JE

D

EN

KT

T

E

WE

TE

N

WI

E

JE

B

EN

T

HANS PLUIJMS & CARITA SUTHERLAND

18

9

2

3

4

7

5

6

Je denkt te weten wie je bent

Hans Pluijms & Carita Sutherland

ISBN 978-90-79455-??-?

NUR 770

Ontwerp omslag : Jirka De Preter & Jan Mast

Lay-out : Jirka De Preter & Jan Mast

Fotografie : Jan Mast

Tekstredactie : Marianne Lourens, ML media

Copyright

Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd, gefotografeerd,

op microfilm gezet, vermenigvuldigd in welke vorm dan ook,

inclusief gebruik op internet, intranet, cd, dvd, cd-rom enz. zonder

voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en de uitgever.

Eerste druk januari 2015

Je denkt te weten wie je bent

Hans Pluijms & Carita Sutherland

VOORWOORD 07

V IS IE VA N DE AU T EURS 09

INLE ID IN G 11

GES CHIEDENIS VA N HE T ENNE AGR A M 13

V ERDEDIG IN GS S T R AT EGIE EN DE P ERS OO NLI JKHEIDS T Y P EN 15

DE DR IE CEN T R A 17

V ERMI JD IN GS PAT ROO N 19

U IT IN GEN VA N HE T BU IK T Y P E 21

U IT IN GEN VA N HE T H A RT T Y P E 23

U IT IN GEN VA N HE T HOO FDT Y P E 25

P I JLEN 27

V LEUGELS 29

INS T IN CT IE V E O R IËN TAT IE 30

N I V E AUS 32

K WA LIT E IT EN EN VA LKUILEN V ERSUS U IT DAGIN GEN EN A LLERGIEËN 34

DE V ERS CHILLENDE ENNE AGR A M T Y P EN 39

Type 1 : de k r i t i sche 41

Type 2 : de onders teunende 51

Type 3 : de doe lge r ichte 61

Type 4 : de bu i tengewone 71

Type 5 : de ana ly t i sche 81

Type 6 : de fantas ie r i j ke 91

Type 7 : de insp i re rende 101

Type 8 : de u i tdagende 111

Type 9 : de re lat i ve rende 121

HE T ENNE AGR A M P RO CES MO DEL 131

DE AU T EURS 135

B IB L IOGR A F IE 137

7

VoorwoordTitel voorwoord.

RUSS HUDSON

Od ese velent maios que cus, qui ditas qui nam quatet

doluptasped qui totatur sit ut laborem ressequi sit

explitate eum ad maximi, sam faccatur ant pa dolorerit

quidus que consequid eum es di ut maionse ndaecup

taspero doluptatium rem hitaspi ciatur aut repe sae

dolorro voluptatem doluptas con pereprem aut hilit

prepellanda sit essitiostrum ne latibus nosa voluptat.

Upturiae et ommolest pliti doluptat eos volorerore

ratiatem res accum re comnis ressequas re, suntis

apid quiae dolorae lati optatur?

Cia sus cus, vidus quiatetusda dolorat aute nulpa

nihicia porporrovid ex eius andaniminus, idempore as

quam inti con cus et am quam, saeste alibusa corepro

videbit aspitas peremporro ipsus comnihi cipsam

sedistempos quamus.

Ucid molupta tiandescia vellest inum facculp arcime

voluptassit a acessum laut odis iumquam eiusandae

vel mo eum dem atestrum repe rehenim aximos mo

voluptat facitio. Nam rerunt dolupid quiaestrum sa

cum abor autem alis et et optatib usandae veligentio

molupitem venitatia nos eic totat id erum natatium

res doloriaepe ex exped que qui ullit utemqui

cusandandae. Itat. Am ent lanimi, net rectur alit aut

offici bea possediatiis aperia sequid evendem nis

auditatem. Nam voluptate et mos ab ipsum quia ium

inctem quisquam estis is cus di optam, aliquiam ut iunt

dent plam, nist, optat es qui blabo. Re sim et omnit

aciisti aut ea sintur? Qui voluptati velent eaque nis

sum sin eiciundis eosa doluptaque inveri dolorrum

harum audae officiam voluptatur ande nonsequid quis

ab int. Cates aut moluptatio. Olut illest, int exceprest

repelicit fugit, que nisque nobitio iducitius et harchil

excesequi delendit enti dolesti si quis dio. Evelendit

occatis isquae nihiligni doles des quid ma alis

dolorrum venduci debitas pelecum consequia deseque

maio te nonsenime cus.

Ut voluptiunt poreicit lam, ut quis sit, soluptas

demporeptat liquis voloratem voluptate none velignam

harcipiciis nonsernatur, odiae. Nequam, ut quodit quae

offictempel il iur? Vid mil im faceatum isque et ium

ne et aut iur re ium de dis es que cusam nempos di

omnia de volorem rem int lam ex etus autem quidendit,

cone dolorro moluptatibus eum fuga. Git volupiendis

iditiaspedit utectatur, cusdae nes ea ipsam faceprae

verro ea vellab imosant, sum et abor rem quis quia pre

iunte non nonsent hillut am, aute ad untiusapis magnis

dolorepudam ex et duntio. Destorepudit laut molo

miniae eicte eum nihicit iscitat.

9

Visie van de auteursHoe zijn we gekomen tot het schrijven van dit boek?

CARITA & HANS

Wij hebben gemerkt dat veel mensen die ons om voor

hun persoonlijke of professionele ontwikkeling advies

of coaching vroegen, moeite hebben met de vaak erg

theoretisch en ‘zware’ literatuur die beschikbaar is

over het Enneagram. Dat was aanleiding voor ons om

een makkelijk toegankelijk en laagdrempelig boek

te schrijven over het Enneagram. Ons eerste boek

Ontdek je kwaliteiten bleek een onverwacht succes.

Ons tweede boekje Ontdek je interacties was daarop

een welkome aanvulling en ook al snel uitverkocht.

We hebben een herdruk overwogen maar kwamen

al snel tot de conclusie dat, omdat de belangstelling

zo groot is, het beter is om beide boeken samen

te voegen en samen met een aantal zinvolle

toevoegingen te combineren tot een nieuw boek.

Het resultaat daarvan ligt nu voor je.

Een grote of kleine verandering in ieders leven kan

verstrekkende gevolgen hebben. Bijvoorbeeld, van

onbewust naar bewust omgaan met verschillende

situaties: een gebeurtenis bewust waarnemen in

plaats van deze onbewust te ondergaan, kan een

ommekeer in je leven teweeg brengen.

Een kleine verandering in je gedachten, gedrag,

communicatie, stijl van leidinggeven, in de manier van

zakendoen en ondernemen, de wijze van het coachen

van mensen, je omgang met anderen of in het tonen

van respect en waardering voor anderen kan niet alleen

een kentering betekenen in je eigen leven, maar ook in

het leven van alle mensen in je directe omgeving.

Het bewust gebruiken van je kwaliteiten, het

ontdekken van je sluimerende talenten en het tot bloei

laten komen van je verborgen vaardigheden maken je

tot een nog completer mens.

Onze missie is om mensen hun kwaliteiten en

valkuilen, hun uitdagingen en irritaties, hun talenten

en mogelijkheden te laten ontdekken, zodat ze door

hun toegenomen zelfkennis een nieuwe kijk krijgen

op zichzelf.

Wij hopen dat dit boek, door onze zienswijze op

het Enneagram en de intentie waarmee we het

geschreven hebben, een verandering bij je teweeg zal

brengen en wij wensen je daarbij veel bewustwording

van je eigen levenspatronen toe.

11

Inleiding

Dit boek is geschreven om je op een beeldende wijze

kennis te laten maken met de meest gehanteerde

Enneagramtypen, om je inzicht te geven op jouw

specifieke karaktereigenschappen, kwaliteiten en

uitdagingen en op de ontwikkelingen die behoren

bij het Enneagramtype dat (of de typen die) jij het

meest hanteert. Het is een boek voor iedereen, voor

jong en oud, uit elke cultuur.

We gebruiken het boek als ondersteuning bij

het coachen, trainen, opleiden en begeleiden

van personen en bij onze werkzaamheden in het

bedrijfsleven. Dit boek kan als naslagwerk worden

gebruikt door wie geïnteresseerd is in het Enneagram

en in de methodieken van de kernkwaliteiten en

kernkwadranten. Een boek dat ook zeer geschikt is

voor de beelddenkers onder ons, omdat de tekst de

beelden ondersteunt.

Wij hebben niet de intentie gehad een

wetenschappelijk boek te schrijven. Als je

belangstelling hebt voor een wetenschappelijke

benadering van het Enneagram, kun je je verdiepen

in een van de vele eerdere publicaties over dit

onderwerp. Raadpleeg hiertoe de literatuurlijst

achter in het boek. Wil je echter op een aangename,

beeldende en praktische wijze kennismaken met

de principes van het Enneagram, dan is dit boek

uitermate geschikt. Het leert je anders naar jezelf te

kijken en geeft je een persoonlijke herkenning met

een lach en een traan.

Indien je jezelf observeert, jezelf accepteert zoals

je werkelijk bent en je bewust wordt van onbewuste

strategieën en overtuigingen, kun je een balans in je

leven creëren en daadwerkelijk gebruik gaan maken

van al je kwaliteiten en verborgen talenten. De vraag

is vaak: “Hoe doe ik dit dan?” “Welk Enneagramtype

hanteer ik het meest en maak ik daarbij eigenlijk wel

gebruik van mijn talenten?” “Wat zijn mijn kwaliteiten

en hoe weet ik waar mijn uitdagingen liggen?”

Door het lezen en toepassen van dit boek kun je meer

inzicht krijgen in welke persoonlijkheidstypen je het

meest hanteert, met alle daarbij behorende hebbelijk-

en onhebbelijkheden. Wanneer je meer inzicht krijgt

in je eigen persoonlijkheid, eigen karakter en eigen

handelen, ga je optimaal gebruik maken van je

kwaliteiten en je talenten. Die kun je dan moeiteloos

inzetten waar jij ze nodig vindt.

Dit boek geeft tevens inzicht hoe je als leidinggevende

kunt omgaan met de verschillende Enneagramtypes,

op welke wijze ze doorgaans in een team functioneren

en daarin hun werkzaamheden uitvoeren en hoe jij

als leidinggevende het best de interactie met deze

Enneagramtypes vorm geeft.

18

9

2

3

4

7

5

6

13

Geschiedenis van het Enneagram

Het Enneagram is een eeuwenoud – waarschijnlijk

reeds 2500 jaar oud – en tegelijkertijd hedendaags

model dat in het Grieks letterlijk negen (Ennea) en

figuur (grammos) betekent.

Het Enneagram beschrijft negen basistypen van

verschillende persoonlijkheden en de wijze waarop

deze met elkaar communiceren. In elk basistype kun

je de positieve en minder positieve eigenschappen van

die persoonlijkheid herkennen. Het geeft weer welke

kwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën de

verschillende basistypen met zich meedragen en hoe

zij daar in de praktijk mee om (weten te) gaan. Het

hedendaagse model van het Enneagram is in wezen

een samenvoeging van verschillende psychologische,

spirituele en religieuze tradities, die vertaald zijn naar

de hedendaagse coachingsmethodieken, psychologie

en karaktertypologie.

Veel van de methodiek van het Enneagram komt

voort uit een al duizenden jaren bekende filosofie, die

binnen de verschillende stromingen van de religie is

uitgewerkt. De christenen, boeddhisten, islamieten

(met name de Soefi ’s) en de joden (in de Kabbala)

werkten reeds met dit universele inzicht van het

Enneagram. Gurdjieff, een Russische wetenschapper

en filosoof, heeft het Enneagramsymbool in de

moderne wereld geïntroduceerd en hij was degene

die in de eerste helft van de twintigste eeuw aan de

verschillende type-indelingen werkte.

De eigenlijke grondlegger van het moderne

psychologische Enneagram lijkt echter Ichazo

te zijn. Ichazo, een esoterische leraar uit Bolivia,

die in Chili vooral bekendheid genoot door zijn

trainingen en opleidingen op het gebied van

bewustzijnspsychologie, verdiepte zich in de jaren

vijftig van de vorige eeuw in het bijzonder in de

talloze elementen van het Enneagram. Hij was in

staat al dit materiaal op de juiste manier en in de

correcte volgorde in verband te brengen met het

Enneagramsymbool.

Na deze verregaande studies van Ichazo vloeiden de

verschillende stromingen van overdracht samen tot de

basis van het Enneagram zoals we dat nu kennen. Don

Richard Riso en Russ Hudson, twee toonaangevende

Enneagramdeskundigen en oprichters van het

vermaarde Enneagram Institute in de Verenigde

Staten, hebben de wetenschap van het Enneagram

verder ontwikkeld en wezenlijk bijgedragen aan de

wereldwijde verspreiding van de basisideeën achter

het Enneagram.

Het Enneagram is, zoals gezegd, een dynamische

cirkel die negen persoonlijkheidstypen beschrijft,

ieder met zijn eigen kwaliteiten, karaktertrekken

en ontwikkelingspunten. Ze betreffen negen

verschillende, karaktervolle vormen van denken,

voelen en handelen. Je kunt het vergelijken met

negen brillen van verschillende kleur, die je kunt

opzetten om naar een bepaalde situatie te kijken. In al

deze gevallen ziet eenzelfde situatie er anders uit. Zo

is het ook met de verschillende persoonlijkheidstypen.

Tegenwoordig hanteert men het Enneagram als

hulpmiddel bij de opvoeding, relaties, de psychologie,

het bedrijfsleven, human resources, teamontwikkeling

en -vorming, stads- en retailontwikkelingen.

De modellen van het Enneagram zijn namelijk

zeer goed toepasbaar bij het samenstellen van

nieuwe teams, bij het coachen van teams binnen

veranderingsprocessen en wanneer men een (werk-)

cultuuromslag wenst te realiseren binnen reeds

bestaande bedrijfsculturen.

Het laatste — en tevens meest belangrijke —

toepassingsgebied van het Enneagram is dat van de

persoonlijke ontwikkeling.

15

Verdedigingsstrategie en de persoonlijk-heidstypen

Ieder persoon ontwikkelt onbewust een bepaalde

verdediging, strategie of tactiek, om alle indrukken en

gebeurtenissen in zijn/haar leven, op de voor hem/

haar aangenaamste manier te overleven.

Deze verdedigingen, leefpatronen en persoonlijk-

heidstypen ontwikkelen zich al heel vroeg in het prille

leven, zelfs al gedurende het beginstadium van de

zwangerschap. In de vroege jeugd ontwikkelen deze

zich verder, onder invloed van allerlei gebeurtenissen

en indrukken.

