Upload
empresachiki
View
245
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
1/20
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
2/20
Ki ora ku esun aa ta yegando su fin, tin yen kos ku tur hende ke hasi prom ku e aa bltu. E tasosod den bida priv di hende, pero den negoshi tambe. E kambio di aa tin algu mgiko marne. E ta fin di un proseso ku ta marka alabes salida pa un nobo. Anto tg, si bo para ketu un ratuna kiko e ta nifik masha tiki, pa no bisa nada no ta kambia. Den lianan grandi riba su mes esituashon ta keda manera e tabata, sea na bon f na malu. Laga nos realis ku e kranchi ku tabatalk na desmber lo a sigui basha meskos na yanari si niun pipefitter no bin drech. Meskos ta
konta pa e tapeit ku ta manch f gast. Na momento ku e kalnder di 2008 a bira opsoleto, etapeit a keda mes mahos ku prom amenos ku a laga limpi f remplas. E muraya ku mesterdi un man di frf si niun hende no pone man na obra pa komplet esaki, e no ta kambia di koldi mes ora e blachinan di 2008 bltu pa yama 2009 bon bin.Esei ta konta pa tur otro kos di negoshi tambe. E kartanan pa Inspekshon di Belasting ku mester asali na 2008; si niun hende a tuma riba dje pa porfin skirbi, e no ta bai dimes na 2009 tampoko.Konsekuensia ta ku e empresa ta kore e riesgo di sanshon. Si bo tabata ke kumins un aktividatnobo den bo negoshi entrante yanari, lo bo mester a reklut e empleado adeku for di algun lunaprom. Planiamentu ta asina importante!
Den fin di 2008 diferente pakus den Punda i Otrobanda a haa un bon bok aparte di nosmes hendenan ku pa tradishon ta hinkaden saka nobo pa e dianan di fiesta i ora Aa Nobo taaserkando, ta un invashon di turista (spesialmente Venezolano) tabatin ku a kumpra bai gol. Denalgun kaso nan a kibra e stk di produkto di pakus. E empresarionan ei a plania pa un oumentodi benta di e produktonan mas pid, pero e orkan di kumpramentu di e bishitantenan aki tabata
fuera di normal i no tabata algu ku tabata fsil pa antisip. Den e kaso aki, esun ku tabata muchukouteloso a prd, mintras ku e empresario ku a tuma sierto riesgo i pone enkargo mas grandi,a sali di bon den e kaso aki. Pero esei ta un garantia ku na fin dje aa nobo aki e mesun kos lopasa? No, no tin niun garantia, mas ainda si tene na kuenta ku Gobirnu di Venezuela a tumadiferente medida pa frena e lokura di benta di su paisanonan, entre otro aki na Krsou.
Apesar di tur e desaroyonan sorpresivo aki ta un nesesidat pa kada empresario, sin niun eksep-shon, plania e aa bon. Esun ku ta bende produkto hopi pid pa karnaval, mester a aktua for di f indi aa pas. E no por kere ku awor numa e ta pone un enkargo, sperando ku e material lo yegana tempu. E karnavalistanan mester tin tur kos na rdu prom ku dia 22 di febrari. Ta solamenteinsidentalmente i pa pedido grandi i urgente por buska un solushon na ltimo ora. Esun ku tabende pa Dia di Mama i Dia di Tata, mester prepar for di awor pa e no kai chik i keda bark kue produktonan ku normalmente ta bende bon na e okashonnan spesial ei. Tin mas temporadadurante aa ku ta reker un bon planifikashon di e komersiantenan, manera temporada di fakansi(grandi), e aa eskolar nobo ku ta kumins na ougsts, i mas den fin di aa tin atrobe e bishita
di San Nikolas i despues Pasku di Nasementu i Aa Nobo.
Riba e plano grandi, pero riba esun mas chikitu tambe ta di vital importansia pa e empresarioplania mih posibel riba loke e por spera, loke e ta bai tin mester i loke e por hasi si sosod kudesaroyonan ta kambia drstikamente. Den kaso di e pakusnan den sentro di siudat i nos hotl-nan por bisa ku tabatin desaroyonan inesper ku a result positivo pa nan, pero di mes maneranan mester ta prepar ora tin mnos demanda. E reseshon ekonmiko ku ta asot gran parti dimundu, sigur e partinan ku pa tradishon nos ta anda kun, di un manera f otro lo bati na nosporta. Nos no por hasi komosifuera nos ta sali liber di e implikashonnan. Ni maske kon strao epor zona, esensial ta atrobe pa nos komo isla pero sigur tambe komo sektor komersial sa konplania hasta pa desaroyonan inesper.
22
Plania pa desaroyo inesper
Empresa Chik
ta un publikashon di
Kmara di Komrsio i
Industria di Krsou
Su meta ta pa inform i
eduk empresario chik
pa e por sigui kontribu
na desaroyo
ekonmiko di Krsou.
Redakshon:
Un tim di Kmara di Komrsio
huntu ku diferente kolaborador
Aviso:
Spotlite Productions
Farley Lourens
Telefon: 461-0907
Telefon: 510-8284/560-8284
E-mail:
Kompaginashon i imprenta:
Drukkerij Amigoe
Kordinashon:
Intermediate N.V.
Telefon: 737-1070
Tur derecho reserv
Redakshon i tur kolaborador
di Empresa Chik i Kmara di
Komrsio ta dese tur lesad
i empresario felis dianan di
fiesta i un prspero 2009.
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
3/20
E perspektivanan pa Merka,Europa i Asia ta hopi pober.Pa loke ta trata Sur i Sentral
Amrika, no tin niun pnikoainda, pero nan a wanta epronstikonan original, paso-bra muy probablemente porspera un impakto retras.E pregunta ta kon grandi eimpakto aki lo ta finalmente.Islanan Karibense ku tadepend pa gran parti ribaturismo komo fuente prin-sipal di entrada partiku-larmente riba turismo for diMerka lo eksperensi unimpakto signifikativo, segunseor Karman. Meskos takonta pa isla i pais ku tadepend pa loke ta nanreserva di divisa di plakaku emigrantenan ta mandapa nan famia na nan pais
di orgen. Nan lo no ta denun posishon di manda mestantu plaka mas. E paisnanaki lo konfront problema parefinansi nan prstamonanloke lo afekt ekonomia nanan pais.Tin tambe entrada for di esektor di servisionan finan-siero internashonal, un otrofuente importante pa e regionaki (for di e asina yam sektordi servisio bankario fshr);ta antisip ku esei tambe lobaha konsiderablemente.Ekonomia di Krsou a ge-ner un kresementu robustona 2008 ta kalkul ku ekresementu real di e produk-
to bruto domstiko lo ta alre-dedor di 3 pa 4 porshento,apesar di un inflashon haltu.E sektor di turismo i tur otroaktividat ku ta lig na esei,entre otro e sektor di kon-strukshon i di benta di propie-dat inmbil, tabata esnan kumas a kontribu na esaki dene aa tras di lomba.
EmpleoAnke den ltimo aanan abaha di forma impresho-nante, e tasa di desem-pleo di mas ku 10 porsh-ento na 2008 tambe ta kedaun fuente di prekupashon,segun seor Karman. Ketu
bai tin un kantidat konsider-ablemente grandi di hendeku no ta logra di haa untrabou apropi. Si nos ahus-t e sifra aki ku esnan kuta kambiando trabou, masku tres kuart porshento diesnan desemple no porhaa e kaminda pa un tra-bou. E hendenan aki pa kismotibu no tin e abilidatnanadeku f ku no por kom-bin un trabou i sru pa nanfamia. Esaki ta un problemakomplik pa kua no tin unsolushon inmediato kla i eta un di e retonan grandi pa
gobirnu den 2009, asinaseor Karman a remark.Otro puntonan di prekupa-
shon ta e gastunan haltupa kuido di sal i e suma diplaka ku Gobirnu mesterpaga na e grupo kresiente dihende di edat mas haltu.
Kamber di hotlSinembargo, asina mes Kr-sou por konsider ku e ta dibon, asina seor Karman asigui bisa. Durante e ltimoaanan diferente invershongigantesko a tuma lug. Eestilo bunita di hotl Renais-sance ta na punto di yamabon bin na su prom ws-petnan i e luhoso hotl Hyatttambe lo habri su portanandentro di poko. Tur e kamber-
nan nobo di hotl adishonalaki ta bon bin spesialmentepa e trmino mas largu, ya kudurante e prom 11 lunanandi aa pas e tasa di oku-pashon promedio di kamberdi hotl tabata hopi haltu,tin biaha kas na kapasidatkompleto. E hotlnan lo hasitur loke mester pa nan atrawspet. Ademas, Krsou taatra hopi turista di entradahaltu, mintras ku Aruba porehmpel ta haa mas tantuturista Merikano for di klasemedio ku ta hustamente egrupo ku mas ta sufri awordi e krsis di hipotek i ku aprd trabou.Pesei mes e sektor di tur-ismo di Krsou posible-mente ta sufri mnos di eimpakto di e krsis finansierointernashonal ku otro desti-nashonnan den e rea aki.Den e prom seis lunanannos por alkans e mesunkantidat di turista ku aapas. Den e didos mitar diaa nos por bien spera algudi mehoransa atrobe.
Alivio di debeUn otro desaroyo positivo,spesialmente pa Krsou, ta ealivio di debe. Komo parti di e
proseso pa restrukturashonkonstitushonal kaminda Kr-sou i Sint Maarten ta haa
status di pais den ReinoHulanda, Gobirnu Hulan-
des a bai di akuerdo pa tumamas ku 70 porshento di edebe total di Gobirnunan
pa un suma total di mas ku 3mil mion florin Antiano. Parti
di e plaka aki inisialmentelo usa pa paga fakturananku gobirnu tin habr ainda
serka esnan ku a suministrnan ku produkto f servisio.Gradualmente e plaka aki lohaa su kaminda pa ekono-mia di Krsou.E restrukturashon konstitu-shonal ta enser alabesinvershonnan den hopiproyekto, den kuadro di easina yam SEI (inisiativasosial ekonmiko), loketambe lo tin un efekto posi-tivo riba ekonomia. E sumatotal na gastu pbliko i privlo keda na un nivel rason-abel. Esaki kombin ku unpunto favorabel di salida paturismo na kuminsamentu di2009 por ta nt sufisiente palaga nos pasa e prom mitar
di aa ku un kresementu lim-it, segun seor Karman.
33
Ekonomista Rinke Karman di Kmara di Komrsio:
Ekonomia di Krsou den 2009lo krese di forma moder
Eespektativa general ta ku ekonomia di Krsou lo krese di forma
moder den e aa nobo ku nos a drenta aki. Di un banda mester
a redus pronstikonan original un poko komo konsekuensia
di e implikashonnan inevitabel di e krsis finansiero ku ta asotando
mundu kasi kompleto awor aki. Di otro banda, ku e pronstiko pa 2009
a keda positivo tg ta danki pa gran parti na e invershonnan grandi di
e ltimo aanan i e redukshon signifikativo di e debenan di gobirnu.
E porsentahe di kresementu por ta nt riba sero pa e prom mitar
di aa. Sinembargo, tur kos ta mustra ku den e didos mitar di 2009
ekonomia mester mustra ku e ta rekuper, asina seor Rinke Karman,
ekonomista di Kmara di Komrsio, a formul su antisipashon pa
desaroyo di Krsou su ekonomia den 2009.
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
4/20
44
Kenneth Martis di e revista ku e mesun nmber:
Vakatura ta realisashon di un sooDi otro banda nan ta tira lustambe riba karera di yunandi tera tantu lokal komoden estranheria, i alabesriba hbennan ku ta eksel
den nan profeshon.Manera ta kaso ku mayoriapublikashon, pa por kubrigastunan di produkshon,Vakatura tambe ta publikaviso pag. Den kaso diVakatura, manera e nm-ber ta bisa, instansiananprinsipalmente ta anunsie puestonan habr den nanempresa.
Kenneth Martis, direktor diVakatura, a konta di undae idea a surgi serka dje paintrodus un korant ku ekonsepto di Vakatura, kikota su eksperensianan ku ekorant te ku awor, i kiko eke logra ku Vakatura.
