti onjem kot èloveku.Navedel bom nekaj fragmentov izdnevnika:

23.9. Danes sem od doma prejelpoiljko s svojimi stvarmi, medkatere so bila vloena pisma tujihesperantistov, naslovljena name.Tako kot med uèitelji, so tudi meduèenci povzroèila zelo velikonavduenje. Nekateri uèitelji so enekaj vedeli o esperantu, uèenci pao njem niso vedeli nièesar.­ Ali je kdo od vaih v tujini:sorodniki ali znanci?

­ Nikogar ni, preprosto sem nael naslove in piem.­ Kako, kje ste nali naslove?­ V èasopisu, ki ga izdajajo esperantisti. Vsak, ki si eli

dopisovati, pusti tam svoj naslov. Jaz pa preèitam naslovin napiem pismo, èeprav èloveka nikoli v ivljenju nisemvidel.

­ Kaj pa je esperanto?­ Mednarodni jezik, sploen za vse narode.­ In ga vsi razumejo?­ Seveda, vendar samo tisti, ki so se ga nauèili.

Uèitelji in uèenci so sklenili organizirati kroek za uèenjeesperanta.19.01. Nai »novo peèeni« esperantisti so e prièeli sprejematipisma iz tujine.Nekaj pisem je prilo za uèiteljico, ki si je prièela dopisovati prejkot ostali, nato pa je odla iz Aleksandrovke.Danes je prvo dopisnico prejela Ulja iz Francije Kaknonavduenje! Od veselja je bila pripravljena skakati in plesati.Po pouku je pisala odgovor.Ta dogodek je navduil e ostale. Tisti, ki so zanemarili pouk,so se znova vrnili k uèbenikom.Ves dananji veèer sem presedel z Asjo, ki se je v zaèetku hitro»ohladila«, sedaj pa je sklenila, da bo dohitela prijateljice in jev enem veèeru osvojila dva in pol poglavja.

Nikolaj Petroviè Usov

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

24

22.01. Hieraŭ mi el Leningrado ricevis miajn albumojn kajfotojn, kiujn mi en antaŭaj jaroj ricevis el eksterlando. Mimontris ilin al Marusja, Ulia kaj Tosja (kvankam ŝi la lastaforiris de ni, ŝi en tiu tago revenis).Longtempe ili tion spektis la rezulto estis, ke la unuaj dudeziris de mi havi novajn adresojn. Tosja tuj prenislernolibron en siajn manojn por atingi la malfruitan lernadon.En la tempo, kiam ni okupiĝis pri ŝi, Marusja skribis okpoŝtkartojn.De ili mi foriris je la unua horo postnoktmeze.Hodiaŭ mi montris la albumojn ankoraŭ al kelkaj. Post latagmanĝo mi estis atestanto de jena scenaĵo:Marusja kun Asja sidis ĉe la tablo, plenigita per paperoj porenvolvi kajerojn, el kiuj Marusja eltranĉis kovertojn (enAleksandrovka oni kovertojn ne vendas). Asja, veninta al ilihelpi, skribas sur la kovertoj adresojn. Tosja sidas enangulo, antaŭ ŝi lernolibro de Esperanto – ek de lafrumateno ili skribas kaj gluas – mesaĝis la patrino deMarusja (hodiaŭ estas »Tago de Lenino« kaj ne okazasinstruo). Asja min petis doni ankoraŭ novajn adresojn, ĉarŝi ne atingis jam la interkonsentitan minimumon. Mi ne povisrifuzi ŝian peton observante ŝian klopodon. Tosja havissufiĉe da lernado – ŝi tralaboris nur du paragrafojn.Ĝenerale morgaŭ el Aleksandrovka forvojaĝos en lamondon tridek, pliparte internaciaj leteroj!En la vintro 1938 la alvenado de la leteroj kaj monĝiradojde Nikolaj Pavloviĉ al liaj gepatroj en Leningrado subiteĉesis. Je pluraj demandoj pri la kaŭzo el Aleksandrovkaneniu respondis.La patro, ekscitita, riskante arestitecon kiel iama marnavigaoficiro kaj nobelulo, en aŭtuno sin turnis al la centralo deNKVD* en Leningrado kun peto klarigi, kio okazis al la filo.Ili lin afable akceptis kaj respondis, ke lia filo estas arestitakaj kondamnita je dek jaroj de karcero »sen rajtokorespondi«. Tiam la patro ne sciis, ke tio signifas esti pafita.Pavel Aleksandroviĉ mortis en la jaro 1940.La patrino, Irina Aleksandrovna, mortinta en la jaro 1958,en la tempo de la »varmiĝo sub Hruŝĉov« denove petis porklarigo pri la sorto de ŝia filo. Ŝi ricevis respondon, ke ŝiafilo N. P. Usov, dum li sidis sian karcerpunon, mortis 8­ande Aŭgusto en la jaro 1943, laŭdire pro la infarkto miokarda.Sed la dokumenton pri lia morto ili ne donis al ŝi.Nur en la jaro 1994, responde al mia petskribo, adresita al»Komisio pri la renovigo de la rajtoj de la rehabilitaj viktimojde la politika reprezalio« venis mesaĝo de »Ŝtata komitatopor la popola sekureco de la respubliko Kirgizio, el la urboBiŝkek« kun jena enhavo:»Via onklo – Usov Nikolaj Pavloviĉ, naskita en 1900, elnobelula grandposeda familio, filo de oficiro en la marino,en la momento de arestado instruisto en meza lernejo en lavilaĝo Kirovskoe, en la distrikto Kirovskoe, SSR de Kirgizio,kiam li finlernis Esperanton, korespondis kun reprezentantojde diversaj fremdaj ŝtatoj (Germanio, Usono, Kanado,Francio, Japano, Anglio, Nederlando, Aŭstrio, Svisio k.a.).Arestis lin la distrikta departemento de NKVD de Kirov, enla SSR de Kirgizio, 8­an de Februaro 1938 pro lasenfundamenta suspekto de spionado favore al iu alia ŝtatokaj de kontraŭrevolucia agitado inter la loĝantaro kontraŭ lasovetia aŭtoritato.Laŭ la reglemento de la Popola komisario de internaj aferojde SSSR kaj de la ŝtatakuzisto de SSSR ek de la jaro 1938Usov N. P., akuzito pro krimagoj laŭ la artikoloj 58 – 6 – 10de UK RSFSR**, kondamnita je la unua kategorio (estipafota). La kondamno estis realigita 4­an de Oktobro 1938.La loko de enterigo nekonata.«Kaj plie: »Laŭ la decido de la Ŝtata militista vicakuzisto dela militista regiono de Turkestano per 28­a de Septembro1990 Usov Nikolaj Pavloviĉ estis rehabilita.«Al vi je eterna memoro, onklo!

Kandidato de agrikulturaj sciencoj V. Orlov»Scienco kaj vivo«, N­ro 1, 2005

Kandidato estis en SZ scienca titolo.* NKVD Narodni komisariat notranjih zadev »Popolakomisarejo por internaj aferoj« (1917 1946)** UK – Punleĝaro – RSFSR – Rusa soveta federativasocialisma respubliko

Esperantigis Vinko Olak

22.01. Vèeraj sem iz Leningrada prejel svoje albume infotografije, ki sem jih prejnja leta prejel iz tujine. Pokazalsem jih Marusji, Uli in Tosji (èeprav je zadnja odla od nas,se je ta dan vrnila).Dolgo so si jih ogledovali rezultat je bil ta, da sta prvi dveeleli od mene nove naslove. Tosja pa je takoj vzela v rokeuèbenik, da bi nadoknadila zamujeno. V èasu, ko smo seukvarjali z njo, je Marusja napisala osem dopisnic.Od njih sem odel ob enih ponoèi.Danes sem albume pokazal e nekaterim. Po kosilu sem bilprièa takemu prizoru:Marusja je z Asjo sedela za mizo, zasuto s papirji zaovijanje zvezkov, iz katerih je Marusja izrezovala kuverte (vAleksandrovki kuvert ne prodajajo). Asja, ki jima je prilapomagat, pa pie naslove na kuverte. Tosja sedi na vogalu,pred njo je uèbenik esperanta. ­ Od jutra piejo in lepijo, ­je sporoèila Marusjina mama (danes je »Dan Lenina« in nipouka). Asja me je prosila, naj e njej dam naslove, ker eni dosegla dogovorjenega minimuma. Nisem ji mogelodreèi z ozirom na njeno prizadevanje. Tosja je imela dovoljuèenja predelala je samo dva paragrafa.