Tegen de tijd dat iemand volwassen is, hebben deze

verdedigingen al vaste vormen aangenomen en

bepalen ze niet alleen hoe hij/zij omgaat met situaties

waarin emoties, behoeften en verlangens een rol

spelen, maar ook met angsten. Al deze ontwikkelde

persoonlijkheidstypen zijn even waardevol, ook al zijn

ze allemaal van elkaar verschillend. Afhankelijk van

de situatie en de omgeving, zet jij het voor jou meest

geschikte persoonlijkheidstype in, met het daarbij

behorende verdedigingsmechanisme, omdat je daar het

gemakkelijkst, bijna automatisch, over kunt beschikken.

De keuze voor deze ontwikkelde verdediging is

afhankelijk van een aantal externe factoren, zoals

je opvoeding, de cultuur waaruit je komt, je religie,

omgeving, opleiding en natuurlijk ook genetisch

bepaalde eigenschappen van je biologische ouders etc.

Kennis van die, vaak onbewuste, verdediging leidt tot

zelfinzicht en helpt je om de regie over je leven weer in

eigen hand te nemen.

hartcentrum

gekoppeld aan het voelen

hoofdcentrum

gekoppeld aan het denken

buikcentrum

gekoppeld aan het handelen

17

De drie centra

Mensen staan in verbinding met hun omgeving door

het voelen, denken en handelen. In deze wereld

ervaren mensen dat op verschillende manieren.

Binnen het Enneagrammodel spreken we over

verschillende centra die gekoppeld zijn aan het

menselijk voelen, denken en handelen.

Deze drie centra zijn:

— het buikcentrum, gekoppeld aan het handelen

— het hartcentrum, gekoppeld aan het voelen

— het hoofdcentrum, gekoppeld aan het denken

We hebben ze alle drie tot onze beschikking, alleen

hanteren we het ene centrum in de regel meer dan

het andere. We hebben een voorkeurscentrum, waarin

we ons het liefst bevinden. Als je bewuster met deze

centra omgaat en de werking van de verschillende

centra beter gaat begrijpen, zul je meer balans weten

te vinden in de wijze waarop je de centra aanspreekt.

Elk Enneagramtype zal in meer of mindere mate een

van deze drie centra als voorkeurcentrum hanteren.

In de westerse wereld draait het vaak om het denken

en doen en dan komt pas het voelen. Het gevolg is

dat het hartcentrum vaak reactief werkt. We reageren

emotioneel en vanuit ons gevoel op acties van

anderen. Daardoor ontstaat er veel onbegrip tussen

mensen en kan een discussie al snel omslaan in

emotie, het korte lontje-effect treedt dan in werking.

hoofdcentrum

gekoppeld aan het denken

hartcentrum

gekoppeld aan het voelen

buikcentrum

gekoppeld aan het handelen

18

9

2

3

4

7

5

6

19

Vermijdingspatroon

Iedereen heeft in zijn/haar vroegste jeugd een

bepaalde strategie ontwikkeld en bepaalde

handelingspatronen aangeleerd die kenmerkend zijn

voor het persoonlijkheidstype. Deze gedragspatronen

bestaan uit specifieke handelingen en gedragingen,

die erop gericht zijn datgene te vermijden waarvoor

hij/zij de meeste schrik of angst heeft.

Bij de Enneagramtypen Acht, Negen en Een van het

buikcentrum, is dat de wijze waarop met woede wordt

omgegaan. Of liever gezegd, de manier waarop ze die

woede juist willen vermijden.

Bij de Enneagramtypen Twee, Drie en Vier van het

hartcentrum is dat de strategie, waarop met verdriet

wordt omgegaan, of juist de wijze waarop ze trachten

zo veel mogelijk verdriet te vermijden.

Bij de Enneagramtypen Vijf, Zes en Zeven van het

hoofdcentrum geldt de vermijdingstactiek om zo

min mogelijk angst te ervaren. Het vermijden van

angstgevoelens komt bij hen op de eerste plaats.

Deze drie verschillende verdedigingsmechanismen,

het vermijden van woede, verdriet of angst, zijn

kenmerkend voor de Enneagramtypen die bij de

verschillende centra behoren.

hartcentrum

gekoppeld aan het voelen

buikcentrum

gekoppeld aan het handelen

Uitingen van de buiktypen kunnen zijn:

rechtlijnigheid, bezitsdrang, levendigheid, macht, energie,

perfectie, verdoving, explosie, vitaliteit, ontkenning,

directheid, het opkroppen van emoties, jaloezie,

koppigheid, bezorgdheid, versmelting, verbinding

WOEDE

BUIKDOEN

WOEDE

BUIKDOEN

18

9

21

Uitingen van het buiktype

Buikcentrumtypen

8 9 1

Deze doeners ervaren eerst lichaamssensaties voordat ze denken of voelen.

Die sensaties worden ervaren in de buikstreek en kunnen zich uiteindelijk

uiten in woede.

8Woede uit zich in agressie of directe uiting.

Woede richt zich naar buiten.

9De opgekropte woede uit zich in koppigheid.

Woede kan zich zowel naar binnen als naar buiten richten.

1Woede stapelt zich op, leidt tot ontkenning en explosie.

Woede richt zich naar binnen.

EMOTIE

HARTVOELEN

hartcentrum

gekoppeld aan het voelen

Uitingen van de harttypen kunnen zijn:

roekeloosheid, identiteit, attentie, liefde,

bewondering, schaamte, imago, narcisme, verleiding,

ambitie, bevestiging, begrip, afgunst, rivaliteit

2

3

4

23

Uitingen van het harttype

Hartcentrumtypen

2 3 4

Deze voelers ervaren eerst de emotie, het verdriet in henzelf.

Zij gaan naar anderen om gevoelens te peilen.

2Emotie uit zich in verdriet en aanhankelijkheid

Emotie richt zich naar buiten.

3Emotie wordt ingehouden, vraagt om bewondering.

Emotie kan zich zowel naar binnen als naar buiten richten.

4Emotie uit zich in begrepen willen worden.

Emotie richt zich naar binnen.

hartcentrum

gekoppeld aan het voelen

hoofdcentrum

gekoppeld aan het denken

Uitingen van de harttypen kunnen zijn:

nieuwsgierigheid, opoffering, beschuldiging, oriëntatie,

twijfel, gedachten, vertrouwen, kennis, sociale plichten,

leegte, plezier, impulsiviteit, gelijkgestemdheid,

gulzigheid, klagerigheid, onderzoeksdrang

ANGST

HOOFDDENKEN

7

5

6

25

Uitingen van het hoofdtype

Hoofdcentrumtypen

5 6 7

Deze denkers ervaren de wereld als overweldigend, angstig of als

een plaats met beperkingen.

5Angst uit zich in isolatie en door zich in zichzelf te keren.

Angst richt zich naar buiten.

6Trekt zich terug, zoekt veiligheid en zekerheid of zoekt juist uitdaging op,

gaat bewust risico’s lopen.

Angst kan zich zowel naar binnen als naar buiten richten.

7Angst uit zich in het openhouden van verschillende opties.

Angst richt zich naar binnen.

4

3

2

1

9

8

7

6

5

Met de pijl mee

ONDER STRESS

Tegen de pijl in

GOED IN M’N VEL

27

Pijlen

Als je naar het Enneagrammodel kijkt, zie je dat elk

type verbonden is met twee andere Enneagramtypen

door middel van twee pijlen. Deze pijlen geven de rich-

ting aan, waarin je je begeeft in situaties van stress of

ontspanning. Deze richtingen brengen verschillende

reacties bij je teweeg. De meeste personen handelen

volgens een bepaald gedragspatroon, waarin ze hun

toevlucht zoeken, vooral in stresssituaties of wanneer

ze onder druk komen te staan.

Als je je goed voelt of jouw uitdagingen aangaat,

ga je naar je ontspanningspunt. Dan volg je

de pijl in tegengestelde richting. Als je naar je

ontspanningspunt gaat, neem je juist de positieve

eigenschappen van dat betreffende type over.

Door je bewust te worden van je ontspanningspunt

en je uitdagingen aan te gaan, groei je als mens. Je

kwaliteiten komen naar boven en kunnen zich volop

ontwikkelen.

Als je je daarentegen niet goed voelt of onder druk

staat, ga je al heel snel naar je stresspunt. Je gaat

dan met de richting van de pijl mee.

Ga je naar je stresspunt, dan heb je de neiging om de

minder positieve eigenschappen van dat betreffende

type te gaan hanteren. Als je een lange tijd de eigen-

schappen van jouw stresstype hanteert, is het moge-

lijk dat je daar echt ziek van wordt of zelfs psychische

of psychosomatische klachten gaat vertonen.

1

1

99

1

3

2

4

46

6

8

7

7

35

5

2

27

8

89

3

45

6

29

Vleugels

Je vleugels zijn de Enneagramtypen die zich direct

links en rechts van het door jou meest gebruikte

Enneagramtype bevinden, dus eigenlijk de buren van

je Enneagramtype. Deze buren kun je als het ware

beschouwen als de subtypen van het Enneagramtype

dat jij het meest hanteert.

Verscheidene positieve, maar ook minder positieve,

eigenschappen van deze buren zijn voor jou dus relatief

gemakkelijk bereikbaar. En die komen waarschijnlijk

veelvuldig tot uitdrukking in je dagelijks leven.

Het samenspel van de vleugels en pijlen kun je dan

ook beschouwen als een unieke mix van je eigen

persoonlijkheid. Je vleugels en pijlen kleuren dan ook

het Enneagramtype of persoonlijkheidstype dat je

het meest hanteert. Het feit dat je twee verschillende

vleugels ter beschikking hebt, biedt hulp bij het vinden

van je ware persoonlijkheidstype met de daaraan

verbonden kwaliteiten en eigenschappen.

Maak kennis met je stresskant. Deze kan je een leerproces bieden en je inzicht geven in welke karaktereigenschappen bij jou ook aanwezig, maar mogelijk nog niet zo sterk ontwikkeld, zijn. Vaak biedt je stresskant je ook een ontwikkelingskans. Door te onderzoeken en je bewust te worden welke eigenschappen je verder zou willen ontwikkelen, kun je groeien in je persoonlijkheid en op deze wijze de positieve eigenschappen van de stresskant meer gaan benutten.

TIP

Instinctieve oriëntatie

Elk Enneagramtype kent, naast

de eigen typische karakter-

eigenschappen, de vleugels, de

ontspanningskant en de stresskant

(de richtingen van de pijlen) ook een

zogenoemde instinctieve oriëntering.

Een instinctieve hang naar primaire

levensbehoeften. Afhankelijk van

zijn/haar ontwikkelingsniveau

zal deze instinctieve oriëntatie in

meer of mindere mate een grote rol

spelen in de dagelijkse houding en

het gedrag van een persoon. Riso

en Hudson omschrijven in hun

boek The Wisdom of the Enneagram

deze instinctieve oriëntatie als

Zelfbehoudend, Sociaal en Intiem.

Zelfbehoudend

Deze personen richten zich voornamelijk op het

streven naar de aardse en praktische kanten van het

leven. Het betreft dan vooral zaken die direct betrek-

king hebben op de primaire levensbehoeften, die

vooral gericht zijn op het comfort van de omgeving

en hun leefgewoontes. Centraal bij de zelfbehou-

dende typen staat ervoor te zorgen dat er adequate

huisvesting aanwezig is, dat het goed onderhouden

is en dat het er aangenaam verpozen is. De woonom-

standigheden dienen zo optimaal mogelijk te zijn. Een

goed leefklimaat met voldoende woon- en slaapmo-

gelijkheden is essentieel. Deze typen zullen er voor

zorgen dat ze bijvoorbeeld wonen in de nabijheid van

winkelcentra zodat zij zich makkelijk kunnen voorzien

van eten, drinken. Zij werken veelal om er voor te

zorgen dat hen in materiële zin aan niets ontbreekt

voor het dagelijkse levensonderhoud.

31

Sociaal

Deze personen richten zich vooral op de sociale

kanten van het leven. Zij zoeken hun veiligheid en

primaire behoeften vooral in het contact hebben met

anderen binnen een groep. In die groep ervaren zij

veiligheid en geborgenheid, samen staan we sterk.

Dat kan de familie zijn, een politieke stroming, een

religieuze stroming, het verenigingsleven etc.

De groep biedt hen houvast, zekerheid en veiligheid.

Binnen deze groepen heersen hiërarchische patronen

waarbinnen zij zich op hun plaats voelen. Zij kunnen

zich binnen deze structuren manifesteren en daaruit

voortvloeiend verzekerd zijn van aandacht, macht,

erkenning, faam, leiderschap en waardering etc.

Groepsprocessen en groepsdynamica zijn

onderscheidend in het ‘Wij’ gevoel. Samen zijn we

sterk en kunnen we elkaar bescherming bieden.

Intiem

Deze personen zijn vooral gericht op een

persoonlijke en relationele band met een ander.

Wanneer intiem georiënteerde personen in een

gezelschap zijn, gaan zij zich focussen op de persoon

waarmee ze een verbinding wensen aan te gaan.

Zij zijn geneigd de voor hen meest aantrekkelijke

of interessante persoon – om wat voor reden dan

ook – te benaderen en met die ander een (tijdelijke)

relationele verbintenis aan te knopen. Vaak is

die ander in ogen van de intiem georiënteerden

complementair aan hun eigen persoonlijkheid. In

deze ‘gescande’ figuur kunnen ze geheel opgaan

zonder zich te bekommeren om de rest van het

gezelschap noch om de behoeftes van de ‘gescande’

en ‘uitverkoren’ persoon. Riso en Hudson noemen dit

ook wel de seksuele oriëntatie.

Niveaus

Niet ieder persoonlijkheidstype of Enneagramtype

functioneert op hetzelfde persoonlijke ontwikkelings-

niveau. Riso en Hudson hebben deze ontwikkelingsni-

veaus onderverdeeld in negen verschillende niveaus.

Ontwikkelingsniveaus 1, 2 en 3 staan voor gezond

ontwikkeld, ontwikkelingsniveaus 4, 5 en 6 voor

gemiddeld ontwikkeld en ontwikkelingsniveaus

7, 8 en 9 staan voor ongezond ontwikkeld. Deze

ontwikkelingsniveaus staan voor de manier waarop

we al dan niet om kunnen gaan met onze dagelijkse

stress of ontspanning, en hoe open, functionerend,

evenwichtig en stabiel we als persoonlijkheidstype zijn.

Het systeem van de ontwikkelingsniveaus is

dynamisch, dat wil zeggen dat het niveau waarin

je verkeert, kan veranderen. Afhankelijk van je

situatie kan dit verbeteren of juist verslechteren.