Eksperensiananna Hulanda
Despues di e termin suestudio na nivel di VWOaki na Krsou, KennethMartis a bai Hulanda pastudia siensia poltiko. Ela biba na Hulanda kasi 14aa pa aparte di realisestudionan avans, trahai akapar mas tantu eks-perensia posibel. SeorMartis su prom kontaktoku mundu di publikashon
tabata durante su periodokomo studiante na Hulan-da. Huntu ku algun otrokolega studiante e tabataprodus un boletin notisie-ro ku tabata sirbi komoun medio di informashoni kontakto entre studian-tenan Antiano i Arubanona Hulanda. Esei tabata echispa pa mi a bin namordi mundu di publikashon.Djis e idea di pensa algu,publik esaki di forma kuotro hende tambe tin bene-fishi di e informashon i pordisfrut di dje, ya pa ami taalgu fasinante. Esei a pone
ku na Hulanda mi a trahana diferente kas editorial,asina yam uitgeverij, naHulanda pa sia konos emundu ei mas di aserka imih.
Algun tempu pas final-mente Kenneth Martis atuma e desishon pa binestables bk na Krsouora el a haa un oferta patraha komo general man-ager di Tusotra Uitzendbu-
reau. Esaki pami tabataun reto interesante i mi atuma e oportunidat ku dosman.
Algu pa ta diferentedi kompetidornan
Pa loke ta trata Vakatu-ra, seor Martis a bisa kuden mundu di uitzendbu-reau, meskos ku ta e kasoden tur otro ramonan dinegoshi, bo mester keda
pensa konstantemente kikobo por hasi pa bo ta i kedakompetitivo. Pensandoriba kiko asina nos por hasina Tusotra ku por ta di unbalor agreg pa e kompa-nia, e inkietut di un dia porinisi un publikashon naKrsou a bin nase e idea die korant Vakatura. Mi porbisa, pues, ku aki dos ideaa krusa otro, pero mes-ter inform den e mesunrosea ku Vakatura ta un
kompania riba su mes.Pues, separ di TusotraUitzendbureau.
Konsepto diVakatura
Na punto di bista di ehben i dinmiko empresa-rio, Vakatura su konseptota diferente for di otro pub-likashonnan eksistente.Vakatura su konsepto nota di un korant den kua
ta publik avisonan divakaturanan so, pero subalor prinsipal ta su artku-lonan informativo. Nos keprinsipalmente informtantu e buskad di trabouna nivel di MBO bai ariba,komo e dunad di trabou.Pues, un medio den kuambos por tin informashondi otro. Banda di ke yudaesun ku ta buska trabou pae yega na un entrada, noske aport pa e sa di bal-
or trabou, purba avansi desaroy den su trabou imanten su trabou.
Invert den botrahadnan
Pa loke ta su eksperen-sia den ramo di uitzend-bureau, seor Martista haa ku pa resolv eproblemtika di empresachik i mediano di haa bontrahad, e mih mtodo
ta di paga bon. Ounkeden realidat naturalmentehopi biaha komo empresachik i mediano lo bo nopor kompet den pago kuempresa mas grandi, bopor buska otro formananpa kompens esaki. Aki mita pensa por ehmpel deninvert den e trahad denforma di dun espasio padesaroy su mes i sintisu mes kmodo i apresiserka bo.
Hasi negoshita kore riesgo
Otro problema ku seorMartis a apunt ta ku hopibiaha empresarionan no
ke duna e trahad espasiopa e desaroy pa miedu kuora e yega sierto nivel dikonosementu, e ta bai lagae negoshi. Esaki ta unkultura di miedu ku ta baistroba e empresario mestambe di desaroy. Purbapa ku durante bo tin e ser-visionan di e trahad abo,e i bo negoshi tin benefishidi su konosementu i abili-datnan.
Sorprend esolisitante
Di otro banda seor Mar-tis ta rekomend pa sor-prend e solisitante. Alguku lo por hasi ta laga esolisitante hasi algu ku lobo ke pa e bai hasi ora eta trahando pa bo ya for die momentu ei pa bo wakkon e ta hasi. Algu otroku bo por hasi ora bo tabuskando trahad, ta lagaun bon trahad di bo reko-mend bo un otro hendeora bo mester di trahad.Naturalmente e lo no laganiun hende bin traha serkabo ku lo por laga su karakeda na brgwensa.
Uitzendbureau unaliado pa negoshiRiba e pregunta si ta reko-mendabel pa un empresa-rio buska su trahadnan viadi uitzendbureau, seorMartis a kontest: Un uit-zendbureau no solamenteta yuda bo haa trahad,pero tin mas servisio ku epor ofres. Bo por negoshpreis i tarifa ku un uitzend-bureau.
Banda di esei un uitzend-bureau por yuda bo tambeku guia den kaso ku bomes ke atend ku bo per-
sonal. Tambe nan por yudaden selekshon di trahad ie.o. hasi bo payroll. Loketa konsehabel ta pa aser-k algun uitzendbureaupa por hasi komparashon.Finalmente ami lo bisa kutuma na konsiderashonserio ku mayoria uitzend-bureau aki na Krsoumes ta empresa mediano.Pues, nan ta komprond esektor di empresa medianoi chik.
Vakatura ta un publikashon ku durante e ltimo mitar parti di 2008
nos ta mira riba un base semanal na diferente establesimentu aki
na Krsou. E publikashon, ku ta sali den forma di un korant, ta trese
informashon balioso na e.o. empresarionan ku ta varia for entrevistanan
ku profeshonalnan riba tereno di rekurso humano te kolumnanan ku tep
di diferente konosed di materianan manera lei laboral, lei sosial etc.
Kenneth Martis: Mester bandon e kultura di miedu ku trahad ta bai ora e desaroy.
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
5/20
Konferensha di Mesa Rond 2008
Base pa un mih futuro na KrsouE komishon di konseheroa nota entre otro ku dene areglo di estado mesterwak bon ki tipo di refe-rndem e areglo estatal
ta ofres.
Reakshon di KrsouKrsou a mustra riba eecho ku e manten undiskushon amplio padetermin pa kua tipo direferndem nan ke ofre-s un base. Durante ereunion a para ketu tambena un formulashon habr.E reunion di Mesa Ronda mustra riba e echo kusin un base slido, nopor yega na un akuerdoestatal definitivo. Riba epunto aki e delegashon diKrsou a bai di akuerdoku un referndem mestertin un base den e areglodi estado.Tantu Hulanda komoislanan di Antia a bai diakuerdo durante e Kon-ferensha di Mesa Rondku e trayekto di restruk-turashon di Reino Hulan-des. Awor e trayekto akipor kumins den fase.
FinansaDespues ku pone e dife-rente leinan na lug porkumins ku desmantela-shon di Antia i formashon
di e paisnan nobo, Krsoui Sint Maarten.Prom Minister JanPeter Balkenende a binKrsou riba enkargo diTweede Kamer (parla-mento Hulandes) pa wake diferente fasenan ku tinku tuma lug. E manda-tario Hulandes a bisa kutur kos ta kanando bon iesaki ta konta solamentepa e fase di transishon.Awor por kumins ku efase di ehekushon, peroesei ta algu ku no porbltu mas, segun e prommandatario. Na Krsou i
St. Maarten mester hasiainda tur loke ta nesesa-rio. E status di e isla-nan aki no ta kambia iden proseso di tempumester bai mustra esaki.Tweede Kamer ta mashakritiko riba e proseso diSt. Maarten i nos ke pae mensahe ei yega bonkla, asina Balkenende abisa den su deklarashon-nan despues na prensa.Un riesgo pa e proseso di
restrukturashon ta e refe-rndem ku mester tumalug na Krsou na 2009.Un no di pueblo, segunBalkenende, lo ta un maldesishon. Esei lo nifikku lo no tin saneamentudi debe ku ta abri kamin-da pa un bon manehofinansiero, segun e man-datario.Di tur manera djabirn19 di desmber Hulanda
a duna e bon indikashonku e ta serio na momentuku a hasi traspaso simb-liko di sumanan di plakariba kuenta di Banko Sen-tral destin pa kuminssanea debe di e islanan.Lo bai traha tambe ribaun posishon sal di inisiopa motibu ku Hulanda apone e kondishonnan patuma un parti grandi di edebenan di e islanan. Ta
trata aki di un suma di 1.7mil mion Euro, ku ta 70%di e debe total Antiano. Nasu lug Hulanda ta haamas bista riba finansa paevit ripitishon. Esnan kuta kontra tin miedo pa nospais drenta den un perio-do kolonial nobo den kuaHulanda ta disid riba turkos atrobe.Riba e base aki lo birabon kla ki dia e struktura
estatal nobo lo drenta navigor, ounke Hulanda nota kere masha pa aworkaba stipul un fecha. Na2005 a yega na e akuerdo
ku e islanan por bai trahapa yega na un sistemanobo den kual Krsou iSt. Maarten ta bira paisoutnomo den ReinoHulandes. Boneiru, St.Eustatius i Saba ta birakomunidatnan partiku-lar (estilo munisipio, estagemeente) den ReinoHulandes.
ReakshonnanProm Minister NelsonOuduber di Aruba a bisa
na firmamentu di e akuer-do di Mesa Rond kusu gobirnu ta sostene gobirnunan di Kr-sou i St. Maarten dennan deseo pa e pueblohaa un status outnomomanera Aruba. Nos tarekonos i ta agradesidopa e kolaborashon ku nos
Pa Prom Minister Hulandes Jan Peter Balkenende final di e
enkuentro di mesa rond a nifik ku a yega na akuerdonan
importante. Esei ta hustamente loke a tuma lug na momentu ku
Hulanda a firma e akuerdo entre ku Antia i Aruba riba Dia di Reino, 15 didesmber ltimo aki na Krsou. No opstante e echo ku tabatin protesta
i un manifestashon di malkontentu pa yega na garantianan kon ta regla
e aspekto hurdiko den e struktura estatal pa Antia, e enkuentro a sirbi
pa yega na un posishon di inisio nobo pa Antia pa motibu ku Hulanda
a pone e kondishonnan nesesario pa tuma un parti grandi na e tarea
i debenan di e teritorionan. Den 2009 lo bai traha mas amplio kon ta
konklu e akuerdonan ku a yega ne i kon ta yega na areglonan nobo
pa loke ta trata e struktura estatal nobo. Esaki ta bira e fundeshi nobo.
Pa 2010 mester kaba di konklu tur kos, ounke Hulanda no ke fiha un
fecha definitivo ainda.
Algun di e aktornan prinsipal pa e Konferensha di Mesa Rond di mei-mei di desmber ltimo,
drpr Prom Minister Hulandes Jan Peter Balkenende, Minister Hulandes Ank Bijleveld-Schouten
di Asuntunan di Reino, Prome Minister Antiano Emily de Jongh-Elhage, Dipuptado Sara Wescott-Williams
di Sint Maarten i Diputado Anthony Nicolaas di Boneiru durante e akto di firmamentu di akuerdo.
pgina 6 >>>>
55
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
6/20
66
Ofisina pa Propiedat Intelektual ta inform
Bo nmber komo outor riba bo obra ta hopi importante.
Artkulo 1 di e lei di Derechi di Outor 1913 ta bisa ku e outor
di un obra ta esun ku tin derechi eksklusivo pa publik i
multiplik su obra. Esaki ta enser ku kualkier un persona ku
kier hasi uso di e kreashon di un outor mester pidi su
outorisashon prom. Mas aleu den artkulo 4 di e mesun lei aki
ta par ku e kread di un obra ta esun ku ta indik komo kread
f outor ariba f den e obra.
Den e temporada di Karnaval nos ta tuma nota di diferente
formanan den kua ekspreshonnan kreativo ta bini padilanti.
Segun artkulo 10 insiso 1, di e lei di Derechi di Outor 1913, ta
hopi di e ekspreshonnan kreativo aki ta bini na remarke pa
protekshon di derechi di outor. Un ehmpel ta e koreografia ku
e gruponan ta present durante e marchanan di Karnaval. E
koreografianan ta un obra den sentido di e lei di derechi di
outor. E koregrafo ku a hinka e baile den otro ta e outor. Kiko
esaki ta enser pa ku su derechi? E koregrafo aki tin un
derechi apsoluto pa loke ta trata uso di su koreografia. Por
ehmpel. Un koregrafo a traha un koreografia pa grupo X.
Grupo X. a partisip na Teenerparade. Grupo Z. ku ta
partisip na Gran Marcha a gusta e koreografia i tambe ke
bail. E manera korekto pa grupo Z. baila e koreografia ta dor
di aserka e koregrafo i pidi su outorisashon.
Un forma pa mustra rspt i rekonosimentu na tur kreador di e
obranan proteh pa derechi di outor, ta dor di semper hasi
referensia, te kaminda e outor a duna prmit pa esei, na e outor
su nmber komo kreador. Di e forma ei tur hende por sa tambe
ta ken ta e outor.
I abo komo outor semper mester krda pone bo nmber riba bo
obra.
