Enseña Wolof

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    1/226

    LAN LA 

    BIIB  ¨ EL BI WAX

    d  ¨ egg-d

      ¨ egg  ?

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    2/226

    LAN LA BIIB ¨ EL BI WAXd

     ¨ egg-d

     ¨ egg  ?

     ˜ 

    Ni moom foto yi : ˛

     X

     ¨ 

    et 7 : American Bible Society moo

      ˜ 

    nu may 

      ˜ 

    nu wone ko˛ X ¨ et 19 : suuf si : NASA moo ko foto  ˛ X ¨ et 24-5 : foto bu OMS. Edouard Boubat moo ko foto˛ X

     ¨ et 88-9 : bomb bi : foto bu USAF j

     ¨ el la

     ˜ nu fi nataal ; xale bi : foto bu OMS j

     ¨ el la

     ˜ nu fi nataal

    W. Cutting moo ko foto

    5  2005

    Watch Tower Bible and Tract Society of PennsylvaniaWhat Does the Bible Really Teach? 

    5  2009Wachtturm Bibel- und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas, e. V., Selters/Taunus

     Lan la Biib

     ¨ 

    el bi wax d

      ¨ 

    egg-d

      ¨ 

    egg ?  Alle Rechte vorbehalten

    Ci weeru septaambar ci atum 2013 la ˜ nu ko defar

    Kenn warul jaay t ´ eere bii. Dafa bokk ci li

      ˜ nuy j

     ¨ efandikoo ngir j

     ` angale Biib

     ¨ el bi

    ci  ` addina si s

     ´ epp. Xaalis bi

      ˜ nuy defe ligg

     ´ eey boobu, ci li nit

      ˜ ni di maye la j

     ´ oge.

    Bu  ˜ nu ko waxul, b

     ´ epp aaya bu

      ˜ nu fi lim,

      ˜ nu ngi ko j

     ¨ ele ci  Mucc gi Y 

     ` alla waajal, Nj

      ` alb

     ´ een ga

    ak  T  ´ eereb Injiil di K 

     ` addug Y 

     ` alla. Aaya yi amagul ci wolof, bind na

     ˜ nu ci tubaab turu t

     ´ eere

    Biib ¨ el bi fi

      ˜ nu nekk te d

     ¨ engal mbind yi. Aaya yi

      ` and ak  NW, c i  Les Saintes

     ´  Ecritures

    — Traduction du monde nouveau   la ˜ nu ko j

     ¨ ele, firi ko ci wolof.

    What Does the Bible Really Teach? 

    Wolof (bh-WO)Made in Germany 

     Alma ˜ n la

     ˜ nu ko defare

    Druck und Verlag: Wachtturm-Gesellschaft, Selters/Taunus

    MOO MOOM T  ´ EERE BII

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    3/226

    P ` 

     ACC BI X  ¨ ET BI

    Ndax lii la Y ` alla b

     ¨ eggoon ?   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   3

    1. Li  ˜ nu wax ci Y

     ` alla bare na. Lan mooy d

     ¨ egg gi ?  9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   8

    2. Biib ¨ el bi : t

     ´ eere la bu j

     ´ oge ci Y

     ` alla   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   18

    3. Lan la Y ` alla b

     ¨ eggoon bi muy s

     ` akk suuf si ?   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   27

    4. Kan mooy Yeesu Kirist ?   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   37

    5. Njot gi, li g ¨ en a r ´ ey ci li Y ` alla maye   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   47

    6. Fan la  ˜ ni dee nekk ?   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   57

    7. Ci lu w ´ oor m

     ¨ en na

      ˜ nu yaakaar ne

    su ˜ nu mbokk yi gaa

      ˜ nu dina

     ˜ nu dekki   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   66

    8. Lan mooy Nguuru Y ` alla ?   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   76

    9. Ndax  ˜ nu ngi “ ci muju jamono ” ?

      9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9

      86

    10. Malaaka yi : li  ˜ nuy def nit

      ˜ ni   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   96

    11. Lu tax Y ` alla b

     ` ayyi nit

      ˜ ni di am metit ?   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   106

    12. Na  ˜ nu dund ci faso bu neex Y

     ` alla   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   115

    13. Na ˜ nu j

     ` appe bakkan ni ko Y

     ` alla j

     ` appe   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   125

    14. Li

      ˜ 

    nu m

     ¨ 

    en a def ba su

     ˜ 

    nu njaboot bare j

     ` 

    amm  9 9 9 9 9 9 9 9 9

      13415. Ni Y

     ` alla b

     ¨ egge

      ˜ nu jaamu ko   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   144

    16. Woneel ne danga b  ¨ egg a jaamu Y

     ` alla

    ni mu ko b ¨ egge   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   154

    17. Jegeleen Y ` alla ci

      ˜ naan   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   164

    18. S ´ oob bi ak sa diggante ak Y

     ` alla   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   174

    19. Na ˜ nu sax ci mb ¨ eggeelu Y ` alla  9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9

      184

    Li  ˜ nu yokk ci waxtaan yi nekk ci t

     ´ eere bii   9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9   194

    LI NEKK CI T  ´ EERE BII

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    4/226

     J  ` 

     ANGAL surnaal boo b ¨ egg. Seetaanal

    tele mbaa nga d

     ´ 

    eglu rajo. J

     ¨ 

    ef yu bon,geer ak li   ˜ nuy woowe ci tubaab terroris-me la

      ˜ nu fay g

     ¨ en a d

     ´ egg ! Xalaatal ci say 

    jafe-jafe. X ´ eyna nga am lu la metti lool

    ndax mbokk walla xarit bu feebar wal-la bu gaa

     ˜ nu. X

     ´ eyna dinga y 

     ¨ eg li Ay 

     ´ ooba

     y  ¨ egoon ci xolam. Nit ku baax kooku lii

    la waxoon : “ Sama dund g ´ epp, coono

    kese la. ” — Ay  ´ ooba 10:15, NW .

    Laajal sa bopp lii :

    ˇ   Ndax lii la Y ` alla b

     ¨ eggoon pur man

    ak pur doomu Aadama yi ?

    ˇ  Fan laa m ¨ enee am ndimbal ci sa-

    may coono ?ˇ   Ndax m

     ¨ en na

      ˜ nu yaakaar ne j

      ` amm

    dina mas a am ci suuf si s  ´ epp ?

    Biib ¨ el bi dafay tontu lu leer ci laaj

     yooyu.

     Ndax lii la Y ` alla b

     ¨ eggoon ?

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    5/226

    SOPPI YI BIIB ¨ EL BI WAX NE

    Y ` ALLA DINA KO DEF CI KAW SUUF.

    «Dina fomp b  ´ epp rangoo

      ˜  n ci seeni b

      ¨ et ; te

    dee dootul am walla naqar walla jooy wallametit.» —  Pee

      ˜  nu ma 21:4.

    ‘ Lafa  ˜  n dina t 

      ¨ ebeentu

    ni k  ´ ew 

      ´ el. ’ — Esayi 35:6.

    ‘ Gumba yi dina

      ˜  nu gis. ’ 

    — Esayi 35:5.

    4

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    6/226

    «N  ´ eew y 

      ´ epp, yi nekk ci seen

    b  ` ammeel, di[na

      ˜  nu...] g

      ´ enn.»

    — Yowaana 5:28, 29.

    “ Kenn ci waa r   ´ eew 

    mi du wax :‘ Dama feebar. ’ ” 

    — Esayi 33:24, NW.

    “ Pepp mi [dina] baawaan ci r 

      ´ eew mi. ” 

    — Sab  ´ oor 72:16.

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    7/226

    NANGA JARI  ˜ NOO LI BIIB

     ¨ EL BI WAX

    Bul gaaw a wax ne li nekk ci x ¨ et

     yi weesu, wax yu neex kese la. Y ` alla

    moo   ˜ nu dig ne dina def loolu, te Bii-b

     ¨ el bi wax na ni mu koy defe.

    Waaye Biib ¨ el bi def na lu

      ¨ epp loo-

    lu. Dafa  ˜ nu won it ni

      ˜ nu m

     ¨ enee

    am dund gu neex d ¨ egg tey 

    jii sax. Xalaatal tuuti ci say 

    naqar ak say coono. M

     ¨ 

    enna doon poroblemu xaa-lis, poroblem ci sa

    njaboot, feebar, mbaa

    mbokk walla xarit bugaa

     ˜ nu. Biib

     ¨ el bi m

     ¨ en

    na la dimbali nga xam

    ni ngay faje say poroblem.M

     ¨ en na la may doole it ci li

    muy tontu ci laaj yu mel nii :

    ˇ  Lu tax  ˜ nuy am metit ? 

    ˇ  Naka la  ˜ nuy def ba faj poroblem yi

      ˜ nuy am ? 

    ˇ  Lan la  ˜ nu m ¨ en a def ba g  ¨ en a am j  ` amm ci su  ˜ nu k   ¨ er ? 

    ˇ   Lan mooy dal nit bu deewee ? 

    ˇ   Ndax dina  ˜ nu mas a gisaat su

      ˜ nu mbokk walla su

      ˜ nu

     xarit yi gaa  ˜ nu ? 

    ˇ  Naka la  ˜ nuy def ba mu w 

     ´ oor 

      ˜ nu ne Y 

     ` alla

    dina def li mu

      ˜ 

    nu dig ? 

    6   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    8/226

    Li ngay j ` ang t

     ´ eere bii, dafay wone ne b

     ¨ egg nga xam li

    Biib ¨ el bi wax. T

     ´ eere bii dina la ci dimbali. Seetlu nga ne,

    xise bu nekk dafay am laaj bi mu  ` andal. Bind na

     ˜ nu ko ci

    suufu x ¨ et bi. Ay milyoi nit kontaan na

     ˜ nu ci faso bi

      ˜ nuy 

    j ` ange Biib

     ¨ el bi ak Seede Yexowa yi, maanaam li

      ˜ nu leen

    di laaj ay laaj,  ˜ nu ciy tontu. Yaakaar na

     ˜ nu ne faso boobu

    dina la neex yow itam. ˜ 

    Nu ngi  ˜ naan Y

     ` alla mu barkeel lu

    neex te am solo li ngay def, maanaam di j ` ang li Biib

     ¨ el bi

    wax d  ¨ egg-d

     ¨ egg  !

    NANGA XAM BU BAAX LI NEKK CI SA BIIB ¨ EL 

    BIIB ¨ EL bi y

     ´ epp, 66 t 

     ´ eere ak leetar la. Da

     ˜ nu leen xaaj ci ay

    p ` acc ak ay aaya ngir mu neex a g

     ¨ estu. Bu

      ˜ nu limee ay aaya

    ci t  ´ eere bii, nimoro bi topp turu t 

     ´ eere Biib

     ¨ el bi, mooy p

     ` acc

    bi. Nimoro bi ci toppaat nag mooy wone aaya bi. Na ˜ nu ko

    seet ci lii : Bu  ˜ nu waxee “ 2 Timote 3:16 ”, dafay tekki

      ˜ naa-

    reelu bataaxal bu Timote, p ` acc 3, aaya 16.

    Dinga gaaw a xam bu baax li nekk ci Biib ¨ el bi, booy see-

    tal sa bopp aaya yi  ˜ nu lim ci t 

     ´ eere bii. Lu tax doo komaase

    j

     ` 

    ang it b

     ´ 

    es bu nekk Biib

     ¨ 

    el bi ? Booy j

     ` 

    ang

      ˜ 

    nett ba jur 

     ´ 

    oomip

     ` acc b

     ´ es bu nekk, dinga j

     ` ang Biib

     ¨ el bi y

     ´ epp ci benn at.

    Ndax lii la Y  ` alla b

      ¨ eggoon ?    7

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    9/226

    NDAX gis nga ni xale yi baree laaj ? ˜ 

    Nu bare, bu  ˜ nu komaa-

    see wax rekk, komaase di laajte, mel ni xale bi  ˜ nuy wone

    fii. Da ˜ nu am ay laaj yu bare yu mel ni : ‘ Lu tax lii ? ’ wal-

    la ‘ Lii lan la ? ’ Dinga leen j ´ eem a tontu, waaye yenn saay 

    du yomb. Sa tont m ¨ en na leer sax, waaye du tere xale bi te-

    gaat ci : ‘ Lu tax ? ’2 Du xale yi kese   ˜ nooy laajte. Bu nit   ˜ ni di

    m ` agg, da

     ˜ nuy kontine di am lu

      ˜ nuy laaj.

    L ´ ee-l

     ´ ee

      ˜ nu laaj su

     ˜ nu yoon, walla laaj li

     ˜ nu war a moytu ngir aar su

      ˜ nu bopp,

    walla laaj ngir xam rekk. Waaye, dafamel ni

      ˜ nu bare b

     ¨ eggatu

      ˜ nu di laajte, ra-

    watina ci laaj yi  ¨ epp solo ci

      ` addina.

    Walla boog, j ´ eematu

     ˜ nu xam tont yi.

    3 Seetal laaj bi ubbi t ´ eere bii, maa-

    naam   Lan la Biib  ¨ el bi wax

    d ¨ egg-d

     ¨ egg ?  Walla laaj yi nekk

    ci x ¨ et 3 ak 6, walla laaj yiy 

    ubbi p ` acc bii. Bokk na

     ˜ nu ci laaj

    1, 2. Lu tax yenn saay laajte baax ?

    3. Lu tax  ˜ nu bare b

     ` ayyi j

     ´ eem a xam tontu laaj

     yi g ¨ en a am solo ?

    P  ` ACC BENN

    Li

      ˜ 

    nu wax ci Y

     ` 

    alla bare na.Lan mooy d ¨ egg gi ?

    Ndax Y ` alla fonk na la d

     ¨ egg ?

    Y ` alla, naka la mel ? Ndax am na tur ?

    Ndax m ¨ en na

      ˜ nu jege Y

     ` alla ?

