Eru Føroyingar Tj6o? - Fróðskaparsetur Føroya · Eru føroyingar tj6o ... tj61J, io er lyst a hendan hatt: "storur flokkur av folki av somu rot ... do ordain and establish this

Eru Føroyingar Tj6o?

Inngangur Hugtøkini folk og tj6o. Eitt malsligt slank Altj6oa tilgongdin

H vat er eitt folk?

Halgir Winther Poulsen

Fyrri heimsbardagi og F6lkasamgongan Avriggingin av hjalandaveldinum Gongdin f ST Felagsskapurinfyri trygdog samstarvi f Evropa OSCE

Eru føroyingar tj6o?

English Summary Titte: Are the Faroese a Nation? Recently the question of the status of the Faroese as a Nation has resurfaced. /t is argued that answer is rather selfevident: of course, the Faroese constitute a Nation, and only the Faroese themselves can alter their own status as such. However, the article seeks to clarify same ofthe terms used. Terms like People, Nation, State and NationSrate are examined, first, as defined in dictionaries, then, in the context of internationallaw. The use o f there terms is analysedas they appear in legal and political context after the American and French revolutions, following World War I, and World War II, in UN Treaties and, ultimately, in the workings of the Organisation for Security and Peace in Europe. In conclusion, the Faroese are said, beyond all doubt, to constitute a Nation with the right to self-determination. How this right can and shall be used, however, is another matter entirely.

Føroyskt L6gar Rit (Faroese Law Review) vol. 1 no. 1 - 2001

The Author, Halgir Winther Poulsen, holds a degree in Human Rights and is practising law in the Faroes. Has held several positions as mernher af important Faroese policy committees.

Føroyskt Urtak Spurningurin, um føroyingar eru tjoa, hevur veria nogv frammi seinastu tfOina. f greinini verfJur sagt, at svaria er sjalvsagt, sjalvandi eru fØroyingar serstøk tjoa, og bert føroyingar sjalvir kunnu broyta tann veruleikan. Høvundin roynir to at greina nøkur av viakomandi hugtØkunum sum folk, tjoa og land, bæai matsliga og f altjoaa log. Tjaandi hugtØk veraa viagjørd f politiskum og logar høpi eftir arnerikansku og fronsku kolveltingarnar, eftir fyrra og seinna heimskrfggj, f ST-viatøkum og at enda innan europeiska felagskapin fyri trygdog trivna (OSCE). f niaurstøauni metir høvundin, føroyingar uttan iva luka krøvini f altjoaarætti at vera nevndir tjoa og at hava sjalvsavgeraarrætt sum tjoa. Hvat liggur f hesum sjalvsavgeraarrættinum er to ein heilt annar spurningur.

Inngangur Hesin spurningurin, sum ikki var at hoyra manna millum f nogv artfggju, ja, neyvan havdur a lofti sfOan okkara storu skøld yrktu teir vøkru fosturlandssangirnar, io enn veroa sungnir, er aftur voroin aktuellur. Vit faa javnan at vita, hvat hann ella hon nu hava sagt um hetta vandamal, og oftast eru tao skakandi tfoindi, io veroa borin okkum. Ja, tao er so galio, at vit ais ikki eru hvørki folk ella tjoo, skulu vit trugva teimum, io vanliga vera hildin at hava skil fyri tflfkum malum, ella sum hava somikio vaJd, at lurtao verour eftir teimum.

Hvat er so svario? Ja, tao er tao, eg eri biClin um at greina til nystovnaoa Iøgfrøoiblaoio, io nakrir djarvir unglingar hava sett sær fyri at stovna. Man ikki tflfkt dirvi og aræoi, io er so at siga dagligur kostur millum okkara vælutbunao ungfolk, longu vera ein tyoandi partur av svarinum? Via tann lesaran, io annaohvørt ikki hevur tfO ella tfmir at Iesa meira, kann eg beinanvegin siga, at fyri mær hevur ongantfO nakar ivi verio um svario: Sjalvandi eru vit føroyingar serstøk tjoo. Tao kann eingin taka fra okkum uttan vit sjalv.

Men kanska er tørvur kortini a at greina ymiskar spurningar, io standast av ogreioum malbniki og ikki minni ymiskum og viohvørt ogreioum innihaldi, io lagt verour f hugtøkini folk og tjoo, ofta orsakao av ymiskum politiskum

1 FLR (2001) 60

Halgir Winther Poulsen: E ru Føroyingar Tj6o?

ahugamalum hja teimum, io mynda tao altjooa samfelagio, har spurningurin hevur størsta tydningin. Tao skal veroa roynt f hesi greinini.

Hugtøkini folk og tjoo. Eitt malsligt slank Malia setir mark fyri tankanum og møguleikunum fyri samrøou, tess meira tess minni ftøkilig umrøouevnini eru. Hyggja vit at, hvussu ymiskt hugtøkini folk og tjoo veroa lyst a føroyskum, donskum og enskum, sfggja vit, hvussu lætt tao er at spyrja f eystan og faa svar ur vestri, ta tflfk evni veroa umrødd.

Sambært nyggju moourmalsoroabokini 1 merkir folk "mannaflokkur i o hoyrir saman (f ætt, sø gu, mentan o. tf!.)", meoan falkaslag er lyst soleiois: "storur hopur av folki ofta via felags mentan og uppruna, sum talar sama ella nærskyld tungumal". Bæoi oroini eru søgd at merkja tao sama sum tj61J, io er lyst a hendan hatt: "storur flokkur av folki av somu rot og via felags mali, mentan, søgu o. tf!. (kennir seg sum eina eind og byr van!. f sama landi), samnevni folk".

Her kundi verio skoytt uppf, at tao ger ikki viourskiftini greioari, at framstandandi luttakarar f tjakinum herfyri via storari sannføring løgdu aheroslu a, at Føroyar eru ein tjoo. Tao eru føroyingar, io eru tjoo, meoan Føroyar eru eitt land.

A donskum er folk lyst soleiois f teirra storu oroabok2 : "samling mennesker, som bebor samme land, har fælles regering, sprog, historie, kultur osv." og lagt verour afturat: "i al alm.: nation". Nation hevur hesa merking: "den enhed, som et lands indbyggere danner, for så vidt de har fælles regering, sprog, historie, kultur osv. (med noget skiftende bet., således at man til visse tider har lagt mest vægt på den sproglige, til andre tider på den politiske enhed)". Oroio nationalstat er lyst a hendan hatt: "en stat, hvis befolkning (næsten) udelukkende har samme nationalitet".