Edit pa: Ofisina pa Propiedat Intelektual di Antia Hulandes
Berg Carmelweg 10
Telefn: 465-7800
Email:[email protected]
Web: www.bureau-intellectual-property.an
pa registr bo marka
pa proteh bo patnt
pa proba ku ta B kreashon
Konferensha di Mesa Rond 2008
Base pa un mih futuro na Krsou
a haa den e proseso panos bira outnomo. Mes-ter tin un forma lgikopa yega na puntonandi diskushon den ReinoHulandes. Despues di 23aa ku Aruba a haa suStatus Aparte kos a kam-bia, pero e pensamentudi sigui duna otro sostenden tempu difsil ta kedavigente.
Nan deseo lo kristalisi Aruba lo no bai kreaproblemanan den esaki,asina e prom mandatarioArubano a enfatis dendeklarashonnan ku el a
hasi na prensa.
Hustisia
E pakete di mas grandiku mester kaba di atenddespues ta keda Husti-sia. Den kuadro di esakiProm Minister Oudu-ber tin eksperenshai e lo asist e manda-tario Hulandes enkargku asuntunan di ReinoAnke Bijleveld-Schoutenden e trayekto aki huntuku mandatario i eksper-tonan Antiano. Diputadodi struktura estatal ZitaJesus-Leito di Krsou abisa ku e negosiashonnanno tabata fsil. E ke pakeda bon kla ku Krsou noa guli manda bou tur kos
di Hulanda manera hopidi esnan ku a protest tapretend. El a mustra riba
e echo ku e ta orguyosopa e desishon di tene otroreferndem i el a enfatisku si pueblo desaprob eplannan, mester respetbos di pueblo tambe.
Sinembargo, el a enfatisku e status nobo pa Kr-sou tin hopi benefisio. Takita e peso di debe for dinos skouder i ofres pers-pektiva sosial ekonmikomih. Nos ta bai traha paun mih futuro i pa nostin un bon desaroyo dinos hendenan. Despuesdi e Konferensha di MesaRond por kumins ku un
kampaa di si na lugdi e kampaa di no kuoposishon a inisi, segun
seora Jesus-Leito.
Sint MaartenSint Maarten ta optimistariba su futuro komo pais.Diputado Sarah Wescott-Williams dje isla a bisa kue trayekto nobo di struktu-ra estatal ta trese hopi kr-tika inhustu den TweedeKamer. Pero el a enfatisku niun hende no por tirana kara di e isla ku nan noa kumpli manera mesterku palabrashonnan has.Korupshon na St. Maartenmester yega na un fin,segun diputado Wescott-Williams a afirm. Pesei
e artkulo ta keda dene lei di estado nobo. Enegosiashonnan mester
kontinu di manera kunos por yega na un bonfuturo, segun Wescott-Williams. E konklushon-nan di e Konferensha diMesa Rond mester dunagarantia na e forma kuta regla e asina yamstruktura nobo pa Antia.Aparte di esei nan ta srutambe pa un asina yamposishon nobo kuminspa motibu ku Hulanda tapone esei komo kondis-hon pa e ta tuma debenandi e islanan over. Na 2009lo sigui traha riba kon-tenido di e akuerdonan itambe e esnan pa futuro.
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
7/20
Ans van Vught, dkter di SVB:
RSI ta un problema ku ta kontrolabelKomo ehmpel, si mi tasinta tras di kmpiuter i tatek henter dia, mi ta movemi dedenan henter dia.Esei por kousa hopi peso
pa e tendonnan (pezen) die dede i esei por ta resultden RSI.No tur hende ta desaroyRSI. Esaki ta depend di esensibilidat di kada hende.E tin di haber tambe ku esirkunstansianan di trabou,esta si e trahad por reglasu kosnan na trabou. Porehmpel, e empleado kuta sinta tras di kmpiutermester realis kon largu epor sinta tras di e aparato ikuantu tempu e ta haa pasoseg. Asina so e trahadpor evit pa e haa e RSI.Tambe ta di influensia tae posishon di bo man. Sihenter dia bo ta sinta denun posishon inkorekto, bopor haa RSI mas lih ku sie man ta den un posishondi sosiegu. Si e trahad sutrabou ta di pone dpi ribaun bter i ser i si e ripit emoveshon ei ku hopi regu-laridat, e chns pa RSI tames grandi.Tambe un faktor di influen-sia ta e strs i preshon kue trahad mes ta hinkaden su kurpa. Si e tra-had ta sinta traha di formatrankil, e chns pa RSI ta
mnos. Pero si e ta hopiokup ku bastante tenshonaserka, e mskulonan tatrk na e tendon i esei takai bou di preshon. Piainda pasobra si e hendeta sinta henter dia tras dikmpiuter, e chns di RSIta hopi grandi.
RSI tin mas faktorRSI tin di haber ku hopikos, segun dkter Ans vanVught. RSI tin mltiple fak-tor i tin di haber ku unkantidat di kos. E trahadmester regla su trabou dital forma ku e por traha
bon, pero tambe ku e tasoseg f bai hasi alguotro. Asina e chns di RSIta bira mnos kompar kuun hende ku ta sinta 4 orasigu tras di kmpiuter sinlanta for di su stul.Nan ta duna konseho nae empleado, por ehmpel,pa si e tin di hasi traboudi tekmentu i tambe hasiyamada di telefon, usa eyamadanan di telefon pabo e soseg su mannan
mas tantu. Si bo tin di baimashin di fotokopia, usa emomentu ei pa lanta for ditras di kmpiuter, soseg iasina hasi algu otro.
Tres nivel di RSISVB no sa kuantu hendeta traha ku e RSI f keda
kas. Mayoria hende tasigui traha ku un RSI leve.Tin tres nivel. E formaleve kaminda e hende tindol, pero sin limitashon.E di dos nivel ta kamindae ta sinti e dol i no pormove bon. E di tres nivelta kaminda e tin dol i kue no por move su mannanmes mas. Esaki ta e partikrniko, esta e hende tindol tur momentu, sea kue ta traha f no.
Si e hende tin dol i ta siguitraha tg, e chns ku emester keda kas despuesta grandi. E parti krnikota pi ainda, pasobra eseita pone e hende keda kasmuchu mas largu. SVB notin sifra di RSI, pero loke sinan sa ta ku 40% di hende
tin un ke otro problema dennan moveshon.
PreventivoDkter Van Vught a splikaku den pasado SVB tabatafunshon di tal forma kuta kntrl so nan tabatahasi. Pero ltimo sinkuaa nan a desaroy i taofres guia tambe. ntesta simplemente wak si ehende ta realmente malu,pero awor ta wak tambe
dikon e hende a bira malu.Mira si e preshon di trabouta haltu f kon e ta ponesu mannan durante tek-mentu. SVB ta konseh etrahad kon pa e kambiasu posishon f pa no sintamas ku dos ora sigu trasdi kmpiuter i sigur no masku seis ora total. Tambeta bisa pa na kas pa hasikos mnos posibel ku porkousa preshon na pls.
Na SVB nan ta wak aworhopi dikon e hende tin epro-blema i su kehonan.Nan ta duna e hendenanun bista dikon nan a haa
e pro-blemanan i ta dunakonseho kiko por hasi paremedi esaki.
Falta lei di ArboE ta haa un lstima ku naAntia no tin un lei Arboi e lei di salubridat ku tinaki no tin atenshon pa etipo di kasonan aki. SVBpor duna konseho si na edunad di trabou kiko pahasi, pero sin por bas sumes riba lei, pasobra esakino ta eksist mes. Esakita poko ferfelu pa nan porduna konseho preventivo.Loke si nan a hasi ltimoaanan ta tuma kontaktoku empresa grandi i dunakonseho kon pa aktuaden situashonnan asina.Pero SVB no por hasi pahenter e populashon.Tin hopi desaroyo ribatereno di Arbo na Antia.Tin e asosiashon di dk-ter di empresa i e orga-nisashon ei ta purba pidiatenshon pa e problema-nan aki serka gobirnu.Nan ke atenshon pa leinobo pa loke ta salu-bridat. No por warda te orae hende bira malu, pero
mester aktua preventivo.Prom ku e hende biramalu, nan e dunad di tra-bou mester por duna kon-seho di kiko pa hasi, alomnos si aki tabatin e leikorespondiente.Si e hende a bira malu kabanan ta duna konseho, yano mas preventivo primariopero preventivo sekundariopa e hende no laga e situa-shon bira pi. Si e hendetin un ke otro sensibilidat,e mester ta kstra alerta papor paga tinu ku e preshondi trabou.
Sosiegu ta e solushonDkter Van Vught a bisaku e prom konseho paRSI ta sosiegu. Den kaso-nan mas ekstremo por baiterapia, pero ta dependhopi ki tipo di terapia. Esakisinembargo no ta e promtratamentu ku nan ta kon-seh. E hende mes mestersru pa e no tin e preshon
RSI ta e abreviashon for di Ingles pa Repetitive Strain Injury. Esei
ta un nmber pa diferente malu huntu ku ta bini di garganta,
skouder, parti ariba di brasa, kokoti, man i dedenan. Ta henter
e rea for di e garganta te na e dedenan. Ta un nmber ku no ta bisa
masha i e tin un efekto negativo, ya ku hopi hende ta kere ku ora nan
tin RSI nunka mas nan lo kura di dje. Loke segun dkter Ans van Vught
di Banko di Seguro Sosial (SVB) no ta korekto. Ta un malesa relashon
hopi biaha ku trabou i ta surgi deb na un sobrekarga di tarea i trabou.
Esei por result den un desbalanse entre loke e trahad por soport pa
dia i kiko ta hasi f laga di hasi na esaki.
Ta masha importante pa wak kon ta sinta traha na
kmpiuter i kon ta tene e mannan na e keyboard.
Na man drechi: dkter Ans van Vught di SVB.
pgina 8 >>>>
77
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
8/20
88
NOBO! RBTT Travel Card
Ora bo biaha bo ke disfrut sin lmite. RBTT Travel Card,
optenibel na Euro i Dler, ta bo kompaero di biahe ideal.
Na kua parti di mundu ku bo ta, na tur momento. Bo ta
paga ku siguridat den pakus, pa hr outo f na hotl.
Deposit e montante dese riba e karchi personal pre-pag
i eksperensh e benefisionan di RBTT Travel Card:
Rekargabel te ku 2000 US dler f Euro
24/7 sn ksh na tur bankomtiko ku tin e logo di VISA
Uso lokal i internashonal
Rekargabel via RBTT Netbank
Risib te ku 2000 Fun Miles
Pa mas informashon yama 763 8438 f pasa serka nos!
Eksplor mundu kuRBTT Travel Card!
_ _ _ _ k _ . i
Ans van Vught, dkter di SVB:
RSI ta un problema ku ta kontrolabel
ei mas, pasobra ta eseia kousa e iritashon na eman, skouder f brasa naprom lug. Pesei sosieguta e remedi perfekto pa unsolushon struktural.
Den kasonan un pokograve e hende por bisti unbant na su man i si ta unkaso hopi grave ta bisti ehende yesu pa nan ta sigurku e no ta usa e man eipa un temporada. Un otroopshon ta pa laga hasi unoperashon mdiko si ta edol ta persist di tal formaku e hende no por usa nisu man mes mas.
Envolv den trabou
Hendenan ku hopi biaha tadesaroy RSI ta hendenanhopi envolv den i dedikna nan trabou. Nan no porbisa no. Nan ke hasi turkos bon i lih. Nan chnspa desaroy sealnan diRSI ta grandi, pasobra nanno ta kustumbr pa halaatras, pero nan ta siguiriba nan trabou sin stp.E grupo aki, segun dk-ter Van Vught, mester tenenan sal bon na bista.
Ans Van VughtDkter di empresa
Departamentu labor isalubridat
Banko di Seguro Sosial(SVB)
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
9/20
Riba e website www.mcb-bank.com tin un segmentoku ta spesial pa empresariochik. Aya tin informashonkrusial kiko mester hasipa hinka e plan finansieroden otro i kon pa manehesaki di un forma rgido pae sigui funshon. E infor-mashon ta hopi balioso patur empresario chik.
Bo guia pa ksito denplanifikashon di negoshiEsaki ta un publikashonspesial ku MCB a hasi kuta duna e empresario chikun man kon su kosnan porkana di manera ku nanpor ta eksitoso. Laga noskana e pasonan pa wakkon tur kos ta hinka denotro. Segun e guia un plandi negoshi di negoshi sim-pel ta konsist di 4 ele-mento bsiko ku ta masha
importante: dato di empre-sa, dato finansiero, datosekundario i kntrl.