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    10/226

     yi g ¨ en a am solo yi nit m

     ¨ en a laaj. Waaye

      ˜ nu bare tey 

    j ´ eematu

     ˜ nu xam tontu laaj yooyu. Lu waral loolu ? Ndax

    Biib ¨ el bi tontu na ci laaj yooyu ? Am na

      ˜ nu foog ne li ci Bii-

    b ¨ el bi wax, dafa jafee n

     ` and lool. Am na

      ˜ nuy wax ne kuy laaj

    laaj yooyu, dinga mujj a rus. Am na  ˜ nu yaakaar it ne njii-

    tu diine yi walla  ˜ niy j

     ` angale

      ˜ noo m

     ¨ en a tontu laaj yu mel

    noonu. Yow nag ? Loo ci xalaat ?4 W

     ´ oor na ne yow itam b

     ¨ egg nga xam tontu laaj yooyu

    am solo ci dundu doomu Aadama. W ´ oor na ne, l

     ´ ee-l

     ´ ee da-

    ngay laaj sa bopp lii : ‘ Lu tax nit di dund ? Su ˜ nu dund,

    ndax m ¨ en na g ¨ en a neex ? Naka la Y ` alla mel d ¨ egg ? ’ Laajtelu mel noonu, baax na lool. Te waruloo ci t

     ` ayyi ba keroog

    ngay am tont yu leer te w ´ oor. Loolu dafa am solo lool. Yee-

    su Kirist, mi nekkoon j ` angalekat bu mag, nee woon na lii :

    « ˜ 

    Naanleen,  ˜ nu may leen ; seetleen te dingeen gis ; f 

     ¨ egg-

    leen,  ˜ nu ubbil leen.» — Mac

     ¨ e 7:7.

    5 Boo kontinee di seet ngir xam tontu laaj yu am solo yooyu, dinga gis ne jaroon na nga ciy sonn ( Proverbes2:1-5). Ak lu la nit

      ˜ ni m

     ¨ enta wax, nanga xam ne laaj yoo-

     yu am na  ˜ nu tont, te m

     ¨ en nga gis tont yooyu ci biir Biib

     ¨ el

    bi. Tont yi jafewu ˜ nu n

     ` and. Te li ci g

     ¨ en a neex mooy, tont

     yooyu dina ˜ nu la may mb

     ´ egte ak yaakaaru

      ¨ ell

     ¨ eg. Te it tont

     yooyu m ¨ en na

     ˜ nu la dimbali nga am dund bu neex d

     ¨ egg ci

    jamono ji

      ˜ 

    nu nekk nii. Na

     ˜ 

    nu komaase ak laaj bu jaaxal nit ˜ nu bare.

    NDAX Y ` ALLA DAFA FONK NIT 

     TE BARE Y ¨ ERMANDE ?

    6  Am na ay nit  ˜ nu am xel-

      ˜ naar ci loolu. Lii la

      ˜ nuy wax :

    ‘ B u Y ` alla fonkoon doomu Aadama yi, ndax

      ` addina si dina

    4, 5. Waxal yenn ci laaj yi g ¨ en a am solo yi   ˜ nu m ¨ en a laaj, te lu tax ˜ nu war a seet ngir xam tont yi ?6. Bu

      ˜ nu gisee metit yiy dal doomu Aadama yi, lu tax

      ˜ nu bare foog

    ne Y ` alla fonkul nit ?

     Li  ˜ nu wax ci Y 

     ` alla bare na. Lan mooy d

      ¨ egg gi ?    9

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    11/226

    mel ni mu mel tey ? ’ Xeex, ba ˜ nante ak

      ˜ n

     ` akk bu metti, bare

    na lool. ˜ 

    Nun  ˜ n

     ´ epp, da

     ˜ nuy feebar, di am coono, te da

     ˜ nuy 

    am ay mbokk yu gaa ˜ nu. Loolu moo tax

      ˜ nu bare ne : ‘ Bu

     ˜ nu Y

     ` alla fonkoon te di xalaat su

     ˜ nuy coono, ndax du tere

    loolu l ´ epp di am ? ’

    7 Li ci g ¨ en a doy waar mooy, ay j

     ` angalekat ci w

     ` allu diine

     ˜ nooy tax yenn saay nit

      ˜ ni foog ne Y

     ` alla amul y 

     ¨ ermande.

    Naka ? Bu musiba amee, da ˜ nuy wax ne ndogalu Y

     ` alla la.

    Kon da ˜ nuy wax ne Y

     ` alla moo tax lu bon loolu am. Lan

    mooy d ¨ egg gi ? Lan la Biib

     ¨ el bi wax d

     ¨ egg-d

     ¨ egg ? Lii la ci

    Saag 1:13 tontu : “ Bu la fiir galanee, bul ne: «Y ` allaa ko do-gal,» ndaxte Y

     ` alla jegewul ak mbon fenn te du fiir kenn. ”

    Kon, Y ` alla  masul  a indi lu bon li ngay gis ci

      ` addina ( Job

    34:10-12). D ¨ egg la, dafay b

     ` ayyi lu bon loolu am. Waaye

    b  ` ayyi dara mu am wuute na lool ak tax ba mu am.

    8 Na ˜ nu j

     ¨ el benn misaal. Xalaatal boroom k

     ¨ er bu am xel

    te b

     ¨ 

    egg doomaam. Benn doomam dem ba mag, waaye batey ci k ¨ er gi la d ¨ ekk. Doom jooju dem ba b ¨ eggatul d ´ eggalwaajuram yi te fas y 

     ´ eene g

     ´ enn k

     ¨ er gi. Baayam terewu ko

    dem. Doom jooju kontine ci lu bon li mu nekke, ba du-gal boppam ci poroblem. Ndax baayam moo tax mu nekkci poroblem ? D

     ´ eed

     ´ eet (Luug 15:11-13). Noonu it, bi doo-

    mu Aadama yi t ` annee def lu bon te sax ci, Y

     ` alla terewu

    leen ko. Waaye nag, du moom moo  waral  coono yi seent ` anneef boobu indi. Kon, d ¨ egg-d ¨ egg, jaaduwul   ˜ nuy wax neY

     ` alla mooy dogal jafe-jafe y 

     ´ epp yi doomu Aadama yi am.

    9 Boo gisee Y ` alla di b

     ` ayyi nit

      ˜ ni

      ˜ nu def lu bon, am na lu

    tax. Moom moo  ˜ nu s

     ` akk te bare na xam-xam ak k

     ` attan.

    7. a) Naka la j ` angalekat yi ci w

     ` allu diine taxe ba nit

      ˜ nu bare foog ne

    Y ` alla amul y 

     ¨ ermande ? b) Lan la Biib

     ¨ el bi wax d

     ¨ egg-d

     ¨ egg ci coono yi

     ˜ nuy am ?8, 9. a) B

     ` ayyi lu bon mu am ak tax mu am, du benn. Noo m

     ¨ en a

    misaale loolu ? b) Lu tax jaaduwul  ˜ nuy tuumaal Y

     ` alla ndax li mu b

     ` ay-

     yi doomu Aadama yi  ˜ nu sax ci lu bon ?

    10   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    12/226

    Kon bu ko neexee, du  ˜ nu wax lu tax mu b

     ` ayyi nit

      ˜ ni di def 

    lu bon. Waaye dafa  ˜ nu b

     ¨ egg, moo tax mu wax

      ˜ nu ko. Di-

    nga ci j ` ang lu g

     ¨ en a bare ci p

     ` acc 11. Waaye nanga j

     ` app ne

    du Y ` alla moo tax   ˜ nu am coono. Te sax, moom rekk moo ˜ nu may yaakaaru gis coono yooyu y 

     ´ epp de

     ˜ n. — Isa

     ¨ ıe 33:2.

    10 Rax-ci-dolli, xam na ˜ nu ne Y

     ` alla ku sell la ( Isa

     ¨ ıe 6:3).

    Loolu dafay tekki ne dafa set te amul dara lu bon ci moom.

    Kon m ¨ en na

     ˜ nu ko w

     ´ oolu ci l

     ´ epp. M

     ¨ enu

     ˜ nu xalaat lu mel

    noonu ci doomu Aadama yi, ndaxte l ´ ee-l

     ´ ee

      ˜ nu soppi seen

    jikko ba nekk nit

      ˜ 

    nu bon. Kilifa bi g

     ¨ 

    en a jub ci doomu Aa-dama yi sax, ci lu bare, du m ¨ en a defaraat li nit   ˜ nu bon   ˜ ni

     y  ` aq. Waaye Y

     ` alla moom, dara t

     ¨ ewu ko. B

     ´ epp coono bu nit

     ˜ nu bon

      ˜ ni teg doomu Aadama yi, Y

     ` alla m

     ¨ en na ko dindi, te

    dina ko def. B ´ es bu Y

     ` alla di def loolu, dina dindi lu bon ba

    mu jeex t ` akk, te dootul amati ba f 

     ` aww. — Sab

     ´ oor 37:9-11.

    LI DUL YOON LI

      ˜ 

    NUY DAL TEY,NAKA LA KO Y ` ALLA DI GISE ?11 Waaye fi mu nekk nii, naka la Y

     ` alla di gise li xew ci

      ` ad-

    dina si ak li lay dal yow ci sa w ` allu bopp ? Biib

     ¨ el bi wax

    na ne Y ` alla “ ku fonk njubte la ”. (Sab

     ´ oor 37:28, NW.) Kon

    l ´ epp lu j

     ¨ em ci lu baax ak lu bon dafa ko itteel bu baax a

    baax. Y ` alla dafa sib l

     ´ epp lu jubul. Biib

     ¨ el bi nee na, ca jama-

    no yu y  ` agg ya, bi   ` addina si s ´ epp feesoon ak lu bon, Y ` alladafa ‘ amoon tiis ci xolam ’. (Nj

     ` alb

     ´ een ga 6:5, 6.) Y

     ` alla sop-

    pikuwul (Malaki 3:6). Ba tey jii, metit yi muy gis ci  ` addina

    si, neexu ko. Te dafa ba ˜ n a gis doomu Aadama yi ci metit.

    Biib ¨ el bi wone na ci lu w

     ´ oor ne Y

     ` alla dafa

      ˜ nu fonk, bi mu

    waxee ne Y ` alla “ ku leen

      ˜ neewante la ”. — 1 Piyeer 5:7.

    10. Lu tax   ˜ nu m ¨ en a g ¨ em ne Y ` alla dina dindi b ´ epp coono bu nit   ˜ nubon

      ˜ ni teg doomu Aadama yi ?

    11. a) Naka la Y ` alla di gise li dul yoon ? b) Naka la Y

     ` alla di gise me-

    tit yi lay dal ?

     Li  ˜ nu wax ci Y 

     ` alla bare na. Lan mooy d

      ¨ egg gi ?    11

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    13/226

    12 Lu tax mu m ¨ en

      ˜ nu w

     ´ oor ne Y

     ` alla dafa ba

     ˜ n a gis nit ci

    metit ? Lii la  ˜ nu ci m

     ¨ en a yokkaat. Biib

     ¨ el bi wax na ne Y

     ` alla

    dafa bind nit ci melokaanam (Nj ` alb

     ´ een ga 1:26). Kon, jik-

    ko yu rafet yi  ˜ nu fekk ci nit, ci Y

     ` alla la

      ˜ nu ko j

     ¨ ele. Boo gisee

    nit ci coono fekk deful dara lu bon, ndax loolu du la met-ti ? Bu la loolu naqaree, na la w

     ´ oor ne Y

     ` alla la g

     ¨ en a naqari.

    13 Lenn ci li g ¨ en a rafet ci doomu Aadama mooy mb

     ¨ eg-

    geel. Jikko boobu it, ci Y ` alla la j

     ´ oge. Biib

     ¨ el bi wax na ne

    “ Y ` alla mb

     ¨ eggeel la ”. (1 Yowaana 4:8.) Nit dafay b

     ¨ egg,

    ndaxte Y ` alla dafa am mb

     ¨ eggeel. Ndax mb

     ¨ eggeel bi nga am

    ci nit   ˜ ni tax na nga b ¨ egg a dindi seeni coono, dindi it li dul yoon ? Boo amoon k

     ` attan boobu, ndax doo ko def ? Ci lu

    w ´ oor ! Noonu it, na la w

     ´ oor ne Y

     ` alla

    dina dindi coono yi ak li dul yoon. Li ˜ nu Y

     ` alla dig, te

      ˜ nu bind ko ci x

     ¨ e t 4 a k 5

    ci t ´ eere bii, du g

     ´ ent walla ay wax kese.

    L

     ´ 

    epp li Y

     ` 

    alla dige, dina am ci lu w

     ´ 

    oor.Waaye bala nga m ¨ en a g ¨ em dige yoo-

     yu, danga war a g ¨ en a xam Y

     ` alla mi

    dige loolu.

    Y ` ALLA DAFA B

     ¨ EGG NGA XAM

    KI MU DOON14

    Boo b ¨ eggee nit xam la, lan nga

    m ¨ en a def ? Ndax doo ko wax sa

    tur ? Ndax Y ` alla am na tur ? Ci dii-

    ne yu bare da ˜ nuy wax ne turam mooy 

    12, 13. a) Lu tax  ˜ nu am jikko yu rafet, yu

    mel ni mb ¨ eggeel, te lan la mb

     ¨ eggeel m

     ¨ en a

    def ci faso bi  ˜ nuy gise

      ` addina si ? b) Lu tax

    nga m ¨ en a g ¨ em ne Y ` alla dina dindi jafe-jafe yi am tey ?

    14. Lan mooy turu Y ` alla te lu tax

      ˜ nu war a

    jaar ci tur boobu ?

    Boo b  ¨ eggee nit 

     xam la, ndax dooko wax sa tur ? Y 

      ` alla xamal na

      ˜  nu

    turam ci Biib  ¨ el bi.

