eleidsplan AG 2019 -2023 - cagnet.be · 3. De derde strategische doelstelling toont het belang dat CAG hecht aan het opzetten van ... 0,5 vte): subsidiedossiers en financiële planning,

Beleidsplan CAG 2019-2023

Strategische en Operationele doelstellingen

Strategische en Operationele Doelstellingen Beleidsplan CAG 2019-2023


1

Inhoudstafel

Inhoudstafel ........................................................................................................................................ 1

Inleiding en duiding ............................................................................................................................. 2

Overzicht Strategische en Operationele doelstellingen ...................................................................... 7

SD 1. CAG heeft het agrarisch erfgoed verder in kaart gebracht en de erfgoedgemeenschap ondersteund bij het registreren, participatief documenteren en waarderen .................................... 9

SD 2. CAG heeft collectiebeheerders en immaterieel-erfgoedgemeenschappen gestimuleerd tot en geadviseerd bij het behouden en borgen van hun erfgoed .............................................................. 23

SD 3. CAG heeft via onderzoek nieuwe kennis en expertise verworven en uitgewisseld met de erfgoedgemeenschap ........................................................................................................................ 33

SD 4. CAG heeft zich via overleg, samenwerking en netwerking verder ontwikkeld tot knooppunt van/voor de erfgoedgemeenschap ................................................................................................... 39

SD 5. CAG heeft via publiekswerking en communicatie het agrarisch erfgoed gepresenteerd en gevaloriseerd ..................................................................................................................................... 45

SD 6. CAG heeft alle randvoorwaarden gerealiseerd om als kwaliteitsvolle organisatie zijn missie op een duurzame manier te realiseren .................................................................................................. 57

Bijlagen ............................................................................................................................................... 66


2

Inleiding en duiding

Dit document presenteert de strategische en operationele doelstellingen van CAG voor de

beleidsperiode 2019-2023. Het is het resultaat van een intensief en participatief proces dat in het

voorjaar van 2016 van start ging. Via talrijke persoonlijke gesprekken met stakeholders, SWOT-

analyses van de verschillende CAG-klankbordgroepen, de (open) adviesraad en het Domein 4-overleg

werd de erfgoedgemeenschap bevraagd en betrokken bij de opmaak van dit beleidsplan. De

gedachtewisselingen tijdens de Algemene Vergadering en de Raad van Bestuur en ten slotte de talrijke

werkvergaderingen van het CAG-team, leidden tot dit gedragen en ambitieus plan. Voor meer uitleg

over het proces van de beleidsplanning, zie de Vragenlijst zakelijke werking – goed bestuur.

Het werkveld van CAG (het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven) sluit aan bij de

thematische erfgoednoden en prioriteiten voor een dienstverlenende rol op landelijk niveau, zoals die

zijn verwoord in de Strategische Visienota Cultureel Erfgoed van minister Sven Gatz. Het gaat dan

uiteraard om de rol ‘agrarisch erfgoed’, maar voorliggend beleidsplan heeft ook raakvlakken met de

thema’s ‘industrieel erfgoed’, ‘ambachten’ en zelfs ‘onderwijserfgoed’. Een gedetailleerde

omschrijving van wat CAG verstaat onder het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven en zijn

erfgoedgemeenschap, is te vinden in de tekst in KIOSK. Tijdens de voorbereiding en consultatiefase

van dit nieuwe beleidsplan is met heel wat relevante actoren afgestemd over de toekomstige werking

en concrete acties. Hun concrete engagementen om samen te werken, zijn weergegeven bij de

doelstellingen. In functie van afstemming rond de dienstverlenende rollen werd overlegd met onder

meer ETWIE, Archiefbank Vlaanderen, Heemkunde Vlaanderen en Openluchtmuseum Bokrijk. De

toekomstige werking rond het immaterieel erfgoed van ‘Natuur en Universum’ werd afgestemd met

tapis plein en de andere deelnemers van het Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed (cfr. de

Intentienota).

Doelstellingenkader

De geformuleerde doelstellingen spelen in op de vragen en noden uit de erfgoedgemeenschap, de

ervaringen van de voorbije beleidsperiode(s) en de tussentijdse evaluatie van het Departement

Cultuur, Jeugd en Media. Ze zijn daarnaast geïnspireerd door onder meer de Conceptnota ‘Naar een

duurzame cultureel-erfgoedwerking in Vlaanderen’ en de ‘Strategische Visienota Cultureel Erfgoed’,

beide van minister Sven Gatz.


3

Het doelstellingenkader van dit beleidsplan 2019-2023 omvat 6 strategische doelstellingen:

1. De eerste strategische doelstelling geeft uiting aan de ambities om in de volgende

beleidsperiode het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven verder in kaart te

brengen en de erfgoedgemeenschap te ondersteunen bij het registreren, participatief

documenteren en waarderen (= herkennen en verzamelen).

2. De tweede strategische doelstelling focust op het stimuleren en adviseren van

collectiebeheerders en immaterieel-erfgoedgemeenschappen bij het behouden en borgen van

het agrarisch erfgoed (= behouden en borgen).

3. De derde strategische doelstelling toont het belang dat CAG hecht aan het opzetten van

erfgoedonderzoek om nieuwe kennis en expertise te verwerven en uit te wisselen met zijn

erfgoedgemeenschap (= onderzoeken).

4. De vierde strategische doelstelling onderstreept de ambities van CAG om zich via overleg,

samenwerking en netwerking verder te ontwikkelen als hét knooppunt van/voor de

erfgoedgemeenschap landbouw, voeding en landelijk leven (= participatie en samenwerking).

5. De vijfde strategische doelstelling belicht de acties die CAG zal opzetten om het agrarisch

erfgoed via participatie, publiekswerking en een doelgerichte communicatie te presenteren en

valoriseren (= presenteren en toeleiden).

6. De zesde strategische doelstelling reikt het ondersteunend kader aan om CAG verder als een

kwaliteitsvolle organisatie uit te bouwen (= goed bestuur).

Rode draden

Door de doelstellingen, en meer zelfs door het hele beleidsplan heen, weven we drie ‘rode draden’

(zie ook alle KIOSK-teksten). Zij bepalen in belangrijke mate het DNA van het Centrum Agrarische

Geschiedenis in de beleidsperiode 2019-2023:

1. Kennisopbouw en expertisedeling: CAG heeft als expertisecentrum steeds sterk geïnvesteerd

in erfgoedonderzoek en de opbouw van velerlei expertise en het delen ervan met de

erfgoedgemeenschap. In de volgende beleidsperiode willen we op dat vlak bestaande

expertisevelden verder uitdiepen en nieuwe thema’s verkennen. Zo werken we via nieuwe

registratie-, documentatie- en waarderingsacties van museale collecties en immaterieel

erfgoed verder aan het uittekenen van de ‘Collectie Vlaanderen’. Via extra inspanningen willen

we een beter en dieper zicht krijgen op de collecties en aanwezige expertise in de sector van

de archieven, bibliotheken en documentaire collecties.


4

2. Participatie en samenwerking: de CAG-werking vertrekt steeds vanuit een participatieve

openheid en hecht veel belang aan de betrokkenheid van de erfgoedgemeenschap

(professionele actoren, vrijwilligers) en het publiek. CAG trekt in de volgende beleidsperiode 2

overlegfora, voor collectiebeheerders en voor professionele erfgoedactoren die zich inzetten

voor het immaterieel erfgoed van Natuur en Universum. Participatie krijgt op verschillende

manieren vorm, van deelnemen tot het intensere deelhebben. Bijzondere aandacht gaat uit

naar het opzetten van duurzame samenwerkingsverbanden met actoren die erfgoed niet als

kerntaak hebben.

3. Duurzaamheid en diversiteit: de huidige samenleving is sociaal-cultureel en sociaaleconomisch

bijzonder verscheiden. CAG wil in zijn werking op een adequate en duurzame manier omgaan

met deze maatschappelijke realiteit. Met de thema’s landbouw, voeding en landelijk leven kan

het agrarisch erfgoed ook als aanjager fungeren en inspiratie leveren voor de transitie naar

een duurzame toekomst, cfr. de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (VN). Verder wil CAG

als organisatie op meerdere manieren duurzame ontwikkeling in de praktijk omzetten en zijn

medewerkers aanzetten om duurzamer te handelen. Dat gebeurt onder meer via

milieubewust handelen, het betrekken van zelforganisaties van personen met een migratie-

achtergrond bij de werking en door meer dan vroeger in te zetten op een participatieve

samenwerking, onder meer met vrijwilligers.

Elke strategische doelstelling bevat telkens meerdere operationele doelstellingen die de ‘rode draden’

integreren.

Koepelprojecten

Een bijzondere plaats in dit beleidsplan is weggelegd voor de koepelprojecten ‘Koffie’ (2019-2020) en

‘Moestuin’ (2021-2022). Beide koepelprojecten zijn de ideale kapstokken om de integrale en

geïntegreerde visie van CAG in de praktijk om te zetten en vele operationele doelstellingen samen te

brengen in meerdere concrete acties. Ze nodigen uit tot inhoudelijke verdieping, onderzoek,

diepgaande registratie, (digitaal) experiment met participatieve documentering en waardering, etc. In

samenwerking met andere grote en kleine erfgoedorganisaties, van lokaal tot internationaal, en met

bijzondere aandacht voor actoren die erfgoed niet als kerntaak hebben, worden enkele grote

publieksgerichte en participatieve acties opgezet: (rondreizende) tentoonstellingen, publicaties,

workshops, etc.

Een nieuwe organisatiestructuur en een slagkrachtig team

CAG stelt zich met dit beleidsplan, de bijhorende doelstellingen en talrijke acties ambitieus op. Het

centrum wil de noden van het agrarisch erfgoed met overgave aanpakken en de kansen ten volle

grijpen, steeds in overleg met partners en de erfgoedgemeenschap. Om de ambities op een

kwaliteitsvolle manier te kunnen realiseren zijn voldoende middelen nodig en is bovenal een

slagkrachtig en polyvalent team noodzakelijk.


5

In functie van de nieuwe accenten die we willen leggen, stellen we ook een aangepast organogram

voor. Deze nieuwe structuur houdt niet alleen rekening met de verruiming van het team en de

bijkomende taken in de periode 2019-2023, maar tevens met de nieuwe werking rond de Collectie

Bulskampveld, die CAG op zich neemt vanaf 1 januari 2018. Bovendien willen we de (interne)

coördinatie versterken door het aanstellen van een (halftijdse) adjunct-coördinator.

Vanaf 2019 is de werking van CAG gestructureerd volgens 4 clusters (zie ook organogram in bijlage 2):

1. Roerend erfgoed

2. Immaterieel erfgoed

3. Publiekswerking en participatie

4. Collectie Bulskampveld

Elke cluster heeft een verantwoordelijke en telt een aantal staf- en projectmedewerkers, afhankelijk

van de financiële mogelijkheden en additionele projecten. Voor elke medewerker is een functieprofiel

beschikbaar.

De invulling van het nieuwe CAG-team ziet er dan als volgt uit, inclusief een korte beschrijving van de

taken en verantwoordelijkheden:

Dagelijks bestuur

-Coördinator (Yves Segers, 0,5 vte; via KU Leuven, niet op payroll CAG): algemene coördinatie CAG,

opvolgen, team- en bestuursvergaderingen, netwerking en contacten in Vlaanderen, België en

internationaal.

-Adjunct-coördinator (NN, 0,5 vte): subsidiedossiers en financiële planning, opvolgen externe

projecten, voorbereiding en redactie actieplan en jaarverslag, algemene beleidsondersteuning.

-Stafmedewerker Administratie (Kristel Janssens, 0,65 vte; waarvan 0,5 vte via KU Leuven en 0,15 vte

via taak Collectie Bulskampveld en andere projecten): algemene ondersteuning coördinatie, office

management, boekhouding en opvolging financiën, praktische organisatie personeels- en

publieksactiviteiten, verslaggeving vergaderingen.

Roerend erfgoed

-Stafmedewerker Museale collecties (Bert Woestenborghs, 1 vte): o.a. coördinatie Collectie-overleg,

registreren, documenteren en waarderen museale (deel)collecties en objecten, netwerking,

thesaurus, onderzoek.

-Stafmedewerker Archief, bibliotheek en documentaire collecties (NN, 1 vte): o.a. opvolging Collectie-

overleg, netwerking, overzicht collecties en specifiek culinaire collecties en archief/erfgoed

voedingsindustrie, realisatie Repertorium van kookboeken.


6

-Stafmedewerker Depotnoden en collectiebeleid (NN, 0,5 vte, vanaf 2020): o.a. in kaart brengen

specifieke bewaar- en depotnoden publieke en private collectiebeheerders en verzamelaars, realisatie

masterplan met adviezen voor beleid, onderzoek positionering CAG in erfgoedlandschap (cfr. taak

Collectie Bulskampveld).

-Projectmedewerker Landbouwfilms ’Cinema Rural’ (NN, 1 vte – niet op begroting dienstverlenende

rol): coördinatie en realisatie van dit internationaal erfgoedproject, in kaart brengen en documenteren

films landbouw en landelijk leven in België (geproduceerd voor 1980), digitalisering selectie films,

organisatie ‘Food Film Festival’.

Immaterieel erfgoed

-Stafmedewerker Immaterieel erfgoed (Chantal Bisschop, 1 vte): o.a. coördinatie Domein 4-overleg,

opvolging erfgoedzorgtrajecten en Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed, participatief

documenteren en waarderen, onderzoek, netwerken nationaal en internationaal, UNESCO-dossiers.

-Stafmedewerker Participatief documenteren en waarderen (NN, 1 vte): o.a. focus op experiment en

participatief documenteren en waarderen immaterieel erfgoed en gerelateerde materiële collecties

(bv. bier- en drankcultuur, trekpaardencultuur), rurale ambachten en Levende Menselijke Schatten.

Publiekswerking en participatie

-Stafmedewerker Publiekswerking en educatie (Femke Paulussen, 0,8 vte): o.a. coördineren

publieksactiviteiten, jaarlijkse evenementen (o.a. Erfgoeddag) en koepelprojecten ‘Koffie’ en

‘Moestuin’, opvolgen educatie en communicatie, netwerking, aandacht voor participatie en

vrijwilligers.

-Stafmedewerker Erfgoedbank en digitalisering (Diantha Osseweijer, 1 vte): o.a. beheer en

ontwikkeling Het Virtuele Land en projectwebsites, coördinatie Visiegroep HVL 2025, opvolging digitale

toepassingen in CAG-werking, uitwisseling andere beeldbanken en digitale kanalen, ICT-support CAG.

-Projectmedewerkers koepelprojecten ‘Koffie’ en ‘Moestuin’ (NN, 1 vte, 2 jaar): o.a. voorbereidende

prospectie collecties en tradities, basisonderzoek, samenbrengen partners, concrete voorbereidingen

voor (rondreizende) expo, educatief aanbod en publieksactiviteiten.

Collectie Bulskampveld (niet op begroting dienstverlenende rol)

-Collectiebeheer BKV (Brecht Demasure, 1 vte): o.a. instaan voor behoud en beheer, netwerking en

contacten andere collectiebeheerders, onderzoek (focus boerenwagens en vakmanschap

wagenmaker).

-Publieksbemiddeling BKV (NN, 1 vte): coördinatie ontsluiting en valorisatie, opzetten publieks- en

participatieprojecten, netwerking, onderzoek.


7

Overzicht Strategische en Operationele doelstellingen

SD 1. CAG heeft het agrarisch erfgoed verder in kaart gebracht en de erfgoedgemeenschap

ondersteund bij het registreren, participatief documenteren en waarderen.

OD 1.1 Het algemeen overzicht van het agrarisch erfgoed, en de bijhorende erfgoedgemeenschap en

expertise is uitgebreid. Nieuwe thema’s zijn prioritair in kaart gebracht en de bestaande gegevens zijn

up-to-date gehouden.

OD 1.2. Geselecteerde (deel)collecties en objecten, documentair en immaterieel erfgoed zijn in detail

geregistreerd en (participatief) gedocumenteerd.

OD 1.3. CAG heeft verdere stappen gezet in het maken van een thesaurus voor landbouw en voeding.

OD 1.4 CAG heeft in samenwerking met collectiebeheerders en de erfgoedgemeenschap meerdere

collecties gewaardeerd. Experiment en participatie hebben de methodologie en werkwijze verrijkt.

OD 1.5 Erfgoedgemeenschappen zijn via de ontwikkeling en uitwisseling van expertise en (digitale)

hulpinstrumenten geïnspireerd en begeleid om zelf te herkennen en verzamelen.

SD 2. CAG heeft collectiebeheerders en immaterieel-erfgoedgemeenschappen gestimuleerd tot en

geadviseerd bij het behouden en borgen van hun erfgoed.

OD 2.1 CAG heeft de samenwerking tussen beheerders van agrarisch erfgoed gestimuleerd. Op het

vlak van collectiebeheer, afstemming en mobiliteit zijn afspraken gemaakt.

OD 2.2 CAG heeft de noden en opportuniteiten inzake bewaarbeleid en depotwerking in zijn

erfgoedgemeenschap onderzocht en een masterplan voorgesteld.

OD 2.3 CAG heeft de werking rond zijn vakbibliotheek verder uitgebouwd.

OD 2.4 CAG heeft het borgen van immaterieel erfgoed van ‘Natuur en Universum’ gestimuleerd via de

coördinatie van het Domein 4-overleg en erfgoedzorgtrajecten.

OD 2.5 Een duurzame omgang met gedigitaliseerd en born digital agrarisch erfgoed is gerealiseerd.


8

SD 3. CAG heeft via onderzoek nieuwe kennis en expertise verworven en uitgewisseld met de

erfgoedgemeenschap.

OD 3.1. Erfgoedonderzoek heeft bijgedragen tot de uitbouw van de eigen expertise.

OD 3.2 CAG heeft onderzoeksresultaten en expertise gedeeld met de eigen erfgoedgemeenschap en

het brede publiek, en heeft zo ook onderzoek door anderen gestimuleerd en gefaciliteerd.

SD 4. CAG heeft zich via overleg, samenwerking en netwerking verder ontwikkeld tot knooppunt

van/voor de erfgoedgemeenschap.

OD 4.1 CAG heeft zijn eigen werking afgestemd met de erfgoedgemeenschap.

OD 4.2 CAG heeft zich verder ontwikkeld als knooppunt binnen het agrarisch erfgoedveld en heeft

samenwerking gerealiseerd met personen en organisaties die erfgoed niet als kerntaak hebben.

SD 5. CAG heeft via publiekswerking en communicatie het agrarisch erfgoed gepresenteerd en

gevaloriseerd.

OD 5.1 Het agrarisch erfgoed is digitaal ontsloten en gepresenteerd voor een breed publiek via Het

Virtuele Land en andere kanalen.

OD 5.2 CAG heeft een gevarieerde publiekswerking ontwikkeld, met oog voor diverse doelgroepen.

OD. 5.3 Een moderne en doelgerichte communicatie heeft blijvende aandacht gekregen.

SD 6. CAG heeft alle randvoorwaarden gerealiseerd om als kwaliteitsvolle organisatie zijn missie op

een duurzame manier te realiseren.

OD 6.1 CAG heeft een warme en stimulerende werkomgeving gecreëerd en heeft geïnvesteerd in een

duurzaam personeelsbeleid.

OD 6.2 CAG heeft de nodige financiële middelen verworven en geïnvesteerd om zijn doelstellingen te

realiseren.

6.3 CAG heeft een gepaste en gedragen organisatiestructuur en heeft de regels inzake goed bestuur

blijvend geïntegreerd in zijn werking.

OD 6.4 CAG heeft de basisprincipes van duurzaamheid en ecologisch bewustzijn sterker verweven in

zijn werking.


9

SD 1. CAG heeft het agrarisch erfgoed verder in kaart gebracht en

de erfgoedgemeenschap ondersteund bij het registreren,

participatief documenteren en waarderen

Het agrarisch erfgoed is zeer rijk en divers. Er wordt bovendien veel bewaard en op veel plaatsen. Het

is daarom van groot belang om een grondig overzicht te hebben van het aanwezige erfgoed in

Vlaanderen en Brussel, om de collectiebeheerders en actoren (professionelen en vrijwilligers, publiek

en privaat) te kennen en om te weten wie welke expertise bezit. Dat geldt zowel voor materieel als

immaterieel erfgoed. CAG heeft de voorbije jaren sterk ingezet op het in kaart brengen van het

agrarisch erfgoed op landelijk, regionaal en lokaal niveau. Sommige acties schetsten een breed,

algemeen beeld. Welke collecties zijn er? Wat zijn de noden, kansen en bedreigingen? Andere acties

gingen meer in de diepte en waren gericht op registreren, documenteren en waarderen van specifieke

collecties op deelcollectie- of zelfs objectniveau. In vele gevallen ging het om collecties waarvan de

werking zou worden stopgezet en het erfgoed diende te worden herbestemd. Via tijdelijke projecten

nam CAG ook specifieke sectoren en collectiebeheerders onder de loep (bijvoorbeeld het traject

‘Onderwijscollecties’) en welbepaalde regio’s (bijvoorbeeld het project ‘Binnen bij boeren, bakkers en

brouwers’ in Haspengouw). Alle verzamelde gegevens werden verwerkt in de databank van CAG

(CollectiveAccess). Ze dienden als basis voor collectiebeleid en ontsluitingsinitiatieven. De voorbije

jaren bouwde CAG ook een uitgebreide expertise op inzake het herkennen en documenteren van

immaterieel erfgoed, onder meer via intensieve erfgoedzorgtrajecten in nauwe samenwerking met (en

meestal op vraag van) de erfgoedgemeenschap.

In de beleidsperiode 2019-2023 zet CAG nieuwe stappen op het vlak van herkennen en verzamelen

van agrarisch erfgoed, met zowel algemene verbredende als verdiepende initiatieven. Ten eerste wil

CAG een beter zicht krijgen op het bewaarde audiovisueel en papieren erfgoed van landbouw, voeding

en landelijk leven. Tegelijkertijd wil het ook structurele samenwerking uitbouwen met

archiefinstellingen, erfgoedbibliotheken en documentaire collecties (via het Collectie-overleg, zie

verder). Tot nu toe had CAG slechts weinig aandacht voor dit aspect van het roerend erfgoed en vooral

via tijdelijke projecten. Ten tweede wil CAG zijn acties op het vlak van participatief registreren,

documenteren en waarderen van museale collecties intensifiëren. Daarvoor zal het concrete acties

opzetten samen met meerdere collectiebeheerders en belanghebbenden. Hetzelfde geldt voor het

immaterieel erfgoed. Hiervoor stelt CAG zich flexibel op: het stemt zijn aanpak af op de ontwikkelingen

die de actualisatie van de inventarisprocedure teweeg zal brengen (voorzien in 2018). In navolging van

de Strategische Visienota van minister Sven Gatz (2017) worden waar mogelijk verbindingen gelegd

tussen het materiële en immateriële erfgoed. Telkens zal bij deze initiatieven aandacht zijn voor

participatie, zowel op het vlak van documentatie als waardering. Via experimenten en pilootprojecten

wordt zo nieuwe expertise binnen en voor de erfgoedgemeenschap opgebouwd.


10

OD 1.1 Het algemeen overzicht van het agrarisch erfgoed, en de bijhorende erfgoedgemeenschap en

expertise is uitgebreid. Nieuwe thema’s zijn prioritair in kaart gebracht en de bestaande gegevens

zijn up-to-date gehouden.

Uitgangssituatie

CAG heeft een goed overzicht van de publiek toegankelijke, museale collecties in Vlaanderen en

Brussel (met focus op collectie en deelcollectieniveau) en van de expertise die de eigenaars en

collectiebeheerders bezitten. Dit werd onder meer verworven via projecten die rond een bepaald

thema het hele erfgoedlandschap in Vlaanderen en Brussel in kaart brachten, bv.:

‘Veldwerk/Denkwerk’, traject ‘Voeding’ en traject ‘Onderwijscollecties’. Via de projecten ‘Binnen bij

boeren, bakkers en brouwers’ werd het agrarisch erfgoed in Haspengouw en Voeren gedetecteerd.