Tydningurin hevur skift nakao fra 1923 til 1999. Sam b ært Politikens Nudansk Ordbog 3 eru merkingarnar lystar soleiois. Folk: " de mennesker, der bor i et land = folkeslag, befolkning" og nation: "et folk som lever i, tilhører og tilsammen udgør en enkelt stat= folk, stat, land, rige". Dømi: "Danmark er en nation med ca. fem millioner indbyggere". Nationalstat

1 Føroysk oroab6k, Føraya Fr60skaparfelag, 1998. 2 Ordbog over det danske Sprog, 1923. 3 Politikens Nudansk Ordbog, Politikens forlag, 1999.

1 FLR (2001) 61


hevur nu fingio hesa merking: "en stat hvis befolkning tilhører samme nation". Dømi: "Danmark er en udpræget nationalstat" og "de stater der er dannet efter afkolonialiseringen i Afrika, er sjældent nationalstater".

A en skum eru tilsvarand i oroini lyst soleiois4, people: "l. A bod y o f persons composing a community, tribe, race, or nation; = folk ... 2. The persons belonging to a place, or constituting a particular concourse, congregation, company, or class. 5. .. Politics. The whole body of enfranchised or qualified citizens, considered as the source of power; esp. in a democratic state, the electorate". Nation hevur m.a. hesar merkingar: "1. An extensive aggregate ofpersons, so closely associated with each other by common descent, language, or history, as to form a distinct race or people, usually organized as a separate political state and occupying a definite territory. In early examples the racial idea is usually stronger than the political; in recent use the notion of political unity and independence is more prominent. ... 4. the nation, the whole people of a country, freq. in contrast to some smaller or narrower bod y within i t". Nation-state: "a sovereign state the members of which are also united by those ties such as language, common descent, etc., which constitute a nation". National minority: "a minority group, belonging historically to another nationality, which feels itself or is felt to be culturally or racially separate from the majority in a country".

Oroab6kalysingar siga sjalvandi ikki allan sannleikan um vanliga malbrukio, men tær geva iO hvussu er eina lysing av almennu fatanini av viokomandi oroum, soleiois sum malbrukio er skrasett og broytt gjøgnum tfOirnar. f føroyskum malbruki tykist størri dentur at vera lagdur a tao søguliga og mentunarliga innihaldio f orounum f6lk og tj6o, meoan hini bæoi malini tykjast at leggja størri dent a tao politiska, og hendan broyting f tydninginum tykist at vera hend seinnu arini.

Lat okkum enda hesa stuttu malsligu utferoina vio tveimum skaldsligum lysingum av, hvat eitt f6lk er. Eg hugsi um tey bæoi tj6oskaparskøldini N.F.S. Grundtvig og Joannes Patursson, io hvør a sfnum mali og hvør f einum tfOarskeioi, har tj6oir teirra royndu at f6ta sær og finna tryggari støoi at standa a, yrktu um f6lk og tj6o.

4 The Oxford English Dictionary, 1989.

1 FLR (2001) 62


Grundtvig5 setir f 1848 hendan spurningin: "Folk! hvad er vel folk i grunden? hvad betyder "folkeligt"? er det næsen eller munden, hvorpå man opdager sligt?" og svarar: "Til et folk de alle høre, som sig regne selv dertil, har for modersmålet øre, og for fædrelandet ild" og leggur afturat: "Får vi ægte danske love, danske skoler splinterny, danske tanker, danske plove, rinder op vort gamle ry, .... da er folkets dåd og digt, da er alting folkeligt".

f tignarliga salminum "Booar tu til allar tj60ir"6, lysir Joannes Patursson hugtøkini folk og tj60 a hendan hatt: "Føroya mal a manna tungu, merkir: her byr Føroya folk. Slektir fornu og tær ungu eyokendu seg sum ein b6lk, io helt fast via fedra mal, virdu tao av hug og sal, gloymdu ikki ættarbandio; byggja tf enn hetta landio". Salmurin er sambært viomerkingunum f Føraya folks yrktur til ein falkafund um malspurningin f barnaskulanum, sum varo hildin tann 9. juli 1905, ario fyri, sum tj6oskaparhugsj6nin gjørdist politisk f Føroyum.

Altj6<la tilgongdin Søguliga og politiskt fingu hugtøkini "folk" og "tj6o"7 avgerandi tydning f arnerikansku og fronsku kollveltingunum8, ta f6lkio varo sett f staoin fyri kongsveldio sum berari av rfkisvaldinum. Tao radikala franska tj60skaparhugtakio, io gjørdist eitt tyoandi politiskt vapn f strfOnum m6ti framfhjarættindunum hja aoalsmannastættini, og tann romantiska tyska tj6oskaparfatanin virkaou viohvørt f felag og viohvørt f sfnamillum andsøgn til grundleggjandi broytingar f evropeisku samfelagsskipanunum.

Tao hevur verio ført fram, at hugsanin um tj60skaparligan samleika varo sett fram av tyska heimsspekinginum Johan G. Herder f einum søguligum verki, io kom lit f 17749. Herder leggur serliga dent a malio sum fmyndin av tj60skapi (das Volk) og hansara tj6oskaparmynd var bygd a mentan f størri

5 Folkehøjskolens sangbog, 16. udg., 1981, s. 212. 6 Songbok Føroya folks, 9. utg., 1997, nr. 43. 7 f hesum partinum veroa hugtøkini folk og tj6o nytt hvørt um annao og f bæoi

politiskum og mentunarligum tydningi. R Amerikanska grundl6gin byrjaoi vio hesum orounum: "We the People of the

United States, .... do ordain and establish this Constitution for the United States of America", og franska yvirlysingin um mannarættindi bar heitio Declaration des Droits de l'Homme et du Citoyen. At hugtakio "folk" f hesum sambandi var eitt annao og munandi trengri, enn vit høvdu gookent f dag, er ein onnur søga.

9 Elie Kedourie: Nationalism, 4. utg., 1993, og John Breuilly: The Sources of Nationalist ldeology f John Hutchinson og Anthony D. Smith (ed.): N ationalism, 1994.

1 FLR (2001) 63


mun enn politikk, men kravio um at tey, io tosa og skriva eitt felags mal, eisini eiga at Iiva f sama rfki, gjørdist ein tyoandi ideologisk provgrund fyri savnanina av tyska rfkinum, i o ikki altfo gekk so frioarliga fyri se g.

Vestan fyri Tyskland la eitt annao komandi storveldi, io eisini hevoi sftt at strfOast vio. A innara motinum var strfoio at savna og samansjooa ein hop av folki, io hevoi lftio annao til felags enn at tey av tilvild buou a teimum økjum, io skuldu gerast franska rfkio. Eisini her var malio ein tydningarmikil partur av starvinum "at gera bøndur til franskmenn" 10. Mett verour, at f 1789 tosaoi minni enn helmingurin av folkinum f Fraklandi franskt.