    12   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    14/226

    “ Y ` alla ” walla “ Boroom bi ”. Waaye ci d

     ¨ egg, loolu du ay 

    tur. Dafa mel ni booy woowe nit “ buur ” walla “ peresi-daa ”. Biib

     ¨ el bi dafa

      ˜ nuy wax ne ni

      ˜ nu m

     ¨ en a woowee Y

     ` alla

    bare na, mel ni “ Y ` alla ” walla “ Boroom bi ”. Waaye Bii-

    b ¨ el bi wax na it ne Y

     ` alla dafa am turu boppam. Tur boobu

    mooy Yexowa. Sab ´ oor 83:18, NW, nee na : “ Yow mii tudd

    Yexowa, yow rekk yaay Aji Kawe ji ci kaw suuf si s ´ epp. ” Bu

    dee tur boobu fee ˜ nul ci Biib

     ¨ el bi am ci sa l

     ` akk, boo b

     ¨ eggee

    xam lu tax loolu, nanga seet li   ˜ nu ci wax ci xaaj bi tudd “ Li ˜ nu yokk ci waxtaan yi nekk ci t

     ´ eere bii ”, ci x

     ¨ et 195 ba 197.

    Biib  ¨ el bi dafa wax ne Yexowa

    dafa  ˜  nu b

      ¨ egg te moom moo s

      ` akk l 

      ´ epp

    ci   ` addina si ak ci jaww ji.

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    15/226

    D ¨ egg gi mooy, gis na

     ˜ nu turu Y

     ` alla ay junniy yoon ci sotti

    Biib ¨ el yu nj

     ¨ ekk yi. Kon Yexowa dafa b

     ¨ egg nga xam turam

    te jaar ci tur boobu booy wax ak moom. M ¨ en na

     ˜ nu ne Y

     ` al-

    la dafay jaar ci Biib ¨ el bi ngir won la ki mu doon.15 Y

     ` alla dafa jox boppam tur. Li tur boobu tekki dafa am

    maanaa lool. Turam, Yexowa, mu ngi tekki ne Y ` alla m

     ¨ en

    na def l ´ epp li mu dige ak l

     ´ epp li mu b

     ¨ egg1. D

     ¨ egg-d

     ¨ egg,

    amul benn tur bu mel ni turu Y ` alla. Moom rekk moo am

    tur boobu. Li tax Yexowa amul moroom, bare na. Na ˜ nu ci

    wax yenn.

    1 Ci xaaj bi tudd “ Li  ˜ nu yokk ci waxtaan yi nekk ci t

     ´ eere bii ”, te

    mu nekk ci x ¨ et 195 ba 197 am na ay leeral ci li turu Y

     ` alla di tekki ak

    ni  ˜ nu koy waxe.

    15. Tur bii : Yexowa, lan la tekki ?

    Mb  ¨ eggeel bi baay bu baax amci doomam

    dafa  ˜  nuy won

    mb  ¨ eggeel bu g

      ¨ en a

    r   ´ ey bi su

      ˜  nu Baay 

    bi nekk ci asamaanam ci 

      ˜  nun.

    14   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    16/226

    16 Gis na ˜ nu ba pare li Sab

     ´ oor 83:18, NW, wax ci Yexowa,

    maanaam : “ Yow  rekk  yaay Aji Kawe ji. ” Noonu it, Ye-xowa rekk la

      ˜ nuy woowe “ Aji K 

     ` attan ji ”. Pee

     ˜ nu ma 15:3

    nee na : «Say j ¨ ef r

     ´ ey na

     ˜ nu te y 

     ´ eeme, yaw Boroom bi [Yexo-

    wa, NW ] Y ` alla, Aji K 

     ` attan ji. Say yoon jub na

     ˜ nu te d

     ¨ eggu,

     yaw Buur bi fiy sax ba abadan.» Bu Biib ¨ el bi woowee Y

     ` alla

    “ Aji K  ` attan ji ”, dafa

      ˜ nuy won ne Yexowa moo

      ¨ epp k

     ` attan

     ˜ n

     ´ epp. Tolloowul ak kenn k

     ` attan. Te it bu

      ˜ nuy woowe Yexo-

    wa “ Buur bi fiy sax ba abadan ”, loolu dafa  ˜ nuy f 

     ` attali ne

    am na leneen lu tax Yexowa amul moroom. Moom rekk

    a fi mas a nekk. Sab ´ oor 90:2, NW, nee na : “ Ca jamono

     yu dul jeex ci ginnaaw ba ca jamono yu dul jeex ci kanam[walla, ba abadan] yow yaay Y

     ` alla. ” Kon ndax Y

     ` alla nekkul

    ku jar a ragal ?17 Y

     ` alla amul moroom itam ndaxte moom kese mooy Ki

    s ` akk l

     ´ epp. Lii la

      ˜ nuy j

     ` ang ci Pee

     ˜ nu ma 4:11 : «Y

     ` alla sunu

    Boroom, yaa yeyoo ndam, teraanga ak k ` attan, ndaxte yaa

    s ` akk l ´ epp te ci sa coobare la l ´ epp nekke, te ci la  ˜ nu leens

     ` akke.» L

     ´ epp loo m

     ¨ enta xalaat, muy mbindeef yu

      ˜ nu m

     ¨ e-

    nul a gis te nekk asamaan si, walla bidd ´ eew yi ngay gis ci

    asamaan guddi, walla doomu garab yi, walla j ¨ en yi nekk ci

    g ´ eej yi mbaa ci dex yi, loolu l

     ´ epp dafa am ndaxte Yexowa

    mooy Ki s ` akk l

     ´ epp !

    NDAX M

     ¨ 

    EN NGA JEGE YEXOWA ?18  Am na

      ˜ noo xam ne, bu

      ˜ nu j

     ` angee li Biib

     ¨ el bi wax ci jik-

    ko Yexowa yiy tax  ˜ nu war koo ragal, seen xel du dal. Pur

     ˜ noom Y

     ` alla dafa kawe lool ba du

     ˜ nu ko m

     ¨ en a jege mukk

    walla sax am maanaa ci kanamam. Waaye ndax loolu  ˜ nuy 

    xalaat, noonu la ? Xalaat yooyu bokku ˜ nu dara ak li Biib

     ¨ el

    16, 17. Lu  ˜ nu m

     ¨ en a j

     ` ang ci Yexowa bu

      ˜ nu d

     ´ eggee ni

      ˜ nu koy woo-

    wee, mel ni : a) “ Aji k ` attan ji ” ? b) “ Buur bi fiy sax ba abadan ” ?c) “ Ki s

     ` akk l

     ´ epp ” ?

    18. Lu tax ay nit foog ne du  ˜ nu m

     ¨ en a jege Y

     ` alla mukk, waaye lan la

    Biib ¨ el bi wax ci loolu ?

     Li  ˜ nu wax ci Y 

     ` alla bare na. Lan mooy d

      ¨ egg gi ?    15

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    17/226

    bi wax. Lii la Biib ¨ el bi wax ci Yexowa : «Sorewul kenn ci

    nun.» (J ¨ ef ya 17:27). Biib

     ¨ el bi dafa

      ˜ nuy xiirtal sax ci lii : “ Je-

    geleen Y ` alla, mu jege leen. ” — Saag 4:8.

    19 Naka nga m ¨ en a jegee Y ` alla ? Li nj ¨ ekk mooy nangakontine di def li ngay def fi mu tollu nii, maanaam di j

     ` ang

    ci lu j ¨ em ci Y

     ` alla. Yeesu nee na : «Dund gu dul jeex gi nag,

    mooy   ˜ nu xam la, yaw jenn Y

     ` alla ju w

     ´ oor ji am, te

      ˜ nu xam

    it ki nga y  ´ onni, muy Yeesu Kirist.» (Yowaana 17:3). Waaw,

    Biib ¨ el bi dafa

      ˜ nuy wax ne j

     ` ang lu j

     ¨ em ci Yexowa ak Yee-

    su m ¨ en na may nit “ dund gu dul jeex ”. Ni

      ˜ nu ko waxe

    woon s ` anq, “ Y ` alla mb ¨ eggeel la ”. (1 Yowaana 4:16.) Ye-xowa am na itam yeneen jikko yu rafet yu bare, yuy taxnit b

     ¨ egg koo jege. Biib

     ¨ el bi nee na Yexowa mooy “Y

     ` allay 

     y  ¨ ermande te bare yiw, di y 

     ´ eex a mer te fees ak mb

     ¨ eggeel

    ak k ´ oll

     ¨ ere”. (G

     ` addaay gi 34:6.) Dafa baax te nangu baal nit

    ( Psaume 86:5). Y ` alla dafa

      ˜ nuy mu

     ˜ nal (2 Piyeer 3:9). Dafay 

    s ` amm k

     ´ oll

     ¨ ere (1 Korent 1:9). Booy g

     ¨ en a j

     ` ang Biib

     ¨ el bi, di-

    nga gis ni Yexowa wonee ne am na jikko yooyu ak yeneenjikko yu rafet yu bare yuy tax nga b

     ¨ egg koo jege.

    20 D ¨ egg la, Y

     ` alla kenn m

     ¨ enu ko gis ak b

     ¨ et ndaxte xel la

    (Yowaana 1:18 ; 4:24 ; 1 Timote 1:17). Waaye boo j ` angee

    li Biib ¨ el bi wax ci moom, dinga dem ba m

     ¨ en a xam Y

     ` alla

    ni  ˜ nuy xame nit. Ni ko woykat bi waxe, m

     ¨ en nga “ xem-

    mem rafetaayu ” Yexowa (Sab

     ´ 

    oor 27:4 ; Room 1:20). Ningay g ¨ enee j ` ang lu j ¨ em ci Yexowa, noonu ngay g ¨ enee gisne, d

     ¨ egg-d

     ¨ egg, ku am la. Te dinga g

     ¨ en a gis lu tax nga war

    koo b ¨ egg te jege ko.

    21 Dinga m ¨ en a xam lu tax Biib

     ¨ el bi ne, bu

      ˜ nuy xalaat ci

    Yexowa, da ˜ nu ko war a j

     ` appe ni su

      ˜ nu Baay (Mac

     ¨ e 6:9). S

     ` ak-

    19. a) Lan la  ˜ nu war a nj

     ¨ ekk a def ngir jege Y

     ` alla te loolu naka la

      ˜ nuy 

    jari  ˜ ne ? b) Yan jikko Y ` alla   ˜ noo g ¨ en a tax nga b ¨ egg koo jege ?20-22. a) Ndax li

      ˜ nu m

     ¨ enul a gis Y

     ` alla, m

     ¨ en na tere

      ˜ nu jege ko ? Wa-

    xal lu tax nga wax loolu. b) Lan la la ay nit m ¨ en a wax, foog ne noonu

    la  ˜ nu lay m

     ¨ en a dimbalee, waaye lan nga war a def ?

    16   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    18/226

    ku  ˜ nu rekk, yem ci. Dafa

      ˜ nu y 

     ´ eene dund gi g

     ¨ en, ni ko baay 

    bu b ¨ egg ay doomam di leen ko y 

     ´ eene ( Psaume 36:9). Biib

     ¨ el

    bi dafa  ˜ nuy wax it ne doomu Aadama m

     ¨ en na nekk xaritu

    Yexowa (Saag 2:23). Seetal ma lii : m ¨ en nga nekk xaritu kis ` akk l ´ epp li am ci   ` addina si ak ci jaww ji !

    22 Booy kontine di j ` ang Biib

     ¨ el bi, x

     ´ eyna ay nit dina

     ˜ nu la

    wax nga b ` ayyi, foog ne noonu la

      ˜ nu lay m

     ¨ en a dimbalee.

     X ´ eyna da

     ˜ nuy ragal nga b

     ` ayyi li nga g

     ¨ emoon. Waaye bu la

    kenn teree am xarit bi g ¨ en bi nga m

     ¨ en a am.

    23 D ¨ egg la, dina am li nga dul m

     ¨ e n a n

     ` and booy komaase

    di j ` ang Biib

     ¨ el bi. X

     ´ eyna dinga rus a laajte. Waaye bul b

     ` ayyi

    rus boobu tax ba nga ba ˜ n a

      ˜ naan ndimbal. Yeesu nee na,

    suufeel sa bopp ni xale bu ndaw, lu baax la (Mac ¨ e 18:2-4).

     Xam na ˜ nu ne xale yi da

     ˜ nu bare laaj. Y

     ` alla dafa b

     ¨ egg nga

    xam tontu laaj yi ngay laaj. Biib ¨ el bi dafay tagg nit

      ˜ nu sa-

    waroon a j ` ang lu j

     ¨ em ci Y

     ` alla. Da

     ˜ nu doon niir Mbind mi,

    maanaam g ¨ estu bu baax, ngir seet ndax li

      ˜ nu doon j

     ` ang

    mooy d ¨ egg. — J

     ¨ ef ya 17:11.

    24 Li g ¨ en li nga m

     ¨ en a def ngir xam Yexowa mooy g

     ¨ estu

    ci Biib ¨ el bi. Biib

     ¨ el bi dafa wuute ak yeneen t

     ´ eere y 

     ´ epp. Lu

    tax  ˜ nu wax loolu ? P

     ` acc bii di topp dina ci tontu.

    23, 24. a) Lu tax nga war a kontine di am li ngay laajte ci li ngay j ` ang ? Lan la

      ˜ nuy j

     ` ang ci p

     ` acc biy topp ?

    LI BIIB ¨ EL BI WAX

    ˇ  Yow mii, Y ` alla dafa la fonk. — 1 Piyeer 5:7.

    ˇ   Turu Y ` alla mooy Yexowa. — Sab

     ´ oor

    83:18, NW .

    ˇ   Yexowa dafa lay xiirtal ci jege ko. — Saag 4:8.

    ˇ   Yexowa, dafa   ˜ nu b ¨ egg, dafa baax te bare y  ¨ er-

    mande. — G ` addaay 34:6 ; 1 Yowaana 4:8, 16.