Het immaterieel erfgoed werd nog niet systematisch in kaart gebracht. Gezien de omvang ervan is dat

ook vrijwel onmogelijk. In het kader van het erfgoedtraject ‘Voeding in Brussel’ experimenteerde CAG

wel met het participatief registreren en documenteren van immaterieel erfgoed. Alle informatie die

werd verzameld in het kader van deze inventarisatieprojecten, wordt bewaard in de databank van CAG

(CollectiveAccess, zie ook OD 2.5) en op regelmatige basis up-to-date gehouden. Dat gebeurt onder

meer via plaatsbezoeken en terugkoppeling met de collectiebeheerders en erfgoedgemeenschappen.

CAG gaat in de beleidsperiode 2019-2023 actief en met een brede blik op zoek naar nieuw, minder

gekend en onontgonnen roerend en immaterieel erfgoed, naar nieuwe actoren (organisaties,

verenigingen en particulieren) en externe expertise. Er wordt daarbij prioritair ingezet op de volgende

algemene, brede inventarisatie-acties: 1) archief/erfgoed van de voedingsindustrie, 2) collecties

culinaire literatuur en documentatie (kookboeken, receptenschriftjes, menukaarten), 3) het

immaterieel erfgoed van de gemeenschappen waarmee CAG een erfgoedzorgtraject heeft

(door)lopen. Er wordt ten slotte extra geïnvesteerd in geïntegreerde en verdiepende inventarisatie-

acties rond de twee koepelprojecten ‘Koffie’ (2019-2020) en ‘Moestuin’ (2021-2022). In samenwerking

met tal van (erfgoed)partners worden specifieke acties opgezet om het rijke en diverse erfgoed rond

beide thema’s op het spoor te komen en te registreren. Het gaat onder meer om collecties met

objecten, tradities en vakmanschap m.b.t. het telen, verwerken, verkopen en drinken van koffie. En

om collecties met objecten rond het aanleggen en onderhouden van een moestuin, collecties van

zaden en moestuinplanten, de typische moestuindieren zoals kippen en konijnen (levend erfgoed),

kennis en gebruiken m.b.t. het telen en verwerken van groenten en fruit.

Acties Timing

Traject ‘Archief/erfgoed voedingsindustrie’. CAG start in nauwe samenwerking

met Fevia (Federatie van de Belgische Voedingsindustrie) een meerjarig traject

waarin via oproepen, een ruime bevraging en plaatsbezoeken wordt nagegaan

welke actieve bedrijven archief en erfgoed bewaren en eventueel presenteren en

valoriseren. In een afsluitend rapport worden de resultaten en een SWOT-analyse

van het bewaarde erfgoed en de collectiebeheerders gepresenteerd. De publiek

toegankelijke collecties worden geïntegreerd in het collectieoverzicht op Het

2019-2021


11

Virtuele Land. De bevindingen worden ten slotte voorgesteld tijdens een

studiedag/sectormoment in 2021. Dit traject wordt begeleid door een stuurgroep.

Partners zijn onder meer Fevia, Archiefbank Vlaanderen. Afstemming gebeurt met

ETWIE en het Netwerk Bedrijfserfgoed.

Traject ‘Culinaire literatuur en documentatie’. CAG brengt de belangrijkste

collecties (o.a. kookboeken, receptenschriftjes, menukaarten) en

collectiebeheerders in kaart (publieke en private actoren), en onderzoekt via

plaatsbezoeken, overleg en een uitgebreide SWOT-analyse de noden en kansen

van deze specifieke erfgoedgemeenschap. De zoektocht naar relevante collecties

en verzamelingen verloopt via de kanalen van de partners, sociale media en ook

de culinaire pers wordt ingeschakeld. De resultaten worden ontsloten in een

rapport en in het collectieoverzicht op Het Virtuele Land. De bevindingen worden

voorgesteld tijdens een studiedag/sectormoment in 2023. Dit traject loopt in

samenwerking met onder meer de Vlaamse Erfgoedbibliotheek, KU Leuven

Bibliotheken, de Collectie Geschiedenis van de Voeding (Bijzondere Collecties,

Universiteit van Amsterdam), de Academie voor Streekgebonden Gastronomie

(ASG) en culinaire journalisten zoals Dorien Knockaert en Willem Asaert.

2021-2023

CAG realiseert een overzicht van het agrarisch immaterieel erfgoed en de

erfgoedgemeenschappen waarmee het een erfgoedzorgtraject doorloopt of

doorlopen heeft. In samenspraak met de erfgoedgemeenschappen wordt bekeken

op welke participatieve manier dit best kan gebeuren. De wisselwerking en

uitwisselbaarheid van de informatie met het vernieuwde platform

immaterieelerfgoed.be (gepland voor 2018) staat hierbij centraal.

2019-2023

CAG actualiseert jaarlijks in de eigen databank (CollectiveAccess) de bestaande

overzichten, die werden gerealiseerd tijdens vorige trajecten. Het gaat onder meer

om het overzicht van de publiek toegankelijke museale collecties, het

landbouwpersrepertorium en het archievenoverzicht.

2019-2023

Traject ‘Erfgoed Koffie’. Opzet is om het materiële en immateriële erfgoed rond

koffie in kaart te brengen. Te denken valt aan bedrijfsarchief en -erfgoed,

reclamemateriaal, koffieserviezen, tradities, verhalen, etc. Om dit traject te

begeleiden en te inspireren wordt een stuurgroep opgestart. Partners zijn onder

meer de Plantentuin Meise, KU Leuven, FOST/VUB, volkskundige musea en (de

opvolger van) Heemkunde Vlaanderen. De resultaten van de oproep en

plaatsbezoeken worden ontsloten in een rapport en in het collectieoverzicht op

Het Virtuele Land.

2019-2020

Traject ‘Erfgoed Moestuin’. Dit traject bouwt voort op de ervaringen opgedaan

tijdens het traject ‘Erfgoed Koffie’. Het zal bestaan uit het opstarten van een

stuurgroep, realiseren van een bevraging, plaatsbezoeken en SWOT-analyse. De

resultaten worden ontsloten in een rapport en in het collectieoverzicht op Het

Virtuele Land. Partners zijn onder meer ’t Grom, Bokrijk en Huis van Alijn.

2021-2022


12

Indicatoren Timing

Jaarlijks worden de beschikbare overzichten in de databank en op Het Virtuele

Land geüpdatet.

2019-2023

Jaarlijks worden minstens 15 collecties bezocht. Telkens wordt er een verslag

opgemaakt.

2019-2023

In het traject ‘Archief/erfgoed voedingsindustrie’ wordt een rapport gepubliceerd en een studiedag/sectormoment georganiseerd.

2019

Traject ‘Culinaire literatuur en documentatie’: publicatie rapport en organisatie

studiedag/sectormoment.

2023

Een rapport traject ‘Erfgoed Koffie’ wordt gepubliceerd. 2020

Een rapport traject ‘Erfgoed Moestuin’ wordt gepubliceerd. 2022

OD 1.2. Geselecteerde (deel)collecties en objecten, documentair en immaterieel erfgoed zijn in

detail geregistreerd en (participatief) gedocumenteerd.

Uitgangssituatie

De voorbije jaren heeft CAG meerdere museale collecties en deelcollecties grondig en op objectniveau

geregistreerd en uitgebreid gedocumenteerd, samen met andere professionele erfgoedzorgers en

vrijwilligers (onder meer Landbouwmuseum Heuvelland, Landbouwmuseum Leiedal/Bissegem,

Landbouwcollectie stad Waregem, Collectie Bulskampveld, Openluchtmuseum Bachten de Kupe,

Museum van de Belgische Brouwers Brussel, Fruitstreekmuseum Borgloon en Suikermuseum Tienen).

CAG heeft ook advies verstrekt aan collectiebeheerders in het kader van lokale registratie-initiatieven

(bijvoorbeeld Landbouwmuseum Stekene, Sierteeltmuseum Lochristi). In vele gevallen ging het om

collecties waarvan de eigenaar had besloten de werking stop te zetten of fundamenteel te

heroriënteren. Alle gegevens werden op een consistente en gestructureerde wijze geregistreerd in de

CAG-databank conform de internationale standaarden (CEST, COMETA-model) en ontsloten via Het

Virtuele Land en andere beelden erfgoedbanken zoals Erfgoedinzicht, Erfgoedplus, Archiefbank

Vlaanderen en Europeana.

Daarnaast heeft CAG ook in toenemende mate aandacht besteed aan het documenteren van

immaterieel erfgoed. Het legt daarbij waar mogelijk de link met materieel erfgoed. CAG heeft zowel

het materieel als immaterieel erfgoed van de Geraardsbergse mattentaart en van de cultuur rond het

Belgisch trekpaard in kaart gebracht. Het ploegen van gewenten met trekpaarden werd op een

participatieve manier audiovisueel gedocumenteerd.


13

CAG zet in de volgende beleidsperiode extra in op het participatief registreren, documenteren en

waarderen van materiële en immateriële collecties. Vertrekkend vanuit de integrale en geïntegreerde

visie wil CAG waar mogelijk materieel en immaterieel erfgoed op een geïntegreerde manier verbinden

en documenteren. Bovendien wil het onderzoeken op welke wijze digitale (online) technologie kan

worden ingezet om erfgoedgemeenschappen daarbij te betrekken. De focus is viervoudig:

Museale collecties. CAG registreert en beschrijft in de eigen databank uitvoerig enkele

belangrijke deelcollecties en doet dat op een proactieve, gestructureerde manier en in nauwe

samenwerking met de professionele collectiebeheerders, belanghebbenden en de (lokale,

regionale, landelijke) erfgoedgemeenschap. Dit is in zeker opzicht de voortzetting van het van

het lopende registratie-/waarderingsproject ‘Naar waarde geschat’ (zie ook OD 1.4). Verder

wil CAG experimenteren met het diepgaand documenteren van enkele specifieke, welgekozen

objecten (wanmolen en koffiemolen). Die zijn in vele collecties in Vlaanderen en Brussel, ook

bij particuliere verzamelaars, in grote aantallen aanwezig. Bijzondere aandacht wordt besteed

aan het maken van kwalitatief hoogstaande foto’s.

Archief, bibliotheek en documentaire collecties. CAG bouwt hierrond een nieuwe basiswerking

uit. In deze beleidsperiode ligt de focus op het registreren en documenteren van audiovisueel

materiaal (films) over landbouw en het landelijk leven in België (tot 1980), archief/erfgoed van

de voedingsindustrie en kookboeken gepubliceerd in België tussen circa 1750 en 1975.

Immaterieel erfgoed. CAG zet in op enkele pilootprojecten met betrekking tot het participatief

registreren en documenteren van immaterieel erfgoed uit het domein Natuur en Universum.

Speciale aandacht gaat uit naar tradities, kennis en vakmanschap m.b.t. duurzaamheid en

diversiteit. Deze voorbeeldpraktijken worden uitgezet in nauwe samenwerking en overleg met

de nieuwe ICE-organisatie en het Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed. Bovendien

worden de inzichten en resultaten waar mogelijk gedeeld via het vernieuwde platform

immaterieelerfgoed.be. Bij de keuze voor praktijken ligt de nadruk op technieken die

duurzaam omspringen met natuurlijke hulpbronnen (bodem, water, energie), de milieu-

impact beperken, de biodiversiteit in stand houden en dierenwelzijn verbeteren. Daarnaast

worden tradities in overweging genomen die de culturele identiteit versterken en die getuigen

van de diverse samenstelling van de samenleving.

Cross-over. In de nieuwe beleidsperiode exploreert CAG de band tussen immaterieel en

materieel erfgoed. Bijzondere aandacht gaat uit naar specifieke collecties en thema’s, die

zowel (meerdere) collectiebeheerders als levendige erfgoedgemeenschappen samen brengen.

Te denken valt aan de bier- en drankcultuur en trekpaardencultuur. Hierbij wordt ook expertise

opgebouwd m.b.t. ambachten en Levende Menselijke Schatten. Vanuit alle

erfgoedzorgtrajecten worden gemeenschappen gewezen op het belang van de zorg voor en

het documenteren van hun materieel erfgoed in de brede zin, nl. objecten, archieven,

bibliotheek en documentaire collecties. CAG levert waar nodig advies in de zorg voor dat

materieel erfgoed.


14

CAG hanteert tijdens de registratie- en documentatieacties meerdere (participatieve) methodieken en

(online) technologieën, zoals filmen, fotografie, visuele antropologie, mondelinge geschiedenis,

verzameldagen, edit-a-thons en open source crowdsourcingplatformen. Het gaat met andere woorden

uitdrukkelijk op zoek naar samenwerking met en (digitale) participatie van de erfgoedgemeenschap,

die de diversiteit in de samenleving representeert. Er wordt waar mogelijk samengewerkt met

plaatselijke erfgoedcellen, heemkundige kringen en vrijwilligers. Het registreren en documenteren

staat niet louter op zich, maar draagt zoveel als mogelijk bij tot het bewaren en doorgeven van het

(immaterieel) erfgoed. CAG staat open voor alle vragen hierrond en speelt ook in op plotse noden.

Acties Timing

CAG registreert en documenteert in detail, in nauwe samenwerking met

collectiebeheerders en de specifieke erfgoedgemeenschap, meerdere

(deel)collecties digitaal in de CAG-databank. Het gaat onder meer om:

deelcollectie kuipersambacht, Nationaal Jenevermuseum Hasselt, en

collectie Museum van de Belgische Brouwers, Brussel (ikv registratie-

/waarderingsproject ‘Naar waarde geschat’).

landbouwcollectie Kapelriegoed, Moorsele.

deelcollecties keukengerei en beenhouwerij, Stedelijk Museum Lokeren.

deelcollectie werktuigen moestuin, ‘t Grom, Sint-Katelijne-Waver.

deelcollectie bespannen werktuigen, Museum Oudere Technieken (MOT),

Grimbergen.

2018-2019

2018-2019

2020

2021-2022

2022-2023

CAG en partners registreren, beschrijven en documenteren diepgaand minstens

twee type-objecten in meerdere publieke en private collecties. Het gaat daarbij

om:

de wanmolen, in samenwerking met onder meer MOLA en het MOT.

de koffiemolen, in samenwerking met onder meer Koffiemuseum Viva Sara

en (de opvolger van) Heemkunde Vlaanderen. Bij deze registratie en

beschrijving wil CAG ook particuliere verzamelaars en het geïnteresseerde

publiek betrekken. Vanuit de publiekswerking zet CAG acties op om

geïnteresseerden te overtuigen om eigen objecten te fotograferen en te

beschrijven en die informatie in te zenden of op te laden op een digitaal

platform. Zo kan iedereen informatie en persoonlijke koffie-herinneringen,

tradities en rituelen delen en borgen.

2019-2023

2019-2020

CAG registreert, beschrijft en documenteert audiovisueel erfgoed over landbouw

en het landelijk leven in België (films/bewegend beeld, geproduceerd voor 1980).

Dit gebeurt via een nog aan te vragen internationaal erfgoedproject (1 maart 2018,

Vlaamse overheid) met als voorlopige werktitel ‘Cinema Rural’. Dit project

verloopt in nauwe samenwerking met onder meer CINEMATEK, KADOC-KU

Leuven, Packed, VIAA, Universiteit Antwerpen en sluit aan bij het internationale

netwerk European Rural History Film Database Association. De internationale

partners zijn onder meer Archives of Rural History (Bern), Museum for English

2018-2020


15

Rural Life (MERL, Reading), Beeld en Geluid (Hilversum), Fries Film Archief

(Leeuwarden), Université de Lyon.

CAG registreert, beschrijft en documenteert de kookboeken die in België zijn

uitgegeven tussen 1750 en 1975. Partners bij deze acties zijn onder meer de

Vlaamse Erfgoedbibliotheek, KU Leuven Bibliotheken, de Collectie Geschiedenis

van de Voeding (Bijzondere Collecties, Universiteit van Amsterdam) en de

Academie voor Streekgebonden Gastronomie (ASG).

2021-2023

CAG beschrijft in het kader van de koepelprojecten ‘Koffie’ en ‘Moestuin’

archief/erfgoed van bedrijven en relevante verenigingen en personen in detail. Het

gaat onder meer om koffiebranderijen en koffieproducenten, toeleveranciers van

professionele tuinders en tuinliefhebbers (zowel industrieel als ambachtelijk)

moestuinorganisaties, etc. Deze acties verlopen in samenwerking met onder meer

Fevia, Archiefbank Vlaanderen en ETWIE.

2019-2023

CAG zet in op enkele pilootprojecten met betrekking tot het participatief

registreren en documenteren van immaterieel erfgoed uit het domein Natuur en

Universum. Het gaat onder meer om de volgende thema’s:

Traditionele weidebevloeiing Lommel, een schoolvoorbeeld van het

samengaan van natuur en erfgoed. Er wordt gebruik gemaakt van onder

meer drone-beelden en klassiekere filmopnames, fotografie, interviews,

etc. Vrijwilligers bij Natuurpunt Limburg houden de oude

landbouwtechnieken van weidebevloeiing in stand (de aan- en afvoer van

water met als doel de kwantiteit en kwaliteit van het grasland te

beïnvloeden, m.b.v. greppels, slootjes, sluizen, etc.) en willen de unieke

fauna en flora die ten gevolge de bevloeiing aanwezig zijn, behouden. De

klemtoon ligt op het specifieke technieken als watering en zeisen. Deze

acties verlopen in samenwerking met Natuurpunt Noord-Limburg en

Erfgoed Lommel.

Culinair erfgoed van een superdiverse samenleving. Voeding en culinaire

tradities zijn ideaal om bruggen te bouwen. Inzetten op participatief

documenteren van culinair erfgoed zorgt voor een wederzijdse

kennismaking en bewustwording van elkaars erfgoed. In eerste instantie ligt

de focus op de diversiteit aan Noroeztradities. Noroez is een van oorsprong

Perzisch nieuwjaarsfeest waarin voeding een belangrijke symbolische rol

speelt. Het wordt gevierd op 21 maart en is een feest van vernieuwing, na

de wintertijd. Het wordt nog steeds gevierd in de regio die zich uitstrekt van

Azerbeidzjan, India, Iran, Kirgizië, Pakistan, Turkije, Oezbekistan en delen

van Syrië, maar het is ook gemigreerd naar Vlaanderen en Brussel, samen

met de bewoners van de regio. De precieze invulling van het feest verschilt

van bevolkingsgroep tot bevolkingsgroep, maar licht en/of kiemend groen

staan overal centraal. Alle acties verlopen in samenwerking met

Internationaal Comité, (de opvolger van) LECA en Erfgoedcel Brussel.

2018-2020

2019-2023


16

CAG heeft in de volgende beleidsperiode expliciet aandacht voor de verbinding

van materieel en immaterieel erfgoed en experimenteert daarvoor in eerste

instantie met twee thema’s:

Trekpaardencultuur

1) Participatief documenteren samen met de erfgoedgemeenschap van het

Belgisch trekpaard en de bijhorende cultuur: technieken (ploegen van

moestuinen, boomslepen, evt. andere technieken die hernieuwde inzet

van trekpaarden in de 21ste-eeuw kunnen bevorderen). Dit gebeurt in

samenwerking met onder meer de Trekpaardenraad, Provincie Vlaams-

Brabant, vzw De Brabander, vzw Vlaams-Brabantse kwekers en

Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei. Samen met vzw Non Profit

Belgium wordt gezocht naar mogelijkheden om bepaalde

landbouwtechnieken van de Belgische trekpaarden te introduceren in

Malawi. De lokale landbouwers daar krijgen een opleiding van een

Belgische kenner en kunnen vervolgens zelf de technieken toepassen en

verspreiden, weliswaar met ossen.

2) Registratie en ontsluiting collectie KMB (Koninklijke Maatschappij voor

het Belgisch Trekpaard) De collectie (kunstvoorwerpen, foto’s,

publicaties en archief) registreren m.b.v.

vrijwilligers/trekpaardliefhebbers. Een opleiding wordt voorzien in

samenwerking met Archiefbank Vlaanderen. Digitaal ontsluiten en evt.

indien nodig (wegens nakende verhuis) herbestemmen. Collectie

Museum van het Belgisch Trekpaard: collectie registreren m.b.v.

vrijwilligers/trekpaardliefhebbers (opleiding voorzien) en selectie

digitaal ontsluiten.

Drankcultuur (bier en jenever)

1) Registratie en waardering: 2018-2019, deelcollectie kuipersambacht,

Nationaal Jenevermuseum Hasselt, en collectie Museum van de

Belgische Brouwers, Brussel (ikv registratie/waarderingsproject ‘Naar

waarde geschat’ (zie hierboven)).

2) Participatief documenteren: jenever stoken en borrelcultuur, am-

bachtelijk bier brouwen en biercultuur (nadruk op audiovisueel

documenteren en inzet op digitale technologie, cfr. de Visienota Vlaams

cultuurbeleid in het digitale tijdperk van minister Sven Gatz). De

expertise en ervaringen die is opgedaan tijdens de acties rond de

trekpaardencultuur worden hier ingezet.

2019-2021

2018-2023

Jaarlijks wordt minstens één keer bekeken welke gegevens uit de hierboven

vermelde nieuwe registratie- en documentatie-acties kunnen worden uitgewisseld

met nationale en internationale partners, databanken en publieke initiatieven,

zoals Erfgoedplus, Erfgoedinzicht, Archiefbank Vlaanderen, Platform

2019-2023


17

immaterieelerfgoed.be, Europeana, European Rural History Film Database en

Wikimediaplatformen (Wikipedia, Wikimedia Commons, Wikidata …).

Indicatoren Timing

CAG registreert minstens 6 deelcollecties en experimenteert met het grondig

participatief documenteren van 2 type-objecten (wanmolen en koffiemolen).

2019-2023

CAG ontwikkelt een bijkomende databank in CollectiveAccess waarin films over

landbouw en platteland in België (geproduceerd voor 1980) worden beschreven

en gedocumenteerd. Het deelt deze info met de European Rural History Film

Database.

2019-2020

In het kader van de koepelprojecten ‘Koffie’ en ‘Moestuin’ worden telkens

minimum 5 collecties geregistreerd en telkens minstens 1 levende traditie

gedocumenteerd.

2019-2022

CAG brengt alle in België gepubliceerde kookboeken (voor 1975) in kaart en

verzamelt contextinformatie. Het realiseert een digitaal Repertorium

Kookboeken.

2021-2023

CAG volbrengt minstens 3 pilootprojecten voor het participatief documenteren

van immaterieel erfgoed uit het domein Natuur en Universum. Experiment en

participatie vormen hierbij de rode draad.

2019-2023

CAG voltooit minstens 2 pilootprojecten waarbij expliciet de verbinding wordt

gelegd tussen het participatief registreren en documenteren van materieel en

immaterieel erfgoed.

2019-2023


18

OD 1.3. CAG heeft verdere stappen gezet in het maken van een thesaurus voor landbouw en voeding.

Uitgangssituatie

In het kader van het project ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ (in nauwe

samenwerking met de dienst Cultuur van de Provincie West-Vlaanderen) startte CAG in 2016-2017

met het opstellen van een termenthesaurus van roerend agrarisch erfgoed (landbouw en voeding).

Een degelijke thesaurus is noodzakelijk voor een consistente identificatie en professionele registratie.

Vertrekpunt vormen de termen die aanwezig zijn in CollectiveAccess en Erfgoedinzicht. Eind 2017 zijn

een honderdtal termen en scopenotes klaar. Die werden afgetoetst met externe experts. De

Nederlandse en Engelse termen en scopenotes zullen worden doorgegeven aan de AAT-redactie in

Nederland, om opgenomen te worden in de AAT-Getty.

In de nieuwe beleidsperiode wil CAG in overleg met collectiebeheerders en experts meer thema’s

aanpakken. Maar het wil ook onderzoeken of het mogelijk is om een hiërarchische thesaurus te

ontwikkelen, in eerste instantie voor de landbouwobjecten. Die biedt de mogelijkheid om

landbouwwerktuigen en -objecten hiërarchisch een plaats te geven per teelt, per periode en per

techniek. Deze hiërarchie kan de basis zijn voor de (virtuele) invulling van een ‘Collectie Vlaanderen’.

