Epikong Pilipino El Filibusterismo

7/17/2019 Epikong Pilipino El Filibusterismo

http://slidepdf.com/reader/full/epikong-pilipino-el-filibusterismo 1/32

# # ################>###��

################# ########### ####### #### ### ###� � ��

##��

### # ############### x####bjbj ##################� � � ��

### ## ## ## p############################## ########## ########## ###########� �� ####### ##### ####### ### ####### ####### ####### ####### ###D########### ######� � � � � � � � ��##########################,###E### ########### ##0### ####### ####### ####### #####� � � � � �## ####### ####### ####### #######v ######x ######x ######x ######x ######x ######x� � � � � � � � � �##$###' ## ### ##V### ###################### ####### ####################### ####� � � ɔ �� ### ####### ####### ####### ############## ####### ####### ############### ### ###� � � ��

######* ######* ######* ###### ### g## ####### ####### ####### #######v #########�� #####* ###################################################### #######v ############� � �##* ##############* ###############################################################� �###############* ###### ####### ##### wav ################# ~## ###* ##########� � �� ####b ###### ##0### ######* ####### ######d ## #### ######* #######################� ǐ � � � � � � �######################################################## ############## #######* ##� � �8### ####### #######* ###### ####### ####################################### ######� � � � � �# ####### ####### ###### ######################################* ################� � �� ###################### ####### ####### ####### ###### ####### ####### ####### #####� � � � � � � �########## #### #### ############ #### #### #### #### ####��

#### #### #### #### #### #### #### #### ##### ###### ##�� ##### ####### ####### ####### ####### #############################################� � � � �################## ####### ####### ####### ###� � � �



## ###:#########�

#######################################################################################################################################################################################################################################################################################################################################################################################################################################Biag ni Lam-ang(Epi!ng "!an!%&a amba ng aban )a babain ng "!g

agiian )a La +ni!n a ma mag-a)awang iaa )a pangaang D!n an a am!ngan.ang maapi nang mag)iang ng )angg! )i am!ngan, ni)!b ng /ib! ng "g!/! angna!n a pinaa ang ma/aming aan ni D!n an. &a ai ng gai, ni)!b namanni D!n an ang mga "g!/! pang ipagigani ang mga aan nia. 1indi nanaabai )i D!n an )a anang na!n. 2ng naging baia, )ia a pingan ng !ng mga "g!/!.")iniang ni am!ngan ang anang ana. 2ng )angg! a nag)aia agada )ia na ang pmii ng pangaang Lam-ang a )ia na /in ang pmii ng anangmagiging nin!ng.ang maaman ni Lam-ang ang ma)ai na nanga/i )a anang ama,)mmpa )iang ipagiigani nia i!. &a gang na )iam na bwan pa amang, amaaa), maipn! a maaing aai na )ia. 2aw man )iang paagan ng anangina pang anapin ang banga ng anang ama, a nagpii din )i Lam-ang namaaai).3a)ama nia )a pagng! )a pain ng mga "g!/! a i)ang maiwagangandang, ang angaba/an, a maiwagang a)!. Ba!n /in nia ang anang ai)man ma)a pn!ng )aging. &a !ng ng anang ai)man a madai niang naaba ang mgaabndan a apa/angan. &a ai ng pag!d ni Lam-ang, )ia a naa!g.apanga/ap nia ang mga "g!/! na pmaa )a anang ama na nag)i)ipag)aaw aniiigi/an ang pg! na ! ng anang ama. agpa! )i Lam-ang )a pagaabaa na/aing ang p!! ng mga "g!/!. aia nia ang ! ni D!n an na na)a)a/ang, i)ang aiging awaan.1inam!n ni Lam-ang ang mga "g!/!. 4inawi ng mga"g!/! )i Lam-ang pang )abi nia' wag maad )a ginawa nia a D!n an.&migaw ng b!) aa) )i Lam-ang a naanig ang mga abndan. 2ng inig niangnagaam!n a na/inig ng ma/ami aa' dmaing ang ma/aming "g!/! a pinaanan)i Lam-ang ng aniang mga )iba. 1indi man amang na)gaan )i Lam-ang. angmab)an ng )iba ang mga "g!/! a )i Lam-ang naman ang mi!). 1ing! nia angmaaba niang ia a pa/a amang )iang maaba) ng pn! ng )aging, napinagpapaa nia ang mga naaaban.+mwi )i Lam-ang )a aban. aig! )ia )a"!g 2mb/aan )a !ng ng mga daaga ng /ib. Dai )a dngi) na nanggaing a