- Dato di Empresa tainklu deskripshondi empresa, deskripshondi merkado, deskripshondi gerensia i relato finan-siero anual kurkulopersona di empresa.Asesor di negoshi, sumai propsito di petishon pae fiansa i benefisio.
- Pa loke ta trata datofinansiero di e empre-sa mester wak entreotro relatonan finansie-ro di e ltimo tres aa-
nan, relato di entradaproyekt, balansaproyekt, cash flowproyekt i deklarashon diimpuesto di entrada,propiedat,sosiedat ikompanianan ku no tinun relato finansierokontrol pa un akountent.
- Pa loke ta trata datonansekundario, e relatoanual mester tinkotisashon f kalku-lashon di komprananpendiente, lista di eklientenan di masgrandi, kontrakt f kartadi interes di kliente,referensia, kualkefoyeto di produkto iservisio i potrt di efasilidatnan, kopia diprmit di hr, prmit,lisensia etc.
- Pa e aspektonan dikntrl mester di unsistema pa komparresultado aktual kuproyekshon i promesapa tuma akshonnankorektivo.
Asuntunan legal oralanta negoshi
E struktura legal di unnegoshi/kompania ta
un faktor importante padetermin kua rgimen diimpuesto i otro respon-sabilidat legal relevante taaplikabel. E strukturananlegal mas tantu skohe ta:- Negoshi individual o seaun eenmanszaak. Esakita nifik ku e empresariota maneh e empresa ribasu propio responsabilidat.No tin diferensha entre eempresario ku ta aktivo/pasivo personal i aktivo/pasivo di negoshi.- Ora ta trata di sosiedat dipraktikante di e mesun pro-feshon den un asina yammaatschap, ta trata di unorganisashon profeshonalmanera di dkter, abogadoetc. E ora ei sa usa estruktura aki. Den kaso kupartnernan outoris otro pamedio di nan akuerdo disosiedat pa represent esosiedat legalmente, kadaun di nan lo ta individual-mente responsabel pa tur
konsekuensha ku esakipor trese kun.
Sosiedat kuresponsabilidat
limit o sea NVKapital di e kompania tapart den akshon. Esaki tanifik ku e akshonistananta responsabel solamentete na e montante di akshon-nan ku nan ta partisip dene kompania. E aktivo/pasi-vo di e personal ta separfor di e aktivo/pasivo di ekompania. Pero den e kaso
ku un akshonista/direktorkomet kualke akto ilegalf e no ta kumpli ku e stipu-lashonnan legal menshonden e statutonan di e kom-pania, e ta keda person-almente responsabel pa ekonsekuenshanan.Pa loke ta trata kapital dikompanianan, esaki ta partden akshon. E akshoni-stanan ta responsabel so-lamente te na e montantedi akshonnan ku kua nanta partisip den e kom-panianan. Pero den kasoku un kompania akshoni-sta/direktor komet kualkeakto ilegal f no ta kumpliku e stipulashonnan men-shon den e statutonan die kompania, e ta keda per-sonalmente responsabelpa e akshonnan aki.
Kompania privku responsabilidat
limit (beslotenvennootschap, BV)
Esaki ta meskos ku e struk-tura anterior, pero tg tinalgun diferensha.a. E akshonista i e direktorsemper ta e mesun per-sona.b. E obligashon di e NV papublik relato finansiero nota konta pa e BV.Den e kaso aki no tin nodidi bisa mes ku lo skapatempu i evit tardansainnesesario ora ta trataaplikashon pa krdito ffiansa - si ora habri un kue-nta di banko ta suministr
banko ku e informashonnesesario, manera:- Un ekstrakto resien ku
tin stmpel di Kmara diKomrsio (e fecha ribae dokumento no por ta dimas ku 6 luna)
- Kopia di un identifi-kashon ku potrt(sdula, pasport vlido freibeweis) di tur esnanoutoris pa firma pa ekuenta menshon i di edoo.
- Por lo mnos unreferensia (di banko)akseptabel di ku turesnan outoris pafirma kuenta di e doo.
Ora ku ta na nmberdi un sosiedatprofeshonal
- Mester suministr eakuerdo di sosiedat:
- Kopia di un identifi-kashon ku potrtsdula, pasportvlido f reibeweis) di
tur esnan outorispa firma pa e kuenta itambe di tur sosio.
- Por lo mnos unreferensia di bankoakseptabel di ku turesnan outoris pa firmapa e kuenta ei i pa esosionan.
Kuenta na nmber diun NV/BV ta reker
- Statutonan- Un ekstrakto resien ku
tin un stmpel diKmara di Komrsio (no
mas bieu ku 6 luna)- Kopia di un identifi-
kashon ku potrt(sdula, pasport vlidof reibeweis) di turesnan outoris pafirma pa kuenta di edoo.
- Por lo mnos unreferensia di Bankoakseptabel di eakshonista i direktornandi e empresa.
- Kopia di Registro diAkshonista
KntrlOra ku e plan di negoshita hink den otro, mestertene kuenta ku e aspekto dikntrl. E mih plan tambepor desvi pa motibu kue aspekto di kntrl no taden. Mester di un sistemadi kntrl adeku pa turhende haa informashon
adeku pa keda na alturadi e progreso ku ta tuman-do lug. Un hende mestertin e abilidat pa dokumentinformashon klave. Denkuadro aki ta importante,segun e guia, pa tene kuen-ta ku tened di buki.- Tur luna ta kompar
resultadonan aktual dicash flow
- Si bo no ta alkans bometanan ki opshon mastin pa bo?
- Bo sa kua gastu bo porbaha i kon lih bomester reakshon?
- Tin kualke otro entradaf fuente di kapital
adishonal disponibelpabo?
Ta bon tambe pa tene kuen-ta kua ta e punto di break-even, esta e punto di no tinganashi ni prdida. Bo tingara di e nivel di ganashi?Bo tin ganashi riba e nivelkrtiko di benta nesesariopa kubri bo gastunan ge-neral fiho, despues di hasiganashi real? Segun e guiadi negoshi pa empresariochik ta bon pa keda denkontakto estrechamenteku Banko. Esei ta inklukontaktonan regular ku boaccount manageri informtur luna riba asuntunanmanera ku a palabr disigui dun. Bo banko poryuda mih si bo establesun ambiente den kua tin uninterkambio total i franko diidea.
Pa mas informashon kon-sult:Bo guia pa ksito denplanifikashon di negoshi: unsistema niko pa empresaindependienteOf bishit website di Madu-ro www.mcb-bank.com
99
Ku yudansa di Maduro & Curiels Bank
Konseho til pa atend tur asuntu finansiero
Kumins ku bo negoshi ta unu, pero sigui kun ta otro kos. Pa
e negoshi ta eksitoso, e ta reker un disiplina serio den rea
di tur asuntu finansiero. Pesei ta masha importante pa sa for
di tempran kiko bo mester hasi pa tur kos keda na rdu. Den kuadro
di esaki Maduro & Curiels Bank, un di e institutonan finansiero masgrandi di Antia, ta traha espasio spesial pa duna asistensia.
Trabou na ofisina mester sigui mintras ku ta regla asuntunan finansiero.
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
10/20
1010
Buki ta duna un bista interesante riba e fenmeno aki
Snk ta parti di nos kulturaBalor ekonmiko,sosial i kultural
E snk komo negoshi tahopi atraktivo speshal-mente pa un persona dimnos rekurso i ltimo
aanan pa e komunidatestranhero pa motibu kue gastunan pa kumins kue negoshi no mester tahaltu. Tin snk di diferentekategoria for di un bentanaden un hende su kas f unkasita di palu te ku esnandi blki ku patio ku mesaku stul. Ku un frizjidr i unalleswarmer mes ta bastapa algun por duna servisiona nan klientela. Tin snkta atra kliente di rnt Kr-sou, tin ta pa e personadirektamente den su barioso. Tin snk ta bisto kantudi kaminda i otronan ta ehabitante di e bario so saunda e ta. Remarkabel taku e snk na Krsou ta unnegoshi kasi indespensa-bel den nos komunidatkaminda persona di turgremio ta hasi uso di nan,sea ta pa un koi bebe friuna kaminda, e mangel ditur dia di e mucha di bario,f pa e trahadnan ku tadepend di nan pa nankuminda di tur dia promku trabou f mrdia. Dene snk nan di mas humildee doo mes ta traha pamanten mas sn den kas.
E snknan di mas luhosotin trahad(nan) ku ta trahahopi duru pa un salariomnimo. Mayoria trahaddi snk ta traha mas di untrabou pa yuda mantennan mes i nan famia.E entrada di snknan naaa 2005 tabata 16.4mion i na aa 2006 kasi20 mion, un oumentu dikasi 25 porshentu ku tademonstr ku e snk taparti integral di e ekono-mia di Krsou. E snk taatraktivo pa su klientenanpa e preisnan. Komparku un bar f restorant bo
por haa un serbes hopimas barata i un kumindakayente f un pasapalutambe ta mas ekonmiko.Snknan a amplia nan sur-tido di produkto na bentaden e ltimo aa na bene-fisio di na klientenan ku porkumpra algun komestibelafter hours. E ambienteniko di kada snk tambeta un atrakshon. Tin snkta atra deportista, hun-gad di domin f karta,
kabayista, motosiklistai asta e baliadnan pordisfrut si tin espasio pamsika baliabel. No lubidriba e kustumber popu-lar di laba man despuesdi entiero. Interkambio di
informashon di aktualidatden nos komunidat no takeda atras; tur dia speshal-mente den oranan di main-ta ora e benta di korantta predomin. Snknanta sitionan popular di dis-
kushonnan riba tpikonanaktual.
StatistikManera a menshon ante-riormente, no tin hopistatistik ofisial ni doku-
mentashon di historia di ekultura di snk na Krsou.E informashon den e bukiaki ta trabou di e outor i ungrupo mas di hende ku aentusiasm ku e proyekto,
kombin ku informashonopten entre otro di OfisinaSentral di Statistik (CBS).Krsou por duna un mk-simo di 350 prmit pa snkna Krsou. CBS ta informku a base di informashonfor 1998 tin 327 snk re-gistr serka nan; snknanmeskos ku otro empresata f un eenmanszaak fNV/BV i ta registr na turinstansia nesesario. Nanta parti den tur distrikto naKrsou. E doonan di snkta un kombinashon di yudi Krsou i ltimo aanantambe hopi persona di ekomunidat Latino. E tra-hadnan di e snknan dennan mayoria ta Latino pasesaki a demonstr di taun atrakshon adishonal pae klientela, speshalmentemaskulino, di e snknan.Den e ltimo aanan bo akumins mira mas i massnk ta emple yu di Kr-sou tambe. Manera men-shon kaba, e klientela tavaria for di mucha di bariote e ehekutivo ku bai ayapa disfrut di su kumin-da di mrdia f un serbesdespues di trabou.
E snk book su populari-dat ta asina grandi ku e didos edishon ta na imprenta.Tin bastante informashonpa un di dos edishon peropa awor e outor(nan) tinintenshon di promov ebuki aki na Hulanda tambe.Seor Van Bergen a splika:E reakshon riba e bukite awor ta hopi positivo.Mayoria hende no tabatasa kiko pa spera i nan akeda gratomente sorprenddi e informashon baliosoi kaluroso ku e buki takonten. Tur biblioteka ahaa un ehemplar i e ta
na benta na Mon Art Gal-lery i Mensings Caminda.E buki ta na Hulandes, i eta konten imhen i tekstoinkluso un lista ku traduk-shon di lenguahe tpiko disnknan na Krsou. Porltimo e edishon ta biniku un disko kompakto kumsica para el snk.
Herman van BergenTelefon: 665-3871
E-mail [email protected]
Mayoria biaha ora nos ta papia tokante kultura nos ta
wak atras, kiko a pasa den pasado. E snk na Krsou
a bira un parti di nos kultura, pero no ta semper e ta
haa e rekonosementu. E snk book ta dokument e kultura aki
ku primordialmente ta tokante sobrebibensia, e doo, e trahad ie klientenan di e snk i ku un balor histriko i sosial. No tin hopi
dokumentashon tokante e parti aki di nos kultura, esta e historia kon
e snk a kumins, ki sorto di snk tin i mas importante di interkambio
sosial ku ta sosod na nos snknan. Interkambio sosial entre e doo,
e trahadnan, e klientela di tur gremio tambe hopi turista. E turista na
otro pais no ta tur biaha ta haa oportunidat di tin interkambio sosial ku
hende lokal. Na Krsou en general esaki ta mas frekuente pa motibu di
nos infrastruktura i e kalor di nos mes hendenan. E turista ku ta bishit
nos snknan di e manera aki ta haa un pida di nos kultura i ta apresi
e interkambio ameno ku hende lokal ta ofres na e establesimentunan
aki. Segun eskritor di e buki Snk book, Herman van Bergen, ta bon pa
habri wowo di un i tur ku ta stigmatis tur snk, esta ku nan ta fuente di
droga, sks i otro aspektonan negativo ku por surgi; esei no ta e niko
aspektonan di un snk, ni e nan no ta un parti integral di tur snk.