Acties Timing

CAG zet in op het verder ontwikkelen van een thesaurus voor landbouw en

voeding. In overleg met enkele kernspelers wordt ingezet op de volgende thema’s:

Vlas, met Texture

Hop, met Hopmuseum Poperinge

Bakkerij, met Bakkerijmuseum Veurne

Slagerij, Stedelijk Museum Lokeren

Tuinbouw (groenteteelt), ‘t Grom

Keukengerei, Volkskundemuseum Brugge

2019

2019

2020

2021

2021-2022

2022-2023

CAG zet de nodige stappen om de thematische thesaurus te laten opnemen in de

AAT-Getty. De Nederlandse en Engelse termen en scopenotes, die besproken

worden met een groep van internationale experts (onder meer van het

Openluchtmuseum Arnhem en het Museum for English Rural Life (MERL),

Reading), worden doorgegeven aan de AAT-redactie in Nederland. Tevens wordt

bekeken of de termenthesaurus als linked open data aangeboden kan worden. Dit

kan in samenspraak met het Nederlandse Netwerk Digitaal Erfgoed dat een

gelijkaardig termennetwerk met linked open data-technologie ontwikkeld.

2019-2023


19

Indicatoren Timing

In overleg met collectiebeheerders en externe experts ontwikkelt CAG minimaal

1500 nieuwe termen en scopenotes. De volgende thema’s komen aan bod: vlas,

hop, bakkerij, slagerij, groenteteelt, keukengerei.

2019-2023

CAG draagt termen en scopenotes over aan de AAT-redactie in Nederland. 2019-2023

OD 1.4 CAG heeft in samenwerking met collectiebeheerders en de erfgoedgemeenschap meerdere

collecties gewaardeerd. Experiment en participatie hebben de methodologie en werkwijze verrijkt.

Uitgangssituatie

CAG zet niet alleen sterk in op het registreren en benoemen van agrarisch erfgoed, maar ook op het

waarderen ervan. Expertise m.b.t. het waarderen van museale collecties is opgebouwd in het kader

van meerdere initiatieven, zoals het overlegtraject om enkele agrarische werktuigen voor te dragen

voor een erkenning binnen het Topstukkendecreet en de registratie-/waarderingsprojecten

Landbouwmuseum Leiedal, Landbouwcollectie stad Waregem, Collectie Bulskampveld, Collectie

Openluchtmuseum Bachten de Kupe, en het lopende waarderingsproject ‘Naar waarde geschat’ (met

deelcollecties in Texture, Openluchtmuseum Bokrijk, Jenevermuseum Hasselt en Museum van de

Belgische Brouwers in Brussel). CAG heeft een eigen waarderingsmethodiek ontwikkeld, geïnspireerd

op het Australische Significance 2.0. A guide to assessing the significance of collections en het

Nederlandse Op de museale weegschaal. Collectiewaardering in zes stappen. Vooral in de aanwending

van criteria zijn eigen accenten gelegd om beter rekening te kunnen houden met het specifieke

karakter van de agrarische collecties. Zo werden van meerdere collecties alle objecten individueel op

hun technische en historische kenmerken gewaardeerd. Voor de Collectie Bulskampveld heeft CAG

voor het eerst geëxperimenteerd met een sociaal-maatschappelijke en gebruikerswaardering. Deze

ervaringen werden gebundeld in de handleiding De hand aan de ploeg en worden verder verfijnd en

uitgetest via het project ‘Naar waarde geschat’, waarbij de erfgoedgemeenschap (via bijvoorbeeld de

erfgoedcellen en vrijwilligers), allerlei belanghebbenden en zelfs de toevallige bezoeker nog

intensiever zal worden betrokken bij de verschillende waarderingsoperaties. CAG neemt ook actief

deel aan het waarderingstraject van FARO en is partner in het waarderingsproject van de Vlaamse

Erfgoedbibliotheek.

In de volgende beleidsperiode wil CAG samen met de collectiebeheerders en andere experts de

(deel)collecties en objecten die grondig zijn geregistreerd en benoemd (zie OD 1.2) ook op een

kwaliteitsvolle manier waarderen, steeds met andere collecties in Vlaanderen en Brussel als

referentiekader, en met meer dan vroeger aandacht voor participatie en experiment. Het centrum wil

daarnaast ervaring en expertise opbouwen met het waarderen van immaterieel erfgoed en meer

inzicht verwerven in waarderingsprocessen bij immaterieel-erfgoedgemeenschappen. Hiervoor kijkt

CAG ook uit naar het waarderingsproject dat wordt getrokken door tapis plein en waarvan CAG partner

is. De opgedane ervaringen en de waarderingstool (wellicht meer een waardedetectietool dan een


20

waardecriteriatool) die zal worden ontwikkeld tijdens dit project, zijn handvaten waarmee CAG de

volgende jaren intensief aan de slag wil.

Acties Timing

CAG waardeert in samenwerking met collectiebeheerders en betrokken

erfgoedgemeenschappen meerdere museale collecties op verschillende niveaus

(volledig, deelcollecties, objectniveau). Ook wordt onderzocht welke digitale

technologieën kunnen worden ingeschakeld. Het gaat om de volgende

(deel)collecties:

Deelcollectie kuipersambacht, Nationaal Jenevermuseum Hasselt, en

collectie Museum van de Belgische Brouwers, Brussel (ikv registratie-

/waarderingsproject ‘Naar waarde geschat’). Onder meer i.s.m. de vrienden

van het Jenevermuseum en Zythos

Landbouwcollectie Kapelriegoed, Moorsele (i.s.m. Erfgoed Zuidwest)

Deelcollecties keukengerei en beenhouwerij, Stedelijk Museum Lokeren

Deelcollectie werktuigen moestuin, ‘t Grom, Sint-Katelijne-Waver

Deelcollectie bespannen werktuigen, Museum Oudere Technieken (MOT),

Grimbergen

2018-2019

2018-2019

2020

2021-2022

2022-2023

CAG heeft actief meegewerkt aan het waarderingsproject voor immaterieel

erfgoed van tapis plein (2017-2018) en bekijkt op welke manier aan de slag kan

worden gegaan met de nieuwe waarderingstool die binnen het kader van dit

project is ontwikkeld. Daarvoor wordt in eerste instantie gekeken naar de

pilootprojecten m.b.t. het participatief documenteren uit het domein ‘Natuur en

Universum’ (zie ook OD 1.2.).

2019-2023

CAG experimenteert met het (participatief) waarderen van audiovisueel materiaal

en doet dat in het kader van het project ‘Cinema Rural’.

2019-2020

CAG experimenteert met het (participatief) waarderen van archief van de

voedingsindustrie en van kookboeken. Partners hierbij zijn onder meer

Archiefbank Vlaanderen en Erfgoedbibliotheek Vlaanderen.

2022-2023

Indicatoren Timing

CAG realiseert de waardering van minstens 6 museale (deel)collecties, verspreid

over Vlaanderen en Brussel.

2019-2023

CAG realiseert minstens één pilootproject rond het waarderen van immaterieel

erfgoed van Natuur en Universum.

2019-2023

CAG realiseert minstens twee pilootprojecten rond het waarderen van archief,

bibliotheek en documentaire collecties, met als insteek landbouwfilms en

kookboeken.

2019-2023


21

OD 1.5 Erfgoedgemeenschappen zijn via de ontwikkeling en uitwisseling van expertise en (digitale)

hulpinstrumenten geïnspireerd en begeleid om zelf te herkennen en verzamelen.

Uitgangssituatie

In de werking van CAG staan samenwerking, participatie en openheid centraal. Dit betekent dat de

ervaring en expertise van medewerkers m.b.t. herkennen en verzamelen van erfgoed zoveel mogelijk

wordt gedeeld en uitgewisseld met de erfgoedgemeenschap, zowel met lokale, regionale, landelijke

en internationale partners. Te denken valt aan participatie en advies bij registratieprojecten,

plaatsbezoeken, de publicatie van digitale handleidingen en tools (onder meer over registreren en

waarderen), projectwebsites, het geven van hands-on workshops, etc. Bovendien stimuleert CAG via

allerlei initiatieven en samenwerkingsverbanden zijn erfgoedgemeenschap om expertise en kennis op

dit vlak uit te wisselen, bijvoorbeeld via het registratie-/waarderingsproject ‘Naar waarde geschat’.

In de nieuwe beleidsperiode wil CAG zijn inspanningen op dit vlak opdrijven. Het centrum reikt nieuwe

tools aan die dienen als inspiratiebron en hulpinstrument bij het registreren, herkennen en waarderen

van materieel en immaterieel erfgoed. Dit gebeurt onder meer via Het Virtuele Land, maar

bijvoorbeeld ook projectwebsites en het gebruik van digitale technologieën voor crowdsourcing

komen hiervoor in aanmerking. Erfgoedzorgers kunnen daardoor een beter collectiebeleid uittekenen

voor het erfgoed dat ze beheren en borgen. CAG zet ook extra in op het sensibiliseren van diverse

immaterieel-erfgoedgemeenschappen om hun tradities en praktijken, kennis en vakmanschap te

herkennen en te documenteren op het vernieuwde platform immaterieelerfgoed.be. CAG houdt

daarbij rekening met de uitdagingen die in de Strategische Visienota van minister Sven Gatz worden

geformuleerd en streeft ernaar om de culturele diversiteit van de samenleving ook in het immaterieel

erfgoed te tonen. Speciale acties in dat kader zijn de samenwerking met de nieuwe ICE-organisatie

rond participatief inventariseren (in functie van diversiteit) en de themacampagne rond immaterieel

erfgoed en eetcultuur in 2020. CAG bouwt hierbij verder op de contacten en ervaringen die worden

opgedaan tijdens het Lentefestival in Brussel in 2018. Een tiental gemeenschappen met zowel

autochtone als allochtone achtergronden, stellen dan in BELvue Museum hun lenteritueel voor, met

speciale aandacht voor hun culinaire tradities.

Verder blijft CAG flexibel inspelen en reageren op vragen van collectiebeheerders en

erfgoedgemeenschappen (professionelen en vrijwilligers) om advies en ondersteuning te verlenen bij

registratie-, waarderings- en herbestemmingsprojecten, ook wanneer het gaat om ad hoc noden.

Acties Timing

CAG zet op verschillende manieren in op deling en uitwisseling van zijn ervaring,

expertise en waar mogelijk ook die van anderen. Naast plaatsbezoeken en overleg

gaat het minstens om de onderstaande concrete hulpinstrumenten, die in de

eerste plaats (maar niet uitsluitend) op Het Virtuele Land worden aangeboden. Te

denken valt onder meer aan digitale handleidingen, filmpjes en inspiratiegidsen:


22

Handleiding registreren en participatief documenteren immaterieel

erfgoed, met expliciete aandacht voor het bijhorende materieel erfgoed, op

basis van ervaringen met de trajecten rond trekpaardencultuur,

weidebevloeiing en culinair erfgoed van een superdiverse samenleving.

Aanvullingen bij bestaande handleiding registreren en waarderen museale

collecties, op basis van het registratie-/waarderingsproject ‘Naar waarde

geschat’.

Thesaurus landbouw en voeding.

Repertorium van in België gepubliceerde kookboeken (1750-1975).

Inspiratiegids bedrijfsarchieven voedingsindustrie.

2019-2023

2019-2020

2019-2023

2019-2020

2021-2022

CAG zet in op het gebruik van projectwebsites en digitale technologieën voor

deling en uitwisseling van kennis op vlak van registreren, herkennen en

waarderen.

2019-2023

CAG leidt zijn erfgoedgemeenschap naar het vernieuwde platform

immaterieelerfgoed.be om daar immaterieel erfgoed aan te melden. Dat gebeurt

onder meer door een oproep via de CAG-nieuwsbrief, via erfgoedzorgtrajecten,

persoonlijke contacten met erfgoedgemeenschappen en het Domein 4-overleg.

2019-2023

CAG participeert actief aan de voorbereiding en realisatie van de

themacampagne rond ICE en eetcultuur i.s.m. de nieuwe ICE-organisatie.

2019-2020

CAG verleent op vraag van collectiebeheerders en erfgoedgemeenschappen

(professionelen en vrijwilligers) advies en ondersteuning bij registratie-,

waarderings- en herbestemmingsprojecten, en speelt ook in op plotse noden. De

concrete vragen in de toekomst zijn onmogelijk te voorspellen.

2019-2023

Indicatoren Timing

CAG biedt minimum 4 handleidingen en hulpinstrumenten digitaal aan. 2019-2023

CAG realiseert minimum twee projectwebsites (ikv koepelprojecten) en één

digitale toepassing voor het uitwisselen van kennis en expertise tussen CAG en de

erfgoedgemeenschap.

2019-2023

CAG redigeert een inspiratiegids rond bedrijfsarchieven van de voedingsindustrie

en een digitaal Repertorium Kookboeken.

2019-2023

De themacampagne rond ICE en eetcultuur zet de diversiteit van het immaterieel

erfgoed sterker in de verf en leidt tot minstens 25 nieuwe registraties op het

platform immaterieelerfgoed.be.

2019-2023


23

SD 2. CAG heeft collectiebeheerders en immaterieel-

erfgoedgemeenschappen gestimuleerd tot en geadviseerd bij het

behouden en borgen van hun erfgoed

Het kwaliteitsvol fysiek en digitaal bewaren van materieel erfgoed en het borgen van immaterieel

erfgoed zijn zowel een belangrijk aandachtspunt als een bezorgdheid in de erfgoedgemeenschap van

landbouw, voeding en landelijk leven. CAG is geen collectiebeherende instelling, maar neemt vanuit

zijn dienstverlenende rol op dit vlak niettemin een inspirerende en coördinerende taak op zich. CAG

wil die taak in de toekomst verder uitbreiden en concretiseren via het organiseren van 2 overlegfora.

Ten eerste brengt het centrum de professionele collectiebeheerders van materieel erfgoed (museale

collecties, archief, bibliotheek en documentaire collecties) samen in een structureel Collectie-overleg.

Aandachtspunten zijn onder meer het stimuleren van expertise-uitwisseling en collectiemobiliteit, het

afstemmen van collectiebeleid en profielen en het opzetten van samenwerking rond behoud, beheer

en herbestemming. Wat betreft het immaterieel erfgoed speelt ten tweede het Domein 4-overleg een

cruciale rol: het brengt professionele erfgoedspelers samen die inzetten op het immaterieel erfgoed

van het domein Natuur en Universum. Opzet hier is om expertise en praktijkervaringen uit te wisselen.

CAG neemt hierin een voortrekkersrol. Via het opzetten en begeleiden van erfgoedzorgtrajecten en

voorbeeldprojecten op maat inspireert en adviseert CAG immaterieel-erfgoedgemeenschappen rond

het borgen van tradities, kennis en praktijken en het bijhorende materieel erfgoed (en omgekeerd).

CAG heeft geen eigen (klassieke) erfgoedcollectie, maar zorgt sinds 2018 op vraag van de Vlaamse

overheid wel voor het beheer en de ontsluiting van de Collectie Bulskampveld, die een deelcollectie

‘Landbouw en voeding’ en een deelcollectie ‘Ambachten’ omvat. Mede vanuit die recente

taakverbreding, en de grote noden ter zake, wil CAG in de nieuwe beleidsperiode onderzoeken in

hoeverre het mogelijk is om een antwoord te bieden op de depotnoden van de erfgoedgemeenschap.

Het bekijkt ook welke concrete rol het daarvoor kan opnemen. Ook het born digital erfgoed, bewaard

in en buiten de erfgoedsector, wordt in de oefening meegenomen.

Tenslotte besteedt CAG zelf de nodige aandacht aan een kwaliteitsvolle omgang met het eigen en

extern digitaal en born digital erfgoed. CAG bewaart via de eigen databank heel wat van dergelijk

agrarisch erfgoed, onder meer als resultaat van de talrijke registratie-initiatieven.

OD 2.1 CAG heeft de samenwerking tussen beheerders van agrarisch erfgoed gestimuleerd. Op het

vlak van collectiebeheer, afstemming en mobiliteit zijn afspraken gemaakt.

Uitgangssituatie

Collectiebeheerders in Vlaanderen en Brussel bewaren veel agrarisch erfgoed. Maar ook veel van het

hetzelfde: dezelfde objecten, dubbels van boeken en tijdschriften, gelijkaardige thematische

deelcollecties, etc. Mits het nodige overleg kan het collectiebeleid efficiënter en beter op elkaar

worden afgestemd. De professionele, museale collectiebeheerders agrarisch erfgoed kennen elkaar


24

goed, onder meer dankzij gemeenschappelijke projecten en initiatieven. CAG heeft hen ook

samengebracht in de eigen klankbordgroepen ‘Roerend Erfgoed’ en ‘Voeding’. De leden hiervan zijn

vragende partij om een structureel overleg op te starten waarin afspraken kunnen worden gemaakt

over thematische verantwoordelijkheden (deelcollecties), afstemming, herbestemming,

collectiemobiliteit, het delen van infrastructuur en apparatuur, het uitwerken van een

gemeenschappelijke en geïntegreerde visie op een ‘Collectie Vlaanderen’, etc.

Acties Timing

CAG start in 2018 met een structureel overlegplatform van professionele

collectiebeheerders in Vlaanderen en Brussel (museale collecties, archieven,

documentaire en bibliotheekcollecties). Zowel lokale, regionale als landelijke

spelers worden uitgenodigd om deel te nemen. CAG stelt een ambitienota op

waarin het opzet, de werkwijze en de doelstellingen van het overleg worden

voorgesteld. In samenspraak met de leden van het overleg wordt een agenda en

lijst met prioritaire thema’s en acties vastgelegd. Er wordt in 2018-2019 tevens

bekeken in hoeverre dit overleg alle collectiebeheerders groepeert, of dat het

wenselijker is om twee collectiegerichte overlegfora op te starten: één voor

museale collecties en één voor archieven, erfgoedbibliotheken en documentaire

collecties. Bij de start worden louter de professionele bewaarinstellingen

betrokken, later kan bekeken worden het overleg kan worden verruimd. Via

werkgroepen worden meerdere thema’s en topics aangepakt. Minstens twee keer

per jaar wordt een Collectie-overleg georganiseerd.

2018-2019

Indicatoren Timing

Minstens twee keer per jaar wordt het Collectie-overleg georganiseerd. Telkens

wordt een verslag gemaakt.

2019-2023

Minstens de helft van alle professionele collectiebeheerders uit de

erfgoedgemeenschap landbouw, voeding en landelijk leven neemt actief deel aan

de overlegmomenten.

2019-2023

Jaarlijks leidt dit overleg tot minstens 2 concrete acties en afspraken. 2019-2023


25

OD 2.2 CAG heeft de noden en opportuniteiten inzake bewaarbeleid en depotwerking in zijn

erfgoedgemeenschap onderzocht en een masterplan voorgesteld.

Uitgangssituatie

Onderzoek door onder meer de provincies en FARO heeft overduidelijk aangetoond dat zowat alle

collectiebeheerders (en dan vooral musea) kampen met plaatsgebrek. Ze beschikken over te weinig

fysieke ruimte om hun collectie uit te breiden, om een actief en dynamisch wervings- en collectiebeleid

te voeren. Dat geldt zeker voor grote objecten. Naast plaatsgebrek is er ook een gebrek aan aandacht

voor born digital erfgoed. Ook de kwaliteit van de infrastructuur kan vaak beter, zeker bij de kleinere

en niet-professionele actoren.

In samenwerking met de collectiebeheerders onderzoekt CAG in een apart traject de specifieke

bewaar- en depotnoden van het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven. Dat is nodig omdat

het agrarisch erfgoed wordt bewaard in meer dan honderd collecties en deelcollecties en omdat

collectiebeheerders te maken hebben met specifieke uitdagingen, zoals de aanwezigheid van grote en

complexe tuigen. Vooral het ‘klassieke’ landbouwerfgoed (bijvoorbeeld ploegen, eggen, boerenkarren)

staat onder toenemende druk. Heel wat private verzamelaars zijn op leeftijd en zullen de volgende

jaren hun collectiewerking stopzetten. Tal van professionele musea kiezen voor een scherper

collectieprofiel en stoten agrarisch erfgoed af. Daarnaast valt ook op dat specifieke soorten agrarisch

erfgoed op een weinig structurele manier worden bewaard bij professionele collectiebeheerders, zoals

bijvoorbeeld recente objecten en werktuigen (gemaakt na circa 1970), het erfgoed van bedrijven uit

de agro-industrie, landbouwbedrijven en restaurants, culinaire literatuur, etc. CAG zal in het kader van

dit traject afstemmen en gegevens uitwisselen met het MIAT. De sector van het industrieel erfgoed

worstelt immers (deels) met gelijkaardige problemen.

CAG bekijkt in dit kader ook de problematiek omtrent het externe born digital erfgoed van landbouw,

voeding en landelijk leven (bij actoren die erfgoed niet als kerntaak hebben, websites, sociale media

platformen …). Samen met de Visiegroep HVL 2025 zal nagedacht worden hoe en door wie dit

‘vluchtige erfgoed’ in kaart kan worden gebracht en bewaard blijven voor de komende generaties.

Acties Timing

CAG start een traject op dat zich buigt over de bewaar- en depotproblematiek van

het agrarisch erfgoed in Vlaanderen en Brussel. Een stuurgroep met

vertegenwoordigers van collectiebeheerders volgt de werkzaamheden op. Op

regelmatige basis wordt de voortgang teruggekoppeld naar het Collectie-overleg.

Resultaat is een uitgebreid masterplan over de bewaar- en depotproblematiek

(SWOT-analyse), waarin aanbevelingen worden geformuleerd naar de sector en

bevoegde overheden, en waarin scenario’s voor de toekomst worden uitgetekend,

ook m.b.t. born digital erfgoed. Ook de wenselijkheid en realiseerbaarheid van een

fysiek depot voor het agrarisch erfgoed (al dan niet gemeenschappelijk, nood- of

transit) komt aan bod, als schakel in een toekomstig depotnetwerk Vlaanderen

(cfr. de regionale depotwerking). Ten slotte wordt ook onderzocht in hoeverre het

wenselijk is dat CAG in de toekomst een actieve(re) rol zal opnemen als

2020-2021


26

collectiebeherende instelling (zoals omschreven in het Cultureel-erfgoeddecreet),

en op welke manier dit best kan gebeuren. Buitenlandse voorbeelden kunnen hier

inspiratie bieden.

Het masterplan met aanbevelingen wordt voorgesteld tijdens een studiedag, die

wordt georganiseerd samen met de sector. Op depotwijzer.be wordt een synthese

van het rapport gepubliceerd.

Najaar 2021

CAG ontwikkelt een visie over de positionering van CAG in het cultureel-

erfgoedlandschap, specifiek ten opzichte van de collectiebeherende instellingen

en de gemeenschappelijk ontwikkelde visie op een ‘Collectie Vlaanderen’ voor het

agrarisch erfgoed (zie OD 2.1). De ervaringen met de werking rond de Collectie

Bulskampveld worden hierin meegenomen. Vanuit die optiek volgt CAG binnen

het Erfgoedlabo Leuven ook de gesprekken over de realisatie van een

gemeenschappelijk erfgoeddepot in Leuven op.

2020-2023

CAG onderzoekt met de Visiegroep HVL 2025 de problematiek van born digital

agrarisch erfgoed.

2019-2023

Indicatoren Timing

CAG richt een stuurgroep op en realiseert een masterplan met aanbevelingen

inzake bewaar- en depotbeleid. Op depotwijzer.be wordt een samenvatting

gepubliceerd.

2020-2023

CAG ontwikkelt een intern en extern gedragen visie over zijn toekomst als

erfgoedorganisatie en specifiek zijn positie in het landschap van de

collectiebeherende instellingen.

2020-2023

OD 2.3 CAG heeft de werking rond zijn vakbibliotheek verder uitgebouwd.