     Li  ˜ nu wax ci Y 

     ` alla bare na. Lan mooy d

      ¨ egg gi ?    17

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    19/226

    NDAX yaa ngi f  ` attaliku b

     ´ es bi la sa benn xarit mayee lu rafet ?

    Loolu neexu la woon rekk yem ci, dafa la laal ci sa biir xol. Ci

    d ¨ egg, li

      ˜ nu lay may am na li mu lay won ci ki la ko may. Dafay 

    wone ne kooku fonk na seen xaritoo. Li w ´ oor mooy g ¨ er ¨ em ngako ci bu baax.

    2 Y ` alla moo

      ˜ nu may Biib

     ¨ el bi. D

     ¨ egg-d

     ¨ egg, m

     ¨ en na

     ˜ nu ko g

     ¨ e-

    r ¨ em bu baax ci loolu. Benn t

     ´ eere melul ni t

     ´ eere boobu. Li

      ˜ nu ci

    m ¨ e n a j

     ` ang amul feneen fu

      ˜ nu ko m

     ¨ enee j

     ` ang. Lii di topp bokk

    na ci li mu  ˜ nuy xamal : bi Y

     ` alla doon s

     ` akk asamaan si ak bid-

    d ´ eew yi, bi mu doon s

     ` akk suuf si, ak it bi mu doon s

     ` akk g

     ´ oor

    bu nj ¨ ekk bi ak jig ´ een bu nj ¨ ekk bi. Xelal yu baax yu   ˜ nu m ¨ en a di-mbali ci coono yi ak it ci poroblemu

      ` addina,

      ˜ nu ngi ci Biib

     ¨ el bi.

    Dafa  ˜ nuy won naka la Y

     ` alla di defe li waraloon mu s

     ` akk suuf si

    te indi  ` addina bu g

     ¨ en a neex ci kaw suuf si. D

     ¨ egg-d

     ¨ egg, Biib

     ¨ el

    bi maye Y ` alla bu baax la !

    3 Biib ¨ el bi nekk na it maye buy laal su

     ˜ nu xol, ndaxte am na

    lu mu  ˜ nuy wax ci Ki ko maye, maanaam Yexowa Y

     ` alla. Maye

    1, 2. Lan moo tax Biib ¨ el bi nekk maye Y

     ` alla bu baax ?

    3. Yexowa moo  ˜ nu may Biib

     ¨ el bi. Loolu, lan lay wone ci Moom, te lu

    tax muy laal su  ˜ nu xol ?

    P  ` ACC

     ˜ NAAR

    Biib

     ¨ 

    el bi :t ´ eere la bu j  ´ oge ci Y ` alla

    Lan moo tax Biib ¨ el bi wuute

    ak yeneen t ´ eere y

     ´ epp ?

    Biib ¨ el bi m

     ¨ en na la dimbali

    ci poroblem yi ngay am. Naka ?Lu tax nga m

     ¨ en a g

     ¨ em

    li Biib ¨ el bi wax ne dina am

      ¨ ell

      ¨ eg ?

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    20/226

    boobu dafay wone ne Y ` alla dafa b

     ¨ egg

      ˜ nu xam ko bu baax.

    Waaw, Biib ¨ el bi m

     ¨ en na la dimbali nga jege Yexowa.

    4 Bu dee am nga Biib ¨ el, nanga xam ne du yow kese yaa ci am

    benn. M ¨ en na ˜ nu j ` ang Biib ¨ el bi ci lu mat 2300 l ` akk, muy t ´ eere

    bi y  ´ epp walla ay xaaj. Kon ci

      ` addina si s

     ´ epp, ci 100 nit yoo j

     ¨ el,

    lu  ¨ epp 90 m

     ¨ en na

     ˜ nu am Biib

     ¨ el bi. Boo seetee Biib

     ¨ el yi

      ˜ nuy joxe

    ci  ` addina si s

     ´ epp, dafa mel ni semen bu nekk  dina

     ˜ nu ci joxe lu

     ¨ epp benn milyo ! Fi

      ˜ nu tollu nii, defar na

     ˜ nu ay milyaari Bii-

    b ¨ el, muy Biib

     ¨ el bi y 

     ´ epp walla ay xaaj. Ci lu w

     ´ oor, amul beneen

    t

     ´ 

    eere bu mel ni Biib

     ¨ 

    el bi.5 Rax-ci-dolli, Biib

     ¨ e l b i “ c i g

     ´ emmi

     ˜ nu Y

     ` alla la j

     ´ oge ”. (2 Timo-

    te 3:16.) Lu tax  ˜ nuy wax loolu ? Biib

     ¨ el bi ci boppam tontu na

    ne : “ Xel mu Sell mi daa na xiir nit  ˜ ni,

      ˜ nu y 

     ´ egle k

     ` addug Y

     ` alla. ”

    (2 Piyeer 1:21). Na ˜ nu ko seet ci lii : Maam m

     ¨ en na bindloo s

     ¨ e-

    tam benn leetar. Xalaat ak tegtali maam ji  ˜ nooy nekk ci leetar

    boobu. Kon, ci d ¨ egg, leetar boobu leetaru maam ji la. Du leeta-

    ru s ¨ et bi. Noonu it, li nekk ci Biib ¨ el bi ci Y ` alla la j ´ oge, waaye

    4. Lan moo la jaaxal ci li  ˜ nuy joxe Biib

     ¨ el bi ci

      ` addina si ?

    5. Lu tax  ˜ nu m

     ¨ en a wax ne Biib

     ¨ el bi “ ci g

     ´ emmi

      ˜ nu Y

     ` alla la j

     ´ oge ” ?

    “ Les Saintes ´ Ecritures — Traduction du monde

    nouveau ” am na ci l   ` akk yu bare.

    19

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    21/226

    j ´ ogewul ci nit

      ˜ ni ko bind. Kon, d

     ¨ egg-d

     ¨ egg, l

     ´ epp li nekk ci Biib

     ¨ el

    bi “ k ` addug Y

     ` alla ” la. — 1 Tesalonig 2:13.

    LI  ˜ NU CI BIND Y

     ´ EPP A

     ` AND

     TE LI MU WAX MOO AM6 Ci lu

      ¨ epp 1 600 at la

      ˜ nu bind Biib

     ¨ el bi.

     ˜ Ni ko bind bokku

     ˜ nu

    woon jamono te yemu ˜ nu woon alal. Amoon na ci ay beykat,

    ay nappkat ak ay s ` ammkat. Amoon na ci itam ay yonent, ay 

      ` at-

    tekat ak ay buur. Luug mii bokkoon ci  ˜ ni Y

     ` alla t

     ` ann ngir bind

    Injiil (maanaam fi  ˜ nu nettali dundu Yeesu), doktoor la woon.

    Kon  ˜ ni bind Biib

     ¨ el bi, wuute woon na

     ˜ nu ci lu bare. Waaye loo-

    lu terewul l ´ epp li nekk ci Biib ¨ el bi dafa   ` and, fi mu komaasee bafi mu jeexe1.

    7 T ´ eere bi

      ˜ nu nj

     ¨ ekk a bind ci Biib

     ¨ el bi dafa

      ˜ nuy nettali ni coo-

    no doomu Aadama yi t ` ambalee. T

     ´ eere bi

      ˜ nu mujj a bind dafa

     ˜ nuy won ne suuf si s

     ´ epp dina nekk

      ` ajjana, maanaam tool bu ra-

    fet. L ´ epp li nekk ci Biib

     ¨ el bi dafay wax ci li xewoon ci

      ` addina si

    ci lu mat ay junniy at. Dafa  ˜ nuy dimbali it

      ˜ nu xam li Y

     ` alla b

     ¨ egg

    a def ak naka la koy defe. Li nekk ci Biib ¨ el bi, ni mu   ` ande nii,doy na waar. Waaye t

     ´ eere bu j

     ´ oge ci Y

     ` alla, noonu la war a mel.

    8 Biib ¨ el bi

      ` and na ak li tubaab di woowe  science, maanaam

    li boroom xam-xam yi di g ¨ estu. Am na sax lu nekk ci Biib

     ¨ el

    bi li nga xam ne jamono bi  ˜ nu ko doon bind, kenn xamagu

    ko woon. Na ˜ nu ko seet ci lii : Ci t

     ´ eere bi tudd ci tubaab L

     ´ eviti-

    que, am na ay s ` art yu Y

     ` alla joxoon waa Israyil bu nj

     ¨ ekk bi ngir

     ˜ nuy ber nit

      ˜ ni feebar ngir

      ˜ nu ba

     ˜ n a w

     ` all seeni moroom. Am na

    fa it ay digle ci w ` allu set, fekk ca jamono jooju, r

     ´ eew yi leen

    w ¨ eroon, xamu

     ˜ nu woon dara ci mbir yooyu. Ca jamono bu nit

    1   Am na ay nit  ˜ nuy wax ne Biib

     ¨ el bi dafay weddi boppam. Waaye

    nit  ˜ noo

      ˜ nu m

     ¨ enu

     ˜ nu d

     ¨ eggal seeni wax. Seetal p

     ` acc 7 ci t

     ´ eere bi tudd La

     Bible : Parole de Dieu ou des hommes ?  (Biib ¨ el bi : k

     ` addu Y

     ` alla la wal-

    la k ` addu nit la ?). Seede Yexowa yi

      ˜ noo defar t

     ´ eere boobu.

    6, 7. L ´ epp li nekk ci Biib ¨ el bi, ni mu   ` ande, lu tax mu nekk lu doy waar ?8. Waxal luy wone ne li nekk ci Biib

     ¨ el bi

      ` and na ak li tubaab di woo-

    we science.

    20   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    22/226

     ˜ ni doon wax ni suuf si mel te di ci juum, Biib

     ¨ el bi moom, nee

    woon na ne suuf si dafa m ¨ erg

     ¨ elu, maanaam dafa mel ni bal

    ( Isa ¨ ıe 40:22). Biib

     ¨ el bi nee na it ne suuf si aju

      ˜ nu ko ci dara, te

    loolu mooy d

     ¨ 

    egg ( Job 26:7). D

     ¨ 

    egg la, Biib

     ¨ 

    elbidut

     ´ 

    eereb science.Waaye bu waxee lu ci j ¨ em, dafay nekk d ¨ egg. Ndax loolu nekkulli

      ˜ nu war a s

     ´ eentu ci t

     ´ eere bu j

     ´ oge ci Y

     ` alla ?

    9 Lu j ¨ em ci li xewoon ca jamono yu y 

     ` agg ya, li ci Biib

     ¨ el bi

    wax, lu w ´ er te w

     ´ oor la. Buy nettali dara, dafa ciy boole yu sew

     yu mel ni, bu tuddee nit dafa ciy boole turu maamam yi1. ˜ Ni

    bind Biib ¨ el bi, d

     ¨ egg la

      ˜ nu wax bu dee sax da

     ˜ nu ci war a wax

    seeni b

     ` 

    akkaaru bopp walla b

     ` 

    akkaaru seen r

     ´ 

    eew. Loolu wuutena ak li yeneen nettalikatu   ` addina si di def. Bu seen r ´ eew   ˜ n ` ak-kee ndam, barewul ci

      ˜ noom

      ˜ ni koy wax. Yonent Y

     ` alla Musaa

    moom, waxoon na njuumte bu metti bi mu defoon. Njuumteboobu moo taxoon Y

     ` alla yar ko yar bu metti. Loolu m

     ¨ en na

     ˜ nu

    ko j ` ang ci t

     ´ eere Biib

     ¨ el bi

      ˜ nuy woowe ci tubaab Nombres te Mu-

    saa bind ko (Nombres 20:2-12). Ay nettalikat yu d ¨ eggu yu mel

    noonu barewul ci nettalikat yi bind yeneen t ´ eere yiy nettali li

    xewoon ca jamono yu y  ` agg ya. Waaye loolu mu ngi ci Biib ¨ el bi,ndaxte Biib

     ¨ el bi dafa nekk t

     ´ eere bu j

     ´ oge ci Y

     ` alla.

    AY XELAL YU BAAX  ˜ NOO CI NEKK 

    10 Ndegam Biib ¨ el bi ci Y

     ` alla la j

     ´ oge, dina am “ njari

      ˜ n ngir

    j ` angal nit

      ˜ ni, yedd leen, jubbanti leen te yee leen ci njub ”.

    (2 Timote 3:16.) Waaw, Biib ¨ el bi t

     ´ eere bu am njari

      ˜ n la. Li

      ˜ nu ci

    bind dafay wone ne mu ngi j ´ oge ci ku xam bu baax doomu Aa-dama yi. Loolu bettu

      ˜ nu ndaxte ci Yexowa Y

     ` alla la j

     ´ oge, moom

    mii  ˜ nu s

     ` akk. Moo

      ˜ nu g

     ¨ en a xam li nekk ci su

      ˜ nu xel ak ci su

      ˜ nu

    xol. Li  ¨ epp solo mooy, xam na li

      ˜ nu soxla ngir m

     ¨ e n a b

     ´ eg. Xam

    na itam li  ˜ nu war a moytu ci su

      ˜ nu

      ` addina.

    1   M ¨ en nga seet turu maami Yeesu yi nekk ci Luug 3:23-38.

    9. a) Li Biib ¨ el bi nettali ci li xewoon ca jamono yu y  ` agg ya, lu tax   ˜ num

     ¨ en a wax ne lu w

     ´ er te w

     ´ oor la ? b)

     ˜ Ni bind Biib

     ¨ el bi ay waxkatu d

     ¨ egg

    la  ˜ nu woon. Loolu lan la lay won ci lu j

     ¨ em ci Biib

     ¨ el bi ?

    10. Li Biib ¨ el bi nekke t

     ´ eere bu am njari

      ˜ n lool, lu tax waru

      ˜ nu bett ?