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
11/20
1111
Un website pa bo negoshi:kon bo ta kumins?
Mayoria empresa ta haaku nan mester di un web-site. Si no ta e aa aki mesainda, anto en todo kasootro aa. Ku den hopi kaso
ta dura tg bastante larguprom ku un empresa tinsu mes website ku nan tasatisfecho kun tin di aberku un kantidat di aspekto:- Nan no sa unda pa
kumins.- Tin asina tantu
diferente tipo diwebsite i empresa kuta traha website; ku bomester selekt anto?
- E kompania tin unwebsite, pero esaki nota deha. Por ehmpel,e no ta aktualis f eklientenan no tabishit.
Por solushon tur e asun-tunan aki si traha un planprom ku ta kumins, perotambe si bo ke drecha bowebsite: prepar un strate-gia pa bo website.
E kuminsamentu: estrategia pa website
Pa bo traha bo plan diwebsite, e prom preguntaku surgi ta: Un websiteta algu ku mi kompaniamester?Mayoria empresa ta dunaun kontesta afirmativo riba
e pregunta aki, pasobra ebentahanan di un websiteta entre otro:- Tur hende rnt mundu
por wak website.E merkado ta grandi
- E ta interaktivo
Por tin un interkambioinmediato i kontinuoentre abo i esnan ku tabishit bo website.
- MultimediaPor uza teksto, potrt,zonido i pelkula.Por present bokompania na un manera
atraktivo
- SpitBo ta haa informashonmesora.
- 24/7 disponibel
En prinsipio alkansabel24 ora pa dia, tur dia disiman.
- Por hasi kambio(update) lihPor hasi kambio mesora
loke ta pone ku bo sitiopor ta al dia tur ora,kontrali na ora bo lagaimprim foyeto f unaviso den korant f unspt na radio.
Un di e motibunan prinsipalpa bai tras di un website dibo empresa ta ketu bai pahende por buska i haa bo
number di telefon i direk-shon. Si nan no por haa
e datonan aki pa motibu kubo no tin un website, porta kore e riesgo di prd eklientenan aki.
Ora bo a disid ku un web-site ta algu ku bo negoshimester, bo ta kuminsstipul un strategia. Denesei mester wak bon pa bo
konsider e website komoun parti di bo negoshi i no
komo algu separ i riba sumes.
Den un strategia e siguientepreguntanan ta bini dilanti:
- Kiko un website lo hasipa mi kompania ?
- Kua tipo di website taklp ku mi kompania ?
- Kiko ta bin serka namomentu di traha un
website?- Kiko mi mes por hasi
i kiko mi mester lagaotro hasi ?
- Ken mi por laga traha
riba mi website?- Kiko un website lo kostapa trah?
- Kiko e por gener naentrada?
Importante ta pa krda ku
un website no tin nodi dita hinka den otro di formakomplik, pero sigur siprofeshonal. Mayoria dibo klientenan ta aktivo kuregularidat riba Internt ibo website den hopi kasota e prom kos ku nan tamira di bo. Kemen, e ta etarheta di bo empresa. Bo
tin un chns so pa hasi unprom bon impreshon.
Bo ke sa mas tokante web-site f si bo tin mesterdi yudansa, tuma [email protected] f yama738-6299.
Otro luna: e tiponan diwebsite.
Entrante e aa nobo aki Stimul-IT ta introdus un tema nobo pa su
kontribushon mensual na Empresa Chik: Website.
Nos a skohe pa esaki pa motibu ku empresarionan ta hasi nos
mas tantu pregunta riba dje. Nos ta kumins e seri ku e prom paso:
kon bo ta kumins? Tpikonan ku lo bini dilanti den artkulonan mas
despues ta entre otro: dos & donts in kon mi ta haa un bon hende
pa traha e website pa mi?
Empresarionan huntu ku nan instruktor seora Rianne Hellings ta traha riba e strategia pa
un website pa nan negoshi durante un seshon di entrenamentu organis pa Stimul-IT.
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
12/20
1212
Inovashon den un konsepto di bentaNa mei 2004 seor AudieHarreman a funda Bet-
ter Deals. El a kuminsmesora pa ofres solushonriba tereno di ICT i tambebenta di PC (=kmpiuter).E metanan tabata i te aindata pa: Ofres e produkto mas
lih posibel Un nivel akseptabel di
stkUn manera di merkadeoatraktivo, hasiendo uso dipropaganda interesanteku hopi kol i ku e ltimomodelonan na preis hopiatraktivo i ku ta sali publikden tur korant lokal.Asinaki ta baha e drmpelpa tur hende por yega naun PC.
E aspirashon aki a haforma ku un tim ku akumins ku tres personainkluyendo seor Harre-man mes. Despues di unperiodo eksitoso di dosaa, Better Deals a mudapa su lokalidat nobo naJan Noorduynweg 16. Epakus anterior bieu tambetabata situ na Jan Noor-duynweg.
Durante e periodo di mart
2006 te na fin di 2007 eempresa a krese i a haamas personal i a lantatambe e departamentunantkniko i atministrativo.Better Deals tabata kontae momentu ei ku 15 tra-had.
Na yanari 2008 BetterDeals a skohe pa kumin-s ku un trayekto di Ino-vashon, pasobra: E empresa tabata sigui
krese i nan a haa mastrahad
Tabatin ku maneh unstk mas grandi
Mester a hasi maspropaganda Tabatin mas pedido pa
spnser.
Pa evit un kresementupa loko i ku por afekt ekalidat di e servisio, Bet-ter Deals a kumins unprograma pa e personal kuta laga nan sinti nan mesparti di e empresa. E pro-grama tabata konsist di esiguiente aktividatnan:
Vrios training Kompensashon di benta
pa tur bended Un forma habri di
komunik Evaluashon di personal Aktividatnan sosial pa
personal.
A inov tambe den e formadi ofres PC na kliente kue meta pa duna tur hendeun solushon ku lo lagaBetter Deals krese bira enegoshi di PC mas grandina Krsou.
Better Deals ke logra esakiofresiendo produktonan dikalidat na preis atraktivo.Tur esei ta bai kompaku mantenshon di un nivel
akseptabel di stk pa porentreg mesora na kliente,ku personal motiv i kuatenshon pa e kliente kuta duna un servisio profe-shonal.
E kombinashon di e ino-
vashonnan aki a result kuBetter Deals: A haa un posishon
fuerte riba merkado Su volmen di benta a
subi drstikamente kumas ganashi
Su kantidat di klientea bira tres biaha masgrandi
A ha diferentekontrakt ku otroempresanan na Krsoupa entreg PC
A haa muchu maspublisidat. Tur hendekonos Better Deals.
E ziekte verzuima baha drstikamentepasobra e personal takonsentr bon.
Su produktividat a subi
i e gastunan a baha.
Resientemente tres fabri-kante internashonal di PC,esta DELL, Hewlett Pack-ard i Lenovo, a duna BetterDeals e konfiansa hasien-do Better Deals Autho-rized Dealer pa Krsou.Banda di esei Better Dealspor entreg e printernan dientre otro Canon, Epson iLexMark. Better Deals taspera di por habri un di dos
filial den e prom kuartaldi 2009 na e parti pariba
di Krsou. Pa alkans emeta aki Better Deals lobai tuma mas trahad ku
konosementu, sentido diresponsabilidat i disponibi-lidat pa duna e kliente esolushon ku e mester.
Te asina leu e relato kua result ku e hurado aapunt Better Deals komo
e ganador di premio di aapas. Den e siguiente edi-shonnan lo sigui ku masdetaye di e otro partisipan-tenan na Premio di Ino-vashon 2008.
InnovatieCentrum CuraaoTelefon: 737-1360
E-mail:[email protected] Brievengat
F-1P.O. Box 4267
Eganad di e Premio di Inovashon 2008 ta Better Deals. Den e
artkulo aki nos lo deskrib e diferente aspektonan di e Inovashondi Better Deals.
Seor Audie Harreman di Better Deals ta haa e premiashon mksimo pa e Premio di Inovashon 2008
for di man di Diputado Eugne Rhuggenaath mintras ku direktor Ralph Koch di ICC ta flanki.
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
13/20
Better Deals a bai kuPremio di Inovashon 2008
For di 1996 te awor mas ku120 organisashon a kom-pet pa e premio di ino-vashon di ICC. E premio akita duna organisashonnan
na Krsou e oportunidatpa desaroy nan produktoi servisio f trese algu noboi present esaki den unambiente kompetitivo.Javier Samson ta kere kufor di e punto di bista stra-
tgiko, ku sierto frekuensiaun organisashon mesterpara ketu i wak unda eke yega, unda e ta na emomentunan ei i kiko emester hasi pa yega su
destinashon.Por midi ksito di unempresa ku e meta pa hasiganashi di forma duraderona kuater dimenshon kuta kresementu, ganashi,produktividat i e nivel kue empresa ta kontribu nadesaroyo di e komunidat.Pa e empresa krese, estahasi su parti den e merka-do mas grandi, e tin un pardi strategia di merkadeopa sigui ku ta bas ribainovashon manera:- un produkto/servisio
eksistente den e mesunmerkado;
- un produkto/servisioeksistente den unmerkado nobo;
- un produkto/servisionobo den e mesunmerkado i
- un produkto/servisionobo den un merkadonobo.
Seor Samson a bisa kuICC ta konvens ku turorganisashon ku a partisipna e premio di 2008 a hasinan mes e preguntanan ei
i for di e punto di bista stra-tgiko nan a prepar naninovashon i a partisip na epremio final. ICC ta stimulorganisashonnan pa nanta inovativo pa asina nan
por krese i ku plaser nan tayuda e instansia ei pa treseinovashon den su orga-nisashon.
E 14 inovashonnan ku nafin di aa pas a partisipta repart den 13 empresatotal ku ta:
Better Deals ku inovashondi e konsepto di benta. Enegoshi aki lant na 2004pa Audie Harreman akumins buska solushonriba e tereno di ICT i alabese benta di kmpiuter na turhende ku tin nesesidat di
esaki. El a kumins ku untim di 3 trahad i rpida-mente mester a muda paun edifisio riba Jan Noor-duynweg. Den un tempukrtiku ya Better Dealstabatin 15 trahad. Dor dienvolv su trahadnan i unmaneho habr Better Dealsa mira resultadonan kuoumento di entrada, reduk-shon di gastu i un kanti-dat di klien-te ku tambe asubi. Pa 2009 Better Deals
ta spera di por amplia enegoshi aki ku un di dosnegoshi na Krsou.
Butterfly Garden a par-tisip ku inovashon denedukashon. Ta trata di unnegoshi ku bou di guiaprofeshonal tin barbultta kria i ekspon. Meta die inovashon ta pa laga e
bishitantenan lokal i inter-nashonal tuma nota di eflora i founa lokal ku unposishon niko den emerkado lokal turstiko i unrestorant atraktivo na Ban-dabou. Butterfly Garden taun empresa stimulad naBandabou. E ta duna kon-tribushon edukativo na skoli otro organisashonnan i ta
stimul hbennan pa stimanaturalesa. E empresa akitambe a konos un bon aai ta konta ku 10 trahad diken 4 ta fulltime i 6 part-
time.
Coach Caribbean ta par-tisip ku inovashon dinegoshi riba tereno di mane-ho di personal. Sosten HR,manera e yama awendia,ta loke Coach Caribbeanta ofres na empresa chiki mediano pa asina dunanan sosten di kalidat haltui profeshonal riba tereno dipersonal. Coach Caribbeanta duna e servisio aki huntuku partnernan renombrmanera Arbo Consult, Van
1313
Accept only the best in performance.
Email Internet GPS Music Video WiFi
Get the all new Blackberry Bold 9000 smartphone, at Digicel.Faster, Sleeker, Bolder.
For more information call Digicel Curacao 736-1056,
Digicel Bonaire 717-4400 or 155 free from your mobile.
