ESKUBIDEAK HARI,

ESKUBIDEAK HARI,JENDARTE EREDUBERRIA JOSIZ

AUZOLANEAN ERAIKI DA EUSKAL

HERRIKO ESKUBIDE SOZIALEN

GUTUNA. INORENA, ETA, ALDI

BEREAN, HERRITAR ORORENA IZAN

NAHI DUEN KARTA. > 12 GAUR8

TXUTXI ARIZNABARRETA:«Asko daukagu ikastekoEskoziako prozesutik» > 22

ASTEARI ZEHARKA BEGIRA

Eserlekua lortu edo ezIÑAKI ALTUNA > 11

www.gaur8.infomila leiho zabalik

2014ko maiatzaren 24a | VIII. urtea • 366. zbk.0,50 euro

Arduraduna: Amagoia Mujika. Erredakzioa: Jose Angel Oria, Joxean Agirre, Xole Aramendi, Oihana

Llorente, Amalur Artola, Maider Eizmendi. Argitaratzailea: Astero. Lege Gordailua: SS-77/07. Helbidea:

Portuetxe 23-2a. 20018 Donostia. P.K.: 1099. Tel.: 943 31 69 99 / Faxa: 943 31 69 98. e-posta:

[email protected]. Publizitatea: Euskal Prensa. Tel.: 94 424 72 06.mila leiho zabalik

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILAK DIRUZ LAGUNDUTAKO HEDABIDEA

SINADURAK:

03 Isidro Esnaola: Diplomazia

ereduak

06 Unai Belaustegi: Anisakisa

10 Oier Gorosabel: Eskuak

txindurrituta

11 Iñaki Altuna: Eserlekua lortu

edo ez

20 Nagore Amondarain: Riverside

21 Mikel Soto: Hegemonia

25 Xabier Mikel Errekondo: Emakumezkoen eskubaloia,

hobea

29 Joseba Otondo: Gure esku zer?

31 Ander Izagirre: Ez da isilik

egoteko garaia

Multinazionalei garesti ateratzenzaie herriak haserretzea 04

Israelek kartzelan sartzen dituSudandik ihes egindakoak 07

Europar Batasunak Euskal Herrianduen eragina aztergai08

Eskubide Sozialen Gutuna, ereduberrirako bidean mugarri 12

Bestelako aisialdi ereduen aldeegiten dute Herri Olinpiadek 17

e.lkarrizketa: TxutxiAriznabarreta, Independentistaksareko kidea 22

Elikagai ekologikoen eskaintzazabala 27

Infraganti: Ainhoa Galdeano,patinatzailea 28

4

22

17

8

28

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 2 / 3hutsa

atze

rria

Britainia Handiari egozten zaio diplomazianaro berri bat ireki izana: “kanoiontziaren di-plomazia”. Oso eredu sinplea da. Funtsean,Britainia Handiko XIX. mendeko Inperioakmezulari bat bidaltzen zuen inguru jakin ba-teko biztanleei bere eskaerak helarazteko.

Momentu berean borrokarako prest zegoen kanoiontziazeruertzean agertzen zen. Mehatxu horren pean bertakobizilagunek amore ematen zuten eta berehala Inperioa-ren eskaerak onartzen zituzten. Horrela diplomazia me-hatxuen joko hutsa bilakatu zen.

Lehenago, mendeetan zehar diplomazia trebetasun bu-rutsua izan zen. Xedea berdina izanik, helburu jakin ba-tzuk erdiestea, bitartekoak arras ezberdinak ziren: bestea-ri tratua ona zela sinestaraztea norberaren helburuaklortzea bezain garrantzitsua zen. Diplomazialariek plante-atzen zituzten tratuak, bi aldeentzako positiboak izatekoasmoz; hau da, irabazle-ira-bazle eskema erabiltzen zu-ten. Kanoiontziaren diploma-ziak, aldiz, irabazle-galtzaileeskema zuen gidari. Azken di-plomazia mota horrek epemotzeko emaitzak ematen di-tuen arren, epe erdira gataz-kak besterik ez ditu ekartzen.

Irabazle-galtzaile eskemahori oso erraz lotzen da bes-te dikotomia batzuekin:onak eta txarrak, gutarraketa besteak, eta abar. Horrelajendeak alderdi baten edobestearen alde posizionatzeabilatzen da. Hortik aurrera jarrera kritikoa desagertzenda eta aukeratutako aldeak egin edo esan duena ontzatematen da, besterik gabe. Horrela, praktikan, nazioarte-ko harremanetan diplomazia desagertzen ari da eta berelekua indarrak hartu du, mehatxuen kudeaketara mu-rriztu baita bere zeregin nagusia.

Mehatxuak mota askotakoak izaten dira. Estatu bote-retsuei asko gustatzen zaie duten indar militarraren era-kustaldiak egitea. Edozein krisiren bueltan soldaduakmugitzen dituzte, maniobrak egiten dituzte, arma be-rriak frogatzen dituzte, eta abar. Indar erakustaldi horienazpian, estatuen zaletasunen balizko zerrenda batean,mehatxu ekonomikoak edukiko genituzke: santzioak, es-portazioen eta inportazioen mugapenak, eta abar. Bitar-teko politikoei, aldeko adierazpenak lortzea adibidez, in-dar gutxi eskaintzen zaie.

Ukrainako krisia indarrean oinarritutako diplomazia ho-rren inguruko adibide asko eskaintzen ari da. Europar Ba-tasunak eta Ameriketako Estatu Batuek Errusiako zenbaitenpresa eta herritarren aurkako santzioak onartu dituzte.Errusiar Federazioak, aldiz, gas horniketa moztearekin me-hatxatu du Ukrainako Gobernua. Ika-mika horretan gauregungo diplomaziaren funtsezko ezaugarria agerian gera-tzen da: nazioarteko harremanetan elkarren arteko meha-txuen kudeaketa da nagusi. Harrigarria egiten zait, halere,AEBetan eta Europar Batasunean egiten den balorazioaErrusiak emandako urratsen inguruan: baliabide ekonomi-koen erabilera politikoa egitea onartezina dela diote. Etazer dira, ba, beraiek herritarren eta enpresen aurka jarrita-ko santzioak? Besteen akatsak ikusteko antiojo beharrik ez!

Behin bide hori hartuta, zurikeria berehala agertzen da.Kanadak, adibidez, hasiera-hasieratik egin zuen bat AEBeketa EBk erabakitako santzioekin. Santzioak gogortzeko bide

horretan, baina, iritsi da momentu bat non Kanadako inte-resak kaltetuta suertatu diren. Kanadak, ondorioz, santziobatzuk ez onartzea erabaki du. Hala, Rostech eta Rosneftkonpainietako zuzendarien aurka neurririk ez du hartu. In-teres joko horretan bestelako balioak eta helburuak aipa-tzea, esate baterako askatasuna, lotsagarria iruditzen zait.

Indarraren diplomazia boteretsuen jokoa da. Estatu txi-kiek eta herri zapalduek ez dute liga horretan jokatzerik;akaso, batzuek jokatzea nahiko lukete, baina ez dute horre-tarako baliabide nahikorik. Halere, estatu txiki gehienek di-plomazia erabiliz denek irabazten dutela pentsatzen dute.Horregatik, estatu asko letra larriekin idatzitako diploma-zia horretan aritzen dira munduan zehar. Euskal Herriakere esparru horretan jokatu beharko du. Horretarako osogarrantzitsua da nazioarteko eremu guztietan ordezkariakizatea, irabazle-irabazle eskema horiek taxutuz betiere. •

{ datorrena }

Diplomazia ereduak

Gaur egungo diplomaziaren funtsezkoezaugarria agerian geratu da Ukrainakokrisian: nazioarteko harremanetan elkarrenarteko mehatxuen kudeaketa da nagusi

Isidro Esnaola

hutsa

hutsahutsa

atzerria

Konpainia bakarbatek jakinarazizuen bi urtetan6.000 milioi do-lar gastatu zitue-la, lurrazpiko ba-

liabide naturalak ustiatzendituen industriari gatazka sozia-lek eragindako pisu ekonomiko-ari buruz egindako lehen ikerke-tak azaleratu duenez.

Txile eta Argentinaren artekoeremu batean, bestalde, urreaateratzeko Pascua Lama izenekoproiektua jarri zuten abian. He-rritarren protestaldiak eta irre-gulartasunak tarteko, 5.400 mi-lioi dolarreko gastua izan zuenBarrick Gold Kanadako konpai-niak hamar urteko epean; aldiz,ez zuen urre kilo bat bera ereateratzerik izan. Azkenean,

orain urtebete, Txileko JustiziaAdministrazioak proiektua ber-tan behera uzteko agindu zuen.

Tankerako zerbait gertatu zenConga meatzaritza proiektuareninguruan, Perun. 2.000 milioidolarreko aurrekontua zuenarren, herritarren mobilizazioekeragin zuten 2011n lanak bertanbehera uztea. Bertakoek salatuzuten jarduerak ur gezako lauurmael suntsituko zituela. Azke-nean, Yanacocha enpresak lauur gordailu eraikitzeko konpro-misoa hartu zuen, suntsitutakourmaelak ordezkatzeko.

«Herriak ez daude indargabe,ahalmenik gabe. Gure ikerketakerakusten du komunitateek an-tolatzea eta mobilizatzea lor-tzen dutela, eta horren eraginezkonpainiek ikaragarrizko gas-tuak izaten dituztela», adierazidu Daniel Franks AustraliakoQueensland Unibertsitatekoikerlari eta CSRM Meatzegin-tzan Gizarte Ardura BultzatzekoZentroko zuzendariordeak. «Ta-

Rosa Tanguila ekintzailekitxua, Texaco petroliokonpainiak RumipambaAmazoniakokomunitateaneragindako kutsaduragarbitzen. Gonzalo ORTIZ | IPS

LATINOAMERIKAUstiapen gatazkatsuak garesti ateratzenzaizkie meatzaritza eta petrolio konpainiei

Meatzaritza, petrolio eta gas konpainiei garesti ateratzenzaizkie beren jarduerek eragindako gatazka sozialak: milakamilioi dolar urtero. «Proceedings» aldizkariak argitaratu berridu gaiari buruzko ikerketa bat: lanak ondorioztatzen dumerkeago ateratzen zaiela konpainia horiei herriekin ondokonpontzea borrokan ibiltzea baino.

GIZARTEA / b Stephen Leahy - Tierramerica

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 4 / 5

malez, gatazka horiek odol isur-ketak eta heriotzak ere eragitendituzte», esan dio Franksek Tie-rramericari.AEBetako Zientzia Akademia

Nazionaleko “Proceedings” al-dizkariak argitaratu zuen iker-keta maiatzaren 12an. Munduosoan lanean aritutako erauzke-ta industriako energia eta mea-tzaritza konpainietako 45 goikargu elkarrizketatu dituzte, erasakonean eta sekretupean, iker-keta egin ahal izateko.

BIKAINTASUN ESTANDARRAK

Gainera, ikerketa berean oina-rritutako txosten berezi bat ereegin zuten, herrien eta erauzke-ta konpainien arteko gatazkekeragindako kostuen inguruan.«Herriekin harreman txarrakizateak eragiten dituen kostuakdokumentatu nahi genituen.Enpresa asko ez dira horretaz ja-betzen, bakar batzuk baino ezbaitira konturatzen arazoak di-tuen arriskuez», esan du Frank-sek. «Konpainiek beren iraba-ziak bermatu nahi badituzte,herriekin elkarlanean hasi be-har dute eta ingurumen eta gi-zarte bikaintasun estandarrakhartu». «Merkeago ateratzenzaie konpainiei herriekin ondokonpontzea borrokan ibiltzeabaino. Herritarrak normalean ezdaude garapenaren aurka. Bainaez dute onartzen garapen ho-rrek izango duen era erabakitze-ko garaian esku hartu eta kon-trol neurriak ezartzeko inolako aukerarik ez izatea», erantsi duikerlariak.«Jatorrizko herriei onura eka-

rriko dien garapen eredua nahidugu, ez bakarrik norbaiten koi-natuari onura ekarriko diona»,adierazi du Alberto Pizango Ai-desep Peruko Oihanaren Gara-penerako Etnien Arteko Elkarte-ko presidenteak. ElkarteanPeruko Amazoniako 1.350 jato-rrizko herrik esku hartzen dute.«Naturarekin harmoniatsua

izango den garapenaren ingu-ruan jatorrizko herriek baduguzer esanik. Gure Amazonia mai-tea suntsituko duen garapenikez dugu nahi», esan dio Pizan-gok Tierramericari Limatik.Bere garaian Peruko Gober-

nuak atzerriko konpainiei eman

zien jatorrizko herrien betikolurren gaineko kontzesioa etaPizangok lan asko egin du era-baki horren aurkako erresisten-tzian. Borroka hori tragediabihurtu zen 2009ko ekainaren5ean, manifestariek itxitakoerrepide bat irekitzeko asmoare-kin Polizia bertaratu zenean: 24polizia eta 10 zibil hil ziren Ba-gua izeneko iparraldeko oihane-ko herrian.Indigenek bazuten mobiliza-

tzeko arrazoirik. Jatorrizko he-rrietan inbertsio pribatuak sus-pertzeko asmoarekin hamardekretu onartu zituen Gober-nuak. Konstituzioaren aurkako-ak ziren, dekretuen aurkakoeniritziz. Agintariek beren asmoeieutsi zieten eta indigenek pro-testa egitea erabaki zuten.Hilaren 14an hasi zen Baguan

bertan Pizango eta beste 53 per-tsonen aurkako epaiketa. Bortiz-keria bultzatu izana eta 2009kosarraskiarekin lotutako beste 18delitu leporatu dizkiete. «Ez ge-nuen beste aukerarik. Gure pro-testaldia erabat zuzena zelapentsatu genuen. Baina ordain-du beharreko faktura garestie-gia izan zen. Ez dugu tankerakozerbait errepikatzerik nahi. Pro-testa erraldoitik proposamenerraldoira pasa nahi dugu»,adierazi du Pizangok. Biziartekokartzela zigorra ezarri diezaio-kete, epaileek zigorra mereziduela erabakiz gero.

SAIHESTEKO MODUKO SARRASKIA

“Proceedings” aldizkariak argi-tara emandako ikerketak ondo-rioztatzen du Baguako sarraskiasaihesteko modukoa zela. Ho-rretarako, agintariek zein kon-painiak jatorrizko herrien esku-bideak onartu eta beraiekin lanegin behar zuten. «Pena handizesan behar dut Perun oraindikere ez dela hori gertatzen»,erantsi du Pizangok. Bera ez ze-goen Baguan protestaldia trage-dia bihurtu zen egunean.Aldi berean, paradoxikoa ba-

da ere, Ingurumen MinisterioakPizangori berari eta berak zu-zentzen duen Aidesep elkartearieskatu die NBE Nazio BatuenErakundeak klima aldaketareninguruan antolatu behar duengailurra prestatzen laguntzeko.Alberto Pizango, Aidesep elkarteko presidentea. Coimbra SIRICA | BURNESS GLOBAL

atzerria

Aipatu bilera Liman egingo da,aurten bertan. Pizangok uste dugailurra aukera ezin hobea izan-go dela jatorrizko herriak baso-ak eta klima babesteko gai dire-la munduari erakusteko.Konpainiek eta gobernuek he-

rriekin dituzten harremanak be-re onera ekartzea zaila izatendela uste du Rachel Davis AEBe-tako Harvard UnibertsitatekoGizarteko Ardura Korporatibo-rako Ekimeneko kideak. «Askozere zailagoa da herri batekin ha-rremanak berriz eraikitzea, le-hen suntsitu egin badira. Harre-manetan ezin da besterik gabeatzera egin», adierazi du Davisikerketaren egileetako batek.Franksek dibortzioarekin alde-ratzen ditu konpainien eta he-rrien arteko harremanak: iainoiz ez da gertatzen dibortzia-tutakoak berriz ezkontzea.Meatzaritzako korporazio

handienak gaia ulertzen hasiakdirela dirudi. Davisek jakinaraziduenez, korporazio horietakobatzuk NBEren Giza Eskubideeneta Enpresen Printzipio Gidariakaplikatzen hasiak dira. Metal etaMeatzaritzako Nazioarteko Kon-tseiluko Garapen JasangarrirakoMarkoa ere bere egin dute. Ez dagauza bera gertatzen hidrokar-buroen alorrean. «Horiek osokultura desberdina dute. Ez dau-de herriekin harremanak eduki-tzera ohituta», esan du Franksek.Ikerketak agerian uzten du in-

gurumena eta ura izaten direla

tentsioa eta borrokak eragiten di-tuzten faktore nagusiak. Frackingedo haustura hidraulikoa erabilizgasa eta petrolioa erauzteko jar-duerak ugaldu egin direnez, etahoriek ura kutsatu egiten dutelakontuan hartuta, Daniel Franksekuste du gatazka handiak izangodirela hemendik aurrera.

PRESIO EKONOMIKOA

«Txosten ona da, baina ez du ai-patzen kontu garrantzitsu bat:proiektuak lehenbailehen au-rrera ateratzeko izaten direnpresio ekonomiko zein politiko-ak», dio Jamie Kneen Mining-Watch Canada gobernuz kanpo-ko erakundeko ekintzaileak.Akziodunek beren inbertsioek

irabazi handiak ematea nahi du-te, eta, gobernuek, zergak etaabantailak lehenbailehen iristea.Horren eraginez, konpainiekamore emateko interes gutxiagoizaten dute, edo herritarrekonartzeko moduko alternatibakaurkitzeko ez dute nahikoa den-bora hartzen, Kneenek Tierra-mericari esplikatu dionez. «En-presek badakite arazoak izangodirela. Normalean, gatazka ez de-la handiegia izango egiten duteapustu, eta inbertsioa egin dute-nei arrisku hori ezkutatzen saia-tzen dira», erantsi du.Gainera, gatazka guztiak ez di-

ra saihesteko modukoak. «Ko-munitate batzuek ez dute inoizonartuko beren ura kutsa deza-keen inolako arriskurik».