V splonem bo jutri iz Aleksandrovke odlo po svetutrideset, veèina od teh mednarodnih pisem!Pozimi 1938. leta, se je dostava pisem in denarnih nakazilNikolaja Pavlovièa starem v Leningrad, nenadno ustavila.Na veèkratna vpraanja o vzroku, iz Aleksandrovke ni nihèeodgovoril.Vznemirjen oèe, ki je tvegal aretacijo kot bivi pomorskioficir in plemiè, se je jeseni obrnil na leningrajski NKVD* spronjo za razjasnitev, kaj se je zgodilo s sinom. Vljudno soga sprejeli in odgovorili, da je sin aretiran in obsojen nadeset let zapora «brez pravice do dopisovanja«. Takrat oèeni vedel, da to pomeni ustrelitev. Pavel Aleksandroviè jeumrl 1940. leta.Mati, Irina Aleksandrovna, ki je umrla leta 1958, je v èasu»hruèovske otoplitve«, znova prosila za razlago sinoveusode. Dobila je odgovor, da je njen sin N.P. Usov, ko jeprestajal kazen v zaporu, umrl 8. avgusta 1943. leta,domnevno zaradi infarkta miokarda. Niso pa ji dalimrlikega lista.Edino leta 1994 je, na mojo pronjo, naslovljeno na»Komisijo za obnovitev pravic rehabilitiranih rtev politiènerepresije«, prilo obvestilo »Dravnega komiteja zanacionalno varnost republike Kirgizije, mesta Bikek«, ssledeèo vsebino:»Va stric Usov Nikolaj Pavloviè, leto rojstva 1900, izplemiko veleposestnike druine, sin oficirja pomorskemornarice, v trenutku aretacije zaposlen kot uèitelj nasrednji oli v vasi Kirovskoe, Kirovskega okraja, KirgizijskeSSR, si je, ko se je nauèil jezik esperanto, dopisoval spredstavniki razliènih tujih drav ( Nemèija, ZDA, Kanada,Francija, Japonska, Anglija, Nizozemska, Avstrija, vica indr.).Aretiral ga je Kirovski okrajni oddelek NKVD, KirgizijskeSSR, 8. februarja 1938. leta, zaradi neosnovanega sumavohunjenja v prid druge drave in kontrarevolucionarneagitacije med prebivalstvom proti sovjetski oblasti.Po naredbi narodnega komisarja Notranjih zadev SSSR injavnega toilca SSSR, od 5.septembra 1938. leta, je bilUsov N.P., obtoenec zaradi zloèinov, po èlenih 58 6 10UK RSFSR**, obsojen na prvo kategorijo (ustrelitev).Sodba je bila izvrena 4. oktobra 1938. leta. Mesto pokopaneznano.«In dalje: »Po sklepu namestnika Vojnega dravnega toilcaTurkestanskega Vojnega okroja, od 28. septembra 1990.leta, je bil Usov Nikolaj Pavloviè, rehabilitiran.«Tebi, v veèen spomin, stric!

Kandidat kmetijskih ved V. Orlov»Znanost in ivljenje«, No 1, 2005Kandidat je znanstven naslov v SZ.

* NKVD Narodni komisariat notranjih zadev (1917 1946)** UK Kazenski zakonik RSFSR Ruska sovjetskafederativna socialistièna republika

Iz ruèine prevedla Virineja Kajzer

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

25

La olimpiko estas unu el la plej grandaj interna­ciaj eventoj. Dum tiu ĉi evento la sportistojkunvenas en la gastigantan landon de diversajnacioj kun diversaj lingvoj por fari sanankonkuron. Laŭ la filozofio de la olimpiko, nurvenki dum la vivo ne estas la ĉefa afero, sedpenadi. Venki konkuranton ne estas la ĉefaafero, sed partopreni kaj bone batali. Efektivela sporto estas ilo, kiu servas pacon, amikeconkaj ŝanĝon de la mondo.

Olimpijada je eden najveèjih mednarodnihdogodkov. Med tem dogodkom se portnikiraznih drav z raznimi jeziki sreèajo v gostujoèidravi, da bi tekmovali. Po olimpijski filozofiji ninajbolj pomembno zmagati, ampak tekmovati.Zmagati ni najbolj pomembno, ampaksodelovati in dobro tekmovati. Dejansko je portsredstvo, ki slui miru, prijateljstvu inspremembam sveta.

Do, la celo de la olimpiko estas kreo de pli pacakaj pli bona mondo. Tio sendube estas altegacelo. Sed ĉu nur havo de bonaj ideoj sufiĉas?Kompreneble la homaro, dum sia historio, nesentis manhavon de bonaj ideoj kaj pensoj.Jen estas la demando: Ĉu la ideoj kaj la pensojper si mem efektiĝas/os? Nu, estas multe dajaroj, ke ni estas atestantoj de la ĉeesto kajkunveno de la atletoj, nomata olimpiko. Dumtiuj ĉi kunvenoj, kiom da profundaj amikecojinter la sportistoj estiĝis? Kiom ili proksimiĝisunu al la alia? Ili kolektiĝas, konkuras, sed iograva mankas. Dum la olimpikaj ludoj la spor­tistoj preterpasas unu la aliajn kaj iliaj solajvortoj povas esti "saluton" aŭ iom pli, "kiel vifartas", angle aŭ alilingve, ĉar ili timas kaj eĉhontas, por halti kaj pli interparoli pri diversajaferoj inter si. Tial vi ankaŭ samopinias kun laskribanto de ĉi tiuj linioj, ke la naciaj lingvoj tutene taŭgas por la intenaciaj rilatoj.

Torej, cilj olimpijskih iger je ustvarjanjemirnejega in boljega sveta. To je brez dvomavzvien cilj. Toda ali zadostujejo le dobre ideje?Seveda èlovetvu v njegovi zgodovini nemanjka niti dobrih idej niti dobrih misli. Tukaj jevpraanje: ali uèinkujejo oziroma bodouèinkovale ideje in misli same po sebi? No,veliko let poznamo sreèanje portnikov, ki seimenuje olimpijske igre. Koliko globokihprijateljstev med portniki je nastalo na temsreèanju? Kako se drug drugemu pribliajo?Zberejo se, tekmujejo, ampak nekajpomembnega manjka. V èasu olimpijskih igerportniki hodijo drug mimo drugega in njihoveedine besede so "pozdravljen" ali malo veè,"kako ti gre" v angleèini ali drugih jezikih, kerse bojijo in celo sramujejo, da bi se ustavili inkaj veè govorili med seboj o raznih vpraanjih.Tako se verjetno strinjate s piscem teh vrstic,da nacionalni jeziki sploh niso primerni zamednarodne odnose.

La celo de Zamenhofo ankaŭ estis estiĝo de plibona kaj pli paca mondo surbaze de komunakaj facila lingvo. Tial ni ŝuldas lin multe, ĉar liestis klerulo, kiu konis unu el la plej grandajproblemoj de la homaro, la solvon prezentis kajkomencis ĝin disvastigi.

Cilj Zamenhofa je bil tudi ustvariti bolji inmirneji svet na podlagi skupnega inpreprostega jezika. Zato smo mu veliko dolni,ker je bil uèenjak, ki je spoznal enega najveèjihproblemov èlovetva, pripravil reitev in jo zaèeliriti.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

26

En unu el la lastaj tagoj de olimpiko en Rio deĴanejro 2016, Brazilo, la perskanalo de BBChazarde montris intervjuon kun iu japana s­ino,en kiu ŝi indikis interesan kaj gravan punkton.Ŝi kiu ŝajne estis unu el la sportaj respodecu­linoj en sia lando, esprimis, ke ŝia lando por laolimpiko 2020 bezonos almenaŭ 75000­perso­nan armeon de tradukistoj, kaj tiu ĉi afero estasgrandega defio por Japanio. Vi mem kalkulu,kia estos tiu ĉi armeo de tradukistoj! Kian ko­tizegon ĝi trudos al Japanio. Pri aliaj aferoj pluni ne parolas!

Amir Fekri

V enem zadnjih dni olimpijskih iger v Riu deJaneiru v Braziliji leta 2016 je perzijski kanal BBCpomotoma pokazal intervju z japonsko gospo, vkaterem je poudaril zanimivo in pomembno toèko.Gospa, ki je oèitno ena od odgovornih portnihfunkcionark v svoji dravi, je izjavila, da bo njenadrava za olimpijske igre leta 2020 potrebovalavsaj 75.000­èlansko vojsko prevajalcev, in to jevelik izziv za Japonsko. Sami izraèunajte, kaknavojska prevajalcev je to! Kakne stroke bo imelaJaponska. Da ne govorimo o drugih zadevah!

Amir Fekri

Tekst je bil prviè objavljen v Irana Esperantisto t. 19.

Floroj el La Florejo de SadiTradukis:D­ro Keyhan Sayadpour Zanjani

En la reto de malforta fiŝisto kaptiĝisforta fiŝo; li ne kapablis teni ĝin, do lafiŝo leviĝis kaj forprenis la reton kajForiris.

Li iĝis sklaveto portanta river­akvon,la river inunde kunportis la sklaveton.La reto ĉiam kunportis multe da fiŝoj,Ĉifoje fiŝ’ iris kaj kunportis la reton.

Aliaj fiŝistoj bedaŭris kaj riproĉis lin:”Kial kaptinte tiun ĉasaĵon vi ne povisteni ĝin?” Li respondis: ”Ho fratoj,kion mi povas fari, kiam la sorto diktis,ke mi nenion ĉasu kaj tiu fiŝo aliantagon pasu?” Kontraŭ­sorte fiŝisto elTigriso ne fiŝ­kaptivas kaj laŭ­sorte fiŝoeĉ sur la tero plu vivas.