Uitgangssituatie

CAG heeft een eigen vakbibliotheek, die circa 6.000 volumes telt. Het gaat niet alleen om historische

studies, tijdschriften en brochures, maar ook om kookboeken, rapporten, statistieken en

overheidspublicaties. De oudste publicatie dateert van begin negentiende eeuw. De focus van de

collectie ligt uiteraard op de geschiedenis en het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven in

Vlaanderen en België. Maar er zijn ook heel wat publicaties aanwezig over Nederland, Frankrijk, Groot-

Brittannië en Duitsland. Alle werken zijn geregistreerd en ontsloten via LIMO. De collectie kan worden

geconsulteerd na afspraak. Ontlenen is niet mogelijk. De voorbije jaren groeide de bibliotheek sterk

aan door aankopen maar vooral door schenkingen van particulieren en (erfgoed)organisaties.


27

Publicaties die niet passen binnen het themaveld van CAG en dubbels worden aangeboden aan andere

bibliotheken en instellingen. Verder bewaart en beheert CAG ook de documentatie die hoort bij de

Collectie Bulskampveld en dat eigendom is van de Vlaamse overheid.

Bij het begin van de nieuwe beleidsperiode wordt het acquisitieplan (inclusief collectieprofiel)

herbekeken, rekening houdend met de beperkte beschikbare ruimte. Er wordt tevens bekeken hoe er

met behulp van linked (open) data koppelingen kunnen worden gelegd tussen de bibliotheekcollectie

en andere collecties.

Acties Timing

CAG stelt voor zijn vakbibliotheek een nieuw collectieplan op en onderzoekt de

mogelijkheden om de bibliotheekruimte te vergroten.

2019

Er wordt samen met LIBIS (ontwikkelaar LIMO) bekeken of er door middel van

linked open data koppelingen kunnen worden gelegd tussen de

bibliotheekcollectie en andere collecties.

2019

Jaarlijks worden nieuwe aanwinsten geregistreerd en ontsloten via LIMO. 2019-2023

Jaarlijks worden dubbels één keer herbestemd naar erfgoedbibliotheken en

collectiebeheerders in Vlaanderen en Brussel.

2019-2023

Indicatoren Timing

CAG heeft een nieuw acquisitieplan voor zijn vakbibliotheek. 2019

Alle nieuw verworven publicaties worden geregistreerd en ontsloten via LIMO. 2019-2023

OD. 2.4 CAG heeft het borgen van immaterieel erfgoed van ‘Natuur en Universum’ gestimuleerd via

de coördinatie van het Domein 4-overleg en erfgoedzorgtrajecten.

Uitgangssituatie

Sinds 2013 maakt CAG deel uit van het ICE-trekkersnetwerk, samen met tapis plein, ETWIE, (de

opvolger van) LECA, Het Firmament, Resonant en FARO. De trekkers willen vanuit een actieve

samenwerking de ontwikkeling van de immaterieel erfgoedwerking in het brede Vlaamse erfgoedveld

coördineren. CAG is de trekker van het vierde ICE-domein: Natuur en Universum. Het startte vanuit

die hoedanigheid in 2016 met een structureel overlegplatform voor alle professionele erfgoedactoren

die een werking ontplooien rond dit specifieke immaterieel erfgoed: het Domein 4-overleg. Doel van

dat overleg is om de werking en acties af te stemmen en om ervaringen en voorbeeldpraktijken uit te


28

wisselen. Daarnaast heeft CAG de voorbije jaren sterk ingezet op het ontwikkelen van

erfgoedzorgtrajecten en voorbeeldprojecten, onder meer om immaterieel-erfgoedgemeenschappen

te sensibiliseren, te ondersteunen en te begeleiden bij hun erfgoedzorg. Dergelijke initiatieven en

acties werden opgezet vanuit de basiswerking en via specifieke projecten. Meerdere leidden tot een

erkenning op de Inventaris Vlaanderen en zelfs tot een erkenning bij UNESCO. Voorbeelddossiers

waren ‘De Belgische frietkotcultuur’, ‘De Belgische biercultuur’, ‘De cultuur rond het Belgisch

trekpaard’, ‘Het telen van grondwitloof’, ‘Hondenzwemming Sint-Baafs-Vijve’, etc. Meerdere

erfgoedzorgtrajecten lopen nog, zoals rond de Bloesemzegening in Sint-Truiden en de traditionele

weidebevloeiing in Lommel. Bijzondere aandacht ging de voorbije jaren uit naar tradities waarin dieren

een hoofdrol spelen en het aspect dierenwelzijn. In aanloop naar het Lentefestival in 2018 werden

waardevolle ervaringen opgebouwd en contacten gelegd met gemeenschappen van diverse origine

rond culinaire tradities.

De immaterieel erfgoedwerking van CAG voor de volgende beleidsperiode wordt uitgetekend in

overleg met de nieuwe ICE-organisatie en met het Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed. CAG

stemt zijn aanpak ook af op de actualisatie van de inventarisprocedure en het vernieuwde platform

immaterieelerfgoed.be (voorzien in 2018). Vast staat dat CAG het Domein 4-overleg verder

coördineert en de werking ervan intensifieert. Er wordt onder andere bekeken in hoeverre het

wenselijk is om de samenstelling uit te breiden met professionele niet-erfgoedactoren, zoals

bijvoorbeeld Steunpunt Levend Erfgoed, regionale landschappen en federaties van etnisch-culturele

minderheden (bijvoorbeeld het Internationaal Comité). Ook wordt nagegaan op welke manieren

praktijknetwerken van gelijksoortige immaterieel-erfgoedgemeenschappen kunnen worden

gestimuleerd (bijvoorbeeld rond paarden- en veemarkten). CAG zal meerdere

erfgoedzorgtrajecten/voorbeeldprojecten opzetten met aandacht voor evenwicht tussen de drie

subdomeinen ‘mens en voeding’, ‘mens en dier’ en ‘mens en landschap’. Naast de blijvende aandacht

voor het aspect dierenwelzijn, wil CAG in de volgende beleidsperiode meer inzetten op etnisch divers

culinair erfgoed en ecologische duurzaamheid. In de volgende beleidsperiode wordt ten slotte ook

specifieke aandacht geschonken aan tradities en kennis gerelateerd aan de koepelprojecten ‘Koffie’ en

‘Moestuin’. Uiteraard blijft CAG zich open en flexibel opstellen tegenover ad hoc vragen naar

ondersteuning.

In al deze acties staat participatie centraal: het zijn de immaterieel-erfgoedgemeenschappen zelf die

de hoofdrol spelen bij het borgen van hun immaterieel erfgoed (cfr. art. 15 UNESCO- Conventie 2003

en de ‘Ethische principes voor het borgen van ICE’, 2015). Bijzondere aandacht gaat ook uit naar het

zelfredzaam maken van de erfgoedgemeenschappen. Verder wordt er ook gekeken naar de diversiteit

en duurzaamheid bakens (cfr. ethische principe nr 11 en hoofdstuk 6 van de Operationele Richtlijnen

van de 2003-Conventie, 2016). In navolging van de ‘Strategische Visienota Cultureel Erfgoed’ van

minister Sven Gatz hecht CAG ten slotte aan een geïntegreerde erfgoedbenadering waarbij de zorg

voor immaterieel en materieel erfgoed niet worden losgekoppeld van elkaar, maar verbonden.


29

Acties Timing

CAG organiseert, coördineert en evalueert een mogelijke verruiming van het

Domein 4-overleg.

2019-2023

CAG ontwikkelt een stappenplan voor erfgoedzorgtrajecten rond immaterieel

erfgoed en biedt deze tool aan op Het Virtuele Land.

2019

CAG begeleidt en ontwikkelt erfgoedzorgtrajecten binnen het subdomein ‘mens

en voeding’. Bijzondere aandacht gaat uit naar culturele diversiteit (bv. het

Noroez-festival), naar internationaal erkende culinaire tradities (bv. Belgische

biercultuur, in het kader van het internationale netwerk rond culinaire tradities

erkend door UNESCO, i.s.m. IEHCA, Université de Tours), naar streekproducten

(bv. hop) en naar de band tussen landbouw, toerisme en erfgoed.

2019-2023


en dier’. Specifieke aandacht is er voor het aspect dierenwelzijn (en meer

algemeen controversieel erfgoed) in diverse tradities en bij dieren in musea en

levend erfgoed-sites. Ook het vertalen van relevante (landbouw)technieken uit het

verleden naar nieuwe bestemmingen en functionaliteiten en het documenteren

ervan (bv. de trekpaarden) komt aan bod. Daarbij wordt o.a. bekeken hoe

immaterieel erfgoed kan bijdragen aan meer duurzame voedselstrategieën in het

zuiden. Samen met Non Profit Belgium en Trekpaardvereniging Den Brabander

wordt nagegaan welke landbouwtechnieken van Belgische trekpaarden

geïntroduceerd kunnen worden in Malawi. De boeren krijgen een opleiding van

een Belgische kenner en kunnen vervolgens zelf de technieken toepassen en

verspreiden, weliswaar met ossen.

2019-2023


en landschap’. Duurzaamheid en de wisselwerking tussen immaterieel en

onroerend erfgoed staan centraal (bv. de traditionele weidebevloeiing in Lommel).

2019-2023

CAG sensibiliseert en inspireert rond het borgen van immaterieel erfgoed, tradities

en vakmanschap in het kader van koepelproject ‘Koffie’. Aandacht gaat uit naar

tradities waar het verbindend vermogen van koffie centraal staat. Komen onder

meer in aanmerking: koffietafels bij rouwverwerking, koffiedames en

koffiepauzes. Intergenerationele en interculturele aspecten worden uitgediept.

2019-2020

CAG sensibiliseert en inspireert rond het borgen van immaterieel erfgoed, tradities

en vakmanschap in het kader van koepelproject ‘Moestuin’. Duurzame moestuin-

gerelateerde tradities staan centraal. Focus kan liggen op kennis en technieken van

groenten, kruiden en planten kweken, het verwerken van eigen geteeld voedsel

(inmaken), maar ook het sociale aspect (samentuinen, intergenerationele

contacten) en het economische aspect (van pompoenen op straat verkopen, tot

2021-2022


30

uitwisselen van zaden en oogst met de buren) kunnen aan bod komen, net zoals

wedstrijden (bv. grootste pompoen), weerspreuken en weerkalenders.

Indicatoren Timing

CAG organiseert jaarlijks minstens één keer een Domein 4-overleg. 2019-2023

CAG ontwikkelt een stappenplan voor erfgoedzorgtrajecten. 2019

CAG ontwikkelt minstens 2 erfgoedzorgtrajecten ‘mens en voeding, 2

erfgoedzorgtrajecten ‘mens en dier’ en minstens 2 erfgoedzorgtrajecten ‘mens en

landschap’.

2019-2023

CAG ontwikkelt minstens één erfgoedzorgtraject ‘Koffie’. 2019-2020

CAG ontwikkelt minstens één erfgoedzorgtraject ‘Moestuin’. 2021-2022

OD 2.5 Een duurzame omgang met gedigitaliseerd en born digital agrarisch erfgoed is gerealiseerd.

Uitgangssituatie

De website www.hetvirtueleland.be vormt een belangrijk onderdeel in de basiswerking van CAG. Het

is zowel de organisatiewebsite als de erfgoedbank van landbouw, voeding en landelijk leven in België

(vanaf ongeveer 1750). De erfgoedbank bewaart, valoriseert en ontsluit het agrarisch erfgoed digitaal

voor het publiek en brengt de bewaarders van het erfgoed in kaart. Ze vormt de neerslag van de

uitgebreide CAG-databank waarin de verzamelde gegevens uit de basis- en projectenwerking van CAG,

en indien relevant ook van externe partners, op een duurzame manier worden geregistreerd en

bewaard.

De CAG-databank is uitgebouwd met CollectiveAccess (versie 1.4), een open source software voor het

beheren en ontsluiten van digitale collecties. De ontsluiting van de publieke gegevens uit de databank

gebeurt via Omeka, een open source webpublicatie software en de basis van de website Het Virtuele

Land. Het beheer van het volledige systeem wordt gewaarborgd door de serviceprovider LIBIS.

Om de duurzaamheid en uitwisselbaarheid met andere databanken blijvend te garanderen,

beantwoordt de databank van CAG met zoveel mogelijk elementen aan de cultureel-

erfgoedstandaardentoolbox (CEST) en in bijzonder het COMETA-model. Het systeem wordt regelmatig

getoetst op basis van deze standaarden en indien nodig geüpdatet. Waar relevant is er aandacht voor

interconnectiviteit, met de integratie van tools op Het Virtuele Land (zoekbox ODIS) of de

doorverwijzing van en naar andere publiek toegankelijke databanken zoals de regionale/provinciale

beeldbanken, Archiefbank Vlaanderen en Europeana. De digitaliseringsacties van CAG zijn geïnspireerd

door de ‘Visienota Vlaams cultuurbeleid in het digitale tijdperk’ van minister Sven Gatz.

http://www.hetvirtueleland.be/


31

Al het digitaal materiaal (beelden, films, interviews,…), zowel gedigitaliseerd als born digital, wordt

veilig en gestructureerd bewaard in de netwerkinfrastructuur van de KU Leuven (dagelijkse back-up).

Naast het volledige beeldarchief betreft dit tevens de mappenstructuur (digitaal archief) van de

organisatie. Het geheel wordt bijkomend elk half jaar lokaal geback-upt op twee externe harde

schijven. Alle digitale materiaal en bijhorende metadata die zijn ontsloten in de CAG-databank en

Omeka zijn opgeslagen in het duurzame e-depot Teneo, een opslagsysteem voorzien door LIBIS, de

serviceprovider van CAG. Er is minstens een keer per jaar een overleg met LIBIS om het goede beheer

ervan te waarborgen.

Tijdens de volgende beleidsperiode wordt de structuur van de CAG-databank verder uitgebouwd.

Nieuwe, op maat gemaakte onderdelen voor het verzamelen, registreren, documenteren en, indien

van toepassing, ontsluiten van onder meer audiovisueel erfgoed worden ontwikkeld. De technische

mogelijkheden voor uitwisseling en interconnectiviteit worden uitgebreid. In dit kader zal in 2018

worden overgeschakeld naar de nieuwste CollectiveAccess versie 1.7. In 2019 wordt bovendien Omeka

S geïmplementeerd, dat nieuwe mogelijkheden biedt waaronder het linken, open delen, publiceren en

vindbaar maken van thematische erfgoedcontent op het web. Omeka S zet volledig in op semantische

web technologieën en linked open data, met de mogelijkheid om eigen data te connecteren aan

andere online resources.

Acties Timing

In het kader van nieuwe digitaliseringacties wordt in samenwerking met diverse

partners telkens een stappenplan uitgewerkt voor het verzamelen, digitaliseren,

beschrijven, ontsluiten en (indien van toepassing) uitwisselen van het materiaal

met andere databanksystemen. Bij deze processen wordt er rekening gehouden

met de mogelijkheden van moderne technieken voor digitalisering en ontsluiting

van het materiaal. Het gaat onder meer om de volgende initiatieven:

Internationaal project Landbouwfilms ‘Cinema Rural’

Registratie, documentatie en digitalisering selectie kookboeken

Koepelprojecten ‘Koffie’ en ‘Moestuin’

2018-2020

2022-2023

2019-2023

Er wordt een nieuw, op maat gemaakt onderdeel uitgebouwd in CollectiveAccess

voor het verzamelen, registreren, uitwisselen van de metadata en ontsluiten van

audiovisueel materiaal in het kader van het internationale project Landbouwfilms.

2018-2020

Er wordt een nieuw, op maat gemaakt onderdeel uitgebouwd in CollectiveAccess

voor het verzamelen en registreren van mondelinge bronnen, gecreëerd door

CAG-medewerkers in het kader van projecten- en basiswerking.

2019

De technische mogelijkheden voor uitwisseling van metadata en

interconnectiviteit worden uitgebreid, door het updaten naar CollectiveAccess 1.7

en Omeka S, het gebruik van Persistente Identifiërs (URI’s) en realtime updates

uitgewisselde gegevens in andere databanken (bv. Archiefbank Vlaanderen) en

publieke platformen zoals Wikimedia door middel van API’s.

2019-2020


32

CAG besteedt blijvende aandacht aan digitale verduurzaming van gedigitaliseerd

en born digital agrarisch erfgoed door de CAG-databank en Het Virtuele Land te

vernieuwen, uit te breiden en up-to-date te houden, rekening houdend met de

internationale standaarden voor registratie en uitwisseling.

2019-2023

Er is minstens een keer per jaar overleg met serviceprovider LIBIS om het goede

beheer van het e-depot Teneo en de performantie van de infrastructuur te

bewaken.

2019-2023

Er is systematische bewaking van de netwerkinfrastructuur door de IT-

verantwoordelijke van CAG en de ICTS-dienst van de KU Leuven.

2019-2023

Indicatoren Timing

CAG vernieuwt de CAG-databank en Het Virtuele Land, breidt deze uit en houdt

deze up-to-date.

2019-2023

Er is een jaarlijks overleg met serviceprovider LIBIS. 2019-2023

CAG realiseert jaarlijks minstens 2 verbeteracties i.v.m. duurzaam borgen. 2019-2023


33

SD 3. CAG heeft via onderzoek nieuwe kennis en expertise

verworven en uitgewisseld met de erfgoedgemeenschap

Erfgoedonderzoek is één van de drie centrale pijlers in de werking van CAG (zie ook KIOSK onder

Missie). Het vormt de basis om als kenniscentrum een goede en brede dienstverlening te ontplooien

voor de erfgoedgemeenschap, maar ook om de verschillende betekenissen van het erfgoed van

landbouw, voeding en landelijk leven beter te begrijpen. In elk onderzoeksinitiatief wordt het

erfgoed(verhaal) zoveel mogelijk verbonden met de actualiteit en toekomst, is er ruimte voor kritische

reflectie en oog voor interdisciplinariteit en kruisbestuiving. CAG ontsluit en deelt de resultaten van de

eigen onderzoeksactiviteiten en die van anderen op maat van de erfgoedgemeenschap, in binnen- en

buitenland, en voor de hele samenleving. Dat gebeurt onder meer via de publicatie van (digitale)

onderzoeksrapporten, boeken en artikels, waar in vele gevallen ook externe partners aan meewerken,

of via het geven van lezingen in binnen- en buitenland aan diverse publieken.

Het onderzoek binnen CAG richt zich ook in de volgende beleidsperiode duidelijk op het ondersteunen

van de dienstverlenende rol voor de erfgoedgemeenschap, de opbouw van expertise en (nieuwe)

erfgoedcompetenties. Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek heeft een plaats binnen

zusterorganisatie ICAG, KU Leuven. De band van CAG met de Leuvense universiteit en de contacten

met de (internationale) academische gemeenschap, zorgen voor een inhoudelijke versterking van de

werking. Het resultaat is een vlotte doorstroming van wetenschappelijke kennis ontwikkeld aan

universiteiten en onderzoeksinstellingen naar het cultureel-erfgoedveld, en omgekeerd.

OD 3.1. Erfgoedonderzoek heeft bijgedragen tot de uitbouw van de eigen expertise.

Uitgangssituatie

Als kenniscentrum schenkt CAG veel aandacht aan inhoudelijke verdieping. Staf- en

projectmedewerkers hebben voldoende tijd om in het kader van hun werkveld, specifieke acties of

projecten vernieuwend erfgoedonderzoek op te zetten. Zij hebben daarbij oog voor nieuwe inzichten

uit nationale en internationale literatuur, voor kennis en expertise die aanwezig is bij collega’s en in de

erfgoedgemeenschap in binnen- en buitenland. Dankzij het realiseren van concrete onderzoeksacties

in het verleden, hebben medewerkers van CAG hun inhoudelijke expertise op meerdere terreinen en

over meerdere thema’s weten te verruimen. De waarde van het ‘human capital’ kan dan ook niet

worden onderschat. De erfgoedgemeenschap (h)erkent dat ook: de vele vragen naar ondersteuning

en medewerking aan externe onderzoeks- en publieksprojecten bewijzen dat. Ook intern wordt

ingezet op kennisdeling, onder meer via de teamvergaderingen waar telkens een collega zijn/haar

onderzoek of project voorstelt, en via interne collega-overlegmomenten.

CAG wil de volgende jaren blijvend inzetten op kennisopbouw en expertise-deling en tegelijkertijd

enkele nieuwe pistes verkennen, met als opzet het realiseren van een dienstverlening op maat van de

erfgoedgemeenschap en de specifieke noden van het agrarisch erfgoed. Thematisch is het


34

erfgoedonderzoek vooral gericht op het inhoudelijk onderbouwen en versterken van de acties m.b.t.

de functies ‘Herkennen en verzamelen’ en ‘Presenteren en delen’, en in functie van tijdelijke projecten

en trajecten. Thema’s die aan bod komen zijn onder meer de geschiedenis en het erfgoed van de

landbouwmechanisatie, de trekpaardencultuur, drankcultuur, kookboeken en etnisch diverse

eetgewoonten (zie bijvoorbeeld OD 1.1, 1.2 en 1.3). Methodologisch is er specifieke aandacht voor

onder meer (participatief) documenteren en waarderen van materieel en immaterieel erfgoed,

mondelinge geschiedenis, participatiestrategieën, digitale cultuur en communicatie en de bijdrage van

agrarisch erfgoed aan het realiseren van de duurzaamheidsdoelstellingen.

Bijzondere aandacht in de volgende beleidsperiode gaat uit naar erfgoedonderzoek ter ondersteuning

van de koepelprojecten ‘Koffie’ en ‘Moestuin’. CAG opteert daarbij voor een interdisciplinaire aanpak

door onderzoekers en erfgoedzorgers met diverse expertise en wetenschappelijke achtergrond samen

te brengen. Participatie en co-creatie zijn een ander aandachtpunt. Tijdens beide projecten verloopt

verzameling, prospectie en interpretatie van bronnen, verhalen en erfgoed in samenwerking met

lokale en regionale verenigingen en vrijwilligers zoals heemkundigen en tuinders. Tijdens het

koepelproject ‘Koffie’ wordt het experimentele traject ‘Koffieverkenners’ gelanceerd. CAG verzamelt

via een oproep een tiental vrijwilligers die op een lokaal en regionaal niveau in Vlaanderen en Brussel

koffieverhalen en erfgoed (materieel en immaterieel) verzamelen, in functie van onderzoek en

publieksvalorisatie. CAG zorgt voor de nodige opleiding en omkadering.

Om de eigen expertise verder te ontwikkelen, nemen medewerkers van CAG deel aan relevante

studiedagen, colloquia en congressen, onder meer georganiseerd door onderzoeksgroepen van

universiteiten, steunpunten zoals Faro, andere kenniscentra en erfgoedorganisaties. Belangrijke fora

om erfgoedonderzoek voor te stellen en netwerken in het buitenland zijn onder meer het driejaarlijkse

congres van AIMA (International Association of Agricultural Museums), het tweejaarlijkse congres van

EURHO (European Rural History Organisation), de congressen van IEHCA (European Institute for the

History and Culture of Food, Université de Tours) en het netwerk ‘European Rural History Film

Database Association’.

CAG blijft ten slotte op een flexibele manier inspelen op vragen vanuit de erfgoedgemeenschap om

nieuw onderzoek op te starten, bijvoorbeeld om publieksactiviteiten zoals tentoonstellingen te

ondersteunen, of om een publicatie te realiseren. Er wordt steeds op een transparante manier

bekeken of deze specifieke vorm van dienstverlening al dan niet past binnen de basiswerking. Wanneer

dat niet het geval is, wordt een marktconforme vergoeding afgesproken.

Acties Timing

CAG-medewerkers krijgen en reserveren voldoende tijd om hun acties via

onderzoek en kennisopbouw inhoudelijk te stofferen en te onderbouwen.

2019-2023

Tijdens de maandelijkse teamvergaderingen wordt ruimte voorzien voor interne

kennisdeling. Dit gebeurt doorgaans via een presentatie van een CAG-medewerker

over zijn/haar initiatief of project.