Lam-ang, namaa ang mga i)da )a "!g 2mb/aan a nag)ia!n ang mga iga aaima)ag )a pampang.5aap!) mamainga a gmaa na )i Lam-ang )a pagng! )a3aanian pang manigaw )a i)ang diag na nagngangaang "n6) 3ann!an. 3a)ama niLam-ang ang anang maiwagang andang a maiwagang a)!.&a daan pang! )a3aanian a naaaban nia ang igan6ng )i &ma/ang. 4inaipan ni Lam-ang )aangin )i &ma/ang a i! a )inaipadpad )a iapi!ng bnd!.&a aanan nina "n6)a ma/aming a!. 1indi napan)in )i Lam-ang. 7ma! ang maiwagang a)! ni Lam-ang.abwa ang baa. 7mia! ang maiwagang andang. 5ing ma! ang baa.apan)in )i Lam-ang."pinagapa ng andang a a)! ang aniang anin. ai)paa)aan ni Lam-ang )i "n6). 1indi naman m! ang mga magang ni "n6) ngmagbibiga )i Lam-ang ng pani ! biga-aa na apana ng aamanan nina "n6).agpadaa )i Lam-ang ng daawang ba/!ng pn! ng gin! a na)iaan ang mgamagang ni "n6).&i "n6) a )i Lam-ang a iina)a nang ma/anga a ma/inga )a

)imbaan. 4agaap!) ng a)aan, biang pagpad )a agaian ng mga a! )a3aanian, aiangang mangi )i Lam-ang ng mga i)dang /a/ang. aiiniinia niLam-ang na ma mangaa/i )a ana. a )ia a maaain ng paing b6/aan."pinagbiin ni Lam-ang ang dapa gawin )aaing mangaa/i i!.&i Lam-ang a)mi)id na )a daga. aain )ia ng b6/aan. &inn!d ni "n6) ang biin ni Lam-ang."pina)i)id nia ang mga b! ni Lam-ang. 7inip!n i! a inapan ng )aa ni "n6)."ni-ian ng maiwagang andang a maiwagang a)!. 7mia! ang andang ama! ang a)!.aang an-an!' mi!) ang mga b!ng ma aip na )aa.agbang!n )i Lam-ang na pa/ang bag!ng gi)ing )a maimbing na pagaa!g.agaap)i Lam-ang a )i "n6). 3aniang niaap din ang a)! a andang. 2 nama )iangmaigaa )a maabang pana!n.Bida)a/i(Epi!ng 5indana!%2ng 6pi!ng Bida)a/i ng



3amindanawan a nababaa )a i)ang /!man)ang 5aa. 2!n )a aniang paniniwaa,pang maga ang ba ng a!, i!' pinaaagaan a iniingaan ng i)ang i)da,a!p, aaman ! ng pn!nga!.2ng )aa)a ng Bida)a/i a gani!:2ng aa/ian ng36mbaa a naiigaig dai )a i)ang dambaang ib!n. 2ng ib!ng i! amapamin)aa )a mga pananim a maging )a ba ng a!. 2ng ib!ng i! a ang ib!ngga/da. 3apag dma/aing na ang ga/da, mabii) na nagaaban ang mga a! pangmagag! )a mg ngib. 7a! na a! )ia )a ib!ng ga/da paga' i!' main nga!.&a pagaaban ng mga a!, nagaiwaa )a pagab! ang )an a )ana ng