Ŝtelisto diris al almozulo: “Ĉu vi nehontas, kiam por ricevi monon vietendas vian manon antaŭ ĉiun avaranpersonon? La almozulo respondis:Etendi sian manon por ricevi mononEstas preferinde ol ŝteli la kvaronon.”

Bildo "Sadio en roza ĝardeno", proksimume el 1645Silka iz Sadi v rozariju, priblino iz leta 1645

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

27

Tiel okazis, ke en mia lando tiutage estasfestata tago de klasika ineco, febla, tenera,dependa. Stranga moko por ambaŭ inajflankoj. Festo de virinoj, kiuj volis esti liberaj,egalrajtaj, personecaj festata laŭ la plej bonajtradicioj de tute alia socia regularo. Tio naskasmalsincerecon de festo, jen kial dum multajjaroj mi petis ne gratuli min, okaze de ĝi, sed...

Tako se je zgodilo, da v moji dravi te dnipraznujemo dan klasiène enstvenosti, ibkosti,nenosti, odvisnosti. Èudna ala za obe enskistrani. Praznik ensk, ki so hotele biti svobodne,enakopravne osebnosti, praznovan ponajboljih tradicijah èisto druge socialneureditve. To rodi neiskrenost praznovanja, zatoe veè let prosim, da mi ob njem ne èestitajo,toda ...

Sed estis, ĉiam restis en tiu festa tago io varmetuŝanta mian memoron. Vidu, marte en Rusiodaŭras la kvina monato de vintro, la kvinamonato de neĝo sen herbo kaj folioj, sen

arĝenta sonorado de pluvo. Nun mia urbo tresimilas al aliaj grandegaj buntaj urboj de lamondo, sed kiam mi estis infano, mia Moskvoestis griza. Somere kolorigita per aro de di­versspecaj floroj, vintre ĝi entute ne havis kol­orojn. Grizeco de humidaj domoj substrekisgrizecon de malalta ĉielo kaj malpura urbaneĝo. Kaj la 8a de marto estis sola miraklatago, kiam inter tiu grizeco aperis peco deankoraŭ malproksima printempo. Tiam, dummalfacilaj naŭdekaj jaroj, floroj en vendejojestis tro kostaj por ordinaraj viroj, sed ja okazede ina festo ili devis aĉeti florojn. Tial, intergrizaj muroj, starantaj en griza neĝa kaĉo ĉieaperis oldulinetoj en grizaj paltoj kaj grizaj lanu­gaj kaptukoj kaj ĉiu oldulineto havis brilanvarman sunon en la manoj. Ili vendis mimozojn(mimozo estas suda floro, kiu aspektas kielforta branĉo, plena de etaj flavaj florglobetoj).Mi multe vidis, multe vojaĝis sed neniam vidiskoloron tiom sunan, tiom brile flavan, kiel estistiuj mimozoj.

Toda bilo je, za vedno je ostalo ob temprazniènem dnevu nekaj, kar se toplo dotaknemojega spomina. Poglej, v marcu v Rusiji trajapeti mesec zime, peti mesec snega, brez

rastlinja in listja, brez srebrnega zvenenja deja.Sedaj je moje mesto zelo podobno drugimvelikim pisanim mestom po svetu, vendar kosem bila otrok, je bila moja Moskva siva. Poletiobarvana z nizom razliènih vrst cvetja, pozimisploh ni imela barve. Sivina vlanih hi jepoudarjala sivino nizkega neba in umazanegamestnega snega. In 8. marca je bil edini èudenidan, ko se v tej sivini pojavi koèek e daljnepomladi. Takrat, v tekih devetdesetih letih, jebilo cvetje v trgovinah predrago za navadneljudi, toda ob dnevu ena so morali kupiti roe.Zato so se med sivimi stenami povsod pojavile,stojeèe v sivi sneeni brozgi, starèice v sivihplaèih in sivih volnenih rutah in vsaka starèicaje imela sijoèe toplo sonce v rokah. Prodajaleso mimoze (mimoza je juni cvet, ki izgleda kotmoèna veja, polna drobnih rumenih cvetoèihkroglic). Veliko sem videla, veliko potovala, todanikoli nisem videla barve tako sonène, takoareèe rumene, kot so bile te mimoze.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

28

Kiam mi aŭdas la vortojn “8­a de marto”, miremomoras jen kiun momenton: mi ­ trista kielĉiuj adoleskuloj, vagas tra la stratoj kaj jensubite vidas oldulinon kun kruela seka vizaĝo– kaj unuajn printepajn mimozojn en ŝiajmanoj. Al mi ŝajnas ke teni ilin en manoj estassame kiel teni sunon aŭ ies animon, aŭ mal­grandan kokidon... Mi demandas pri prezo, sedel miaj poŝaj monoj restis nur duono de ĝi.Oldulino malkontentas, sed elektas por mi laplej malbonan, ĉifitan branĉeton...

Ko sliim besede "8. marec", se spominjamtega trenutka: jaz ­ alostna kot vsi mladostniki,se sprehajam po ulicah in nenadoma vidimstarèico s kruto suhim obrazom ­ in prvespomladanske mimoze v njenih rokah. Zdi semi, da so, ko jih dri v rokah, enake kot da bidrala sonce, nekoga duo ali majhnegapièanèka vpraala sem za ceno, toda vmoja epnina je bila le njena polovica. Starèicaje bila nezadovoljna, toda izbrala je zamenajgro, scefrano vejico ...

Do, por mi mem mi proklamas la 8­an de martotago de mimozoj, de la unua suno en la urbo,kien vera suno venos nur post multaj longaj,grizaj tagoj.

Anna StriganovaKun la permeso de A. Striganova elprenite de Vizaĝlibro.

Torej, zase razglaam 8. marec za dan mimoz,prvega sonca v mestu, kamor bo pravo sonceprilo ele po tevilnih dolgih, sivih dneh.

Ana StriganovaZ dovoljenjem A. Striganove sneto s Facebooka.

Anna Striganova kaj sia ed­zo Dima Ŝevĉenko estasnovaj redaktoroj de la re­vuo Esperanto.La estraro de UEA laŭgazetara komuniko intervjuisankaŭ du aliajn bonajn kandi­datojn antaŭ ol elekti DimaŜevĉenko kaj Anna Strigano­va.Ni estis tre impresitaj de lapropono, per kiu Dima kajAnna kandidatiĝis. Ili kunedisponas pri granda gamo dekapabloj, ne nur pri la enhavaredaktado, sed ankaŭ prigrafiko kaj enpaĝigo kaj pri lareteja flanko de la revuo. Tiukombino de fortoj ŝajnas al nitre promesplena komentasla prezidanto de UEA, MarkFettes, en la sama gazetarakomuniko.Laŭ la gazetara komuniko deUEA, la novaj redaktorojtransprenos la revuon ekdela aprila numero 2017. Kunekun la preparado de sia unuanumero, ili planas krei moder­nan retejon de la revuo, kiucelos interagi kun la abonan­toj kaj aŭtoroj, kiel ili proponisen sia kandidatiĝa letero.Dima Ŝevĉenko estas denaska esperantisto kajdoktoriĝas pri ĵurnalismo ĉe la Universitato de Amikecointer la Popoloj en Moskvo. Anna Striganova doktoriĝaspri literaturo ĉe la sama universitato.En Esperantujo ili estas konataj kiel la gvidantoj de lagrava eldonejo Impeto, kiun fondis en 1992 la gepatrojde Dima, Aleksandr kaj Elena Ŝevĉenko (kune kunDimitrij Perevalov).De tiu tempo la eldonejo aperigis pli ol 300 librojn enEsperanto kaj la rusa lingvo. Post la forpaso de lafondintoj (Aleksandr en 2012, Elena en 2015), DimaŜevĉenko kaj Anna Striganova daŭrigas ilian laboron.

Anna Striganova in njenmo Dima evèenko stanova redaktorja revijeEsperanto.Vodstvo UEA se je, posporoèilu za javnost, pogo­varjalo tudi z dvema drugimadobrima kandidatoma, predenje izbralo Dima evèenka inAnno Striganovo.

"Bili smo zelo navdueni nadpredlogom, s katerim staDima in Anna kandidirala.Skupaj imata irok spekterznanj, ne samo glede urejanjavsebine, ampak tudi gledegrafike in oblikovanja terureditve spletne strani revije.Ta kombinacija znanj, se namzdi zelo obetavna" jekomentiral predsednik UEA,Mark Fettes, v istem sporo­èilu za javnost.

Glede na sporoèilo za javnostUEA, sta nova urednika prev­zela revijo z aprilsko tevilko2017. Skupaj s pripravo njuneprve tevilke, naèrtujetasodobno spletno stran revije,ki si bo prizadevala zasodelovanje z naroèniki inavtorji, kakor sta predlagala v

njunem predlogu kandidature.

Dimi evèenku je esperanto materni jezik. Doktoriral jeiz novinarstva na Univerzi prijateljstva med narodi vMoskvi. Anna Striganova je doktorirala iz knjievnosti naisti univerzi.V esperantskih krogih sta znana kot vodji velike zalobeImpeto, ki sta jo leta 1992 ustanovila Dimova stara,Aleksander in Elena evèenko (skupaj z DimitrijemPerevalovim).Od takrat je zaloba izdala veè kot 300 knjig v esperantuin ruskem jeziku. Po smrti ustanoviteljev (Aleksander leta2012, Elena leta 2015) Dima evèenko in AnnaStriganova nadaljujeta njuno delo.