Bijvoorbeeld wanneer je in een stresssituatie komt

en je jezelf niet bewust bent van het hanteren van je

verdedigingsmechanisme. Je houding, je gedrag, je

denken, je voelen en je doen zal zich in meer of minder

mate wijzigen. Het kan zijn dat je een of zelfs meerdere

niveaus daalt. Als je, in het schema hiernaast, zelfs de

aangegeven rode lijnen passeert, de grenzen waarbij

alle alarmbellen gaan rinkelen, dan moet je extra attent

zijn op je veranderende houding en gedrag. Vaak

word je door de personen in je directe omgeving ook

gewezen op dit veranderde gedrag en houding. Ben je

je juist bewust van je verdedigingsmechanisme en ga

je daarom die uitdagingen aan waarvoor je staat, dan

ben je als persoonlijkheid aan het ontwikkelen en zal

je juist naar een hoger niveau gaan. Het overschrijden

van de rode lijnen zal dan een zichtbare versterking

aangeven van je houding, je gedrag en de wijze van

voelen, denken en doen.

Een Type Zeven zal bijvoorbeeld, wanneer hij niet

(meer) in goede doen is, sneller chaotisch en meer

wispelturig worden. Als dit Type Zeven echter dit

mechanisme van hem zelf (her)kent, weet hij dat hij

juist in zo’n situaties sterk gebaat is om meer structuur

en standvastigheid te hanteren. Dit zijn zijn absolute

uitdagingen. Is dit Type Zeven hiertoe in staat en

gaat hij daadwerkelijk deze uitdaging aan dan zal

hij als persoonlijkheid groeien en uiteindelijk gaan

functioneren in hoger niveau.

Zo kent elk Enneagramtype zijn eigen, specifieke,

dynamische beweging binnen dit systeem. Kenmerkend

is dat wanneer je bewust bent van jouw stressrichting,

dus met de richting van de pijl mee en je je bewust bent

dat daar tevens je uitdaging, je integratie, ligt, heb je

daar de ultieme kans je verder in je persoonlijkheid te

ontwikkelen en een beter ontwikkelde mens te worden.

Mocht je nieuwsgierig zijn naar een uitvoerige uitleg

van de systematiek en de werking van de verschillende

niveaus dan raden wij je aan om het boek The Wisdom

of the Enneagram van Don Richard Riso en Russ

Hudson te raadplegen. Bro

n: R

iso,

Don

R. &

Hud

son,

R. (

1999

). Th

e W

isdo

m o

f the

Enn

eagr

am. N

ew Y

ork:

Ban

tam

Boo

ks.

H E T M E C H A N I S M E VA N D E N I V E A U S V O L G E N S D O N R I C H A R D R I S O E N R U S S H U D S O N

GE

ZO

ND

GE

MID

DE

LD

ON

GE

ZO

ND

2 N I V E A U V A N P S Y C H I S C H E C A P A C I T E I T

3 N I V E A U V A N S O C I A L E W A A R D E N

1 N I V E A U V A N B E V R I J D I N G

4 N I V E A U V A N O N E V E N W I C H T I G H E I D

5 N I V E A U V A N T U S S E N P E R S O O N L I J K E B E H E E R S I N G

6 N I V E A U V A N O V E R C O M P E N S A T I E

7 N I V E A U V A N S C H E N D I N G

8 N I V E A U V A N W A A N D E N K B E E L D E N E N D W A N G G E D R A G

9 N I V E A U V A N P A T H O L O G I S C H E D E S T R U C T I V I T E I T

Kwaliteiten & valkuilen versus uitdagingen & allergieën

De kwaliteiten

Wat zijn kwaliteiten?

Daniel Ofman, auteur en opleider, beschrijft in

zijn boek De Kernkwaliteiten van het Enneagram

dat kernkwaliteiten eigenschappen zijn die tot

het wezen van een type behoren. Zo kun je bij

elk Enneagramtype een aantal kernkwaliteiten

onderscheiden. Kernkwaliteiten kleuren de mens;

het is die specifieke kracht waaraan we bij elk mens

direct denken. De veelheid van kwaliteiten is ook

voor te stellen als een regenboog. Elke kwaliteit

is een kleur van die regenboog en gezamenlijk

vormen ze het spectrum aan kwaliteiten, dat ieder

mens bezit. Het zijn die kwaliteiten waarover je kunt

beschikken wanneer jij je bewust wordt van het bezit

ervan. Je hoeft ze ‘slechts’ verder te ontwikkelen. Je

mag kwaliteiten niet verwarren met vaardigheden.

Vaardigheden kun je aanleren, kwaliteiten niet.

Kwaliteiten zijn er of zijn er niet en kunnen dus alleen

aangeboord en verder ontwikkeld worden.

Hoe je kwaliteiten ontdekken?

Je kwaliteiten komen tot uiting in dat gedrag

(of die handeling of die actie) dat jij van jezelf als de

normaalste zaak van de wereld beschouwt, maar dat

anderen juist zeer in je waarderen.

Als je vrienden, collega’s of kennissen elke keer

opnieuw een beroep op je doen om bepaalde acties

voor hen te ondernemen is het heel goed mogelijk dat

het hier gaat om een mogelijke kwaliteit van jou of

over een vaardigheid die jij goed beheerst.

HULPVRAGENAnderen waarderen mij om …Ik vind het heel gewoon om …Ik moedig anderen aan om … In anderen stimuleer ik …Van anderen eis ik …Een compliment dat ik vaak krijg is … Ik vind het heel vanzelfsprekend om … Mijn kracht is …

35

De valkuilen

Wat is een valkuil?

De valkuil is een kwaliteit die te ver is doorgeschoten.

In de volksmond noemen we het dan een slechte

eigenschap of ook wel de valkuil. Vaak is die

zogenaamde slechte eigenschap echter een kwaliteit,

die op een zwaar overdreven manier wordt uitgevoerd.

Het is dus eigenlijk de donkere kant van de goede

eigenschap. De kracht wordt een zwakte, de kwaliteit

wordt een valkuil.

Hoe je valkuilen ontdekken?

Goed luisteren naar personen die boos op je zijn of

je de ‘waarheid’ vertellen en je bepaalde gedragingen

of handelingen verwijten, want dan heb je een grote

kans dat het hier gaat over een valkuil.

Je bewust zijn van bepaalde zaken, handelingen

of gedragingen die bij jou voorkomen en waaraan

anderen zich storen.

HULPVRAGENWat ik bij anderen relativeer, is …Anderen verwijten mij dat ik … Ik rechtvaardig mijzelf in …Onder druk verval ik soms in … Anderen storen zich aan mijn …Mijn zwakte is …Ik krijg soms naar mijn hoofd geslingerd dat …

De uitdagingen

Wat is een uitdaging?

Een uitdaging is het positief tegenovergestelde

van de valkuil. Het aangaan van de uitdaging zorgt

ervoor dat de scherpe randjes ervan afgaan en dat de

valkuil weer een goede eigenschap, dus opnieuw een

kwaliteit wordt. Je kwaliteiten en je uitdagingen vullen

elkaar aan. Uitdagingen zijn die vaardigheden of

kwaliteiten die jij (nog) niet automatisch verricht, maar

waartoe jij je bewust moet zetten om ze uit te voeren.

Hoe je uitdagingen ontdekken?

Kijk ook hier weer goed naar de ander. Je ergeren

aan het gedrag, de handelingen of de acties van een

ander, komt vaak doordat die ander in jouw ogen te

veel actie vertoont en kwaliteiten laat zien die voor jou

eigenlijk uitdagingen zijn.

Het is de kunst om elke keer opnieuw naar die ander

te kijken en je bewust te worden wat je van die ander

kunt leren.

HULPVRAGENIk mis in mijzelf …Anderen wensen mij … toeIn anderen bewonder ik …Ik ben wel eens jaloers op …Ik verlang in mijzelf naar …Wat heb ik nodig om in balans te zijn …

37

De allergieën

Wat is een allergie?

Onder een allergie verstaan we handelingen,

gedragingen en acties waarvoor jij overgevoelig bent,

waarop je reageert alsof je door een wesp gestoken

bent. Die handelingen en gedragingen bij anderen,

waarvan direct je nekharen recht overeind gaan staan,

kun je bestempelen als jouw allergie. Het positieve

is dat je zelf gebruik kunt maken van die allergie,

wanneer je in een voor jou lastige situatie terechtkomt.

Vaak gebeurt dat in tijden waarin je onder grote druk

staat of wanneer je hevig gestrest bent.

Hoe je allergieën ontdekken?

Op de allereerste plaats door naar jezelf te kijken en

jezelf een spiegel voor te houden. Je kunt je afvragen

waarom deze allergie op dat moment opkomt en

waarom jij zelf dat gedrag of die handelingen/acties

onderneemt, waaraan je in normale omstandigheden

een grote hekel hebt of waaraan je je zou ergeren

wanneer iemand anders het zou doen.

Luister naar wat anderen je op dat moment verwijten.

Er is een grote kans dat er een kern van waarheid

zit in de opmerkingen of de kritiek die anderen uiten

op jouw gedrag. Dit kan je valkuil of zelfs jouw eigen

allergie zijn, die je op dat ogenblik zelf hanteert.

HULPVRAGENBij anderen kan ik niet tegen …In anderen minacht ik …Ik word moedeloos van …Ik word woedend om …Ik zou mezelf verafschuwen als …Ik stoor mezelf aan mensen die …Ik vermijd mensen die … Ik bestrijd mensen die …

14

7

28

4

39

6

de kritische de ondersteunende de doelgerichte

57

8

63

9

42

1

de buitengewone de analytische de fantasierijke

71

5

85

2

96

3

de inspirerende de uitdagende de relativerende

39de verschillende enneagramtypen

de kr it i sche

14

7

41

4

7

1

Als type 1 ben ik ijverig en altijd bezig. Ik volg het liefst de gebaande paden

en houd me altijd aan geplande en gestructureerde werkwijzen. Mensen

moeten op mij kunnen bouwen, ik zal gemaakte afspraken altijd nakomen, welke

moeite en inspanningen dat ook van me vergt. Soms gaat dat zelfs ten koste van

mijzelf, van mijn nachtrust of zelfs mijn gezondheid. Ik ben heel kritisch en wil

alles zo perfect mogelijk doen. Ik zie meteen wat er fout is. Ik wil zelf geen fouten

maken, want anders ben ik niet meer perfect genoeg. Dat is ook de reden dat ik

tot in het extreme nauwkeurig ben, alles dient tot in de perfectie geregeld te zijn.

Waarden, normen en eerlijkheid zijn heel belangrijk voor mij. Ik stel hoge eisen aan

mezelf en ook aan anderen. Ik heb een hekel aan slordige mensen. Orde en netheid

zijn belangrijk voor me. Dat geeft structuur en duidelijkheid. Ik ben zeer zelfstandig,

plannen en organiseren gaat mij goed af. Ik wil heel graag de wereld verbeteren en

het ideale nastreven. Ik maak mij wel eens boos, maar dat laat ik niet zien. Ik zeg

dan iets anders dan wat ik eigenlijk wil zeggen.

1

43

de k

ritis

che

GOED IN M’N VEL ga ik meer genieten van het leven en ga ik vooral alle mogelijkheden zien. Dan neem ik het

leven minder serieus, ik ga tijd nemen voor plezier en ontspanning. Ik krijg meer geduld, ben minder kritisch en

leer uit die schitterende ervaringen.

OVERTUIGING : Ik wil perfect zijn.

VERDEDIGING : Ik wil niet slecht, corrupt, verdorven of tekortschietend zijn.

ONDER STRESS voel ik mij neerslachtig. Ik vraag me af wat ik waarneem; mijn gevoelens of emoties? Ik ga dan

na wat ik wil, analyseer mezelf en tracht me te verbeteren. Als ik de positieve kanten ontwikkel, kan ik weer

vertrouwen op mijn gevoel. Dan kan ik mijn creativiteit weer inzetten en zie ik opnieuw de schoonheid van het leven.

4

1

7

IN BALANS kan ik relativeren en weet ik het evenwicht te vinden tussen werk en plezier.

UIT BALANS word ik te perfectionistisch, trek ik alle verantwoordelijkheid naar mezelf toe en geef ik niets meer uit handen.

IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil perfect zijn en het team of de

organisatie verbeteren.

Ik ben kritisch, veeleisend en leg de lat niet alleen hoog voor

mijzelf, maar ook voor anderen.

Ik zie meestal eerst de dingen die beter kunnen, voordat ik alle

gewone zaken waarneem.

Ik zie direct wat fout is en let daarbij op de details. Ik neem

mijn werk heel serieus en houd niet van mensen die hun

afspraken niet nakomen of die de kantjes ervan aflopen.

Delegeren vind ik lastig, ik kan het beter zelf doen en er de

verantwoordelijkheid voor dragen, dan weet ik zeker dat het op

de juiste manier gebeurt.

Het werk moet ook ‘af’ zijn, perfect en van hoge kwaliteit en

daarna kan ik er misschien van genieten.

Mijn kwaliteiten zijn discipline, verantwoordelijkheid nemen,

organiseren en structureren.

Anderen noemen mij ook wel een perfectionist omdat ik zeer

ijverig en een bezige bij ben, altijd het juiste pad volg en een

onderdeel ben van het grote geheel.

MIJN WERKHOUDINGIk streef naar perfectie.

Ik vermijd onvolmaaktheid.

Mijn contact met anderen is nuchter en serieus.

Mijn motivatie is om altijd mijzelf én de anderen te willen

verbeteren.

Mijn communicatie is voornamelijk verantwoord, kritisch, correct,

tactvol.

Ik leg de nadruk op kwaliteit, verbeteren en details.

Als ik beslissingen neem, zijn die gebaseerd op het overtuigd

zijn van kwaliteit en uitvoerbaarheid.

Ik heb grote waardering voor normen en waarden,

rechtvaardigheid en eerlijkheid; dat zijn mijn basisprincipes.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een duidelijke,

rationele, veeleisende en kritische wijze waarbij ik veelvuldig

gebruik maak van praktische voorbeelden.

Coach mij door me te leren delegeren en help mij de overtuiging dat ik de enige ben, die alles beter weet en het beter kan doen los te laten. Leer mij in te zien dat andere manieren, andere structuren en/of werkwijzen dan de mijne eveneens doeltreffend kunnen zijn.

TIP

Voor wie met m

ij wil samenwerken zijn

de volgende zaken heel belangrijk:

Streef naar duidelijkheid.

Vermijd slordigheden, onverzorgdheden en te veel kritiek.

Maak met mij contact door diplomatiek, tactvol en formeel te zijn.

Leg de nadruk op kwaliteit, duidelijkheid, details en precisie.

Communiceer op een verantwoorde, rechtvaardige en correcte wijze.

Toon begrip voor mijn werkwijze, mijn (zelf)kritische houding en mijn hoge normen-

en waardenpatroon.

Zorg voor goede informatie, duidelijke afspraken en een goede voorbereiding.

Geef mij feedback op een positieve, duidelijke, onderbouwde en oprechte wijze.

Maak mij duidelijk dat ik de lat voor mijzelf en voor anderen lager mag leggen, dat goed,

goed genoeg is en dat ik meer mag relativeren, genieten en me flexibeler opstellen.

Taken waarin ik goed ben, zijn plannen, organiseren, verbeteren en detaillistisch werk.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn efficiënt gebruikmaken van de tijd,

werken op hoofdlijnen (d.w.z. uitkijken dat ik mezelf niet verlies in details) en (leren) delegeren.