36mbaa. 2ng )ana ng 36mbaa a nagdadaana! n!!n. &a ai ng a! anai)iang nia ang )angg! na baba6 )a ma abi ng i!g. Dai )a maaing a! apagai! naiwan nia ang )angg! )a banga )a i!g.5a naap! naman ng )angg!.&ia a )i Dia/a, i)ang mangangaaa ma )a abiang aa/ian. 3anangpinagaman a iniwi )a baa ang )angg!. "in/ing nia i!ng ana. 4inangaanannia ang )angg! ng Bi)a/i. 1abang maai )i Bida)a/i a a! pang gmaganda.5aigaa )i Bida)a/i )a piing ng anang naiiaang magang.&a aa/ian ng"nd/ap/a, ang )ang 5!ngind/a a daawang a!n pa amang a)a a Lia &a/i.5apanibgin )i Lia &a/i. aaa! )iang mibig pa )a ibang baba6 ang )an.3aa agi niang iinaan!ng )a )an, ng )ia' maa ni! na )a)agin namanng )an ng : 9maa na maa a )a ain.9 1indi pa /in na)i)iaan ang magandanga)awa ng )an. 3aniang iinan!ng na min)an )a )an: 91indi m! aa a!maiman ng ma maia ang igi na maganda a)a ain9 2ng naging g!n ng&an a: 93ng igi na maganda pa )a i!, ngni iaw ang pinaamaganda )aaa.9 ag-aaa ang )ana na baa ma a! pang maganda )a ana a i! amaia ng )an. 3aa' a/aa/aang in)an nia ang maapa niang mga abig na)ai)iin an aa/ian pang maaman ng ma baba6ng igi na maganda )a )ana.aia ng mga aan ni Lia &a/i )i Bida)a/i a )ia a igi na maganda a)a aLia &a/i."nanaaan ng &ana )i Bida)a/i )a paa)! pang diman! a gagawingdama ng )ana. gni pag)api d!!n, )i Bida)a/i a iim na iin!ng ni Lia&a/i )a i)ang )iid a d!!n pina//)aan.ang indi na maii) ni Bida)a/i ang mgapagpapa/)a )a ana, )inabi niang nin ang i)dang gin! )a aamanan ng anangama. 3apag a/aw i!' ipinawina) a Lia &a/i a )a gabi' ibinabai )abig a indi magaa!n )i Bida)a/i a mamamaa. 4maag )i Lia &a/i. 3inania ang i)dang gin! a pinawi na nia )i Bida)a/i.")in! nga ni Lia &a/i angwina) ng gin!ng i)da )a a/aw a ibinabai )a big ng gabi. 3aa' )iBida)a/i a naab/! ng a/aw a ming nabba )a gabi. ag-aaa )i Dia/a

na baa ang paain )i Bida)a/i. 3aa nagpagawa )ia ng i)ang magandangpaa)! )a gba a d!!n nia iini/a nang mag-i)a )i Bida)a/i.")ang a/aw, ang&an 5!ngind/a a nanga)! )a gba. aia nia ang i)ang magandang paa)!."!' naapinid. 4inii niang b)an ang pin!. 4ina)! nia ang mga )iid.aia nia ang i)ang napaagandang baba6 na na!g. "! a )i Bida)a/i. 1indinia magi)ing )i Bida)a/i. +mwi )i &an 5!ngind/a na indi naa)ap )i Bida)a/i.Bmai ang )an inaba)an. agina )ia anggang gabi. 3inagabian naba)i Bida)a/i. aa)ap )ia ni &an 5!ngind/a. "pinagapa )i Bida)a/i ang mgaginawa ni Lia &a/i. ;ai na gai ang )an. "niwan nia )i Lia &a/i )a paa)!a agad niang pinaa)aan )i Bida)a/i. &i Bida)a/i na ang naging /6na.&amanaa,paga/aan ng ma/aming a!n ang na na mga magang ni Bida)a/i a maaimi nangnanini/aang mi )a 36mbaa. aga/!!n pa )ia ng i)ang )ping. "!' )i&inapai. ang pmna )a 36mbaa ang i)ang ana ni Dia/a a naia nia )i

&inapai, ana ng )an a )ana ng 36mbaa.&i &inapai a amang-ama )iBida)a/i. 3inaibigan ni! )i &inapai a ibinaia ang apaid niang )i Bida)a/i)a amang-ama ni &inapai. "inan!ng ni &inipai )a mga magang ng waa)iang apaid na nawawaa )a ania. 4ina)ama ng ama )i &inapai )a "nd/ap/a.ang magia )i Bida)a/i a )i &inapai a apwa )ia nangiaa) dai )a )iangdaawa a magamang-magama. an!n ng &an ng 36mbaa ang nawawaaniang ana na )i Bida)a/i. aaman ng )an ng "nd/ap/a na ang anangpinaa)aang )i Bida)a/i a i)a paang na na p/in)6)a."ba!n(Epi!ng Bi!an!%2!n )a )aa)a ni 4a/i !)6 <a)a ! )a na/inig niang w6n! ng i)ang�manaaba na mang-aawi na )i <adgn!ng, ang 6pi!ng "ba!n a ng! )aabaanian ng a!ng magigiing na aai ng "ba!n na )ina Ba!g, 1andi!ng, a