Anna Striganova

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

29

Instruado en Dilio, Orienta Timoro, Timor­LesteFine de novembro en la jaro 2015 mi alvenis enDilio por trisemajna instruado, petita de kelkajlokaj esperantistoj. Mi instruis en tri lokoj: UDS(Unite Develop Serves), UNTL (UniversidadeNacional de Timor­Leste) kaj Ailok Laran

Pouèevanje v Diliu, Vzhodni Timor, Timor­LesteOb koncu novembra leta 2015 sem prila v Diliona tritedensko pouèevanje, ki so ga zaprosilinekateri lokalni esperantisti. Pouèevala sem natreh krajih: UDS (skupna razvojna pomoè),UNTL (Nacionalna univerza VzhodnegaTimorja) in Ailok Laran ...

La plej amuza loko estis en la kvartalo AilokLaran, kie mi loĝis. Mi instruis al tre miksitagrupo de najbaraj infanoj kaj junuloj. Por poviinstrui al la infanoj mi devis studi la tetunan(kiun mi estis neglektinta post mia reveno elOrienta Timoro en 2014). En la lastaj tagoj mine plu instruis, sed kantigis ilin kaj precipedancigis ilin laŭ du kantoj de JoMo: 'Ĉu vi volasdanci' kaj 'Lernu nun'. En la tago antaŭ miaforiro mi filmis ilin, kantante kaj dancante. Lafilmetoj spekteblas ĉe goo.gl/aocqBX.

Najbolj zabaven kraj je v èetrti Ailok Laran, kjersem ivela. Pouèevala sem zelo meano sku­pino otrok in mladih iz soseèine. Da bi lahkopouèevala otroke, sem morala tudirati jeziktetuna (ki sem ga zanemarjala po svoji vrnitviiz Vzhodnega Timorja v letu 2014). V zadnjihdneh nisem veè pouèevala, ampak pela z njimi,predvsem pa z njimi plesala po dveh pesmihJoMo: "Ali eli plesati" in "Uèi se zdaj". Na danpred odhodom, sem jih posnela pri petju inplesu. Video lahko vidite na goo.gl/aocqBX.

La loko kun plej multe da lernantoj estis ?eUDS, neregistara organizaĵo, kie infanoj kajjunuloj kutime lernas la anglan. Mi estis ren­kontinta unu el la gvidantoj hazarde kaj li petismin veni 'saluti la infanojn'. Fine mi instruis altri grupoj: tri fojojn al la posttagmeza grupo, kajpo du fojojn al la matena kaj vespera grupoj.Pro tiuj aldonaj lecionoj mi havis du foje kvinlecionojn en unu tago; pli verŝajne ne eblus endu malsamaj lokoj. Mi lasis flagon kaj kelkajnlibrojn por tiuj, kiuj volas memstare daŭrigi lalernadon.

Najveè uèencev je bilo pri UDS, nevladniorganizaciji, kjer se otroci in mladi obièajno uèijoangleèine. Sluèajno sem sreèala enega odvodij, prosil me je naj pridem in 'pozdravimotroke'. Pouèevala sem tri skupine: trikratpopoldansko skupino in dvakrat jutranji inveèerni skupini. Zaradi teh dodatnih lekcij semimela dvakrat po pet lekcij v enem dnevu;najverjetneje to ne bi bilo mogoèe na dvehrazliènih krajih. Pustila sem zastavo in nekajknjig za tiste, ki elijo samostojno nadaljevatiuèenje.

Dancado de la infanoj en la Ailok Laran, kie mi logis. | Ples otrok v Ailok Laran, v okolju kjer kjer sem bivala.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

30

La plej grava loko por la movado estis UNTL,nacia universitato: mi instruis preskaŭ ĉiutage(krom festotagoj) al studentoj de la nacia uni­versitato, precipe de la agrikultura kaj jurafakoj. Mi havis tri grupojn: unu grupo de ko­mencantoj, kiuj sekvis 12 lecionojn po 90 minu­toj, duan grupon da komencantoj, kiuj sekvis 5lecionojn po du horoj, kaj mi instruis tri fojojn alkelkaj progresantoj.

Najpomembneji kraj za esperantsko gibanjeje bila UNTL, nacionalna univerza: pouèevalasem skoraj vsak dan (razen praznikov) tudentenacionalne univerze, predvsem kmetijske inpravne smeri. Imela sem tri skupine: skupinozaèetnikov, ki so spremljali 12 lekcij po 90minut, drugo skupino zaèetnikov, ki sospremljali 5 lekcij po dve uri in po trikrat nekajuèencev na viji stopnji.

En la posta tago ni havis ceremonion en kiu midisdonis atestilojn kaj librojn kaj ricevis donac­etojn. Ni ankaŭ fotiĝis kaj praktikis kantadon dela himno. Post tio ni iris festi Zamenhoftagonen unu el la parketoj de la urbo. Krom kanti lahimnon ni ankaŭ spektis magiajn trukojn deunu el la lernantoj, aŭskultis poemonlaŭtlegitan de alia lernanto kaj manĝis kaj trin­kis okaze de la fino de la kurso kaj de Zamen­hoftago. Venis ankaŭ du ĵurnalistoj kaj staketoda revuoj estis disdonita.

Po teh lekcijah je 15 sluateljev sodelovalo naizpitu. Naslednji dan smo imeli slovesnost, nakateri sem razdelila sprièevala in knjige terprejela darilca. Smo se tudi slikali in vadili petjehimne. Potem smo li praznovat Zamehofovdan v enega od majhnih mestnih parkov. Polegpetja himne smo gledal tudi èarobne trike enegaod uèencev, posluali pesmi, ki jih je bral druguèenec ter jedli in pili ob koncu teèaja in obZamenhofovem dnevu. Prila sta tudi dvanovinarja in razdelil smo majhen sveenj revij.

Posttagmeza grupo de UDS, post la leciono.Popoldanska skupina UDS po lekciji.

Dua leciono en la kvartalo Bairro Pite.Druga lekcija v èrtrti Bairro Pite.

UNTL ceremonio ­ post ricevo de la atestiloj.Sveèanost na UNTL ob podelitvi sprièeval.

Zamenhoffesto ­ dum kantado de la himno.Ob Zamenhofovi proslavi ­ petje himne.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

31

Antaŭ ol fini ĉi tiun raporteton mi volas kore dankasal BEL (Brazilo), ESE (Svedio) kaj KAEM, kiujdonacis librojn. Kaj por fini: mi esperas ke lamovadeto kreskos kaj fortiĝos kaj ke almenaŭ kelkajorienttimoranoj povos iri al la Universala Kongresoen Portugalio en 2018. Se vi volas kontribui al tio,ekzistas konto ĉe UEA kun la nomo ‘timoro’. Korandankon!

Heidi GoesN.B.: Detalajn, tagajn raportojn eblas legi ĉe:goo.gl/t4Ru7G.Teksto estis unue publikita en Esperanto en Azio N­ro94.

Pred koncem tega poroèilca se elim iskreno zah­valiti BEL (Brazilija), ESE (vedska) in KAEM, ki sopodarili knjige. In za konec: upam, da bo majhnogibanje raslo in se krepilo in da bo vsaj nekajVzhodnih Timorcev lahko lo na svetovni kongresna Portugalskem v letu 2018. Èe elite prispevati ktemu, je na UEA raèun z imenom "timoro". Hvalalepa!

Heidi GoesP.S.: Natanèno poroèilo po dnevih lahko preberete na:goo.gl/t4Ru7G.Tekst je bil prviè objavljen v Esperanto en Azio t. 94.

La klubo nun havas du biblioteketojn en la hejmojde du estraranoj. Teofilo De Jesus kaj mi ankaŭlaboris pri la vortara parto de la ŝlosilo (tetuna­Esperanto), kiun ni esperas en ne tro fora eston­teco eldoni.

Klub ima zdaj dve majhni knjinici na domovih dvehèlanov vodstva. Theophilus De Jezus in jaz svadelala na slovarskem delu kljuèa (tetuna­esperanto), za katerega upamo, da ga bomo izdaliv ne preveè daljnji prihodnosti.

Io pri Orienta TimoroOrientan Timoron en la 16­a jarcentokonkeris la portugaloj. Ĝis 1975 tio estiskolonio de Portugalo Timoro. OrientaTimoro unuflanke deklaris sendepende­con la 28an de novembro 1975. Naŭtagojn poste (7 decembro 1975) in­donezia armeo okupis Dili (ĉefurbo de Timoro­Leste) kaj17 julio 1976 aliĝis la Orientan Timoron al ĝia teritorio.Orienta Timoro rezistis la okupacion, la konflikto kaŭzismultajn viktimojn. Post la masakro en Dili en 1991, onirenovigis internacian subtenon por la sendependecmo­vado. Ekde 1995 Orienta Timoro estis sub la superrigar­do de la Unuiĝintaj Nacioj. La 20­an de majo 2002, Diloiĝis la ĉefurbo de la denove sendependa DemokratiaRespubliko de Timoro­Leste. Krom Filipinoj tio estas ladua kristana lando en Orienta Azio.