Hvat er eittf6lk? Hoast eingin semja er millum altjooa Iøgfrøoingar og onnur serkøn um, hvussu hugtakio folk skal skilmarkast, og h6ast fatanin tykist at vera ymisk fra mali til mal sum vit sou omanfyri, er tao kortini f høvuosheitum semja um hvørjar fortreytir mugu vera til staoar, fyri at ein avlsur hopur av einstaklingum kann metast at vera eitt folk.

f einari grein fra 1981 um etniskar og politiskar tjooir f Evropa11 eru fortreytirnar lystar soleiois: Neyougt er vio einum avlsum landaøki, at folkio byr f einum avlsum rfki (ella hevur eina avfsa serliga politiska serstøou), hevur egio mal, mentan og søgu. Hesar fortreytir, io kunnu vera tilstaoar f størri og minni mun, og ikki neyoturviliga mugu vera loknar til fulnar, veroa vanliga nevndar objektivar. Afturat hesum krevst ein felags vilji til at vera eitt folk. Hendan sonevnda subjektiva treytin er avgerandi, og er hon lokin, ger minni, hvat grannatjooir ella heimsamfelagio halda. Hendan lysingin svarar væl til vanligu fatanina millum tey flestu, sum gjøgnum tfoinahava fingist vio at granska og skriva um evnio.

Ein ogviliga vfttgangandi subjektiv skilmarking varo sett fram av franska søgumanninum Joseph Ernest Renan f 188212, helst avirkao av fronskum

10 Eugene Weber: Peasants into Frenchmen: The Modernization of Rural France, 1870- 1914, 1976.

11 J araslav Krejci & Vitezslav Velimsky: Etnic and Political Nations in Europe f John Hutchinson & Anthony D. Smith (ed): Ethnicity, Oxford University Press, 1996.

12 Joseph Ernest Renan: Quest-ce qu"une nation? Her endurgivio eftir Uffe Østergård: Nationale og etniske mindretal f Nils V ollertsen ofl (ed.): Nation og mindretal, Forlaget Historia, 1993.

1 FLR (2001) 64


hevndarhuga eftir missin av Alsace-Lorraine til Tyskland f krfgnum vio Preussen f 1870.

Eftir at hava sett spurnartekin vio, hvf eitt nu Sveits vio sfnum trimum malum, tveimum religi6num og trimum ella fyra f6lkasløgum verour viourkent sum ein tj6o (her at skilja sum "politisk tj6o" ella rfki), meoan Toscana, h6ast ikki fongt vio tflfkum syndrandi eginleikum, ikki verour viourkent sum ein tj6o, setir hann fram hesa skilmarking av, hvat ein tj6o er: "Eitt tollsamband er einki fedraland. Ein tj6o er ein sal, ein andalig frumregla. Ein tj6o er ein altfevnandi samhugur, myndaour av teimum royndum og ofrum, iO fortfOin hevur borio vio sær, og sum tj6oin er fus at bera f ko man di tfoum. Tilveran sum tj6o er e in daglig f6lkaatkvøoa".

Hetta sj6narmioio, io leggur allan dentin a tann subjektiva tj6oarviljan, varo t6 ikki alment viourkent. Krøvini til at viourkenna ein einstaklingah6p sum eitt f6lk, eru framvegis, at avfsir objektivir veruleikar eru tilstaoar saman vio tj6oarviljanum, h6ast ymiskt er, hvussu n6gvur dentur verour lagdur a hesar veruleikar hvør sær.

Fyrri heimsbardagi og F6lkasamgongan Hugmyndin um f6lk, tj6o og tj6oarrættindi st6o sfna sveinaraynd a altj6oa pallinum eftir fyrra heimsbardaga, ta amerikanski forsetin W oodrow Wilson, umbooandi mattmiklastu vinnaratj6oina, fekk møguleika at royna sfnar hugsj6nir um sjalvsavgeroarrætt tj6oanna f verki. Hetta var, ta evropakortio skuldi teknast av nyggjum, og tey tapandi st6rveldini Eysturrfki-Ungarn, Tyskland og Ottomanska rfkio v6rou sundurlimao eindir, io vinnararnir hildu vera meiri h6skandi og minni vandamiklar.

Her skal spurningurin um sjalvsavgeroarrættin ikki veroa viogjørdur utum tao, sum neyougt er til tess at lysa støouna hja sigurharrunum til tey mongu f6lkini og b6lkarnar, io mettu seg sum egin f6lk, og sum nu s6u ein møguleika vera fyri atvinnasær rættindi samsvarandi 13 .

13 Innihaldio f hugtakinum sjalvsavgeroarrætti tj60anna er lyst soleiOis f teirri felags grein l f teimum baoum mannarættindasemingunum fra 1966, io er solj6oandi: "Allar tj6oir hava sjalvsavgeroarrætt. ViO heimild f hesum rætti hava tær frftt at taka avgero um stj6rnarligu støou sfna og frælst at fremja buskapar-, almannaog mentanarmenning sfna". T6 er 6semjan stor um veruliga innihaldiO f hesum rætti, og hvussu langt hann røkkur, og f hesi greinini er ikki høvi at greiOa gjøllari fra hesum.

1 FLR (2001) 65


Aoalmalio hja Wilson vio læruni um sjalvsavgeroarrættin var f størst møguligan mun at skapa samsvar millum tjoo og rfki 14 . Å altjooa motinum bar hetta vio sær fyra avleioingar. f fyrsta lagi skuldi hvørt folk hava rætt at kj6sa sær sftt egna stjornarlag. f øorum lagi skuldi Evropa umskipast vio tjooskaparligum krøvum sum grundarlag. Harnæst skuldu landamørk bert broytast vio fyriliti fyri tj6oskaparkrøvum, og endiliga skuldu hjalandakrøv loysast a tjooskaparligum grundarlagi.

Ta hesi sjonarmioini skuldu førast ut f lfvio vfsti tao seg, at undirtøkan fra hinum sigursharrunum gjørdist so sum so, og tær sømdir, io vorou givnar ynskjunum hja tjøldini av umbooum fyri tey n6gvu f6lkasløgini f Evropa, io mettu seg at hava verio fyri kugan, og sum nu sou ein møguleika at faa uppreisn, voru sera ymiskar15 . Tao, sum hevur serligan ahuga f okkara sambandi, er hvussu hugtøkini folk og tj60 kundu faast at sampakka vio lyftio um sjalvsavgeroarrættin. Hvør skuldi hava hendan rætt, og hvussu skuldu tey folkini, io fingu hendan rættin, skilmarkast? Skuldi høvuosdenturin leggjast a tey objektivu eyokennini, io vorou nevnd omanfyri, landaøki, mal, mentan og søgu, og hvørji av hesum eyokennum skuldu hava mest at siga? Ella skuldi viljin hja viokomandi einstaklingabolki til at vera eitt egio folk vera avgerandi?