The Bigger Better Network.www.digicelgroup.com
Epremio di inovashon 2008 a bai pa Better Deals, kompetiendo
ku 13 otro proyekto inovativo. Seor Javier Samson di Sentro
di inovashon Krsou (ICC) a bisa ku nan ta kere ku inovashon
mester ta un meta prinsipal pa un organisashon ku ta aspir pa krese
i ta eksitoso. Den e kuadro aki nan mester wak oportunidatnan i
nesesidatnan den e merkado pa amplia nan merkado f buska merkado
nobo i evalu nan forma di traha pa asina ta mas efisiente i efektivo
posibel.
Tur esnan ku a partisip na e Premio di Inovashon 2008
pgina 14 >>>>
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
14/20
1414
Better Deals a bai kuPremio di Inovashon 2008
Eps Kunneman van Door-
ne advocaten i KeycompICT. Sosten HR ta ofres eempresario riba un base diabono un konsehero ribatereno di personal. Di eforma aki ta evit ku eempresa chik f medianopor ha ku problemanandi personal ku gastunanhaltu i hopi mas prekupa-shon ku un empresa kutin un funshonario fiho dipersonal den servisio.
Eco Ekonmiko NV tapartisip ku inovashon denirigashon. E empresa akia lanta na yanari 2006ku e sistema ColdAg padi forma limpi, duradero iefektivo produs awa pafin di agrikultura. Ta hasiuso di energia limpi pa porprodus henter aa denkunukunan riba henter Kr-sou. Ku e sistema aki lo porprodus produktonan lokal ino lokal, no tin mester dipos di awa ni fangu wa-seru. Por planta tur kamin-da na Krsou i henter aai produs produkto den untempu masha krtiku i dikalidat haltu.
Engraving Designs NV apartisip na inovashon digrabashon. Nan ta grabariba plachi, piedra di graf,plakat etc. hasiendo uso diun mashin di laser.Hasien-do uso di tknikanan porgraba tambe riba granit,aluminio, acryl, palu, glas,kueru i porselana. Denfuturo serkano pa mediodi website lo por hasi peti-shon di grabashon for dihenter Karibe.
Fundashon pa Inovashondi Enseansa Krsou(FIDE) ta partisip ku ino-
vashon den enseansa.Ta trata aki di Retonanpa AGO ku ta e konseptodidktiko di pensa, hasi iwak bk den un mtodovari di Leittext, un sistemapa promov alumno trahadi un moda independiente.E mtodo Leittext ta binidi empresanan Aleman ie pensamentu bsiko tapa trahadnan mes buskasolushon pa tareanan kunan haa. E mtodo aki ta
trese struktura na e prosesodi siamentu komo sostenna e mtodo di traha.
Fundashon pa Planifi-
kashon di Idioma (FPI)a partisip ku inovashonden papiamentu. KU esakinan ta present e paketepa profeshonal pa asinamehor e trabou profesho-nal pa loke ta papiamentu.E pakete ta konten 3 partidi kual 2 buki i un CD. Ku epakete aki ta krea e impre-shon fuerte serka eksper-tonan ku traha ku noslenga materno esta papia-mentu na un nivel haltu tanesesario i esaki tantu paloke ta e aspektonan digitalkomo teknolgiko.
Manna Christian Giftshopa partisip na inovashondi artkulo di regalo kris-tian i rekuerdo. Banda di tabende buki i beibel ku otrotiendanan tambe ta ofresManna Christian Giftshoptin artkulonan di regalo,manera CD di Gospel, DVDi rekuerdo. Den un aa ditempu nan benta a subi ku200% i kun tambe e kan-tidat di kliente. Pesei nana buska dos trahad denservisio. Dor di bende naturista, nan ta trese divisaaden i promov Krsou ku
e mensahe kristian.Miss Nature, Health Cul-ture and Art Products apartisip ku inovashon deneko spa i kur. Ta trataaki di un instituto di kuidodi kueru, eko spa i minimuseo i un sentro kreativoku ta keda den un reanatural, sal i ekolgiko.Pa e proyekto aki a skoheeksklusivamente kas dipalu, iluminashon ku belai kura di fruta i yerba paasina asentu e parti dinaturalesa. Deb na etrankilidat, holnan natural
di e kur di yerba, diferenteterapia, masashi i pedikrku ta duna e kurpa i kueru,pero tambe pa stimul espiritu. Meta di e institutoaki ta pa prove nos islaku medionan pa tene noskurpa den moveshon.
New Curacao Arts a par-tisip nan inovashon diwega edukativo. El a habrina 2000 komo un tiendachik di atributo lokal pa
wega edukativo. Meta die empresa ta pa treseprodukto riba merkado kupor usa den enseansa ina kas. E inovashon ta
konsist di vrios produk-to manera un doshi ku tadrei i kaminda por wardakos, un patronchi pa hasie pzel mas fsil pa mediodi tknika di laser, Dozeinna Bista ku ta un wega didomin pa stimul konta-mentu, kon ta forma kontaku un pzel, i un DVD kuriba dje tres wega ku FMSa trese riba merkado.
Stichting Reliefa partisipku inovashon den entre-namentu. E fundashon akita e prom na Antia kuta duna mediashon entrealumno di skol bsiko,VSBO, Havo i VWO ikaminda ta sia e alum-nonan tknika pa nan messolushon pelea i insiden-tenan riba tereno di skol.Tambe a pone atenshonna otro grupo, manera esekshon di hbennan naBrasami. Di e forma aki tadesaroy un klima na skolmas sigur, ta hasi e parti-sipashon i responsabilidatmas fuerte, i ta kontribu nae kalidat di enseansa.
Suares & Co a partisip
ku respektivamente dosproyekto ku ta inovashonden software i inovashonriba website. For di 2004Suares & Co ta traha ribaun sistema pa krea espa-sio na skol pa kmpiuter iku no tin mester di manten-shon. Skolnan na Krsoutin falta di kmpiuter, min-tras ku tin sufisiente hard-ware disponibel. Hopi biahano por usa e kmpiuternanaki pa finnan edukativo,pasobra nan tin mester dihopi hende i finansa patraha na nan. Hopi biahano ta usa e lokalnan di
kmpiuter, pasobra tin yendi kmpiuter ku no ta trahaf asta falta kmpiuter kuta funshon. Pesei nan apresent e sistema di km-piuter sentral pa skolnan idi un forma simpel.Pa loke ta e parti di websiteSuare & Co a desaroy unsoftware pa ofres web-site di forma pagabel naempresa chik i mediad ie sektornon-profiti ku pormanten fsilmente.
Komo e di 14 tin TacticalCreative Advertising kua partisip ku mldumen-tu inovativo i sparmentudi tempu. Ta trata di unmtodo pa por laga e pst-
bs na pstkantor bai denforma digital i avis e klien-te ora e tin pst. Kada besku tin pst, e doo ta haaun SMS f mail f otro tipodi seal di esaki.
Miembro di direktiva Norbert Chaclin di ICC ta entreg e
plaka na e representante di Manna Christian Giftshop.
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
15/20
1515
Algun faktor importante pa tenekuenta kun ora bo ke inisi negoshi
Analis bo mesKomo un empresario bomester pose un gran kan-tidat di kalidatnan. Entre
otro bo mester ta un hendeku ta tuma desishon, tintalento pa organis, mestertin un bista riba situashon-nan finansiero, tin abilidatsosial i mas ku tur kos tinun gran dsis grandi diperseveransia. Skirbi kikosegun abo ta bo puntonanfuerte i kua ta esnan mnosfuerte. Na Ingles ta abrevie ehersisio aki komo unanlisis di S.W.O.T. For dianlisis aki bo mester trahaun plan kiko bo por hasi pamehor e puntonan mnosfuerte i kon bo por sakamih probecho for di bopuntonan fuerte.
ksito ta unkombinashon
trabou duru i suertePa bo empresa krese lih,ta nesesario pa bo hinkabo mayor esfuerso den boempresa. Bo mester trahaduru lo bo tende empre-sarionan bisa na hopiokashon. Sinembargo,traha duru no nesesaria-mente ta nifik traha hopiora, pero mas bien trahadi un forma sab i efisiente.Por ehmpel, kontrol re-
gularmente si bo ta aplike regla di 80-20 den boempresa. Esaki ta nifik kubo mester kontrol si bo tainvert 80% di bo tempu nae 20% di klientenan ku taperkur pa e gran parti dibo entradanan, i no lo kon-trario. Mayoria biaha esakita nt kontrali. Si esei tae kaso, e ora ei bo no tatrahando efisientemente.Maneh bo tempu bon itraha segun un lista di prio-ridat.
Buska informashonEmpresarionan eksitoso ta
prepar debidamente. Nanta distingu nan mes for die promedio di empresarionobo den e konosementudi nan rea di negoshi ieksperensha empresarial.Mayoria biaha e empresa-rio eksitoso ta bon konosku e merkado den kua eke oper.
Hasi preguntaKomo un empresario kuta bai inisi un negoshi
ta bon pabo hasi bo mesun kantidat di pregunta.Entre nan: Kiko bo kelogra presisamente ku eempresa nobo? Bo mesterdi prmit f sierto diplo-manan pa esaki? Ken poryuda bo ku bo plannan?Present bo ideanan namiembro di famia, amigui empresarionan ku eks-
perensia. Seguidamentetraha un lista di e sitionanku bo mester akud ne pahaa informashon, manerae.o. Kmara di Komrsio,Servisio di Impuesto i otroorganisashonnan ku porduna bo informashon.
Pensa grandi i kuvishon, perokumins chik
Kiko ta nifik kumins chik?Esaki ta algu ku bo mes
por defin, teniendo kuentaku entre otro e tempu i snku bo mester invert, fiansaku lo mester hasi, rsiko iinsiguridat. Meskos tambekumins chik por nifikdi ta profeshonal riba botereno. Kumins na promlug na skirbi bo plan dinegoshi i analis esaki kuhendenan ku konosementu
di e materia i bo merkado iku bo por konfia ku nan tawak lo mih pabo.
Bon konseho nomester ta kostoso
Awendia mayoria infor-mashon ta aksesibel viaInternt, por ehmpelinformashon di Kma-ra di Komrsio, Servisiodi Impuesto etc. Duranteaa Kmara di Komrsiota ofres basta tayer ku ta
kubri temanan interesantei balioso pa abo komoempresario. Tene bo mesal tantu di esakinan i asistna nan. No solamente bo taoument bo konosementudurante e tayernan, perobo por hasi networkingku otro empresario tambe.Hasiendo uso di servisio dikonosnan i den sierto kaso
hasta komo barter-deal;pues, kaminda abo ta wakki servisio f produkto abopor ofres a kambio di ser-visio ku abo tin mester. Kuesaki bo por spar hopi ribabo gastunan na efektivo.
Proteh boidea di oro
Ora bo a invent un produk-to nobo, konsepto nobo, boa sa di un marka f notaun niche den merkado, no
komet e eror den bo entu-siasmo di kana konta boidea tur kaminda prom kubo a haa chns di pon
den funshon. Dependiendodi e produkto, ta esen-sial pa inskrib esaki(nan)den registronan rekonosmanera e.o. na B.I.P. (wakpa mas informashon den ekorant aki mes).
Perkur di taalkansabel
Teknologia moderno tahasi bida di un empresariomuchu mas fsil. Prkti-kamente bo ta kana ku bokantor huntu ku bo. Bandadi laptop, tin awor tambe easina yam smartphones iPersonal Digital Assistants(PDAs); aparatonan suma-mente til ku kua bo portin konekshon via Internt24/7, hasiendo posibel pae.o. bo risib i manda e-mail, buska informashon,tene bo agnda, poneenkargo, manda ofertaetc. sin tin mester di trasdi un br den ofisina. Eaparatonan aki ta poneku bo ta alkansabel hastaora bo ta den estranheria.No kore kumpra un si djispasobra bo ta haa ku eta mehor bo status, peroevalu e kompra bon. Wak
si ta un invershon di kua bonegoshi tin benefishi.
Traha huntuTrahamentu huntu tem-poralmente ta e sistemapa bo por kumpli masefisientemente i komple-tamente ku sierto tarea.Esaki ta funshon hopi bonden sierto rea. Traha bonakuerdonan i kontrol etrabou prom ku entregesaki na e esun ku a dunabo e enkargo. Otro ehm-pel ta interkambio di kono-sementu i ideanan ku kole-ganan. Eventualmente bo
por asta hasi kompranan dikosnan ku bo mester huntuku nan.
Buska yudansa ituma konseho
Na Kmara di Komrsiobo por buska informashontil pa abo komo empre-sario. Yama f pasa perso-nalmente sin kompromisodurante oranan di ofisina.