Nekaj o Vzhodnem TimorjuVzhodni Timor so v 16. stoletju zavzeliPortugalci. Do leta 1975 je bil kolonijaPortugalski Timor. Vzhodni Timor jeenostransko proglasil neodvisnost 28.novembra 1975. Devet dni pozneje (7.decembra 1975) je indonezijska vojska

zasedla Dili (glavno mesto Vhodnega Timorja) in 17.julija 1976 prikljuèila Vzhodni Timor svojemu ozemlju.Vzhodni Timorci so se uprli okupaciji, spopad jepovzroèil veliko rtev. Po pokolu v Diliju leta 1991 se jeobnovila mednarodna podpora gibanju za neodvisnost.Od leta 1995 je bil Vzhodni Timor pod nadzoromZdruenih narodov. Dne 20. maja 2002 je Dili postalglavno mesto ponovno neodvisne Demokratiène repub­like Timor­Leste. Poleg Filipinov je to druga krèanskadrava v vzhodni Aziji.

Heidi Goes:Mi naskiĝis la 15­an de marto1976 en Oostende, Belgio. Mi eksciis priEsperanto en la lasta jaro de la bazlernejo(1987­1988).Post kiam mi finis la mezlernejon enBelgio, mi iris por preskaŭ jaro alIndonezio kadre de kultura inter­ŝanĝprogramo (de AFS). Mi loĝis preskaŭjaron ĉe du indoneziaj familioj en Ĝakartokaj frekventis tie la mezlernejon (SMA 34,Pondok Labu, Jakarta Selatan). Tie(l) milernis la indonezian lingvon kaj ankaŭmulton pri la loka kulturo kaj pri la Islamareligio. En la jaro 2009 en novembro mi denove iris alIndonezio kaj daŭrigis la esploradon surloke. En 2010 mifaris duan instruvojaĝon al Indonezio. En tiu unuaj jarojmi serĉis lernantojn kaj helpantojn per Couchsurfing kajFacebook. Entute mi instruis aŭ enkondukis Esperantonal centoj da indonezianoj de diversaj aĝoj en tiaj diversajlokoj kiaj hejmoj, klasĉambroj en bazlernejoj kajmezlernejoj, universitatoj, kaj aliaj. En junio­julio 2012sekvis la tria instruvojaĝo. Dum la ok tagoj en OrientaTimoro mi ankaŭ sukcesis intervjuiĝi kaj instrui, kioinstigis min en 2014 viziti la landon pli longe. Mi restisdum ses semajnoj en la malgranda lando kaj instruisprecipe en la ĉefurbo Dilio.

Pli pri Heidi Goes:http://edukado.net/biblioteko/panteono?iid=147

Heidi Goes: Rodila sem se 15. marca1976 v Oostendu, Belgija. Za esperantosem izvedela v zadnjem razredu osnovneole (1987­1988). Ko sem konèala sredn­jo olo v Belgiji, sem la za skoraj eno letov Indonezijo v programu kulturne izmen­jave (AFS). ivela sem to leto pri dvehindonezijskih druinah v Dakarti inobiskovala tam visoko olo (SMA 34,Pondok Labu, Jakarta Selatan). Takosem se nauèila indonezijskega jezika intudi veliko o lokalni kulturi in islamski veri.Po veè kot dveh letih raziskav v knjinicahin arhivih, sem se novembra 2009 ponov­

no vrnila v Indonezijo in nadaljevala raziskave na krajusamem. Leta 2010 sem naredila drugo intrukcijskopotovanje v Indonezijo. V prvih letih sem iskala uèencein pomoènike z Couchsurfing­om in Facebook­om. Nasplono sem uèila ali predstavila esperanto stotinamIndonezijcev razliènih starosti v razliènih krajih, kot sodomovi, razredi osnovnih in srednjih olah, univerze ine drugje. Junija in julija 2012 je sledilo tretjeintrukcijsko potovanje. V osmih dneh sem v VzhodnemTimorju uspeno raziskovala in pouèevala, kar me jespodbudilo, da sem leta 2014 obiskala dravo za daljèasa. Ostala sem est tednov v tej majhni dravi in uèilapredvsem v prestolnici Dilio.Veè o Heidi Goes:http://edukado.net/biblioteko/panteono?iid=147

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

32

Dek unu koreaj esperantistoj partoprenis la 6­aAfrikan Kongreson de Esperanto.Pro la mistrakto de la flugkompanio en Nairobi deKenjo, la karavano ne povis alveni en la celita tago.Ni apenaŭ povis atingi la urbon Mwanza en sek­vanta tago tra Kilimanjaro, kio signifas, ke ni mal­fruis unu tagon. En la flughaveno bonvenigis nin duesperantistoj kun komforta buseto.

Enajst korejskih esperantistov je sodelovalo na 6.afrikem esperantskem kongresu.Zaradi napake letalske drube v Nairobiju v Kenijiskupina ni mogla priti na naèrtovani dan. MestoMwanzi smo dosegli komaj naslednji dan mimoKilimandara, kar pomeni, da smo zamudili en dan.Na letalièu sta naju pozdravila esperantista zudobnim minibusom.

Mi prelegis pri la progreso de Azia movado deEsperanto kaj detale klarigis la strategion de Aziamovado, kiun mi mem faris dum mia mandato dela estrarano de UEA.La prelego daŭris ekde la 9­a ĝis la 10­a kaj duono.Afrikaj samideanoj tre atente aŭskultis kaj ĉe la finokelkaj serioze demandis por aŭdi mian sperton.La prelego de prof. d­ro SO Jinsu, la novaprezidanto de Komitato de Azia Esperanto­Movado,estis preparita el la filmoj pri E­kongresoj, kiujnafrikaj samideanoj ege deziras partopreni, sed prola manko de sonsistemo oni ne povis vidi.

Govoril sem o napredku azijskega esperantskegagibanja in natanèno pojasnil strategijo azijskegagibanja, ki sem ga sam naredil v èasu svojega man­data v upravnem odboru svetovnega esperantskegazdruenja.Predavanje je trajalo nekje od devete do pol enajsteure. Afriki somiljeniki so posluali zelo pozorno inna koncu resno spraevali, da bi sliati moje izkunje.Predavanje prof. dr. So Jinsuja, novega predsednikaodbora azijskega esperantskega gibanja, je bilo pri­pravljena iz filmov o esperantskih kongresih, ki so gaafrikih somiljeniki zelo eleli videti, vendar ga zaradinedelovanja zvoènega sistema ni bilo mogoèe videti.

Ankaŭ portistoj, kiuj ne parolasnian lingvon, varme bonvenigisnin, dum severaj estis la do­ganisto kaj kontrolisto de pas­porto.Post la tagmanĝo ni veturis perbuso al kongresejo en Bunda,kaj ni alvenis tien jam en ves­pero.En la kongresejo multajesperantistoj nin bonvenigis.Prelego de mi kaj mia fratomaltrafis la malfermanceremonion, kiu devas okazi hodiaŭ, sed feliĉe LKKprokrastis tion ĝis sekvanta tago, pro kio mi kaj miafrato devis prelegi en la vespero de la alventago.

Tudi uslubenci, ki niso govorilinaega jezika, so nas toplopozdravili, bolj stroga sta bilacarinik in policist.Po kosilu smo se odpeljali zavtobusom v kongresni centerv Bundi, tja smo prispeli ezveèer.V kongresnem centru nas jepozdravilo veliko esperantistov.Moje predavanje in predavanjemojega brata, ker sva zamudila

otvoritev, ki je morala biti danes, so na sreèo lokalniorganizatorji preloili na naslednji dan, tako, da svamorala predavati naslednji veèer.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

33

Oni decidis pretigi bonan projekciilon kun sonsiste­mo por alia tago kaj li nur skize kaj buŝe komentisla resumon. jam estis la 11­a horo en la nokto.

Lasta programero, prelego de prof. d­ro SO Jinsu,okazis tre malfrue ekde la 10­a ĝis la 11­a nokte.La uzado de projekciilo ne estis glata. La prelegan­to mem devis pagi uzokoston parte, kio estis neat­endita afero.

Tamen la prelego estis tre sukcesa, ĉar la gvidantojde nia movado en Afriko povis vidi la filmojn de UKNitra, Azia kongreso, Korea kongreso kaj Japanakongreso, kio estas vere malofta okazo por Afrikaesperantujo.

Ĉe la fino mi diris mian impreson pri Afrikakongreso: mi miris pro la fakto, ke lingva kapablode afrikaj esperantistoj estas tre alta, kaj tamen laprogrameroj de la kongreso neniam akuratekomenciĝis.” Partoprenantoj ĉiuj konsentis. niajkaravanoj multe ĝuis la interparoladon kun afrikajsamideanoj kaj tiel finiĝis nia partopreno en AK.

Prof. So Gilsu, Koreioestrarano de UEA pri la azia agado

Youtube:https://www.youtube.com/watch?v=WXRYlsGNdcoBlogo:http://blog.naver.com/sokoguryo/220920387369

Komuna foto de esperantistoj el Azio kaj Afriko.Skupinski posnetek afrikih in azijskuh esperantistov.