Peruko Gobernuakatzerriko konpainieieman zien jatorrizkoherrien betiko lurrengaineko kontzesioa.Erabakiaren aurkakoerresistentzia tragediabihurtu zen 2009koekainaren 5ean,manifestariek itxitakoerrepide bat irekitzekoasmoarekin Poliziabertaratu zenean: 24polizia eta 10 zibil hilziren Bagua izenekoiparraldeko oihanekoherrian. Irudikotxartelak sarraski huragogorarazten du. GAUR8

hutsa

hutsa

Egunotan anisa-kis parasitoakhartu duen pro-tagonismoa de-

la eta, arrantzale ohi bati zuzeneangaldetu eta zutabea bere hitzekinbetetzea erabaki dut: «Intentzio txarrez zabaldutako

mezua izan daitekeela uste duguarrantzale askok. Eta hala ez bada,gaizki bideratu dute auzia. Euskalarrantzaleoi kalte ikaragarria era-gin digu eta kaltea nahita arrainkontsumoaren ohiturak aldatzensaiatzen ari direnek eragin dutelaesatea ez legoke sobera. Poliki-poli-ki, prestatu eta izoztua dagoenarraina sartzen ari gara etxeetara.Anisakisaren albisteak zentzu ho-rretan oztopo bat gehiago jarri dioarrain freskoari. Arrainaren pre-zioa jaisten hasi da, eta, zeukanprezio baxua ikusita, arrantzamunduarentzat kolpe latza izan da. Euskal kostaldean oso jende gu-

txi gaixotu da arraina janda, bai-na, diotenez, gaixotzeko gero etaarrisku handiagoa dago. Dirudie-nez, itsas ekosistemaren parte denzomorro honi, itsasontziek egitendituzten deskarte kopuru handiekmesede egiten diote. Portuan sal-duko ez dela aurreikusten denarrainaren zati handi bat uretarabotatzen dute. Deskartatutako ko-purua harrapatutakoaren %50erairisten da. Uretara botatzen denarraina, itsasoan usteltzen gera-tzen da eta horrek anisakisarenugalketari mesede egiten dio. Europar Batasunak arrantza po-

litika berria aplikatuko du 2015etikaurrera, eta, ondorioz, itsasora bo-tatzen den arrainaren kopurua le-gez gutxituko du, harrapatutakoa-ren %7ra mugatu arte. Itsasoarilotuta hartu behar diren erabakiaskoren artean, hau bat baino ezda, baina agian anisakisaren auziakonpontzen lagun dezake. Halaere, arraina ongi egiten bada, ezdago inolako arazorik». Oraindik euskal kostaldean ha-

rrapatutako arrain freskoa jan de-zakegula ospatzeko, soziedadeanantxoa-jan eder bat egitea erabakidugu arrantzaleak eta biok. Gonbi-datuak zaudete! •

AnisakisaUnaiBelaustegi

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 6 / 7

hutsa

{ irakurrita }

Sudanen heriotzazigorra kristauentzat,eta Israelen, bazterketaeta kartzela

Meriam Yahya 27 urteko emakumearen kasua salatu du Am-nesty International erakundeak. Maiatzaren 15ean flagelaldiaeta urka ezarri zizkioten eta bere egoera «kritikoa» da une ho-netan. Hogei hilabeteko umearekin daukate atxilotuta eta aur-ki bigarren umea jaioko zaio. «Ezin dugu gehiago itxaron. Me-sedez, sina ezazu Meriamen exekuzioa geldiarazteko eskaria»,

nabarmendu du Esteban Beltranek Amnesty International erakundearen web-gunean. Sudango Justizia Ministeriora bidaliko dituzte sinadura guztiak, Me-riam Yahya aska dezaten eskatuz.Gobernuz kanpoko erakundeak berak jakinarazi du Meriam Yahyaren seni-

de batek salatu zuela emakumearen «krimena»: gizon kristau batekin ezkon-du izana, legedi islamikoak debekatuta daukana. «Adulteriotzat» hartzenomen dute emakume musulman bat gizon kristau batekin ezkontzea.Epaiketa egin ziotenean, Yahyak bere kristautasunari eutsi zion. Apostasia

leporatu zioten, eta urkatuta hiltzera zigortu. Amnesty International erakun-dekoek diote «kontzientzia-preso» bat dela Meriam Yahya, eta berehala etabaldintzarik gabe askatu beharko luketela.Sudanen gutxiengoren bateko kide izatea oso garesti ordaintzen dela era-

kusten du Meriam Yahyaren kasuak, baina bertatik ihes egitea ia ezinezkoada, Fides Vatikanoko berri agentziak ezagutzeraeman duen salaketaren arabera. «Israelgo Negevbasamortuko atxiloketa eremu bat kristauz betetadago», irakur zitekeen aste honetan bertan plaza-ratutako informazioan.Fidesekoen arabera, Holot izeneko atxiloketa

zentroa basamortuan dago eta bertan 2.300 gizondauzkate Israelgo agintariek, gehienak kristauak.Eritreatik eta Sudandik ihes egindakoak dira, Isra-elera iristea noizbait lortu zutenak. Maiatzaren15ean Jerusalemeko Patriarkatu Latinoak hamahi-ru kidez osatutako ordezkaritza bidali zuen berta-ra, David Neuhausek zuzenduta, Holoten dauzka-ten atxilotuek dituzten bizi baldintzen ingurukoinformazioa biltzera. Horietako bi lagunek bainoez zuten lortu zentrora sartzeko baimena.Gaur egun 2.300 pertsona dituzte Holoten, bai-

na lagun gehiago kabi daitezen egokitze lanak egi-ten hasiak dira. Egunean hiru aldiz zenbatzen di-tuzte. Teorian zentrotik irten eta aske mugitzekoaukera dute, baina hori teoria hutsean geratzenda, bazter guztietatik urruti baitago Holot, etaatxilotuek debekatuta baitaukate garraio publikoaerabiltzea. Hamar ohe dituzten gelatan igarotzendute gaua. Atxilotu gehienak Eritreako Eliza KoptoOrtodoxoko kideak dira eta hiru apaiz daude be-raiei laguntzeko. Egunez egiten duen bero jasan-gaitzaren berri eman zieten bertakoek bisitariei;

ezer egiterik ez izateak eragiten dien sufrimendua esplikatu zieten, elikaduraeskasa izaten dutela eta osasun zerbitzua txarra dela jakinarazteaz gain. «Pre-soentzako eremu batean daudela pentsatzen duzu zein baldintzatan daudenentzutean», zioen ordezkarietako batek. «Zergatik gaude hemen? Zer krimenegin dugu? Noiz askatuko gaituzte?», omen dira beraien galderak, gehien egi-ten dituztenak. Eritreara edo Sudanera itzultzeko aukera erabat baztertutadaukate, bertan hil egingo lituzketelakoan. Liburuak eta irakasleak eskatzendituzte, eguna nolabait bete ahal izateko.Galdera horien tankerakoak egin zituzten orain hiru hilabete inguru Holo-

teko zentroaren aurrealdean protesta egin zuten etorkinek. «Tel Aviveko erre-gimenari eskatu zioten Estatu sionistari iheslari estatusa onartu gabe etorki-nak atxilotzeko aukera ematen dion legea bertan behera uzteko», zioenNoticiaspia.org webguneak banatutako testu batek. Informazioak eranstenzuen gerratik ihesean milaka etorkin iritsi direla azken urteotan Israelera. Be-raien eskubideak bortxatu egiten dituztela-eta, mobilizazioak egin izan dituz-te Israelgo agintariak estutu nahian. Horietako bat Tel Aviven egin zuten urtehasieran. Afrikar jatorriko paperik gabeko milaka lagunek esku hartu zuten.UNHCR Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandatariaren Bulegoak berak eresalatu du Israelen jarrera. •

Amnesty International erakundeak Meriam Yahyaren askatasuna eskatzeko erabili duen irudietako bat. GAUR8

[email protected]

atzerria

Zer ekarri dio EuroparBatasunak EuskalHerriari? Zer euskalherritarroi? Zertara-ko balioko dutebihar emango ditu-

gun botoek? Ba al dago egungoegoera aldatzerik? Tankerako gal-dera ugari egin ditzakegu herri-tar gehienek oso urruti sentitzenduten Europar Batasunaren in-guruan. Agintariek eta hedabidenagusiek ezarri nahi diguten etadenok jasaten dugun eredua ba-karra ez dela azaltzeko, GITE-IPESGizarte Ikerketarako Talde Eragi-leak hainbat aditu elkartu zituenEuropak Euskal Herrian duen ro-la bestelako begirada batekin az-tertzeko asmoarekin. Orrialdeo-tan aditu horien hausnarketabatzuk laburbildu ditugu. Ondorio nagusia da egungo

eredua bakarra ez dela. Bainabestelako Europa bat eraiki ahalizateko herri mugimenduen ar-teko elkarlana ezinbestekoa da,eta bide horretan bere garaianBruselan sortu zen Herri Enbaxa-da bezalako tresnak oso interes-garriak dira, Karmelo Landa eu-rodiputatu ohiak, anekdotak etaguzti, esplikatu zuenez.

Herri EnbaxadaKarmelo Landak eskaini zituenhausnarketarik baikorrenak, be-rak izan zuen esperientzian oina-rrituta. Esti Redondo EHNE base-rritarren sindikatuko kideaknabarmendu zuen herri mugi-menduetan jarri behar dela inda-rra, gauzak aldatu nahi badira.Eta Xabier Lasa ikasleak gogoraekarri zuen Euskal Herriaren bo-rondatea ez dela errespetatuizan, esaterako, herritarrek1986ko martxoaren 12ko errefe-rendumean NATOn sartzearenkontrako botoa eman zutenean.«Europako Parlamentua erabil

daiteke euskal herritarron intere-sak defendatzeko, baina estrate-gia bat jarraituz», zioen Lasak.Aginteak oso garbi dauka ez

zaiola komeni herri mugimen-duekin bat egingo duten parla-mentariak Europako Parlamen-tuan egotea. Landak gogorarazizuen 1989an Estrasburgoko eser-lekua lortu zuenean Euskal He-rrian genuen testuingurua. JosuMuguruza hil berri zuten, HBkoordezkarien aurkako eraso bate-an. Tankerako zerbait gertatukozen handik bost urtera: hautes-kunde kanpaina hasi berria zela,bi bonba leherrarazi zituztenBizkaian eta Atutxa politikarijeltzaleak HBri leporatu zionerantzukizuna. Aginteak ez zuenhorrelako hautagaitza bat nahi.Zergatik? Seguru asko, herri

mugimenduen ahotsa eta nahiakeuropar erakundeetara eramate-ko abian jarritako ekimenenga-tik. Horietako bat Bruselako He-

rri Enbaxada izan zen. Bruselanetxe bat erosi eta behar bezalaegokitu ondoren, bertatik pasaziren makina bat giza mugimen-du, alderdi, herrialde ezberdine-tako ordezkari… Euskal presoenegoera azaldu, Kubaren aurkakoblokeo politikoa salatu, sahararherriari elkartasuna adierazi…agintarientzat oso deseroso di-ren gaiak jarri ziren mahaiarengainean. «Azkenean Garzon epai-leak itxi egin zuen. Berriz irekibeharko da», uste du Landak.Europar Batasunari buruzko

jardunaldietan askotan aipatuzuten krisia, gaur egungo egoera-ren ezaugarri nagusietako bathorixe baita. Esti Redondok pla-neta osoko egoera izan zuen kon-tuan bere diagnosia egitean, ezbakarrik Europako mendebalde-koa. EHNEkoak dio «krisia multi-nazionalek diseinatutako politi-ka bat» besterik ez dela. «Krisiaesaten diogun horrek, emergen-

tzia egoerak hobe esanda, zalan-tzan jartzen du gure bizimailarieusterik dagoenik. 2005 arte edo,pribilegiatuak izan gara, guk ge-nuen bizi maila ez baitzen esku-bide bat, pribilegio bat baizik. Es-kubide bat izateko, gizaki guztiekizan beharko lukete, eta urtehaietako hemengo bizimoduabeste herrien zapalkuntzan oina-rrituta zegoen».

Urik gabeko herriaRedondok mahai-inguruan na-barmendu zuenez, herritarrenoinarrizko beharrak asetzea dalortu beharreko helburuetakobat, baina hori ezin da egin edo-zein modutan, «herritarrak sub-jektu politiko bihurtzea beharbaitugu». Adibide bat eskainizuen: «Herri batean ura falta daeta alkateari eskatu diote. Bi au-kera ditugu. Lehenengoa litzate-ke alkateak astero zisterna bat bi-daltzea, herri horrek ura izandezan. Gauzak horrela eginda, al-katearekiko menpekotasuna in-dartzen dugu. Bigarren aukera li-tzateke putzu bat eraikitzea.Horrela lortzen dugu herri ho-rren autonomia; horrela garatze-ko aukera izango du».EHNEko kideak uste du Euskal

Herrian ez dugula inoiz lurraldeabehar bezala zaindu, eta hori osokaltegarria da «elikadura etaenergia burujabetza lortzeko bi-dean». Durangaldeko kasua des-kribatu zuen, bertan baserrita-rrek lurra izan dezaten aukeragehienak suntsituta daudela na-barmentzeko. Elikadura buruja-betza lortzeko bidean azken bola-da honetan egindako urratsbatzuk ere aipatu zituen, esatera-ko, salmenta zuzena, kontsumotaldeak, aliantzak... Edonola ere,oraindik elikaduraren alorreanburujabe izatetik oso urruti gau-dela adierazi zuen Esti Redondok.

Geroaz maitemindu{ analisia } Jose Angel Oria

«Aldaketa, benetan beharduenak baino ez du egiten:emakumeen eskutik etorrikoda edo ez da inoiz egingo»,idatzi zuen Nekane JuradokEuropar Batasunareninguruko jardunaldienantolatzaileei bidalitakodokumentu batean.

hutsahutsa

hutsa

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 8 / 9

Nekane Juradok aztertu zuenEuropar Batasuneko politikakEuskal Herriko pobrezian dueneragina. Datu pilo bat, koadro-ak, alderaketak eta hausnarke-tak eskaini zituen, krisia orain-dik gehiago larriagotuko delaesateko. «Analisia gogorra daeta ez dugu oraindik barnera-tzen, baina hondoa jotzetikurruti gaude».Jurado ekonomialariak bere

hitzaldia eskaini zuen egun be-rean, makina bat gazte atxilotuzituzten Euskal Herrian. «Alter-natibarik ez dagoela esan nahidigute atxiloketa horiekin»,adierazi zuen.GITEk antolatutako jardunal-

dietan alternatibak egon badau-dela nabarmendu zuten eskuhartzaile guztiek, baina, horre-tarako, «erresistentzia ez danahikoa», Landak esan zuenez.Alternatibak eraiki ahal izatekoezinbestekoa da egungo egoeranondik eta zergatik datorrenondo ulertzea, eta horretarakoJuradoren hitzaldia ezin aberas-garriagoa izan zen.

Ongizate estatuaEgungo egoera ulertzeko eus-kaldunok ere neurri bateanezagutu dugun ongizate esta-tua nola sortu zen jakitea be-har-beharrezkoa da. BigarrenMunduko Gerran daude arra-zoiak, Juradok esplikatu zue-nez. Sobietarrek askatu zutenBerlin, eta Europako mendebal-deko erresistentzian zeuden he-rritar gehienek talde sozialista,komunista eta anarkistekin egi-ten zuten bat, langileen intere-sak defendatzen zituztenekinalegia, 1929ko krisi ekonomiko-aren ondorioak eta zauriak itxigabe zeudela. «Sobietar Batasu-nak aurrera egin ez zezan, au-rrekaririk gabeko klase eta gi-

zarte ituna adostu zuten». Lan-gileek sobietarrekin bat egin ezzezaten, beren bizi baldintzakhobetzeko mekanismoak etatresnak sortu ziren Europakomendebaldean. Horien galerada orain jasaten ari garena.«Europa Brusela eta Estras-

burgo dira, baina gainerako era-kundeak ere bai», gogorarazizuen ekonomialari marxistak,azken urteotan ezarri zaigunzorpetze maila ere (%3koa bai-no txikiagoa izan behar du defi-zit publikoak) «Europatik dato-rrela» esan aurretik.Juradok egiten duen irakur-

ketaren arabera, ongizate esta-tua desegiteko urratsak ematenari dira etengabe; esaterako,lanpostuak babesteko legediahankaz gora botatzen ari dira.Gainera, benetako «estatu kol-peak» izan dira azken urteotanEuropar Batasuneko estatu ba-tzuetan, Grezian 2011ko azaro-an eta Italian handik hilabeteragertatu moduan. «Herritarrekaukeratu ez dituzten agintariakezarri zituzten. Gaur egun ho-rretarako indarra finantza sis-temak du». Gainera, Gobernuaskotan Lehman Brothers etaGoldman Sachs finantza-zerbi-tzuetako konpainietako goikargu izandako politikariak sar-

tu zituzten, Estatu espainoleanesaterako. «Prozesuak ez duinolako zilegitasun demokrati-korik», esan zuen.Ondasunak eta boterea ken-

tzen dizkigute, sektore abera-tsenen mesedetan. Europar Ba-tasuneko agintariak prozesuhorren konplize baino gehiagoere badira, politika ekonomiko-ak eskaintzen dituen tresnakegoera bere onera ekartzekoerabili beharrean pertsona gu-txi batzuek botere gehiago piladezaten erabiltzen dituztelako.«Ekonomia mozorrotutako ide-ologia» besterik ez dela gogora-razteaz gain, azken urteotaneuskal herritarrok jasan beharizan dugun bilakaera deskriba-tu zuen Juradok.

Banaketa injustuaBarne produktu gordina era jus-tuan banatuz gero, guztiok on-dasun kopuru bera izango bage-nu, bakoitzari urtean 29.112euro tokatuko litzaiguke (seipertsona bizi diren etxe bati, ia180.000 euro). Baina langileonsoldatak muga horretatik osourruti daude, eta beherako joe-ra garbia dute gainera. Eta pen-tsiodunak, alargunak eta abarokerrago daude, jakina!

Egoera injustu horri aurreegiteko tresnak baditu Estatuak,zergak eta aurrekontuak esate-rako. Hori egin beharrean, he-rritarren egoera kaltetzen dute,aberatsenei zergak jaitsi edokenduta, besteonak igo ondo-ren. «Sektore publikoak EuskalHerrian ez du ezer egiten des-berdintasun horiek zuzentze al-dera», nabarmendu zuen, egoe-ra horretan gehien sufritzen aridena emakumea dela esan au-rretik. «Hau da Europatik dator-kiguna, denbora askoan gera-tzeko iritsi zaiguna».Ekonomialariak hankaz gora

bota zituen Euskal Herrian as-kotan entzuten ditugun «mito»batzuk, esaterako, gurean «iaEskandinaviako herrietan beza-la» bizi garela, edo kontzertuekonomikoari esker hemenarazo gutxiago izaten ditugula:«Baina Madrilen erabaki zutenBEZa %21era igotzea, eta euskal-dunok ere %21 ordaindu behardugu». Horregatik gaur egungoegoeraren aurrean intsumituizateko eskatu zuen. «Lehiakor-tasuna deitzen diote, bainaguztionak ziren gauzen pribati-zazioa baino ez da».«Aldaketa, benetan behar

duenak baino ez du egiten:emakumeen eskutik etorrikoda, edo ez da inoiz egingo», ida-tzi zuen Juradok GITEkoei bida-litako dokumentu batean. Be-raiek dira egungo egoerakgehien kaltetzen dituenak, eta«guztiona, borroka feminista»,Karmelo Landak esan moduan. «Geroaz maitemintzeak bizi-

tako denbora bizkortu egitendu. Gaztetu egiten gaitu, eta au-sardia itzultzen digu». Horrelabukatu zuen Jurado ekonomia-lariak bere ekarpena, aurrerailusioz begiratzen. Bihar bertandugu gaztetzen hasteko aukeraeder bat.