     Biib  ¨ el bi : t 

     ´ eere la bu j

      ´ oge ci Y 

     ` alla   21

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    23/226

    11  Xoolal waare bi Yeesu def ci tund bi, te  ˜ nu nettalee ko ci

    Mac ¨ e p

     ` acc 5 ba 7. Ci nj

     ` angale bu rafet boobu, Yeesu wax na ci

    mbir yu bare. Wax na ci ni  ˜ nuy ame mb

     ´ egte d

     ¨ egg, ni

      ˜ nuy de-

    fare diggante bu  ˜ nagas, ni

      ˜ nu waree

      ˜ naan Y

     ` alla, ak naka la

      ˜ nu

    m ¨ enee yemale alal fi mu war a yem. Li Yeesu wax foofu, mu

    11, 12. a) Ci lan la Yeesu wax ci waare bi mu defoon ci tund bi ? b) Ci yan f 

     ` ann yu am solo la Biib

     ¨ el bi di wax itam ? Te lu tax li fa nekk di

    am njari  ˜ n ba f 

     ` aww ?

    Esayi mi bokk ci nit 

      ˜  ni bind Biib

      ¨ el bi 

    waxoon na nedina

      ˜  nu alag

    Babilon.

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    24/226

    ngi kontine di am doole te di am njari  ˜ n, ni ci jamono bi mu ko

    waxee.12 Xelal yi nekk ci Biib

     ¨ el bi da

      ˜ nuy laal mbirum njaboot, ni

     ˜ nuy ligg

     ´ eeye ak it su

     ˜ nu diggante ak su

     ˜ nuy moroom. Li Biib

     ¨ el

    bi wax baax na ci nit  ˜ n

     ´ epp te l

     ´ epp li mu

      ˜ nuy xelal dafa am nja-

    ri  ˜ n.LiY

     ` alla waxoon jaarale ko ci yonent Y

     ` alla Esayi, dafay wone

    ci lu g ` att njari

      ˜ nu xam-xam bi nekk ci Biib

     ¨ el bi, maanaam :

    “ Man Yexowa maay sa Y ` alla, Ki lay j

     ` angal ngir sa njari

      ˜ n. ”

    — Esayi 48:17, NW .

     T  ´ EERE BUY Y

     ´ EGLE LI WAR A AM

     ¨ ELL 

     ¨ EG

    13 Biib ¨ el bi wax na lu bare lu war a am. Te lu bare ci li muwax noonu, am na ba pare. Seetal lii : Yexowa dafa jaar ciYonent Y

     ` alla Esayi ngir xamal nit

      ˜ ni ne dina

     ˜ nu mas a alag Ba-

    bilon. Lu  ¨ epp 700 at bala jamono karceen yi di t

     ` ambali la ko

     yonent boobu wax ( Isa ¨ ıe 13:19 ; 14:22, 23). Waxoon na l

     ´ epp li

    fa naroon a xew ngir nit  ˜ ni xam bu baax  ni

      ˜ nuy daane d

     ¨ ekk

    boobu. Nee woon na ne ay xarekat dina ˜ nu

      ˜ n

     ¨ ew, wowal dexu

    Babilon te dugg ci biir d ¨ ekk bi, fekk xeex du leen ci fekk. Waa- ye yonent bi yemul ci loolu. Esayi dem na ba wax sax turu buurbi war a nangu Babilon, maanaam Sirus. — Isa

     ¨ ıe 44:27–45:2.

    14 Lu jege 200 at ginnaaw loolu, ci guddi diggante 5 ba 6 ok-toobar ci atum 539 bala jamono karceen di t

     ` ambali, ay soldaar

    da ˜ nu

      ˜ n

     ¨ ew ci wetu Babilon, taxaw. Kan moo leen doon jiite ?

    Buuru Pers bu tudd Sirus. L ´ epp taxawoon na l

     ´ eegi ngir lu doy 

    waar li Biib ¨ el bi waxoon bu y  ` agg m ¨ en a am. Waaye ndax sol-daari Sirus dina

     ˜ nu dugg biir Babilon te xeex du leen ci fekk ni

    ko Biib ¨ el bi waxe woon ?

    15 Ci guddi googu nag, waa Babilon da ˜ nu amoon feet bu

    mag. Seen xel dafa daloon,  ˜ nu foog ne dara m

     ¨ enu leen dal

    ndaxte ay miir yu r ´ ey 

      ˜ noo w

     ¨ eroon d

     ¨ ekk bi. Waaye Sirus mu

    ngi doon fexe ba ndoxu dex bi doon jaar ci biir d ¨ ekk bi, b

     ` ayyi

    13. Lan la Yexowa bindloo yonent Y ` alla Esayi lu j

     ¨ em ci Babilon ?

    14, 15. Li yonent Y ` alla Esayi waxoon te mu naroon a xew ci Babilon,

    naka la ame ?

     Biib  ¨ el bi : t 

     ´ eere la bu j

      ´ oge ci Y 

     ` alla   23

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    25/226

     yoonam, aw feneen. Noonu, ndoxu dex bi w ` acc ci lu gaaw, ba

    tax soldaaram yi m ¨ en a dox fi dex bi doon jaar bu nj

     ¨ ekk te jege

    miiri d ¨ ekk bi. Waaye naka la soldaari Sirus di def ba j

     ´ eggi miiri

    Babilon yi ? Xamu

     ˜ 

    nu lu tax, waaye ci guddi googu, waa Babi-lon da

     ˜ noo s

     ` aggan ba kenn t

     ¨ ejul buntu d

     ¨ ekk bi !

    16 Lii la Biib ¨ el bi waxoon ci Babilon : “ Kenn dootu fa d

     ¨ ekk,

    du fi nekkati ba f  ` aww. Naar bi dootu fa samp t

     ` antam , te s

     ` amm-

    kat bi du b ` ayyi g

     ´ ettam mu t

     ¨ edd fa. ” (Esayi 13:20, NW ). Yonent

    boobu y  ´ eglewul rekk ne dina

     ˜ nu alag d

     ¨ ekk bi. Dafa xamle itam

    ne kenn dootul d ¨ ekk ci Babilon ba f 

      ` aww . M

     ¨ en nga gis ne k

     ` ad-

    du yi  ˜ nu wax foofu mujj na

     ˜ nu am. Tey, kenn d

     ¨ ekkul fi Babilon

    nekkoon, maanaam lu tollu ak 80 kilomet ci wetu Bagdad ca

    Iraq. Loolu mooy wone ne li Yexowa waxoon jaarale ko ci Esa-

     yi mujj na am. Yexowa nee woon na : “ Dinaa ko bale ak bale

    buy tas ba dara du des. ” — Esayi 14:22, 231, NW .

    1   Boo b ¨ eggee yokk sa xam-xam ci lu j

     ¨ em ci li Biib

     ¨ el bi y 

     ´ egle bala

    muy am, seetal t ´ eere bi tudd  Un livre pour tous   (T

     ´ eere bu

      ˜ nu jagleel

     ˜ n ´ epp), x ¨ et 27 ba 29. Seedee Yexowa yi   ˜ noo defar t ´ eere boobu.

    16. a) Boo seetee li Esayi waxoon, naka la Babilon waroon a mujje ?b) Li Esayi waxoon, maanaam kenn dootul d

     ¨ ekk ci Babilon, naka la

    ame ?

    24   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    26/226

    17  J ` app ne l

     ´ epp li Biib

     ¨ el bi y 

     ´ egle dafay mujj a am, ndax loo-

    lu du d ¨ eg

     ¨ eral su

     ˜ nu ng

     ¨ em ? Su dee Yexowa def na l

     ´ epp li mu

    dige woon ca jamono yu nj ¨ ekk ya, kon na

      ˜ nu w

     ´ oor ne

      ` ajjana

    bi mu dige ci kaw suuf si dina am (Nombres 23:19). Waaw amna ˜ nu “ yaakaar ju d ¨ eggu, [...] ci dund gu dul jeex, gi Y ` alla digeba dara sosoogul, moom mi dul tebbi waxam ”. — Tit 1:21.

    “ K  ` ADDUG Y

     ` ALLA MI NGI DUND ”

    18  Ak l ´ epp li

      ˜ nu gis ci xaaj bii, leer na ne amul benn t

     ´ eere bu

    mel ni Biib ¨ el bi. L

     ´ epp lu ci nekk dafay 

      ` and. Li muy wax

      ` and

    na ak li boroom xam-xam yi wax. Li muy wax ci lu j ¨ em ci li

    1 Li  ˜ nu alag Babilon, benn misaal do la ci li

      ˜ nuy won ne li Bii-

    b ¨ el bi y 

     ´ egle dafay mujj a am. Am na yeneen misaal mel ni s

     ` ankute Tir,

    ak Niniw ( ´ 

     Ez   ´ ekiel  26:1-5 ; Tsephania 2:13-15). Da

      ˜ neel itam waxoon na

    lu j ¨ em ci ni r

     ´ eew yiy jiite

      ` addina si di toppante ci ginnaaw Babilon.

    R ´ eewu M

     ´ edi-Pers ak bu Geres bokkoon na

      ˜ nu ci ( Daniel  8:5-7, 20-22).

    Seetal xaaj bi tudd “ Li  ˜ nu yokk ci waxtaan yi nekk ci t

     ´ eere bii ”, ci x

     ¨ et

    199 ba 201. Dinga ci gis lu bare li Biib ¨ el bi y 

     ´ egle woon ci lu j

     ¨ em ci Al-

    masi bi te mu am ci Yeesu Kirist.

    17. Li  ˜ nu gis ne li Biib

     ¨ el bi waxoon mujj na am, loolu naka lay d

     ¨ eg

     ¨ e-

    rale su  ˜ nu ng

     ¨ em ?

    18. Ban k ` addu bu am doole la ndaw li Pool mi nekkoon karceen wax

    ci “ k ` addug Y

     ` alla ” ?

    Li des ci d   ¨ ekku Babylon.

     Biib  ¨ el bi : t 

     ´ eere la bu j

      ´ oge ci Y 

     ` alla   25

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    27/226

    xewoon d ´ emb, noonu la ame. Xelal yu baax moo ci nekk te li

    muy y  ´ egle dafay am ni mu ko waxe. Waaye njari

      ˜ nu Biib

     ¨ el bi

     ¨ epp na fuuf loolu l

     ´ epp. Ndaw li pool, mi nekkoon karceen nee

    woon na : “ K  ` addug Y

     ` alla mi ngi dund te am na doole. Moo

    g ¨ en a

      ˜ naw jaasiy 

      ˜ naari boor. Day dagg ba fa xol ak xel digaloo,

    ba fa yax yi ak yuq gi teqalikoo, te man na  ` atte xalaat yi ak m

     ´ e-

    b ´ eti xol [maanaam li sa xol b

     ¨ egg]. ” — Yawut ya 4:12.

    19  J ` ang ci Biib

     ¨ el bi liy “ k

     ` addu ” Y

     ` alla, maanaam li muy y 

     ´ eg-

    le, m ¨ en na soppi su

     ˜ nu dund. M

     ¨ en na

      ˜ nu dimbali

      ˜ nu seetaat bu

    baax su ˜ nu bopp ci faso bu

      ˜ nu ko masul woon a def. X

     ´ eyna

    da ˜ nuy wax ne b ¨ egg na ˜ nu Y ` alla, waaye li   ˜ nuy def ginnaaw bi ˜ nu j

     ` angee K 

     ` addu Y

     ` alla, maanaam Biib

     ¨ el bi, mooy wone li nekk

    d ¨ egg ci su

      ˜ nu xel, ak ci su

     ˜ nu biir xol.

    20 D ¨ egg-d

     ¨ egg, Biib

     ¨ el bi ci Y

     ` alla la j

     ´ oge. T

     ´ eere boobu da

     ˜ nu ko

    waraj ` ang, g

     ¨ estu ko, te fonk ko. Nanga kontine di ko g

     ¨ estu ngir

    wone ne fonk nga lool t ´ eere boobu la Y

     ` alla may. Booy def loo-

    lu, dinga xam bu baax lu tax Y ` alla s

     ` akk doomu Aadama yi. Ci

    p ` acc bii di topp, dina

     ˜ nu ci waxtaan, waxtaan it ci naka la loolu

    di ame.

    19, 20. a) Naka la la Biib ¨ el bi m

     ¨ enee dimbali nga seetaat sa bopp ?

    b) Naka nga m ¨ enee wone ne fonk nga Biib

     ¨ el bi, maye bu amul mo-

    room boobu la Y ` alla may ?

    LI BIIB ¨ EL BI WAX

    ˇ   Biib ¨ el bi, ci Y

     ` alla la j

     ´ oge, kon li muy wax

    moo am te m ¨ en na

      ˜ nu ko g

     ¨ em. — 2 Timote

    3:16.

    ˇ  Li nekk ci K  ` addu Y

     ` alla m

     ¨ en na

      ˜ nu dimbali ci

    su  ˜ nu dund b

     ´ es bu nekk. — Isa

     ¨ ıe 48:17.

    ˇ   Li   ˜ nu Y ` alla dig ci Biib ¨ el bi, ci lu w ´ oor dina

    am. — Nombres 23:19.

    26   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    28/226

    W AX d ¨ egg, li Y

     ` alla b

     ¨ eggoon bi muy s

     ` akk suuf si, rafet na

    lool. Yexowa dafa b ¨ eggoon suuf si fees ak ay nit

      ˜ nu b

     ´ eg

    te am w ´ er-gi-yaram. Biib

     ¨ el bi nee na ‘ Y

     ` alla Aji Sax ji j

     ¨ e-

    mb ¨ et na tool ca biir

     `  Ajjana ’, te mu “ saxal [...] l

     ´ epp luy 

    garab gu me ˜ n

     ˜ neef ma rafet te neex a lekk ”. Ginnaaw bi

    Y

     ` 

    alla s

     ` 

    akkee Aadama ak Awa, g

     ´ 

    oor ak jig

     ´ 

    een yu nj

     ¨ 

    ekk ya,dafa leen dugal ci d ¨ ekkuwaay bu rafet te nee leen : «Giir-leen te bare, ba fees

      ` addina, di ko saytu.» (Nj

     ` alb

     ´ een ga

    1:28 ; 2:8, 9, 15). Kon li Y ` alla b

     ¨ eggoon mooy, nit

      ˜ ni am

    ay doom,  ˜ nu yaatal toolu

      ` ajjana bi ci kaw suuf si s

     ´ epp, te

     ˜ nuy toppatoo mala yi ci nekk.