Odloèili so, da bodo drugi dan pripravili dobroprojekcijo z zvoènim sistemom in so na splono inustno komentirali povzetek, èeprav je bila ura eenajst zveèer.Zadnji del programa, predavanje prof. dr. SoJinsuja, se je zgodil zelo pozno, nekje od 10. do 11.ure zveèer. Uporaba projektorja ni bila tekoèa.Govornik je moral sam plaèati del uporabnine, karje bilo neprièakovano.Vendar je bilo predavanje zelo uspeno, saj solahko voditelji naega gibanja v Afriki videli filmesvetovnega kongresa v Nitri, azijski kongres,korejski kongres in japonski kongres, kar je zeloredka prilonost za afrike esperantiste.

Na koncu sem povedal svoj vtis o afrikemkongresu: "Èudil sem se dejstvu, da so jezikovnesposobnosti afrikih esperantistov zelo visoke,vendar se program nikoli ni toèno zaèel." Udeleenciso se s tem strinjali. Naa skupina je zelo uivala vpogovorih z afrikimi somiljeniki, in tako se jekonèalo nae sodelovanje na afrikem kongresu.

Prof. So Gilsu, Korejaèlan UEA za azijsko gibanje

Youtube:https://www.youtube.com/watch?v=WXRYlsGNdcoBlog:http://blog.naver.com/sokoguryo/220920387369

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

34

Popolna slovnica esperantskega jezikaPriredil, izdal in zaloil Ljudevit Koser, Jurinci priPtuju na tajerskem. Tiskal C. Albrecht (Moraviæ idečak), Zagreb 1910, 8˚ 112 + 11. str. Cena K 1,20.Tako je naslovljena knjina ocena v junijski tevilkiLjubljanskega Zvona iz leta 1910, v kateri s kraticopodpisani dr. J. . (domnevno dr. Janko lebinger(1876­1951), znameniti slovenski bibliograf,pomemben èlan Slovenske Akademije znanosti inumetnosti, v letih 1927­1946 ravnatelj NUK in vletih 1910­1916 urednik revije Ljubljanski Zvon)predstavlja prav tedaj natisnjeni prvi slovenskiuèbenik mednarodnega jezika esperanta. Sicer sov tej tevilki èastitljive slovenske revije, ki po obno­vitvi v Celovcu leta 1983 e danes izhaja v Ljubljanipod naslovom ZVON pri celjski Mohorjevi, objav­ljene recimo pesmi Vojeslava Moleta, danes poza­bljene pesnike velièine, Alojza Gradnika, ki je svojsloves ohranil in ga e danes utrjuje; Pugljevaèrtica Osat, Moletov esej Dedièina po antiki (Rim),Josipa Premka èrtica Sorodni dui; L. Pintarjaèlanek Èrtice o krajevnih imenih; Ivana Cankarjaèrtica Veèerna molitev; Ivana Laha esej Romantiki;dr. Fr. Kidrièa èlanek Paberki o Korytku in dobinjegovega delovanja v Ljubljani nazadnje pazapisi o knjigah, glasbenih dogodkih in drugihumetnikih prireditvah in prikazih.Najprej je treba povedati, da so to e bili èasi, ko sose najvije glave humanistiènih in jezikoslovnih vedukvarjale tudi z vpraanjem mednarodnega jezikain je bilo povsem naravno, da je temu vpraanjutudi osrednja slovenska literarna revija Zvon pos­vetila prostor in za prispevek zaprosila enega na­jbolj kvalificiranih recenzentov, ki ga je sploh moglanajti, saj je bil dr. lebinger odlièen poznavalecslovenskega, vseslovanskega in nemkega slovst­va. Danes bi teko nali kakno slovensko literarnorevijo, ki bi temu vpraanju posvetila vsaj krajizapis. Dananji Slovenec, pripadnik angloamerike kulturne kolonije pod Alpami, jepreprièan, da je to vpraanje reeno s trenutnodominantno vlogo »nareèja vojne mornarice ZDA«(Chomsky) in se s tem vpraanjem ni treba veèukvarjati. Dobro, to je tema za kakno drugo obrav­navo. Nazaj k lebingerjevi recenziji Koserevegaprvega slovenskega uèbenika mednarodnega jezi­ka!Ali naj recenzentu zamerimo, èe esperanto imenuje»umetni mednarodni svetovni jezik«, ko pa se je tapovrna in nikakor ne ustrezna definicija pri mnogihsomiljenikih ohranila prav do danes? Imamo tirikoncepte nenarodnega jezika: svetovni (vèerajfrancoèina, danes angleèina, jutri najbrkitajèina), pomoni (lingua franca, pidgin), uni­verzalni (za unifikacijo filozofskih in znanstvenihpojmov Descartes, Leibniz, Komensky itd.) inmednarodni (kakor volapük, esperanto, ido).

e slovenskemu avtorju uèbenika pa lahko oèitamopretiravanje v oznaki »popolna« esperantskaslovnica.Prviè sploh ni lo za slovnico, ampak za uèbenik.Drugiè pa niti najveèji in najbolj ugledni jeziki nimajoniti popolnih slovnic niti popolnih uèbenikov.To je obljuba brez podlage, in potem ni èudno, èese marsikdo ob takih neresnicah in pretiravanjihspotakne in podvomi tudi v to, kar je na stvariresniènega in dobrega. Nauk za danes: Za bojovoljo, ne pretiravajmo; ne, kako je esperanto lahekza uèenje, ne, koliko nas je, ki ga govorimo, ne, kajvse bi bilo z njegovo splono uvedbo reenoRecenzent svoje predstavitve niti ne zaèenja vslogu zanièevanja, ko pravi: »Zanimiv je esperantov tvorbi besed, in v tej preprosti konsekvenciobèudujemo njegovega izumitelja.« No, dr. Zamen­hof v resnici ni »izumil« v esperantu prav nièesar,ampak je vse to nael v e obstojeèih narodnihjezikih. Kar je naredil, je bila le konsekventnasistematizacija jezikovnih prvin in mehanizmov, kiv nedosledni rabi e obstajajo v jezikih, iz katerih jepredvsem èrpal gradivo za svoj mednarodni jezik,to pa sta predvsem grèina s svojo slovnico inlatinski slovar, presejan skozi sita peterihsooblikujoèih jezikov: francoèine, nemèine,angleèine, poljèine in ruèine. Prav Slovenec,sicer latinist prof. Franjo Modrijan, je v svoji knjiiciElementoj latinaj en Esperanto pokazal, kako pravniè v Esperantu ni »izmiljeno« ali kar »izumljeno«,kakor vse do danes ponavljajo nepouèeni kritiki.Seveda pa tudi sicer tako kvalificiran recenzent,kakor je to bil dr. lebinger, ni mogel strpeti, da nebi dal dr. Zamenhofu nekaj »dobrih nasvetov«,kako naj bi svoj novi jezik oblikoval, da bi slovenskiprofesorji imeli mirno spanje. Tako se postavlja vÈehove copate in »ugotavlja«, da bo ta na slovan­ski brat imel preglavice zaradi stalnega akcenta napredzadnjem zlogu. No, èe je tako, bi bilo trebareformirati tudi francoèino, ki ima stalni akcent nazadnjem zlogu, pa tudi kar sosednjo poljèino, kiima stalni akcent tudi na predzadnjem zlogu, pokateri se je poljski Jud Zamenhof tudi zgledoval.Nemec naj bi se jezil pri glasovih in d No, kozapie besedo Journal, prav lepo izgovori kakorSlovenci in kakor tisti, ki govorimo esperanto. In kona Baæariji v Sarajevu kupi bakreni kotlièek zakavo, prav lepo izgovori besedo dezva in si pri temne polomi jezika. In Francozu se prav niè ni treba»premagovati«, da dvoglasnikov aŭ in eŭ ne biizgovarjal po svoje. Njegovi problemi v esperantuso èisto kje drugje, a glede tega se je bolje posveto­vati kar s Francozi, kakor pa z dr. lebingerjem. Inrecenzentu, èe bi e ivel, bi lahko zagotovili, da seAngle, ki se uèi esperanta, prav niè ne kremizaradi nekaterih besed, vzetih iz nemèine, kakorknabo ali knedi, kakor ju navaja recenzent, saj jebrez vsakega kremenja kar v svoj jezik e davno

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

35

Sadjarstvo, vinarstvo, vrtnarstvo 3/1957Zdruenje »Prijatelji kaktusov«Zbiranje in gojenje posameznih cvetic kot tuli­panov, krizantem, gladiol, dalij, orhidej, kaktusovin drugih ni nova zamisel. Znana je tako imeno­vana tulpo­manija.V anglekem mestu Baary je bilo junija 1956ustanovljeno zdruenje »Prijatelji kaktusov«(Amikoj de kaktoj), ki uporablja kot uradni jezikmednarodni jezik esperanto. Namen zdruenjaje povezovati ljubitelje teh nenavadnih in za­nimivih cvetic vsega sveta ter dati monost med­sebojne zamenjave izkuenj, semena, sadik innasvetov v zvezi z gojenjem kaktusov in sokui­lentov. Zdruenje izdaja svoj bilten, ki prinaasplono zanimive èlanke in napotke, obenem paèitatelje obveèa o raznih novostih na tempodroèju. Bilten izhaja èetrtletno.. Doslej sta izlidve tevilki, ki med drugim prinaata tudi naslovetistih esperantistov, ki bi eleli dopisovati o kak­tusih ter obirno klasifikacijo kaktusov s pojasnilistrokovnih izrazov. V biltenu so objavljeni tudistrokovni èlanki n.pr. o karakteristikah pos­ameznih vrst kaktusov in podobno. Zlasti je za­nimiv èlanek Francoza V. Vajda o gojenjukaktusov v hranilni raztopini brez zemlje (hidro­ponika). Pravi, da ima kaktuse, ki so vzkalili, rastliin cveteli v vodi. Èeprav je to nekoliko èudno, kerso kaktusi doma v suhih predelih, je vendar res,saj e leta uspeno goji kaktuse po tej metodi.Zdruenje »Prijatelji kaktusov« ima svoje èlane vAngliji, Argentini, Bolgariji. vedski,Èekoslovaki. Braziliji, Nemèiji, vici, ZDA,Danski in drugod.