Mijn ideale werkomgeving is een omgeving waarin structuur, een duidelijke taak-

en tijdverdeling te vinden zijn.

!

45

1

de k

ritis

che

perfectionisme

zelfdiscipline

gestructureerdheid

zelfstandigheid

pietluttigheid

geobsedeerdheid

starheid

eigenzinnigheid

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

souplesse

spontaniteit

flexibiliteit

meegaandheid

slordigheid

losbolligheid

chaos

flapuit

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

1

laat de imperfectie in mij toe.

leer de lat lager te leggen, immers: ‘goed is goed genoeg’.

mag fouten maken, daar leer ik van.

mag minder oordelen en de ander een kans geven.

zorg ervoor dat ik een balans vind tussen werk en plezier.

mag mijn boosheid uiten en zeggen wat ik op het hart heb.

ga proberen het leven minder serieus te nemen, het is belangrijk tijd

te nemen om te genieten en te ontspannen.

blijf bij mijn gevoel en ga naar mijn intuïtie luisteren.

ontwikkel mijn creatieve kanten en accepteer mijn imperfectie.

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik …

Ik moet leren omgaan met imperfectie, de controle op mijn omgeving loslaten en de ander accepteren zoals hij/zij is. Om meer inzicht te krijgen in mijn type, zal ik ook mijn eigen gedrag ‘moeten’ observeren en accepteren. Ik mag van mezelf houden zoals ik ben, met al mijn hebbelijkheden en onhebbelijkheden. Van mijn onbewust handelen, maak ik bewust handelen.

TIP

Mijn ontwikkeling als persoon

en in mijn werksituatie:

47

1

de k

ritis

che

Stel je kern

kwadrant s

amen aan

de hand van eigen w

oorden

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

1

Aantekeningen en notities

49

1

de k

ritis

che

de ondersteunende

28

4

51

8

4

2

Als type 2 ben ik zorgzaam, ondersteunend en wil ik graag de ander helpen.

Ik weet als geen ander wat de ander nodig heeft. Ik voel dat als het

ware aan. Als ik aandacht en waardering krijg, ervaar ik dat als erg prettig en

welkom. Met nee zeggen heb ik moeite. Zelf laat ik mij niet graag helpen, omdat

ik vaak niet goed weet wat ik zelf nodig heb. Ik geef graag advies aan mensen

en deel graag een complimentje uit. Zelf ontvang ik graag complimentjes en ik

zou willen dat die ander ook de broodnodige aandacht aan mij schenkt.

Ik wil graag vertroeteld worden en ik kan, als ik mij ontevreden, onbegrepen of

niet geaccepteerd voel, ook onverwacht vals uithalen. Ik heb vele, verschillende

vrienden en kan mij gemakkelijk aanpassen aan de ander. Gezelligheid

is voor mij: samenzijn, persoonlijke aandacht, met elkaar de dagelijkse

beslommeringen bespreken, ervaringen en gedachten uitwisselen, een moment

samen om vrijelijk te socialiseren, liefst met een kopje thee of koffie met een

koekje erbij en natuurlijk een mooi gedekte tafel met een bosje bloemen voor

de sfeer. Achter de schermen werken vind ik het prettigst.

GOED IN M’N VEL ga ik mijn uitdagingen ontdekken door meer gebruik te maken van mijn creativiteit,

schoonheid en esthetiek.

OVERTUIGING : Ik wil waardevol zijn.

VERDEDIGING : Ik wil iets waard zijn en bemind worden.

ONDER STRESS word ik een katje en kan ik heel boos worden. Als ik de positieve kanten ontwikkel,

word ik krachtiger en dan weet ik wat ik wil.

2

53

8

2

4

de o

nder

steu

nend

e

IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil waardevol zijn, iets goeds bijdragen in

het team en verbindingen tussen mensen smeden.

Ik houd erg van mensen, kan mij goed inleven in de ander en

in wat hij of zij nodig heeft; mensen afwijzen vind ik moeilijk,

dat stuit mij tegen de borst.

Ik vind het moeilijk om anderen fouten te laten maken en in

valkuilen te laten stappen, die ik allang van te voren heb gezien.

Gezelligheid en een goede sfeer vind ik heel belangrijk en een

complimentje of schouderklopje waardeer ik enorm.

Ik hoef niet per se zelf in het spotlight of op de eerste

plaats te staan, een adviserende, ondersteunende rol op

de achtergrond ligt mij beter. Ik verwacht nadien echter wel

waardering voor het werk dat ik verricht heb.

Mijn kwaliteiten zijn dan ook betrokkenheid en

behulpzaamheid.

Ik kan genieten van een aai, knuffel en compliment, ik laat

ook fysiek merken dat ik het aangenaam vind, maar als het

me niet allemaal zint, kan ik vals uit de hoek komen en zelfs

manipulatief zijn.

MIJN WERKHOUDINGIk streef in mijn werk naar sociale contacten, naar

werkzaamheden met andere mensen. In service- en/of

klantgerichte werkzaamheden ben ik op mijn best.

Ik vermijd daarbij om rekening te houden met mijn eigen

behoeften.

Omdat ik niet gemakkelijk ‘nee’ kan zeggen, is het mogelijk

dat ik overvraagd word, waardoor ik teveel werk krijg.

Mijn contacten met anderen zijn hulpvaardig, persoonlijk en

adviserend.

Mijn motivatie is om personen te verbinden en erbij te betrekken.

Mijn communicatie is vooral warm, inlevend en afstemmend.

Ik leg de nadruk op service, collega- en klantgerichtheid.

Als ik beslissingen neem, zijn die gebaseerd op wat anderen

nodig hebben.

Ik heb grote waardering voor betrokkenheid en ik vind het erg

prettig om waardering te krijgen voor gedane arbeid.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral door mijzelf af te

stemmen op de ander en meegaand en begripvol naar die

persoon te zijn.

IN BALANS weet ik goed om te gaan met mijn eigen behoeften en gevoelens.

UIT BALANS kan ik mij te sterk richten op de ander en zelfs manipulatief worden.

2

55

de o

nder

steu

nend

eLeer mij op te komen voor mijn eigen behoeften en moedig mij aan mijn eigen grenzen aan te geven en ook te bewaken. Leer mij me te focussen op mijn eigen werkzaamheden en niet alleen op mijn sociale contacten, zodat ik in mijn werk en in het benutten van mijn werktijd efficiënt en effectief in kan zijn. Ik zal je daar heel dankbaar voor zijn.

TIP

Voor wie met m

ij wil samenwerken zijn

de volgende zaken heel belangrijk:

Streef naar persoonlijke benadering en attentie.

Vermijd een te zakelijke instelling en koelheid.

Maak met mij contact door persoonlijk en medelevend te zijn.

Leg de nadruk op service, ondersteuning en klantgerichtheid.

Communiceer op een vriendelijke, geïnteresseerde en afstemmende wijze.

Toon begrip voor mij als persoon en voor mijn sociale omgeving.

Zorg voor goed persoonlijk contact en behulpzaamheid.

Geef mij feedback op een persoonlijke en begripvolle wijze.

Maak mij duidelijk dat ik een waardevolle bijdrage kan leveren aan het geheel.

Taken waarin ik goed ben, zijn ondersteunen, adviseren, faciliteren.

Wat ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, is leren niet de gehele

verantwoordelijkheid alleen te dragen.

Mijn ideale werkomgeving is een omgeving waar de mens centraal staat.

!

betrokkenheid

sociaal zijn

inlevingsvermogen

behulpzaamheid

bemoeizucht

beklemming

invullend zijn

zelfopoffering

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

loslaten

meer afstand nemen

assertiviteit

grenzen stellen

onverschilligheid

asociaal zijn

botheid

egocentrisme

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

2

2

57

de o

nder

steu

nend

e

leer mijn eigen grenzen stellen.

herken en accepteer mijn eigen behoeften.

mag leren ontvangen.

leer contact maken met mijn eigen gevoelens.

zou meer van mezelf moeten houden en mij afvragen wat ikzelf nodig heb.

leer onderscheid te maken tussen wanneer ik echt nodig ben en wanneer niet.

leer onderscheid te maken tussen echte emoties en emotioneel vertoon.

mag onvoorwaardelijke liefde voor mezelf voelen.

ga leren mijn persoonlijke vrijheid te ervaren.

ga mijn creatieve kanten verder ontwikkelen.

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik …

Ik moet beseffen dat gebrek aan aandacht van anderen geen afwijzing voor mij als individu hoeft te zijn. Als ik mijn kwaliteiten en uitdagingen aanga, zal ik meer voor mijzelf kunnen opkomen en daarmee meer waardering voor mijzelf kunnen opbrengen.

TIP

Mijn ontwikkeling als persoon

en in mijn werksituatie:

Stel je kern

kwadrant s

amen aan

de hand van eigen w

oorden

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

2

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

2

2

de o

nder

steu

nend

e

59

Aantekeningen en notities

de doelger ichte

39

6

61

9

6 3

Als type 3 ben ik een gedreven en doelgerichte persoonlijkheid. Ik kan mij

aanpassen aan alle verschillende omstandigheden en situaties. Mijn

belangrijkste doelstelling is winnen, de beste zijn. Om te winnen en succesvol te

zijn, ga ik heel ver. Ik durf risico’s te nemen en werk doorgaans snel en efficiënt.

Status en prestige zijn belangrijk voor me. Ik ben een uitblinker in verkopen en

ben er heel erg gedreven in. Anderen vinden mij al snel arrogant, maar ik ben

gewoon heel zelfbewust. Als er gezonde druk of spanning bij mij aanwezig is,

presteer ik optimaal en dan ben ik in mijn element. Ik heb die druk namelijk

nodig, die houdt mij in beweging, alert en attent. Ik mag niet falen, anders voel ik

mij een loser. Als ik in mijn werkzaamheden of doelstellingen teleurgesteld raak

omdat ik ze, om wat voor reden dan ook, niet heb kunnen voltooien of bereiken,

stap ik daar relatief gemakkelijk overheen. Dan ga ik met hernieuwde kracht mijn

bijgestelde doelstellingen verwezenlijken.

3

63

de d

oelg

eric

hte

GOED IN M’N VEL ben ik loyaal naar mensen toe en ben ik trouw aan mezelf. Ik functioneer dan optimaal

binnen een team. Ik hoef niet meer zonodig de beste te zijn en ik mag zijn wie ik ben.

OVERTUIGING : Ik wil succesvol zijn.

VERDEDIGING : Ik wil niet waardeloos en zonder inherente waarde zijn.

ONDER STRESS geef ik mijn efficiëntie op en kan ik heel passief, verbitterd en gefrustreerd worden.

Het positieve is dat ik dan ga onderzoeken wat er met me aan de hand is. 9

3

6

IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil succesvol zijn en resultaat behalen

met het team.

Ik kan mensen goed motiveren en datgene doen om ervoor te

zorgen dat alle neuzen in dezelfde richting staan.

Falen en fouten maken, ga ik liever uit de weg. Het moet

allemaal snel vooruit gaan, als ik niks doe, word ik onrustig en

dat voelt zeer onprettig aan.

Ik ben gedreven, positief en competitief ingesteld. Ik ga ervoor

om mijn doelen te bereiken, ik kan daar heel ver in gaan. Ik durf

risico’s te nemen en werk snel en efficiënt. Ik ben in staat om

goed te netwerken, goede mensen om mij heen te verzamelen

en dit netwerk zoveel mogelijk te gebruiken om mijn

doelstellingen te bereiken. Het is soms belangrijker de juiste

mensen te kennen dan om kennis van de materie te hebben.

Ik kan mij heel goed aanpassen aan mijn omgeving of aan de

situatie waarin ik verkeer.

Mijn imago en mijn uitstraling zijn heel belangrijk voor mij.

Ik kan uitzien naar mooie nieuwe gadgets, ik ben gevoelig

voor de nieuwste technologie en voor trends.

Mijn kwaliteiten zijn efficiëntie en doelgerichtheid.

Anderen zeggen wel eens dat ik op een kameleon lijk, omdat

ik in staat ben me aan te passen aan alle omgevingen,

omstandigheden en situaties.

MIJN WERKHOUDINGIk streef naar resultaat.

Ik vermijd het om te falen, om een loser te zijn.

Mijn contact met anderen is doorgaans snel en doelgericht.

Mijn motivatie is om erkenning te krijgen, aanzien te hebben.

In mijn communicatie ben ik overwegend overtuigend,

in een hoog tempo.

Ik leg de nadruk op mijn imago en het hebben van succes.

Als ik beslissingen neem, zijn die doorgaans gebaseerd op

winstmogelijkheden.

Ik waardeer efficiëntie en effectiviteit.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een actiegerichte,

positieve en energievolle wijze.

IN BALANS ben ik teamgericht en loyaal naar anderen.

UIT BALANS vertoon ik kameleongedrag of passief gedrag.

65

Help mij om meer geduld te tonen, immers niet iedereen kan mijn (hoge) werktempo volgen. Nodig mij uit niet alleen doelgericht, maar ook procesgericht te handelen.

TIP

Voor wie met m

ij wil samenwerken zijn

de volgende zaken heel belangrijk:

Streef naar resultaat en succes.

Vermijd inefficiëntie en tijdverspilling.

Maak met mij contact door zakelijk, doelgericht en effectief te zijn.

Leg de nadruk op winst, snelle omzet en resultaat.

Communiceer op een zakelijke, korte en snel schakelende wijze.

Toon begrip voor efficiëntie en effectiviteit.

Zorg voor een win-winsituatie of competitie.

Geef mij feedback op een duidelijke wijze, met erkenning en diplomatie.

Maak mij duidelijk dat ik mogelijkheden heb om win-winsituaties te creëren en initiatieven

mag ondernemen, zij het binnen de gestelde kaders.

Taken waarin ik goed ben, zijn efficiënt volbrengen van iets, resultaat neerzetten.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn detaillistische taken uitvoeren,

een correcte samenwerking en zorgen dat ik niet buiten de kaders treed.

Mijn ideale werkomgeving is een competitieve en ‘snelle’ omgeving met veel uitdagingen.

!

3

de d

oelg

eric

hte

gedrevenheid

doelgerichtheid

profileren

efficiëntie

fanatisme

bezetenheid

arrogantie

drammerigheid

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

ontspanning

doseren

bescheidenheid

geduld

luiheid

halfslachtigheid

onzichtbaarheid

passiviteit

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

3

67

ben eerlijk naar mezelf toe.

neem mijn lichaamssignalen waar.

neem de tijd voor mezelf en voor ontspanning.

mag mijn twijfels uiten, hoef niet de beste te zijn.

pas mijn tempo aan.

houd rekening met gevoelens van anderen.

merk op wanneer mijn eigenwaarde ontleend wordt aan prestaties en imago.

leer mijn zwakheden en fouten te erkennen.

ben attent op wat er op de achtergrond gebeurt.

leer de tijd te nemen om echt te luisteren naar anderen.