Greziako egoera askotanaipatu dute EuroparBatasunaren ingurukojardunaldietan. BertakoSyriza alderdiakhauteskundeetan osoemaitza onak lortzeaespero dute analistek.Irudiko emakumeaklanpostua galtzekoarriskuan zeudengarbitzaileak dira: borrokaluze baten ondoren,epaileek arrazoia emandiete. Louisa GOULIAMAKI | AFP

hutsa

hutsa

hutsa

hutsa

3 B

EGIR

AD

A:

osas

un

a/

hir

iare

n lo

(r)a

ldia

/ k

omu

nik

azio

a

Eskuak txindurritzea lepoinguruko arazoen ohikosintoma da. Normala denbezala, askotan jendeak ezdu ikusten zerbikaletakoeta eskuetako arazoen ar-

teko lotura. Nahikoa arrunta izaten bai-ta sintomak jatorrizko arazotik urrun(batzuetan oso urrun) agertzea; hori de-la eta, hobeto uler dezakezue zergatik“galtzen” dugun fisioterapeutok hain-beste denbora eskua sartu aurretik (pa-ziente batzuen desesperaziorako). Izanere, historia kliniko ona eta esploraziohobea dira arazoaren sustraian bete-be-tean jotzeko sekretuaren muina. Besoe-tako kalanbre sentsazioak multzo handibitan bana ditzakegu: batetik odol zir-kulazioarekin lotutakoak, eta, bestetik,bizkarretik ateratzen diren nerbio sus-traiekin zerikusia dutenak.

Odol zirkulazioak eragindako txindu-rritze sentsazioak, orokorrean, beso etaesku osoa hartzen du. Atera kontuak:Rita Hayworthen eskularrua jantzitaizatea bezalako sentsazioa, baina txin-durritzeak berak eraginda! Besoko zir-kulazioa oztopatzen denean, herriko ur-horniketa eteten denean legez izatenda: ixten den giltzaren arabera, auzo ba-tzuek edo besteek izango dute ur falta.Baita batzuetan herri osoak ere! Arazogehienak klabikula-omoplato ingurukoodol hodi nagusietan izaten baitira, eta,horren ondorioz, beso osoa geldi daite-ke lotan. Zirkulazioaren oztopo horiarrazoi anitzengatik ematen da. Adibi-dez saihets, klabikula eta omoplatoa ba-tzen duten ligamendu eta faszien deso-rekek odol hodiak irato ditzakete;pectoralis minor muskuluaren laburdu-rak haren azpiko pasabidea estutu deza-ke; hiperzifosi posturak (konkorra biz-karrean, sorbaldak aurrerantz) horiguzti hori errazten du; toraxaren erdi-gunean dagoen mediastinoko tentsioakere bai. Odol hodi nagusiez gain, noski,besoan zehar doazen arteriek ere mus-kuluen artean pasatu beharra dute, etahorien desorekek zirkulazioan eragindezakete, noski. Kasu horretan besoa-ren periferian sentituko litzateke txin-durritzea, estutasunetik behera. Trata-mendurako, ezinbestekoa izaten daodol zirkulazioa itota dagoen puntua

zehaztea, eta batzuetan ez da erraza iza-ten; fisioterapia aldetik proba eta testfuntzionalak erabiltzen ditugu nagusi-ki. Oztopoaren kokapena zehazteaz gaingarrantzitsua izango da arrazoia ere ja-kitea, horrek markatuko baitu neurrihandi batean arazoa konpontzeko era-biliko dugun teknika. Helburua: zirku-lazioa oztopatzen ari den egitura oreka-tzea, eta odolaren bidea erraztea.

Lehenago aipatu dugunez, txindurri-tze sentsazio horren beste jatorri nagu-sia nerbioak dira: ornoetatik ateratzendiren nerbio sustraiak, hain zuzen ere.Bizkarreko arazoen eraginez kaltetzendira eskuarki, eta halakoetan besoarenzati bat bakarrik txindurritzen da. Izanere, nerbio sustrai bakoitzak kontrola-tzen dituen azalaren zatiak ezagunak di-ra, adibidez: C6 sustraia ukalondotik le-hen eta bigarren atzamarreraino; C7sustraiak eremu txiki-txikia hartzen du,hirugarren atzamarra bakarrik; C8 sus-traiak, berriz, laugarren eta bosgarrenatzamarretik ukalondo barrualderaino-ko azala hartzen du... Horrela, sintomenkokapenak arazoaren jatorriaren pistagarrantzitsua emango digu. Hala ere ezda hain erraza: nerbio zuntzak, bizkarre-

zurretik irten ahala, saretzen hastenbaitira plexus brachialis delakoan. Ho-rrek esan gura du besora ailegatzen di-ren amaierako nerbioak ez datozela sus-trai bakarretik, baizik eta maila batbaino gehiagoko ekarpena dutela; aregehiago, bidean nerbio sistema autono-moaren zuntzak ere sartzen zaizkie, iagorputz osoko neuronen interferentzia-rekin... Behin bizkarreko sustraietatik ir-tenda, nerbio zuntz eta odol hodi nagu-siak batera joaten dira. Horregatik,lehen aipatu ditugun arrazoiek nerbio-en funtzioa ere oztopa dezakete, odolzirkulazioaz gain. Horrek guztiak nahi-koa korapila dezake diagnostiko egokibat lortzea. Izan ere, horixe da kasu ho-netan zailena: nerbioen funtzioa zerketa non oztopatzen duen jakitea. Behinhori lortuta, fisioterapia tratamenduazehaztea lan erraza izaten da.

Hala ere, emandako azalpen ulergai-tzekin ez estutu, eta jakin ezazue eskue-tako txindurritze gehienek hobera egi-ten dutela terapia sinple eta merkebatekin: igeri egitea. Ahaztu, beraz, ida-tzitako guztia, eta... dzanga uretara! •

http://fisiolantaldea.blogspot.com

Eskuak txindurritzea lepo inguruko arazoen ohiko sintoma da. THINKSTOCK

Eskuak txindurrituta

Oier GorosabelFisioterapeuta eta osteopata

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 10 / 11hutsa

hutsah

erri

a

Hauteskundeak ditugu bihar Euskal Herrian.Euskal Herri osoan. Estrasburgoko Parlamen-tua hautatzeko bozketak dira, eta, horrenbes-tez, Europa izan da hizpide egunotan. Beharbaino gutxiago, kanpainak ez baitu intereshandirik piztu, egia esan. Aldi berean, hau-

teskundeok, beste guztiek bezalaxe, bertako egoera politi-koaren gaineko irakurketa egiteko aukera emango dute.Mapa politikoa deritzan hori azalduko da, eta indar ba-

koitzaren sendotasuna eta garapena ikusi ahal izango da.Halere, egiari zor, hauteskunde hauetan izango den abs-tentzio izugarriak mapa politikoa dezente desitxura deza-ke. Alegia, hautu zehatz bat hauteskunde hauetan eremugeografiko batean lehen indarra izateak, esate baterako,ez du esan nahi beste hauteskunde batzuetan (dela udale-rako, dela parlamentu autonomiko jakin baterako, delaMadrilgo Kongresurako...) nagusi izango denik, ezta gu-txiagorik ere. Hauteskundebakoitzak bere ezaugarriakditu. Aldi berean, bozaren ba-naketa ere asko aldatzen daehunekoetan abstentzioahandia edo txikia izan. Izanere, abstentzioa gutxitzeakedo handitzeak ez du eraginproportzional bera izaten al-derdi guztietan.Nolanahi ere, jende gutxik

bozkatuko duela aurrera dai-teke, eta, beraz, boz poltsatxikiak, beste hauteskundebatzuetan baino txikiagoak,izango dituzte alderdi guzti-guztiek. Orain dela bost urteko hitzorduan, alderdi bozka-tuenak (PSOEk) ez zuen 270.000 bozeko muga gaindituHego Euskal Herrian. Bigarrenak (EAJk) 212.000 atera zi-tuen. Huskeria EAEko azken bozketatan atera zituenekinalderatuz gero.Europako hauteskundeetan lortutako boz kopuruak

askoz ere handiagoak izan dira Estrasburgoko bozketakbeste hauteskunde batzuekin batera egin direnean. Azke-nekoz, 1999an gertatu zen, Lizarra-Garaziko garaian.Udaletako eta Europako hauteskundeak egun bereanizan ziren, eta giro politikoa bizi-bizi zegoen. Adibidez,emaitza historikoak izan zituen Euskal Herritarrok hau-tagaitzak Europako hauteskundeetan; 280.000 boz lortuzituen Hego Euskal Herrian, %35,45 abstentzioarekin,bihar egongo dena baino dezente txikiagoa. Koldo Go-rostiaga atera zen eurodiputatu.

Horrenbestez, esan daiteke oraingoan lehen indarrak erenekez gaindituko duela lau lurraldeetan 250.000 bozekomuga. Inor 300.00 boz lortzera iristea mirakulua litzateke.Datu horiek oso kontuan hartu behar dira bere indarraEuskal Herrian duten hautagaitzen aukerak aztertzerakogaraian. Hobe esan, EH Bilduren hautagaitzaren aukerakaztertzerako garaian. Gainerako euskal hautagaiek, izanere, badakite jada helburua lortuko duten ala ez.CiUrekin aspalditik duen koalizioari esker, EAJk seguru

du berea. Estatu mailako alderdi handietan dauden euskalhautagaiek zerrendan duten posizioari lotuta dute etorki-zuna. EH Bilduko Josu Juaristirentzat, berriz, ezinbestekoada Euskal Herrian bertan bilduko duen boz kopurua. Due-la hilabete pare bat adituek ziotenez, eserlekua 270.000bozen bueltan ibiliko da oraingoan, nahiz eta azken asteo-tan kopuru hori txikiagoa izan daitekeela dioen batek bai-no gehiagok, abstentzioa oso handia izango delakoan. Jua-

ristik puska handiena, nabarmen, euskal lurraldeetanbildu beharko du (beste garai bat zen HBk, Txema Monte-ro hautagai zuela, Estatuan 100.000 boz lortu zituen hu-ra). Orain dela bost urte, Iniziatiba Internazionalistak etaERCrekin koalizioan zihoazen Aralarrek eta EAk 200.000mila boto lortu zituzten denen artean lau lurraldeetan. Bigaldera daude orain mahi gainean: kopuru horren ingu-ruan ibiliko ote da EH Bildu? Eta halako kopuru bat nahi-koa izango al da –Galizian eta Estatuan lor daitezkeen bo-zekin batera– Josu Juaristiren Europako aulkia lortzeko? Bigaldera horiek bihar izango dute erantzuna.Edozein balorazio egiteko eserlekua lortzea edo ez fak-

tore zentrala izango da. Bozen portzentaje txikia ez duizango EH Bilduk. Leku askotan lehen indarra izango da.Baina eserlekua atera edo ez izango da jendartearentzatdaturik adierazgarriena. •

{ asteari zeharka begira }

Eserlekua lortu edo ez

Esan daiteke oraingoan lehen indarrak erenekez gaindituko duela lau lurraldeetan250.000 bozetako muga. Inor 300.000boz lortzera iristea mirakulua litzateke

hutsa

hutsahutsa

Iñaki Altuna

Euskal Herriko Es-kubide SozialenGutuna astebetebarru ezagutukodugu. Gehiengoa-ren interesak eta

gurean bizi diren askoren senti-penak jasoko dituen proposa-menaren azken lerroak idaztenari dira uneotan. Euskal herrita-rren eskubide sozialen garantiaahalbideratu nahi du dokumen-tuak, eta, bide batez, eskubidehoriek bermatuko dituen eredusozioekonomiko berri baten ar-datzak jaso nahi ditu.

Urtebete iraun du haurdunal-diak, baina gutuna ez da ume-zurtz munduratuko, makina batherritarrek parte hartu dute-etabere ernaldian. Mugimendu so-zio-sindikalak pasa den urtekomaiatzean Eibarren egin zuenbatzar nazionalean ipini zutenlehen harria. Eta ordutik, mi-moz adostutako bide orri batenbaitan eman ditu urratsak.

Egoera ekonomiko ezin iluna-goan jaioko da gutuna. Krisi go-ri-gorian, baina testuinguru ma-kurra aldaketarako aukera ereizan daitekeela sinetsita, tresnahonen balioa defendatu du

herria

ESKUBIDE SOZIALEN GUTUNAEredu ekonomiko eta sozial berri batlortzeko bidean ezinbesteko mugarria

[email protected]

Euskal herritarren eskubide sozialak zerrendatu, etajustu eta solidarioagoa izan nahi duen jendarte berribaten ardatzak jasoko ditu gaur zortzi argia ikusiko duenEuskal Herriko Eskubide Sozialen Gutunak. Auzolanean,herri prozesu zabal baten bidez eraiki da gutuna. Inorena,eta, aldi berean, herritar guztiena izan nahi duen karta.

JENDARTEA / b

REAS Ekonomia Alternatibo etaSolidarioaren Sarekokoordinatzailea da Carlos Askunzeeta urte honetan guztian buru-belarri aritu da Euskal HerrikoEskubide Sozialen Gutunaerrealitate egiteko lanean.

Gustura aritu da Askunzegutunaren osaketan. Partekatzenden lurraldearen oinarrieneraikuntzarako ezinbestekoa

deritzo-eta denen artean, modukolektibo eta demokratikoan,bertan bizi eta lan egiten dutenherritarren eskubideak zeintzukdiren zehaztea. Hala uste duAskunzek, eta ariketa horrek unehonetan garrantzi berezia duelauste du, izan ere, «pentsamenduneoliberalak eta ekonomiakpolitikari lekua kendu»diotelakoan dago. Espazio horiek

berreskuratu eta bizitza duin bataurrera eramateko beharrezkoakdiren eskubideak zabaldu behardirela uste du REASeko kideak;«jendarte justuago, solidarioagoeta orekatuago baten mesedetandauden eskubideak», gaineratudu.

REAS sarea zabala eta anitza da,eta sareak bere osotasuneangutunaren osaketan parte hartu ez

duen arren, sareko kide eta taldeugari aritu dira zuzenean lanean.Horretaz gainera, joan denmartxoaren 15ean bazterketasozialaren ondorioak eta hariaurre egiteko alternatiben gainekobatzar berezia antolatu zutenBilbon, eta 70 lagunek hartu zutenparte. Talde sustatzailearen eskudaude bilera horretan ateratakoekarpenak.

Euskal Herriko EskubideSozialen Gutunaren inguruanerakunde sindikal eta sozialakbatu eta denen artean dinamikaparte hartzaile zabal bat martxanjartzeko ahalegin handia egin delauste du Askunzek. Haren ustez,baina, bestelako sare eta erakundesozialek ere lekua izan behar duteprozesu honetan, etakomunikazioak eta mobilizazioak

zeresan handiagoa izan beharkolukete. Hala eta guztiz ere,datorren astetik aurrera irekitzenden fase berrian garrantzi bereziaizango dutelakoan dago, eta, beraz,ilusioz eta gogoz begiratzen duEuskal Herriko Eskubide SozialenGutunak irekiko duen testuinguruberria.

Guztira 60 enpresa eta entitatebatzen dira REAS sarean, arloekonomikoan baina irizpidealternatiboekin aritzen direnakguztiak; kooperatibak, gizarteratzeenpresak, birziklapena oinarriduten enpresak edota elikaduraburujabetza bultzatzen dutenmerkataritza enpresak, besteakbeste. Kapitalismotik aldentzendiren alternatibak bultzatu etaaldaketa sozialerako tresna izannahi du REAS sareak.

CARLOS ASKUNZE

«Bertan bizi eta lanegiten dugunoneskubideak zehazteaezinbestekoa da»

1.150herritar inguruk hartudute parte abianjarritako herriprozesuan. Horietatik550 emakumeak izandira eta 600 gizonak.

15-81urte bitartekoak izandira herri zeinauzoetan egindakobatzarretanbildutakoak.

Edurne Larrañagak. Kartarenerredakzioan buru-belarri ha-rrapatu dugu oiartzuarra. Harenustez, krisiak ziklikoak dira etabidegurutze bat ezartzen dute:«Ereduan sakondu edo norabi-dea aldatzeko aukeraren aurre-an ipintzen gaituzte krisiek. Es-painiar zein frantses estatuetaneta, beraz, Euskal Herrian, onar-tutako erreforma desberdine-kin, tamalez, lehengoaren aldeegiten ari dira». Larrañagareniritziz, erabaki «oker» horiek he-rritarrengan sekulako eraginaizan dute, pobreak pobretuz etaaberatsak aberastuz.

Urteak dira prestazio sozialengabezia, etxe-gabetzeak, langabe-zia edota sektore publikoak jasa-ten dituen murrizketak salaketa-rako osagai direla. Eskubideurraketa lazgarri horrek sindika-tu eta eragile sozialak biltzeraere eraman zituen, eta 2009. ur-tetik aurrera elkarlanean ari diraGune deritzoten espazioan. Or-dutik, makina bat aldiz atera dirakalera, eta nahi baina gehiagotanegin dute greba. Murru bat eraikieta «kapitalismoan sakontzekoasmoa» duten neurriak geldiara-zi nahi zituzten martxan jarrita-ko herri protestarekin. Eskuak

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 12 / 13

gurutzatuta erasoaldien zainegoteaz aspertuta, alabaina, eu-ren ekinbide propioa erabaki etaeredu propio bateranzko tresnabat eraikitzea erabaki zutenorain dela urtebete.

MARRA GORRIAK ETA IPARRA

Geroztik, beste 11 kiderekin ba-tera, Euskal Herriko EskubideSozialen Gutuna erredaktatzekomandatua duen talde sustatzai-lean dago Larrañaga. 27 ataletanbarnebilduko dituzte euskal he-rritarren betebehar eta eskubidesozialak, eta, era berean, ardatzhoriek justu eta solidarioagoaizan nahi duen jendarte berribaterako oinarri izan nahi dute.«Zerrendatzen diren eskubideakmaila batean badira gure marragorriak, hortik pasatzea onartu-ko ez ditugun urraketak izangodira-eta. Tamalez, baina, mini-moak diren moduan gure iparraere badira, egungo eredua oina-rrizko eskubide horiek berma-tzeko gai ere ez delako», azaldudu Larrañagak.Edukiaren nondik norakoak

ezagutzeko astebete itxaron be-harko dugu, baina, aurretik, atzera begira ipini eta EuskalHerriko Eskubide Sozialen Gu-Euskal Herriko Eskubide Sozialen Gutunaren hirugarren asanblada, Donostian. Andoni CANELLADA | ARGAZKI PRESS

Hegazkin batean sartu etaEkuador jaioterria atzean utzizuen 2002an Norma Maffarek.Etorkin gehienen antzera, aurreraeta atzera ibili beharrean izan daurte hauetan guztietan. Ozeanoazeharkatu eta berehala ezagutuzuen Euskal Herria. 11 urtedaramatza jada gurean, gehienakBilbo inguruan; izan ere, Bilbozainetan daramala dio.

Gutuna idaztea «txalogarria»dela irizten dio Maffarek, etagainontzeko herrialdeek ereprozesu hau eredu gisa hartubeharko luketela uste du. «Halaegin beharko lukete, baibehintzat gizon eta emakumeakberdintasunean bizitzekoaukera galtzen ari direnherrialde horietan guztietan»,gehitu du.