2019-2023


35

In het kader van het koepelproject ‘Koffie’ wordt historisch onderzoek en

erfgoedonderzoek verricht. Om de publicatie, de tentoonstelling en de

publieksactiviteiten inhoudelijk te onderbouwen en begeleiden, wordt een

wetenschappelijke stuurgroep opgericht. Die bestaat uit auteurs, experten en

erfgoedzorgers met een diverse achtergrond. Partners zijn onder meer Plantentuin

Meise, Onderzoeksgroep FOST (Vrije Universiteit Brussel), KU Leuven en

Heemkunde Vlaanderen. De onderzoeksacties hebben aandacht voor een

geïntegreerde erfgoedbenadering (materieel-immaterieel en roerend-onroerend

erfgoed), en onder meer voor de volgende thema’s: variëteiten en veredeling van

koffieplanten, wereldwijde teelt en verwerking in Vlaanderen en België

(koffiebranderijen, fair trade), consumptietrends, koffieserviezen, de evolutie van

reclame, betekenissen van koffie en (etnisch) diverse koffietradities, etc. Via het

experimentele traject ‘Koffieverkenners’ worden op een participatieve manier

vrijwilligers ingeschakeld in de onderzoeksfase.

2019-2020

In het kader van het koepelproject ‘Moestuin’ wordt historisch onderzoek en

erfgoedonderzoek verricht. Een wetenschappelijke stuurgroep wordt opgericht om

de publicatie, expo’s en andere publieksactiviteiten te begeleiden. Partners zijn

onder meer ILVO (Intituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek), KU Leuven,

Proefstation voor de Groenteteelt, ’t Grom en Heemkunde Vlaanderen. De

onderzoeksacties hebben aandacht voor een geïntegreerde erfgoedbenadering

(materieel-immaterieel en roerend-onroerend erfgoed), en onder meer voor de

volgende thema’s: evolutie moestuinkennis en tradities, soorten moestuinen

(boerderij, stad, kasteeldomein), teeltadviezen, etc. Binnen het thema ‘Moestuin’

wordt nadrukkelijk vanuit een participatieve benadering aan tuinders gevraagd om

actief mee te werken en stielkennis te helpen verzamelen en optekenen (op basis

van de ervaringen opgedaan in het experimentele traject ‘Koffieverkenners’) Door

het borgen van stielkennis kan CAG bijdragen aan het creëren van een synergie

tussen erfgoed, vakmanschap en wetenschap. Deze ‘tacit knowledge’ biedt een

impuls aan het erfgoedonderzoek en kan tegelijkertijd inspiratie aanreiken voor het

duurzaam oplossen van uitdagingen waarmee de hedendaagse tuinbouwsector

wordt geconfronteerd. De erfgoedzorg die CAG in het kader van dit koepelproject

ontplooit heeft niet alleen oog voor het duurzaam borgen van het materiële en

immateriële tuinderserfgoed. Specifieke aandacht gaat ook uit naar gebruiken en

objecten die het duurzaam beheer en efficiënt gebruik van natuurlijke hulpbronnen

bevorderen.

2021-2022

Elke medewerker van CAG neemt jaarlijks deel aan minstens twee lezingen,

studiedagen, colloquia of congressen. Indien zinvol wordt hiervan verslag

uitgebracht in de nieuwsbrief of via andere kanalen.

2019-2023

-


36

Indicatoren Timing

Minstens 6 keer per jaar stelt een CAG-medewerker zijn/haar onderzoek of project

voor tijdens de teamvergadering.

2019-2023

De wetenschappelijke stuurgroep ‘Koffie’ komt minstens twee keer per jaar

samen. Telkens wordt een verslag gemaakt.

2019-2020

De wetenschappelijke stuurgroep ‘Moestuin’ komt minstens twee keer per jaar

samen. Telkens wordt een verslag gemaakt.

2021-2023

Elke medewerker van CAG neemt jaarlijks aan minstens twee lezingen,

studiedagen, colloquia of congressen deel.

2019-2023

CAG neemt minstens één keer per jaar deel aan een buitenlands

onderzoeksinitiatief of congres.

2019-2023

OD 3.2 CAG heeft onderzoeksresultaten en expertise gedeeld met de eigen erfgoedgemeenschap en

het brede publiek, en heeft zo ook onderzoek door anderen gestimuleerd en gefaciliteerd.

Uitgangssituatie

CAG verwerkt en ontsluit de resultaten van de eigen en externe onderzoeksinitiatieven op

verschillende manieren en heeft daarbij verscheidene doelgroepen voor ogen. Eindproducten zijn

onder meer lezingen op studiedagen en congressen, rapporten, artikels in regionale, nationale en

internationale tijdschriften, verhalen op Het Virtuele Land en publicaties in boekvorm en online.

Verder biedt CAG op zijn website diverse hulpmiddelen en onderzoeksbronnen aan. Het gaat onder

meer om de bibliografie, het landbouwpersrepertorium en de handleiding mondelinge geschiedenis.

Ook een selectie van het in CollectiveAccess gedigitaliseerde en beschreven erfgoed is toegankelijk op

Het Virtuele Land en biedt op die manier een basis voor onderzoek voor academici, erfgoedwerkers,

heemkundigen, studenten, leerlingen, etc. Uiteraard biedt deze informatie, hoe uitgebreid ook, niet

een antwoord op alle vragen. Daarom investeert CAG ook doelbewust in eerstelijnszorg: jaarlijks

ontvangt CAG via het algemene contactadres en rechtstreeks via de medewerkers enkele honderden

vragen om informatie, beeldaanvragen via de beeldbank, hulp en ondersteuning. CAG engageert zich

om binnen een termijn van 5 werkdagen een antwoord te geven, of door te verwijzen naar externe

experten.

Medewerkers van CAG werken actief mee aan erfgoedonderzoek van anderen, in het kader van

publicaties, tentoonstellingen en andere publieksprojecten. Voorbeelden uit de voorbije jaren zijn de

publicatie en expo ‘Antwerpen à la carte’ (2016, Museum aan de Stroom, Antwerpen), de publicatie,

expo en publieksprojecten ‘Recht van ’t veld’ (2016-2017, Stadsarchief Ieper, CO7, Inagro e.a.), de

publicatie en expo ‘Zoet, zout en zand’ (2017, Kusterfgoed) en de publicatie en expo ‘Met vlag en gilde.

Banistiek van de landelijke beweging in het Waasland’ (2016, Landelijke Gilden, Gewest Sint-Niklaas).


37

Ook in historische, heemkundige en erfgoedtijdschriften worden de onderzoeksresultaten frequent

gepubliceerd. Met deze vragen tot medewerking en ondersteuning, die niet altijd vooraf kunnen

worden ingeschat, wordt op een flexibele manier omgegaan. Zeker de kleinere erfgoedspelers en

organisaties die erfgoed niet als kerntaak hebben, kunnen via deze dienstverlening worden geholpen

en ondersteund. Zij beschikken immers niet altijd over de nodige kennis of mankracht.

Dankzij de band met ICAG (KU Leuven) werkt CAG op regelmatige basis samen met universiteiten,

hogescholen en onderzoekscentra uit binnen- en buitenland. CAG reikt suggesties aan voor

meesterproeven en zorgt eventueel mee voor begeleiding. CAG biedt zich ook aan als stageplaats voor

diverse opleidingen (bijvoorbeeld Master in de Geschiedenis, Master in de Culturele Studies).

Acties Timing

CAG ontwikkelt verscheidene nieuwe hulpmiddelen om onderzoek door anderen

te faciliteren en te stimuleren. Het gaat onder meer om de databank

landbouwfilms in België (geproduceerd voor 1980) en het Repertorium van

kookboeken uitgegeven in België (tussen circa 1750 en 1975).

2019-2023

CAG biedt zich jaarlijks aan als stageplaats voor studenten uit diverse opleidingen

en instellingen.

2019-2023

CAG realiseert in het kader van het koepelproject ‘Koffie’ een wetenschappelijk

onderbouwde publicatie die een breed publiek kan aanspreken. Dit gebeurt in

samenwerking met meerdere partners en externe experts. Een commerciële

uitgeverij wordt benaderd om het boek uit te geven.

2019-2023

CAG realiseert in het kader van het koepelproject ‘Moestuin’ een

wetenschappelijk onderbouwde publicatie die een breed publiek kan aanspreken.

Dit gebeurt in samenwerking met meerdere partners en externe experts. Een

commerciële uitgeverij wordt benaderd om het boek uit te geven.

2021-2022

CAG investeert voldoende tijd en energie in het verzorgen van een professionele

eerstelijnszorg en loketfunctie. In de volgende beleidsperiode wordt een

aangepast intern registratiesysteem geïmplementeerd, om het karakter van deze

dienstverlening beter te evalueren. Packed verleent hierbij advies. Ook wordt

halfweg de volgende beleidsperiode een gebruikersbevraging opgezet.

2019-2023

Medewerkers van CAG nemen actief deel (onder meer via het geven van een

lezing, een posterpresentatie) aan onderzoeksgerichte studiedagen en congressen

in binnen- en buitenland. Jaarlijks gaat het in totaal om minstens 5 presentaties.

2019-2023

2019-2023

Jaarlijks schrijven medewerkers van CAG minstens 5 artikels die in een tijdschrift,

boek of via een digitaal kanaal worden gepubliceerd.

2019-2023


38

In de nieuwsbrief en op Het Virtuele Land wordt verslag uitgebracht van relevante

binnen- en buitenlandse onderzoeksinitiatieven, studiedagen en congressen.

2019-2023

Indicatoren Timing

CAG ontwikkelt een databank over/met landbouwfilms en een Repertorium met

kookboeken als basis voor onderzoek voor anderen.

2019-2023

CAG realiseert een publicatie over de geschiedenis en het erfgoed van koffie. 2020

CAG verzorgt een publicatie over de geschiedenis en het erfgoed van moestuinen. 2022

Van elk inventarisatie-, registratie- en waarderingsproject wordt een digitaal

rapport gepubliceerd.

2019-2023

Het CAG-team realiseert jaarlijks minstens 5 presentaties, waarin de eigen

onderzoeksresultaten worden voorgesteld, en minstens 5 publicaties.

2019-2023


39

SD 4. CAG heeft zich via overleg, samenwerking en netwerking

verder ontwikkeld tot knooppunt van/voor de

erfgoedgemeenschap

CAG is sterk vernetwerkt, zowel binnen het cultureel-erfgoedveld als in andere beleidsdomeinen. Het

centrum ontpopte zich het voorbije decennium tot hét knooppunt van de omvangrijke en diverse

erfgoedgemeenschap landbouw, voeding en landelijk leven. De samenwerking en netwerking verloopt

op verschillende manieren, onder meer via structureel overleg, door het opnemen van bestuurs- en

adviesfuncties door CAG-medewerkers en via de talrijke projecten en (structurele)

samenwerkingsverbanden. Voor meer details zie ook de tekst in KIOSK. Tot het netwerk van CAG

behoren lokale, regionale, landelijke en internationale partners. CAG wil in de volgende beleidsperiode

zijn contacten en netwerken nog verder uitbouwen en partners sterker met elkaar verbinden. Dit

gebeurt via nieuwe, gerichte initiatieven en structurele overleg- en ontmoetingsfora.

Ten eerste zorgt CAG ervoor dat het zijn eigen werking ten gronde afstemt met de

erfgoedgemeenschap en op die manier de onderlinge betrokkenheid vergroot. Ten tweede stimuleert

CAG ontmoeting, participatie en expertise-uitwisseling binnen de eigen erfgoedgemeenschap. Het

heeft daarbij voldoende aandacht voor personen en organisaties die erfgoedzorg niet als kerntaak

hebben. Belangrijke aandachtspunten zijn de opstart en verdere ontwikkeling van het Collectie-overleg

en het Domein 4-overleg, twee overlegfora voor professionele erfgoedzorgers.

OD 4.1 CAG heeft zijn eigen werking afgestemd met de erfgoedgemeenschap.

Uitgangssituatie

De eigen werking afstemmen met de erfgoedgemeenschap is van cruciaal belang voor elke

erfgoedspeler en zeker voor een dienstverlenende organisatie. CAG doet dat structureel, op

regelmatige basis en op verschillende manieren. In de eerste plaats verloopt afstemming via de

bestuursorganen, die de diversiteit van de eigen erfgoedgemeenschap weerspiegelen en meerdere

competenties bundelen. In de Raad van Bestuur en Algemene Vergadering, die eind 2017 een sterke

verruiming kenden, zetelen vertegenwoordigers van verschillende organisaties, niet alleen uit de

klassieke erfgoedsector maar onder meer ook uit de wetenschappelijke wereld, de landbouw- en

plattelandssector, sociaal-cultureel werk, gastronomie en levend erfgoed. De Adviesraad, die nog

diverser is samengesteld, komt minstens één keer per jaar samen en heeft een dubbele functie. Hij

inspireert en evalueert de werking van CAG en de ontwikkelde dienstverlening. Maar hij fungeert ook

als een ontmoetingsplatform voor organisaties en personen die een actieve rol opnemen in onze

erfgoedgemeenschap. De samenstelling van bovenvermelde organen wordt weergegeven in bijlage 1

/ en tevens in de vragenlijst Zakelijke werking – goed bestuur.


40

Verder zijn er de zogeheten klankbordgroepen die de vijf onderscheiden werkvelden van CAG

ondersteunen en inspireren, namelijk ‘Roerend erfgoed’, ‘Immaterieel erfgoed en mondelinge

geschiedenis’, ‘Het Virtuele Land en digitalisering’, ‘Voeding’ en ‘Educatie’. De samenstelling ervan

wordt weergegeven in bijlage 1. Tijdens de overlegmomenten worden ervaringen uitgewisseld en

ideeën aangereikt voor (gemeenschappelijke) acties en initiatieven. In 2018 gaan de klankbordgroepen

op in twee grotere overlegfora: het Collectie-overleg en het Domein 4-overleg. Voor het nieuwe

Collectie-overleg nodigt CAG alle professionele collectiebeheerders uit zijn erfgoedgemeenschap uit.

Deze beslissing vloeit voort uit een bevraging binnen de klankbordgroepen. De hervorming wil

voorkomen dat er te veel overlap ontstaat tussen de verschillende overleggroepen, want dat resulteert

in een te hoge belasting van de partners. Daarenboven wordt zo de focus nog meer verlegd naar het

profileren van CAG als knooppunt en dienstverlenende organisatie voor de hele erfgoedgemeenschap.

Het tweede overlegorgaan is het reeds actieve Domein 4-overleg, waar professionele erfgoedzorgers

die zich inzetten voor het immaterieel erfgoed van het domein Natuur en Universum elkaar

ontmoeten. Om de vernieuwing en verdere ontwikkeling van Het Virtuele Land en het gebruik van

nieuwe technologieën (linked open data, crowdsourcing, ect.) in de toekomst verder te begeleiden,

wordt een Visiegroep HVL 2025 opgestart. In functie van de werking rond de Collectie Bulskampveld

start CAG in 2018 ook met een stuurgroep, die onder meer bestaat uit relevante collectiebeheerders

zoals het MOT, Karrenmuseum Essen, Openluchtmuseum Bokrijk, de Botermolen Keerbergen. Zie ook

het organogram in bijlage 2.

CAG participeert bovendien aan meerdere structurele overlegfora en netwerken, waarin

(erfgoed)organisaties elkaar regelmatig ontmoeten, gemeenschappelijke acties voorbereiden en hun

werking op elkaar afstemmen. Het centrum blijft hiervoor voldoende tijd vrijmaken. Zo is CAG onder

meer lid van het LEOV-overleg (Landelijke Expertisecentra en Organisaties Volkscultuur), dat in de

volgende beleidsperiode zal transformeren in een netwerk van dienstverlenende organisaties, van het

Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed (de opvolger van het ICE-trekkersnetwerk), het

Netwerk Bedrijfserfgoed, het Erfgoedlabo Leuven, de Deelraad Erfgoed van de stad Leuven, etc.

Daarnaast zijn er ook de talrijke formele en meer informele stuurgroepen die actief zijn om projecten

en samenwerkingsverbanden, onder meer geïnitieerd door CAG, in goede banen te leiden.

In de nieuwe beleidsperiode zal CAG tot slot meer aandacht besteden aan een apart, jaarlijks overleg

met enkele belangrijke stakeholders.

Acties Timing

CAG maakt bij het begin van de nieuwe beleidsperiode verdere, meer concrete

afspraken met andere landelijke organisaties die een dienstverlenende rol zullen

opnemen, om concrete en gepaste ondersteuning te kunnen aanbieden voor de

verschillende erfgoedgemeenschappen. Verdere afspraken zijn zeker nodig m.b.t.

de thema’s ‘industrieel erfgoed’, ‘ambachten’, ‘erfgoed van alledag’ en

‘onderwijscollecties’.

2019

CAG organiseert jaarlijks minstens 2 keer een Collectie-overleg. 2019-2023

CAG organiseert jaarlijks minstens 2 keer een Domein 4-overleg. 2019-2023


41

CAG heeft met een aantal actoren een structureel ingebed jaarlijks overleg: onder

meer met de drie stichtende leden (Boerenbond, Cera, KU Leuven), FARO, de

nieuwe ICE-Organisatie, het Agentschap Onroerend Erfgoed en Departement

Leefmilieu, Natuur en Energie - dienst Dierenwelzijn.

2019-2023

CAG neemt actief deel aan het Domeinnetwerk Immaterieel Cultureel Erfgoed en

stemt zijn ICE-werking af met de leden.

2019-2023

CAG neemt actief deel aan meerdere thematische netwerken, het gaat onder meer

om:

Het Netwerk Bedrijfserfgoed (MIAT/ETWIE).

Het lerend netwerk rond immaterieel cultureel erfgoed en musea (nieuwe

ICE-organisatie): een piloottraject rond het opnemen van immaterieel

erfgoed in collectieplannen van collectiebeherende instellingen.

Het lerend netwerk rond participatief documenteren van immaterieel

cultureel erfgoed (nieuwe ICE-organisatie).

2019-2023

2019-2023

2019-2023

CAG engageert zich in het nieuwe Erfgoedlabo Leuven. Medewerkers van CAG zijn

lid van de verschillende werkgroepen of werven:

Erfgoeddepot

Digitaal atelier

Presenteren, programmeren en participeren

Kennisopbouw en expertisedeling

2019-2023

Op het einde van de beleidsperiode polst CAG via de nieuwsbrief naar de

tevredenheid over de werking en dienstverlening van CAG bij de

erfgoedgemeenschap en naar de verwachtingen voor de toekomst.

2021-2022

Indicatoren Timing

CAG maakt duidelijke afspraken met andere landelijke organisaties en

collectiebeherende instellingen die een dienstverlenende rol opnemen over

samenwerking en afstemming van de dienstverlening

2019-2023

CAG overlegt jaarlijks met de belangrijke stakeholders over de samenwerking.

Telkens wordt een verslag opgemaakt.

2019-2023

CAG neemt een bevraging en tevredenheidsenquête af bij de erfgoedgemeenschap

in 2021-2022. Er wordt een respons van minstens 15% verwacht.

2021-2022


42

OD 4.2 CAG heeft zich verder ontwikkeld als knooppunt binnen het agrarisch erfgoedveld en heeft

samenwerking gerealiseerd met personen en organisaties die erfgoed niet als kerntaak hebben.

Uitgangssituatie

CAG heeft er steeds voor gezorgd om zijn erfgoedgemeenschap op verschillende momenten en in

verschillende contexten samen te brengen. Dat blijft in de nieuwe beleidsperiode zo. Dat gebeurt op

een structurele manier via de twee overlegfora (zie OD 4.1). Daarnaast is de CAG-contactdag de

jaarlijks terugkerende afspraak met de erfgoedgemeenschap. De voorbije jaren kwamen meerdere,

brede onderwerpen aan bod, zoals de vele facetten van het agrarisch immaterieel erfgoed (2014) en

de toekomst van de agrarische collecties (2015). In de volgende beleidsperiode wordt het concept

aangepast. Een meer afgelijnde thematische focus moet toelaten om specifieke doelgroepen aan te

spreken, zoals federaties en zelforganisaties van etnisch-culturele minderheden.

Ook de talrijke onderzoeks- en publieksinitiatieven en de samenwerkingsverbanden die CAG opzet

vanuit de basis- en projectenwerking, brengen erfgoedzorgers en organisaties met diverse

achtergrond samen. Denk bijvoorbeeld aan specifieke lopende projecten zoals ‘Voeding in Brussel’ en

het registratie-/waarderingsproject ‘Naar waarde geschat’. Daaraan participeren telkens niet alleen

(professionele) collectiebeheerders en erfgoedcellen, maar ook belanghebbenden en vrijwilligers. De

toekomstige registratie- en waarderingsacties (vermeld in SD 1) zullen voortbouwen op deze

ervaringen. Telkens worden lokale, regionale, landelijke en zelfs internationale partners

samengebracht en wordt ontmoeting en expertise-uitwisseling gestimuleerd. In de volgende

beleidsperiode zullen met name de nieuwe koepelprojecten ‘Koffie’ en ‘Moestuin’ een extra impuls

leveren in het samen brengen van de erfgoedgemeenschap (van lokaal tot internationaal), het delen

en uitwisselen van kennis en expertise over sectoren heen en tussen experts, erfgoedzorgers en

vrijwilligers. Via het experimentele traject Koffieverkenners wil CAG ervaring opdoen met het opzetten

van een eigen vrijwilligerswerking.

CAG wil zich in de nieuwe beleidsperiode extra inzetten om personen en organisaties die erfgoed niet

als kerntaak hebben, te betrekken. Landbouw, voeding en landelijk leven zijn zo universeel dat het

erfgoed ervan veel kansen biedt om bruggen te bouwen. Deze vorm van samenwerking en participatie

vindt bijvoorbeeld plaats in de context van de talrijke erfgoedzorgtrajecten voor immaterieel erfgoed

die CAG begeleidt en die in de aanloop naar een erkenning op de Inventaris Vlaanderen, vaak

resulteren in de oprichting van een meer gestructureerd overlegorgaan zoals bv. de Frietkotraad, het

Observatorium voor de verscheidenheid van de brouwkunst en haar waardering in België of de

Hondenzwemmingsraad. Deze klankbord- en adviesgroepen zijn samengesteld uit een ruime groep

stakeholders, veelal vrijwilligers, met soms diverse achtergronden, die zich verenigen rond het borgen

van immaterieel erfgoed. In de volgende beleidsperiode zullen de acties rond het archief/erfgoed van

de voedingsindustrie leiden tot verdere kennismaking en concrete samenwerking met Fevia en

voedingsbedrijven.

Daarnaast blijven medewerkers van CAG zich engageren in diverse externe klankbordgroepen,

stuurgroepen, bestuursorganen van verenigingen en (overheids)commissies. Zo houden ze de vinger

aan de pols van de erfgoedgemeenschap en het erfgoedbeleid.


43

Een bijzonder aandachtspunt in de periode 2019-2023 wordt het verder uitbouwen van het

internationale netwerk en het profileren van CAG als een internationale speler. Bestaande contacten

en netwerken worden onderhouden en nieuwe worden opgezocht. Dat gebeurt enerzijds door actief

deel te nemen aan internationale erfgoedprojecten, studiedagen en congressen, maar ook door het

opnemen van bestuursfuncties in deze netwerken. Tot slot brengt een CAG-delegatie minstens

tweejaarlijks een werkbezoek aan één of meerdere buitenlandse erfgoedspelers.

Acties Timing

CAG organiseert een jaarlijkse contactdag, telkens rond een concreet thema, met

als opzet een specifieke doelgroep samen te brengen en te informeren. Mogelijke

thema’s zijn drankcultuur (bier, jenever, wijn), dieren en erfgoed, erfgoed en

natuur, de verbindende waarde van culinair erfgoed. Elke editie wordt samen met

een partner-instelling georganiseerd en vindt plaats op een aantrekkelijke

erfgoedlocatie.

2019-2023

Medewerkers van CAG blijven zich engageren in raden en klankbordgroepen die

worden opgericht in de context van erfgoedzorgtrajecten immaterieel erfgoed,

zoals het Bierobservatorium, de Trekpaardenraad, de Frietkotraad, het

Beschermcomité Houtem Jaarmarkt.