    2 Li Yexowa Y ` alla b

     ¨ eggoon bi muy s

     ` akk nit, maanaam

    nit   ˜ ni d ¨ ekk ci   ` ajjana ci kaw suuf, ndax yaakaar nga nedina mas a am ? Y

     ` alla nee na : “ Wax naa ko, dinaa

    ko def itam. ” (Esayi 46:9-11,  NW  ; 55:11). Waaw, ci luw

     ´ oor, l

     ´ epp li Y

     ` alla b

     ¨ egg, dina ko def ! Nee na : “ S

     ` ak-

    ku ma [suuf si] ngir mu nekk nii rekk ci neen ”, waaye“ dama ko s

     ` akk ngir ay nit d

     ¨ ekk ci ”. (Esayi 45:18, NW.)

    1. Lan la Y ` alla b ¨ eggoon bi muy s ` akk suuf si ?2. a) Naka la

      ˜ nu xame ne li Y

     ` alla b

     ¨ eggoon bi muy s

     ` akk suuf si dina

    am ? b) Lan la Biib ¨ el bi wax ci dund gu dul jeex ngir doomu Aa-

    dama ?

    P  ` ACC

     ˜ NETT 

    Lan la Y

     ` 

    alla b

     ¨ 

    eggoonbi muy s ` akk suuf si ?

    Lan la Y ` alla b

     ¨ eggoon bi muy s

     ` akk nit ?

    Kan moo xeex Y ` alla te naka la ko defe ?

    Naka la dund ci kaw suuf di mel  ¨ ell

      ¨ eg ?

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    29/226

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    30/226

    lool, moo def boppam Ibliis. Loolu nu mu m ¨ enee nekk ?

    Nit ku jub tey m ¨ en na dem ba nekk s

     ` acc

      ¨ ell

     ¨ eg. Loolu

    nu muy ame ? M ¨ en na am nit kooku b

     ` ayyi b

     ¨ egg-b

     ¨ egg

    bu bon sax ci xolam. Bu kontinee di xalaat ci loolu, b ¨ egg-b

     ¨ egg bu bon boobu m

     ¨ en na mujj a am doole lool ci

    xolam. Te b ´ es bu ci amee yoon rekk, x

     ´ eyna mu def lu

    bon loolu mu doon xalaat. — Saag 1:13-15.6 Loolu moo dal Seytaane mi nekk Ibliis. Dafa mel

    ni dafa d ´ egg bi Y

     ` alla doon wax Aadama ak Awa

      ˜ nu am

    doom te feesal suuf si ak seeni doom (Nj

     ` 

    alb

     ´ 

    een ga 1:27, 28). ‘ C

     ´ ey, doomu Aadama yooyu y 

     ´ epp, bu

      ˜ nu ma

    m ¨ enoon a jaamu te ba

     ˜ n a jaamu Y

     ` alla ! ’ L

     ´ epp ay wone

    ne loolu la Seytaane doon xalaat. B ¨ egg-b

     ¨ egg bu bon dal-

    di komaasee sax ci xolam. Mu mujj a j ´ og, daldi wax Awa

    ay fen ci Y ` alla ngir nax ko (Nj

     ` alb

     ´ een ga 3:1-5). Noonu la

    mujjee nekk “ Ibliis ” miy tekki “ Soskat ”, ak it “ Seytaa-

    ne ” miy tekki “ Kuy xeex keneen ”.7 Seytaane mi nekk Ibliis, dafa jaar ci ay fen ak ay 

    naxaate ba Aadama ak Awa def li leen Y ` alla tere woon

    (Nj ` alb

     ´ een ga 2:17 ; 3:6). Loolu lu mu indi ? Aadama

    ak Awa mujj na ˜ nu dee. Loolu la Y

     ` alla waxoon ne moo

    leen di dal, bu  ˜ nu ko d

     ´ eggalul (Nj

     ` alb

     ´ een ga 3:17-19). Bi

     Aadama b ` akkaaree la daldi nekk nit ku matul. Moo tax

    doomam y  ´ epp judduwaale ak b

     ` akkaar boobu

      ˜ nu donn

    ci moom (Room 5:12). M ¨ en na

     ˜ nu misaal loolu ak muul

    bu  ˜ nuy defare mburu. Muul bi, bu amee sikk, mburu

    mi, nu muy mel ? Mburu bu ciy g ´ enn, dina am sikk.

    Noonu it, doomu Aadama bu nekk dafa donn “ sikk ”,

    6. Kenn ci doomu Y ` alla yi bokk ci malaaka yi am k ` attan lool, nakala def ba mujj a nekk Seytaane mi nekk Ibliis ?

    7. a) Lu tax Aadama ak Awa mujj a dee ? b) Lu tax doomu Aada-ma y 

     ´ epp di m

     ` agget te di dee

      ˜ noom itam ?

     Lan la Y  ` alla b

      ¨ eggoon bi muy s

      ` akk suuf si ?    29

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    31/226

    maanaam matadi, ci Aadama. Looloo tax doomu Aada-

    ma yi di m ` agget te di dee. — Room 3:23.

    8 Bi Seytaane xiiree Aadama ak Awa ci b ` akkaar, fa la

    komaasee di fexe ba   ˜ nu bare ba ˜ n a d ´ eggal Y ` alla. Dafa

    8, 9. a) Boo seetee ni mbir mi deme woon, lan la Seytaane weddi ?b) Lu tax Y

     ` alla reyul ci saa si

      ˜ ni ko weddi woon ?

    Naka la Seytaane di m  ¨ enee may 

    Yeesu r   ´ eewi 

      ` addina si s

      ´ epp

    bu leen moomul woon ? 

    30   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    32/226

    weddi faso bi Yexowa di jiitee. Dafa mel ni, lii la Seytaa-ne doon wax : ‘ Y

     ` alla du kilifa gu baax. Dafay fen te

      ˜ ni

    muy ilif, dafa leen di n ¨ ebb li baax pur

      ˜ noom. Doomu

     Aadama yi soxlawu ˜ nu Y ` alla ilif leen. M ¨ en na ˜ nu waxalseen bopp li baax ak li bon. Su ma nekkee seen njiit, ci laseen dund di g

     ¨ en a neex. ’ Naka la Y

     ` alla naroon a tontu

    fen yu  ˜ naaw yooyu

      ˜ nu wax ci moom ? Am na

      ˜ nu xalaat

    ne Y ` alla dafa waroon a rey rekk

      ˜ ni ko weddi woon. Waa-

     ye ndax loolu dina indi tont ci li ko Seytaane jii  ˜ n ? Ndax

    loolu dina wone ne faso bi Y ` alla di jiitee dafa baax ?

    9 Faso bi Yexowa di gise lu jub mayu ko woon mu rey ci saa si

      ˜ ni ko doon weddi noonu. Y

     ` alla daldi fas y 

     ´ eenee

    j ¨ el jot bu doy ngir tontu Seytaane tont bu leer ci li mu

    ko weddi, te wone ne Ibliis fenkat la. Moo tax Y ` alla j

     ` app

    ne dina may nit  ˜ ni jot ngir

      ˜ nu ilif seen bopp te nekk ci

    loxo Seytaane. Lu tax Yexowa def loolu ? Lu tax mu b ` ay-

     yi mbir mi y  ` agge noonu ? Dina

     ˜ nu tontu ci laaj yooyu

    ci p ` acc 11 ci t

     ´ eere bii. Waaye, da

     ˜ nu war a xalaat ci lii :

    Ndax Aadama ak Awa waroon na ˜ nu g

     ¨ em Seytaane mii

    nga xam ne, masu leen woon a defal dara lu baax ? Ndaxwaroon na

     ˜ nu g

     ¨ em ne Yexowa fenkat bu soxor la, moom

    mii leen joxoon l ´ epp li

      ˜ nu amoon ? Boo nekkoon seen

    palaas loo naroon a def ?10 Laaj yooyu jar na xalaat, ndaxte tey, ku nekk ci   ˜ nun

    dinga nekk ci loo xam ne dinga war a laaj sa bopp laaj yu mel noonu. Waaw, m

     ¨ en nga wone ne Yexowa nga fa-

    ral, te booy def loolu dangay may Yexowa lu muy tontuSeytaane ci li Seytaane weddi Yexowa. M

     ¨ en nga nangu

    Yexowa nekk sa Kilifa te bokk ci  ˜ niy wone ne Seytaane

    fenkat la ( Psaume 73:28 ; Proverbes 27:11). Waaye, ci mil- yaari nit yi nekk ci

      ` addina si, tuuti nit kese

      ˜ noo nangu

    10. Naka nga m ¨ en a farale Yexowa ci li ko Seytaane weddi ?

     Lan la Y  ` alla b

      ¨ eggoon bi muy s

      ` akk suuf si ?    31

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    33/226

    def loolu. Loolu dafay indi beneen laaj bu am solo :Ndax d

     ¨ egg-d

     ¨ egg Biib

     ¨ el bi wax na ne Seytaane mooy jiite

     ` addina sii ?

    KAN MOOY JIITE  ` ADDINA SII ?11 Yeesu masul a weddi ne Seytaane mooy jiite

      ` addi-

    na sii. Ci benn k ´ eemaan bi mu defoon, Seytaane mas na

    won Yeesu “ r ´ eewi

      ` addina y 

     ´ epp ak seeni ndam ”. Mu dal-

    di dig Yeesu lii : «Lii l ´ epp dinaa la ko may, boo sukkee

    m ` aggal ma.» (Mac

     ¨ e 4:8, 9 ; Luug 4:5, 6). Xalaatal tuuti.

    Ndax li Seytaane wax Yeesu naroon na nekk fiir ci Yeesusu fekkee ne du Seytaane moo doon jiite r

     ´ eewi

      ` addina

    si ? Yeesu weddiwul ne Seytaane moo moom r ´ eewi

      ` addi-

    nasis ´ epp. Bu Seytaane jiitewul woon r

     ´ eew yooyu, Yeesu

    dina ko wax .12 D

     ¨ egg la, Yexowa mooy Y

     ` alla Aji K 

     ` attan ji. Moom

    moo s ` akk asamaan ak suuf (Pee

     ˜ nu ma 4:11). Waaye nag,

    amul fenn ci Biib ¨ el bi fu   ˜ nu ne Yexowa Y ` alla walla Yee-su Kirist

      ˜ nooy jiite

      ` addina sii. Rax-ci-dolli Yeesu wone

    na ne Seytaane mooy kiy “ jiite  ` addina si ”. (Yowaana

    12:31 ; 14:30 ; 16:11.) Biib ¨ el bi woowe na sax Seytaa-

    ne mi nekk Ibliis “ y  ` allay jamono ji ”. (2 Korent 4:3, 4.)

    Lii la ndaw li Yowaana bind ci lu j ¨ em ci noon boobu,

    maanaam Seytaane : “

     ` 

     Addina s

     ´ 

    epp a ngi t

     ¨ 

    edd ci loxoy Ibliis. ” — 1 Yowaana 5:19. ` ADDINA SI SEYTAANE JIITE, NI

      ˜ NU KOY DINDEE

    13 At mu nekk,  ` addina si dafay g

     ¨ en a bon. Yu mel nii

    moo fees  ` addina si tey : geer, waa politig yu njubla, ki-

    lifa diine yuy mbubboo diine ak reykatu nit yu soxor.

    11, 12. a) Fiir bi Seytaane teg ci kanamu Yeesu, naka lay woneene Seytaane mooy jiite

      ` addina si ? b) Lan moo

      ˜ nuy won itam ne

    Seytaane mooy jiite  ` addina sii ?

    13. Lu tax  ˜ nu soxla

      ` addina su bees ?

    32   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    34/226

     `  Addina si tey, kenn m

     ¨ enu ko defar ba mu baax. Biib

     ¨ el bi

    wone na ne l ´ eegi Y

     ` alla alag

      ` addina su bon sii, ci xare bu

     ˜ nuy woowe Armagedon. Ginnaaw loolu,

      ` addina su bees

    te jub mooy am. — Pee  ˜ nu ma 16:14-16.14 Yexowa dafa t

     ` ann Yeesu Kirist ngir mu nekk Njii-

    tu Nguuram bi nekk ca kaw asamaan. Biib ¨ el bi waxoon

    na bu y  ` agg lii : “ Doom juddul na nu, mayees na nu

    doom ju g ´ oor, te dina yor nguur gi; dees na ko tudde: [...]

    Buuru j ` amm. Nguuram dina g

     ¨ en a law, te j

     ` ammam sax

    ba f 

     ` 

    aww. ” (Esayi 9:5, 6). Yeesu j

     ` 

    angaloon na taalibeem yi   ˜ nu   ˜ naan lu j ¨ em ci Nguur googu. Dafa leen ne : “Nasa nguur

      ˜ n

     ¨ ew, na sa coobare am ci suuf mel ni ci kaw.”

    (Mac ¨ e 6:10). Ni ko p

     ` acc 8 ci t

     ´ eere bii di wone, Nguuru

    Y ` alla dina dindi nguuru

      ` addina si s

     ´ epp, ba pare moom ci

    boppam dina j ¨ el seen palaas (Da

     ˜ neel 2:44). Su boobaa,

    Nguuru Y ` alla dina indi

      ` ajjana ci kaw suuf.