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik …

Ik ben goed zoals ik ben en hoef me niet anders voor te doen dan wie ik werkelijk ben. Ik moet mij bewust zijn van mijn eigen persoonlijkheid en hoef niet als een acteur een rol te spelen in mijn eigen toneelstuk. Het is goed voor mij om elke dag even stil te staan en na te gaan of mijn werkelijkheid ook de echte realiteit is. Ik mag mijn masker afwerpen.

TIP

Mijn ontwikkeling als persoon

en in mijn werksituatie:

3

de d

oelg

eric

hte

Stel je kern

kwadrant s

amen aan

de hand van eigen w

oorden

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

3

69

Aantekeningen en notities

3

de d

oelg

eric

hte

de buitengewone

42

1

71

1

4

2

Als type 4 heb ik de neiging mijn uniekheid, (innerlijke) schoonheid en

extravagantie te tonen. Ik ben nu eenmaal anders dan anderen.

Ik ben een gevoelsmens en ervaar alles diep en intens; de gevoelens van een

ander overnemen is mij niet vreemd. Andere mensen kunnen mij overdreven

dramatisch vinden, maar zo voel ik het niet. Ik ervaar het als prettig, want:

ik voel dus ik besta. Daarom ben ik gesteld op een bijzondere levensstijl.

Ik verlang naar diepe verwantschap met iemand anders, maar ik voel me vaak

een buitenstaander. Ook in mijn creativiteit kan ik mijn gevoelens kwijt, ik heb

een hang naar het verleden. Als ik mij down voel, romantiseer ik alles.

Ik ben op zoek naar de prins(es) op het witte paard, maar komt hij/zij in de buurt,

dan heb ik het liefst dat hij/zij weer weggaat. Dit specifieke mechanisme van

aantrekken en afstoten zit diep in mij verborgen en kan regelmatig de kop opsteken.

4

73

de b

uite

ngew

one

GOED IN M’N VEL leer ik objectiever te kijken naar het oplossen van problemen zonder mij door mijn emoties te

laten meeslepen. Ik ben dan evenwichtig, verantwoordelijk, gedisciplineerd en schep orde en structuur.

OVERTUIGING : Ik wil uniek zijn, ik ben anders dan anderen.

VERDEDIGING : Ik wil niet zonder identiteit of persoonlijke betekenis zijn.

ONDER STRESS kunnen mijn gevoelens en emoties heel heftig en intens worden. Gevoelens van gelukzaligheid

en van doodongelukkig zijn, kunnen elkaar op die ogenblikken in hoog tempo afwisselen.2

4

1

IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil uniek zijn. Binnen het team wil ik

anders dan anderen zijn en ben ik degene, die met de meest

creatieve ideeën en speciale ingevingen komt. Ik houd ervan

de grenzen van wat creatief mogelijk is te verkennen.

Als ik iets doe, doe ik het met hart en ziel.

Ik heb, als gevoelsmens, een eigen kijk op de wereld. Ik ervaar

het leven vanuit mijn hart en mijn gevoel, want ik leef intuïtief,

niet iedereen wil of kan dat begrijpen.

Anderen kunnen mij wel eens overdreven dramatisch noemen,

maar zo voel ik het niet.

Ik houd niet van de dagelijkse routine. Ik wil me graag uniek

voelen en ook als zodanig behandeld worden. Daarbij wil ik

voldoende ruimte hebben, of soms zelfs opeisen, om mijn

expressie te kunnen uiten. Die zelfexpressie zoek ik vooral in

mijn creativiteit.

Mijn kwaliteiten zijn creativiteit en intuïtie.

Anderen zeggen wel eens dat ik op een pauw lijk, omdat ik

mijn schoonheid en mijn extravagantie toon wanneer ik de

aandacht op mij gevestigd voel.

MIJN WERKHOUDINGIk streef naar schoonheid, ik doe mijn best om alles zo mooi

en esthetisch mogelijk te maken.

Ik vermijd het alledaagse, het gewone, het gebruikelijke.

Mijn contact met anderen is persoonlijk en gevoelsmatig.

Mijn motivatie is om altijd begrepen te willen worden, ik vraag

daarvoor de nodige aandacht.

Mijn communicatie is voornamelijk sensitief en inlevend.

Ik leg de nadruk op details, innovatie en uniekheid.

Als ik beslissingen moet nemen, volg ik meestal mijn intuïtie.

Ik heb grote waardering voor authenticiteit en diepgang.

Als ik iemand coach, dan doe ik dat vooral op een

gepassioneerde, betrokken en intuïtieve basis.

IN BALANS toon ik mij stabiel, gedisciplineerd en gestructureerd. Ik ruil dan mijn binnenwereld in voor erkenning en waardering in de

buitenwereld en wil graag mijn medemens helpen. Ik doe wat anderen van mij verwachten.

UIT BALANS kan ik humeurig, emotioneel, veeleisend, destructief en depressief zijn. Het is mogelijk dat ik andermans energie ga

opeisen. Ik kan mij wentelen in mijn emoties en zelfs destructief en vernietigend worden naar mijzelf, mijn relaties en anderen toe.

75

Leer mij op te komen voor mijn eigen behoeften en moedig mij aan mijn eigen grenzen aan te geven en ook te bewaken. Leer mij me te focussen op mijn eigen werkzaamheden en niet alleen op mijn sociale contacten, zodat ik in mijn werk en in het benutten van mijn werktijd efficiënt en effectief in kan zijn. Ik zal je daar heel dankbaar voor zijn.

TIP

Voor wie met m

ij wil samenwerken zijn

de volgende zaken heel belangrijk:

Streef naar persoonlijke benadering en attentie.

Vermijd een te zakelijke instelling en koelheid.

Maak met mij contact door persoonlijk en medelevend te zijn.

Leg de nadruk op service, ondersteuning en klantgerichtheid.

Communiceer op een vriendelijke, geïnteresseerde en afstemmende wijze.

Toon begrip voor mij als persoon en voor mijn sociale omgeving.

Zorg voor goed persoonlijk contact en behulpzaamheid.

Geef mij feedback op een persoonlijke en begripvolle wijze.

Maak mij duidelijk dat ik een waardevolle bijdrage kan leveren aan het geheel.

Taken waarin ik goed ben, zijn ondersteunen, adviseren, faciliteren.

Wat ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, is leren niet de gehele verantwoordelijkheid

alleen te dragen.

Mijn ideale werkomgeving is een omgeving waar de mens centraal staat.

!

4

de b

uite

ngew

one

fijngevoeligheid

hartstochtelijkheid

creativiteit

meelevendheid

overgevoeligheid

emotionaliteit

extremiteit

depressiviteit

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

zakelijkheid

nuchterheid

commercialiteit

opgewektheid

meedogenloosheid

cynisme

oppervlakkigheid

onechtheid

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

4

77

blijf in het hier en nu.

herken mijn stemmingswisselingen.

ga steunpunten en structuur creëren.

houd op met zelfsabotage.

stel mijzelf specifieke doelen.

leer het gewone te waarderen.

herken erkenning en waardering.

ben fysiek actief en zorg ervoor ‘geaard’ te zijn en blijven.

heb aandacht voor evenwichtigheid.

doorzie het patroon van aantrekken en afstoten.

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik …

Ik mag zijn wie ik ben. Ik hoef mij niet extra te profileren. Ik kan heel goed zelfstandig opereren en mij handhaven zonder de energie en de aandacht van anderen op te eisen.

TIP

Mijn ontwikkeling als persoon

en in mijn werksituatie:

4

de b

uite

ngew

one

Stel je kern

kwadrant s

amen aan

de hand van eigen w

oorden

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

4

79

Aantekeningen en notities

4

de b

uite

ngew

one

57

8

81de ana ly t ische

8

7

5

5

83

7

5

8

Als type 5 ben ik goed in staat mijn omgeving en mijzelf goed te observeren.

Doordat ik mij zeer goed kan focussen op één bepaald (vak)gebied en alle

kennis daaromtrent verzamel, straal ik vaak in deze context wijsheid uit. Ik maak

me op dat specifieke terrein tot specialist. Ik ben een kalm en rustig persoon. Ik

trek mij gemakkelijk terug in mijn ivoren torentje en ik heb weinig nodig. Ik kan

een zeer minimalistisch bestaan hebben. Met een minimale basisuitrusting kan ik

goed uit de voeten. Ik neig ertoe te geloven dat ik door kennis en informatie grip

op de wereld kan krijgen. Ik ben steeds op zoek naar de sleutel tot het begrijpen

van iets. Observeren en analyseren doe ik graag. Ik heb snel het overzicht en heb

het in een paar woorden gezegd. Ik heb een scherp opmerkingsvermogen en een

apart, nogal eens een morbide, gevoel voor humor. Mijn lichaam en mijn emoties

behandel ik afstandelijk. Werk en privé houd ik het liefst gescheiden. Ik ervaar

gevoelens van persoonlijke kracht.

de a

naly

tisch

e

GOED IN M’N VEL doorzie en begrijp ik het allemaal. Ik ga dan mijn uitdagingen aan. Ik ben dan ook

daadkrachtig en straal meer autoriteit en zelfvertrouwen uit.

OVERTUIGING : Ik wil alles begrijpen.

VERDEDIGING : Ik wil niet nutteloos, incapabel of incompetent zijn.

ONDER STRESS wil ik mij nog meer terugtrekken en vermijd ik pijn. Ik ga me in bepaalde situaties zelfs

onverantwoordelijk gedragen. Ik trek me terug in mijn gedachtewereld om de werkelijkheid voor mijzelf te

ordenen en tracht los te komen van mijn emoties.

IN BALANS ben ik energieker en directer. Ik treed dan meer op de voorgrond, word minder terughoudend en juist socialer en ben

goed in staat leiding te geven.

UIT BALANS heb ik de neiging me meer terug te trekken, word ik minder sociaal, meer individualistisch en trek ik mij terug in mijn

ivoren toren. Een veelvoud aan gedachten en ideeën schieten dan door mij heen zonder dat die worden uitgewerkt.

IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil alles begrijpen en kennis overdragen

aan het team.

Kennis is macht; hoe meer je weet, hoe onafhankelijker je bent

van andere mensen. Dat is dan ook de reden dat ik mij zoveel

mogelijk voorbereid en zaken eerst zeer intensief bestudeer

voordat ik ze naar voren zal brengen.

Ik ben niet dogmatisch; ik houd van feiten, ze zijn betrouwbaar

want ze staan vast.

Ik bekijk dingen eerst vanuit verschillende perspectieven,

analyseer de situatie of het onderwerp, voordat ik actie

onderneem en iets zeg.

Een no-nonsense omgeving en soberheid op mijn werkplek zijn

belangrijk voor mij, daardoor kan ik mij ook rustig terugtrekken.

Eigenlijk werk ik het liefst alleen. Ik heb snel overzicht en een

scherp opmerkingsvermogen.

Zakelijk en privé houd ik graag gescheiden — emoties uit ik niet

zomaar.

Mijn kwaliteiten zijn observeren en analyseren.

Mijn kennis wil ik delen met mijn gesprekspartner onder de

voorwaarde dat hij/zij de nodige (basis)kennis heeft over het

onderwerp waarover we spreken of discussiëren. Je moet bij

mij niet aankomen met onzinverhalen, bestudeer eerst vooraf

het onderwerp alvorens met mij in overleg te gaan; hier ben ik

zeer allergisch voor.

Anderen vergelijken mij wel eens met een verstrooide

professor, omdat ik nogal eens in mijzelf gekeerd ben,

altijd analyserend en nadenkend, wijsheid uitstraal en goed

observeer.

MIJN WERKHOUDINGIk streef naar kennis en zaken goed begrijpen, ik analyseer en

beredeneer.

Ik vermijd sociale betrokkenheid.

Mijn contact met anderen is doordacht en observerend.

Mijn motivatie is om altijd informatie te verzamelen en dingen

te begrijpen en onderzoeken.

Mijn communicatie is voornamelijk nadenkend en

samenvattend.

Ik leg de nadruk op feiten en analytische gegevens, ik ben

zeker niet dogmatisch en ga alleen op de feiten af.

Als ik beslissingen neem, is dat altijd op basis van de

beoordeling van de verschillende fasen en van rationele

argumenten.

Ik waardeer de afstand tussen werk en privé, deze twee

moeten gescheiden blijven.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een rationele,

logische en taakgerichte wijze.

5

85

Nodig mij tijdens besprekingen en vergaderingen expliciet uit om ook mijn visie te geven. Doordat ik altijd eerst nadenk voordat ik iets zeg, komt het vaak voor dat ik trager reageer dan anderen waardoor ik vaak niet aan het gesprek deel kan nemen. Geef mij voldoende ruimte en tijd én laat mij ook productief zijn door mij uit te nodigen een (waardevol) aandeel te leveren in gesprekken en werksituaties. Coach mij van denken naar doen.

TIP

Voor wie met m

ij wil samenwerken zijn

de volgende zaken heel belangrijk:

Streef zorgvuldigheid en voldoende tijd voor onderzoek.

Vermijd oppervlakkigheid.

Maak met mij contact door rustig, duidelijk en logisch te communiceren.

Leg de nadruk op feiten, cijfers en objectieve informatie.

Communiceer op een wijze die onderbouwd is met feiten, zorg dat je weet waarover je praat.

Toon begrip voor mijn opmerkzaamheid en analytisch vermogen.

Zorg voor privacy, ruimte en voorbereidingstijd.

Geef mij feedback op een onderbouwde en specifieke wijze.

Maak mij duidelijk dat ik kennis, analytisch en scherpzinnig vermogen bezit.

Taken waarin ik goed ben, zijn verbanden leggen, analyseren, systematiseren, onderzoeken.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn direct handelen en in

teamverband werken.

Mijn ideale werkomgeving is een eigen werkruimte, communicatie gebeurt bij

voorkeur schriftelijk en rustig.

!

de a

naly

tisch

e

5

weetgierigheid

onafhankelijkheid

observatievermogen

spaarzaamheid

arrogantie

solisme

afstandelijkheid

gierigheid

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

eenvoud

sociaal zijn

betrokkenheid

delen

domheid

massaliteit

klefheid

vrijgevigheid

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

5

87

bewaar mijn eigen ruimte zonder me van anderen te isoleren.

heb aandacht voor mijn gevoelens en kom hiermee in contact.

leer me open te stellen voor anderen en me sociaal verder te ontwikkelen.

mag erop vertrouwen dat de juiste kennis op het juiste moment aanwezig is.

merk het verschil op tussen denken en ervaren.

ga niet alles intellectualistisch benaderen.

leer in teamverband te werken.

probeer attent te zijn op anderen.

tracht te werken in onrustige omgevingen.

leer assertief te reageren.