Etorkin den heinean, gutunaetorkin ororentzat garrantzitsuadela uste du. «Hemen gaude,hemen bizi gara eta jendartehonen parte gara», dio irmo.Gainerako herritarren antzeraeuren eskubideak eremailaezberdinetan urratuak izaten aridirela sentitzen dute etorkinek,eta, Normaren arabera, etorkineketa etorkin ez direnek, herritarguztiek dute bizitza duin batizateko eskubidea eta betebeharra.

Gutuna erdituko duenprozesuak «oniritzia eta aitortza»behar lukeela uste du Normak.Haren oinarrian, gainera, azkenurteetan jendartean gertatzen aridenaren gaineko «ikerketa etahausnarketa prozesu luze etasakona» egon dela sinetsita dago.«Herritarren mesfidantza, ikara,

itoaldia, etsipena eta amorruaegunetik egunera handiagoakdira, bai eta ezezagutzari diogunbeldurra ere». Hala deritzoNormak, eta sentimendu horiekguztiak izan dira, bere aburuz,gutunaren motorra. Haren ustez eredugarria izan da

prozesuaren aniztasuna eta ziurda nahi izan duen herritar etaeragile orok parte hartzekoaukera izan duela. Bilera, tailerzein ekarpen bidez jasotakoiritziak, herri batendesadostasunaren ispilu direlauste du. «Nekatua dagoen etanahikoa dela dioen herri batekhitz egin du –dio Normak–.Bestelako jendarte eta estatu batnahi dituen herria». Haren ustez,gutuna berea dena aldarrikatzenduen herri baten oihartzuna da.

Munduko emakumeak biltzendituen Babel elkarteko kidea daNorma. Astelehenero 20 eta 30emakume artean elkartzen diraBilbon duten egoitzan. Babelbarruan Brujas y Diversas izenaduen taldea dago, eta hark hartudu emakume etorkinen nahiak etabeharrak Euskal Herriko EskubideSozialen Gutunaren taldesustatzailera eramateko ardura.

NORMA MAFFARE

«Gutuna berea denaaldarrikatu eta nahikoadela dioen herri batenoihartzuna da»

herria

Euskal Herriko BilguneFeministako kide etabozeramailea da Saioa Iraola, eta,aldaketaren bidean, kolektibo etasektoreen arteko elkarlana etaelkar ezagutza ezinbestekoa delairitzita, buru-belarri aritu daEuskal Herriko Eskubide SozialenGutunaren osaketan.Egungo egoera

sozioekonomikoa «larria» delaesan, eta, berehala, jendarteereduaren inguruko hausnarketakolektiboa egitea beharrezkoa delagaineratu du Iraolak; «jendarteeredu justu eta humanoago bat

sortzeko, egungo sistemakapitalista patriarkalari ezezkoaeman eta guk geure eredu propioaosatzeko ariketa guztiz beharrezkoa da», gaineratu du.Emakumeen presentzia

nabarmena izan da prozesu osoanzehar. Parte hartzaileen ia erdiaemakumeak izan dira, eta, taldesustatzailean ere, oreka mantenduda. Ikuspegi feminista hasieratikbukaerara arte txertatuta egonzedin, gainera, mugimendufeministako kide bat ere egon datalde eragile horretan. Herriz herriparte hartu arren, asanblada

feminista bat ere antolatu zutenBilbon, eta, bertan, 120 emakumekhartu zuten parte. «Bestelakoherri eredu bat lortzeko bideanfeministon parte hartzeaezinbestekoa delako elkartu ginen–aitortu digu–. Ikuspegi feministabatetik beharrezkoak ikustenditugun aldarrikapen eta tresnakproposatzeko, eztabaida mahairazer gai eraman erabakitzeko edotaprozesua bera feminista izandadin eman beharreko pausuakzehazteko bildu ginen».Behin asanblada feminista

eginda, bertan jasotako ideiak eta

proposamenak bildu eta herri zeinauzoetara itzuli ziren. Helburuaargia: emakumeek asanbladetan hausnarketa horiek tresna gisaerabiltzea.Prozesuaren ezaugarritzea

«anitza» izan dela iritzi dioIraolak, eta bereziki interesgarriakiruditu zaizkio sektore batzuetaneman diren eztabaidak; emakumeetorkinenak edota dibertsitate

funtzionala duten pertsonenakjarri ditu adibide moduan.«Inbertitu den denbora etaenergia dezentea izan da, lanneketsua izan da, baina, aldiberean, aberasgarria izan da», diopozarren.Bestelako herri eredu bat

eraikitzeko bidean, Euskal HerrikoEskubide Sozialen Gutuna pausuoso interesgarria dela uste duIraolak, «zer herri eta zer jendarteeredu nahi dugun identifikatzekolanean indarrak eta energiakbiltzera behartu gaitu prozesuak,era horretan zer ez dugun nahierrazago ikusi dugu». «Etaikuspegi feminista batetik osoariketa interesgarria izan da»,gehitu du.Bilgune Feministako kide

honen aburuz, elkarlana eta elkarezagutza izan ditu ezaugarrinagusi prozesuak, eta, edozeinaldaketaren aurrean, lehen pausuahori dela sinetsita dago.

SAIOA IRAOLA

«Elkarlana eta elkar ezagutza izan dituezaugarri nagusi prozesuak»

tunak abian jarritako herri pro-zesuan jarri nahi izan duguarreta. Izan ere, gurean gutxitanikusi ohi den prozesu zabal,anitz eta horizontala izan da,edo, bederen, izateko hamaikasaiakera egin ditu.

ERRAZTATZAILEAK LAGUN

Arabako, Gipuzkoako, Bizkaikoeta Nafarroako 113 herri eta auzo-tan aurrera eraman den proze-suak, atentzioa mamian ipintze-az gainera, modu eta moldetanere jarri du. Talde sustatzaileakberak oreka du marka, bai gizoneta emakume kopuruari, bai adi-nari, bai herrialdeen ordezkari-tzari dagokionez. Hala, eskubidesozialen defentsan trebatutakodozena bat lagunek osatzen dutetalde eragile hau. Joxemi Zumalabe fundazioa-

ren atea jotzea izan zen euren le-hen egitekoa, eta bertoko kideenilusioa eta gogoa aurkitu zituzten

Abenduaren 14an Bilbonegindako Euskal HerrikoEskubide Sozialen Gutunarenlaugarren asanblada.Luis JAUREGIALTZO | ARGAZKI PRESS

atearen bestaldean. Ordutik, fun-dazioko beste hainbat kiderekinbatera, prozesuan erraztatzailepapera jokatu du Olatz Dañobei-tiak. Talde sustatzailearen dina-mika ahalbidetzeaz gain, proze-suari lotutako beste eremuetakobehar metodologikoetan lagun-tzen aritu da bizkaitarra.

DENENA, ETA, ALDI BEREAN, INORENA

Iazko udararen bueltan egin zi-tuen talde sustatzaileak lehenbilerak, eta, Dañobeitiak gogo-ra ekarri moduan, taldea trin-kotzean jarri zuten arreta: «Es-pazio informalak partekatzensaiatu ginen elkar ezagutza etakonfiantza sustatzeko, izan ere,harreman pertsonalek dimen-tsio politikoa dutela sinetsitagaude», kontatu digu. Oharkabean pasa ohi diren

baina garrantzitsuak direnmila-ka xehetasun horietan arreta ja-rriz aritu ziren Euskal HerrikoEskubide Sozialen Gutunari ha-rrera egin eta oinarri ideologikonagusiak zehazteko printzipio-ak osatzen. Talde lanean, norbe-ra berean tematu gabe, kolekti-boan eraiki zituzten printzipiohoriek. Denena, eta, aldi berean,inorena ez zen ekarpen kolekti-boa erdituz.

Prozesu herritarra, anitza, ire-kia eta zabala osatu nahi zuten.Baina horiek etiketak bainogehiago izan zitezen, materianadituak diren Urtxintxa eskola-ko, Joxemi Zumalabe fundazio-ko edota Hegoa institutuko ki-deez osatutako metodologialantalde bat osatu eta plantea-mendu metodologiko berritzai-le bat jarri zuten mahai gainean.«Zailtasun gehien dituzten ko-lektiboei ateak ireki nahi geniz-kien, aniztasunari leku egin. Etaaniztasun hori, zailtasun gisabaino, aukera moduan baliatunahi genuen», azaldu digu La-rrañagak.Norabide horretan, sektoreen

gainetik, eztabaida eta hausnar-keten gunea herri eta auzoekizan behar zutela ebatzi eta le-henetsi zuten. Hori izan zen le-hen erabakia, eta ikasleak, langi-leak, erretirodunak, gazteak,etorkinak, emakumeak edota gi-zonak batu dituen hamaika es-pazio eraiki dituzte Euskal Herriluze zabalean. Tuteran hasi, Zan-gozan jarraitu, Okondotik igaroeta Bilboko hamalau auzoetarai-no iritsi baita eztabaida prozesuhau. «Herri eredu sozial bateraikitzera bagoaz, denen arte-an, elkarri helduta, egin behar

dugu aurrera», nabarmendu duLarrañagak.

HERRIAK SEKTOREEN GAINETIK

Hala eta guztiz ere, kolektibobatzuen premia bereziak direlamedio, edo hala ebatzi dutela-ko, maila nazionaleko hainbatlan talde sektorial ere osatu di-ra. Horietan, emakume edotaetorkinen eskubideez, ezgaita-sunen bat duten pertsonen egoeraz, aniztasun sexualaz,bazterketa sozialaz edota eus-kararen inguruan aritu dira,besteak beste.Eztabaida prozesua herri eta

auzoetan martxan jartzeko be-harrezkoak ziren talde dinami-zatzaileak prest edukita, 180 la-gun inguru elkartu zituztenmetodologia mintegiak egin zi-tuzten. Eztabaidaren mamiariheldu aurretik, diseinatutakoprozesuak zituen bost urratsennondik norakoak aurkezteaz

gain, 66 orrialdez osatutako gi-da metodologikoa banatu etamakina bat dinamika berritzai-leren berri eman zen bilerotan.Herri eta auzoen desberdinta-sunak aintzat hartzeko pistaketa dinamika anitzen zehazta-penak jaso zituzten parte har-tzaileek. Asanblada, world cafe edo tai-

lerrez gain, antzerki, collageedota ideien dastatze azokakegitea gomendatzen zuten min-tegietan, betiere parte hartzeaeta aniztasuna sustatzeko hel-buruarekin. «Sekulako arrakastaizan zuten mintegiek –hasi zai-gu kontatzen Larrañaga–, bu-ruak ireki eta parte hartzea bul-tzatzeko hamaika modu egonbadirela ikasteko aukera izangenuen. Denok ez baitugu zer-tan jende aurrean aritzeko gaiizan behar! Dinamizatzaileakhezteko aukera aparta izan zi-ren bilera haiek» .

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 14 / 15

«Ba al dago Eskubide SozialenGutunaz hitz egiterik hizkuntzaeskubideak ez badira jasotzen?».Galdera hori paratu diguEuskararen Gizarte ErakundeenKontseiluaren idazkari nagusiaden Paul Bilbao Sarriak. Berakezetz uste du. Bilbaoren ustez, eraldaketa

soziala helburu duten horrelakoprozesu edo dokumentuakjorratzen direnean, lehenik etabehin errealitateari erreparatubehar zaio. Euskal Herriaridagokionez, ondorioz, berezkohizkuntza egoera gutxiagotuan

dagoela aintzat hartu beharradago; Bilbaorentzat nahitaezkoada gutunak komunitateari egokiikusten duen hizkuntza politikaabian jartzeko eskubidea aitortzea.Euskalgintzako erakunde

garrantzitsuenen bilgunea denheinean, horrelako foroetanekarpenak egin eta euskararenbeharrak ere txertatzen direlabermatzeko joera du Kontseiluak.Erakunde gisa gutunaren oinarrieieta printzipioei egin zien lehenekarpena. Horrela, «euskaljendartean komunitate anitz,inklusibo eta solidario bat

eraikitzeko garaia» zela jasotzenzuen testuan, euskalduna ereerantsi zuten. «Geuk ere ikusi ahalizan dugu krisia bera aitzakiabihurtzen dela euskararenberreskurapena galgatzeko»,salatu du.Erakunde gisa egindako

ekarpenaz harago, euskalgintzakoeragileek lan bilera berezituaantolatu zuten Euskal HerrikoEskubide Sozialen Gutunarenbultzatzaileekin, eta bilerahorretan hizkuntza eskubideak,kultura eskubideak, lurraldearenberrantolaketa soziala, jatorri

aniztasuna eta hezkuntzaeskubideak landu zituzten. Bertanegindako proposamen guztietanparte hartzaileen erabatekoadostasuna izan zela ekarri dugogora Bilbaok; «eskubidesozialen eta hizkuntzareninguruan euskalgintzako eragileokantzeko pertzepzioa dugulafrogatu zen bertan», dio berezburuaz seguru.

Prozesu hauek luzeak etamantsoak izaten direla argi duBilbaok, baina pozarren dagoazken emaitzarekin: «Askotanentzun izan dugu gizartemugimendua ahalduntzerantz jobehar dela, eta horrelako prozesubaten amaieran hori irudikatubeharko litzateke. Kultura, helburueta zio arras desberdinak dituztenhamarnaka eragile gai izan diraeraldaketaren oinarriak adosteko,eta, nola ez, eraldaketa horieuskaratik eta euskaraz egingodela erakusteko».Eskubide Sozialen Gutuna

eraldaketarako funtsezko tresnadela erabat sinetsita dago Bilbao.Haren ustez, gainera,unibertsaltasunaren printzipiotikabiatzen dira eskubide sozialak;hori bai, «hizkuntzaarrazoiengatiko bereizkeriari ere»irtenbidea eman behar zaiolasostengatu du Kontseilukoidazkari nagusiak.

PAUL BILBAO SARRIA

«Krisia aitzakia bihurtu da euskararenberreskurapena galgatzeko»

113Hego Euskal Herrikoherri eta auzotangaratu da prozesua.Ipar Euskal Herrianherenegun egin zenlehen batzarra etaaurrera begirakopausuak zehaztudituzte.

100pertsona ingurukhartu dute parte batezbeste Eibar, Altsasu,Bilbo, Donostia,Gasteiz etaBerriozarren egindiren sei asanbladanazionaletan.

Gutunak abian jarritako herri prozesuan jarridugu arreta. Izan ere, gurean gutxitan ikusi ohiden prozesu zabal eta anitza izan da, edo,bederen, izateko saiakerak egin ditu

Talde lanean, norbera berean tematu gabe,kolektiboki eraiki zituzten printzipioideologikoak. Denena, eta, aldi berean, inorena ez zen ekarpena erdituz

herria

Abenduaren bueltan ekin zio-ten azkenean benetako eztabai-dari. Mamian sartu eta eskubi-deak, aldarrikapenak eta tresnakzerrendatzen igaro zituzten or-duak. Hamaika gai potolori egindiote kosk, lan, enplegu, osasunedota hezkuntza eskubideak tar-teko. Erabakitzeko eskubideazere luze aritu dira, herri moduangeroa erabakitzeko ahalmenazedota norberak bere bizitzarenedo heriotzaren gainean eraba-kitzeko izan beharko lukeen es-kubideaz. Eztabaida filosofikoakbatzuk, askoz praktikoagoak bes-teak; denak, ordea, herritarreninteresekoak.

Hala aitortzen dute datuek,izan ere, 1.200 herritar inguruk

hartu du parte urtebete iraunduen prozesuan, eta milaka izandira eskubideen gainean egin-dako ekarpenak.

Datorren larunbatean erein-dako haziaren lehenengo uztajasoko dute. Bilbon izango dutezita, bertan izango baita azkenasanblada nazionala. Bidea, bai-na, ez da hemen amaituko, gu-tuna onartzearekin batera au-rrera begirako estrategiaadostuko dute-eta. Xehetasun guztiak ezagutzeko itxaron be-harko dugun arren, lau zutabenagusitan sostengatuko da mu-gimendu sozio-sindikal berri-tuaren lana. Hala aurreratu digubederen Larrañagak. Haren abu-ruz, gainera, mobilizazioarenalorra, atxikimenduak biltzekolana, interpelazio instituzionaleta politikoa, eta alternatibeneraikuntza izango dira etorkizu-neko estrategiaren gakoak.

Erasoaldien aurkako murru-tik eztabaida eta hausnarketaraigaro bezala, teoriatik praktika-ra jauzi egitekotan da orainEuskal Herriko mugimendu so-zio-sindikala. Jauzi horretan,baina, irmo eutsiko diote Eus-kal Herriko Eskubide SozialenGutunari.

Manu Agirre Eskisabel itsua daeta gertutik ezagutzen duezgaitasunen bat duten pertsoneneguneroko bizitza. Herritar orokeskubide berdinak eduki beharkolituzkeela aldarrikatzen ez duatsedenik hartzen, eta horretantematu da Euskal HerrikoEskubide Sozialen Gutunaosatzeko prozesuan bertan ere.Aniztasun funtzionalaren gainean

eskarmentua duten herritarrenartean mintegi berezitua eginzuten eta bertan hartu zuen parteAgirrek. Hego Euskal Herriko 31lagun elkartu ziren Bilbon,ezgaitasunen bat duten lagunakedo horren gainean aritzen direnelkarteetako kideak denak. Eurensektorea erabat antolatua ezdagoen arren, «anitza» dela dio,eta antolakunde desberdinak

badaudela ekarri du gogora;aldarrikatzaileak batzuk, eta,bestak, zerbitzu emaileak.

Gutunak euskal herritarrengizarte eskubideen «konstituzioa»izan behar badu, Agirrek argi dudenek hartu beharko luketelaparte, «bakoitzak bizi duenegoeratik eta duen eskarmentutik,bestela besteek egiten dutenarenhartzaile izango gara», dio argi.

Gutunean jasotzen direneskubideek ezgaitasunen batduten pertsonei nola eragitendieten aztertu zuten Bilbokobilkuran, bai eta zein arazogehigarri dituzten zerrendatu ere.

Agirrek argi du ezberdintasunakegon badirela, baina «berezkoezberdintasun horiek ezin dituezberdintasun material edopolitikoak zuritu». Hala defendatudu bilbotarrak; «ezberdinak gara,baina berdinak izan behar dugueskubide eta gizarteondasunetan».

Gizartean, baina,desberdintasun «bidegabehandiak» ematen direla salatu du:«Plusbalioa elitearentzako da,gainerakoa besteontzat, eta,guztiaren hondarra, minusbalioa,minusbaliatuentzat», salatu du.

Gizartearen dinamika arruntean,ezgaitasunen bat sufritzendutenak bazterkeriaren mapandaudela esan eta hainbat adibideipini ditu. Lan mundutik kanpogeratzen den gizarte sektorehandiena direla gogora ekarri du,eta, laneratzea ematen bada, zentro berezietan ematen delanabarmendu du; «bazterkeriatikmerkatura bitarteko bidea egitekozentroak izan beharko lirateke,baina ez dira», salatu du ozen.

Eskubideak unibertsalak izanbeharko liratekeela nabarmenduostean, hala ez badira batzuen«pribilegio» bihurtzen direlakritikatu du Agirrek. Horrenguztiaren ardura, gainera, herriadministrazioena delanabarmendu du ONCEko langileohiak.