     ` ADDINA SU BEES SOREETUL !15 Biib

     ¨ el bi nee na : “

     ˜ Nu ngi s

     ´ eentu asamaan su bees

    ak suuf su bees, fa njub d ¨ ekk, ci ni ko Y

     ` alla dige. ” (2 Pi-

     yeer 3:13 ; Isa ¨ ıe 65:17). Yenn saay, nit

      ˜ ni nekk ci kaw suuf 

    si, Biib ¨ el bi dafa leen di woowe “ suuf si ”. (Nj

     ` alb

     ´ een

    ga 11:1,  NW .) Kon boog “ suuf su bees, fa njub d ¨ ekk ”

    mooy mbooloo nit   ˜ ni nekk ci kaw suuf si te neex Y ` alla.16 Yeesu digoon na ne nit

      ˜ ni neex Y

     ` alla, dina

     ˜ nu leen

    may “ dund gu dul jeex ”. (M ` ark 10:30.) Ubbil sa Biib

     ¨ el

    ci Yowaana 3:16 ak ci 17:3, te nanga j ` ang li Yeesu wax ne

    loolu la ˜ nu war a def ngir am dund gu dul jeex. L

     ´ eegi nag

    14. Kan la Y ` alla t

     ` ann ngir mu nekk Njiitu Nguuram, te loolu naka

    la  ˜ nu ko y  ´ eglee woon bala muy am ?15. Lan mooy “ suuf su bees ” si ?16. Lu rey lan la Y

     ` alla di may 

      ˜ ni ko neex, te lan la

      ˜ nu war a def ngir

    am loolu ?

     Lan la Y  ` alla b

      ¨ eggoon bi muy s

      ` akk suuf si ?    33

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    35/226

    seetal ci Biib ¨ el bi barke yi Y

     ` alla di indil

      ˜ ni yelloo maye bu

    rafet boobu b ´ es bu

     `  Ajjana ci kaw suuf amee.

    17 Soxor, xeex, reyante, ak fitna dina  ˜ nu fi j

      ´ oge. “ Ku so-

    xor du nekkati [...] Waaye   ˜ ni woyof   ˜ nooy moom r ´ eew mi[suuf si, NW ]. ” (Sab

     ´ oor 37:10, 11). J

     ` amm dina am ndax-

    te Y ` alla dina “ giifal xare, ba ci cati

      ` addina, ” maanaam

    ci  ` addina si s

     ´ epp (Sab

     ´ oor 46:10 ; Esayi 2:4). Bu boobaa

      ˜ ni

    jub dina ˜ nu bare “ te j

     ` amm dina ne g

     ` a

      ˜ n

     ˜ n, ba kera weer wi

    di fi j  ´ og ”, maanaam ba abadan ! — Sab

     ´ oor 72:7.

    18 Jaamukatu Yexowa yi dina  ˜ nu am j

      ` amm. Ci jamono

    Biib ¨ el bi, bi waa Israyil doon d ´ eggal Y ` alla, da ˜ nu doon amj ` amm ( L

      ´ evitique 25:18, 19). Am j

     ` amm bu mel noonu ci

    biir ` 

     Ajjana, dina neex lool ! — Isa ¨ ıe 32:18 ; Mika 4:4.

    19 Lekk dootul m  ` anke. Sab

     ´ oor nee na : Pepp dina “ baa-

    waan ci r ´ eew mi, wuti cati tund yi ”. (Sab

     ´ oor 72:16.)

    Yexowa dina barkeel nit  ˜ nu jub

      ˜ ni, te “ ci lu w

     ´ oor suuf si

    dina me

     ˜ 

    n

     ˜ 

    n ni mu ware ”. — Sab

     ´ 

    oor 67:6, NW .20 Suuf si s  ´ epp dina nekk 

      ` ajjana. K 

     ¨ er yu bees yu rafet

    ak ay tool yu naat dina ˜ nu nekk ci b

     ´ er

     ´ eb yu y 

     ` aqu woon

    ndax ay b ` akkaarkat ( Isa

     ¨ ıe 65:21-24 ; Pee

     ˜ nu ma 11:18). Bu

     y  ` aggee, b

     ´ er

     ´ eb yi

      ˜ nu defar ba

      ˜ nu rafet dina

     ˜ nu law, ba suuf 

    si s ´ epp nekk tool bu rafet buy me

     ˜ n

     ˜ n bu baax ni tollu

    Eden. Te saa yu  ˜ nu ko soxlaa, Y

     ` alla dina “ ubbi loxoom

    te l ´ epp luy dund, dina ko may lu mu b ¨ egg ”. — Sab ´ oor145:16, NW .

    21 J   ` amm dina am diggante nit 

      ˜ ni ak rabu

      ` all yi. Rabu

      ` all

     yi ak mala yi nekk ci k ¨ er yi dina

     ˜ nu lekkandoo ci benn

    17, 18. Lan moo tax ba mu w ´ oor

      ˜ nu ne j

     ` amm ak salaam dina am

    ci kaw suuf si s ´ epp ?

    19. Lan moo  ˜ nuy won ne lekk dina bare ci

      ` addina su bees si Y

     ` alla

    di indi ?20. Lu tax mu m

     ¨ en

      ˜ nu w

     ´ oor ne suuf si s

     ´ epp dina nekk

      ` ajjana ?

    21. Lan moo  ˜ nuy wone ne j

     ` amm dina am diggante nit ak rabu

     ` all yi ?

    34   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    36/226

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    37/226

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    38/226

    NIT  ˜ ni siiw ci

      ` addina si bare na

     ˜ nu lool. Am na

      ˜ nu siiw ci seen

    mbooloo, fi  ˜ nu d

     ¨ ekk, walla it ci seen r

     ´ eew. Am na

      ˜ nu siiw ci

     ` addina si s

     ´ epp. Waaye, xam turu nit ku siiw taxul nga xam

    ko d ¨ egg. Xam turam taxul nga xam lu bare ci cosaanam ak

    jikkoom.2 Bi Yeesu Kirist nekkee ci kaw suuf si, mat na l

     ´ eegi lu war

    a tollu ak 2000 at. Waaye terewul niti   ` addina si s ´ epp a mas ad

     ´ egg lu j

     ¨ em ci moom. Waaye ba tey,

      ˜ nu bare m

     ¨ enu

     ˜ nu wax

    kan moo nekkoon Yeesu d ¨ egg. Am na

      ˜ nuy wax ne nit ku

    baax kese la woon. ˜ 

    Neneen  ˜ ni ne yonent rekk la woon. Am

    na  ˜ neneen

      ˜ nu g

     ¨ em ne Yeesu Y

     ` alla la te da

     ˜ nu ko war a jaamu.

    Ndax loolu d ¨ egg la ?

    3 War nga xam d ¨ egg gi j

     ¨ em ci Yeesu. Lu am a am solo la.

    Lu tax ? Ndaxte Biib ¨ el bi nee na : «Dund gu dul jeex gi nag,mooy 

      ˜ nu xam la, yaw jenn Y

     ` alla ju w

     ´ oor ji am, te

      ˜ nu xam it 

    ki nga y   ´ onni, muy Yeesu Kirist.» (

     ˜ Nun

      ˜ noo d

     ¨ engal mbind yi ;

    Yowaana 17:3). Waaw, xam d ¨ egg gi j

     ¨ em ci Yexowa Y

     ` alla ak

    it d ¨ egg gi j

     ¨ em ci Yeesu Kirist m

     ¨ en na

      ˜ nu may dund gu dul

    jeex ci  ` ajjana ci kaw suuf (Yowaana 14:6). Rax-ci-dolli, Yeesu

    nekk na royukaay bi g ¨ en ci ni

      ˜ nu war a dunde ak ni

      ˜ nu war a

    1, 2. a) Lu tax xam lu j ¨ em ci nit ku siiw taxul

      ˜ nu wax ne xam  nga

    ko d ¨ egg ? b) Yan wax yu wuute la

      ˜ nuy wax ci Yeesu ?

    3. Lu tax nga war a xam d ¨ egg gi j

     ¨ em ci Yeesu ?

    P  ` ACC

     ˜ NEENT 

    Kan mooy Yeesu Kirist ?Lan mooy taxawaayu Yeesu ?

    Fan la Yeesu nekkoonbala muy

      ˜ n

      ¨ ew ci kaw suuf ?

    Ban jikko la Yeesu amoon ?

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    39/226

    j ` appe su

     ˜ nu moroom (Yowaana 13:34,

    35). Ci p ` acc bi nj

     ¨ ekk ci t

     ´ eere bii, waxtaan

    na ˜ nucid

     ¨ egg gi j

     ¨ emciY

     ` alla. Kon l

     ´ eegi, na

      ˜ nu seet li

    Biib ¨ el bi wax d

     ¨ egg-d

     ¨ egg ci lu j

     ¨ em ci Yeesu Kirist.

    ALMASI BI Y ` ALLA DIGE WOON

    4 Lu y  ` agg bala Yeesu di juddu, Biib

     ¨ el bi waxoon na ne dina

    am ku fi Y ` alla di y 

     ´ onni ngir mu nekk Almasi bi, maanaam

    Kirist. Baat yii : “ Almasi ” (te mu sukkandiku ci l ` akku ya-

    wut yi) ak it “ Kirist ” (ci l ` akku gereg) da

     ˜ nuy tekki “ Ki

      ˜ nu

    t ` ann ”. Kooku Y

     ` alla dige woon dafa waroon a nekk ku

      ˜ nu

    t ` ann, maanaam ku Y

     ` alla t

     ` ann ngir may ko taxawaay 

    bu am solo. Ci t ´ eere bii, dina am yeneen p

     ` acc yuy 

    4. Lan la “ Almasi ” ak “ Kirist ” tekki ?

    Bi   ˜  nu s

      ´ oobee Yeesu, ci la nekke

     Almasi bi, maanaam Kirist.

     Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    40/226

    g ¨ en a wax ci taxawaay bu am solo bi Almasi bi am ci li Y

     ` alla

    di def ba li mu dige am. Dina ˜ nu j

     ` ang itam lu j

     ¨ em ci barke yi

     ˜ nu Yeesu m

     ¨ en a indil tey jii. Waaye bala Yeesu di juddu, w

     ´ oor

    na ne  ˜ nu bare

      ˜ nu ngi doon laaj seen bopp : ‘ Kan mooy nar

    a nekk Almasi bi ? ’5  Am na l

     ´ eegi lu

      ¨ epp 2 000 at,

      ˜ ni nekkoon taalibe Yeesu

    bu Nasaret, dafa leen w ´ ooroon ne Yeesu mooy Almasi bi

      ˜ nu

    doon wax ne dina  ˜ n

     ¨ ew (Yowaana 1:41). Simo Piyeer, kenn

    ci taalibe Yeesu yi, waxoon na sax Yeesu lii : «Yaa di Almasi

    bi.» (Mac ¨ e 16:16). Taalibe yooyu, lan moo m

     ¨ enoon a tax mu

    w ´ oor leen ne Yeesu mooy Almasi bi Y ` alla dige woon ?  ˜ Nun

    ci su ˜ nu bopp, lan moo m

     ¨ en a tax ba loolu w

     ´ oor

      ˜ nu ?

    6 Bala Yeesu  ˜ n

     ¨ ew ci kaw suuf, yonent Y

     ` alla yi waxoon

    na ˜ nu lu bare ci Almasi bi. Loolu naroon na dimbali nit

      ˜ ni

      ˜ nu

    m ¨ e n a r

     ` a

      ˜ n

      ˜ nee Almasi bi b

     ´ es bu

      ˜ n

     ¨ ewee. Nii la

      ˜ nukom

     ¨ en a mi-

    saale : Bu  ˜ nu la waxoon nga j

     ¨ eli benn nit boo masul a gis, ci

    b

     ´ 

    er

     ´ 

    eb bu mel ni gaaraas, walla gaar walla ayropoor, bu

      ˜ 

    nu lategtalee ni mu mel, ndax du g

     ¨ en a yomb ci yaw ? Noonu it,

    Yexowa jaar na ci ay yonent ngir  ˜ nu bind ci Biib

     ¨ el bi lu bare

    ci lu Almasi bi war a def ak li koy dal. L ´ epp li

      ˜ nu waxoon noo-

    nu, b ´ es bu amee, dina dimbali

      ˜ ni takku ci Y

     ` alla

      ˜ nu m

     ¨ en a

    r ` a

      ˜ n

     ˜ nee Almasi bi bu baax.

    7 Na ˜ nu j

     ¨ el

      ˜ naar ci li yonent yooyu waxoon. Bu nj

     ¨ ekk bi

    mooy, lu   ¨ epp 700 at bala muy am, yonent Y ` alla Mika wa-xoon na ne ki Y

     ` alla dige woon, dina juddu ci d

     ¨ ekk bu

    tudd Betleyem ca r ´ eewu Yuda (Mika 5:2). Fan la Yeesu jud-

    doo ? Ci d ¨ ekku Betleyem boobu (Mac

     ¨ e 2:1, 3-9) !

     ˜ Naareel bi

    mooy : Ay t ´ eem

     ´ eeri at bala muy am, Da

     ˜ neel 9:25 wone na

    ka ˜ n la Almasi bi waroon a fee

     ˜ n, maanaam ci atum 29 ci su

     ˜ nu

    5. Taalibe Yeesu yi, lan moo leen w ´ ooroon ci lu j ¨ em ci Yeesu ?6. Waxal benn misaal buy wone naka la Yexowa dimbalee

      ˜ ni takku

    ci Moom  ˜ nu m

     ¨ en a r

     ` a

      ˜ n

      ˜ nee Almasi bi.

    7. Waxal  ˜ naar ci li ay yonent Y

     ` alla wax te

      ˜ nu gis ko ci Yeesu.

     Kan mooy Yeesu Kirist ?    39

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    41/226

    jamono1. Loolu y  ´ epp amoon ci Yeesu te

      ˜ nu gis ko, boole ci

     yeneen y  ´ egle yonent, dafay wone ne Yeesu moo doon Alma-

    si bi Y ` alla dige woon.