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik …

Ik mag in vergaderingen, besprekingen en meetings gerust sneller het woord nemen, mijn mening doet er zeker toe en deze kan zeer waardevol zijn. Ik laat me niet langer meer verdringen door snelle, assertieve typen.

TIP

Mijn ontwikkeling als persoon

en in mijn werksituatie:

de a

naly

tisch

e

5

Stel je kern

kwadrant s

amen aan

de hand van eigen w

oorden

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

5

89

Aantekeningen en notities

de a

naly

tisch

e

de fant asier ijke

63

9

91

9

6 3

Als type 6 ben ik altijd alert en attent op mogelijke onveilige situaties of onheil.

Ik houd altijd in mijn achterhoofd dat de dingen fout kunnen lopen of

anders kunnen uitpakken dan voorzien, ik neem het zekere voor het onzekere en

weet dat ik in ieder geval voorbereid en gewapend moet zijn op het onverwachte.

Mijn plichtsbesef is groot en ik ben loyaal naar anderen toe. Ik ben een harde

werker en zal de taken die ik toebedeeld krijg altijd naar behoren uitvoeren. Ik

ben een groepsmens en teamspeler. In een groep voel ik me veilig en beschermd.

Tradities en regels zijn belangrijk voor me. Ze scheppen duidelijkheid en de nodige

structuur. Daarom focus ik mij voortdurend op vastigheid, op vaste patronen,

duidelijkheid, geborgenheid en zekerheid. Ik houd ervan om een bepaalde routine

in mijn leven te hebben. Aan snelle veranderingen of onverwachte zaken die zich

plotseling voordoen heb ik een hekel. Ik kan die veranderingen heel goed aan,

maar heb wel tijd nodig om er aan te wennen. Daarna kan ik er goed mee uit de

voeten. Wanneer de resultaten van werkzaamheden tegenzitten heb ik de neiging

om de oorzaak niet bij mijzelf te zoeken maar die verantwoordelijkheden en de

gevolgen op het bordje van een ander te leggen. 6

93

de f

anta

sier

ijke

GOED IN M’N VEL straal ik rust, harmonie en vertrouwen uit. Ik kan mij dan beter concentreren en ben me

ook meer bewust van lichamelijke gewaarwordingen. Ik heb een groot uithoudingsvermogen en ik maak zaken

tot het einde af. Ik leer vertrouwen op mijn eigen capaciteiten en sta achter mijn visie zonder star te worden.

OVERTUIGING : Ik wil veiligheid en zekerheid.

VERDEDIGING : Ik wil niet zonder steun of leiding zijn.

ONDER STRESS word ik angstig en kan ik destructief gaan handelen. Ik kan dan ook autoritair worden. Ik krijg

de neiging om beren op de weg te zien en niet meer in de realiteit te leven. Soms kan ik zeer overbezorgd zijn en

gaan vrezen voor gebeurtenissen die eigenlijk alleen in mijn fantasie bestaan en nooit werkelijkheid worden.

3

6

9

IN BALANS durf ik te vertrouwen op mijzelf en op anderen. Dan ben ik rustig en nauwelijks gespannen of nerveus. Ik durf mijn

dagelijkse routine los te laten en sta open voor nieuwe ervaringen en veranderingen.

UIT BALANS word ik meer afhankelijk van de groep of het team en zal vooral reageren vanuit angst en argwaan. Ik zal dan beren op

de weg gaan zien en mij onzeker en nerveus gaan gedragen.

IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil zekerheid en ik wil de teamgeest

behouden.

Loyaliteit vind ik heel belangrijk, zowel jegens mensen als

zaken.

Ideaal voor mij is om gezamenlijk als team of groep zaken te

realiseren en daarvoor samen de verantwoordelijkheden te

dragen. Ik werk graag samen met mensen die ik al lange tijd

ken en die betrouwbaar en duidelijk zijn.

Ik bereid mij graag goed voor en ben opmerkzaam.

Opgedragen taken zal ik heel nauwkeurig opvolgen. Dat geeft

mij structuur in mijn werk en mijn leven. Ik vind het aangenaam

om in een vaste routine te kunnen werken, weten wat de

volgende stappen zijn die uitgevoerd moeten worden.

Oorzaak en gevolg houd ik goed in de gaten. Ik ben

procesmatig ingesteld en ga praktisch en planmatig te werk.

Ik houd van een duidelijke communicatie en een

gestructureerde omgeving. Aan snelle, soms ook onduidelijke

veranderingen heb ik een hekel. Ik hecht mij aan voldoende

veiligheid en zekerheid.

Mijn kwaliteiten zijn: loyaliteit en standvastigheid.

Ik ben altijd gespitst op mogelijk gevaar en attent op

mogelijk onheil.

MIJN WERKHOUDINGIk streef naar gerustheid, geborgenheid en vastigheid.

Ik vermijd risico’s en gevaar.

Mijn contact met anderen is gericht op het team en de

groepsgeest.

Mijn motivatie is om altijd loyaliteit te verwerven binnen een

veilige omgeving.

Mijn communicatie is voornamelijk gericht op duidelijkheid te

krijgen en twijfel te vermijden, dat is de reden waarom ik veel

vragen stel.

Ik leg de nadruk op betrouwbaarheid en degelijkheid.

Als ik beslissingen moet nemen, zijn die gebaseerd op het

verkrijgen van zekerheid.

Ik waardeer duidelijkheid en routinematig werken, ik weet

graag waar ik aan toe ben.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een basis van

vertrouwen, zekerheid, loyaliteit en samenwerking.

Leer mij om te gaan met veranderingen en leer mij in te zien dat niet elke verandering een verslechtering is maar dat het ook een verbetering kan zijn. Maak mij duidelijk wat van mij verwacht wordt en wat daarvan voor mij de consequenties zijn. Ondersteun mij bij mijn uitdagingen flexibiliteit en daadkracht en schenk aandacht aan mijn projectie, fantasie en ongebreideld doemdenken.

TIP

Voor wie met m

ij wil samenwerken zijn

de volgende zaken heel belangrijk:

Streef naar duidelijkheid en transparantie.

Vermijd onduidelijkheid en plotselinge veranderingen.

Maak met mij contact door mij op mijn gemak te stellen en vertrouwen te geven.

Leg de nadruk op zekerheid en veiligheid.

Communiceer op een duidelijke en directe wijze.

Toon begrip voor mijn twijfel en onzekerheid.

Zorg voor vertrouwen en een kader waarbinnen ik kan en mag opereren.

Geef mij feedback door middel van voorbeelden en vat het voorgaande regelmatig samen.

Maak mij duidelijk dat ik verantwoordelijkheid mag nemen.

Taken waarin ik goed ben, zijn taakgerichte opdrachten, administratief werk en het volgen

van gestructureerde werkzaamheden.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn snelheid, improvisatie en

veranderingen.

Mijn ideale werkomgeving is er een met duidelijkheid in de communicatie en de taken en

waarin structuur en stabiliteit worden geboden.

!

95

6

de f

anta

sier

ijke

alertheid

loyaliteit

standvastigheid

verantwoordelijkheid

achterdocht

besluiteloosheid

starheid

striktheid

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

toevertrouwen

zelfvertrouwen

flexibiliteit

souplesse

nalatigheid

arrogantie

roekeloosheid

wispelturigheid

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

6

maak ondanks innerlijke twijfel toch keuzes.

durf aanvaardbare risico’s te nemen.

maak onderscheid tussen intuïtie en projectie.

heb geloof en vertrouwen in mezelf.

verander doemdenken in positief denken.

blijf fysiek bezig.

neem eigen verantwoordelijkheid in plaats van mezelf afhankelijk te maken van

groeps- of teamgenoten.

ben flexibel en sta open voor veranderingen.

ga van onzekerheid naar moed.

leer te vertrouwen op mijn capaciteiten.

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik …

Zodra ik bij een bepaalde opdracht of activiteit angstige of onzekere gevoelens krijg, moet ik voor mijzelf goed nagaan of die angst voortkomt uit slechts een fantasie of doemdenkproces in mijn hoofd of dat er sprake is van een werkelijke, feitelijke bedreiging is. Ik ga zorgen dat ik een goed onderscheid kan maken tussen fictie en realiteit.

TIP

Mijn ontwikkeling als persoon

en in mijn werksituatie:

97

6

de f

anta

sier

ijke

Stel je kern

kwadrant s

amen aan

de hand van eigen w

oorden

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

6

Aantekeningen en notities

99

6

de f

anta

sier

ijke

de inspirerende

71

5

101

1

7

5

Als type 7 ben ik vaak op zoek naar alle mogelijke opties, mogelijkheden,

nieuwe ervaringen en avonturen. Ik ben van nature een optimist. Ik zie van

alles de zonnige kant. Dat is de reden waarom ik kan weglopen van pijnlijke

gebeurtenissen of situaties, die wil/kan ik moeilijk ervaren. Ik ben vrolijk en

optimistisch, zolang ik kan doen wat ik wil. Ik sta altijd open voor nieuwe ideeën,

maar dingen tot in de details afmaken is niet zo aan mij besteed. Ik ben vooral

een generalist, van alle markten thuis. Voor negatieve of onplezierige dingen ga

ik op de loop. Het is voor mij belangrijk een aantal opties open te laten zodat ik

zoveel mogelijk van het leven kan genieten. Echte keuzes maken is voor mij niet

zo gemakkelijk, er is zoveel te zien en te doen. Ik verlang naar nieuwe ervaringen

en streef ernaar zoveel mogelijk op te doen, liefst in een zo kort mogelijke tijd.

Ik lijk daarin enigszins wispelturig, rusteloos en onverzadigbaar. Ik kan wel eens

ietsepietsie overdrijven en als ik een verhaal of ervaring aan een ander vertel, maak

ik het weleens mooier of spannender dan het in werkelijkheid was. Doorgaans ben

ik blij en tevreden over mezelf, ik ben best wel oké en dat geef ik ook te kennen. Ik

straal dan ook vaak zelfvertrouwen uit. 7

103

de in

spir

eren

de

GOED IN M’N VEL ben ik in staat om bij een of twee dingen te blijven. Ik kan de rust nemen om een boek te

lezen. Ik ben dan ook meer betrokken bij mensen en geef hen een grotere rol in mijn leven. Ik word filosofisch,

scherpzinnig en observeer meer en loop niet langer weg van pijnlijke gebeurtenissen.

OVERTUIGING : Ik wil genieten.

VERDEDIGING : Ik wil niets tekort komen of onafgebroken lijden.

ONDER STRESS wil ik daar niet te veel over vertellen, want dat vind ik helemaal niet leuk. Ik loop er liever van

weg. Ik ontken dat liever voor mijzelf want in stress ga ik mij focussen op mijn imperfectie en word ik kritischer,

veeleisender en sneller boos. Ik ben dan een stuk minder aangenaam als mens.

1

7

5

IN BALANS ben ik scherpzinnig, maak ik dingen af en ben ik observerend en analyserend. Ik kan dan een charismatisch leider zijn.

Ik heb nauwelijks de behoefte om in het middelpunt van de belangstelling te staan en geef anderen ook de ruimte die hen toekomt.

UIT BALANS kan ik te kritisch, veeleisend en detaillistisch worden. Ik kan gaan zeuren over zaken die er eigenlijk niet toe doen.

Dan maak ik van kleine ergernissen echt een punt. Ik word egoïstisch en in mijzelf gekeerd. Het is dan tijd om mijzelf af te zonderen

en mijn leven weer goed op de rails te zetten.

IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil genieten en mijn team inspireren,

zodat het met veel plezier de werkzaamheden kan verrichten.

Een goede sfeer vind ik heel belangrijk. Dit is een van de

belangrijkste voorwaarden om tot een goede prestatie te

komen. Ik zie alles graag van de positieve, zonnige kant. Ik ben

positief en enthousiast ingesteld en wil dit graag aan anderen

overdragen.

Van beperkingen houd ik niet. Ik wil verschillende opties

hebben en prettige ervaringen opdoen.

Ik ben een goede brainstormer. Ik kan heel goed ideeën en

plannen overbrengen. Ik doe dat op zo´n manier dat anderen

deze plannen op een aangename en prettige manier kunnen

uitvoeren en afmaken.

Ik heb veel vrijheid nodig om mijn eigen keuzes te maken en

te doen wat ik zelf wil, er is zoveel te beleven. Ik geef mijn

medewerkers ook die vrijheid, als leidinggevende of manager

ben ik verre van hiërarchisch optredend. Ik verwacht van mijn

medewerkers dat ieder zijn/haar eigen verantwoordelijkheid

draagt. Pessimistisch ingestelde personen of negatieve

invloeden kan ik slecht tegen.

Mijn kwaliteiten zijn flexibiliteit en vindingrijkheid.

Anderen zeggen wel dat ik wispelturig en oppervlakkig

ben, omdat ik zomaar van de ene naar de andere optie

kan overstappen.

MIJN WERKHOUDINGIk streef naar plezier en het openhouden van allerlei opties.

Ik vermijd negativisme.

Mijn contact met anderen is spontaan, open en ontspannen.

Mijn motivatie is om zoveel mogelijk alle verschillende opties

en mogelijkheden open te houden.

Mijn communicatie is doorgaans enthousiast en positief.

Ik leg de nadruk op openheid, innovatie en ideeën.

Als ik beslissingen neem, zijn die gebaseerd op een

optimistische bevestiging.

In mijn werk waardeer ik in grote mate mijn vrijheid, variatie en

gelijkheid.

Als ik iemand coach, dan doe ik dat meestal op basis van

vrijheid, positiviteit, inspiratie en motivatie.

Leer mij te focussen op een taak tegelijk en laat mij die dan ook volledig afmaken. Geef mij geen opdrachten voor meerdere taken tegelijk. Doseer taken zodat ik overzicht blijf houden op datgene wat me te doen staat. Maak mij attent op mijn rationaliserende en soms oppervlakkige denkwijze en overtuig mij dat niet alle denkbare opties vanzelfsprekend ook werken.

TIP

Voor wie met m

ij wil samenwerken zijn

de volgende zaken heel belangrijk:

Streef naar positiviteit en duidelijkheid.

Vermijd saaiheid, negativiteit en een hiërarchische omgeving.

Maak met mij contact door open en joviaal te zijn.

Leg de nadruk op mogelijkheden, opties en innovatie.

Communiceer op een humorvolle, positieve en enthousiaste wijze.

Toon begrip voor mijn hang naar vrijheid en keuzemogelijkheden.

Zorg voor een open sfeer, verschillende mogelijkheden en duidelijk geformuleerde opties.

Geef mij positief opbouwende feedback en opties om te verbeteren.

Maak mij duidelijk dat ik mijn ideeën, creativiteit en initiatieven mag ventileren.

Taken waarin ik goed ben, zijn brainstormen en innovatief, conceptmatig denken.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn de werkzaamheden

van anderen effectief leren te controleren, routine, projecten voltooien en structuren

blijven hanteren.

Mijn ideale werkomgeving is er een waarin vrijheid, vernieuwing, afwisseling,

ruimte en kansen liggen.