H
opi hende ta stipul komienso di aa komo e temporada pa
nan kumins nan propio negoshi f hasi adaptashonnan na
nan negoshi eksistente. Esaki riba su mes no ta nada malu
pero mester tene kuenta ku kumins un negoshi ta un kos i hasi di bo
negoshi unu eksitoso ta otro storia. Sigur komo empresario ku awor
ta bai kumins lo bo hasi bo mes e pregunta: Kiko mi mester hasi
pa ta un empresario eksitoso? Tur hende lo ke pa e negoshi ku kua
nan a soo asina tantu inisi mesora komo unu eksitoso i floresiente.
Realidat ta sinembargo ku no tin frmulanan ku por garantis ksito sin
mas. Den e artkulo aki ta dedik atenshon nan algun punto i faktor ku
lo por yud bo bastante den logra bo ophetivo; esta di tin un negoshi
eksitoso.
Skirb pa Farley Lourens
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
16/20
YanariVilla Decor Fair 2009Turkia, 7-11 yanari
Lug: IstanbulExpo Center
Website: www.demosfuar.com.tr
International CES(Consumer Electronics)
Las Vegas, Merka,8-11 yanari
Website: www.CESweb.org
Caribbean MarketplaceGros Islet - St. Lucia,
18-20 yanariWebsite: www.caribbeanho-
telandtourism.com
The InternationalBuilders Show
Las Vegas, Merka,20-23 yanari
Lug: Las Vegas ConventionCenter
Website: www.buildersshow.com
FebrariWine + 2009
Londres, Inglatera3-4 febrari
Lug: Olympia ExhibitionCentre
Website: www.wineplus.co.uk
World of Concreteconcreteand constuction materialsLas Vegas, 3-6 febrari
Lug: Las VegasConvention Centre
Website: www.worldofcon-crete.com
Media-Tech ConferenceLos Angeles, Merka,
3-4 febrariLug: Hilton Los Angeles
Universal CityWebsite: www.media-tech.
net
Interior Design ShowToronto, Canada,
5-8 febrariLug: Direct Energy CentreWebsite:www.interiordesign-
show.com
Las Vegas World MarketCenter Home and Hospital-
ity Contract FurnishingsLas Vegas, Merka,
9-13 febrariLug: World Market Center
Las Vegas BuildingWebsite: www.lasvegasmar-
ket.com
Bouwbeurs InternationalBuilding and Construction
FairUtrecht, Hulanda,
9-14 febrariLug: Jaarbeurs Utrecht
Website: http://beurzen.jem.nl/sites/nl/index.asp
Jamaica MineralTrade Show
Kingston, Jamaica,
15-21 febrariLug: Jamaica ConferenceCenter
E-mail: [email protected] /[email protected]
AgroFest 2009Barbados,
27 febrari 1 martLug: Queens Park,
BridgetownE-mail: agrofest@caribsurf.
com
Caribbean Bridal Expo andMarketplacePuerto Rico,
28 febrari 1 martLug: Puerto Rico Conven-
tion CenterWebsite: www.caribbeanbri-
dalexpo.com
MartWireless India
Mumbai, India 2-4 MartLug: Bandra-Kurla Com-
plexWebsite: www.fairfest.com
International Las VegasCoffee & Tea ExpoLas Vegas, Merka,
2-4 MartLug: Las Vegas Convention
CentreWebsite: www.international-
coffeeandteaexpo.com
EXPOCOMERPanam, 4-6 Mart
Lug: Atlapa ConventionCenter
Website: www.expocomer.com
41st Caribbean Hardware& Construction
Trade ShowPuerto Rico, 6-8 Mart
Lug: San JuanWebsite: www.hardware-
showpr.com
IWCE International WirelessCommunication Expo
Las Vegas, Merka,16-20 mart Lug: Las Vegas
Convention CenterWebsite: www.iwceexpo.com
International FranchiseExpo
Las Vegas, 20-22 martE-mai l : [email protected].
gov
5 th Auto Asia & TransportAsia
Pakistan, 28-30 martLug: Karachi Expo
Center
Website:www.autoasia.com.pk
Palm Beach Fine
Craft ShowPalm Beach, Merka,
20-22 MartLug: Palm Beach County
Convention CenterWebsite: www.craftsameri-
cashows.com
8th Doing Business in theKingdom of the
NetherlandsKrsou i Boneiru
24-27 martWebsites: www.interexpo.biz
/ www.curacao2009.com
Destination Nature! Tour-ism, Travel and Outdoor
Expo
Paris, Fransia, 27-29 martLug: Paris Expo Port deVersailles
Website: www.randonnee-nature.com
IPC APEX Expo PrintedCircuits and Assemblies
Las Vegas, Merka,31 mart 2 aprel
Lug: Malanday Bay Hoteland Convention CenterWebsite: www.ipc.org
AprelCTIA Wireless Show 2009
Las Vegas, Merka,1-3 aprel 2009
Lug: Las Vegas Convention
CenterWebsite: www.ctiashow.com
Caribbean Hotel and Tour-ism Investment Confer-
ence (CHTIC)Bermuda, 14-16 aprel
Lug: FairmontSouthampton
Website: www.caribbeanho-telandtourism.com
Intermodal South AmericaSo Paolo, Brazil,14-16 aprel 2009
Lug:TransamericaExpo Center
Website: www.intermodal.com.br
NAB Show, National Asso-ciation of Broadcasters
Content Creation, Manage-ment, Distribution and
ConsumptionLas Vegas, Merka,
17-23 aprelLug: Las Vegas Convention
CenterWebsite: http://www.nab-
show.com/
Expo Alimentos PuertoRico Food Expo
Puerto Rico, 18-19 aprel
Lug: Puerto Rico Conven-tion Center
Website: www.expo-alimen-tos.com/ www.food-expo.net
Interwire Trade ExpositionWire, Cable and Fastener
Products and SuppliesCleveland, Merka,
25-30 aprelLug:I-X Center, Cleveland,
Ohio, USAWebsite: www.wirenet.org
MeiCaribbean Taxi Conference
& ExpoKrsou, 14-17 mei 2009
Telefon: 511-7297Persona di kontakto:
Gilberto Vernon
The National Restaurant
Association Restaurant,Hotel-Motel ShowChicago, Merka,16-19 mei 2009Lug: Chicagos
McCormick PlaceWebsite: www.restaurant-
show.org/show
ALIDE Asociacin Latinoamericana
de Instituciones Financieraspara el desarrolloKrsou, 19-20 mei
Lug: World Trade CentreWebsite: www.alide.org.pe
Yni
6th World ChambersCongress
Kuala Lumpur, Malasia,3-5 yni
Website: www.KL2009.com
POWER-GEN EuropeMilan, Italia, 3-5 yni
Lug: Fiera Milano-City CentreWebsite: www.powergeneu-
rope.com
Waste Expo 2009Las Vegas, Merka,
9-11 yniLug: Las Vegas Convention
CenterWebsite: www.wasteexpo.com
10th Trade & InvestmentConvention - TIC 2009
Trinidad, 24-27 yniLug: Centre of Excellence
in MacoyaWebsite: http://www.ttma.
com/recap.php
1616
Eventonan internashonal
www.captureplanning.comSia kon pa traha un business proposal. Riba e web-
site aki tin diferente tep i ehmpel.
www.digicur.comEmpresa lokal ku ta hasi diseo pa website.
www.fzanv.comWebsite di zona liber di Aruba ku ta duna infor-mashon di e benefisio, fasilidat i prosedimentunan pa
hasi kompra serka nan.
http://www.invest.gold.org/Website ta konten informashon pa invert den oro.
www.memento-vivi.comMemento Vivi ta hasi diseo grfiko. Nan ta dise
pstkart, kalnder, buki i revista.
www.missethoreca.nlWebsite ku ta konten informashon i notisia di e sek-
tor di horeca.
www.myownbusiness.orgInformashon kon pa kumins un negoshi propio.
www.topazcuracao.comEmpresa spesialis den intermediashon entre empre-sanan, ta duna konseho hurdiko i por traha diferente
tipo di kontrato.
www.rowij.comRowij Bouwchemie pa tur trabou di konstrukshon.
www.vlimmen.comVlimmen Veterinary Services ta duna servisio pa
kuido di bestia.
Website ku informashon balioso
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
17/20
Internashonal
1.Ta buska importadEmpresa ta ofres un va-riedat di meskla di sasonnatural, sous i marinada paduna kuminda mas sabor.Spesial pa hotl i restorant.
Marka:Chef Paul Prudhommes.Telefon: 504-731-3522
Faks: 504-731-3576E-mail:azuniga@chefpaul.
comWebsite: www.chefpaul.
comSektor: komestibel
Pais: New Orleans, Merka
2.Ta buska importadTa buska importad eksklu-sivo pa produkto anti slep.E lkido aki por uza riba turtipo di flur i ta duna resis-
tensia pa 5 aa.Telefon: 781-598-1400
Faks: 781-598-4937E-mail: safety@trust-step.
comWebsite: www.trusty-step.
comSektor: seguridatPais: Lynn, Merka
3.Ta buska kontaktoKompania ta bende porta ibentana di palu di e marka
Andersen ku e ta spesial-is aden.Telefon: 651-344-3510
Faks: 651-264-5417E-mail:
Website: www.andersen-windows.com
Sektor: industrialPais: Bayport, Merka
4.Ta buska kontaktoUn empresa ku ta produs ibende awa botey ta buskakontakto ku empresananden Karibe. E empresa taresikl e bter di plstik ike drenta den kontakto kuempresanan ku tambe taden e proseso di resikla-
he.Telefon: (301)986-1595
Faks: (301)986-1464E-mail: cforrester@mbicfs.
comSektor: medio ambiente
Pais: Grenada
5.Ta buska importadFbrika di produktonan paktis trah ku sentebibu ta
buska importad.Telefon: 2581-537-1389
Faks: 281-537-5604
E-mail:[email protected]: www.kathydal-
las.comSektor: kosmtika
Pais: Houston, Merka
6. Ta buska importadTa buska importad paproduktonan di kabei dimarka Lusters, Pink OilMoisturizer, PCJ i Designer
Touch.Telefon: 773-579-1800
Faks: 773-843-7502E-mail: lusterelvis@aol.
comWebsite: www.lusterprod-
ucts.comSektor: kosmtika
Pais: Chicago, Merka
7. Ta buska importadTa buska importad pakrema marka Rejuvi. Tabon pa inflamashon, ktis
herid i hopi sensibel.Telefon: 650-588-7794
Faks: 650-588-7796E-mail:rejuvi@mindspring.
comWebsite: www.rejuviLab.
comSektor: kosmtika
Pais: San Francisco,Merka
8.Ta buska importad
Ta buska importad pakabaron fresku di tipo Lito-penaeus Vannamei. Peso
ta varia entre 13-25 gram.Ta empaket e kabaron-nan for di kaha di 2 kilo te
20 kilo.Telefon: 58-414-838-7701E-mail: [email protected] / fescobar@inveragro.
comSektor: komestibel
Pais: Venezuela
9.Ta buska importadBattery Doctors ta unempresa ku ta bendeaparato ku ta rekarg turtipo di bateria: di outo, boto,katapila, bus i tur loke mas
ta uza bateria.Telefon: 530-622-8511Faks: 530-622-5945
E-mail: batteries@batterydoctors.
comWebsite: www.batterydoc-
tors.comSektor: outomobil
Pais: Placerville, Merka
10. Ta buska importadTa buska importad pamikroskop i otro atributo
pa laboratorio.Telefon: 770-270-1394 ext
4343Faks: 770-270- 2389
E-mail: [email protected]: www.lwscientific.
comSektor: mdiko
Pais: Lawrenceville,Merka
11.Ta buska kontaktoKompania na Egipto tabuska empresanan lokalinteres pa kumpra sr-
bt pa playa.Telefon: 0032-475454148E-mail: info@beachtowels.
beWebsite: www.beachtow-
els.beSektor: horeca
Pais: Egyipto
Si abo tin un oportunidatdi negoshi ku bo ke poneden e rbrika aki f pamas informashon tokanteun di esnan menshon,tuma kontakto ku Sentrodi Informashon Komersialdi Kmara di Komrsiona telefon 461-3918, faks:
461-5652 f e-mail nos [email protected]
Oportunidatnan di negoshi
Publikashonnan noboE biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kmara di Komrsio di Krsou ta konten mas di 5000dokumento. E biblioteka ta ofres un variashon amplio di rekurso pa hasi investigashon. E biblioteka takonten un kolekshon grandi di dokumento relashon ku komrsio ku ta dirig riba merkado mundial.