2019-2023

Medewerkers van CAG engageren zich blijvend in klankbord- en stuurgroepen van

projecten (als vertegenwoordigers van de agrarisch erfgoedgemeenschap), in

bestuursorganen van andere organisaties en verenigingen, overheidscommissies,

etc. Het gaat onder meer om beoordelingscommissies van het Departement

Cultuur, Jeugd en Media, het Platform Plattelandsonderzoek (VLM), het

Stadslandbouwoverleg van Leuven en het platform Lokale Voedselstrategie van de

vzw Leuven 2030. Met deze betrokkenheid wil CAG vanuit de eigen

erfgoedwerking bijdragen aan een duurzame ontwikkeling op het vlak van

voedselproductie en –consumptie

2019-2023

Bij de voorbereiding van de twee koepelprojecten ‘Koffie’ en ‘Moestuin’ wordt

actief op zoek gegaan naar een breed netwerk van partners, met bijzondere

aandacht voor organisaties die erfgoed niet als kerntaak hebben. In verband met

het koepelproject ‘Koffie’ (2019-2020) zijn dat onder meer de Plantentuin in

Meise, het Koninklijk Verbond van de Koffiebranders, fair trade organisaties

(Oxfam), koffiebranderijen, opleidingscentra die een vorming tot barista

aanbieden, etc. Deze spelers worden op een participatieve manier betrokken bij

het project. Wat betreft het koepelproject ‘Moestuin’ (2021-2022) wordt gedacht

aan tuindersorganisaties zoals Tuinhier, Landelijke Gilden, VELT, Steunpunt Levend

Erfgoed, Netwerk Zelf Zaden Telen, stadstuiniers, groendiensten, schooltuinen,

samen- en buurttuinen, etc. Beide koepelprojecten zijn het ideale

aanknopingspunt om samen te werken met diverse duurzaamheidsactoren.

2019-2023

CAG werkt in tal van projecten en activiteiten samen met vrijwilligers, bijvoorbeeld

tijdens registratie-acties, tentoonstellingsprojecten en immaterieel

2019-2023


44

erfgoedzorgtrajecten. In vele gevallen zijn dit vrijwilligers verbonden aan andere

erfgoedorganisaties en verenigingen. In de beleidsperiode 2019-2023 wil CAG

expertise opbouwen met het opzetten van een ‘eigen’ vrijwilligerswerking. Dit zal

in eerste instantie gebeuren via het experimentele traject ‘Koffieverkenners’. De

ervaringen daarbij dienen om de toekomstige vrijwilligerswerking van CAG verder

vorm te geven.

Medewerkers van CAG zetten hun engagementen in de bestuursorganen van

internationale organisaties verder. Het gaat onder meer om het Management

Committee van EURHO (European Rural History Organisation), de kerngroep en de

technische werkgroep van de European Rural History Film Database Association

en de stuurgroep van CORN (Comparative Rural History Network).

2019-2023

CAG-medewerkers participeren actief aan relevante buitenlandse studiedagen,

congressen en andere bijeenkomsten. Het gaat onder meer om de congressen van

AIMA in 2020 (Museum for English Rural Life, Reading, UK) en 2023 (waarschijnlijk

India); de EURHO-congressen in 2019 (Parijs), in 2021 (Stockholm en Uppsala,

Zweden) en 2023 (nog niet gekend). Ook in het kader van het internationale

project en netwerk rond landbouwfilms zullen meerdere bijeenkomsten met de

internationale partners worden georganiseerd, onder meer in Leuven.

2018-2023

Een delegatie van CAG-medewerkers brengt tweejaarlijks een meerdaags

werkbezoek aan enkele buitenlandse erfgoedorganisaties (musea, archieven,

bibliotheken) en eventueel ook onderzoeksinstellingen. Opzet is om buitenlandse

contacten en netwerken te versterken, om inspiratie op te doen en ideeën uit te

wisselen. CAG brengt daarover telkens verslag uit aan de erfgoedgemeenschap,

bijvoorbeeld via Facebook en de nieuwsbrief.

UK, met het Museum for English Rural Life, Reading

Frankrijk, met Le Compa, Conservatoire de l’agriculture, Chartres

Nog te bepalen

2019

2021

2023

Indicatoren Timing

CAG organiseert jaarlijks een contactdag rond een specifiek thema en mikt voor

elke editie op minstens 50 deelnemers. Telkens verloopt de organisatie in

samenwerking met een andere partnerinstelling.

2019-2023

CAG participeert actief aan de driejaarlijks congressen van AIMA, de tweejaarlijkse

congressen van EURHO en de bijeenkomsten van het internationaal netwerk rond

landbouwfilms.

2019-2023

CAG brengt om de twee jaar een meerdaags werkbezoek aan een buitenlandse

erfgoed- of onderzoeksinstelling en brengt daarvan verslag uit in de nieuwsbrief.

2019-2023


45

SD 5. CAG heeft via publiekswerking en communicatie het agrarisch

erfgoed gepresenteerd en gevaloriseerd

Een belangrijke doelstelling van CAG is het presenteren, duiden en valoriseren van het erfgoed van

landbouw, voeding en landelijk leven. Dat gebeurt op verschillende manieren. De spil is Het Virtuele

Land. Die website is ondertussen uitgegroeid tot het kennisinstrument en virtueel museum van en

voor de erfgoedgemeenschap. Daarnaast zet CAG in op het zelf ontwikkelen en meewerken aan de

organisatie van tijdelijke (rondreizende) tentoonstellingen, vaak in het kader van bredere

samenwerkingsprojecten met tal van (erfgoed)partners. Recente voorbeelden zijn ‘Taart!’ (onderdeel

van het internationale project ‘Europeana Food and Drink’ en ‘Boter bij de vis’ (n.a.v. de herdenking

van de Eerste Wereldoorlog). Ook via de talrijke publicaties, vormingsinitiatieven en lezingen worden

verschillende dimensies van het materieel en immaterieel agrarisch erfgoed gepresenteerd en wordt

de erfgoedgemeenschap toegeleid naar collecties en tradities. Via deze initiatieven worden meerdere

doelgroepen aangesproken en in toenemende mate betrokken. Het gaat uiteraard om

collectiebeheerders (groot en klein, publiek en privaat, lokaal en nationaal), om erfgoedzorgers en

heemkundigen, om land- en tuinbouwers, hoeve- en streekproducenten, culinaire ambachtslui,

bewuste consumenten, jongeren en senioren, studenten, scholieren en etnisch-culturele

minderheden. CAG zet gerichte communicatie-acties op om deze diverse erfgoedgemeenschap te

informeren, onder meer via de tweemaandelijkse nieuwsbrief, maar ook via sociale mediakanalen als

Facebook en Instagram.

In de beleidsperiode 2019-2023 intensifieert CAG zijn werking rond deze lijnen en wordt vernieuwing

gezocht in presentatiemogelijkheden, doelgroepenwerking en participatie. Vooreerst wordt Het

Virtuele Land qua vormgeving en multimediale toepassingen vernieuwd en wordt de content op een

kwaliteitsvolle manier verruimd om het aanbod gevarieerder en de interactie groter te maken. Ook de

backoffice van de website wordt onder de loep genomen en aangepast. Daarnaast gaat veel energie

naar de veelzijdige, publieksgerichte activiteiten in het kader van de koepelprojecten ‘Koffie’ en

‘Moestuin’. CAG zet structureel in op de jaarlijks weerkerende publieksactiviteiten (zoals Erfgoeddag,

Open Monumentendag en Week van de Smaak), maar ook op eenmalige publieksactiviteiten. Idealiter

zijn die gekoppeld aan projecten, liefst samen georganiseerd met partners. Telkens gaat ook de nodige

aandacht uit naar moeilijk bereikbare en nog niet bereikte doelgroepen. Via een Engelstalige

nieuwsbrief wordt de internationale erfgoedgemeenschap op de hoogte gebracht van relevante CAG-

activiteiten.

OD 5.1 Het agrarisch erfgoed is digitaal ontsloten en gepresenteerd voor een breed publiek via Het

Virtuele Land en andere kanalen.

Uitgangssituatie

De website Het Virtuele Land is de spil in de publieksgerichte werking van CAG. Het is niet alleen de

organisatiewebsite, maar meteen ook de erfgoedbank van/over landbouw, voeding en landelijk leven

in Vlaanderen en België sinds 1750. Via de website worden expertise en kennis (verworven via


46

projecten en allerlei initiatieven) en een belangrijk deel van de uitgebreide CAG-databank gedeeld met

de erfgoedgemeenschap en het brede publiek. Het Virtuele Land is opgebouwd uit enkele specifieke

onderdelen. De ‘Beeldbank’ bevat duizenden vrij raadpleegbare digitale reproducties van foto’s,

affiches, objecten, etc. uit publieke en private collecties in heel België. Deze reproducties kunnen

worden aangevraagd in hoge resolutie, conform de wetgeving over intellectuele eigendomsrechten

(verduidelijkt met de Creative Commons-licentie bij elk beeld). CAG verwijst bij deze aanvragen door

naar de originele bewaarinstelling of eigenaar. Jaarlijks ontvangt CAG ca. 150 aanvragen voor één of

meerdere beelden. De rubriek ‘Collectie-inventarissen’ bundelt de resultaten van meerdere

digitaliseringsprojecten van (deel)collecties in Vlaanderen en Brussel. De geschiedenis van landbouw,

voeding en landelijke leven wordt thematisch tot leven gebracht in de rijk geïllustreerde

‘Themaverhalen’. De rubriek ‘Collecties’ biedt een overzicht van meer dan honderd publiek

toegankelijke (deel)collecties rond landbouw en voeding en de aanwezige expertise. De erfgoedbank

is tot slot ook een instrument voor het starten van eigen onderzoek, wat onder meer kan via de rubriek

‘Onderzoeksbronnen’. Die bevat meerdere hulpinstrumenten zoals een bibliografie, een

landbouwpersrepertorium (geïntegreerd in ODIS), een archiefgids, alle CAG-rapporten en

documentatie van studiedagen en vormingsmomenten. Alle teksten op Het Virtuele Land staan ter

beschikking van het publiek onder een CC-BY-licentie (naamsvermelding).

Het bereik van de website wordt op regelmatige basis gemeten en toont een groeiende populariteit.

Het aantal unieke bezoekers steeg de voorbije jaren van 20.364 in 2014 naar meer dan 40.000 einde

2017. Parallel nam het aantal unieke pageviews toe van 111.938 naar 134.521. Deze stijgende

aantallen nodigen uit om nog meer in te zetten op dit medium én andere kanalen. Er zijn immers nog

veel mogelijkheden. Te denken valt aan het delen van expertise, kennis en materiaal op publieke

platformen zoals Wikimedia. Zo kan ook het niet erfgoedgerichte publiek zijn weg vinden naar Het

Virtuele Land.

In de volgende beleidsperiode krijgt Het Virtuele Land een grondige restyling en wordt een nieuw en

meer gevarieerd aanbod ontwikkeld. Met deze vernieuwings- en verruimingsoperatie wil Het Virtuele

Land inspelen op de toegenomen maatschappelijke aandacht voor landbouw en eetcultuur. Dit proces

wordt begeleid door een Visiegroep HVL 2025. De conclusies van de gebruikersbevraging via de

nieuwsbrief van maart 2017 worden in deze denkoefening meegenomen. De stapsgewijze vernieuwing

richt zich zowel op het updaten van de backoffice van de website als op vormgeving en gebruiksgemak.

Een tegeloverzicht en responsive design worden geïntegreerd. Nieuwe mogelijkheden om erfgoed te

presenteren en te delen met de brede erfgoedgemeenschap en het publiek worden bekeken en waar

mogelijk geïmplementeerd. Daarnaast analyseert en evalueert CAG de mogelijkheden om de data van

Het Virtuele Land te delen met het brede publiek via crowdsourcingplatformen. Inhoudelijk wordt de

beeldbank verder uitgebreid met historische beelden, met speciale aandacht voor thema’s en types

erfgoed die momenteel ondervertegenwoordigd zijn. Jaarlijks worden minstens zes verhalen

gepubliceerd, waarvan minstens twee in samenwerking met externe auteurs. De resultaten van

registratieprojecten en -acties worden op een overzichtelijke manier ontsloten in de rubriek ‘Collectie-

inventarissen’. De hulpinstrumenten en onderzoeksbronnen worden jaarlijks geactualiseerd. Het

collectieoverzicht (rubriek ‘Collecties’) wordt enerzijds verruimd met publiek toegankelijke

archiefinstellingen, bibliotheken en documentaire collecties die zich expliciet richten op agrarisch

erfgoed en anderzijds met publiek toegankelijke collecties levend erfgoed. Vervolgens investeert CAG


47

in een meer gevarieerd digitaal aanbod. CAG onderzoekt en realiseert de integrale publicatie van

enkele historische bronnen. In functie van (erfgoed)onderzoek en een brede publieksinteresse komt

de klemtoon hier te liggen op landbouwfilms en kookboeken.

CAG onderzoekt tot slot op welke manier een overzicht van de tradities en erfgoedgemeenschappen

waarmee CAG een erfgoedzorgtraject doorloopt of heeft doorlopen, op een aantrekkelijke manier kan

gepresenteerd worden op de website. Waar mogelijk worden daarbij ook de resultaten van

participatief documenteren geïntegreerd (bv. filmpjes). De wisselwerking met het vernieuwde

platform immaterieelerfgoed.be staat centraal.

Acties Timing

De vernieuwing van Het Virtuele Land wordt intern en samen met serviceprovider

LIBIS voorbereid en gerealiseerd. Aandachtspunten zijn het updaten van de

backoffice (van Omeka naar Omeka S), het vernieuwen van de vormgeving en het

gebruiksgemak. Een tegeloverzicht vergemakkelijkt de navigatie en een responsive

design vergroot de gebruiksvriendelijkheid op mobiele apparaten. Bij de

vernieuwing van de website wordt rekening gehouden met de anysurfer-principes.

Tevens wordt geëvalueerd welke specifieke onderdelen en informatie op de

website worden aangeboden in het Engels en Frans.

2019-2023

De oprichting van een Visiegroep HVL 2025 in 2018 en de organisatie van

meerdere overlegmomenten begeleiden de stapsgewijze vernieuwing van Het

Virtuele Land en de CAG-databank in 2019-2020. De leden van de huidige

klankbordgroep worden hiervoor uitgenodigd, samen met nieuwe leden die een

minder technisch profiel hebben. Via een open oproep worden enkele gebruikers

betrokken bij deze denkoefening. Deze Visiegroep staat ook in voor de verdere

opvolging van de website. Voor de samenstelling zie bijlage 1.

2019-2023

Er wordt geëxperimenteerd met nieuwe presentatievormen op het vlak van

beeldmateriaal (bijvoorbeeld International Image Interoperability Framework),

storytelling en de integratie van audiovisueel materiaal (zoals filmpjes,

documentaires, podcasts). De koepelprojecten ‘Koffie’ en ‘Moestuin’ zijn de ideale

proeftuin om deze nieuwe vormen te exploreren.

2019-2022

CAG onderzoekt hoe het de online zichtbaarheid van het agrarisch erfgoed kan

verhogen. Het experimenteert hiervoor met de mogelijkheden die

crowdsourcingplatformen bieden om kennis, expertise en materiaal van Het

Virtuele Land te delen.

2019-2023

Inhoudelijk wordt de website verder uitgebreid. Het gaat hier zowel over de

aanvulling van bestaande rubrieken als het opnemen van nieuwe modules.

Jaarlijks wordt de beeldbank verder uitgebreid, met speciale aandacht voor

thema’s die voorlopig minder aan bod zijn gekomen. Streefdoel is om

jaarlijks minstens 300 relevante nieuwe records te publiceren, naast de

2019-2023


48

aangroei van records in het kader van de registratie- en

digitaliseringsprojecten.

De informatie die is ontsloten via de projectwebsite ‘Boter bij de vis’ wordt

zoveel mogelijk geïntegreerd in Het Virtuele Land.

Jaarlijks worden minstens 6 verhalen gepubliceerd, waarvan minstens 2 in

samenwerking met externe auteurs. Hierbij ligt de nadruk op de thema’s

gebouwen & landschappen en immaterieel cultureel erfgoed, maar worden

ook verhalen gepresenteerd rond eetcultuur, landbouw, plattelands-

bewoners, middenveld en industrialisering & voedselverwerking.

De resultaten van de registratie-acties (zie OD 1.2) worden ontsloten in de

aparte module ‘Collectie-inventarissen’.

Jaarlijks wordt in april de bibliografie geactualiseerd. In november komt het

collectieoverzicht aan bod. Dit wordt verder uitgebreid met beschrijvingen

van publiek toegankelijke archiefinstellingen, bibliotheken en

documentaire collecties die specifiek focussen op agrarisch erfgoed en met

collecties levend erfgoed (bv. websites met historische moestuinen en oude

rassen van boerderijdieren).

De metadata van het project rond landbouwfilms en een selectie

gedigitaliseerde films worden ontsloten op Het Virtuele Land.

De metadata van het traject rond kookboeken (verschenen in België tussen

circa 1750 en 1975) en een selectie gedigitaliseerde kookboeken worden

ontsloten op Het Virtuele Land.

Na afloop van het koepelproject ‘Koffie’ wordt de inhoud van de

projectwebsite zo veel mogelijk geïntegreerd in Het Virtuele Land.

Eenzelfde werkwijze wordt gehanteerd met de data verzameld op de

projectwebsite in het kader van het project ‘Moestuin’.

2019

2019-2023

2019-2023

2019-2023

2018-2020

2021-2023

2020 en 2022

De informatie die gerelateerd is aan de CAG-werking, zoals het overzicht van

medewerkers, projecten en publicaties wordt meerdere keren per jaar

geactualiseerd.

2019-2023

Jaarlijks wordt het publieksbereik van Het Virtuele Land geanalyseerd. Op basis

hiervan worden eventuele aanpassingen doorgevoerd. De resultaten worden

opgenomen in het jaarverslag.

2019-2023

Over Het Virtuele Land wordt een gebruikersbevraging georganiseerd om adviezen

te kunnen formuleren in de aanloop naar de nieuwe beleidsperiode.

2021-2022

Indicatoren Timing

Visiegroep HVL 2025 volgt het vernieuwingsproces van de website en databank

op.

2019-2023


49

Jaarlijks worden minstens 300 nieuwe relevante records ontsloten via de

beeldbank.

2019-2023

Jaarlijks verschijnen minstens 6 nieuwe verhalen op Het Virtuele Land, waarvan

minstens 2 in samenwerking met externe auteurs.

2019-2023

In totaal worden minstens 15 landbouwfilms digitaal aangeboden, via Het Virtuele

Land en andere kanalen zoals Vimeo.

2019-2023

In totaal worden minstens 15 kookboeken digitaal aangeboden op Het Virtuele

Land.

2022-2023

Jaarlijks worden de rubrieken ‘Hulpinstrumenten’ en ’Onderzoeksbronnen’

geactualiseerd.

2019-2023

Jaarlijks wordt minstens éénmaal het publieksbereik van Het Virtuele Land

geëvalueerd, met rapportering in het jaarverslag.

2019-2023

OD 5.2 CAG heeft een gevarieerde publiekswerking ontwikkeld, met oog voor diverse doelgroepen.

Uitgangssituatie

CAG presenteert en valoriseert het agrarisch erfgoed, de expertise van de erfgoedgemeenschap en de

resultaten van wetenschappelijk onderzoek op verschillende manieren. Dit gebeurt niet alleen via

diverse media (zoals Het Virtuele Land en publicaties), maar ook via allerlei publieksactiviteiten. De

voorbije jaren bouwde CAG heel wat expertise op rond het realiseren van grote en kleine

(rondreizende) tentoonstellingen. CAG heeft geen eigen presenteerplek, dus een samenwerking met

één of meerdere actoren ligt voor de hand. Het bundelen van expertises en middelen biedt bovendien

een belangrijke meerwaarde. Vooral kleinere erfgoedspelers, culturele centra, zelfs woonzorgcentra

zijn geïnteresseerd om als partner in dergelijke projecten te stappen. Parallel hiermee zet CAG in op

het ontwikkelen en aanbieden van een educatief aanbod, vooral gericht op het lager en secundair

onderwijs. De voorbije jaren werkte CAG aan de innovatieve serious game ‘Farmony’ over duurzame

landbouw en voedselproductie.

Jaarlijks participeert CAG actief aan Erfgoeddag, Open Monumentendag en Week van de Smaak.

Telkens verloopt dat in samenwerking met externe partners en wordt een gevarieerd aanbod

ontwikkeld. Tijdens Week van de Smaak 2015 werden in Leuven onder de titel ‘Op de koffie’ culinaire

herinneringen ingezameld. Een multicultureel publiek werd bereikt. Voor Week van de Smaak 2016,

werkte CAG mee aan het festival ‘Witloof! Harens goud’. Op de agenda stond een parcours langs

erfgoedplekken, interviews met oude witloofboeren, proeverijen en een kinderatelier. Tijdens

Erfgoeddag 2017 stelden CAG en meerdere partners in twee woonzorgcentra in de Westhoek de

resultaten voor van een intergenerationeel project over regionale eetgewoonten

(reminiscentiekoffers, expo, muziek en cinema). De aandacht van CAG voor erfgoedzorg van etnisch

divers erfgoed gaat in stijgende lijn. Het Lentefestival in Brussel in 2018 is daarvan een mooi voorbeeld.


50

Een tiental gemeenschappen van zowel autochtone als allochtone achtergronden, stellen dan in het

BELvue Museum hun lenteritueel voor, met speciale aandacht voor hun culinaire tradities. De

samenwerking is steeds tweerichtingsverkeer. Minderheden ontdekken voedingserfgoed ‘van hier’ en

tonen hun erfgoed, dat even waardevol is. Vaak duiken gelijkenissen op.

In de volgende beleidsperiode wil CAG zijn publiekswerking verder ontplooien en professionaliseren.

Om te beginnen kiest CAG bewust voor het duurzaam ontwerpen (en hergebruiken) van expo’s en het

presenteren van erfgoed. Hierbij wordt zo veel mogelijk gebruik gemaakt van materialen met ecolabel.

Het houdt rekening met de toolkit en eco-calculators van cultuurzaam.be. Daarnaast wordt ook het

sociale aspect van duurzaamheid geïntegreerd in de publiekswerking. Dit gebeurt door een

weloverwogen doelgroepenwerking op te zetten en te investeren in participatie en co-creatie. De

doelgroepen die CAG met zijn publiekswerking wil bereiken zijn divers. Vanuit het gegeven dat

voeding, en dus intrinsiek ook landbouw, deel uitmaakt van ieders leven, is de interesse voor het

erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven potentieel zeer groot. Ook de recent hernieuwde

aandacht voor landbouw en eetcultuur speelt in de kaart van het agrarisch erfgoed. CAG kiest er in zijn

publiekswerking voor om in te zetten op specifieke en welomlijnde doelgroepen: van producenten tot

bewuste consumenten, van erfgoedparticipanten tot kansengroepen. Om een gedegen

publiekswerking te kunnen realiseren, werkt CAG samen met verschillende erfgoedpartners zoals

collectiebeheerders, traditiedragers, erfgoedcellen, etc. Evengoed worden contacten aangeknoopt

met niet-erfgoedactoren.

Om een veelzijdige en innovatieve publiekswerking te realiseren zet CAG in op 4 actievelden:

1) Jaarlijks weerkerende publieksactiviteiten zoals Erfgoeddag.

2) De koepelprojecten ‘Koffie’ en ‘Moestuin’. Deze koepelprojecten lenen zich zeer goed tot het

opzetten van experimenten om het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven op een

vernieuwende en creatieve manier te presenteren. Deze grotere samenwerkingsverbanden,

met zowel erfgoedactoren als niet-erfgoedorganisaties, helpen om diverse doelgroepen te

bereiken.

3) Vorming en educatie, waarbij enerzijds kennis- en expertise-uitwisseling binnen de

erfgoedsector aan bod komen, maar waarbij anderzijds ook het agrarisch erfgoed wordt

uitgedragen naar niet-erfgoedspelers. Dat gebeurt onder meer via thematische studiedagen,

workshops voor land- en tuinbouwers en de talrijke lezingen van CAG-medewerkers.