Ban!ng. "ba!n ang maandang pangaan ng Bi!.&i Ba!g a naa/aing )a painng "ba!n dai )a paggi) nia )a i)ang maaing bab!-/am!. &ia' nanggaing pa)a pain ng Baawa/a. 5aaman ang pain ng "ba!n a d!!n na )ia nani/aan. &iaang iniaang a/i ng "ba!n. aging manad ang pamma ng mga a!. &bai maming inaaan ang mga a!, i)ang maai a mapamin)aang bab!-/am! na wing)ma)api ang gabi a namimin)aa ng mga pananim. &i Ba!g a maanda na pang maiaban. 7inngan )ia ng anang aibigang )i 1andi!ng.4inamnan ni1andi!ng ang mga aai ng "ba!n pang aniang ipin ang mga dambaang

bwaa, mababangi) na ama/aw a miipad na mga paing a mga aimaw na maainng a!. apaa nia ang mga i! maiban )a i)ang 6nganadang naapag-aan!ngmagandang daaga na ma maami) na inig. "! a )i =/i!. 7m!ng )i =/i! )apagip! ng iba pang mga ma)a)amang a!p )a "ba!n.aging paapa ang "ba!n. 2ngmga a! a mnad. 7in/an nia ang mga a! ng maa!) na pag)a)aa. 2ng mgapiing aan ni 1andi!ng a m!ng )a anang pamamaaa a pag/! )a mga a!ng ma/aming baga.2ng )i)6ma ng pag)a a iin/! ni &/a. "in/! ni Dina!ng4anda ang paggawa ng paa! na "ad a ng iba pang agamian )a pag!.&i1ab!n naman a nag/! )a mga a! ng pagabi ng 6a. &i ;inan!ng a gmawa ngana-naang banga, ng a/a/!, ia a iba pang a)angapan )a baa.aging a!ngmanad a ma)agana ang "ba!n. &bai ma i)ang aimaw na namang )mip!. "! aaaaing a! a aaaing a!p. &ia )i ab. agagawa niang ba! ang mga a!! a!p na anang ma6ngan!. 5a nagangang pmaa )a ana )bai )inamangpaad na naging ba!. abaiaan i! ni Ban!ng a iniand!g nia ang )a/ii a1andi!ng pang )iang pmaa a ab.aaman ni Ban!ng na )a a/aw a !g na!g )i ab. 3ania i!ng pinaa abang na!g.agai ang Di!) )a ginawangpaa)i na pagpaa a ab. Diman!, ma)ama man )i ab, dapa a binigan ngpagaaa!ng magangg! )a )a/ii ni!. 4ina/)aan ng Di!) ang "ba!n )apamamagian ng i)ang napaaaing baa.a)i/a ang mga baa a pananim. an!d angma/aming a!. aaiga) amang ang iang naaaa )a a! ng maaaa) nabnd!. ang mai ang big, iba na ang an! ng "ba!n. agpanibag!ng ba angmga a! nga!n a )a pammn! ni Ban!ng.2g(Epi!ng 5an!b!%2ng pinanggagainganng abaan ng mga "ian!n a pang!ng!6a ng )6/a. "pinapai nia ang )6/a )amga 5!/!, )a aniang mga pangnaing pangangaiangan ad ng paa, a)in aa)a. aga/!!n ng di pagaanawaan )i 2g a ang da ng mga 5!/! dai )apagaaang nia ng i)ang daang amba ng )6/a. +pang maiwa)an ang madg!ngabanan, )i 2g a ang aniang pamia a mai) )a 2man a pmna ng "ian.

gni indi aaaan ng mga 5!/! na mama )ia ng paapa. &inndan nia ang mgai! pang paain )ia a ang anang pamia. Lmaban )i 2g a ang anangpamia ng b!ng apang a maba) na pana! )a aban )a mga 5!/!. 4agaap!) ngagmpa a nai)ip ni 2g na i)anin ang "ian a pmna ng Bnd! ng 4inaman.D!!n a naga! )ia ng mga baa )a paanan ng bnd!.")ang a/aw a pmna )i 2g)a bnd! ng &andawa pang mangi ng bab! /am!. +mwi )ia na daa ang anangi abang ang anang apaid na aai na )i L!n! a mga apaid na babaing )ina?ambngan a "wagan a naaanap ng p! pan. 1inai nia ang bab! /am! ap! pan )a ania a )a aniang mga aipin.9Bai aaw m!ng ma ng a/n6a p! pa/a )a i!, a )a i!ng a)awa )a 2man, Bana9 an!ng ni 2g )aanang apaid na aai. 2ng a)awa ni Bana na )i 5ngan a naiwan )a 2man)apaga naga/!!n i! ng 6!ng.1indi pmaag )i Bana )a id6a. agb!na/! naamang )i L!na na pmna )a 2man daa ang a/n6 a p! pa/a a 5ngan. ang