Tao vfsti seg eisini, ta heimurin, og tao vil f hesum sambandi siga Evropa, skuldi umskipast eftir fyrra heimsbardaga, at "folkakrøvini" f flestu førum mattu vfkja fyri storveldapolitikkinum. Tey einastu "f6lkini", io fingu egin rfki, voru P6land, Chekkoslovakia og tey try Baltalondini Estland, Lettland og Litavia. Hini "folkini" mattu lata sær lynda vio serligum minnilutaskipanum, ætlaoum at verja tey moti yvirgangi fra stjornunum f teimum rfkjum, tey endaou f. Hendan minnilutaverja varo staofest f teimum ymisku frioaravtalunum, io Folkasamgongan skuldi hava eftirlit vio. f hesum avtalum varo dentur lagdur a verju av mali og øorum mentunareyokennum hja hesum folkum, io nu endaou sum minnilutar. At hesi nystovnaou rfkini f roynd og veru høvdu fleiri folk innan sfni

14 Michla Pomerance: SeJf-Determination in Law and Practice, Martinus Nijhoff Publishers, 1982. Antonio Cassese: SeJf-Determination of Peoples, Cambridge University Press, 1995.

15 Hansara egni uttanrikisrailharri, Robert Lansing, hevili ikki n6gv gott at siga um ætlanirnar hja Wilson, sum hann skyrdi "dangerous to peace and stability" og legili afturat: "The phrase is simply loaded with dynamite. It will raise hopes which can never be realized", R. Lansing: The Peace Negotiations- A Personal Narrative, 1921. Her tikiil eftir Cassese, nota 14.

1 FLR (2001) 66


landamørk, og at tao ikki gekk so væl via minnilutaverjunum av hinum folkunum, io endaou sum minnilutar, er eitt annao mal.

Vfst hevur verio a16, at f tfOarskeioinum 1919- 1945 varo hugtakio folk bnikt f fimm ymiskum tydningum f sambandi via politisku grundregluna um sjalvsavgeroarrætt: eitt folk, io burturav buoi f einum rfki, har eitt annao folk hevoi valdia (dømi: frar fyri 1920); folk, io buleikaoust sum minnilutar f fleiri londum, uttan at hava nakao land fyri seg sjalvan (dømi: polakkar f Russlandi fyri 1919); folk, sum buoi sum minniluti f einum landi, men sum metti seg sum partur av folkinum f einum grannalandi (dømi: ungarar f Rumenia); folk, io var spjatt millum fleiri rfki (dømi: tyskarar f fleiri evropeiskum rfkjum), og folk, io voru meiriluti f einum landaøki undir fremmandum yvirræoi (dømi: hjalandafolk).

Seinni heimsbardagi og Sameindu tiaairnar Longu meoan , seinni heimsbardagi Ieikaeli sum haroast, kunngjørdu Storabretland og USA, at fremjan av sjalvsavgeroarrættinum skuldi vera eitt av endamalunum, ta skil skuldi faast a eftir Ioknan bardaga. Hendan Stevnan varo avradd av Roosevelt og Churchill f Atlantsyvirlysingini tann 14. august 1941 17 . Hvat var tao fyri folk, io nu skuldu sleppa framat og faa sfn sjalvsavgeroarrætt utintan? Churchill ivaoist io hvussu er ikki. f einari tal u f undirhusinum tann 9. september 1941 booaoi hann fra, at grundreglan um sjalvsavgeroarrætt einans mioaoi fmoti at endurreisa fullveldio, sjalvsavgeroarrættin og tjooskaparlfvio hja teimum statum og tjooum f Evropa, sum nu voru undir "the Nazi yoke" 18 .

Fyrireikingarnar til tann nyggja heimsstovnin, io skuldi avloysa Folkasamgonguna eftir bardagalok, byrjaou f Dumbarton Oaks f 1944, og

'" Karl Josef Partsch: "Fundamental Principles of Human Rights: Selt'Determination, Equality and Non-Discrimination", her tikiO eftir Hurst Hannum: Autonomy, Sovereignty, and Self-Determination. The Accomodation o f Conflicting Rights, University o f Pennsylvania Press, 1990.

17 Joint Statement by President Roosevelt and Prime Minister Churchill, August 14, 1941' har atta grundreglur veroa settar fram viO tf endamali at skapa heiminum eina betri framtfO. Regla eitt sigur, at "they desire to see no territorial changes that do not accord with the freely expressed wishes of the peoples concerned" og regla tvey, at "they respect the right of all peoples to choose the form of government under which they will live; and they wish to see sovereign rights and self government restored to those who have been forcibly deprived of them".

IR Her tikio eftir Cassese, nota 14.

1 FLR (2001) 67


endaligu reglurnar v6rou samtyktar f San Francisco f aprfl - juni 1945. Stovningarsattmali Sameindu tj6oa, sum varo undirskrivaour tann 26. juni 1945, og kom f gildi tann 24. oktober sama ar, er tann fyrsti altj6oa sattmali, io staOfestir sjalvsavgeroarrætt f6lkanna.

Aoalendamal ST eru sambært l. grein f stovningarsattmalanum at uppihalda altj6oa frioi og trygd, at menna vinarligt samskifti tj6oa millum via grundarlagi f viroing fyri javnrætti f6lka millum og sjalvsavgeroarrætti teirra, 19 umframt at taka onnur h6skandi stig at tryggja heimsfrioin og faa f lag altj6oa samstarv um loysn av altj6oa trupulleikum.

Undir fyrireikingunum av sattmalanum varo gjørt vart via, at tao kundi vera Vandarnikia at byggja vinaflag tj6oa millum a sjalvsavgeroarrætt hja f6lkum, sum eisini tyoir uppa, at vanlig fatan var, at hugtøkini folk og tj6o ikki høvdu somu merking20. Nevndin, io arbeiddi via oroingunum av sattmalanum, fekk til vega eina fragreioing um merkingina av avlsum oroum, io v6ru mett av st6rum tydningi, m.a. orounum "state", "nation" og "people". Tey v6rou lyst a hendan hatt. 21

State: The word "state" is used .... to indicate a definite political en ti ty.

Nation: The word "nation" is used ... for the most part in a broad and nonpolitical sense. In this non-political usage "nation" would seem preferable to "state" since the word "nation" is broad and general enough to inelude colonies, mandates, protectorates, and quasi-states as well as states. lt also has a poetical flavour that is lacking in the word "state".