Daarnaast voorziet CAG op eigen initiatief en op vraag van anderen in educatieve materialen

ter ontsluiting van publieksactiviteiten voor kinderen en jongeren, zowel in gezins- als

klasverband. In deze educatieve dossiers wijst CAG op het belang van een duurzame

ontwikkeling en levenswijze, steeds vertrekkend vanuit het agrarisch erfgoed. De didactische

materialen hebben ook oog voor culturele diversiteit en tradities.

4) Eenmalige en eerder kleinschalige publieksactiviteiten in samenwerking met anderen.

Acties Timing

CAG ontwikkelt jaarlijks een attractief aanbod voor specifieke doelgroepen in het

kader van weerkerende evenementen zoals Erfgoeddag, Open Monumentendag

en Week van de Smaak. Deze zijn een uitgelezen kans om het agrarisch erfgoed en

2019-2023


51

CAG aan specifieke doelgroepen voor te stellen. Telkens wordt op een

participatieve manier en met externe partners een aanbod voorbereid dat op een

originele manier inspeelt op het campagnethema. In het kader van de deelname

aan Erfgoeddag wordt in de periode 2019-2023 elk jaar een specifieke doelgroep

naar voor geschoven, zoals gezinnen, senioren, mensen met een migratie-

achtergrond en mensen uit kwetsbare maatschappelijke groepen. Erfgoeddag is

ook een gelegenheid om de preferentiële band die CAG heeft met Leuven, aan te

halen. In deze beleidsperiode wordt daarom alternerend een aanbod in Leuven

uitgewerkt, en een activiteit elders in Vlaanderen. In 2019 organiseert CAG in

Leuven in het kader van Erfgoeddag een activiteit rond erfgoed en culinaire

ambachten. Open Monumentendag biedt dan weer de mogelijkheid om de relatie

tussen roerend, onroerend en immaterieel en agrarisch erfgoed te verkennen.

Tijdens activiteiten voor Week van de Smaak staan eetcultuur en culinaire tradities

centraal.

CAG evalueert de mogelijkheid en wenselijkheid om occasioneel deel te nemen

aan andere, niet-erfgoedinitiatieven die jaarlijks weerkeren zoals bijvoorbeeld Dag

van de Ambachten, Week van de Fair Trade, Dag van de Trage Wegen, Dag van de

Landbouw, Week van het Bos, Open Bedrijvendag (aansluitend bij het traject rond

archief/erfgoed van voedingsbedrijven), etc.

2019-2023

CAG ontwikkelt rond het koepelproject ‘Koffie’ (2020) een attractief en gevarieerd

publieksaanbod, in nauwe samenwerking met de erfgoedgemeenschap.De nodige

aandacht gaat uit naar samenwerking met niet-klassieke erfgoedactoren,

duurzaamheid en diversiteit.

CAG organiseert samen met de Plantentuin Meise een grote tentoonstelling

in de plantentuin waarin de brede, mondiale geschiedenis en het

(materieel, immaterieel en levend) erfgoed van koffie centraal staan. Een

educatief aanbod en een publicatie begeleiden deze tentoonstelling en

andere publieksactiviteiten.

Kleinere expo’s rond het erfgoed van koffie en koffietradities worden ook

elders opgezet samen met of door andere partners, bijvoorbeeld het

Bakkerijmuseum in Veurne rond koekjes, ZOET in Tienen rond het

suikerklontje, etc.

CAG gaat na of ook niet-erfgoedactoren te vinden zijn voor dergelijke

kleinere expo’s en exploreert de mogelijkheden om thematische

tentoonstellingen op te stellen op plekken waar koffie wordt gedronken,

zoals koffiebars of stations.

Een projectwebsite brengt alle partners en het in kaart gebrachte koffie-

erfgoed samen. Ook de info verzameld in het experimentele traject

‘Koffieverkenners’ komt op de website terecht. De website doet tegelijk

dienst als medium om een breed publiek te bereiken en te informeren. De

website zal door zijn dubbele rol een spilfunctie vervullen in de

communicatie rond het project.

2020


52

CAG grijpt het koepelproject ‘Koffie’ aan om te experimenteren met

attractieve presentatievormen zoals het maken van een podcast met

koffietour, opendeurdagen in (ambachtelijke) koffiebranderijen, workshops

tot barista en cuptastings. CAG werkt hiervoor samen met

streekproducenten en het netwerk ‘Handmade in Belgium’, dat artisanale

en ambachtelijke koffieproducenten verenigd. Daarnaast worden

contacten aangeknoopt met vormingsorganisaties en koffiebranderijen.

Een participatieve aanpak staat centraal.

Via samenwerking met fair trade-organisaties kunnen de Noord-Zuid-

problematiek en thema’s als solidariteit en diversiteit gelinkt worden aan

dit koepelproject.

CAG ontwikkelt rond het koepelthema ‘Moestuin’ (2022) een attractief en

gevarieerd publieksaanbod, in nauwe samenwerking met de

erfgoedgemeenschap, maar ook met oog voor samenwerking met niet-klassieke

erfgoedactoren, duurzaamheid en diversiteit.

CAG realiseert in samenwerking met enkele erfgoedpartners (onder meer

Openluchtmuseum Bokrijk, Huis van Alijn en ’t Grom) meerdere

thematische tentoonstellingen op verschillende plekken. Daaraan worden

een educatief aanbod en diverse publieksactiviteiten gekoppeld.

CAG vertaalt het tuinderserfgoed op maat van schooltuinen, met een

educatief aanbod.

Om het rijke tuinderserfgoed en de verschillende publieksactiviteiten in de

kijker te zetten, voorziet CAG een projectwebsite met blog en creatieve

ontsluitingsinitiatieven zoals een scheurkalender.

CAG organiseert ‘Moestuinbuurten’ waarbij ‘buurten’ zowel staat voor de

plaats/locatie als voor het werkwoord ‘buurten’ of bijbabbelen. In deze

praatsessies wisselen ervaren moestuiniers kennis en weetjes uit met

startende tuinders. Aandacht gaat ook uit naar het ruilen van zaden, planten

of oogst. CAG werkt hiervoor samen met Landelijke Gilden, KVLV en VELT.

CAG gaat in het korte keten netwerk ‘Recht van bij de boer’ op zoek naar

professionele tuinders die hun klanten meer informatie willen verschaffen

over tuinderserfgoed en oude planten teelttechnieken. In overleg wordt

een vertaling gemaakt van deze informatie op een aangepaste drager

(mobiele expo, duurzaam verpakkingsmateriaal, etc.)

CAG onderzoekt de mogelijkheid om een moestuin-app te ontwikkelen.

Deze app moet geïnteresseerden toelaten op basis van een fotodatabank

gericht objecten te identificeren en contextinformatie op te vragen. Indien

mogelijk wordt hieraan een participatief luik verbonden zodat de brede

erfgoedgemeenschap wordt betrokken in dit proces.

CAG werkt in het kader van ‘Moestuin’ niet enkel samen met

erfgoedpartners, maar zoekt ook toenadering tot (ecologische)

tuindersorganisaties, VELT, Landgenoten, stadstuiniers en groendiensten.

Waar mogelijk wordt aansluiting gezocht bij sociale initiatieven zoals

2022


53

samen- en buurttuinen. CAG werkt ook samen met organisaties die

moestuinieren ondersteunen zoals AVEVE en tijdschriften als Nest en

Seizoenen. Voor de vorming en educatieve werking rond moestuinen werkt

CAG samen met Landelijke Gilden en Plattelandsklassen die een netwerk

van schooltuinen ondersteunen.

Met de publieksactiviteiten in het kader van het koepelproject ‘Moestuin’

wil CAG bijdragen aan een inclusieve en duurzame stadsontwikkeling.

Stadslandbouw en moestuininitiatieven helpen om negatieve aspecten van

geconcentreerde bebouwing en bewoning te reduceren (hitte-eilanden,

disconnectie tussen productie en consumptie van voeding, etc.) en zij

helpen sociale cohesie te versterken.

CAG neemt zelf en samen met partners initiatieven om vorming en educatie aan

te bieden.

CAG is mede-organisator van de jaarlijkse ICAG-Seminariereeks (met ICAG,

KU Leuven). Er wordt onderzocht in hoeverre het mogelijk is om te werken

met een overkoepeld jaarthema.

CAG is mede-organisator van de tweejaarlijkse studiedag ‘Vissen in het

Verleden’, in samenwerking met het VLIZ (Vlaams Instituut voor de Zee),

NAVIGO en het Agentschap Onroerend Erfgoed.

CAG ontwikkelt eenmalige vormingsactiviteiten voor land- en tuinbouwers

die via korte keten initiatieven, hoeveverkoop en –toerisme aan verbreding

doen. CAG wil hen via workshops laten kennis maken met het rijke en

inspirerende agrarisch erfgoed. In co-creatie ontdekken zij welke

meerwaarde dit erfgoed kan bieden aan hun verbredingsactiviteiten. CAG

werkt hiervoor samen met organisaties die de diversificatie van activiteiten

binnen de land- en tuinbouwsector ondersteunen, bijvoorbeeld VLAM, het

steunpunt Hoeveproducten van KVLV en provinciale diensten land- en

tuinbouw.

Medewerkers van CAG geven op vraag lezingen en presentaties over de

geschiedenis en het erfgoed van landbouw, voeding en landelijk leven.

De educatieve werking van CAG spitst zich in eerste instantie toe op het

ontwikkelen van een didactische vertaalslag bij de expo’s in kader van

‘Koffie’ en ‘Moestuin’ en welgekozen publieksactiviteiten.

CAG realiseert in samenwerking met en op vraag van partners educatieve

concepten om het agrarisch erfgoed onder de aandacht van kinderen en

jongeren te brengen.

2019-2023

CAG organiseert eenmalige publieksactiviteiten in het kader van projecten:

In het kader van het internationale project rond landbouwfilms zet CAG een

publieksevenement op met als werktitel ‘Food Film Festival’. CAG zoekt

hiervoor samenwerking met CinemaZED en Fonk vzw.

2020


54

Indicatoren Timing

CAG neemt jaarlijks deel aan Erfgoeddag, Open Monumentendag en Week van de

Smaak.

Minstens 2 activiteiten gericht op etnisch diverse doelgroepen

Minstens 1 activiteit gericht op mensen uit kwetsbare maatschappelijke

groepen

2019-2023

CAG biedt een uitgebreid publieksaanbod bij het koepelproject ‘Koffie’ 2020

CAG biedt een uitgebreid publieksaanbod bij het koepelproject ‘Moestuin’. 2022

CAG koppelt educatieve en vormingsactiviteiten aan zijn publieksaanbod.

Minstens 4 educatieve dossiers/vertalingen bij expo’s of publieksactiviteiten

Minstens 4 workshops voor land- en tuinbouwers

2019-2023

OD 5.3 Een moderne en doelgerichte communicatie heeft blijvende aandacht gekregen.

Uitgangssituatie

Een professionele communicatie met de erfgoedgemeenschap en het brede publiek is van groot

belang voor elk kenniscentrum en dienstverlenende organisatie. CAG doet dat via meerdere kanalen.

Naast de website Het Virtuele Land is er de tweemaandelijkse digitale nieuwsbrief (circa 3200

abonnees) waarin de eigen werking centraal staat. Elke editie opent met een nieuw ‘Themaverhaal’.

Verder worden nieuwe (project)medewerkers, projecten en publicaties voorgesteld. Daarnaast krijgen

in de nieuwsbrieven ook andere actoren en initiatieven (en hun erfgoed) de nodige aandacht, onder

meer via de rubrieken ‘Telex’, ‘In de kijker’ en ‘Beeldspraak’. Specifieke nieuwsbrieven worden

verstuurd in het kader van Erfgoeddag, Open Monumentendag en Week van de Smaak. CAG is ook

actief op Facebook (circa 800 volgers in december 2017) met wekelijks gemiddeld twee posts. Begin

2018 start CAG een Instagramaccount waarop wekelijks gemiddeld twee beelden verschijnen.

Uitnodigingen voor activiteiten, zoals de jaarlijkse Contactdag en openingen van tentoonstellingen,

verlopen uitsluitend digitaal. Wanneer zinvol wordt een persbericht uitgestuurd en worden

persrelaties gecontacteerd.

Bij het begin van de nieuwe beleidsperiode evalueert en herwerkt CAG de bestaande

communicatiestrategie en -middelen. De opbouw en het bereik van de nieuwsbrief worden

geanalyseerd en waar nodig herdacht, parallel met de vernieuwde vormgeving van Het Virtuele Land.

De technische realisatie en vormelijke presentatie van de ‘Themaverhalen’ wordt herbekeken.

Tweemaal per jaar zal CAG een Engelstalige nieuwsbrief versturen om de internationale


55

erfgoedgemeenschap (in eerste instantie vooral Europees) te informeren over relevante

erfgoedactiviteiten van CAG en partners. CAG kiest er voor om meer in te zetten op beeldend

communiceren. Om op een doeltreffende manier het agrarisch erfgoed uit te dragen naar een breed

publiek in een vluchtige virtuele wereld, opteert CAG voor een beeldstrategie die ervan uitgaat dat

teksten worden bekeken en beelden worden gelezen. Teksten en beelden (ook filmpjes) worden

volgens dit inzicht geschreven en gekozen.

In zijn communicatie houdt CAG ook meer rekening met de verschillende doelgroepen binnen zijn

erfgoedgemeenschap. Door op maat te communiceren wil CAG de betrokkenheid van de

erfgoedgemeenschap bij het agrarisch erfgoed en de werking van CAG versterken. De bestaande

communicatie-afspraken met tijdschriften en internetmedia worden verdergezet, nieuwe worden

aangegaan. CAG heeft niet enkel de intentie te communiceren naar de erfgoedwereld. Het wil de

zichtbaarheid van het agrarisch erfgoed ook vergroten bij het brede publiek. Daartoe worden nieuwe

communicatiekanalen en -acties onderzocht. Het uitwisselen van informatie via (linked) open data en

de aanwezigheid op crowdsourcingplatformen behoren hier tot de mogelijkheden, zoals wordt

aangehaald in de Strategische Visienota van minister Sven Gatz.

Acties Timing

CAG evalueert en herwerkt het algemeen communicatieplan, en doet dat in

overleg met externe experts. De communicatie-acties die hierin worden

opgenomen om de erfgoedgemeenschap te bereiken, getuigen van strategische

keuzes om specifieke doelgroepen te bereiken en de betrokkenheid te vergroten.

2019

CAG maakt een actie- en communicatieplan op voor de koepelprojecten ‘Koffie’

en ‘Moestuin’, en andere grotere publieksgerichte projecten, bijvoorbeeld n.a.v.

het ICE-themajaar rond eetcultuur. Dit actieplan omvat een duidelijk stramien om

de realisatie van projecten gestructureerd te laten verlopen en de communicatie

intern en tussen de partners te bevorderen. Ook de communicatie naar externen

wordt hierin toegelicht.

2019-2023

Het adressenbestand voor de nieuwsbrief wordt regelmatig geactualiseerd. 2019-2023

Bijzondere aandacht gaat uit naar het bijhouden van perscontacten. CAG

onderhoudt regelmatige contacten met journalisten van VILT, Boer & Tuinder en

Landbouwleven. Erfgoednieuws over voedingsgerelateerde thema’s, de

koepelprojecten, het traject rond kookboeken en het themajaar rond eetcultuur

wordt gedeeld met culinaire journalisten. Contacten worden aangeknoopt met

spelers uit het rurale veld, bv. het tijdschrift Nest. De educatieve initiatieven die

CAG zelf of met partners opzet, worden gecommuniceerd naar gezinnen via het

platform Vlieg en naar leerkrachten via de portaalsite KlasCement.

2019-2023

CAG start met een halfjaarlijkse Engelstalige, internationale nieuwsbrief met

daarin, voor de internationale gemeenschap, relevante activiteiten en realisaties

van CAG en partners. Via de netwerken van onder meer AIMA en EURHO wordt de

nieuwbrief bekend gemaakt.

2019-2023


56

CAG onderzoekt op welke manier sociale media en vernieuwende vormen van

communicatie in de publiekswerking en projecten kunnen worden opgenomen.

CAG gaat na hoe mediatoepassingen zoals blogs, videoposts, podcasts, … kunnen

worden geïntegreerd in projecten en gepresenteerd worden via Het Virtuele Land.

Via gerichte experimenten wordt ervaring opgedaan. CAG onderzoekt ludieke en

laagdrempelige (communicatie-)initiatieven om aan te sluiten bij specifieke

doelgroepen zoals bewuste consumenten en food-liefhebbers. Een ‘Rubriek van

de Moderne Vrouw’ op Het Virtuele Land en in de nieuwsbrief kan

erfgoedaspecten van voeding, moestuin, en landelijk leven vertalen naar vandaag.

2019-2023

Indicatoren Timing

CAG heeft een nieuw communicatieplan. 2019

CAG beoogt met een actief wervingsbeleid een jaarlijkse aangroei van

contactadressen voor de nieuwsbrief met 150. Het mikt eind 2019 op minstens

300 contactadressen voor de internationale nieuwsbrief.

2019

CAG streeft naar een jaarlijkse aangroei van 10% voor het aantal volgers op de

Facebookpagina.

2019-2023

De Facebookpagina wordt wekelijks gestoffeerd met gemiddeld 2 relevante en

wervende posts.

2019-2023

Het Instagramaccount wordt wekelijks gestoffeerd met gemiddeld 2 relevante en

wervende beelden.

2019-2023


57

SD 6. CAG heeft alle randvoorwaarden gerealiseerd om als

kwaliteitsvolle organisatie zijn missie op een duurzame manier

te realiseren

CAG is het voorbije decennium uitgegroeid tot een vaste waarde in het cultureel-erfgoedlandschap.

Het centrum heeft zich ontpopt tot hét kennis- en expertiseknooppunt van/voor het erfgoed van

landbouw, voeding en landelijk leven en profileert zich ook in toenemende mate internationaal.

Dankzij een solide en kwaliteitsvolle basis- en projectenwerking, die vertrekt vanuit de noden en

kansen in de erfgoedgemeenschap, slaagt het centrum er sinds zijn oprichting in 2001 in om een

groeiend en groot draagvlak te creëren. Dit is alleen maar mogelijk dankzij een enthousiast, talentvol

team en een duurzaam bestuur.

In de volgende beleidsperiode wil CAG zijn interne organisatie verder professionaliseren. Het speelt

daarbij in op de vele vragen uit het veld en vooral op de kansen die het cultureel-erfgoedbeleid biedt.

CAG is een dynamische en ambitieuze organisatie. Om de volgende jaren op een kwaliteitsvolle manier

te kunnen werken voor zijn erfgoedgemeenschap en een nog ruimere dienstverlening te kunnen

aanbieden, moet blijvende aandacht worden besteed aan het optimaliseren van de interne werking

van het centrum.

CAG wil voor zijn medewerkers een stimulerende werkomgeving creëren en een duurzaam

personeelsbeleid verzorgen. Het kapitaal van de organisatie zit immers in de eerste plaats bij gedreven

en ervaren medewerkers. Uiteraard zijn ook voldoende financiële middelen (en een verstandig beheer

ervan) nodig om een slagkrachtige werking te kunnen ontplooien. CAG wil in de volgende

beleidsperiode extra inzetten op het aantrekken van aanvullende financiering. Het uittekenen van een

optimale organisatiestructuur, het opvolgen van de principes voor goed bestuur en het werken aan

een groeiend mede-eigenaarschap bij de leden van de verschillende bestuurs- en adviesorganen,

moeten de performantie en interne cohesie van CAG extra versterken. Ten slotte streeft CAG ernaar

om de basisprincipes rond duurzaamheid en ecologisch bewustzijn verder structureel te verankeren in

het DNA van het centrum.

OD 6.1 CAG heeft een warme en stimulerende werkomgeving gecreëerd en heeft geïnvesteerd in

een duurzaam personeelsbeleid.

Uitgangssituatie

De kracht van elke organisatie zit voor een groot deel bij de medewerkers. En dat geldt bij uitstek voor

een kenniscentrum en dienstverlenende organisatie. CAG is hierop geen uitzondering. De expertise,

de inzet en het enthousiasme van de medewerkers zorgen er voor dat de doelstellingen op een

kwaliteitsvolle manier kunnen worden gerealiseerd. Het creëren van een aangename en stimulerende


58

leer- en werkomgeving is dan ook van groot belang. Medewerkers moeten maximaal de kans krijgen

om hun talenten en kennis te ontwikkelen. Iedereen moet zich goed voelen in het team.

Het voorbije decennium is het team van CAG gegroeid, met vaste stafmedewerkers en tijdelijke

projectmedewerkers. Het personeelsverloop is zeer beperkt, wat duidt op een grote tevredenheid.

CAG biedt zijn werknemers een correcte verloning, de nodige flexibiliteit, ruimte voor inspraak en

zelfontplooiing. De functieprofielen en uiteraard ook het beleidsplan voor de periode 2019-2023

bieden hiertoe de geschikte contouren. De vernieuwde strategische en operationele doelstellingen zijn

een leidraad om keuzes te maken voor prioritaire acties en projecten. Overleg tussen de dagelijkse

leiding en de medewerkers verloopt doorgaans informeel, tijdens projectmeetings en -evaluaties en

op het jaarlijkse functioneringsgesprek.

Acties

Timing

CAG werkt voor de selectie, coaching en evaluatie van zijn personeelsleden met

functieprofielen waarin de minimumcompetenties voor het vervullen van de functie

zijn vastgelegd. Op regelmatige tijdstippen worden de functieprofielen geëvalueerd

en eventueel bijgestuurd, in functie van het individuele personeelslid of de

organisatie.

2019-2023

Bij de recrutering en selectie van nieuwe medewerkers levert CAG inspanningen

voor de aanwerving van personen met een diverse achtergrond. Die inspanningen

zijn vastgelegd in een plan van aanpak. CAG laat zich hiervoor adviseren door het

Minderhedenforum.

2019-2023

Jaarlijks heeft de coördinator een functioneringsgesprek met elk personeelslid. De

Raad van Bestuur evalueert jaarlijks het functioneren van de coördinator. Telkens

wordt een verslag opgemaakt.

2019-2023

CAG creëert de randvoorwaarden voor een lerende werkomgeving. Alle

medewerkers krijgen voldoende ruimte om zich te ontwikkelen en bij te scholen via

opleidingen en cursussen. Jaarlijks worden minstens 2 interne vormingsmomenten

(halve dag) georganiseerd voor het hele team, waarbij externe experten

welbepaalde thema’s toelichten, bijvoorbeeld rond participatie, duurzaamheid,

vrijwilligerswerking in de erfgoedsector, etc.

2019-2023

Jaarlijks wordt ter bevordering van de teamgeest een personeelsuitstap (in juni) en

een nieuwsjaarsetentje voor alle medewerkers georganiseerd.

2019-2023

Indicatoren Timing

Jaarlijks is er een functioneringsgesprek met elk personeelslid, ook met de

coördinator. Hiervan wordt een verslag gemaakt.

2019-2023


59

CAG voorziet in een plan van aanpak om bij nieuwe vacatures vlotter personen met

een diverse achtergrond te bereiken.

2019-2023

Tweejaarlijks worden de functieprofielen geëvalueerd en eventueel bijgestuurd. 2019-2023

Er wordt jaarlijks een voldoende groot budget vrijgemaakt voor vorming en

opleiding van medewerkers (minstens 100 euro per werknemer).

2019-2023

Jaarlijks worden twee interne vormingsmomenten voor het hele team

georganiseerd.

2019-2023

OD 6.2 CAG heeft de nodige financiële middelen verworven en geïnvesteerd om haar doelstellingen

te realiseren.

Uitgangssituatie

Koken kost geld. Een ambitieuze organisatie als CAG, die werkt ten dienste van een uitgebreide en

diverse erfgoedgemeenschap, heeft voldoende middelen nodig die ze op een transparante en

verstandige manier moet inzetten. CAG doet dat via een doordacht beheer van de financiële middelen

die het ontvangt van de Vlaamse overheid en structurele partners. Dankzij de band met de KU Leuven

kan het centrum rekenen op extra personele ondersteuning en tegen voordelige voorwaarden gebruik

maken van huisvesting (kantoren, vergaderzaal, bibliotheek en opslagruimte) en diensten van de

universiteit (onder meer ICT). CAG investeert ook zelf in een performante en duurzame ICT-

infrastructuur, ter ondersteuning van de dagelijkse werking en de uitbouw van Het Virtuele Land. De

voorbije jaren zette het centrum ook actief in op het aantrekken van aanvullende financiering, door

het aanvragen van projectsubsidies en het aangaan van extra samenwerking. Op die manier slaagde

CAG erin om zijn jaarlijkse werkingssubsidie van de Vlaamse overheid te verdubbelen.