MANU AGIRRE ESKISABEL

«Ezberdinak gara, bainaberdinak izan behar dugueskubide eta gizarteondasunetan»

«Zailtasun gehien dituzten kolektiboei ateakireki nahi genizkien, aniztasunari leku egin.Eta aniztasun hori, zailtasun gisa baino,aukera moduan baliatu nahi genuen»

Erasoaldien aurkako murrutik eztabaida etahausnarketara igaro bezala, teoriatikpraktikara jauzi egitekotan da orain EuskalHerriko mugimendu sozio-sindikala

Talde sustatzaileakmakina bat bilera eginditu urte honetan zehar. Andoni CANELLADA |

ARGAZKI PRESS

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 16 / 17

kua osatu zuten, tipiekin etaabar. Han egon ziren astebetezkanpatuta, eta talde bat koloni-zatzailez mozorrotu eta kanpa-tuta zeudenak handik botatzenahalegindu zen... Sekulako pike-ak egoten ziren. Nolabait, lortuzuten bestelako eredu eta girohori sortzea», azaldu du Axokek. Lehen Olinpiada haiek «gau-

zak nola antolatzen ziren ikas-teko» baliagarriak eta arrakas-tatsuak izan ziren, baina biedizioren ostean etorri zen le-hen etenaldia. «Ez da erraza be-deratzi hilabeteko egitarauaosatzea. Olinpiadak abiatzekolantaldea osatzen da eta amai-tzean lantaldea desegin egitenda. Hasi eta bukatzen den zer-bait da eta hurrengoari arra piz-ten zaion arte ez da berriro has-ten», azaldu du Maitanek. Eta arra beste belaunaldi bati

sortu zitzaion, 1998an, hamar-kada bat geroago eta giro sozialoso ezberdinean: «Euskaragehiago erabiltzen zen eta baze-

Hiru hamarkadaatzera egindaegiten dugutopo lehenda-biziko HerriOlinpiadekin.

Eraldaketa sasoia zen 80ko ha-markada. Ordura arte ikusi etabizitakotik harago bestelakoeredurik egon zitekeela sinestenhasia zen gizartea, oinarritzatbestelako balio eta indargunebatzuk hartzen hasteko abagu-nea zabaldu zela. Gazteek eremobilizatu, eztabaidatu eta eu-ren beharrei erantzuna emangozien errealitatea eraikitzen has-teko unea zela deliberatu zuten,eta hortik sortu ziren gaur egu-nera arte iraun duten hainbatgizarte mugimendu, nazio mai-lako eragina izan dutenak horie-tatik asko. Baina baita ekimenxumeagoak ere, herri mailaneragin eta eraldaketa txiki be-zain garrantzitsuak ekarri dituz-tenak. Horietako bat dira HerriOlinpiadak. «Egin ditugun elkarrizketeta-

tik dakigu garaiko testuinguruaberezia zela. Batetik, giro politi-koa gori-gorian zegoen. Bestetik,kuadril lak euren munduanegon ohi ziren, bakoitza tabernabatean, eta nesken eta mutilenarteko bereizketa ere nabariazen. Euren artean harreman gu-txi izateaz gainera, hartu-emanhoriek ez ziren euskaraz ema-ten. Eta drogaren arazoa ere horzegoen: heroinaren kontsumoanahiko zabaldua zegoen herrianeta, hori guztiagatik, gazteekbestelako aisialdi eredu batenbeharra ikusten zuten. Droga-ren kasuan, Olinpiadek irautenzuten artean kontsumoa ekidinedo, gutxienez, gutxituko zelaaurreikusten zen», azaldu duteAxok eta Maitanek, egungo Her-naniko Olinpiaden koordinaziotaldeko kideetariko bik. Herrikogazteek lau urte daramatzateekimena berreskuratu eta beste-lako aisialdi ereduaren aldekolanean eta oraintxe ari dira os-patzen 2014. urteko edizioa(http://hernanikogazteasanbla-da.com/olinpiadak). Hernanin, 1988an egin ziren

lehen Olinpiadak. Herriko gaz-teak harremantzea, euskararenerabilera sustatzea eta horren

[email protected]

HERRI OLINPIADAKBestelako aisialdi ereduak begian hartuta herriak biziberritzen dituzten ekimenak

Olinpiadek 80ko hamarkadaren amaiera aldera izan zutensortzea eta haietan parte hartu zutenek gogoan duteoraindik ere herriak biziberritze aldera izan zuten indarra.Egun, zenbait herritan ekimen horiek berreskuratzekolanetan ari dira. Hernaniko gazteek 2010ean piztu zutensua; Hondarribian, aurten egin dute lehen edizioa.

Hernanin 2010ean ekinzioten Olinpiadakberreskuratzeari. Aurten,ekainaren 21ean amaitukodira, Altxorraren Bilajolasarekin eta herribazkariarekin. GAUR8

GIZARTEA / b

beharrezkotzat jotzen zen beste-lako aisialdi eredu hori eskain-tzea hartu zuen helburutzat le-hen lantalde hark eta, hala,bederatzi hilabeteko programa-zio mardula osatu zuten, batezere kirol probez osatua (errug-bia, futbola, saskibaloia, ping-ponga, eskalada...). «Proba askoizaten ziren eta, inplikazioa lor-tzeko, talde bakoitzak horietakobat antolatzeko ardura hartzen

zuen. Ekimenak hasieratik izanzuen arrakasta eta segituan har-tu zuen izaera herrikoia: taldeakkuadrillaka antolatzen bazirenere, herriko eragile ezberdinakere parte hartzen hasi ziren eta,hala, AEK-ko taldea edo udal-tzainena sortu ziren», kontatudu Maitanek. «Ideia oso politakizan zituzten. Bazegoen atrezzo-ak oso ondo egiten zituen taldebat eta edizio batean kanpale-

herria

goen nolabaiteko antolaketabat, gazte asanblada, aisialdi tal-deak... Gazte mugimendua in-dartsuago zegoen», aipatu duMaitanek. Belaunaldi berriakbere egin zituen Olinpiadak eta,hala, balore berriak gehitzen jo-an ziren. Taldeek, esaterako,mistoak izan behar zuten, etaprobetan ere ez zen emakumeeta gizonezkoen artean bereiz-ketarik egiten. «Aurretik, errug-bian adibidez, bereizita aritzenziren neskak eta mutilak, baina1998an ez zen halako bereizke-tarik egin», kontatu du Axokek.Era berean, ohiko kiroletatikurruntzen ziren probak ere an-tolatu zituzten, baina belaunal-di berriko Olinpiadak ere biga-rren edizioan amaitu ziren:«Sarekada handi bat izan zen2000n eta Olinpiadak bertanbehera uztea erabaki zen».

LEHIAKORTASUNAREN ERRONKA

Egungo Olinpiadak 2010. urteanabiatu zituzten. «Espero ez ge-nuen zerbait izan zen. Gazteasanblada nahiko txukun zebi-len, gaztetxea okupatu berritangeunden eta 98an aritutakoaketorri zitzaizkigun, Olinpiadakberreskuratzeko proposamena-rekin», kontatu du Maitanek. In-formazioa eta materiala (bideo-ak, argazkiak...) biltzen ari zirelaohartu ziren eskuartean zutenproposamena «oso handia» ze-la, eta, nola antolatu ikusteko,udaberrian mini-olinpiada ba-tzuk egitea erabaki zuten. Sorpresa mini-olinpiadak an-

tolatzeko lehen bileran jaso zu-ten: «Espektatibak handiakizango zirela eta zerbait xumeaegiteko asmoa genuen, baina le-hen asanblada deitu genueneanehundik gora pertsona azalduziren. Hortxe erabaki genuenezin zutela ‘mini’ izan», azaldudu Axokek. Jaso zuten erantzu-naren tamainako Olinpiadakantolatzea izan zuten erronka,eta baita egin ere. Hirugarrenbelaunaldiko lehen Olinpiadahaietan 30 taldek hartu zutenparte, laurehun pertsonatik go-ra guztira, eta 80ko zein 90ekohamarkadetako zenbait taldeere aritu ziren. Adin tartea 16eta 50 urte bitartekoa izan zen.«Erantzuna izugarria izan zen.

Bagenekien Olinpiadak zerbaithandia zirela, baina ordura arteez genituen bizi. Jendearen inpli-kazioa, antolaketan laguntzekoprestutasuna, zuzenean partehartu ez arren proba bakoitza-ren bueltan biltzen den jende-tza... Herri guztira hedatzen daOlinpiada». Maitanek, esaterako,2010eko Olinpiadetako leheneguna ez zaiola sekula ahaztukodio: «Apirilaren 21a zen. Ez nuenHernanin sekula halako ezerikusi. Ez nuen uste guk halakozerbait antolatzeko gaitasunikizan genezakeenik eta baietz iku-si genuen, baina hori bainogehiago izan zen. Herria bera no-la antolatu zen, nola mugitu zen,zenbat kolore, laguntzeko zenbatesku, zenbat jende bildu zen eki-men bakoitzaren bueltan... Lehe-nengo egun hori oso grabatuadaukat. ‘Zer egin dugu denon ar-tean?’ pentsatu nuen. Egun han-dia izan zen». Hala ere, garai berriek erron-

ka berriak dakartzate. Eta egun-goak ere baditu bereak: lehia-kortasuna eta lokalak. Lehenkuadrillak “hermetikoak” bazi-ren, orain «paretak jarri dituzteeuren arten», ziurtatu dute:«Kuadrillak eremu pribatuetanbiltzeak are gehiago zailtzen di-tu harremanak». Lehiakortasu-nak ere eman omen ditu bereak:«Zapiaren jolasa bezalako gauzasinple batean ikusi genituen ta-mainako jarrera oldarkorrakegotea izugarria da», dio Axo-kek, eta 2010ean sailkapenari suematea erabaki zutela azaldudu. Egun, jolas kooperatiboenaldeko hautua egiten dutela dio,eta beste era bateko probak an-tolatzen dituztela: «Patin laster-keta gisako klasikoak manten-tzen ditugu, baina boxleia,‘humor amarillo’, errelebo las-terketak... taldea aintzat hartzenduten probak dira, eta, era bere-an, antolakuntzatik jarrerak sa-ritu eta zigortu ere egiten ditu-gu», amaitu du.

HONDARRIBIAN HERRI GIROA ARNAS

Hondarribian ere Olinpiadak(www.facebook.com/hondarribi-ko.olinpiadak) berreskuratzekobidean dabiltza eta aurten ospa-tu dute belaunaldi berriko lehenedizioa. Larrun eta Haitz dira

antolaketan parte hartu dutengazteetariko bi, eta, haien hitze-tan, «aurreikuspen guztiakgaindituta» eta «herriko giroagoitik behera aldatuta» emandiote amaiera ekimenari. Hernanin bezala, Hondarri-

bian ere 80ko hamarkadako az-ken urteetan ospatu ziren le-hendabiziko Olinpiadak eta1996. urtera arte iraun zuten.«Herriko gazte bat Andoain in-guruan ibiltzen zen eta handikekarri zuen ideia. Orduan Hon-darribian bagenuen gaztetxea,eta handik antolatu ziren lehen-dabizikoak. Lehen deialdian 18taldek hartu zuten parte eta,arrakasta ikusita, urtero egiteaerabaki zuten. Handik lau urte-ra, 44 talde izatera iritsi ziren»,kontatu dute.

Turismoari estuki lotutakoherria da Hondarribia eta, hala,neguan antolatzen zituztenOlinpiadak, baina arrakastagehien zuen ekitaldia inauterie-kin batera iristen zen: parodiamusikala. «Talde bakoitzakabesti bat edo abesti sorta bataukeratu eta parodia edo an-tzerkia egin behar izaten zuen.Batzuek asko lantzen zuten, ur-

Hernaniko Olinpiadek hasieratik izan zutenherri izaera eta zenbait elkartek ere hartzenzuten parte. Besteren artean, AEK-ko taldeaeta udaltzainena izaten ziren

Olinpiadak 2010ean berreskuratu zituzten:«Lehen egunetik mugitu zen herria, laguntzaeskainiz, parte hartuz... Denon artean zerbaithandia egin genuela pentsatu nuen»

Herri Olinpiadek kirola, umorea eta artea uztartzen dituzte. Goitik behera, sokatira

saioa, goitibehera proba eta Hondarribiko parodia arrakastatsua. GAUR8

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 18 / 19

te osoa ematen zuten entsea-tzen; beste batzuek, aldiz, ez ho-rrenbeste... oso dibertigarria iza-ten zen. Seiehun partaide bainogehiago elkartzen ziren. Kostal-deko frontoian bi mila eserlekujartzen zituzten eta guztiak be-tetzen ziren, harmailak ere lepoegon ohi ziren!». Ia astebururo izaten zen pro-

baren bat, asko kirolarekin lotu-takoak, eta beste asko sormena-ren arlokoak. «Hondarrezkoirudiak sortzearena, adibidez.Proba bitxiak ere bazeuden,mendi garbiketa kasu: zaborgehien biltzen zuenak irabaztenzuen. Normalean urtez urte al-datuz joaten ziren, baina bazeu-den urtero errepikatzen zirenakere, parodiarena esaterako». Hernanin bezala, Hondarri-

bian ere herriko kuadrillen arte-ko lotura indartzeko beharraizan zen Olinpiadak abian jartze-ko arrazoietako bat eta, egun ere,hori izan da belaunaldi berriaksentitzen duen beharra. «Gutari-ko asko haurrak ginen 1996koazken Olinpiada haietan eta gu-rasoei entzunda-eta bagenekienjarduera arrakastatsua zela, bai-na zer zen oso garbi jakin gabe.

Gazte asanbladan bota zuten be-rreskuratzearen ideia eta gerohandik herriko gazte guztienga-na hedatu da. Nolabait, jendeakikusten zuen Hondarribiak zer-bait behar duela, herri honetanaspaldi ez dagoelako herri giro-rik», uste du Larrunek. Iritzi be-rekoa da Haitz: «Hondarribia as-ko aldatzen da udan eta neguan.Udan, kanpotarrak dabiltza no-nahi eta noiznahi. Neguan, kale-ak hutsik egoten dira. Ez dagopoteo girorik, kalera irten etabeste kuadrilla batzuekin elkar-tzeko aukerarik. Gazteak lokale-tan ixten dira, herriko punta ez-berdinetan, eta helburua zenjende masa hori kalera erama-

tea, jendea elkartzea, harreman-tzea, ezagutzea».Alde horretatik, herrian alda-

keta handia eman dela ziurtatudute bi gazteek eta hori lehenprobaren ostean sumatu zutelaazaldu dute. «Larunbat goiz bate-an egin genuen lehena, herri ki-rolen proba, eta, espontaneoki,bazkalostean triki-poteoa antola-tu genuen. Adostutako lekura iri-tsi ginenean ehun pertsonatikgora zeudela ikusi genuen, jen-dea umore onez eta elkar ezagu-tzeko gogoz sumatu genuen; ta-bernak ere jokoan sartu ziren,garagardo botilak euro bateanaterata... Haiek ere sumatzen du-te herria biziberritzeko beharra,kaleak husten joan zaizkigula-ko», azaldu du Larrunek. Aurtengo edizioan 17 eta 35 ur-

te bitarteko 200 pertsonak hartudute parte, 19 talde guztira. Bi hi-labete iraun dute Olinpiadek etamaiatza hasieran eman zietenamaiera, su olinpikoaren itzalal-diarekin. «Baina badakigu ez delahor bukatzen. Sortu dena ikusiostean, jendea animatu eta dago-eneko galdetzen ari da, ea noizegin behar dugun hurrengoa. Ha-sieran proba gisa planteatu ge-nuen aurtengoa, eta, ikusitakoaikusita, ziur gaude aurrera jarrai-tuko dugula», azaldu du Haitzek. Olinpiaden haritik herriko gaz-

teek elkar ezagutu dutela eta ha-rreman horien ondotik ekimenberriak sortuko direla ere aurrei-kusten dute. Esaterako, dagoene-ko zine forum bat antolatzen aridira. «Nik, pertsonalki, inflexiopuntu bat eman dela uste dut.Denbora gutxian asko aldatu daherriko bizitza. Agian egia daorain euforia une batean gaude-la, baina honek bere fruituakemango dituela sinesten dut. Hu-rrengo urterako ideia politak ba-daude jada, jendea motibatua da-go eta Olinpiadek jarraipenaizango dutela bederen ziur gau-de», dio Larrunek. Euforiaren ondorio izan edo

ez, argi dago Olinpiadek antola-ketan trebatu, gazteen zein be-launaldi ezberdinetako pertso-nen arteko harremanak estutueta herriak biziberritzeko indarrabadutela erakutsi dutela. Erron-ka, orain, sentipen hori elikatueta mantentzean dago.

Hondarribian 80kohamarkadako amaiera

aldera sortu eta 1996ra arteiraun zuten Olinpiadek.Irudian, aurten ere egin

duten hondarrezko irudientxapelketako garai hartako

argazkia. GAUR8

Turismoari eskua emanda bizi den herria daHondarribia eta bertan beti neguan egin izandituzte Olinpiadak. Hala egin zuten 80kohamarkada amaieratik 1996ra bitartean ere

Aurten berreskuratu dituzte eta, antolatzaileenhitzetan, herriko giroa goitik behera aldatu da:«Gazteak lokaletan ixtetik kalera ateratzerapasa gara, eta horrek emango ditu fruituak»

OLINPIADENHISTORIABILTZEKOBIDEO LANAKABIANBai Hernanin eta baitaHondarribian ere, bietanari dira euren herrikoOlinpiaden historiabiltzen duten bideo lanakprestatzen. Hernaniko kasuan, ekimenakirauten duen artean ikus-entzunezko Olinpik Newssaioa egiten duhorretarako berariazsortutako lantaldeak etaHamaika Telebistan(ostiral iluntzeetan) zeinYoutuben zintzilikatzendute, denen eskura egondadin. Horrez gainera,80ko hamarkadanOlinpiadak sortu zirengaraiko argazki etabideoak eskuratzekolanetan ari dira, gerorahorrekin «zerbaitmardulagoa» egin ahalizateko. «Ez dadokumental formal batizango. Garaiezberdinetan parte hartuizan dutenentestigantzak bildu etaargazkiekin osatutamuntaiatxo bat egitea daasmoa», azaldu dute.