People(s): No difficulty appears toarise from the use of the word "peoples" .... whenever the idea of "all mankind" or "all human beings" is to be emphasized. The word "peoples" thus occurs only in the Preamble, in Article l, paragraph 2, and in the old Article 58, outlining the purposes of the Beonornic and Social Council22 ..... The question was raised in the Coordination Committee as to whether the juxtaposition of "friendly relations

19 A enskum: "To develop friendly relations among nationsbasedon respect for the principle of equal rightsand self-determination of peoples ... " (tant her).

211 Ein lysing av forarbeiounum til grein l f ST sattmalanum er at finna f The Right to Self-Determination, Study prepared by Aureliu Cristescu, United Nations, 1981.

21 Cristescu, nota 20. 22 Grein 55 f endaliga sattmalanum, har eisini hugtakio "self-determination of

peoples" kemur fyri.

1 FLR (2001) 68

Halgir Winther Poulsen: Eru Føroyingar Tj60?

among nations" and "self-determination of peoples" is proper. There appears to be no difficulty in this juxtaposition since "nations" is used in the sense of all political entities, states and non-states, whereas "peoples" refers to groups of human beings who may, or may not, comprise states or nations.

Cristescu leggur dent a at finna fram til eina Skilmarking av hugtakinum "people(s)", io hevur so storan tydning f ST stovningarsattmalanum og seinni ST sattmalum og samtyktum. Hann heldur tao kortini vera nyttuleyst, og ennta skeivt, at rokna vio, at semja skal kunna veroa fingin um eina skilmarking, io fær almenna undirtøku og kann veroa nytt f øllum altjooa viourskiftum. Hann heldur, at nøkur avgerandi eyokenni eiga at veroa havd f hugaf hvørjum serstøkum føri, ta tao er neyougt at gera av, um ein avfs folkaeind kann sigastat vera eitt folk, io er ført fyri at njota og utinna rættin til sjalvsavgeroar. Cristescu kemur til hesa niourstøou:

(a) The term "people" denotes a social entity possessing a clear identity and its own characteristics;

(b) It implies a relationship with a territory, e ven i f the people in question has been wrongfully expelled from it and artificially replaced by another population;

(c) A people should not be confused with ethnic, religious or linguistic minorities, whose existence and rights are recognized in article 27 of the International Covenant o n Civil and Political Rights23 .

Avriggingin av hjalandaveldinum Hvørji voru nu tey folk, io komu at njota agooarnar av virksemi Sameindu tjooa? Ta stuttu tfO, tao eydnaoist Folkasamgonguni at virka nøkulunda til munar, v6ru tao fyrst og fremst tj6oskaparligir og aorir minnilutar f Evropa, io roynt varo at verja vio trygdarreglum f teimum frioaravtalunum, io gjørdir v6rou undir yvirumsj6n av F6lkasamgonguni.

23 Grein 27 er solj60andi: "f rfkjum, har sum tj60skaparligir, atn1naoarligir og malsligir minnilutar eru, ma teimum, io hoyra slfkum rninnilutum til, ikki veroa noktaour rættur til f felag vio aorar limir f b6lki sfnum at nj6ta mentan sfna, at jatta og inna tnigv sfna ella at nyta sftt egiO tungumal". Teir baoir ST semingarnir fra 1966 um avikavist borgaralig og stj6rnmalalig rættindi og buskapar-, almannaog mentanarrættindi eru til skjals a enskum og f føroyskari tyoing f Heimsyvirlysing Sameindu tj6oa um mannarættindi fimti ar, Amnesty International, Føraya deild, 1998.

1 FLR (2001) 69


Gongdin f Sameindu tj6ounum gjørdist heilt øorvfsi enn io hvussu er tey st6ru vestanveldini høvdu roknao via. Try politisk sj6narmio gjørdu seg sum fra Ieia galdandi um tulkingina og utinningina f verki av teimum tveimum grundreglunum f grein l, stk. 2 f ST sattmalanum um a vikavist vinadig viourskifti tj6oanna millum og sjalvsavgeroarrætti f6lkanna.

Sosialistisku londini løgdu aheroslu a avkolonisering, og f hesum fingu tey sum vera man undirtøku fra londunum f trioja heiminum. Vestanveldini hinumegin, sum fmillum sfn taldu fremstu koloniveldini, førdu fram, at grein l f ST stovningarsattmalanum einans var at skilja sum eitt 6bindandi stevnumio fyri virkio hja ST. Sum kunnugt sigraoi fyrra sj6narmioio, men tao vfsti seg skj6tt, at tey folk, io sambært sjalvsavgeroarrættinum skuldu havt krav um tj6oarfrælsi, fingu 6gviliga ymiskar sømdir.

Tao v6ru einans 51 !ond, io gjørdust stovnandi limir f ST. Ta sekstiarini v6ru at enda, v6ru limalondini uml. 130, og av hesum v6ru eini 40 fyrrverandi hjalond24• Men fa, fyri ikki at siga eingi, av hesum "nylondum" v6rou stovnao via atliti at f6lksins ynskjum, skilt a tann hatt, at hvørt folk fekk sftt rfki. Tey meira ella minni tilvildarligu hjalandamørk, io v6ru sett av gomlu hja!andaveldunum f Evropa, gjørdust eisini mørk millum nyggju londini, h6ast urslitiO f flestu førum varo, at londini gjørdust fleirtj6oarfki, ella at folk meira og minni tilvildarliga v6rou lutao sundur millum fleiri rfki. Hetta sæst eina best via at hyggja at teimum mongu sn6rabeinu landamørkunum f Afrika25 .

Tey f6lkini, io ikki v6ru so "heppin" at kunna grunda sfni tjaClarkrøv a hjalandastøou, fingu lftla og onga undirtøku fra Sameindu tj6ounum. Sovjettsamveldio og vestanveldini høvdu ongan ahuga f at stuO!a uppundir f6lkakrøv um frælsi, ta tao raddi um folk innan teirra egnu rfkismørk, og tao sama gjørdi seg galdandi fyri USA, io hevoi ein h6p av indianskum f6lkum a sfnum !andaøki. Ein roynd at verja hendan sj6nska 6javna millum hja!andaf6lk og onnur folk var tann sonevnda "salt-water theory", io setti

24 Peter Malanczuk: Akehurst's Modem Introduetion to International Law, Routledge, 1997.

25 Tey nystovnaou rfkini f Afrika t6ku undir vio at varoveita hesi landamørk, sf Charter of the Organization of African U ni ty samtykt f 1963, Art. 11(1), io m. a. staOfesti "the territorial integrity" hja limalondunum.