!

105

7

de in

spir

eren

de

spontaniteit

nieuwsgierigheid

vindingrijkheid

flexibiliteit

impulsiviteit

rusteloosheid

ongedisciplineerdheid

wispelturigheid

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

doordachtheid

tevredenheid

grondigheid

standvastigheid

saaiheid

voorspelbaarheid

zwaarmoedigheid

starheid

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

7

maak keuzes en ben duidelijk.

leer dingen af te maken.

neem verantwoordelijkheid.

durf structuur in mijn leven aan te brengen.

maak onderscheid tussen idee en werkelijkheid.

ervaar de positieve én de negatieve kanten van een situatie.

neem de tijd om problemen te ervaren.

herken woede als een signaal dat ik iets vermijd.

onderzoek mijn vluchtgedrag.

doe concentratieoefeningen.

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik …

Omgaan met structuur is niet eng. Het maakt mijn leven een stuk simpeler, meer geordend en minder chaotisch. ‘Clean desk policy’ is waardevol voor me, het dwingt me continu geordend en opgeruimd te blijven. Ik moet ervoor zorgen dat ik altijd zicht houd op wat ik al afgerond heb en niet op wat ik nog moet afwerken.

TIP

Mijn ontwikkeling als persoon

en in mijn werksituatie:

107

7

de in

spir

eren

de

Stel je kern

kwadrant s

amen aan

de hand van eigen w

oorden

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

7

Aantekeningen en notities

109

7

de in

spir

eren

de

de uitdagende

85

2

111

2

8

5

Als type 8 heb ik de drive om kracht en autoriteit uit te stralen en ik kan

daardoor vervaarlijk en vechtlustig overkomen. Toch kan ik erg kwetsbaar

blijken als je de moeite neemt mij beter te leren kennen. Voor mijn directe, intieme

omgeving zal ik altijd zorgzaam en beschermend zijn. Ik ben energiek en krachtig.

Vaak benader ik de zaken op een manier van alles-of-niets, ik houd van grootse

zaken. Doorgaans heb ik een zakelijke instelling en ik presenteer mijzelf graag als

een ondernemer, een initiator die iets wil verwezenlijken. Ik heb daarom graag de

touwtjes in handen, daarom is het noodzakelijk dat ik altijd precieze én correcte

informatie krijg. Ik ben direct in mijn communicatie en kan confronterend zijn. Ik

heb er een hekel aan wanneer mensen zich kwetsbaar opstellen en heb moeite met

mensen die om de hete brij heen draaien. Ik houd ervan te sparren met personen,

ik houd van opwinding en uitdagingen. Ook help ik graag mensen, want eigenlijk

heb ik maar een klein hartje. Ik ben graag de baas en heb een enorme vechtlust.

Mijn lichaam drukt zichtbaar uit wat ik ervaar. Mijn waarheid is wet, anders word

ik kwaad. Die boosheid uit ik onmiddellijk. Ik wil macht en laat die dan ook

gelden. Ontkenning is mij niet vreemd en ik maak graag mijn eigen waarheid. 8

113

de u

itdag

ende

GOED IN M’N VEL sta ik open voor de mening van anderen en ben behulpzaam en zorgzaam. Ik respecteer mijn

medemens en stel mij kwetsbaar op. Ik daag mensen graag uit het beste van zichzelf te laten zien en zal dat dan

belonen met mijn respect.

OVERTUIGING : Ik wil controle.

VERDEDIGING : Ik wil niet dat anderen mij kwaad berokkenen of mij overheersen.

ONDER STRESS trek ik mij terug om na te denken. Ik vrees de controle te verliezen, wat mij zeer onzeker en

verward maakt. Ik ben dan sociaal minder vaardig, ik word afstandelijk en ga piekeren en twijfelen. Ik kan nors

worden en onredelijk zijn.

5

8

2

IN BALANS kan ik behulpzaam naar anderen zijn en respect tonen aan de ander. Ik kan een charismatisch leider zijn die breed

georiënteerd is. Als geen ander kan ik zaken verwezenlijken.

UIT BALANS word ik onredelijk, teruggetrokken, bot en asociaal. Ik kan mijn kracht en macht dan op een verkeerde manier inzetten,

wat ten koste van mijzelf en mijn omgeving kan zijn.

IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil controle en een team met een eigen

mening.

Leiding geven is mijn natuurlijke aard en ik heb veel energie.

Ik ben daadkrachtig en levenslustig en soms impulsief. Mijn

lichaam drukt zichtbaar uit wat ik ervaar.

Ik benader de dingen op een manier van alles-of-niets. Om de

hete brij heen draaien kost mij moeite. Als ik iets wil, dan wil ik

dat het liefst meteen.

Ik ondersteun graag mensen die laten zien wat ze willen of

in hun mars hebben. Ik kan ik zeer betrokken zijn bij mensen.

Ik kan heel direct zijn in mijn communicatie en dat kan

confronterend overkomen.

Ik houd van uitersten. Ik daag graag personen uit zich met mij

te meten. Het stimuleert hen om zelf na te denken en naar

andere mogelijkheden te zoeken en dat proces verwezenlijk

ik graag. Enige ontkenning is mij niet vreemd. Ik maak soms

graag mijn eigen waarheid. Wil je die bestrijden, dan moet je

uit het goede hout gesneden zijn en met feiten aankomen.

Mijn kwaliteiten zijn strijdlustigheid en directheid.

Anderen vinden mij wel een vechter, omdat ik graag mensen

uitdaag en me niet graag kwetsbaar opstel maar toch kan ik

zeer zorgzaam zijn voor mijn eigen groep.

MIJN WERKHOUDINGIk streef naar controle en een goed overzicht, een helikopterview.

Ik vermijd mijn kwetsbaarheid te tonen, zal me altijd als sterke

persoonlijkheid profileren.

Mijn contact met anderen is bepalend, ik zorg ervoor zichtbaar

te zijn.

Mijn motivatie is om altijd mijn kracht te laten zien.

In mijn communicatie ben ik heel direct, vaak overheersend en

meestal confronterend of uitdagend.

Ik leg de nadruk op kracht en macht.

Als ik beslissingen neem, dan is dat altijd op eigen kracht en

afgaande op mijn eigen bevindingen en overwegingen.

Ik waardeer assertiviteit, oprechtheid en vechtlust; laat maar

zien wat je in huis hebt.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een sturende,

bevelende, confronterende en uitdagende wijze, vol uitersten.

Leer mij in te zien dat niet iedereen even goed kan omgaan met mijn directe en confronterende wijze van communiceren. Tactvol en diplomatiek optreden behoedt mij voor conflictsituaties en zal mij uiteindelijk meer resultaat en prestige opleveren.

TIP

Voor wie met m

ij wil samenwerken zijn

de volgende zaken heel belangrijk:

Streef naar duidelijkheid.

Vermijd onderdanigheid.

Maak met mij contact door zichtbaar en krachtig te zijn.

Leg de nadruk op productiviteit.

Communiceer op een directe en assertieve wijze.

Toon begrip voor mijn verbale overheersing.

Zorg voor duidelijke, schriftelijke, heldere afspraken.

Geef mij bondige, duidelijke en eerlijke feedback.

Maak mij duidelijk dat ik mijn onafhankelijkheid mag koesteren.

Taken waarin ik goed ben, zijn versterken, beslissen, overzicht houden en vechtlust tonen.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn diplomatiek optreden

en tactvol communiceren.

Mijn ideale werkomgeving is er een vol actie en dynamiek met veel uitdagingen.

!

115

8

de u

itdag

ende

strijdlust

directheid

moed

zakelijkheid

provocatie

vrijpostigheid

kilheid

ongevoeligheid

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

buigzaamheid

tact

ingetogenheid

sensitiviteit

lafheid

schijnheiligheid

saaiheid

zwakte

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

8

laat de controle los.

geef anderen de ruimte.

leer te luisteren en me in te leven in de ander.

leer eerst te denken en dan te handelen.

accepteer mijn kwetsbaarheid en zwakte.

toon meer geduld aan anderen.

merk op wanneer ik iets ontken.

bekijk niet alles alleen zwart-wit, grijs bestaat ook.

accepteer beperkingen van anderen.

leer beter omgaan met mijn eigen boosheid.

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik …

Niet iedereen heeft dezelfde ondernemersgeest en dezelfde drive als ik. Het is niet altijd nodig om mijn kracht en macht uit te spelen of te gebruiken. Diplomatie kan juist ook resultaten opleveren, ik probeer altijd een win-winsituatie te creëren.

TIP

Mijn ontwikkeling als persoon

en in mijn werksituatie:

117

8

de u

itdag

ende

Stel je kern

kwadrant s

amen aan

de hand van eigen w

oorden

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

8

Aantekeningen en notities

119

8

de u

itdag

ende

de relat iverende

96

3

121

36

9

Als type 9 sta ik symbool voor eenheid, saamhorigheid en samenwerken. Ik

vind het prettig als iedereen tevreden is. Ik ben intuïtief en kan mij goed

in anderen inleven. Mijn sterk empathisch vermogen zorgt daarvoor. Ik zal altijd

klaarstaan om anderen te helpen waar zij mij nodig hebben. Ik hoef daar niets

voor terug. Ik kan onbaatzuchtig zijn, alles weggeven zolang de verbintenis met

elkaar maar blijft bestaan. Wanneer een conflict ontstaat, op welke wijze dan

ook, ben ik altijd bang dat ik er de veroorzaker van ben. Ik heb een hekel aan

pittige discussies, ruzieachtige sferen en conflictsituaties. Ik zal daarin trachten

te bemiddelen. Ik krijg daarbij energie om te handelen en conflicten op een

constructieve manier op te lossen. Soms kom ik besluiteloos over, omdat ik van alle

opties de voor- en nadelen kan zien. Beslissingen en de regie over mijn eigen leven

nemen, vind ik moeilijk. Soms zijn er momenten dat ik niet vooruit kom en dan

zit ik in een soort verdoving. Ik reageer nergens meer op, lijk erg koppig en kan

wezenloos voor me uitstaren en erg passief zijn. Mensen die zich belangrijk vinden

en zichzelf groter maken dan zij daadwerkelijk zijn, vind ik belachelijk. 9

123

de r

elat

iver

ende

GOED IN M’N VEL word ik doelmatig, effectief, motiverend en enthousiast. Dat uit zich vooral in mijn fysieke

kracht en bezigheden. Ik ga voor mijzelf prioriteiten stellen en keuzes maken en neem de regie in eigen hand.

OVERTUIGING : Ik wil samenhorigheid en verbintenissen tussen mensen.

VERDEDIGING : Ik wil niet de verbondenheid met anderen verliezen en angst hebben voor fragmentatie.

ONDER STRESS kan ik besluiteloos, achterdochtig en zelfs negatief worden. Ik kom dan niet of nauwelijks

voor mezelf op en verzuim de leiding te nemen in mijn eigen leven. Ik ga in de verdoving en laat de wereld aan

me voorbij gaan zonder dat ik er zelf nog deel van uitmaak.

6

9

3

IN BALANS kan ik daadkrachtig, doelmatig en effectief reageren. Ik maak weloverwogen keuzes en ben in staat te kiezen voor wat

voor mij het beste is. Ik kom dan op voor mijzelf en kan, indien nodig, absoluut op mijn strepen gaan staan.

UIT BALANS kan ik besluiteloos, achterdochtig en negatief worden. Ik stel het nemen van beslissingen zo lang mogelijk uit.

Het gevolg daarvan is dat ik niet meer kan kiezen wat voor mij het beste is, maar slechts wat voor mij het minst slecht is. Vaak komt

het voor dat anderen al voor mij de keuze hebben gemaakt.

IN HET WERKMijn zienswijze is: ik wil het voor iedereen zo aangenaam en

prettig mogelijk maken en ervoor zorgen dat er rust is in het

team.

Zolang er overeenstemming in de groep heerst, ben ik in staat

de inspanningen van de groep volledig te steunen. Ik ben een

onpartijdig klankbord voor ontevreden teamleden.

Conflicten ga ik liever uit de weg, omdat die onrust brengen. Ik

bemiddel graag en voel dan ook goed aan wat de ander wil en

waar die goed in is.

Problemen los ik op door er geen probleem van te maken.

Ik geef het liever de tijd en meestal lost het probleem dan

vanzelf op. In sommige zaken lijk ik besluiteloos, omdat ik van

alle opties de voor- en de nadelen zie.

Ik ben bescheiden en vind het prettig als iedereen tevreden is.

Ik heb veel geduld, laat iedereen in zijn waarde en kan goed

relativeren.

Mijn eigen grenzen stellen vind ik lastig.

Mijn kwaliteiten zijn geduld en bescheidenheid.

Anderen vinden mij vaak een goede bemiddelaar, omdat ik

ernaar streef de vrede te bewaren.

MIJN WERKHOUDINGIk streef naar eenheid en samenwerking.

Ik vermijd conflicten.

Mijn contact met anderen is rustig, geduldig en begrijpend.

Mijn motivatie is om altijd mijzelf en de anderen tevreden te

stellen.

Mijn communicatie is voornamelijk inlevend, tactvol en

begripvol.

Ik leg de nadruk op praktische oplossingen en stabiliteit.

Als ik beslissingen moet nemen, zijn die gebaseerd op een

langdurig intern overleg. Ik neem niet makkelijk beslissingen

omdat het een meestal ten koste gaat van het ander. Als ik

uiteindelijk de beslissing neem is dat op basis van zekerheid

en gelijkwaardigheid.

Ik waardeer eenvoud, eenheid, rust en vrede.

Als ik iemand coach, doe ik dat vooral op een rustige,

begripvolle, geduldige en inlevende wijze.

Leer mij voor mijzelf op te komen en zichtbaarder naar anderen te worden. Leer mij duidelijk mijn eigen keuzes te maken, zodat niet door het verstrijken van de tijd de keuze voor mij gemaakt wordt.

TIP

Voor wie met m

ij wil samenwerken zijn

de volgende zaken heel belangrijk:

Streef naar gelijkheid.

Vermijd onduidelijkheden.

Maak met mij contact door rustig en begripvol te zijn.

Leg de nadruk op het maken van eigen keuzes, eigen mening kunnen ventileren.

Communiceer op een ondersteunende wijze, vraag mij naar mijn mening.

Toon begrip voor mijn twijfel en geef mij de tijd.

Zorg voor duidelijke taken en regels.

Geef mij feedback zonder te veroordelen, blijf rustig en wees vooral duidelijk.

Maak mij duidelijk dat ik vragen kan en mag stellen om antwoorden te krijgen.

Taken waarin ik goed ben, zijn bemiddelen, samenwerken en harmonie brengen.

Vaardigheden die ik nog onvoldoende ontwikkeld heb, zijn omgaan met ad-hoc-situaties,

beslissingen nemen.

Mijn ideale werkomgeving is er een waar rust, routine en een goede sfeer en

teamgeest heerst.