Resientemente nos a risib e siguiente publikashonnan dennos biblioteka na Sentro di Informashon Komersial:
- Vice Versa Vakblad ontwikkelingssamenwerking 2008-06- Capacity A gateway for capacity development Topic: Research, policy and practice- Inform CZ Czech Exporters and importers 2009- Coaching het vakblad voor leidinggevenden Ruzie op het werk: ramp of kans?- Succesvol ondernemen in Suriname- Clothing Demand from Emerging Markets an opportunity for LCD suppliers- World Directory of Trade Promotion Organizations and other Trade Support Institutions- Trade & Investment in the Greater Caribbeanpublik pa First Magazine- Expo Visie Beken kleur met uw interieur Beneluxblad voor exposant en beursmanager- Alert! Look after your people...and they will look after you
E orarionan di apertura di e biblioteka tadi djaluna pa djabirn di 8 or di mainta te i ku 4 or di atardi.
1717
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
18/20
MetananNa un forma simpel displika, un meta ta alguku bo ke alkans. Perometanan ta aktua manerakontribuidnan fuerte nakresementu eksitoso diempresa. Pa kumins,pa stipul metanan, bo taoblig na sinta pensa kikobo ke logra ku bo empresai kon kresementu lo por -f no por - yuda den esei.E proseso ta yuda sugerdirekshonnan den kua lobo mester bai pa trahapa yega na ksito, ku nasu turno ta oument bochnsnan pa realis bometanan.
TempuMetanan alabes ta dunabo kuadronan den kuabo mester traha. Esaki ta
pon bo focus bo esfuer-sonan i ta yuda bo eliminakshonnan ku no ta baiyuda bo realis e meta-nan ku bo a stipul. Unparti hopi importante di ekuadronan aki ta un tabldi tempu. Tur meta mestertin un kuadro di tempu.Esaki lo mester ta di influ-ensia riba bo akshonnan.
Evaluashon dimetanan
No ta sufisiente djis bisaku bo tin algun meta kubo ke alkans. Nan mes-ter ta e metanan korektoi realstiko. Metanan ku ta
apropi pa bo ambishoni abilidatnan. Ora empre-sarionan ta papia di nanambishonnan, sea ku nantabatin relashon ku e aaku a kaba di pasa f futuroe partikularidat mas impor-tante ta pa sa ku e meta-nan tabata esnan mih pae empresario.
Si bo tin indikashon kue metanan ku bo a stip-ul ta dirig bo esfuerso-nan direkshon di reananimproduktivo, bo mesterkambia f ahust nan. Dentur realidat mester stipulmetanan nobo pa bo mes
i bo negoshi, nan ta esen-sial si bo ke krese.
Ora bo ta bai evalu payega nan metanan nobo, perkur pa nan tin esiguiente kalidatnan:
Spesifik: Bo tin muchumas chns pa logra unmeta si esaki ta spesfiko.
Optimismo: Metananmester ta positivo i ku talanta nimo. Si bo poneku mi ke realis tal kos
djis pa mi por paga midebenan, no ta un metaku lo inspir bo pa hopitempu. Pone ku bo kelogra seguridat finansiero;esei ta un forma mas posi-tivo pa stipul bo meta ita duna bo mas nimo patraha pa realis esaki.
Realismo: Si bo a ponekomo meta ku bo ke gana100.000 pa luna kamin-
da nunka bo no a yegadi gana 100.000 den unaa, ta un meta irealstiko.Kumins ku dal pasonanchik, pero sigur manerapor ehmpel: pone komometa, mi ke oument mientrada mensual ku 25%.Unabes ku bo a logra boprom metanan, bo porfocus pa logra otronanmas haltu mas fsil.
Pensa trmino korto imas largu: Metanan ribatrmino korto mester poralkans for di dentro dialgun siman pa algun lunate un aa. Metanan ku boke logra riba trmino largupor ta di entre 5 - 10 - 15te hasta 20 aa. Esaki porta leu pens, pero tambemester ta metanan reals-tiko.
Entrada: Hopi empresarioke krese pa prove segu-ridat finansiero. Pensakuantu sn bo ke gana paaa ora bo ta plania bokresementu.
Estilo di bida: Esaki tainklu reanan manerabiahamentu, oranan ditrabou, invershon denpropiedatnan personal. Lobo por biaha hopi? Kuantu
ora lo bo ke traha pa dia?Kiko ta e propiedat ku boke tin?
Ego: Laga nos ta sinsero.Hopi empresario ke pa nannegoshi krese djis pa sa-tisfas nan ego. E echo kubo ta doo di un negoshigrandi ta nifik hopi pabo ego. Bo mester ana-lis kon importante gratifi-kashon di bo ego ta paboi ki grandura di negoshi logratifik e nivel di ego kuabo tin.
Honestidat: E regla masimportante pa aplik ora distipul meta, ta honestidat.Traha riba bo mes negoshita nifik ta konsiente di bopuntonan fuerte, pero masku esei di bo debilidatnan.Tambe di e loke bo gustahasi i e loke bo no gustahasi. Bo metanan lo yudabo konfront kontratempu
ku mas konfiansa ku taoument bo chnsnan palogra ksito.
Mapa di kamindapa futuro
E diferensia entre un sooi un plan ta ku e promsimplemente ta ekspresbo deseo di ta sierto per-sona f ke logra siertokos, mintras ku e di dos
ta ekspres un mtodo palogra e prom. Si real-mente bo ke realis bosoonan, bo mester trahariba un plan di kresementuf na un manera popularbis: un mapa ku ta indikbo kon di punto pa puntobo ta bai yega kamindabo ke yega finalmente. Unbon mapa pa kresementupa den futuro mester tinkarakterstika di ta spe-sfiko i realstiko, meskosku un bon meta. E mes-ter konten asina yambenchmarks pa bo midiprogreso i hrmntnan kukua bo por midi kon tabayendo ku bo empresa.
Fuente di informashon:entrepeneur.com
1818
Na ki nivel bo ke hiba bo negoshi?
Si bo no sa unda bo ta bai, kasi sigur lo bo result un
kaminda ku kasi sigur ku no ta einan bo lo ke tabata. Esei
ta un di e tantu ekspreshonnan di e popular Yogi Berra, ks-
catcher di New York Yankees. Nos a kaba di drenta un aa nobo i ta e
momentu ideal pa evalu metanan ku bo tabata ke alkans den e aa
tras di lomba i esnan ku bo ke logra na 2009 i den e aanan benidero.
8/9/2019 Empresa Chiki Januari 2009
19/20
E invershon por konsist die siguiente elementonan:- Invershon den biennan
fiho, manera edifisio,ekipo, mobilario,etcetera.
- Invershon den bien nan
koriente (current assetsna Ingles) manera stkf inventario di produktoi kuentanan pa kobra(accounts receivables naIngles).
- Tambe lo mester tininvershon pa kubrisierto gastunanoperashonal pa unsierto tempu pa por dunae empresa chns direkobr forsa. Einvershon aki den kapitaldi trabou ta porehmpel pa kubri gastuoperashonal, maneraawa ku lus, salario,promoshon, pamenshon algunehmpel.
E idea ta pa match, estakuadra mas tantu posibel etipo di invershon, mas tantue bida ekonmiko di e bienku ta bai invert den dje kue tipo di finansiamentu.
Finansi e invershonSeor Melfor a bisa kupa kumins por finansie invershon, parsialmentef kompletamente, ku fon-donan propio, esta pa-trimonio. Esaki ta e fon-
donan i/f biennan ku eempresario mes ta hinkaden e empresa. E fon-donan aki ta disponibelpa trmino largu, esta pahinter e bida ekonmiko die negoshi. Ora e empresahasi ganashi e empresariota haa bk for di esaki.Den prktika hopi biahano ta asina ku empresario-nan, spesialmente esnanku ta kumins, tin sufisi-ente patrimonio disponibelpa finansi e empresa.
Hopi biaha sigur e kontestata negativo si mester atker
un edifisio. E alternativa kuta resta den e kaso aki tapa buska un fiansa hipo-tekario di trmino largu,por ehmpel di 12 aa, pafinansi kumpramentu di eedifisio. Ta bisto ku ta difsilpa finansi un edifisio kuun fiansa di korto plaso yaku e ora ei regularmentemester buska refinansia-mentu, esta hasi un fiansanobo. Esei ta kostoso i e tatuma muchu tempu.
PatrimonioPor resolv e problema dino tin sufisiente patrimonioku un supsidio di Gobirnudi Krsou, yam Faston.Na Kmara di Komrsio,Korpodeko i na Servisiopa Asuntu Ekonmiko, porhaa mas informashonriba esaki. E prinsipio ta losiguiente. Ora un empresano tin sufisiente patrimoniopa e invershon en kestionsegun e banko, e empre-sario por aplik pa un sup-sidio pa yega na e patrimo-nio reker dor di e institush-on finansiero. Klaro si kue plan di empresa mesterhaa aprobashon den tursu aspektonan.Por finansi invershon denvehkulo i ekipo por ehm-pel ku un fiansa empresa-rial di tempu krtiku ku porvaria di 1 te 5 aa. Inver-shon por ehmpel den unvehkulo di trabou por baiku un fiansa di no mas
ku tres aa, ya ku e bidaekonmiko di e vehkulolo ta tres aa f mnos. Etendensha ta ku ta usa spe-sialmente vehkulo di tra-bou mas tantu ku vehkulopriv.Pa invershon den ekipodi kmpiuter, mester tenekuenta sigur ku e bidaekonmiko limit di nan, yaku avansenan den teknolo-gia por hasi un kmpiuteropsoleto den un tempurelativamente krtiku. Akitin e posibilidat tambe dihaa supsidio di Stimul-IT, un organisashon ku ta
promov i stimul uso diteknologia di informashonden nos komunidat, enpartikular bou di empresachik i mediano. Nota kusupsidio ta forma parti dibo patrimonio. Supsidio,pues, no semper tin unobligashon pa paga bk.
LeasingUn posibilidat pa finansiekipo di kmpiuter i vehku-lo ta tambe leasing. Den e
kaso aki no por papia dibiennan di e empresa ya kude facto ta hr e ekipo aki.Leasingpor ta un opshonbalioso ora no tin hopi pa-trimonio i ora ta difsil pa fiana banko. E ta un opshonrelativamente karu, kom-par ku un fiansa bankario,pero e ta keda un alterna-tiva. Ta konsider pago die lease komo gastu empre-sarial i por dedus nan papropsitonan di impuesto.Un bentaha mas di leas-ing ta ku na final di e tr-mino di lease hopi biaha tinopshon di kumpra e ekipo
f por renob e akuerdopa haa ekipo mas moder-no. Leasingtin un bentahamas, dependiendo di kon ekontrato ta hink den otro,ku mantenshon, seguro,etcetera tur inklu den epreis. Pues, no tin ku sruapart pa esaki.
Invershon den stkGiovanni Melfor a splikaku pa loke ta trata inver-shon den stk i kuenta di
debed, lo mester finan-si nan en prinsipio ku unkrdito operashonal, mihkonos tambe komo limit.Den e kaso aki e fiadpor bai den kr te unsierto montante. Ora eempresario bende for disu stk i risib fondo i si sudebednan paga, e kuen-ta ta subi bai bk denpretu, esta den un situ-ashon ku no tin debe mas.Asina susesivamente porsigui oper e kuenta dene forma di baha subi.Si ilustr e desaroyo dene krdito aki na un manera
grfiko, e mester mustra eforma di un zag.E banko di desaroyo di Kr-sou, Korpodeko, tambe tinun instrumento pa finansiinvershon den stk, kuentapa kobra i kapital di trabou.Den e kaso aki no tin kes-tion di limit. E empresariota risib e montante den unf mas biaha i lo tin di pagabk manera e ta paga unfiansa komersial di trminokrtiku por ehmpel 1, 2 f
3 aa.
Por finansi invershon denstk tambe ku krdito disuministrad. Aki e K dene FIKS ta bin dilanti. Etipo di finansiamentu aki
(handelskrediet na Hulan-des), no ta posibel tur ora,spesialmente si ta trata diempresanan ku ta den fasedi start f empresanan rel-ativamente hben ku tin kudemostr nan mes ainda.Meskos ku banko ta hasisu evaluashon di krditodi su klientenan, sumini-stradnan tambe ta hasinan evaluashon, ankekisas di un forma mnosprofundo. Pues, si ta posi-bel finansi ku krdito disuministrad, ta bon pahasi esaki. Tin biaha notin interes mar na e tipodi krdito aki, tin biaha einte