1 FLR (2001) 70


fram tao sj6narmioio, at sj6gvur matti vera millum miaveldia og tao f6lkio, io kravdi sjalvræoi26 .

Gongdin f ST Sum fra Ieia gjørdist munurin millum hjalandaf6lk og onnur f6lk alt sj6nskari f verki, h6ast tær samtyktir, io aoalfundur Sameindu tj6oa gjørdi, og teir altj6oa sattmalar, io samtyktir v6rou undir fyriskipan Sameindu tj6oa, ikki altfO gjørdu mun f oroum.

Tann 14. og 15. desember 1960 samtykti aoalfundurin tvær tydningarmiklar yvirlysingar um avikavist frælsi til hjalond og f6lk teirra og um frabooanarskyldu sambært grein 73(e) f ST stovningarsattmalanum27 .

H6ast samtykt 1514(XV) f yvirskriftini einans nevnir frælsi til hjalond og hjalandaf6lk, staOfestir hon sjalvsavgeroarrættin hja øllum f6lkum, men leggur sum flestu aorar ST samtyktir dent a, at tao er f strfo vio ST sattmalan at syndra landaøkio hja einum rfki. Her verour sostatt 6beinleiois gjørdur munur a teimum f6lkum, io bugva samantvinnao vio onnur f6lk f sama rfki, og f6lk, io hava egio, vælavmarkao landaøki fyri seg sjalv.

Samtykt 1541 (XV) umrøour beinleiois umveldi, hvørs f6lk ikki hava fingio fult sjalvræoi, og setir upp vegleioandi reglur fyri frabooanir til ST sambært grein 73(e) f ST sattmalanum. Grein 73 aleggur avvaroandi limalondum, io hava abyrgdina av hesum umveldum, at hjalpa teimum at faa sjalvræoi. Samtyktin leggur m.a. dent a, f hvønn mun hesi umveldi eru landafrøoiliga, etniskt og mentunarliga ymisk fra mioveldinum, just nøkur av teimum eyokennum, i o mynda eitt egio f6lk.

f 1966 v6rou teir baoir ST semingarnir um avikavist borgaralig og stj6rnmalalig rættindi og um buskapar-, almannaog mentanarrættindi samtyktir av ST aoalfundinum28 . Semingamir hava eina einslj6oandi grein l, hvørs l. petti er solj6oandi: "All ar tj6oir hav a sjalvsavgeroarrætt. Vi o

26 Sf Wm. Roger Louis: Imperialism at Bay, The United States and the Decolonization of the British Empire, 1941-1945, har sj6narmiili0 verilur skyrt "the salt-water fallacy".

27 GA Res. 1514(XV): Declaration on Granting of Independence to Colonial Countries and Peop1es, 14. desember 1960, og GA Res. 1541 (XV): Principles which shou1d guide Mernhers in determining whether or not an Obligation exists to transmit the Information called for in Article 73(e) of the Charter of the United Nations, 15. desember 1960.

2R Sf notu 23. Semimgarnir komu f gildi f 1976.

1 FLR (2001) 71


heimild f hesum rætti hava tær frftt at taka avgero um stjornarligu støou sfna og frælst at fremja buskapar-, almannaog mentanarmenning sfna".

Fyrireikingarnar til sattmalarnar byrjaou longu f 1950, og osemjan var stor millum luttakaralondini um, hvørt nøkur regla um sjalvsavgeroarrætt skuldi via f sattmalarnar. Tao var aftur Sovjettsamveldio, io heitast talaoi fyri, men to via tf fyrivarni, at rætturin bert skuldi galda fyri hjalandafolk. Vestanveldini, og ta serliga Storabretland, Frakland og Belgia, io høvdu mest at missa f hjalandahøpi, voru fmoti. Endin var, at Sovjett, stuolao av "triojaheimslondum" vann, men to uttan at rætturin skuldi avmarkast til hjalond.

Grundao a forarbeioini og oroalagio f grein I f ST stovningarsattmalanum kemur Cassese til ta niourstøou, at greinin fevnir um (l) alt folkio f sjalvstøougum rfkjum via fullveldi, (2) alt folkio f umveldum, io ikki hava vunnio fult sjalvræoi og (3) folk, io Iiva undir fremmandum hertøkuvaldi 29 .

ST aoalfundurin samtykti f 1970 eina yvirlysing um vinadig viourskifti og samstarv rfkja millum30. Meoan samtykt 154l(XV) leggur høvuosdentin a hjalandafolk, fevnir samtykt 2625(XXV) nogv vfoari og setir upp avlsar grundreglur fyri samskifti rfkja millum via tf høvuosendamali at styrkja og varoveita altjooa frio31 . Hesar grundreglur eru (a) grundreglan um, at øl! rfki skulu halda seg fra at seta fram hottanir ella bruka vald til skaoa fyri landaøkio ella frælsio hja nøkrum rfki, (b) grundreglan um skyldu til ikki at leggja seg utf innanhysisviourskiftini hja nøkrum rfki, (c) grundreglan um javnrættindi og sjalvsavgeroarrætt tjooanna og (d) grundreglan um javnstøou fullveldisrfkja.

Samtyktin endurtekur rættin hja øllum folkum at taka avgero um s1m viourskifti og aleggur ø!lum rflgum skyldu at virka fyri, at rætturin verour framdur f verki. Samtyktin leggur somuleiois dent a, at landaøkio hja einum hjalandi og einum osjalvstøougum umveldi hevur serliga støou samanborio via økio hja mioveldinum og skal varoveita hesa støou, inntil sjalvsavgeroarrætturin er framdur.

2Y Cassese, nota 14. 30 Declaration on Principles o f International La w Concerning Fri end! y Relations and

Co-Operation among States in Accordance with the Charter of the United Nations. GA Res. 2625(XXV), 24. oktober 1970.

31 Sf Pomerance notu 14 og Patrick Thornberry: International Law and the Rights of Minorities, Ciarendon Press, 1991.

1 FLR (2001) 72

Halgir Winther Poulsen: Eru Føroyingar Tj6o?

Felagsskapurinfyri trygdog samstarvi [ Evropa OSCE Gongdin f Sameindu tj6ounum gjørdist tann, at tao serstakliga v6ru hjalandaf6lkini, io v6rou stuO!ao f strfOnum at vinna sær frælsi fra mioveldunum og at stovna egin rfki, meoan einki varo gjørt fyri tey folk, io buleikaoust a sama øki sum meirilutaf6lkio. So hvørt sum hjalondini gjørdust egin rfki, varo so at siga bundio fyri krøvunum hja teimum mongu minnilutaf6lkunum f teimum nystovnaou rfkjunum. Hendan gongdin setti f roynd og veru mark ,millum tvey "sløg" av f6lkum, hjalandaf6lkini og ø li hin i.