maa/inig )ia ng maaa) na b!)6) na nag)a)ab a 5ngan na anggapin na angim!/aidad )a pamamagian ng pagain ng mga di!).ang bmai )i L!n! )a4anaman, )inabi nia a 2g a Bana ng an! ang na/inig. ai) ni Bana namaia )i 5ngan ngni pinigian )ia ni 2g. Bag) a binaga) ni 2g ang daanpababa ng 2man pang maia )i 5ngan ngni i na ang aa. 4mna na )i5ngan )a angi. 2ng nai/a amang a i)ang gin!ng baa. 2 nang bmai )ia )a4inaman, iniwan niang mi ang ga/ a nagpna )a 7igangdang. gni indinia naia ang apaapaan )a 7igangdang. apaa/aming aawa ang nagpapaai) )aania )a 7igangdang. 2 ai an!ng gawin nia a indi nia maa! ang aaban.ang' dmaing ang pang-apa na a/aw ng paiipagaban a mapi ang anangbaang ana na )i 7anagaw.94aagan m! a!ng @maban, ama,9 )abi nia.9gni



napaabaa m! pa, ana,9 )inabi nia /i!.95a/ai nga a baa a! ngni a! amaain!, ama,9 pii ni 7anagaw. 1ma! a a nawa a ngan. a ng mgadi!). "ngaan m! ang )a/ii m!A2 mai) na )i 7anagaw pang pmna )a abanan.2 naa! nia ang mga aaban.ai) ng pinn! ng mga aaban na maa)a )i 7anagaw)a ana ni!ng baba6 na )i B-an!n ngni manggi i! dai napaabaa pa nia.+mab! )i 7anagaw )a baan ng Baa!n a iniiga) ang baan aban )a mga aawa.4inaa nia )i Bagii, ang ana ng pinn! ng mga aawa ng Baa!n. ai) ng dang Baa!n na ipaa)a ang anang ana na )i 4anigan a 7anagaw ngni indi

pa i! anda na mag-a)awa. 2 nang bmai )i 7anagaw )a 7igangdang a nagpna)i 4anigan )a 7igangdang, nagng! )i 4anigan )a ana. &inabi ni! a 2g nanai) ni!ng paa)aan )i 7anagaw. &mang-a!n-)i 2g a iina)a )ina 7anagaw a4anigan.&a abiang da!, indi migi ang pag-aa6 )a )ambaaan ni 2g.4amin)an-min)an a ma/!!ng mga aawa na maaa6 )a mga pamaanan a pinapaaang mga a! a mga a!p ni 2g. gni maanda na pang maban )i 2g. +pangaabanin ang mga aawa, nag)! )i 7anagaw ng bai na a)ing iga) ng m6a na)a aa) a indi maigaaw ng angin. 4agaap!) a inaaban nia ang mga aawaa maba) na pana!. gni indi pa andang )m! ang mga aaban. &ing!d ngana ng da )i 7anagaw gami ang gininang 6)pada. ;inami ni 7anagaw anggin!ng ng!d a nagawang paain ang ana ng da a ang anang mga a)ama amaa) )a bnd! dai )a a!.apan! na )i 2g. aaaman nia na magaa/ina ang apaapaan )a aniang aa/ian. ga!n a aama)ain na nia ang magandangba na maiap )a ania n!!ng na. 2ng ani a ma)agana a ang mga a!p adma/ami na )a biang. ")ang a/aw inawag nia ang ana na )i 7anagaw."binibiga ! na )a i! ang &ngaw!n. "pagaangg! m! i! a pamaaaan i! ngma )i)a a pagpapaaaga )a mga a!.97pa/in ! p! i! )a !ng ng mgadi!), ama9 )ag! ni 7anagaw.&a )mn!d na maga, )ina 7anagaw a 4anigan a)amaang aniang mga aipin a nag)imang magaba pang! )a &ngaw!n. 1anda na)ia pang mag)ima ng i)ang pamia."nda/apa/a a &aman(Epi!ng 5indana!%&i"nda/apa/a a ang maapang na a/i ng 5anapi. abaiaan nia ang maimi napananaaa ng mga dambaang ib!n a mababangi) na a!p )a ibang panig ng5indana!. Labi) niang iinang! ang mga nangaa/ing i! )a mga nanini/aan )aaba) ng aa/ian ng 5anapi."pinaawag ni "nda/apa/a ang anang apaid na )i&aman, i)ang maapang na awa. "n)an ni "nda/apa/a )i &aman pangp)ain ang mga ib!n a a!p na namimin)aa )a mga a!. 2gad na )mn!d )i&aman. Bag! mai) )i &aman, naganim )i "nda/apa/a ng aawan )a ma