Hondarribian ereantzeko lanketa egitenari dira. Dokumentaziolana egina dutedagoeneko etamomentuz zortzielkarrizketa egin dituzte:«Garai ezberdinetanpartu hartu eta zereginezberdinetan aritudirenekin egin ditugugrabazioak. Batez ereOlinpiadak zetestuingurutan sortuziren, nola antolatzenzituzten, herrian zersuposatu zuten etakanpotik ikustenzituenak ere nola bizitzenzituen bildu nahi dugu.Edizio berriakantolatzeko orduan,baliagarria izango zaigulauste dugu», azaldu dute.

hutsa

3 B

EGIR

AD

A:

osas

un

a /

hir

iare

n lo

(r)a

ldia

/ ko

mu

nik

azio

a

Hiri baten loraldia edo lo-aldia bertako komertziotxiki zein tabernek mar-katzen dute. Urritasune-an baino, hauen hazkun-dean eta aniztasunean

dago hiri edo auzo baten bizitza. Ta-bernen kasuan, esango nuke, hauekematen dietela aterpe astean zeharre-ko edo egunerokotasuneko artega etaerritmo biziari. Bertan hartzen baitu-gu sarritan deskantsua, garagardo, ar-do, zuku edo pintxo zein bokata batlagun.Aurreko astean irakurri nion Ima-

nol Epelde zarauztarrari “Donostiatikbueltatu berri. Ederrak dira oso Rekal-deko bokatak”, eta pentsatu nuen ma-krobiotiko batentzat agian ez direlaonenak baina Imanolek beste zerbaitdastatu zuela Rekalde tabernan, horizela mezuaren sakoneko bizipena.Egon badaude generazio berriko boka-tak hor zehar, ogi motak aukerak jar-tzen dituztenak, tofu, seitan zein milasaltsa aukeran jartzekoak. Baina Do-nostiako Aldamar kaleko Rekalde ta-bernak beste saltsa bat du. Tabernabete poz izaten du normalean, barra-ren alde bietan. Taberna moduan1955etik omen dago zabalik, Donostia-ko taberna zaharrenen zerrendan le-goke, beraz.

Elkarte gastronomikoen erritualekinapurtzen dute tabernek, sozietateendogamikoen alternatiba dira, ale-gia. Eta askok kritikatuko nauteesango dudanagatik, baina gazteenlokalen pareko ari zaizkit bihurtzenelkarte gastronomikoak, zer nahiduzue esatea. Noizbehinka hitzordumasiboetarako oso egokiak dira lokaledo sozietate hauek. Guraso berrienlokal ere hasi dira bihurtzen, eta ho-rrela izango da agian, umeak lasaiederrean egoteko toki bat, eremu ziu-rra nonbait. Baina norbere kuadrillaedo zirkulutik harago, eremu ez-ziu-rrean beraz, beti dago jende desberdi-na agurtzeko aukera taberna batean,batarekin eta bestearekin berba egite-koa; auzoan gertatu denari buruz ber-ba egingo dizu batek edo tabernariakasteburuan burutuko den ekimen ba-

ten berri eman diezazuke. DonostiakoRekaldera ere hego haizearekin baterahasi dira iristen kolore anitzetako tro-badore, bidaiari eta hego haizeak jota-ko asko, eta denei ematen zaie aterpe.Denok ez bagara behintzat hego haize-ak jotako arima errariak.

Ostalaritzako low costaren alternati-ba ere izan daiteke ostegunetan,Groseko pintxo pote fenomeno des-kribaezinaren alternatiba. Taberna-rien kolorerik gustukoenekin urteromargotzen duten arren taberna,berdin dio pintura eskuak, arin bate-an betetzen baitira hormak ekital-dien afixekin; asteburuko ekintzakultural edo aldarrikatzaileen agen-da dirudi batzuetan. Erreferentziazkogune bat da bertakoentzat zein bisita-rientzat, ez dago dudarik. Eta hori ez

du garagardozaleen ekosistemak soi-lik egiten, tabernarien dohaina daarreta, zaintza eta giro ona. Beraiekjartzen dute ekimen askotarako hazia,dela ekainaren 8ko giza katerako be-rrogeita hamar kideko zerrenda, zeinDonostiako Piraten abordatzean ate-ratzen den Aldamaran ontzia, Irriki-taldirako estandarte propioak… Fine-an ekosistema txiki bat harilkatzendute, lemazain on batekin. Lemazain hori gai izango da bihar-

ko egunez, bezeroak bertso bazkaribaten bueltan biltzeko. Biharko egu-nez, taberna itxita eta tabernarien jaieguna izanda ere, BEC txiki bat anto-latuko dute; taula gainean kantatu zu-ten bi bertsolari Riversideko ekosiste-ma zirikatzen izango ditugu. Bestehorrenbeste urte opa dizkiot Riversi-deko aterpeari! •

Rekalde taberna Donostiako zaharrenen zerrendan dago. Juan Carlos RUIZ | ARGAZKI PRESS

Riverside

Nagore AmondarainHezkuntza teknikaria

2014 | maiatza | 24


e.rr

itar

rak

Moratoria bat eskatzera nator. Mesedez, utzdiezaiogun, bolada batez bederen, “hege-monia” hitza erabiltzeari. Ez daukat arginoiz hasi zen, ez dakit nik horretan lagun-du nuen ere; dakidan bakarra da ezin duda-la egun bat pasa hitza pare bat aldiz entzun

edo irakurri gabe. Egunkari honetako orrialdeetan edozeinartikulu irakurri, eta ditxosozko hitza dator; bilera baterajoan eta han dago; Sarean ezkerrekoa den edozer irakurrieta berriz azaltzen da, erabili ohi duen edozein mozorro-ren pean: “hegemoniko”, “kontrahegemoniko”... Edo are bo-rrokalariago, aditz bihurtu nahian: “hegemonia sortu”,“hegemonia eraiki”...Zenbat alditan erabiltzen ditugun hitzak ezer ez esateko

edo esan nahi dugun hori beste kategoria batera igotzensaiatzeko. Horretan euskaldunok trebe gara: zenbatetan ezda euskaldun peto-peto bat irrigarri agertzen gaztelera ja-so bat erabili nahian. «Desea-ría solicitarle se sirviera a in-troducirme el dinero en lacuenta de ahorro dispuesta atal efecto...» esanez, «ingrése-me el dinero en mi cuenta»esan beharrean. Eta, ezkerre-ko euskaldunok, osmosiaga-tik edo, antzeko zerbait garatudugu diskurtso politikoetan.Hitz bat edo kontzeptu bathartzen dugu eta erabiltzea-ren erabiltzeaz esanahiaahitzen diogu. Jakingo dutezertaz ari naizen 1990eko bi-garren erdian ezker abertzale-an militatzen ari zirenek “txinaurri lana” aipatzen badut.Hainbat urtez, ezker abertzaleak egin zuen orok izan beharzuen txinaurri lana, hori zen garaipenera eramango gin-tuen ukendu magikoa. Orain botere hegemonikoa borro-katzen badugu eta, aldi berean, botere kontrahegemonikoaeraiki, gurea da garaipena. Antza, ezkerreko abertzaleakharri berean bitan, hirutan edo behar den guztietan behaz-topatzen garen animaliak gara (ez bakarrak, zorionez). Iruditzen zait “The Princess Bride” filmeko Vizzini per-

tsonaiari gertatzen zaiona gertatzen zaiola hainbati. “In-concebible” hitza haserre oihukatzen du etengabe, IñigoMontoyak (bai, “Soy Iñigo Montoya, tú mataste a mi padre,prepárate a morir”) zuzentzen dion arte: «Siempre usas esapalabra y no creo que signifique lo que tú crees». Azterketa-txo maltzurra egin eta “hegemonia”hitza definitzeko eska-tuko bagenu, telefono apurtuaren jolasaren moduko eran-

tzunak jasoko genituzke. Diskurtso politikoa jasotzekohainbat amarru egiten ditugu, segur asko gure diskurtsopolitikoa inoiz baino pobreagoa denean (lehen excursoa:badakit faktore ugarirengatik gertatzen dela eta besterikgabe botatzea reductio ad absurdum bat dirudiela, bainagogoan dut mitinetan edo manifa nazionaletan zentzu li-turgikorik gabe diskurtso bat entzutera geratzen ginenean,“esateko geneukana” entzun nahi genuelako). Hitz jasoakerabiltzen ditugu, sinpleak erabili beharrean; kontzeptuak,gertakari historikoak, esaldiak inguruabar historikotik ate-ratzen ditugu lotsa gabe; esateko duguna beste norbaitenahotan jarri badezakegu, bikoitza balio duela uste dugu...(bigarren excursoa: aipuen erabilera gehiegizkoak barrega-rriak direla pentsatzen hasia nago. Eta ez naiz ni aipu gutxiegitekoa, argi gera bedi, baina martxa honetan egunen ba-tean «Leninek esan bezala, ‘ateraidazu garagardo bat’» ira-kurriko dugu eta lasai jarraituko dugu aurrera).

Honek guztiak guk soilik ulertzen dugun jerga sektariobatean idaztera, hitz egitera, pentsatzera eta, okerrago de-na, jardutera garamatzala uste dut. Chomskyri, behin, egilebati buruz hitz egiten entzun nion eta –oso gutxi gorabe-hera– horrelako zerbait zioen (bai, esanak esan, aipu bateta buruz; «¡qué huevos tienes, compañero!»): «Ez dut ustegizarte zientziak azken 200 urteetan hainbeste garatu di-renik, non adimen ertaineko pertsona batek ezin duen zer-bait ulertu. Beraz, politikan ulertezina den zerbait irakur-tzen dudanean, ergelkeriak direla pentsatzeko joera dut».Iritzi berekoa naiz. Bada, arren, jar dezagun martxan mora-toria hori, argitu dezagun zer esan nahi dugun eta esan de-zagun adimen ertaineko pertsona batek ulertzeko mo-duan. Bestela, Gramscik aspaldi esan zuena esatenamaituko dugu: «Ez zaitezte komunean sartu rato batean,tripak nahastuak neuzkan». •

{ koadernoa }

Hegemonia

Arren, jar dezagun martxan moratoria hori,argitu dezagun zer esan nahi dugun etaesan dezagun adimen ertaineko pertsonabatek ulertzeko moduan

Mikel Soto

hutsa

hutsahutsa

e.rritarrak

Erabakitzeko eskubi-dea eztabaida poli-tikoaren erdi-erdiandago; Eskozian etaKatalunian errefe-rendum bana dau-

de deituta eta Euskal Herrian ar-nasten den giroak badu berritik.2014. urtea garrantzitsua izangoden seinaleak egon badaude.Txutxi Ariznabarretak, Indepen-dentistak sareko kideak, nahia-go du ez aipatu «une historiko-rik». Bere esanetan, «prozesuhistoriko bat martxan jartzekoaukera baten aurrean gaude».Edonola ere, lanerako ordua.

2014. urtea etorkizunaren ur-tea dela esaten da Eskoziaren-tzat eta Kataluniarentzat. Eus-kal Herriarentzat ere urtegarrantzitsua da, ezta?Bai. Denbora gutxian aldaketahandiak eman dira Euskal He-rrian eta euskal herritarron bu-ruetan. “Independentzia” eta“euskal estatuaren sorrera” be-zalako kontzeptuak normaltasu-nez erabiltzen ditugu orain. Bai-na duela urte gutxi, bizpahiruurte, edozein eztabaida eta ter-tuliatan norbaitek “euskal esta-tuaren sorrera” botatzen ba-zuen, oso utopikotzat hartzenzen. Independentzia beti espa-rru oso utopiko eta abstraktuankokatzen zen. Eta duela gutxiezinezkotzat jotzen zena, gauregun posibletzat jotzen da. Ho-rretan asko lagundu dute Esko-ziako eta Kataluniako egoerek.2014. urtea garrantzitsua da ho-rregatik, bi erreferendum dau-delako data eta guzti. Beste gau-za bat izango da emaitza, bainaerreferendumak hor daude.

Eskozia pausu bat aurreragodoa.Eskoziako kasuan Erresuma Ba-tuak joko demokratikoa onartudu, ez bakarrik erreferendumaantolatzeko, baita eskumenakeskoziarren esku uzteko ere. Ho-rrez gain, akordioa lortu dute, eta, baietzak irabaziko balu,Erresuma Batuak trantsizio pro-zesuan lagundu egingo luke, es-tatu berria eraikitzen lagundu-

ko luke. Garrantzitsuena da Es-koziak eta Kataluniak aurtengourtea markatu egin dutela, etaeztabaida politikoaren erdi-er-dian kokatu dutela eztabaida-tzeko eskubidea; hori da gakoa.Era berean independentziarenaukera mahai gainean dago be-netako alternatiba politiko mo-dura.

Eskoziak Erresuma Batua dau-ka parean; Euskal Herriak Es-tatu espainola eta Estatu fran-tsesa. Batzuen eta besteenjarrerak oso urrun daude.Bai, eta hori frustragarria da as-kotan. Baina, era berean, jarreraitxi horrek piztu egiten du era-bakitzeko eskubidearen aldekosua. Independentziaren aldekoindar askoz gehiago metatuko li-rateke jendeak ikusiko balu ibil-bide hori inongo konbultsio ga-be, konfrontazio gabe, jokodemokratiko garbi baten bitar-tez egin daitekeela. Baina denoksusmatzen dugu hori ezinezkoadela eta konfrontazioa eta ten-tsioa egongo dela. Horrek ez duesan nahi, Estatu espainoletikesaten den moduan, sezesio pro-zesuek derrigorrez eraman be-har dutenik gatazka bortitzetara.Gauza bat gatazka bortitza daeta bestea pultsu politikoa. Etabai, pultsu politikoa egongo da.

Nola eman dakioke buelta itxi-tasun horrek sortzen duenfrustrazioari?Jarrera itxi horrek baditu ele-mentu baikorrak eta okerrak.Adibidez, Kataluniari begiratzenbadiogu, agian hain indartsu sar-tu da independentziaren aldekoapustura beste bide guztiak itxiegin dizkiotelako. Estatu espai-nolak egingo balu joko politikointeligente bat, agian lortuko lu-ke independentziaren alde ezmetatzea gehiengorik. Baina ho-rretarako mahai gainean jarri be-harko lituzke alternatibak, herri-tarren itxaropenak, nahiak etabeharrak maila batean asetzekomodukoak. Baina bere itxikeriahorren ondorioz, identitate na-zionala bera ukatuz eta inolakoerabakitzeko aukerarik utzi gabe,

kalezulo bakarra uzten die herri-tarrei, sezesioarena.

Erresuma Batuaren kasuan ja-rrera desberdina izan da. Baina300 urtean bare egondakourak harrotu egin dira, eta in-dependentziaren aldeko olatuaaltxatu egin da. 300 urteko batasunaren ondo-ren, XX. mendearen bigarrenpartean prozesu bat jartzen damartxan eta hor hasten da sor-tzen eskoziar independentismoberria. Klabe ekonomikoak dau-de tartean. Batetik, BigarrenMundu Gerra bitarte britanis-moa izan zen munduko jauneta jabe, baina hortik aurreraAmeriketako Estatu Batuak has-ten dira munduan agintzen etabritanismoa bigarren tokian ge-ratu zen. Pisua eta prestigioagaldu zuen, eta eskoziarrek na-baritu zuten parte diren Erresu-ma Batuak indarra galdu zuelamunduan. 70eko hamarkadanpetrolioa agertu zen Ipar itsaso-an. Parte handiena Eskoziakouretan zegoen eta orduan esko-ziarrak konturatzen hasi zirendagoeneko ez zirela pobreak.70eko eta 80ko hamarkadetanpetrolioa ustiatzen hasi zireneta eskoziarrak konturatu zirenberen petrolioaren dirua Lon-dresek kudeatzen zuela. Eta, or-duan, galdera etorri zen: «Nolakudeatzen du?». Eskoziarrekgarbi zuten beren petrolioarendiruak beren onurarako izan be-har zuela, eskoziarrek kudeatubehar zutela. Eta hor hasi zenpizten prozesu sezesionista. Pentsa, 1967an nazionalista

eskoziarrek lehen diputatua lor-tu zuten Londresen, emakumebat. Ezustea izan zen hori. Ha-mar urteren buruan, ezusteahandiagoa izan zen, 11 diputatulortu baitzituzten. Horren atze-an zegoen petrolioaren diruarenkudeaketa. Tatcherismoa etorrizen gero, politika sozial eta eko-nomiko oso gogorrak ekarri zi-tuena eta Eskozia laborategimodura erabili zuena. Hor hasiziren konturatzen eskoziarrakekonomikoki itota zeuden bitar-tean Tatcherren arrakasta eko-

«Euskal estatuaren aldeko subjektu berria eraikibeharko dugu, abertzaletasunetik harago»

TXUTXIARIZNABARRETA

2014. urtea etorkizuneko urtea omen da

Eskoziarentzat eta Kataluniarentzat.

Euskal Herriak adi begiratzen du batera

eta bestera, zer ikusiko eta zer ikasiko.

[email protected]

INDEPENDENTISTAK SAREA

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 22 / 23

nomikoaren atzean beren petro-lioaren ustiaketa zegoela. Ale-gia, petrolioa epe laburreko etainteres propioko helburuetara-ko erabiltzen zuen Londresek,eta ez epe luzeko estrategia ba-terako. Bitartean, eskoziarrekNorvegiak petrolioarekin zeregiten zuen ikusten zuten: «Na-turak emandako aberastasunbat da eta ezin du izan bakarrikgaur egungo belaunaldientzat.Etorkizuneko belaunaldiek pe-trolioaren onurak jaso behar di-tuzte». Hartara, etorkizunekoplanteamendua egin eta funtsbat sortu zuten Norvegian, gauregun munduko funts librerikgarrantzitsuenetakoa dena. Ho-rrek guztiak izugarrizko iraultzamentala sortu zuen eskoziarrenartean.

Eta independentziaren aldekoaukera indarrak batzen hastenda. Bai. Gainera, batasun urte luzee-tan dirua egiten du Eskoziakooligarkiak. Eta elkarlana sortzenda Londresko eta Eskoziako oli-garkien artean. Oligarkia horioso aberatsa da, baina, aldi bere-an, bi milioi eskoziarrek kanpo-ra joan beharra daukate bizimo-dua aurrera ateratzeko. Alegia,batasun hori ekonomikoki onu-ragarria da gutxi batzuentzat.Tatcherren garaian britanismoaAEBen mendera erortzen da etaglobalizazio ekonomikoarekinoligarkia desgastatzen joatenda, eta baita eskuineko botoakere. Ez dago Eskoziako eskuine-ko diputaturik Londresen, bainagero Londresen eskuinak agin-tzen du eta horrek kontraesanaksortzen ditu eskoziarren artean.Egoera horretan Eskoziako bo-to unionista mugitzen joaten daboto laborista eskoziarrera, etapixkanaka boto independentis-ta bihurtzen da. SNP alderdiakjakin du, gainera, amalgama ho-ri guztia biltzen.

Eskoziaren bidean gertaera so-zioekonomikoek pisu handiaizan dute. Euskal Herriaren ka-suan desberdina da, ezta? Gure kasuan nazioa ukatuta da-go, eta, horren ondorioz, baitaherritarron identitate nazionalaere. Ondorioz, ahalegin handia

inbertitu behar dugu gure nazioidentitatea aldarrikatzen. Esko-ziaren identitate nazionalaonartua izan da beti. Bere ga-raian batasuna egin zenean ze-haztu zen bi erresumak koroaberdinaren pean jartzen zirela,baina bi nazio ordezkatzen di-tuzten bi erresuma zirela onar-tuz. Eta, gero, Galesekin, hiru.Hori errespetatzen da eta aldehorretatik ez da sortzen arazonazionalik. Munduaren aurreaneskoziarrak eskoziarrak dira. Esaten dute edozein herrikedo naziok ibilbide indepen-dentista bat egiterakoan bi ele-mentu konpondu behar dituelaaurretik: batetik, identitate na-zionalaren kontua, eta, bestetik,elementu sozioekonomikoa.Alegia, proiektu independentis-ta hori etorkizuneko proiektusozial eta ekonomiko erakarga-rri batekin lotu beharra dagoe-la. Eskoziarrek lehen parteakonponduta izan dute beti, etahorregatik jarri dute indarra in-dependentismo ekonomiko etasoziala garatzen.