Tann l. august 1975 samtyktu umboo fyri 35 !ond f Evropa umframt USA og Kanada Helsingforsskjalio um samstarv og trygd millum londini32. Ein partur av Helsingforsskjalinum er ein yvirlysing um tær grundreglur, io skul u galda fyri viourskiftini Iandanna millum.

Grundregla VIII er solj6oandi: "Tey Iuttakandi rfkini fara at viroa javnrættindi tj60anna og sjalvsavgeroarrætt teirra, fara altfO at bera seg at samsvarandi endamalunum og grundreglunum f stovningarsattmala Sameindu tj60a og viokomandi reglum f altj6oarætti, teimum froknaoum, sum viovfkja verju av landaøkjum rfkjanna.

Vio heimild f grundregluni um javnrættindi tj6oanna og sjalvsavgeroarrætti teirra hava allar tj60ir altfO rætt til, f fullum frælsi, ta tær vilja og sum tær ynskja tao, at taka avgero um sfna innaru og ytru politisko støou, uttan uppflegging uttaneftir og eftir egnum ynski at fremja politisku, buskapar-, almannaog mentanarmenning sfna.

Luttakandi rfkini endurvatta alheimstydningin tao hevur fyri menningina av vinarligum viourskiftum teirra millum og millum øll !ond, at javnrættindi tj6oanna og sjalvsavgeroarrættur teirra veroa vird og utint til muns."

Her hav a vi t eina samtykt, har ø li evropeisk rfki vatta, at " ... all ar tj6oir altfO hava rætt til ... ta tærviljatao ... at taka avgero um sfna ... politisko støou".

32 Final Aet of the Conference on Security and Co-Operation in Europe. Felagsskapurin OSCE (upprunaliga CSCE) byrjaoi sum ein røo av meira og minni 6formligum fundum um trygdarspurningar og onnur mal av tydningi fyri frio og samstarv, heruppf sfnamillum vapnaeftirlit. f 1996 v6ru limalondini 55, teirra millum øll evropeisk !ond, USA, Kanada og tlmm fyrrverandi sovjettisk lyoveldi.

1 FLR (2001) 73


Her skuldi eingin munur verio a f6lkum, og samtyktin kann io hvussu er ikki vera ætlao til verju av hjalandaf6lkum. At tflfk funnust f Evropa f 1979, høvdu stj6rnirnar f Evropa neyvan vattao. Men hesin eftir oroalj60inum at døma 6avmarkaoi og ævigi rættur, verour kortini reioiliga skerdur, ta tann tronga skilmarkingin av hugtakinum folk, io OSCE londini tykjast samd um, verour havd f huga. Sambært Cassese sæst av forarbeiounum til samtyktina, at semja var um, at tj6oskaparligir minnilutar skuldu ikki nj6ta nakran sjalvsavgeroarrætt, og at einans alt f6lkio f fullveldisrfkjum skuldu hava hendan rættin33 .

At hetta eisini tykist at vera almenni politikkurin hja Evropeiska Samveldinum sæst av støouni hja hesum londunum til gongdina f Jugoslavia. f september 1991 samtyktuES londini at seta eina geroarnevnd av framstandandi altj6oa løgfrøoingum at taka avgeroir f 6semjum, io v6rou lagdar fyri nevndina og at raogeva felagsskapinum f løgfrøoiligum ivamalum34 .

f januar 1992 svaraoi nevndin solj6oandi spurningi fra serbisku stj6rnini: "Hevur serbiska f6lkio f Kroatia og Bosnia-Hersegovina sum eitt av f6lkunum f Jugoslavia sjalvsavgeroarrætt?". N evndin svaraoi, at hetta f6lkio hevoi øll rættindi, io altj60arættur heimilaoi minnilutum og etniskum b6lkum, og at einstaklingar, io hoyrdu til hesar minnilutar, høvdu rætt til at kj6sa sær sfn tj6oskap35 . Hetta svario tykist meira enn løgio, ta havt verour f huga, at nevndin f grundgevingunum m.a. vfsti til grein l f semingunum fra 1966, iO sum nevnt omanfyri just er um rættindi hja f6lkum, men leggur afturat, at "vio heimild f hesum rætti kann einhvør einstaklingur velja at hoyra til einvønn etniskan, atrunaoarligan ella malsligan b6lk, sum hann ella hon ynskir"36.

Eru føroyingar tj6o? Hetta var spurningurin, io svarast skuldi, og sum longu varo givio jattandi svar til f innganginum. Var tao ta neyougt vio øllum sfounum fmillum, og teimum fløkjum, io roynt hevur verio at greioa, v6nandi ikki heilt til fanytis?

33 Cassese, nota 14. 34 Matthew C.R. Craven: The European Community Arbitration Commission on

Yugoslavia, 1996. 35 Opinion No. 2, Il. januar 1992. 30 Sf grein 27 f 1966 serninginum, nota 23.

1 FLR (2001) 74

Halgir Winther Poulsen: Eru Føroyingar Tj60?

Hertil er at siga, at vit ofta hava lyndi at gloyma, at heimurin og teir trupulleikar, mong av heimsins f6lkum hava at dragast vio, mangan eru n6gv fløktari, enn vit geva okkum far um. Harafturat kemur, at tao sjaldan ber til at finna einfald svør og einfaldar loysnir a grundleggjandi 6semjum tj6oa og rfkja millum. Tao, sum just nu hendir f støoum sum Jugoslavia, Tetjenia og Israel fyri bert at nevna hesi dømi av mongum, atti at mint okkum a hetta.

Tao er eisini ein alvarslig misskiljing at halda, at allar suoir eru syftar, av tf at tao stendur f fjøld av altj6oa sattmalum og skjølum, at "allar tj6oir hava sjalvsavgeroarrætt". Tflfkar oroingar mugu altfO lesast og skiljast f tf samanhangi, tær eru oroaoar f, og vio fyriliti fyri søguligu og politisku gongdini, tær eru voronar til f.

Grundin til at tao hevur so st6ran ahuga at gera av um ein avtsur einstaklingahopur er eitt folk (tjoo) ella ein minniluti, er sjalvsagt tann, at altj6oarættur veitir folkinum avfs rættindi, sum minnilutarnir ikki hava. Tao er serliga sjalvsavgeroarrætturin, io ger munin. Og ta havt verour f huga, hvussu umstrfddur hesin rætturin er, er ikki ilt at skilja, at nogvir minnilutab6lkar vilja gera galdandi, at teir standa mat sum folk.