d/ngawan. 2nia a &aman, 9&a pamamagian ng aamang i! a maaaman ! angnangaa/i )a i!. 3apag namaa ang aamang i!, nanganaggang iaw anamaa.9&maa )i &aman )a angin. a/aing nia ang 3abiaan. aa )iangnaiang a!. aang an-an! a naanig ang pa, aa paa a dmaing ang aimawna )i 3/ia. 5aaga a madg! ang pagaaban ni &aman a ni 3/ia. &a waa),napaa /in ni &aman )i 3/ia, )a !ng ng anang /i).agng! naman )i&aman )a 5am. 3anang inanap ang aimaw na maain ng a!, na iaa )aawag na 7a/ab)aw. 1inagpi nang inagpi ni 7a/ab)aw )i &aman )apamamagian ng pn!nga!. ang nanaaa na )i 7a/ab)aw a )aa i! )ina)a ni&aman ng anang 6)pada.4mna )i &aman )a Bnd! ng Bia. aa /in )iangmaiang a!. 2ng iba a naain na ng mga aimaw a ang nai/ang iba a na)aagan. Lminga-inga pa )i &aman nang bigang magdiim paga dmaing angdambaang ib!ng 4a. &i &aman ang nai) dagiin ng ib!n. 5abii) a b!) aa)

ng inaga i! ni &aman. Bmag)a a namaa ang 4a. &a a)amaang paadnabag)aan ng paapa ng ib!n )i &aman na )ia niang iinamaa.&amanaa, angaaman ni &aman )a 5anapi a aging pinagmama)dan ni "nda/apa/a. apan)inniang nanaa ang aaman a aam niang namaa )i &aman.1inanap ni"nda/apa/a ang anang apaid. agpna )ia )a 3abaaan a naia nia angaan)a ni 7a/ab)aw. 2am niang napaa i! ng apaid nia. "pinagpa! ni"nda/apa/a ang pagaanap nia a &aman. a/aing nia ang bnd! ng Bia.aia nia ang paa na ib!ng 4a. "nanga ni "nda/apa/a ang papa ng ib!n anaia ang banga ni &aman. anangi) )i "nda/apa/a a nagda)a pangpabaiing mi ang ba ni &aman. &a di aaa' ma naia )iang banga ngbig. ini)ian nia ng big ang banga a ming naba )i )aman. 4a/ang



nagi)ing amang i! ma )a maimbing na pag!g. agaap ang magapaid dai )amaaing awaan.4inawi na ni "nda/apa/a )i &aman. ag! pa )i "nda/apa/a)a Bnd! ;/a. Di!' waa /ing naagpang a!. aia nia ang inaaaangib!ng ma pi!ng !. &a !ng ng anang 6nganad!ng )iba na )i j/i) paa amadai niang napaa ang ib!n.1inanap nia ang mga a!. 5a nai )iang i)angmagandang daaga na ma ng big )a )apa. 5abii) naman i!ng naapagag!.")ang maandang baba6 ang maba) )a agan a naipag-)ap a "nda/apa/a."pinag)ama ng maandang baba6 )i "nda/apa/a )a ngib na pinagaagan ng aa ng

a! )a p!! na i!n. "binaia ni "nda/apa/a ang mga paiiaban niang daawa ni&aman )a mga aimaw a dambaang ib!n. )inabi /in niang maaa/i na )iang maba) )a aniang pinagaagan. &aai ng pa)a)aama ng b!ng /ib, ipinaa)a a "nda/apa/a ang ana ng a/i,ang magandang baba6ng naia ni "nda/apa/a )a bai)an.3abanaa ": L!) Ba !)�7aan:&im!n 4ad/6 &iba3apian 16n6/a 4ad/6 "/6n6D!n<)!di! 4ad/6 <am!/a5aa/aig 4ad/6 C6/nand64ad/6 &avi6a)!n:"pinaia )a ada ang )ai ng ipnan na inia/awan )a pamama/i ng 16n6/a. "!a ang pagaangi) ng apanga/ian. 1a!) nanga/i ang baa na pagbii)ing )aang i)ang a! pa/a ma maipaba/i amang )a 3apian 16n6/a. 2ng pag-gami ng bandaa i)a /ing apaaan.apna /in )a ada ang pagiging maga/a ng mga )abngan na)ian abaia/an naman ng mga paa/aan. 2ng pag!n ng )aaping pam)a )aabia ng paggg! ni! )a mga baa a )a 6da)!ng nai) maami.3abanaa "":4aid! 46ni6n67aan:



4aid! 46ni6n6ani! 46a67iani1i4aia ;!m6D!na Vi!/ina4ad/6 <am!/a



6a)!n: "ba' iba ang naiang pagaaianan )a mga 6)dan6 na nag-aa/a )aa!ng !6i! n!!n.aadami E/!p6!(2m6/iana% ang mga mag-aa/a ng 26n6!.3apan)inpan)in din ang mabii) na pagaaad a adaa)ang pagdadaa ng aa ngmga i!.3iaa naman ang mag-aa/a ng L6/an )a pagaadami 9pin!9, igi nama/ami )a biang a indi gaing pagdadaa ng mga ib/!.2ng mga mag-aa/a ng +&7a maini) ng manami,mai)ig a )a aip na ib/! a ba)!n ang daa.aiiba i!)a a/aniwang paa/aan ng )aan ang mga 6)dan6 a aimi, maa angdami, )in)ndan ng mga )an, waang bi/an a mapagdaa ng aa.3abanaa """:

2ng 3a)6 )a 4i)ia7aan:



4ad/6 5i!nani! 46a64aid!



6a)!n: 2ng ingin ni 4ad/6 5i!n )a anang mga in/an a mga waanga)aan )a pagaa/a a maiid ang a."pinaia ni ia )a ada ang aiwa) nap/in)ip! ng pag/! ng p/!p6)!/. 3ng )aan ang pinaniniwaan ni ia nap/in)ip! a:a.% di dapa maging maai ang biang ng mag-aa/a )a i)ang a)6 b.%di dapa inaagai a inagaagaian ! iniia ang i)dan6 .% ang g/! a diang dapa maain! a )aaw ang anang iini/! ndi dapa a ma maa)ai !g!d )ia )a pag/! a )a i)igna/ang iini/! d.% ang ma/aming baa)!n anaaaabang ng pag-aa/a a naaiiaa )a pagiban.3abanaa "V: &a Baa ng

mga 5ag-aa/a7aan:



5aa/aig&and!va4ad/6 "/6n6D!n <)!di!;. 4a)a46paa)ni! 46a6



6a)!n: a)aad )a ada ang aangian ng i)ang 4iipin!ng a! manindigan pa/a )a)a/iing baan )a aaan ni ani! 46a6. &amanaang naipaia nman angagaiang in)i biang mapagmbaba.3abanaa V: &i ;in!!ng 4a)a7aan:



;. 4a)a")aganiD!n <)!di!



6a)!n: "pinaia ni ia )a aaan ni ;.4a)a ang aangian ng i)ang4iipin!ng ma) ninai) manaii )a iaim ng pamamaaad ng mga a)ia. &anganaman ni! ang )agi)ag ni ")igani biang )imb!! ng mga ai)ipan na nagaaman ngmga id6ai)m! ng mga panga/ap ng! )a pagaa/!!n ng d6m!/a)a a aaaan.3abanaa V": 2ng 3a)awian ng ")ang "n)i7aan:



i/!ga&im!nD!n <)!di!5/. L66d)



6a)!n: aia )a ada ang pagaangad ni i/!ga, i)ang n6g!)an6ng in)i, namaga/!!n ng !n)ad! ang 7)ina )a 4iipina). 2ng pagaaang ng maai nii/!ga a &im!n ng )iam na ib!ng pi)! )a paga ng a!ng p/)6!) naibiniga amang )a i)ang baba6ng aibigan ng i)ang maapanga/iang aai anagpapaia ng i)ang maaing pagaamai.3abanaa V"": 2ng 46/a )a iap!7aan:



i/!ga5/. L66d)4ad/6 <am!//aB6n Fab")igani4aia



6a)!n: Binigang diin ni ia )a ada ang ainangan ng 4iipin! pagdaing )amga i! ng mga an! ! a/awan. ")a i!ng maaing baga na aga ng mga 4iipin!na pin/i ni ia )a ada.3abanaa V""": 2ng mga 3adaaan7aan:



5/. L66d)B6n Fab3G;aama<ambi)6)4ad/6 &avi"mi)



6a)!n: &inimb!! )a ada ni "mi) and daing ba ni "ba//a. Di! nabigang/6ai)a)!n ni 4a/i &avi ang aa ng a)amaan a apaaan na ginawa nia )aapananan ni "ba//a.3abanaa ": 2ng 5i)a7aan:



4aid! 46ni6n6D!n <)!di!i/!ga&im!n3ab6)ang 7a6)3ab6)ang 2ndang5a/ia <a/aEia)