    8 Leneen lu wone ne Yeesu moo nekkoon Almasi bi, dafag

     ¨ en a leer ci mujju atum 29 ci su

     ˜ nu jamono. Ci at moomu la

    Yeesu dem ci Yaxya mi doon s ´ oob nit

      ˜ ni ci ndox, ngir mu

    s ´ oob ko ci dex bi tudd Yurdan. Yexowa dafa waxoon Yaxya

    ne dina ko won lu koy tax a r ` a

      ˜ n

      ˜ nee Almasi bi. Loolu Yaxya

    gis na ko bi mu doon s ´ oob Yeesu. Lii la Biib

     ¨ elbiwax:“Biko

    Yaxya s ´ oobee ca dex ga, Yeesu g

     ´ enn. Ca saa sa asamaan yi

    daldi ubbiku, te Yaxya gis Xelum Y ` alla w

     ` acc ci melow pitax, ˜ 

    n ¨ ew ci kaw Yeesu. Te baat bu j

     ´ oge asamaan d

     ´ egtu ne : «Kii

    mooy sama doom ji ma b ¨ egg ; ci moom laa ame b

     ` anneex.» ”

    (Mac ¨ e 3:16, 17). Bi mu gisee te d

     ´ egg loolu, w

     ´ ooroon na Yax-

     ya ne Y ` alla moo y 

     ´ onni Yeesu (Yowaana 1:32-34). Noonu it bi

    xelum Y ` alla, maanaam doole bi muy j

     ¨ efe, w

     ` accee ci kaw Yee-

    su, ci la Yeesu nekke Almasi bi, maanaam Kirist, ki Y ` alla t

     ` ann

    ngir mu nekk Njiit ak Buur. — Esayi 55:4.9 L ´ epp li Biib

     ¨ el bi waxoon ci Yeesu te mu am, ak li Yexo-

    wa ci boppam seede, mooy wone ci lu leer ne Yeesu mooy  Almasi bi Y

     ` alla dige woon. Waaye am na yeneen

      ˜ naari laaj

     yu am solo yu j ¨ em ci Yeesu Kirist, yu Biib

     ¨ el bi tontu : Fan

    la Yeesu nekkoon bala muy   ˜ n

     ¨ ew ci kaw suuf te ban jikko la

    amoon ?

    FAN LA YEESU NEKKOONBALA MUY

      ˜ N

     ¨ EW CI KAW SUUF ?

    10 Biib ¨ el bi wax na ne Yeesu ca kaw asamaan la nekkoon

    1 Boo b ¨ eggee xam li yonent Y

     ` alla Da

      ˜ neel y 

     ´ egle woon te mu am ci

    Yeesu, seetal xaaj bi tudd “ Li  ˜ nu yokk ci waxtaan yi nekk ci t

     ´ eere

    bii ”, ci x ¨ et 197 ba 199.

    8, 9. Bi   ˜ nu doon s  ´ oob Yeesu, lan moo wone ci lu leer ne moommoo doon Almasi bi ?10. Lan la Biib

     ¨ el bi wax ci dund bi Yeesu amoon bala muy 

      ˜ n

     ¨ ew ci

    kaw suuf ?

    40   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    42/226

    bala muy   ˜ n

     ¨ ew ci kaw suuf si. Yonent Y

     ` alla Mika waxoon na

    ne Betleyem la Almasi bi di juddu. Dafa ci teg it ne da ˜ nu ko

    s ` akk “ ca jamono yu nj

     ¨ ekk ya ”. (Mika 5:2,  NW.) Ay yoon

     yu bare Yeesu ci boppam nee woon na ne ci kaw asamaan lanekkoon bala muy juddu ci kaw suuf nekk nit mel ni doomu Aadama yi (Yowaana 3:13 ; 6:38, 62 ; 17:4, 5). Bi Yeesu nek-kee ca kaw asamaan, diggante bi mu amoon ak Yexowa, amuko woon ak keneen.

    11 Yeesu mooy doom ji Yexowa g ¨ en a fonk, te am na lu ko

    waral. Da  ˜ nuy woowe Yeesu “ taaw bi, ki g

     ¨ en a m

     ` agg l

     ´ epp

    luy mbindeef ”, ndaxte moom la Y ` alla nj

     ¨ ekk a s

     ` akk

    1 (Kolos

    1:15). Am na leneen itam lu tax Yexowa fonk lool doomamjooju. Moom mooy benn ‘ Doom ji mu am kepp ’. (Yowaa-na 3:16.) Loolu dafa tekki ne Yeesu kese la Y

     ` alla s

     ` akk fekk

    jaarul ci keneen. Ginnaaw bi mu ko s ` akkee, leneen l

     ´ epp li

    Y ` alla s

     ` akk, ci Yeesu kese la ko Y

     ` alla jaarale (Kolos 1:16). Te

    it da ˜ nuy woowe Yeesu “ K 

     ` addu gi ” (Yowaana 1:14). Loolu

    dafa

      ˜ 

    nuy won ne ci turu Y

     ` 

    alla la doon waxe. W

     ´ 

    oor na ne dafadoon jottali y  ´ egle ak tegtal yi Baayam b ¨ eggoon a xamal ye-neen doomam yi, malaaka yi ak doomu Aadama yi.

    12 Ndax taawu Y ` alla bi ak Y

     ` alla

      ˜ noo yem, ni ko

      ˜ nenn

      ˜ ni

    g ¨ eme ? Du loolu la Biib

     ¨ el bi wax. Ni

      ˜ nu ko gise ci xise bii

    jiitu, doom ji da ˜ nu ko s

     ` akk. Kon boog am na fu mu ko-

    maasee dund. Waaye Yexowa Y ` alla moom, dundam amul fu

    mu komaasee te amul fu muy jeexe ( Psaume 90:2). Doomjooju Y ` alla am k ´ epp masul sax xalaat a yem ak Baayam. Bii-b

     ¨ el bi wax na ci faso bu leer ne Baay bi moo g

     ¨ en a m

     ` agg

    1 Da  ˜ nuy woowe Yexowa Baay ndaxte moom mooy S

     ` akk-kat bi ( Isa

     ¨ ıe

    64:8). Komka Y ` alla moo s

     ` akk Yeesu, da

      ˜ nu koy woowe doomu Y

     ` alla.

    Ndegam moom moo s ` akk itam

      ˜ neneen

      ˜ ni nekk ak moom ca asa-

    maan,  ˜ noom it da

      ˜ nu leen di woowe ay doomu Y

     ` alla. Looloo tax it

     ˜ nuy woowe Aadama doomu Y

     ` alla. — Job  1:6 ; Luug 3:38.

    11. Naka la Biib ¨ el bi di wonee ne Yeesu mooy doom ji Yexowa g

     ¨ en

    a fonk ci doomam yi ?12. Naka la

      ˜ nu xame ne Y

     ` alla ak taawam yemu

     ˜ nu ?

     Kan mooy Yeesu Kirist ?    41

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    43/226

    doom ji (Yowaana 14:28 ; 1 Korent 11:3). Yexowa kese mooy “ Y

     ` alla Aji Man ji ”. (Nj

     ` alb

     ´ een ga 17:1.) Looloo tax amul mo-

    room1.

    13 Yexowa ak taawam da ˜ nu doon

      ` and

      ` and bu jege ay mil-

     yaari at, lu y  ` agg bala Y

     ` alla s

     ` akk bidd

     ´ eew yi ci asamaan si

    ak it suuf si. Kon b ¨ eggante woon na

     ˜ nu lool (Yowaana 3:35 ;

    14:31) ! Doom jooju Baayam b ¨ eggoon lool dafa niru woon

    Baayam. Looloo tax Biib ¨ el bi wax ne Doom ji “ moo di me-

    lokaanu Y ` alla ”. (Kolos 1:15.) Waaw, ni doom m

     ¨ enee niru

    baayam ci f  ` ann yu bare, noonu it la doom jooju ca asamaan

    amoon jikko Baayam.14 Doom ji Yexowa am k

     ´ epp dafa nangu b

     ` ayyi asamaan fi

    mu nekkoon, w ` acc fii ci suuf ngir dund ni doomu Aadama.

    Waaye m ¨ en na am ngay laaj sa bopp lii : ‘ Naka la Yeesu mi

    nekkoon ca asamaan m ¨ enoon a juddu ni doomu Aadama ? ’

    Yexowa dafa def k ´ eemaan ngir loolu m

     ¨ en a am. Dafa j

     ¨ el bak-

    kanu taawam bi nekkoon ca asamaan, toxal ko ci biiru benn

    janq bu nekkoon yawut. Kooku Maryaama la tuddoon. Kennci doomu Aadama yi nekkul baayu xale boobu. Maryaamajur doom bu g

     ´ oor bu amul benn b

     ` akkaar,

      ˜ nu tudde ko Yee-

    su. — Luug 1:30-35.

    BAN JIKKO LA YEESU AMOON ?15 Li Yeesu wax ak li mu def bi mu nekkee ci kaw suuf moo

     ˜ nuy dimbali

      ˜ nu m

     ¨ en koo xam bu baax. Rax-ci-dolli, bu

      ˜ nu

    xamee Yeesu dina tax  ˜ nu g

     ¨ en a xam Yexowa. Lu tax loolu ?

    1 Boo b ¨ eggee am leneen lu lay g

     ¨ en a won ne taaw bi ak Y

     ` alla ye-

    mu ˜ nu, seetal xaaj bi tudd “ Li

      ˜ nu yokk ci waxtaan yi nekk ci t

     ´ eere

    bii ”, x ¨ et 201 ba 204.

    13. Lan la Biib ¨ el bi b

     ¨ egg a wax buy wax ne Doom ji “ moo di me-

    lokaanu Y ` alla ” ?

    14. Naka la doom ji Yexowa am k ´ epp m ¨ enoon a juddu ni doomu Aadama ?15. Lu tax

      ˜ nu m

     ¨ en a wax ne bu

      ˜ nu xamee Yeesu dina tax

      ˜ nu g

     ¨ en a

    xam Yexowa ?

    42   Lan la Biib  ¨ el bi wax d

      ¨ egg-d

      ¨ egg ? 

  • 8/19/2019 Enseña Wolof

    44/226

    F ` attalikul ne doom jooju moo di melokaanu Baayam ci l

     ´ epp.

    Looloo tax Yeesu waxoon benn taalibeem : «Ku ma gis, gisnga Baay bi.» (Yowaana 14:9).

     ˜ Neenti t

     ´ eere yi nekk ci Biib

     ¨ el

    bi, te

      ˜ 

    nu leen di woowe Injiil, maanaam t

     ´ 

    eere Mac

     ¨ 

    e, M

     ` 

    ark,Luug, ak Yowaana, wax na ˜ nu lu bare ci dundu Yeesu Kirist,li mu doon def, ak jikkoom.

    16 Yeesu, ci taxawaayu “ J ` angalekat ” la

      ˜ nu ko xame woon

    bu baax (Yowaana 1:38, ; 13:13, NW ). Lan la doon j ` angale ?

    Li mu doon g ¨ en a y 

     ´ egle moo doon “ xebaar bu baax bi ci

    nguuru Y ` alla ”. Nguur googu mooy nguur gi nekk ca asa-

    maan te nar a ilif suuf si s

     ´ 

    epp te indil

      ˜ 

    niy d

     ´ 

    eggal Y

     ` 

    alla ay barke yu dul jeex (Mac ¨ e 4:23). Xebaar boobu, ci kan la ko j ¨ elewoon ? Yeesu ci boppam nee na : «Li may j

     ` angale, j

     ´ ogewul ci

    man, waaye ci ki ma y  ´ onni la j

     ´ oge.» (Yowaana 7:16). Yeesu

    xamoon na ne Baayam dafa b ¨ egg nit

      ˜ n

     ´ epp d

     ´ egg xebaar bu

    baax bi j ¨ em ci Nguur gi. Bu

      ˜ nu

      ` aggee ci p

     ` acc 8, dina

     ˜ nu g

     ¨ en a

    j ` ang lu j

     ¨ em ci Nguuru Y

     ` alla ak ci li muy def.

    17

    Fan la Yeesu doon j

     ` 

    angalee ? F

     ´ 

    epp fu mu doon fekk ay nit : ci   ` all bi, ci d ¨ ekk yu mag ak yu ndaw yi, ci marse yi akci biir k

     ¨ er yi. Yeesu daawul xaar nit

      ˜ ni fekksi ko. Dafa leen

    doon fekki fi  ˜ nu nekk (M

     ` ark 6:56 ; Luug 19:5, 6). Lu tax

    Yeesu doon def loolu l ´ epp, te j

     ¨ el jot bu bare noonu ngir waa-

    raate te j ` angale ? Ndaxte loolu la Y

     ` alla b

     ¨ eggoon mu def. Saa

    su nekk Yeesu dafa doon def li neex Baayam (Yowaana 8:

    28, 29). Waaye am na leneen lu taxoon mu doon waaraate.Dafa y  ¨ er ¨ emoon nit   ˜ ni doon   ˜ n ¨ ew ci moom (Mac ¨ e 9:35, 36).Seeni kilifa diine yi leen waroon a j

     ` angal d

     ¨ egg gi j

     ¨ em ci

    Y ` alla ak ci li mu b

     ¨ egg, daawu

     ˜ nu leen a toppatoo. Yeesu xa-

    moon na ne mbooloo yooyu soxla woon na ˜ nu d

     ´ egg xebaaru

    Nguur gi.18 Yeesu, nit ku baax la woon te bare y 

     ¨ ermande. Nit

      ˜ ni

    16. Lan la Yeesu doon g ¨ e n a y   ´ egle, te fan la doon j ¨ ele li muy j ` angale ?17. Fan la Yeesu doon j

     ` angalee te lu tax mu doon def l

     ´ epp ngir j

     ` a-

    ngal nit  ˜ ni ?

    18. Yan jikko Yee