Ta spurningurin um føroyingar eru egin tj6o skal veroa svaraour, mugu hesi viourskifti veroa havd f huga. Tey grundleggjandi tj6oareyokennini sambært altj6oarætti eru, sum nevnt omanfyri, serstakt landaøki, egio mal og egin mentan eins og serstøk søga. Harafturat kemur tao subjektiva kravio um ein fe lags vilja til at vera eitt egio folk.

Hyggja vit vio hesum krøvum f huga at føroyska veruleikanum, verour støoan hendan:

Føroyingar bugva a vælavmarkaoum landaøki, fjart fra restini av tf rfki, vit eru partur av. Løgfrøoiliga hava Føroyar fyrndargamla serstøou og hava ongantfO havt fulla logareind vio Danmark. Umsitingarliga hava Føroyar altfo havt serstøou f norska og seinni danska rfkinum. Politiskt er munurin Føroya og Danmarkar millum eyosyndur, bæoi hvat politiskum stovnum og floksbyti viovfkur. Hoast føroyingar f halvtannaohundrao ar hava verio umbooaoir f danska loggavutinginum, hava hesi umboo altfo verio vaJd annaohvørt sum einstaklingar ella

1 FLR (2001) 75


sum umboo fyri føroyskar politiskar flokkar og ikki fyri danskar flokkar. Buskaparliga hevur allar t!Oir verio, og er framvegis, alst6rur munur Føroya og Danmarkar millum. Søguliga hava Føroyar heilt fram til byrjan av 19. øld havt meira til felags via Noregi enn via Danmark, og eisini f nyggjari tfO hevur søgugongdin verio 6lfk f londunum baoum. Malsligi og mentunarligi skilnaourin er eyasyndur via ymiskum tungumalum og øorum tj6oareyokennum. At føroyingar harumframt allar tfOir hava kent seg sum egio f6lk og framvegis gera tao er ein sannroynd, sum eingin man ivast f.

Samanumtikio kann niourstøoan tf ikki vera onnur, enn at føroyingar f fult mat luka krøvini sambært altj6oarætti til at bera tj6oarheiti.

At føroyingar eru so hepnir at bugva fyri seg a so vælavmarkaoum landaøki er helst størsti fyrimunurin samanborio via mong onnur f6lk, io oivao luka flestu av hinum treytunum eins væl og vit37 . Eitt nu kurdar, io uttan iva eru eitt egio f6lk, men bugva spjaddir millum fleiri rfki, hava neyvan storar møguleikar at faa sfni krøv um egio rfki lokin. Sama er galdandi fyri mong folk, io bugva tætt saman via meirilutafolkinum f einum rfki og einki serstakt, avmarkao øki hava fyri seg sjalv.

Fortreytirnar um egio mal, mentan og søgu er neyvan neyougt at viogera. At tær eru loknar man tykjast eyosæo. To skulu nøkur oro veroa søgd um viljan til at vera og framvegis veroa verandi eitt egio f6lk. Renan legoi sum nevnt omanfyri einans dent a hesa subjektivu treytina, sum vit kanska kunnu nevna tj6oarviljan38 , og sum Renan sammetti via einadagliga f6lkaatkvøou. At føroyingar eins og flestøll folk eru 6samdir um mangt og hvat er einki at siga til, men av og a kunnu kanska grundir vera at halda, at vit framvegis eru oyggjabugvar heldur enn landsmenn.

Søguliga man tao vera nærum eindømi millum tjooir, at so st6r 6semja var millum føroyingar um eitt nu malio og tess frama, eins og flaggio fekk somu

37 Føroyingar luka ennta treytina um, at sj6gvur skal vera millum seg og mioveldio (the salt-water theory), ein treyt, io varo uppfunnin fyri at royna at grundgeva munin millum hjålandaf6lk handan hav og onnur f6lk, men sum kortini ongantfO fekk serliga undirtøku.

38 Her verour ikki hugsao um falkaviljan f teirri politisku, f6lkaræoisligu merkingini, at meirilutin ræour, men heldur um ein samfeJdan vilja til at vera ein tj6o, h6ast alt sum skilir, og at gjalda tann prfsin tao kann kosta.

1 FLR (2001) 76

Halgir Winther Poulsen: Eru Føroyingar Tj6o?

lagnu. At bygdir og oyggjar hava hug at draga til sfn sum mest er bara natturligt, men ta tao bar til f n6gv ar hja vælkendum politikara at halda uppa, at okkara landssjukrahus var f Keypmannahavn og ikki f T6rshavn, og ta borgmeistari f meoalst6rum byi uttan m6tmæli fyri faum arum sfOani kundi siga alment, at hann heldur hevoi fario til Danmarkar at søkja sær arbeioi enn koyrt tann halva tfman til grannabyin, er tao ein spurningur, um vit f n6g st6ran mun hava skilt, at tao kann kosta eitt sindur at vera tj6o. Her verour ikki hugsao um strfOio millum by og bygd ella miostaoarøki og utjaoara, tao er vælkent fyribrigdi f øllum Iondum og heilt natturligt, men hinvegin hava vit neyvan rao at gloyma, at prisurin fyri samfeJagio er størri f dag av ov st6rum klandri, tf uppgavurnar eru mangan so st6rar og dyrar, at neyougt er via størri samstarvshuga enn fyrr, ta hvør bygd klaraoi tao mesta sjal v.

H6ast tao kanska hevur meira fmyndarligan tydning at tao eydnaoist at faa egio pass fyri halvthundrao arum sfOani, eiga vit ikki heilt at gloyma at fmyndirnar eisini hava sfn tydning sum tj6oareyokenni. Tao er tf ikki heilt samsvarandi via viljan at veroa verandi egin tj6o, at ein støougt størri partur av f6lkinum, og ta helst ennta ungf6lkinum, sigst at kj6sa sær annao pass, heldur enn at tola teir smamunarligu trupulleikarnar, io sigast at standast av okkara egna passi.

At føroyingar eru egin tj6o merkir f altj6oa høpi, at vit hava tj6oarrættindi, heruppf fyrst og fremst sjalvsavgeroarrætt. Hvat liggur f hesum og hvussu langt hesin rætturin røkkur er eitt annao mal, io ikki verour viogjørt a hesum sinni. Tao er n6gv sagt og skrivao um hetta evnio, og helst er lfka ilt at siga n6gv via avgjørdari vissu um hendan spurningin eins og um so mangar aorar spurningar, ta ræour um altj6oarætt.

1 FLR (2001) 77

Documents

Eru Føroyingar Tj6o? - Fróðskaparsetur Føroya · Eru føroyingar tj6o ... tj61J, io er lyst a hendan hatt: "storur flokkur av folki av somu rot ... do ordain and establish this