I. Golob

sprejel tako izrazito nemko besedo, kakor kin­dergarten! In e veliko bi se jih nalo, le nekajangleèine bi veljalo znati.In tudi Italijanove izgovorjave s popaèenima ci ince (v italijanski izgovorjavi domnevno èi, èe), sine velja izmiljati, saj je prviè prav izgovorjavaitalijanskih esperantistov zelo dobra in jasna, znavedenima glasovnima dvojicama pa ima Itali­jan teave ne pri esperantu, ampak pri latinèini ali je recenzent torej hotel ukiniti latinèino?Ne, na to je bilo treba èakati do novih oblastnik­ov, ki so po vrsti ukinjali vse osnove evropske intako tudi slovenske civilizacije in kulture, tako sovrgli iz ol tudi grèino in latinèino. In recenzentnaravnost prerokuje: »Vsi esperantski nadzornikine bodo mogli prepreèiti teh prirojenih razvad.«Tako se zgodi, èe kdo kak pojav ocenjuje napodlagi lastne fantazije, delujoèe v kabinetu,recenzentu pa niti na misel ni prilo, da bi obiskalkaterega od esperantskih drutev svojega èasa,ki jih je bilo tedaj e dovolj, da bi lahko ugotovil,ali njegove predpostavke sploh drijo. Seveda jeres, da fonetika materinèine nujno vpliva nafonetiko nematernega jezika vendar pravvsakega in ne samo esperanta. Ker pa je espe­ranto tudi v pogledu fonetike med vsemi jezikinajbolj dosleden, preprost in jasen, so tudi vplivilastne fonetike tu najmanj moteèi. Recenzentprerokuje dalje, da bi bilo uvajanje tega jezikamed najnije sloge utopija. e nikoli nisem sreèalesperantistov iz »vijih slojev«, najveè je mednjimi prav teh, ki jim recenzent prerokuje neizv­edljivost uèenja mednarodnega jezika. Seveda jetu mogoèe zavonjati pridvignjen nos akademskeimenitnosti, ki pa ne more biti kriterij resnegaobravnavanja tako pomembne teme.Ob koncu je recenzent spet spravljiveji in neka­ko celo priporoèa uèenje tega jezika, a za tiste, ki»ele gojiti jezikovni port«, obenem pa jimpriporoèa dve »trezni razpravi«, ki z idejo inizvedbo mednarodnega jezika seveda polem­izirata. Danes iva dua ne ve veè, kdo je biluèeni profesor K. Brugmann in kdo A. Leskien, kista polemizirala z Zamenhofom jezik pa danesivi bolj kakor kadar koli prej, èeprav ne na enak­ih prizorièih in tirnicah. Recenzija sicer takozaslunega slovenskega bibliografa dr.lebingerja je danes zanimiva samo za primerja­vo, kako malo se je metoda psevdoznanstvene­ga zavraèanja ivega Zamenhofovega jezika vdobrih sto letih spremenila. Èehom pa ni trebaglasno povedati, da se nikoli ne bodo moglinauèiti poljèine, ker ima ta stalni naglas na istemmestu kakor esperanto

Povzel in komentiralVinko Olak

Sadjarstvo, vinarstvo, vrtnarstvo 4/1957Ali kaj veste o delu Dravnega vrtnarskegaposkusnega zavoda v Alnarpu navedskem?Glavna postaja »Dravnih vrtnarskih poskusnihzavodov« (vedsko: Statens Tradgardsforsok) jev Alnarpu, ki lei nekaj kilometrov izven Malmojana jugu vedske, toda mnoge podrunice so poraznih krajih vse drave. Delovna poroèila izdaja­jo veèkrat letno in jih razpoiljajo univerzam,knjinicam, poskusnim vrtovom i.dr. po vsemsvetu. Poroèila so v vedskem jeziku, povzetki(izvleèki) pa v angleèini in esperantu, ki ga taustanova rabi e od leta 1953. To je hvalevredno,saj tako posredujejo svoje izsledke tudi drugim inne samo tistim, ki razumejo vedsko in angleko.V laboratorijih in poskusnih nasadih delajoposkuse s sadjem, z jagodièjem, okrasnimi rastli­nami in zelenjavo. Delo obsega naèine kultiviran­ja, nego, gnojenje, kropljenje, namakanje,cepljenje, obrezovanje, preizkuanje raznih pod­lag, tehniène probleme in e marsikaj.

I. Golob

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

36

La plej multaj homoj trovas Esperanton neinte­resa. Ne indas trudadi la lingvon al tiuj, kiuj nevolas aŭdi pri ĝi. Prefere ol propagandi, indasmem lerni la lingvon bone kaj uzi ĝin en interna­ciaj kontaktoj, skribas Liu Xiaozhe.Komencantoj de Esperanto ofte fervore propagan­das tiun lingvon al ĉirkaŭaj homoj. Ili sentas, ke tiumagia lingvo por ili malfermis la pordon al la mon­do. Do ili esperas, ke ĉiuj aliaj homoj ĝuos tiunraraĵon.Sed tre ofte ili ankaŭ senesperiĝas.

Veèina ljudi esperanta nima za stvar, ki bi bilazanje zanimiva. Nima smisla vsiljevati jezikatem, ki zanj noèejo sliati. Bolje kakor delatipropagando bi bilo, èe se ga sami dobronauèimo in ga uporabljamo pri mednarodnihstikih, pie Liu Xiaozhe.Esperantski zaèetniki èesto ognjevito propagirajota jezik ljudem okoli sebe. Imajo obèutek, da jim jeta èarobni jezik odprl vrata v svet. Tako upajo, dabodo vsi drugi ljudje uivali v tej posebnosti.Pogosto pa ti ljudje tudi izgubijo vsako upanje.

Oni trovas, ke multaj informitoj, eksciinte pri laekzisto de la internacia lingvo, nur surpriziĝas pri laartefareblo de homa lingvo, sed ili tuj forgesas ĝinturninte la atenton al alia afero. Iuj scivolaj forlasasla lernadon post nur kelkaj kursoj.

La komencanto denove estas la sola lernanto en laloko.

Kial? Kial oni ne varme brakumas tiun bonanlingvon kun bela interna ideo? Kial ilin ne interesastiu lingvo, kiu povas forigi la lingvan baron en lainternacia komunikado?

Ugotovijo, da se tevilni, ki so bili informirani in soizvedeli za obstoj mednarodnega jezika, le zaèudijonad tem, da bi bilo mogoèe èloveki jezik umetnourediti, a nanj tudi takoj pozabijo, ko se obrnejo hkaki novi zadevi. Nekateri po prvi radovednostizapustijo uèenje po nekaj urah teèaja.Tak zaèetnik je znova spet edini, ki se v svojemkraju tega jezika uèi.Zakaj? Zakaj ljudje ne objamejo vroèe tega dobre­ga jezika z njegovo lepo notranjo idejo? Zakaj jih nezanima jezik, ki lahko odstrani jezikovne ovire vmednarodnem komuniciranju?

La kaŭzo fakte estas simpla: multaj homoj tute neinteresiĝas pri la lingva problemo! Por ili, krom siagepatra lingvo, la aliaj lingvoj, per kiuj oni povasinterflui kun nesamlingvaj homoj, estas tute super­fluaj kaj nenecesaj!La amatoroj kaj interesatoj de iu afero inklinasopinii, ke ilia celitaĵo estas la plej grava afero. Multajsubtenantoj de Esperanto ne konscias, ke por aliajhomoj estas aliaj pli gravaj aferoj ol la lingva prob­lemo.

Jes, Esperanto alportas al vi ĝojon kaj ĝuon, sedmultaj homoj ankoraŭ baraktas por la manĝaĵo kajvestoj, do ili ne havas tempon kaj energion pripensila bezonon je spirito.