6a)!n: "pinaia )a ada ang naaanging pag-ibig ni "ba//a(&im!n% a 5a/ia<a/a )a pagaainad ni! )a ib!ng C6nix(4!6nix%. Dai ang C6ninx a nag-ii)aamang a waang aad na )iang maa!n pang! )a aaagaan ni 5a/ia <a/a)a ba ni "ba//a.3abanaa : &i D!n <)!di!7aan:D!n <)!di! d6 &aaa/&an6 d65!n6/66d!nd!6a)!n: 7ad ng aa ng a)ia, naniniwaa )i D!n)!di! na ang mga 4iipin! a ipinangana pang maging )an amang nanagmma )a ain ng ai)ipang pagbabag! ng adana ng mga dang 4iipin!.3abanaa ": 5ga 2n! ng 7aga-5ania7aan:



<ama//!n!id!7i! 3i!D!n )!di!7ad6!5aa/aig46)!n&and!va")aganiBa)ii!



6a)!n: 4inaan )a ada ang a)amaang gai ni <ama//!n!id! biangmapagwaang-baaa )a mga pangaa/ing wi/ang waang agnaan )a anaa ai namangagan i! ng agan )a baan !maging i! a maa)an niang mapipin)aaing ian. "! a )ai ng ipnan anggang nga!n. 5a/aming aban aaiwaian ! /im6n ang na)a))a)ian ngni di i)in)p!ng )a mga�maapanga/ian )apaga waa namang wi/an ! bigaang )amang nagagawa )a mga�naaia dai di nia nai) ma)ang! )a g!. Di nia nai) na maabaa )a pag)a)i)a pagiii). gni )a di paggawa ng a/ampaang abang ng mga naapnang i!,�

ang aiwaian ! ang /im6n a aaganap a baang a/aw ang nangapabaa )apangaa/i a )iang aamaan ni!n. 2 )a aiwaiang nanga/i )a baan, di manwi/an, aa a nagd/)a.3abanaa "": 2ng 4aaba)7aan:



3apian 16n6/aD!n <)!di!46pa46)!n;6/d6ani! 46a64ad/6 &aviD!naVi!/inaB6n Fab7ad6!&and!va5aa/aig



6a)!n:&i &and!va a i)ang 3a)iang 6)dan6 na a)ang-a!n nina ")agani )apagaa! ng paa/aan ng abaaan. a)abi nia min)an, nang )abiin ni 46)!n nawaang ma/a/aing ang baa nia )apaga aabanan ng )imbaan a pamaaaan,)inabi ni &and!va na pag nabig! ang mga 4iipin!, )ia na i)ang a)ia, angmagpapa! ng magandang baa na i!n. 2ng m6da) a pinag)agi)ag ni 46)!n )ai)ang pagam!n a &and!va na mag)abi ng !!! )a anang )aia.3abanaa """:")ang Banga7aan:



<ama//!n!id!&im!nBa)ii!3apian 7iag!4ad/6 "/6n65a/ia <a/a



6a)!n: "pinaia )a ada ang abian ng bdi ni Ba)ii!, bagaman a i/ap )apaggagam! a 3apian 7iag! a maaa/i nia i!ng aaang mamaa na amang, )aaip a in! nia ang paggagam! )a paniniwaang indi nia aaaangmadngi)an ang anang inaba)an dai )a i)ang ma/ming aap!n amang.aiainad naman )i 3apian 7iag! )a pamaaaan ng piipina) ng )aan anga)!n na maa na )a aawan a nad ng anang aganap )a pamaaaan amaaa/ing maag! anmang !/a).3abanaa "V: 5ga 4anga/ap7aan:")agani4aiaani! 46a6D!na Vi!/ina4ad/6 C!/6nin!6a)!n: 5aiia /i! ang aagaan

indi amang ng 4iipina) ndi maging ang E)panam naaa!n )a ai)ipang aid ni&im!n.3abanaa V: 7awanan a "aan7aan:



D!n <)!di!Ba)ii!7ad6!5aa/aig46)!ni/!ga&and!va")agani&im!n4ad/6 "/6n6



6a)!n: 3a/aniwang iin/! ng mga pa/6 n!!n na ang maaaman a di naapapa)!)a pin! ng angi a mga p/a6 amang ang maapagbba) ni!n pa/a )a maaman.4aan! 4ami)a, pan!b6na, ab!, a igi )a aa, pagpapamana ng mga a/i-a/ian ngi)ang p/a6 ! )a )imbaan. "! a binai!) ni 46)!n )a anang ngaing ampai.3abanaa V": 5ga 4a)i7aan:



Ba)ii!5aa/aig1i&im!n3apian 7iag!&and!vaani! 46a6")agani



6a)!n: 1indi nagi

Documents

Epikong Pilipino El Filibusterismo