Euskal Herrian aldagai sozioe-konomikoei pisu handiagoaeman beharko al litzaieke? Gauza asko dauzkagu ikastekoEskoziako prozesutik. Batez ere,bide independentista bat mar-txan jartzeko eta arrakasta izate-ko horren aldekotasun bat me-tatu beharra dagoela, subjektuberri bat eraiki behar dela. Etagure kasuan ezinbestean eraikibeharko dugu euskal estatuarenaldeko subjektua, baina abertza-letasunetik harago. Orain artehemen arazo nazionalak izan dupisua, etengabe gaude nazioeraikuntzan, nazioa eraiki, eraikieta eraiki. Eta Estatu espainolaeta Estatu frantsesa, beren alde-tik, eraikuntza horri eraso egi-ten; desprogramatzen eta des-gastatzen etengabe. Nazioeraikuntza etengabe horri eske-rrak, Euskal Herria herri gisa etanazio gisa kohesionatuta dago,eta estatu baten eraikuntzariekiteko baldintzetan. Kontua daarazo nazional horri begira ma-hai gainean jartzen ditugunarrazoiak gehienetan abertzale-

entzat balio duten arrazoi parti-kularrak izaten direla . Etagehiengoak metatu behar badi-tugu, mahai gainean arrazoiunibertsalak jarri beharko ditu-gu, euskal herritar guztientzatunibertsalak diren arrazoiak.Elementu identitarioak, hiz-kuntzarenak, kulturalak, senti-mentalak bai, baina, horiezgain, klabe sozioekonomikoaketa demokratikoak ere jarri be-har dira mahai gainean. Demo-krazia bat eskaini behar da. Ba-tzuek demokrazia aipatzendute zerbait absolutua balitzmoduan; demokrazia bide batda. Niri gehiago gustatzen zaitdemokratizazioaz hitz egitea. Bestetik, Euskal Herrian ema-ten den dibertsitatea errealita-te bat da. Europan, Luxenbur-gorekin edota Kataluniarekinbatera, Euskal Herria da bertanjaio gabeko biztanle ehunekohandienetarikoa duen lurral-dea. Dibertsitate hori esparrudesberdinetan ematen da; non-gotasuna, identitate nazionala,hizkuntza... Horregatik, estatu

IBILBIDEAInformazio Zientzietan

lizentziatua eta Enpresa

Ekonomian diplomatua da.

Independentistak sareko

sortzailea eta kidea da.

Gaindegia Euskal Herriko

ekonomia eta gizarte

garapenerako behategiko

zuzendaritza batzordeko

kidea ere bada. “Argazkiak: Jon URBE | ARGAZKI PRESS

e.rritarrak

baten proposamena egiten de-nean, dibertsitate hori oso kon-tuan hartu behar da.

Independentziaren kontrako-ek darabilten argudioetako bathori da: dibertsitate hori ezomen du bermatuko. Alor honetan, Estatu espainolaketa Estatu frantsesak tranpaegiten digute. Behin eta berrizesaten digute independentziaez dela bidezkoa ez duelako di-bertsitate hori errespetatzen.Horrekin esan nahi dute bi esta-tuak direla dibertsitate horrenerrespetua bermatzen dutenak, eta hori sekulako astakeria da.Juxtu Estatu espainolak eta Esta-tu frantsesak ez dute dibertsita-tea defendatzen, uniformitateainposatzen dute. Nola errespeta-tuko dute dibertsitatea horrenbaitan euskal identitate naziona-la ez badute onartzen? Gainera,hizkuntza eta kultura mailanfrantsesa eta espainola inposa-tzen dituzte, eta beste guztiamespretxatu egiten dute, eraso.Guk, XXI. mendeko independen-tismo batetik, dibertsitate horierrespetatzeko gaitasuna duenestatus politiko bakarra euskalestatu independentea dela esa-ten dugu, dibertsitate horretatikbertatik sortutakoa. Horrelakoargudioei buelta eman behardiegu, oso modu faltsuan erabil-tzen baitituzte estatuek. XXI.mendeko independentismo horilantzen, sakontzen eta, maila ba-tean, asmatzen bete-betean sar-tuak gaude.

Eskoziara eta Kataluniara begi-ra bai, baina bide propioa ibilibeharko du Euskal Herriak. Eskoziarren kasuan, nahiko ge-nuke beren bidea egitea geukere. Baina hor dagoen arazoa daespainiar eta frantses estatuekez dutela onartzen euskal herri-tarren erabakitzeko eskubidea.Gustatuko litzaiguke, baina de-nok susmatzen dugu bide horiezinezkoa izango dela, eta, be-raz, konfrontazioa egongo dela.Alde horretatik, Kataluniara be-gira gaude, ze uste dugu bertakopuntu bero horietatik guk erepasatu beharko dugula lehena-go edo beranduago. Batetik etabestetik ikasi bai, baina hortik

aurrera gure bidea geuk zehaztubeharko dugu. Euskal Herrianbaditugu beste zenbait kontueta horietan ere pausoak eman-go dira; bete-betean sartuta gau-de gatazka armatuaren konpon-bide prozesuan. Baina, hortikharago, gatazka politikoarenerroak konpondu beharra erebadago, eta hor gakoa erabaki-tzeko eskubidea da. Gatazkarenkonponbide prozesuaren pistahorretan beharrezkoa da urra-tsak ematea eta beste agertoki batzuetara pasatzea, era horre-tan independentziara daramanbidaian indar metaketa oso erapragmatikoan planteatzeko. Horrek ez du esan nahi batakbestearen zain egon behar due-nik. Erabakitzeko eskubideareninguruan ari garenean ezinbes-tez erabakitzeko eskubidea etaerabakiko dena nahasten dira,eta, ondorioz, independentzia-

ren gaia eztabaidaren erdian ko-katzen da. Independentziarenedo euskal estatuaren gaiareninguruan sekulako konfrontazioideologikoa dago, eta hor pauso-ak eman behar ditugu; gaia ego-ki landu eta subjektu indepen-dentista berria sortu behardugu. Horrek lehengo molde za-har batzuk aldatzea eta plantea-mendu berriak egitea dakar,XXI. mendeko independentis-mo berria lantzea.

Jendartean igartzen da gauzakmantsoegi doazen sentsazioa. Beste toki batzuetan urrats zeha-tzak ematen direla ikusita, sarri-tan antsietatea sortzen da. Garaioso-oso garrantzitsuak bizi ditu-gu. Halakoetan beti esaten daune historikoan gaudela. Nik eznuke hala esango; prozesu histo-riko bat martxan jartzeko aukerabaten aurrean gaudela esango

nuke. Horretarako oinarri so-ziala antolatu behar da, bai era-bakitzeko eskubidearen alde etabaita euskal estatua sortzearenalde ere. Subjektu hori metatueta aktibatu behar da eta estra-tegia zehatzak garatu, bidaiaorria zehaztu. Lana badaukagu,independentziarako bidaia horiprestatzeko lanetan bete-beteansartuta egon beharko genuke.Zentzu horretan herritarrek su-matzen dute zerbait badela, etabeharrezkoa da herritarrak akti-batzea eta mugimendua sortzea,ze une batean halako sinbiosibat eman behar da, Kataluniangertatzen ari den antzera.

Herritarren eta alderdi politi-koen sinbiosiaz ari zara?Alderdi politikoek pisu handiadaukate urratsak emateko or-duan. Katalunian esaten da ez ba-litz herria martxan jarri, herrimobilizazio hain handia gertatuizan ez balitz, alderdi katalanekez lituzketela emango eman di-tuzten urratsak, eta, gainera, ez li-tuzketela urrats horiek akordioeta konpromiso bihurtuko insti-tuzioetan. Joko horretan herrita-rrak –oinarri soziala–, alderdiaketa instituzioak daude; herrita-rrek presioa egin behar dute nolaedo hala alderdien arteko elkarla-na bultzatzeko eta horiek erakun-deetan konpromisoak har ditza-ten, baina konpromisoak hartzendiren momentuan presio horrekbabes bihurtu behar du. Hor dagonire ustez gakoa. Baina hori lan-du egin behar da, ez da berez sor-tzen, eta horretan hemen izuga-rrizko lana daukagu. Hori guztiaantolatzen hasteko garaia da, eta,zentzu horretan, aktibatzea ga-rrantzitsua da, baina antsietateaez da ona. Prozesu bat martxanjartzen denean garrantzitsuenada ez geratzea. Urrats bat ematendenean hurrengo urratsa pentsa-tuta edukitzea; izan ere, nahiz etaurratsak txikiak izan, ematen ba-dira, prozesua egon badago.Urrats handi bat eman eta ondo-ren ez badago gehiago, prozesuakgelditu egiten dira, eta, geldituzgero, usteldu ere erraz egiten di-ra. Agian prozesu historiko batenaurrean gaude, eta ondo landubehar dugu, ondo prestatu behardugu bidaia.

«Bide

independentista bat

martxan jartzeko

eta arrakasta

izateko horren

aldekotasun bat

metatu beharra

dago, subjektu berri

bat eraiki.

Ezinbestean eraiki

beharko dugu

euskal estatuaren

aldeko subjektua,

abertzaletasunetik

harago»

2014 | maiatza | 24


Izugarria izan da emakumezkoen esku-baloiak azken bi hamarkadotan izanduen bilakaera, eta jokoaren arlo guz-tietan gainera: abiada, taktika, teknika,

talde-lana, tempo edo partidaren erritmoegokia, eta abar. Mutilen jokoak, baina,erretiroa hartu nuen 2002 hartatik hona,abiadan soilik du irabazi.Gogorra da eskubaloia, kontaktu asko-

koa, eta ohikoak izaten dira gihar zein he-zur hausturak, erorikoak, talkak, kolpeak,urratuak eta ubelak… Exijentzia fisiko al-tuak berak ere egiten du erakargarri esku-baloia, eta nago horrek mutilek neskek bai-no hobeto jokatzen dutela pentsatzeraeramaten duela asko eta asko. Ahalmen fi-

siko hutsa, ordea, antzu eta zatar geratzenda gainontzeko ezaugarriez blaitu ezean.Gehiegitan gertatzen da espresio fisikoakgarrantzizkoagoak diren beste ezaugarriakestali egiten dituela, taktika, teknika, dizi-plina, talde-lana eta erritmoaren kontrolabatez ere, norgehiagoka askotan guztiz de-sagerrarazteraino. Salbatzailearena, norbe-ra taldearen gainetik ezartzen duena, iza-ten da arrazoi nagusiena. Erruz eta errazkutsatzen den gaixotasuna, batez ere muti-lengan. Hauek ez dute ikasi nahi diziplina-rekin taldean lana eginaz sortzen direlanorbere gaitasunen inspiraziorako aukeraugarienak. Okerrena entrenatzaileak ere ezdirela konturatzen salbatzaileak zeinen

kaltegarriak diren. Erraza da gaixotasuna-ren sintomak antzematea: partida korrikasaio eroan bilakatzen da eta erasoa, baterelandu gabekoa, norbanako saiakera hutse-an jaurti eta jaurti. Hamar goleko abantailahamar minututan galtzeko dinamika ego-kiena! Kasualitatea ote da mutilen arteanbaino ez dela ematen?Ez dio Bera Berak Bartzelonako mutilen

taldeari irabaziko, ez da hori kontua, bainaeskubaloiaren maila gorenaz gozatzeko ba-tak ez du bestearen inolako inbidiarik. Maila apalagoan, Usurbilen berdin gerta-

tu zait. Orain astebete nesken zein mutilentalde heldu biak mailaz igo egin dira. Nirezorionak soilik nesken taldeari. •

hutsa

Emakumezkoen eskubaloia, hobea

Xabier MikelErrekondo

e.rritarrak

Irratia piztu eta isiltasuna. Kalera irten eta berdin. Hau

gozatua! Zenbat promes, zenbat hitz polit, belarriek

gainezka egiteraino... Isildu dira mikrofonoak. Hustu

dira entzuleen eserlekuak. Itzali argi fokuak. Haize

erauntsiaren ondorengo barealdia dator gaur. Bihar

zer? Bihar hautestontziekin dugun hitzordua beteko

dugu. Eta astelehenean? Bizitza zain izango dugu. Bere gozotasunean, bere gordinean.

«Zaharrak berri, gu beti galtzaile», esango du batek. «Aukera aproposa daukagu gure

etorkizunari aurrez aurre begiratzeko», ohartaraziko dio albotik beste batek. Izango dira laster

Europako Parlamenturako bidea lehen aldiz egingo duten euskaldunak. Bitartean, herritarrek

bakoitzak bere etxeko, tabernako, lantokiko leihotik ikusiko dute egindako zakukada promes eta

aginduak Euskal Herritik haraino iritsi eta ondoren gurera itzultzen diren proiektu sendo

bihurtuta ala bidean galtzen diren... [email protected]

HUSTU DIRA ENTZULEEN AULKIAK,ITZALI ARGI FOKUAK

Raul BOGAJO | ARGAZKI PRESS

C IKUSMIRA

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 26 / 27

NEKAZARITZA ETA ELIKADURA EKOLOGIKOA

Maiatzaren 24an eta25ean, naturaren ba-besa eta ekoizpenekologikoa uztartzendituzten esperientziaezberdinak aurkeztu-

ko dira Gernikan, nekazaritza ekologikoaeta ingurumen naturalaren kontserbazioa-ri buruzko jardunaldietan.Nekazaritza jarduerak uztearen eraginez,

nekazaritzarekin lotutako ekosistema etabioaniztasuna galbidean daude. Arriskuandagoen ekosistema horietako bat da Urdai-baiko landazabal atlantikoa, eta berarekinlotzen diren landaredi, hegazti zein beste-lako animalia eta intsektuak.Arazo larri horren berri eman eta beste

leku batzuetan topatu dituzten irtenbi-deak erakutsi asmoz, Nekazaritza Ekolo-gikoa eta Natura Ingurumenaren Kon-tserbazio Jardunaldiak antolatu dituzteGernikan asteburu honetarako. Lurgozokontsumo elkartea, Ekokontsumo Fede-razioa, Lurgaia Fundazioa eta ENEEK diraantolatzaileak.

Tradizionalki, nekazaritza eta abeltzain-tza jarduerak ekosistema orekatuen sor-tzaile izan dira. Agroekosistema hauetan,elikagaien ekoizpenak eta oreka naturalakbat egin izan dute, guztien mesedetan. Ne-kazaritzarako gai kimikoen etorrerak etaekoizpen ereduaren intentsifikazioak, or-dea, oreka hori apurtu zuen. Gehienetan,pestizida, plagizida, herbizida eta ongarrikimikoek eragindako kutsadura izan daagroekosistemak izorratu dituena. Bestekasu askotan, giza jardueraren eta natura-ren arteko orekaren eredu diren agroeko-sistema hauek maneiu tradizionala utziizanak galarazi ditu. Asteburu honetan,oreka hori nola berreskuratu irakatsi nahidute Gernikan, adibideen bitartez.Aurkeztuko diren esperientzien artean,

hegaztien zaintzarako lan egiten duenSEO/Birdlife erakundearena dago. 2001ean,erakunde horrek Riet Vell enpresa sortuzuen, Ebroren delta (Herrialde Katalanak)bezalako hezegune eta hegazti-topaleku ga-rrantzitsu batean arroz ekologikoa ekoizte-ko 52 hektareako eremu bat sortzeko. Ho-

rrez gain, Aragoiko Monegros eskualdean pasta egiteko gari gogor ekologikoa etaerromero eztia ekoizten ditu. Hegaztientza-ko ekosistemak sortzea eta elikagaienekoizpena (ekologikoa, nola bestela) uztar-tuta. Izan ere, SEO/Birdlifek azpimarratzenduenez, azken urteotan, nekazaritza ere-muetan oso ohikoak ziren zenbait hegaztiespeziek (eper gorria, belatz gorria, antzan-dobi handi ipartarra, kalandria, kutturlioarrunta edota etxe-txinboa kasu) behera-kada handia izan dute, nekazaritza ere-muen kutsadura eta abandonua tarteko.

MOZOLO POPULAZIOAREN BEHERAKADA

Brinzal elkarte madrildarraren esperien-tzia izango da aurkeztuko den beste espe-rientzietako bat. Gautxori harraparien ar-loan egiten du lan elkarte honek,zauritutakoak artatu eta berriro askatuzzein bestelako proiektuak eta ekimenakbultzatuz. “Un mochuelo en cada olivo”ekimenarekin, mozolo europarraren popu-lazioa berrindartu nahi dute. Datuen ara-bera, azken hamabost urteotan %40ko be-herakada izan du mozoloak. Berriz ere,nekazaritza jarduera tradizionalak albo ba-tera utzi izana eta nekazaritzarako gai toxi-koen erabilera dira errudun nagusiak.2012az geroztik, Brinzal elkartea nekaza-riak sentsibilizatu eta trebatzen ari da, mo-zoloek beraien betiko kokalekuetara buel-tatzeko modua izan dezaten. Nekazariariinolako kalterik ez egiteko lehentasunare-kin, landaredi basatiarentzako guneak sor-

tzen dituzte (hor gordetzen baitira mozolo-en dieta osatzen dute ornogabeetariko as-ko), habiak instalatu, almendrondoak lan-datu, harri piloak egin harrapariek talaiagisa erabil ditzaten... Herbiziden erabileraezabatzeko ere, belarraren kudeaketarakogakoak ematen dizkiete nekazariei. Hogeibaserritar eta sei ekoizpen eta kontsumokokooperatibekin egiten dute lan, 77 hektareahartzen dituzten olibadi, mahasti eta or-tuetan mozoloaren habitata berreskuratze-ko ekintzak burutuz. Hitzaldiz betetako goizaren ondoren, jar-

dunaldietako parte hartzaileek itsas txan-go bat emango dute larunbat arratsaldeanUrdaibaiko estuarioan barrena. Igandeabertoko errealitatea ezagutzeko egunaizango da. Urdaibaiko Hegazti Zentroanlandazabal atlantikoko habitatak duen ego-era kaskarraren berri izango dugu. Ondo-ren, Lurgaia Fundazioak Busturian duenbaso eta lurralde zaintzako proiektua era-kutsiko du. Jardunaldiek irauten duten bi-tartean Ortutik Ahora elkartearen eskutikbazkariak eta afariak eskainiko dira Gerni-kako Astra Gunean. Elkarte horren “Gastro-barazki” proiektuak menu begetarianoaprestatu du, inguruko nekazari ekologiko-en zein aurkeztutako proiektuetako pro-duktuekin benetako gutiziak eginez. Jator-du bakoitzaren prezioa, ogia eta edariabarne, 10 eurokoa izango da.

Elikagai ekologikoeneskaintza zabala

HUTSA

Aritz MAYORA

Argazkia: Flo HERTENSTEIN

e.rritarrak

Panticosatik buel-tan topatu duguAinhoa GaldeanoArrigorriagan biziden patinatzailea.Huescako herrian

ospatu zen pasa den asteburuanIV. Gurpil Lerroko Patinaje Artis-tikoko Munduko Opena.