Vzrok je dejansko preprost: tevilnih ljudi sploh nezanima jezikovno vpraanje! Zanje so, razenmaterinèine, drugi jeziki, s katerimi se je mogoèepremikati med ljudmi drugih jezikov, povsem odveèin nekaj nepotrebnega!Ljubitelji in zainteresirani v kakni zadevi so nag­njeni k mnenju, da je to, k èemer so sami usmerjeni,najbolj pomembna stvar. Mnogi podporniki espe­ranta se ne zavedajo, da obstajajo za druge ljudidruge bolj pomembne stvari, kakor jezikovnovpraanje.Ja, esperanto vam prinaa veselje in uitek, a mnogise e vedno spopadajo z vpraanjem, kaj jesti, kajobleèi, in tako nimajo èasa in moèi, da bi premiljalio duhovnih potrebah.

Jes, lokaj esperantistoj multe helpas vin dum viavojaĝo en aliaj landoj, sed multaj homoj eĉ neniamforiras el siaj naskiĝaj vilaĝo aŭ urbo.

Jes, per Esperanto vi povas konatiĝi kaj interfluikun homoj en diversaj landoj, sed multaj homojkontaktas aliajn nur en la ĉiutagaj vivo kaj laboro,ne havante aliajn konulojn eĉ en sia urbo.

Jes, per Esperanto vi povas legi informojn el diver­saj partoj de la mondo, sed multaj homoj ne povasaŭ ne volas legi ĵurnalon eĉ en sia nacia lingvo.Jes, Esperanto estas lingvo kun bela ideo, kajpartopreni en la Esperanta movado estas kontribuoal pli bela mondo. Sed multaj homoj opinias, keestas multaj aliaj aferoj pli gravaj ol la lingva prob­lemo en la mondo, ekzemple, malriĉo, malsato,medio, akva riĉfonto, klimato, homaj rajtoj, ktp.

Ja, esperantisti v svojih krajih vam veliko pomagajomed vaim potovanjem po drugih deelah, a mnogiljudje nikoli ne odidejo iz vasi ali mest svojegarojstva.Ja, z esperantom lahko spoznavate druge ljudi inse gibljete v raznih deelah, a tevilni ljudje imajostike z drugimi samo v svojem vsakdanjem ivljenjuin delu, in nimajo drugih znancev niti v svojemmestu.Ja, s pomoèjo esperanta lahko berete informacijeiz raznih delov sveta, a tevilni ne morejo ali noèejobrati èasopisa niti v svojem narodnem jeziku.Ja, esperanto je jezik z lepo idejo, in sodelovati priesperantskem gibanju je prispevek za lepi svet. Amnogi menijo, da so tu e tevilne bolj pomembnereèi kakor jezikovni problem v svetu, recimorevèina, lakota, okolje, izviri vode, klima, èlovekovepravice ipd.

E S P E R OPoletje • 2017 • somero

37

Espero izdaja | Eldonas Esperantsko drutvo Maribor | Esperanto­societo Maribor, Pod vinogradi 4, 2351 KamnicaUredil | Redaktis: Mario Vetrih, lektoriral | kontrollegis: Vinko Olak, oblikovanje | dezajno: SATIS Design.

Izhaja dva krat letno. | Aperas du foje pro jaro. Izvod je brezplaèen | La bulteno estas senpaga ­ ISSN 2463­8323G: 041 27 57 31, E: info@esperanto­maribor.si,W: http://esperanto­maribor.si

Matièna tevilka: 5007992000, TRR: IBAN SI56 0451 5000 0790 670 (Nova KBM d.d.), Davèna tevilka: 35897163

Zlatko Malek naskiĝis la 3­ande januaro 1969, iĝis elektro­teknikisto kaj post la invalidaemeritiĝo en 2015 aliĝis al E­kurso en Maribor. Dumproksimume unu jaro li estismia nura E­lernanto. Plisindonemam lernanton en miapli ol 50­jara instruista sperto mine renkontis. Li ne nur treatente lernis, sed ankaŭ hejmeserioze solvadis taskojn, ĉiampli ol mi postulis. Li lernis avidekaj sincere ĝojis pri ĉiusciakiraĵo. Ni jam planis unuaninternacian E­renkontiĝon. Liestus devinta vojaĝi kun mi alla Germana E­kongreso ĉi­jare.Ĉiam ni babilis tre optimisme.Nur antaŭ du monatoj, kiam midemandis lin kial li estas tieljuna (malpli ol 50­jara) emerita,li konfesis ke li malsanas de hereda malsano je korokaj ke lia koro funkcias per nur 20%! Mi estiskonsternita, sed neniam poste li menciis tion. Mi treantaŭĝojis vojaĝi kun li kaj vidi lian praktikan lingvanprogreson. Subite li mortis en marto 2017. Mi perdissinceran amikon kaj ni perdis entuziasmanmovadanon.

Zlatko Tiljar ­ Pajo

Zlatko Malek se je rodil 3. jan­uarja 1969, bil je elektrotehnikin po invalidski upokojitvi v letu2015 se je pridruil esper­antskemu teèaju v Mariboru.Priblino eno leto je bil mojedini uèenec. Bolj pridnegauèenca v svoji veè kot 50­letniizkunji pouèevanja nisemsreèal. Ni samo predanoposlual, ampak je tudi domaresno reeval naloge, vednoveè, kot sem zahteval. Vnetose je uèil in iskreno veselilvsakega uènega doseka.Naèrtovala sva prvo mednaro­dno esperantsko sreèanje, zmenoj bi potoval letos nanemki esperantski kongres.Vedno smo se pogovarjali zelooptimistièno. e pred dvemamesecema, ko sem ga vpraal,

zakaj se je tako mlad (mlaji kot 50 let) upokojil, jepovedal, da ima dedno bolezen srca in da njegovosrce deluje samo z 20%! Bil sem preseneèen,vendar tega nikoli kasneje ni omenil. Vnaprej semse veselil potovanja z njim in da bom videl njegovpraktièni jezikovni napredek. Nenadoma je umrlmarca 2017. Izgubil sem iskrenega prijatelja inizgubili smo navduenega pripadnika gibanja.

Zlatko Tiljar ­ Pajo

Iuj homoj ne lernas Esperanton, ĉar ili neniamaŭdis pri ĝi. Sed plejparto de homoj ne havasintereson al Esperanto, eĉ jam detale informite pritiu lingvo!Ĉiuj havas propran intereson. Altrudi la sian al aliaestas ne­efike kaj ofte malŝatate. Estas tute nor­male, ke oni ne interesiĝas ĉe Esperanto kaj nelernas ĝin.Do, kion ni faru? Ĉu ni ĉesu propagandi Esperan­ton al aliaj homoj?Propagandado nepre estas farinda laboro, kiu pov­as varbi latentajn lernantojn. Sed se oni neinteresiĝas pri nia lingvo, ni ne daŭrigu proponi ĝinal ili. Kaj ni ne tro senesperiĝu. Ĉar ne ekzistasafero, kiu povas altiri ĉiujn homojn. Sufiĉas, keĉirkaŭaj homoj sciu pri Esperanto, kaj ili mem elek­tu ĉu lerni aŭ ne.Fakte, estas pli efika rimedo propagandi la lingvonEsperanto, nome, ni mem lernu kaj uzu ĝin en lainternaciaj kontaktoj. Vidinte, ke Esperanto estasutila, la veraj interesatoj lernos ĝin. Ni influu aliajnhomojn per nia agado, sed ne per senĉesaj ripetitajvortoj. Kiel oni admonas iujn religi­anojn: ne nurdeklaru vian religion paca, sed ankaŭ agu pace!

Solis (Liu Xiaozhe)La teksto unue aperis en la blogo de Liu Xiaozhe

Nekateri ljudje se ne uèe esperanta, ker zanj nikoliniso sliali. A veèina ljudi nima interesa zaesperanto, tudi èe so sicer o tem jeziku podrobnoinformirani!Vsak ima svoje interese. Vsiljevati svojega drugemuje brez uèinka in pogosto ljudje tega ne marajo.Èisto normalno je, da se taki ljudje za esperanto nezanimajo in se ga ne uèijo.Kaj naj torej storimo? Ali naj nehamo propagiratiesperanto drugim ljudem?Propaganda je nujno delo, ki lahko pridobivalatentne uèence. Toda èe se kdo za na jezik nezanima, tedaj ustavimo svojo propagando med temiljudmi. In ne izgubljajmo pri tem upanja. Ne obstajanamreè stvar, ki bi lahko privlaèila vse ljudi. Dovoljje, da ljudje okoli nas za esperanto sliijo, sami panaj se odloèijo, ali se ga bodo uèili ali ne.Dejansko obstaja bolj uspeen naèin, kako propagiratiesperanto. Namreè, da se ga sami uèimo in gauporabljamo v mednarodnih stikih. Ko bodo ljudjevideli, da je to koristno, se ga bodo resniènozainteresirani zaèeli uèiti. Na ljudi vplivajmo s svojimravnanjem, ne pa z neprestanim ponavljanjem besed.Kakor ljudje nekaterim vernikom oèitajo: Ne oznanjajsamo, kako je tvoja vera miroljubna, ampak deluj vmiru!

Solis (Liu Xiaozhe), prevedel V.O.Tekst je bil prviè objavljen na blogu Liu Xiaozhe