In de volgende beleidsperiode kan CAG verder rekenen op de steun van de stichtende leden. Cera en

Boerenbond hebben zich geëngageerd voor een jaarlijkse, aanvullende financiering van 15.000 euro.

KU Leuven zet zijn personele en materiële ondersteuning verder. CAG zal de inspanningen om

aanvullende financiering te verwerven blijven voeren. Het zal actief op zoek gaan naar opportuniteiten,

onder meer door subsidiemogelijkheden op te volgen en een dynamische projectenwerking te

ontplooien. Voor diensten op maat, die niet binnen de basiswerking passen of te arbeidsintensief zijn,

vraagt CAG een marktconforme vergoeding. De inkomsten uit die betaalde dienstverlening worden op

een transpartante manier gecommuniceerd volgens de richtlijnen van het Departement Cultuur, Jeugd

en Media.


60

Acties Timing

CAG volgt de inkomsten en uitgaven regelmatig en nauwkeuring op en stuurt bij

waar nodig. Dit gebeurt op basis van een eenvoudige, volledige en doelmatige

begroting en door een halfjaarlijkse controle van de rekeningen in overleg met de

externe boekhouder.

2019-2023

CAG heeft jaarlijks een overleg met Cera en Boerenbond, onder meer om de inzet

en bestemming van de aanvullende financiering te bepalen.

2019-2023

In functie van de koepelprojecten ‘Koffie’ en ‘Moestuin’ gaat CAG samen met de

kernpartners (onder meer Plantentuin Meise en Openluchtmuseum Bokrijk) actief

op zoek naar aanvullende projectfinanciering.

2019-2023

CAG beschikt over een up-to-date en gedetailleerd overzicht van zijn ICT-

infrastructuur en een investeringsschema voor de vernieuwing van hardware en

software.

2019-2023

Indicatoren Timing

Minstens 4 keer per jaar wordt de begroting geactualiseerd, in functie van nieuwe

(project)inkomsten en uitgaven.

2019-2023

Jaarlijks wordt het overzicht van de ICT-infrastructuur en het bijhorende

investeringsschema geüpdatet.

2019-2023

Jaarlijks zijn er minstens 3 acties om aanvullende projectfinanciering te verwerven. 2019-2023

6.3 CAG heeft een gepaste en gedragen organisatiestructuur en heeft de regels inzake goed bestuur

blijvend geïntegreerd in zijn werking.

Uitgangssituatie

CAG is een vzw. Het heeft een Algemene Vergadering, waarin alle werkende leden zetelen, en wordt

bestuurd door een Raad van Bestuur, die het dagelijks bestuur toevertrouwt aan een coördinator.

Advies over de strategische lijnen en de concrete werking wordt onder meer ingewonnen bij de leden

van de Adviesraad. De leden van deze bestuurs- en adviesorganen hebben zowel inhoudelijke als

zakelijke expertise en vertegenwoordigen diverse geledingen van de erfgoedgemeenschap. Eind 2017

werden Raad van Bestuur en Algemene Vergadering herschikt en verruimd (voor de samenstelling, zie

de bijlage en ook de Vragenlijst zakelijke werking – goed bestuur). Die verruiming heeft de


61

verbondenheid met de erfgoedgemeenschap nog sterker gemaakt. Na de tussentijdse evaluatie door

het Departement Cultuur, Jeugd en Media midden 2015 maakte CAG werk van een intern reglement,

waarin onder meer de controlemechanismen en de concrete bevoegdheidsverdeling tussen de

Algemene Vergadering, de Raad van Bestuur en de coördinator duidelijk werden neergeschreven. In

de volgende beleidsperiode onderneemt CAG de nodige stappen om de betrokkenheid van de leden

van de bestuursorganen te vergroten, om hen zo nog meer mede-eigenaar van de organisatie te

maken.

De concrete werking van CAG als dienstverlenende organisatie is opgebouwd rond vijf werkvelden. In

de beleidsperiode 2012-2018 gaat het om de volgende:

Roerend erfgoed

Immaterieel erfgoed en Mondelinge geschiedenis

Erfgoedbank en Digitalisering

Publiekswerking

Educatie

Vanaf 2018 is er ook het extra werkveld ‘Collectie Bulskampveld’, waarbinnen de taken rond deze

nieuwe werking worden opgenomen.

Bij het begin van de volgende beleidsperiode 2019-2023 wil CAG, rekening houdend met de uitkomst

van de beoordelingsronde en de ambitieuze doelstellingen in voorliggend beleidsplan, de interne

organisatiestructuur aanpassen om zo optimaal mogelijk te kunnen inspelen op de talrijke en

specifieke vragen van de erfgoedgemeenschap en de toebedeelde verantwoordelijkheden. De

aangepaste organisatiestructuur, de medewerkers en hun taken/functies worden meer in detail

besproken in de inleiding van dit document en in bijlage 2 en 3.

Acties Timing

CAG implementeert de nieuwe organisatiestructuur bij het begin van de nieuwe

beleidsperiode. Op het einde van het eerste werkjaar wordt deze geëvalueerd

door het team en de Raad van Bestuur. In plaats van de verschillende werkvelden

komen er 4 clusters, die elk een verantwoordelijke stafmedewerker krijgen. Het

gaat om de volgende clusters: 1) Roerend Erfgoed, 2) Immaterieel erfgoed, 3)

Publiekswerking en participatie en 4) Collectie Bulskampveld. Om de interne

coördinatie van het centrum te versterken, wordt een adjunct-coördinator

aangeworven.

2019

CAG organiseert jaarlijks minstens twee keer een Algemene Vergadering en

minstens vier keer een Raad van Bestuur. Minstens één Algemene Vergadering

wordt gehouden op verplaatsing en wordt gekoppeld aan een museumbezoek of

andere activiteit.

2019-2023

CAG organiseert jaarlijks minstens één Adviesraad (in het najaar) om samen met

zijn erfgoedgemeenschap het actieplan voor het komende werkjaar vorm te

geven.

2019-2023


62

CAG organiseert maandelijks een teamvergadering, met ruimte voor uitwisseling

van kennis en expertise.

2019-2023

CAG evalueert de uitvoering van het beleidsplan 2019-2023 in het midden van de

beleidsperiode en op het einde. Waar nodig wordt bijgestuurd.

2019-2023

Minstens één keer per jaar evalueert de Algemene Vergadering of de principes van

goed bestuur zijn opgevolgd en welke verbeteringen mogelijk zijn.

2019-2013

Indicatoren Timing

De nieuwe organisatiestructuur wordt geïmplementeerd en geëvalueerd.

Verslagen worden opgemaakt.

2019-2023

Er wordt verslag gedaan van de vergaderingen van de Raad van Bestuur (minstens

4), Algemene Vergadering (minstens 2) en Adviesraad (minstens 1).

2019-2023

Er wordt verslag gedaan van de maandelijkse teamvergaderingen. 2019-2023

De interne tussentijdse en finale evaluatie van het beleidsplan en de doelstellingen

wordt verslagen.

2021-2023

OD 6.4 CAG heeft de basisprincipes van duurzaamheid en ecologisch bewustzijn sterker verweven in

zijn werking.

Uitgangssituatie

CAG heeft op verschillende manieren structureel aandacht voor duurzaamheid en ecologisch

bewustzijn in zijn interne werking. Het wil, vanuit zijn dienstverlenende rol, zijn erfgoedgemeenschap

stimuleren om eenzelfde houding te ontwikkelen.

De communicatie vanuit CAG over de basis- en projectenwerking verloopt grotendeels digitaal: via de

website, de nieuwsbrief en sociale media zoals Facebook en Instagram. De rapporten van CAG worden

digitaal verspreid en aangeboden op Het Virtuele Land. Alleen uitzonderlijk wordt nog geopteerd voor

drukwerk. Bij de aankoop van registratie- en tentoonstellingsmateriaal, kantoormeubilair,

schoonmaakproducten, etc. wordt gekozen voor milieuvriendelijke toestellen en producten, indien

mogelijk met een eco-label. Bij de aankoop van keukenbenodigdheden (o.a. drank) en de catering bij

vergaderingen en studiedagen, wordt gekozen voor lokale ondernemers, streekproducten en fair trade

producten. Waar mogelijk wordt hergebruik gestimuleerd. Tentoonstellingen, of onderdelen ervan,

worden wanneer mogelijk doorgegeven aan andere (erfgoed)organisaties. De optie om een

rondreizende tentoonstelling te maken, die op meerdere plaatsen kan worden getoond en die langere

tijd meegaat, wordt telkens bekeken.


63

CAG-medewerkers worden aangemoedigd om op een zuinige en efficiënte manier te printen

(recto/verso, kladpapier). Standaard wordt chloorvrij gerecycleerd papier gebruikt. De KU Leuven-

richtlijnen voor rationeel energiegebruik op kantoor worden ter harte genomen.

Ook in zijn mobiliteitsbeleid zet CAG verder in op duurzaamheid en milieuvriendelijkheid. De CAG -

medewerkers maken dienstverplaatsingen zoveel als mogelijk met het openbaar vervoer, met de fiets

of te voet. Voor korte verplaatsingen vanuit Leuven kunnen de personeelsleden gebruik maken van

dienstfietsen. CAG heeft daarnaast een abonnement op Blue-bike, het fietsdeelsysteem van de NMBS.

CAG wil zijn duurzaamheidsreflex ook doortrekken naar andere initiatieven zoals sociaal engagement

(bv. deelname aan de Warmathon) en vrijwilligerswerk (bv deelname aan Duo-dag). Binnen het team

van CAG wordt een eco-coach aangesteld. Deze medewerker zal tweewekelijks een ecotip geven die

betrekking heeft op duurzaam werken en het team aansporen om individueel of collectief actie te

ondernemen.

Acties Timing

CAG kiest bij de voorbereiding en realisatie van publieksactiviteiten (bv.

tentoonstellingen, onder meer in het kader van de koepelprojecten ‘Koffie’ en

‘Moestuin’) en de catering bij vergaderingen en studiedagen zo veel mogelijk voor

ecologische materialen, lokale producenten en fair trade producten.

2019-2023

Bij het realiseren van publicaties (boeken, brochures, folders) wordt bewust

gekozen voor milieuvriendelijk drukwerk, door in zee te gaan met uitgevers en

drukkers die oog hebben voor papieren waterbesparing, groene stroom, FSC-

certificatie.

2019-2023

Elke medewerker krijgt jaarlijks de mogelijkheid om één werkdag aan de slag te

gaan als vrijwilliger bij een organisatie voor kansarmen of mensen met een

beperking. In de mate van het mogelijke worden verenigingen of activiteiten

gekozen in het verlengde van het werkveld van CAG.

2019-2023

Alle medewerkers schonen hun eigen (digitale) bestanden, archief en

documentatie jaarlijks op en dragen dit over aan de stafmedewerker

administratie.

2019-2023

CAG zorgt ervoor dat de archieven en (digitale) bestanden van alle huidige en

gewezen medewerkers, en van alle projecten, op een duurzame manier worden

bewaard.

2019-2023

Indicatoren Timing

Jaarlijks worden minimaal 2 verbeteracties gehouden m.b.t. het duurzaam

opzetten van publieksactiviteiten en tentoonstellingen.

2019-2023

Jaarlijks voert CAG minimaal één verbeteractie uit m.b.t. duurzaam publiceren. 2019-2023


64


65

Bijlagen

Bijlage 1: Samenstelling bestuurs- en adviesorganen CAG

Bijlage 2: Organogram CAG

Bijlage 3: Participatie medewerkers per SD en OD

Bijlage 1 bij Strategische en Operationele Doelstellingen Beleidsplan CAG 2019-2023

66

Bijlage 1: Samenstelling bestuurs- en adviesorganen CAG

Raad van Bestuur en Algemene Vergadering

Raad van Bestuur

Peter Bruggen, Boerenbond

Peter Heyrman, KADOC

Joris Relaes, voorzitter CAG, KU Leuven

Peter Van Bossuyt, Boerenbond

Lieven Vandeputte, ondervoorzitter CAG, Cera

Jules Van Liefferinge, Vlaamse Overheid, Dept. Landbouw en Visserij

Leen Van Molle, KU Leuven – voorzitter ICAG

Algemene Vergadering

Naast de hierboven vermelde bestuursleden zetelen ook nog volgende personen in de Algemene Vergadering van CAG op 15 december 2017:

Felix Alen, ook als vertegenwoordiger vzw Xaverius, Diest

Frans De Wachter, vertegenwoordiger VLAM

Rebecca Gysen, vertegenwoordiger Erfgoedcel Leuven

Davy Jacobs, vertegenwoordiger Jenevermuseum Hasselt

Annemie Morris, vertegenwoordiger KVLV

Wouter Saeys, vertegenwoordiger Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, KU Leuven

Hilde Schoefs, vertegenwoordiger Openluchtmuseum Bokrijk

Frits Thissen, gewezen Landbouwraad Nederland

Staf Vandenbergh, vertegenwoordiger Steunpunt Levend Erfgoed

In de eerste helft van 2018 wordt ook nog een vertegenwoordiger opgenomen van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en van een organisatie die personen met een migratie-achtergrond vertegenwoordigt (overleg met het Minderhedenforum hierover loopt nog).


67

Adviesraad

Caroline Audoor, KVLV

Katrien Boeraeve, Plattelandsklassen

Giel Boey, Groene Kring

Jacques Collen, Academie voor Streekgebonden Gastronomie

Karl Cordemans, Vlaamse Landmaatschappij - VLM

Sebastiaan De Coninck, Erfgoedcel Meetjesland Comeet

Jo De Cuyper, Stedelijk Museum Aarschot

Karel Dendooven, Forum voor erfgoedverenigingen

Joke Gilles, Streekproducten Vlaams Brabant

Karel Haustraete, SIWE

Maarten Jacobs, ’t Grom

Evelien Janssens, Regionaal Landschap Noord-Hageland

Evelien Jonckheere, Heemkunde Vlaanderen

Isabel Maene, Vlaamse overheid - Departement Landbouw en Visserij

Nicolas Mazeure, Provincie Vlaams Brabant

Laure Messiaen, LECA

Lieve Opsteyn, Erfgoedcel Haspengouw

Ann Vannieuwenhuyse, MIAT

Gregory Vercauteren, FARO

Tijl Vereenooghe, ETWIE

Nathalie Vernimme, Vlaamse overheid - Agentschap Onroerend Erfgoed

David Vanhee, Platform Omgeving Leie Schelde (POLS)/ Erfgoedcel Leieschelde

Lutgart Vrancken, ZOET / Suikermuseum Tienen


68

Collectie-overleg

Het Collectie-overleg wordt opgestart voorjaar 2018. Het bestaat uit professionele collectiebeheerders van het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Het is een informeel overlegforum voor musea, archiefinstellingen, erfgoedbibliotheken en documentaire collecties die zich in het bijzonder (maar daarom niet exclusief) op dit specifieke erfgoed richten. Er wordt minstens 2 keer per jaar samen gekomen. Opzet is om o.a. ervaringen en expertise uit te wisselen, collecties en bijhorende kennis nog beter in kaart te brengen, registratie en waardering van collecties op niveau deelcollectie en objecten te stimuleren, collectieplannen op elkaar af te stemmen, herbestemming en collectiemobiliteit aan te moedigen, en toekomstscenario’s voor de bewaar- en depotnoden te bekijken. Kortom, we willen samenwerking op meerdere vlakken stimuleren. CAG legt op de eerste bijeenkomst een ambitienota voor. Onder meer de volgende organisaties worden uitgenodigd: Musea

Bakkerijmuseum, Veurne

Chocostory & Frietmuseum, Brugge

Het MOT, Grimbergen

Hopmuseum Poperinge

Huis van Alijn, Gent

Jenevermuseum, Hasselt

Karrenmuseum, Essen

M – Museum Leuven

MIAT, Gent

Museum aan de Stroom (MAS, Antwerpen)

Museum van de Belgische Brouwers, Brussel

NAVIGO – Nationaal Visserijmuseum, Oostduinkerke

Openluchtmuseum Bokrijk

Oude Kaasmakerij Passendale

Stedelijk Museum Lokeren

Texture, Kortrijk

’t Grom, Sint-Katelijne-Waver

Volkskundemuseum Brugge

Witloofmuseum Kampenhout

ZOET / Suikermuseum, Tienen Archiefinstellingen en -organisaties

Algemeen Rijksarchief

ADVN, Antwerpen

AMSAB, Instituut voor Sociale Geschiedenis, Gent

AMVB, Brussel

Archiefbank Vlaanderen

Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee

KADOC-KU Leuven


69

Letterenhuis, Antwerpen

Liberaal Archief, Gent Erfgoedbibliotheken en documentaire collecties

Bibliotheek Boerenbond, Leuven

Bibliotheek KU Leuven

Bibliotheek van de Smaak, Hasselt (Academie voor Streekgebonden Gastronomie)

Erfgoedbibliotheek Floraliën, Gent (ondergebracht in Liberaal Archief)

Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen

MENDOP, Brugge (Mens en Dier op Papier, collectie in stadsarchief Brugge)

Bibliotheek Plantentuin, Meise

Vlaamse Erfgoedbibliotheek vzw


70

Domein 4-overleg

Het Domein 4-overleg is een open overlegplatform voor alle professionele erfgoedactoren die een werking ontplooien rond het immaterieel erfgoed van Natuur en Universum, het zogenoemde vierde UNESCO-domein. Het opzet van dit overlegplatform, dat sinds 2016 bestaat, is om de werking en acties af te stemmen, om informatie, ervaringen en voorbeeldpraktijken uit te wisselen. Door complementair te werken, wil het Domein 4-overleg dit immaterieel erfgoed gezamenlijk versterken. Onderstaande personen en organisaties zijn lid van het Domein 4-overleg:

Tiny ’T Seyen, Erfgoedcel Leuven

Sofie Adriaen, Hopmuseum Poperinge

Julie Aerts, CRKC

Bart Bekker, ZOET / Suikermuseum Tienen

Pieterjan Buggenhout, Erfgoedcel Denderland

Ria Christens, Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee

Joris Colla, KADOC

Hilde Cuyt, CO7

Caroline Daemen, Erfgoedcel Noorderkempen

Lize De Doncker, Erfgoedcel Meetjesland

Elisa De Puysseleyr, Erfgoedcel Viersprong Land van Rode

Sofie De Ruysser, MAS

Lieve De Saedeleer, Erfgoedcel Kempens Karakter

Steven De Waele, het MOT

Philippe Debroe, Sputnik zvw

Peter Heyrman, KADOC

Davy Jacobs, Jenevermuseum Hasselt

Maarten Jacobs, ‘t Grom

Ellen Janssens, tapis plein

Joeri Januarius, ETWIE

Janna Lefevere, Erfgoedcel k.ERF

Mieke Maes, Erfgoedcel Brussel

Daphné Maes, Heemkunde Vlaanderen

Clara Mathues, Museum van de Molen en de Voeding, Evere

Laure Messiaen, LECA

Jorijn Neyrinck, tapis plein

Lieze Neyts, Erfgoedcel Zuidwest

Annelien Noppe, Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei

Lieve Opsteyn, Erfgoedcel Haspengouw

Leen Roels, Erfgoedcel Mijn-Erfgoed

Ina Ruckebusch, Bakkerijmuseum Veurne

Ineke Steevens, NAVIGO

Annelies Tollet, Erfgoedcel Brussel

Bea Vaes, Openluchtmuseum Bokrijk

Karen Van Buggenhout, Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei

Walter Van den Branden, MOLA

Ann Vannieuwenhuyse, MIAT

Hugo Verhenne, Projectvereniging BIE


71

Valerie Vermassen, Familiekunde Vlaanderen

Ina Verrept, Erfgoedcel Brugge

Greet Verschatse, Texture Kortrijk

Lutgart Vrancken, ZOET / Suikermuseum Tienen

Visiegroep Het Virtuele Land 2025

Mark Dusar, vrijwilliger Erfgoedcel Haspengouw

Romaine, Wikimedia België

Luc Schokkaert, KADOC

Rony Vissers, Packed

Roxanne Weyns, LIBIS

Bram Wierckx, FARO In 2018 wordt de visiegroep verder uitgebreid met leden die een minder technisch profiel hebben en met gebruikers via een open oproep.

Stuurgroep Bulskampveld

Voorjaar 2018 wordt de stuurgroep Bulskampveld opgestart. Onderstaande organisaties zijn reeds of zullen worden gecontacteerd en zullen een vertegenwoordiger afvaardigen.

De Botermolen, Keerbergen

Karrenmuseum, Essen

Landschapspark Bulskampveld

ETWIE, Gent

Het MOT, Grimbergen

Openluchtmuseum Bokrijk

Provincie West-Vlaanderen, dienst landbouw

tapis plein, Brugge

Vlaamse overheid, Departement Cultuur, Jeugd en Media

-----------------------


72


73


74

Bijlage 3: Participatie medewerkers aan SD’s en OD’s

SD 1 SD 2 SD 3 SD 4 SD 5 SD 6 Coördinator OD 1.2, 1.4 OD 2.1, 2.2 OD 3.1, OD 3.2 OD 4.1, 4.2 OD 5.1, 5.2 OD 6.1, 6.2, 6.3, 6.4 Adjunct-coördinator OD 1.2, 1.4 OD 2.4, 2.5 OD 3.1, OD 3.2 OD 4.1, 4.2 OD 5.1, 5.2, 5.3 OD 6.1, 6.2, 6.3, 6.4 Stafmedewerker Administratie OD 5.2, 5.3 OD 6.1, 6.2, 6.3, 6.4 Stafmedewerker Museale collecties OD 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 OD 2.1, 2.2, 2.3 OD 3.1, OD 3.2 OD 4.1, 4.2 OD 5.2 OD 6.4 Stafmedewerker Archief, bibliotheek en documentaire collecties OD 1.1, 1.2, 1.4, 1.5 OD 2.1, 2.2 OD 3.1, OD 3.2 OD 4.1, 4.2 OD 5.2 OD 6.4 Stafmedewerker Depotnoden en Collectiebeleid OD 2.1, 2.2, 2.4, 2.5 OD 3.1, OD 3.2 OD 4.1, 4.2 OD 5.2 OD 6.4 Stafmedewerker Immaterieel erfgoed OD 1.1, 1.2, 1.4, 1.5 OD 2.4 OD 3.1, OD 3.2 OD 4.1, 4.2 OD 5.2 OD 6.4 Stafmedewerker Participatief documenteren en waarderen OD 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 OD 2.1, 2.4 OD 3.1, OD 3.2 OD 4.1, 4.2 OD 5.2 OD 6.4 Stafmedewerker Publiekswerking en educatie OD 1.5 OD 2.4 OD 3.1, OD 3.2 OD 4.1, 4.2 OD 5.1, 5.2, 5.3 OD 6.4 Stafmedewerker Erfgoedbank en digitalisering OD 1.2, 1.5 OD 2.4, 2.5 OD 3.1, OD 3.2 OD 4.1, 4.2 OD 5.1, 5.2, 5.3 OD 6.2, 6.4 Projectmedewerker Koffie en Projectmedewerker Moestuin OD 1.1, 1.2, 1.3, 1.4 OD 2.4 OD 3.1, OD 3.2 OD 4.1, 4.2 OD 5.2 OD 6.4 Projectmedewerker Landbouwfilms (Cinema Rural) OD 1.1, 1.2 OD 3.1, OD 3.2 OD 5.2 OD 6.4

Documents

eleidsplan AG 2019 -2023 - cagnet.be · 3. De derde strategische doelstelling toont het belang dat CAG hecht aan het opzetten van ... 0,5 vte): subsidiedossiers en financiële planning,