!

125

9

de r

elat

iver

ende

verdraagzaamheid

geduld

harmonie

bescheidenheid

conflictmijdend

passiviteit

grijsheid

onzichtbaarheid

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

strijdlust

daadkracht

confrontatie

zichtbaarheid

ongenaakbaarheid

drammerigheid

conflict

arrogantie

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

9

leer nee te zeggen.

uit mijn boosheid en intuïtieve gevoelens.

accepteer veranderingen.

vraag mij af wat ik zelf vind.

leer prioriteiten te stellen.

ga mijn confrontaties aan.

leer assertief te zijn.

uit mij duidelijk.

merk op wanneer ik vertraag.

herken koppigheid en weerstand.

leer eigenliefde en eigenwaarde kennen.

bouw mijn kwaliteiten verder uit en ga mijn uitdagingen aan.

Ik …

Ik ben een waardevolle persoon en mag voor mijzelf opkomen. Als ik besluit om geen beslissing te nemen, kan ik mijzelf ernstig tekort doen. Anderen zullen dan voor mij een beslissing nemen en dan rest mij slechts een keuze te maken uit wat het minst slecht is voor mij en niet meer uit wat het beste is voor mij.

TIP

Mijn ontwikkeling als persoon

en in mijn werksituatie:

127

9

de r

elat

iver

ende

Stel je kern

kwadrant s

amen aan

de hand van eigen w

oorden

positie

f tegen

gestelde

positie

f tegen

gestelde

te veel van het goede

te veel van het goede

VAL

KU

ILE

N

KWALITEITEN

UITDAGINGEN

AL

LE

RG

IEË

N

9

Aantekeningen en notities

129

9

de r

elat

iver

ende

131

Het Enneagram Procesmodel

Het Enneagram Procesmodel is een uniek model

dat op ieder proces is toe te passen, dus ook binnen

bedrijven en in het privéleven.

Het Procesmodel is een doelmatig model om inzicht

te krijgen in processen om je heen die op jou van

invloed kunnen zijn. Je kunt makkelijker inspelen op

uitdagingen, omdat je direct kunt aangeven waar

jij je op dat moment in het proces bevindt en welke

stappen je kunt nemen om verder te komen in het

Procesmodel.

Het model is direct toepasbaar en geeft inzicht in

bedrijfs-, teambuildings- en productieprocessen en

tevens in persoonlijke ontwikkeling.

Het Procesmodel gaat er vanuit dat er in ieder proces

negen te zetten stappen zijn. Hoe je deze stappen

neemt, bepaalt het verloop van het proces.In een

proces doorloop je eigenlijk zeven stappen en twee

extra stappen; hierdoor bestaat het proces uit negen

stappen. Die twee extra stappen zijn de invloeden van

buitenaf, die noodzakelijk zijn voor de vooruitgang van

het proces. Op deze twee stappen heb je beperkte

invloed. Binnen het vaststaande proces heb je

bepaalde vrijheden. Het analyseren van de stappen

hangt van je eigen creativiteit en keuzes af.

Het realisatieproces

Fase 1 W I L L E N

Fase 2 G E L O V E N

Fase 3 O N D E R Z O E K E N

Fase 4 C R E Ë R E N

Fase 5 I N T E G R E R E N

Fase 6 O N T V A N G E N

Fase 7 O N D E R N E M E N

Fase 8 W A A R D E R E N

Fase 9 O N T S P A N N E N

Fase 1 W I L L E N

Je wilt veranderen, zonder wil is er geen weg.

Als je niet wilt, gebeurt er niets en gaat alles

geheel toevallig zijn eigen gang.

≥ Wat wil je nu precies?

Fase 2 G E L O V E N

Je weet nu wat je wilt en je hebt dat precies

onder woorden gebracht, maar geloof je

het zelf? Jouw geloven moet enige fundering

hebben. Als je gelooft wat je wilt, heb je al een

behoorlijke stap gezet.

≥ Geloof je zelf wat je wilt?

Fase 3 O N D E R Z O E K E N

Dit is het schokpunt (invloeden van buitenaf)

waarbij je onderzoekt welke stappen je

moet zetten om naar je doel/proces te gaan.

Zonder dat te onderzoeken, kom je geen stap

verder. Pleeg onderzoek naar de juiste stap

die tot inzicht leidt. Als je blijft geloven in wat

je wilt, leidt je onderzoek altijd tot resultaat.

≥ Wat heb je nodig om te kunnen onderzoeken en de invloed van buitenaf te krijgen?

Fase 4 C R E Ë R E N

Je weet wat je wilt en gelooft erin. Je hebt

onderzoek gedaan en weet wat noodzakelijk

is om naar je doel/proces te gaan. Dan kun

je beginnen met creëren. Creëren heeft alles

te maken met verbeeldingskracht. Vanuit het

gevoel kun je aan de creatie beginnen.

≥ Hoe ziet jouw creatie eruit?

Fase 5 I N T E G R E R E N

Nu is de tijd gekomen voor integratie van

alles wat je tot nu toe hebt gedaan. Je hebt

datgene wat je echt wilt en waarin je gelooft

onderzocht, je weet wat je nodig hebt en hebt

dat allemaal gecreëerd, dus nu aan de slag. In

deze stap kun je niet meer terug, je moet het

gewenste tot realiteit zien te brengen.

≥ Hoe creëer ik mijn eigen werkelijkheid?

Fase 6 O N T V A N G E N

Fase 6 is een nieuw schokpunt. Je hebt

het integreren achter de rug en kunt nu

ontvangen. Je laat je werk aan anderen

zien en je krijgt feedback. Doe iets met die

feedback.

≥ Welke feedback heb ik gekregen en welke toepassingen heb ik daar voor nodig?

Fase 7 O N D E R N E M E N

Je hebt de feedback aangehoord, de aanwij-

zingen opgevolgd en er iets mee gedaan. Nu

moet je het nog gaan ondernemen. De wens

is bijna werkelijkheid geworden. Nu gaat het

om de laatste stappen. Soms is het nodig het

plan hier en daar bij te stellen.

≥ Heb ik alle aanwijzingen/feedback opgevolgd?

Fase 8 W A A R D E R E N

De wens wordt werkelijkheid, maar IS het

pas als je ervan kunt genieten. Pas dan is

het voltooid. Ontvang de waardering en

geniet ervan.

≥ Op welke wijze kan en mag ik genieten van het voltooide?

Fase 9 O N T S P A N N E N

Je kunt pas van start gaan met een nieuw

proces, als je gezorgd hebt voor ontspanning

Terwijl je je ontspant, komen vaak weer de

eerste nieuwe gedachten binnen voor een

volgende stap.

Dat is het begin van een nieuw proces.

133

135

De auteurs

Hans Pluijms, oprichter van de Enneagram-

academie, heeft een jarenlange ervaring als technisch

adviseur, people manager en trainer binnen verschei-

dene bedrijven in binnen- en buitenland. Als manager

heeft hij veel ervaring in het managen, coachen en

opleiden van medewerkers in het bedrijfsleven.

Ruim twintig jaar leidt Hans een consulting-

organisatie waarin hij trainingen, opleidingen

en persoonlijke coaching verzorgt met de

Enneagrammethodieken als rode draad. Als

free-lance docent doceert hij het Enneagram op

verschillende academies en hogescholen.

Hans onderscheidt zich als een inspirerende en

motiverende ondernemer en trainer die personen

en teams in beweging kan brengen. Op een

professionele wijze kan hij, soms confronterend

wanneer nodig, personen een spiegel voorhouden, dit

met veel respect, humor, enthousiasme en passie.

Hans heeft behalve zijn opleiding als chemisch

technicus een opleiding genoten als sociotherapeut

aan de Sociale Academie. De opleidingen in de

methodieken van het Enneagram heeft Hans genoten

aan het Enneagram Institute van Don Richard Riso en

Russ Hudson in de Verenigde Staten.

Hans is internationaal gecertificeerd Enneagram-

trainer en lid van de International Enneagram

Association.

Voor Hans geldt: ‘Je leert die ander pas goed kennen,

wanneer je jezelf goed kent.’

Carita Sutherland is onderneemster in hart

en nieren. Zij legt zich toe op de optimalisatie

en realisatie van concepten, organisaties, teams

en steden. Als gecertificeerd trendwatcher/

analyser manifesteert zij zich sterk in beeld en

(maatschappelijke) trends.

Als destijds de jongste onderneemster in Nederland

maakte zij furore met haar toonaangevende en voor

die tijd revolutionaire retailorganisatie ‘Carita Fashion

Center’. Naast haar specialisme in de retail heeft

Carita opleidingen gevolgd in het Enneagram en

NLP. Deze kennis en opleidingen vormen een rode

draad door Carita’s professionele werkzaamheden als

onderneemster.

Carita onderscheidt zich in haar innovativiteit,

commercialiteit en creativiteit, in het aanbrengen

van structuren, organisatie en duidelijkheid. Werken

en optimaliseren van wat reeds aanwezig is, is haar

sterke kant. Haar persoonlijke no-nonsense aanpak

en haar realistische kijk op ondernemerschap zijn

vaak een eyeopener en daarmede een voorbeeld voor

anderen. Carita is in staat zich als geen ander in te

leven in de wereld van haar klant.

Voor Carita geldt: ‘You cannot have one without

the other.’

Marianne Lourens is tekstschrijver, (eind)redacteur

en journalist en heeft tien jaar ervaring met digitale en

gedrukte communicatie, webredactie en eindredactie.

Sinds 2011 runt ze haar eigen tekstbureau ML media.

Voor uiteenlopende opdrachtgevers schrijft en

redigeert Marianne krachtige content voor online

en offline communicatie zoals websites,

nieuwsbrieven, blogs, brochures, bedrijfsbladen,

relatiemagazines en boeken.

Marianne kan zich goed inleven in de wensen en de

doelgroep van haar opdrachtgevers en ze is goed thuis

in zoekmachineoptimalisatie, online marketing, social

media en het vergroten van de online zichtbaarheid.

Ook is Marianne communicatieadviseur en ze geeft

workshops WordPress en Creatief schrijven.

Haar specialisaties zijn psychologie en

maatschappelijke onderwerpen. Binnen haar

vakgebied legt Marianne zich steeds meer toe op het

schrijven/redigeren van blogs, e-books en boeken

voor coaches, therapeuten en andere professionals

gericht op persoonlijke ontwikkeling en groei. Want

eenmaal in de ban van het onderwerp zijn de woorden

haar vaak uit het hart gegrepen. Dat leidt tot rake

zinnen en plezier tussen de regels door.

Voor Marianne geldt: ‘Schrijven is scheppen, waarin

creatie en ratio samenkomen.’

Jan Mast werkt als beeldend kunstenaar — maar

prefereert de minder beperkende term renaissance

man — vanuit een onafwendbare drang naar het

zichtbaar verborgene. Vanuit deze ‘Petit Prince’-

liefde en verwondering voor de Umwelt alsook

allerhande diepgewortelde literaire escapades

gebruikt hij diverse media — van tekening en

schilderij tot interactieve installaties, publicaties en

film — om persoonlijke verhalen om te zetten tot

abstracte suggesties / Urbild-ervaringen. Hij leeft

en werkt in Antwerpen en Gent als kunstenaar,

auteur, producer, vormgever en internet-wizard. Hij is

medeoprichter van interdisciplinaire projecten zoals

Morphologies (2003–…) en Interfaculty (2007)

en van het curationele project / experimenteel

productieplatform / galerie LIGHTMACHINE agency

(2005–…). Daarnaast was hij verregaand betrokken

bij Ontroerend Goed (2001–2006), Richard Foncke

Gallery (2003–2005) en On Line vzw (2001–2012;

als onderzoeker naar en ontwikkelaar van digitale

archiefsystemen voor kunstenaars). Hij wordt

vertegenwoordigd door Lightmachine agency.

Voor Jan geldt: ‘xx.’

137

Bibliografie

RISO, DON R. & HUDSON, R. (1999). The Wisdom of the Enneagram. New York: Bantam Books.

RISO, DON R. & HUDSON, R. (1996). Personality Types. Boston & New York: Mariner Books (Houghton Mifflin Company).

RISO, DON R. & HUDSON, R. (2000). Understanding the Enneagram. Boston & New York: Mariner Books (Houghton Mifflin Company).

MASLOW, A. (2013). A Theory of Human Motivation. Eastford: Martino Fine Books.

OFMAN, D. (2001). Core Qualities. Schiedam: Scriptum uitgeverij.

PALMER, H. (1999). Het Enneagram in bedrijf & organisatie. Utrecht: Servire Uitgevers (tegenwoordig Kosmos Uitgevers).

DAVID, O. (2009). Het Enneagram in Management. Leeuwarden: Uitgeverij Elikser.

STIJN, J. VAN (2013). Typisch Coachen, Typisch Counselen. Den Haag: Enneagram Nederland.

SUTHERLAND, C. & PLUIJMS, H. (2006). Herontdek je kwaliteiten. Blaricum: Uitgeverij Andromeda (tegenwoordig GVMedia).

SUTHERLAND, C. & PLUIJMS, H. (2006). Ontdek je interacties . Tilburg: Enneagramacademie.

W W W . E N N E A G R A M A C A D E M I E . C O M — I N F O @ E N N E A G R A M A C A D E M I E . C O M

14

7

de kritischePAGIN A 4 0

42

1

de buitengewonePAGIN A 7 0

71

5

de inspirerendePAGIN A 10 0

28

4

de ondersteunendePAGIN A 5 0

57

8

de analytischePAGIN A 8 0

85

2

de uitdagendePAGIN A 110

39

6

de doelgerichtePAGIN A 6 0

63

9

de fantasierijkePAGIN A 9 0

96

3

de relativerendePAGIN A 12 0

JE

D

EN

KT

T

E

WE

TE

N

WI

E

JE

B

EN

T

Dit boek is een praktische, beeldende, duidelijke en vooral laagdrempelige

handleiding die je inzicht geeft in de verschillende persoonlijkheidstypen van

het Enneagram. Het geeft inzicht in de houding en het gedrag van de verschillende

typen en ook inzicht in de wijze waarop de verschillende persoonlijkheidstypen van het

Enneagram omgaan met hun communicatie, hun manier van werken, de wijze waarop

ze omgaan met leiding geven en leiding ontvangen en hoe zij zich als persoonlijkheid

verder kunnen ontwikkelen.

H E T E N N E A G R A M I S E E N P S Y C H O L O G I S C H

K A R A K T E R T Y P O L O G I E M O D E L D A T D E

R E I G E N S C H A P P E N V A N D E V E R S C H I L L E N D E

E N N E A G R A M T Y P E N W E E R G E E F T .

Hans Pluijms en Carita Sutherland, de auteurs van het boek zijn opgeleid door Don Richard Riso en Russ

Hudson van het befaamde Enneagram instituut uit de VS.

Een handleiding voor a

lle genera

ties

op persoonlijk

en zakelijk

vlak.