Gustura baino gusturago da-go bertatik ekarri duen emaitza-rekin, podiumaren kaxa gorene-ra igotzea lortu baitzuen, AdultsMaster kategorian. Itxaropenezbeteta abiatu zuen txapelketara-ko bidea, prestaketa lan handiaegin zuelako, baina lehian edo-zer gerta daitekeela ondo bainohobeto daki. «Prestatuta egona-gatik, urduri jartzen bazara, aka-tsen bat egin dezakezu nahi ga-be eta egin duzun lan guztiaalferrikakoa gertatzen da», azal-du du.

Kirioak tenplatzea lortu zuenantza, besteak baino trebeagoaritu zela Panticosako pistanerabaki baitzuten epaileek. Da-goeneko ohitura hartzen hasiadela pentsa daiteke, iaz ospatuzen III. Munduko Openean erelehen postua lortu baitzuenjaiotzez basauriarra den patina-tzaileak.

KASUALITATEAK BULTZATA

Orain dela lau urte berriz erepatinekin lehiara itzuli zeneaninork halako emaitzarik lortukozuenik esan izan balio, ordea,nekez sinetsiko zion Galdeanok.44 urte dituen patinatzaileak,txiki-txikitatik jakin du patina-jeak dakarren «askatasuna» usaintzen. «Artxandan zegoenizotz pistan hasi nintzen haurranintzela patinatzen, baina itxizutenean utzi egin nuen», argi-tu du.

Orain lau urte kasualitateakeraman zuen gurpil-lerroko pa-

tinaje artistikoa deskubritu etaprobatzera. «Interneten neskabat ikusi nuen pirueta bat egi-ten; kaleko patin arruntekinhalakorik egitea ezinezkoa zelapentsatu nuen, eta horregatikhasi nintzen Sarean begira; pa-tinei aurrean jartzen zaien ta-koari esker egin zitekeela ohar-

tu nintzen», oroitu du Galdea-nok.

Harrigarriagoa izan zen Inter-neten ikusi zuen neska huraneskatila zela berarekin izotzgaineko patinajea egin zuenemakume baten alaba zela ohar-tu zenean. Segidan jarri zen ha-rekin kontaktuan eta kontura-tzerako oinetan jarriak zituengurpil-lerroko patinaje artisti-koa egiteko patinak.

«HORIEK BAI, NIK ERE BAI»Laguntzaile gisa, «epaileen pun-tuazioak jasotzera», joan zen le-hen txapelketara eta bertan eza-gutu zuen gertutik masterkategoria. «Nire adineko jendeazen eta haien mailan aritu nin-tekeela pentsatu nuen», gogoraekarri du.

Azken batean, «izotz gainekopatinajearen parekoa da, baina,hortzaren gainean beharrean,gurpilen gainean irristatzen za-ra; aurreko aldean, berriz, tako-ak ditu patinak piruetak eginahal izateko». Bizikletan ibiltzen ikasten duenak ez duela sekulagurpilen gainean ibiltzeko tre-bezia galtzen esan ohi da, eta,parekoa gertatzen da, Galdeano-ren ustez, patinekin. «Oreka, pa-tinaje artistikoan egiten direnariketak eta keinuak barnera-tuak neuzkan txikitatik etahaiek ez dira erabat galtzen»,azaldu du, bere kontura patina-tzeari inoiz ez diola utzi gogoraekarrita. «Entrenamenduetara-ko diziplinara berriz ere egoki-tzea izan da zailena», onartu du.

Jakara joaten da noizeanbehin «entrenamendu zehatza-go eta gogorragoak» egitera, eta,gainerakoan, etxe ondoan lan-tzen ditu erritmo eta koreogra-fiak, gutxienez astean bitan.Saio horietan fintzen ditu WorldIn line Figure Skating Associa-tion erakundeak lehiaketetara-ko ezartzen dituen gutxienekotrebeziak eta arauak.

Ez du ahazteko parte hartuzuen lehen txapelketa. «Parisenegin zen. Oso-oso urduri nengo-en, nahiz eta jakitun nintzen eznuela ezer galtzeko», aipatu du.Beldurrik handiena txapelketa-rako osatu zuen koreografiaren

zatiren bat ahaztea zela gogora-tu du, eta, hala gertatzekotan,«ahalik eta gehien disimulatzea;hori egiten ere jakin behar bai-ta».

Atzerriko patinatzaileekinlehiatzen da, batez ere, «Euro-pan hemen baino askoz era tra-dizio handiagoa dagoelako».Hori dela eta, patinajearen ai-tzakian batera eta bestera bi-daiatzen du txapelketetan partehartzeko. Hala, Parisen edotaBukaresten izan da azken urteo-tan patinak jantzita.

GERO ETA ZALE GEHIAGO

Pixkanaka patinajea inguruhauetan ere zabaltzen ari delauste du Galdeanok, eta horrega-tik «gero eta jende gehiago ikus-ten da kalean patinekin». Etorki-zun hurbilean, beraz,patinatzaile gehiago izango di-rela iritzi dio, «horretarako ba-

infraganti

Patinen irrista haurra zela ezagutu zuen Bilboko Artxandamendiko izotz pistan; orain lau urte, gurpil-lerroko patinajeartistikoa probatzeko tentazioari ezin izan zion eutsi etalehian hasi zen berehala. Pasa den asteburuan Basaurinjaiotako patinatzailea Munduko Openeko podiumeko kaxaaltuenera igo zen, master kategorian.

AINHOA GALDEANO

Ainhoa Galdeano, Panticosan lehia amaitu bezain laster. GAUR8

2014 | maiatza | 24

GAUR8• 28 / 29

liabideak» jartzen badira. Izanere, lastima da, bere ustetan,Bizkaian izotz pista bakar batere ez izatea, halakorik izateaklurralde osoan patinajea askoindartuko lukeela uste baitu.Aurrera begira, orain artean

bezala, «disfrutatzea» dela berehelburu behinena aitortu du,bai eta lehiaketa gehiagotanparte hartzea ere. «Pizgarri bat

da txapelketetan parte hartzea;azken batean, zure buruari hel-buru bat jartzen diozu eta ho-rrela askoz ere errazagoa da en-trenatzea eta ahalik eta gehienhobetzen saiatzea». Lehiaketetan parte hartzeak,

ordea, entrenatzeaz harago es-katzen dio esfortzua Galdeanori,egiten dituen bidaiak bere pol-tsikotik ordaindu behar izatenditu eta. «Babesleak topatzea ezda batera erreza, besteak beste,hau ez delako oso kirol ezagunagure artean», aitortu du. Urteanzehar egindako lana bere burua-ri lehenik eta gainerakoei ondo-ren erakusteak ematen dion pla-zerak, ordea, merezi duesfortzua: «Oporretan gastatu-ko nukeena lehiaketetara joateninbertitzen dut, nire hobby gus-tukoena horixe delako». •

Ainhoa Galdeano, Panticosatik ekarri dituen garaikurrekin Bilboko Moyua plazan. Monika DEL VALLE | ARGAZKI PRESS

hutsa

Orain lau urte itzuli zen patinaje lehietara;Interneten ikusi zuen neska bat gurpil-lerrokopatinaje artistikoa egiten eta hark egitenbazuen berak ere egin zezakeela pentsatu zuen

Bere poltsikotik ordaindu behar izaten ditutxapelketetarako bidaiak. Oporretan gastatukolukeena inbertitzen duela dio, patinatzeadelako bere zaletasunik handiena

[email protected]

hutsa

hutsa

Zer dago gureesku? Izatezdena eta iadeus ere . Ia

deus ere horretarat franko oharka-bean eraman gaituzte, horretara-ko baliatuz produkzio sistemarenberrantolaketa, kontsumo ohitu-rak, eredu politikoak. Ia deus ezdagoela gure eskuetan sinestarazinahi izan digute, bizitzeko alderdiguztiak funtsean berezkoak direlaeta horiek menpekotasun eta hie-rarkia harremanetan antolatzendirela. Norberak du bere burua ai-tzinerat bakarka atera beharra. Gure esku zer dagoen? Izatez

dena. Ondokoarekin solas egiteaeta solasaldian elkar aitortu etaerrekonozitzea. Komunikatzea etaharremanak egitea, eta egite ho-rretan kolektiboki antolatzea, ko-lektiboki gure burua ikustea etaezagutzea auzo, herri, nazio edoklase bezala; kontzientzia hartzea.Partaidetzaren sentipena izateaeta partaide sentituta ingurukoe-kin borondatearen indarrean etaantolaketaren balioan sinestea. Ilu-sioa. Jarrera aldaketa. Bizia gure es-kuetan dagoela sinestea eta halajokatzea. Ilusioa berreskuratzea etakutsatzea. Jakinik gure herria etabizi dugun mundua kontrako inte-resen arteko talkan mugitzen dire-la; sistema kapitalista eta patriar-karra, izatez, indarraren erabileranoinarritzen dela eta gure bizia gu-re eskuetan dagoela pentsatze hu-tsarekin eta jarrera aldaketarekinez dela dena aldatuko. Baina horigabe ezinezkoa da ibiltzea. Ibiltzenhasita ikusiko da non korapilatzenden afera, interes aurkariek nolajokatzen duten eta horren aitzine-an nola jokatzen dugun.Ondokoarekin solas egitea eta

herritarrak egun eguzkitsuan lip-dub baten grabetan inplikatzea.Egunaren inguruan dabilen bu-rrunba, jendeen artean sumatzenden alaitasuna, eta, ondoko egu-netan, denen irrika bideoa noizikusten ahalko duten zain, mar-marka. Ilusioa behar dugu litrokaedo tonaka. •

Gure esku zer?

JosebaOtondo

EUROPA

SARE N

> Trenak

Kalkulu akatsak garesti ateraohi dira. Galdetu bestela Es-tatu frantsesari: SNCF tren-konpainiak bi mila bagoi be-rri egiteko eskatu zuen bereeskualdeetako sarea indar-tzeko eta, orain, zentimetrogutxi batzuengatik ez direlaestazioetan kabitzen kontu-ratu dira. Errua norena deneztabaidatzen ari diren bitar-tean, hasi dira jada tren gel-tokiak egokitzen. Guztira1.300 moldatu beharko dituz-tela aurreikusten dute. Ez da-goena garbi zera da: lan ho-riek nork ordainduko dituen.

Hauek dira aste honetan Europako nabigatzaileen artean arreta erakarri duten gaietariko batzuk:

> eBay

eBay enpresak 128 milioi era-biltzaileri beren pasahitzak al-datzeko gonbita egin die;merkataritza elektronikokoenpresak, izan ere, eraso zi-bernetiko bat jasan du. eBaykazaldu duenez, aipatu erasoakerabiltzaileen informazio per-tsonala agerian utzi du, nahizeta finantza datuei eta PayPalordainketa zerbitzuari eraginez. Electronic Privacy Infor-mation Center erakundeko Ju-lia Horwitz kontsumitzaileenaholkulariak enpresen eta go-bernuei erantzukizunak eska-tu dizkie.

> Zaborra

Lausanako Eskola Politekni-koak espazioan dabiltzanforma eta norabide ezberdi-neko objektuak bost segun-do-ehunenetan biltzeko gaiden beso robotikoa diseinatuberri du. Besoak metro etaerdiko luzera du eta ingu-ruan dituen kameren bidezaztertzen du objektuen nora-bidearen, abiaduraren etaerrotazio mugimenduarengaineko informazioa. Behinobjektuak eskuratuta, espa-zioko zabor hori pilatu etabueltan Lurrera bidalarazteada asmoa.

> Uholdeak

Milaka milioi euro. Oraindikbehin betiko datu ofizialik ezbada ere, lehen kontuen ara-bera Balkanetan izan direnuholdeek eragindako kalteakkonpontzearen kontua han-dia izango da. Bosniak etaSerbiak Europar Batasunarenlaguntza eskatu dute inguruaberreraikitzeko. «Egoera osolarria da, elektrizitaterik ezdago eta jendea teilatuetaraigo da, ibaiak berriz ere igokoote diren beldur», aipatu duBosniako apaiz batek. Uhol-deen eraginak bereziki gogo-rrak izan dira Bosnian.

> Rotterdam

Auto lasterketek bestelako ku-tsua hartzen dute Rotterda-meko Shell Eco-marathonlehiaketan: garrantzitsuena ezda abiadura, baizik eta norkegiten duen distantzia luzea-goa deposituan erregai kopu-ru gutxien daramala. Lehiake-ta 1985etik egiten da. Orduangasolina besterik ez zuten era-bili hamabi parte hartzaileek.Egun, berriz, 200 taldetik gorabiltzen dira eta askotarikoerregaiak erabiltzen dituzte:gasolina, gasolioa, etanola,elektrizitatea... Hidrogenoadarabilen autorik ere bada.

hutsa

Irudian ageri den bikotea bueltaxka bat ematekogelditu da Donostian. «Goazen haize pixka bathartzera», esan diote elkarri. Pausua pausuarenatzetik, nekatu ere egin dira. Hortxe daude, Marikalean, atseden hartzen. Izan ere, ba al dagoikuskizun hoberik lasai ederrean kaleko aulkibatean eseri eta hiritarren joan-etorri etengabearibegira egotea baino? Paco MARI. MARINFUNTSA. KUTXA FOTOTEKA

KUTXATEKA.COM

HIRITARREN JOAN-ETORRIARI BEGIRAEGOTEAREN PLAZERA

hutsa

e.rritarrak

2014 | maiatza | 24


3 B

EGIR

AD

A:

osas

un

a /

hir

iare

n lo

(r)a

ldia

/ k

omu

nik

azio

a

Aukeratu behar nuen: bikti-ma izan ala kazetaria izan.Eta kazetari izatea erabakinuen», dio Jineth Bedo-yak, 39 urte, “El Tiempo”egunkari kolonbiarreko zu-

zendariordeak. Bederatzi urtez isilikegon eta gero, 2009an bere historia jen-daurrean azaltzea erabaki zuen. Kolonbia-ko telebista saiorik ikusienean agertu zeneta bere kontakizun gordinak hotzikarakeragin zituen herrialde osoan. Hauteskundeak dira bihar Kolonbian.

Gobernua eta gerrilla elkarrizketa-ma-haian eserita daude, Habanan, eta bakea-ren itxaropena inoiz baino sendoagoada. Baina putzu oso ilunak daude Kolon-bian eta horiei buruz etengabe hitz eginbehar dela dio Bedoyak. Adibidez: ema-kumeen kontrako bortxa sexuala gerraestrategia bat da, alde guztiek nahita era-bili dutena, modu sistematikoan, buru-zagiak diren edo ahotsa altxa duten ema-kumeak zigortzeko. Eta krimen isilenada: 2001 eta 2009 artean soilik, milioi er-di emakumek jasan dute bortxa hori ga-tazkaren barnean, eta zigorgabetasuna iaerabatekoa da. Ez dago ia salaketarik, ez-ta zigorrik ere, jakina.2000ko maiatzaren 25ean, Bedoya 26

urteko kazetari bat zen eta ikerketa arris-kutsu batean zebilen: talde paramilita-rren eta Estatuko agenteen arteko armatrafikoaren frogak biltzen ari zen. Egunhartan La Modelo kartzelara joan zen,bertan espetxeratutako buruzagi parami-litar batek elkarrizketa bat agindu ziolako.Beste kazetari batekin eta argazkilariare-kin azaldu zen Bedoya, baina espetxerasartzeko paperak betetzen ari zela, bestebulego baterantz eraman zuten eta or-duan hiru gizon armatuk bahitu eta auto batean eraman zuten. Hamasei orduzbortxatu eta torturatu ostean, zabortegibatera bota zuten.

Bedoyari bizitza apurtu egin zioten.Kalte fisiko eta mental oso larriak ja-san zituen. Baina etxetik ateratzekoarrazoi bati heldu zion azkenean: kaze-taritza. Ikerketa lanei ekin zien berriz ere,eta 2003ko abuztuan berriz bahitu zuten,FARC taldeak kasu honetan, gerrillak he-rri bateko biztanleak kokaina ekoizterabehartzen zituela kontatzen ari zelako.

Baina ez zuen bere historia osoaren berrieman 2009 arte. Orduan Oxfam-Inter-mon erakundeak “Atera nire gorpua ge-rratik” kanpaina antolatu zuen Kolonbianeta Bedoyari iruditu zitzaion bere kasuaazaldu behar zuela: «Emakumeen aurka-ko bortxa izugarria da eta inork ez zuensekula aipatzen. Horregatik erabaki nuennire historia zabaldu behar nuela».

Ordutik aurrera, Bedoyak lana bikoiztuegin zuen. Batetik, kazetaritza zorrotzaegiten jarraitu zuen. FARC gerrillako bu-ruzagiei buruzko liburu eta erreportajeakkaleratu ditu, umeen prostituzioa antola-tzen duten talde paramilitarrei buruzko-ak, narkotrafikatzaileei buruzkoak… Pre-sio astunak eta mehatxuak egitendizkiote; eta ikerketekin zirikatu dituenalkate, fiskal eta ministroekin eztabaidaeta liskar latzak izan ditu. Ez da kikiltzen.Bestetik, “Ez da isiltzeko garaia” lelopeankanpainak antolatu ditu (Twitterren ja-rraitzeko: #NoEsHoraDeCallar, @jbedo-yalima). Kolonbiako futbolari ezagune-nak konbentzitu zituen, zelaietanbortxakeria matxistaren aurkako mezuakzabaltzeko; kontzertuak eta jaialdiak an-

tolatu zituen, baita kazetarientzako min-tegi bereziak ere, bortxakeria matxistahorren biktimei buruzko trataera oker etabidegabeak zalantzan jartzen hasteko.Jineth Bedoyak hiru edo lau ordu egi-

ten du lo egunero. Osasun arazoak dauz-ka etengabe. Heriotza mehatxuak jaso-tzen ditu. Nazioarteko sariak ere ematendizkiote baina atzerriko unibertsitateetanurte bat edo bi pasatzeko gonbidapeneiezetz esaten die. Nahiago du Kolonbian ti-ro batez hil, esaten du, Europako hotel ba-tean depresio batek jota baino.Jineth Bedoya emakume txikia da, ar-

gala, irribarre hauskorrekoa. Bogotako ja-tetxe batetik irteten da eta zain dauzka biauto blindatu eta bost bizkartzain.

«Badakit dramatikoa ematen duela»,esaten du, ahots leunez eta granitozko ir-motasunez, «baina denboraren kontrakolasterketa batean ari naizela iruditzenzait. Ez dakit noiz arte utziko didaten bizi-tzen. Horregatik egiten ditut hainbestegauza batera, horregatik ez daukat bizitzapertsonalik, gelditzen zaidan denboraguztia lanerako behar dudalako». •

www.anderiza.com

Jineth Bedoya kazetariak bere larruan pairatu du Kolonbiako bortxakeria. GAUR8

Ander Izagirre

Ez da isilik egotekogaraia

Kazetaria

97

71

88

76

75

00

1

40

52

4

Documents

ESKUBIDEAK HARI,