45

Edhem Omerović-Tito

FRAGMENTI TAJNOG KONCEPTA PRIPREME AGRESIJENA BOSNU I HERCEGOVINU

Temelji srpskog naconalizma čuvani i oblikovani u SANU irazvijani preko raznih srpskih udruženja dostigli su svoj cilj ulaskom upolitičke fotelje preko najviših srpskih predstavnika SKJ, tad jedinepartije na vlasti u Jugoslaviji, predstavljajući se podmuklo i prividnojugoslavenskoj javnosti u prvom mahu kao čuvari Jugoslavije, a potomoptužujući sve ostale narodne zajednice u Jugoslaviji kao krivce, počevod Albanaca koji su u toj zajednici predstavljali najveći neslavenskinarod, šireći o njima propagandu, kao glavnim neprijateljem svih JužnihSlavena, a posebno Srba. Pojačavanjem propagande i njenim enormnimuveličavanjem o silovanju Srpkinja, od strane Albanaca, podstakla je jošviše novinska agencija TANJUG sa svojim izvještajem o navodnomsilovanju preko 200 Srpkinja na Kosovu od strane Albanaca.. NatašaKandić istražujući na Kosovu navedene zločine po mjestima gdje sutrebali biti izvršeni utvrdila je da su bila: "od 1986. do 1989. godine trimeđuetnička silovanja i to da su dva Srbina silovala Albanke," a ne da suviše od 200 Srpkinja silovali Albanci, kako su to propagirali prosrpskimediji. Također, je Svetlana Šlapak vršila analizu objavljenih rubrika“odjeci i reagovanja” u listu Politika forum za pisma "gnjevnih i običnihljudi.” Stilizirana sličnost određenih sastava tih pisama i u njimaneprekidne tvrdnje da “Albanci napadaju srpske žene, decu, kulturnanasleđa" 1 naveli su je na zaključak da su pisma proizvodili pojedinibeogradski novinari. Ove analize nisu naišle na interes u tadašnjojJugoslaviji i nisu mogle da dobiju svije istinsko mjesto koje im jepripadalo.

1 Kosovski čvor, Drešiti ili seći? Beograd, 1990., UJDI Nataša Kandić, Nebojša Popov,Svetlana Šlapak

62

Uspjeh ovakve propagande protiv Albanaca na Kosovu podržavanširom Jugoslavije, doživio je svoju kulminaciju upotrebom Saveznihsnaga policije i armije, koje su neograničeno ispoljile silu nadAlbancima, bez polaganja računa pred bilo kime, a pogotovu ne predsudom, jer su montiranim procesima Albanci unaprijed bili osuđeni.Nasilje koje je provođeno protiv albanskog naroda, posebno na Kosovu,stvorilo je izazov prkosa u albanskom narodu, koji iz očajnog stanja,prerasta u mirni Gandijevski općenarodni prkosni protest.

To očajno stanje ne dopire do javnosti, naprotiv, očajno i bijednolice tog naroda se iz "beogradske kuhinje" servira, kao ljudožderskaneman koja ždere Srbe, a potom sve Slavene. Postepeno prodiranjesrpskog nacionalističkog tajnog programa u javnost, pokreće i pitanjeispravnosti i legalnosti upotrebe sile nad Albancima, međutim, svakanamjera ili postavljeno pitanje, odmah je sa srpske političke pozornice iputem uštimane medijske propagande istog trenutka bilo osuđeno, kaoakt izdaje Jugoslavije. Zbog curenja te tajne u jugoslavensku javnost,srpski nacionalisti vrše politički manevar, udarom na ustav SFRJ,izgovarajući se na kosovsku krizu, oslonjeni na razna srpska radikalnanacionalistička udruženja i dio svojih članova u Centralnom komitetuSaveza komunista Srbije i na Osmoj sjednici održanoj u septembru 1987.godine u Beogradu preuzimaju političku upravu, sa obilježjimanacističkog pokreta za Srbiju.

Tako su u planiranom pohodu na Kosovo, pod izgovoromantibirokratske revolucije predvodili masu plaćenih mitingaša, podprividnim geslom mirnih demonstracija uveli rušilačku masu, kojatobože jogurtima i jajima osvaja vlast u SAP Vojvodini, šireći talasezahtjeva za rušenje i preuzimanje vlasti, prvo po svim gradovima uVojvodini, a potom u Crnoj Gori i na Kosovu. Nacionalističko ratobornoraspoloženje, proturano kao jedinstveno raspoloženje za socijalizam,zabavljajući se pjesničkim pozivom u ratnu sreću "ko to kaže, ko tolaže, Srbija je mala, nije mala, triput ratovala i opet će ako bude sreće!"

I dok su se Srbi zabavljali u ratnom raspoloženju i uživali u ratnojsreći, ostale nacije u Jugoslaviji tužno su na svojim ekranima u svojimdomovima gledali strašne prizore pokliča na klanje i ubijanjenakostriješene i razmahane milijunske mase sa kamama u rukama ipuškama na ramenu, unakrsno okićenim redenicima, sa istaknutim

63

četničkim obilježjima na reverima i šajkačama sačuvanim još iz Drugogsvjetskog rata.

Sprega vojnog vrha JNA sa srpskim nacionalistima, koja se timeodrekla zakletve da će štititi sve narode u Jugoslaviji, se vidi i izrazmatranja Nikole Čubre, o različitim mišljenjima o mitingovanju ipostignutom cilju, gdje stalno stremi ka opravdanju tog cilja izraženog usrpskom nacionalizmau, pravdajući ga stabilnijim i korisnijim poJugoslaviju od Maspoka u Hrvatskoj iz 1971. godine, ujedno osuđujućisve koji se protive srpskom nacionalno - političkom pokretu, izraženomu pojavi ekstremnog nacionalizma.2

Polazeći od objavljenih tekstova iz dijela štampe i drugihpublikovanih djela, kao i službenih dokumenata, koja nisu bila dostupnaprije i tokom agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu, pa i danasmalo dostupna široj javnosti, nastojali smo da iz sakupljenihdokumenata, štampe i literature omogućimo čitaocima da steknu makarjedan dio spoznaje odakle je došlo zlo, s kojim ciljem i na koji perfidannačin su pripremane političke i vojne aktivnosti skrivane od javnosti, dabi što efikasnije uspjela planirana agresija i okupacija Bosne iHercegovine od strane oružanih snaga raspadajuće Jugoslavije, odnosnooružanih snaga koje su predvođene politikom velike Srbije. Nažalost,nedokučiva će i dalje ostati glavna tajna koju skrivaju organizatori, kakobi svoja lukavstva perfidno završili bez javne spoznaje mase izvršilacaokupacije i zločina, a posebno stroge tajne pripremane iza zatvorenihvrata, kako ne bi ciljevi tog monstruoznog plana došli do žrtve. Naravno,najveća tajna riznica u kojoj je sklopljen politički i vojni plan okupacijeBosne i Hercegovine, nalazi se u krugu Srpske akademije nauka iumjetnosti, a potom u političkom i vojnom vrhu Srbije, do čijih podatakase vjerovatno nikada neće moći ni približiti. Planovi nisu pripremanineposredno pred izvođenje agresije, nego čak nekoliko decenija prije,

2 Vidi: N.Čubra,Vojska i razbijanje Jugoslavije, str. 88-90. Sva politička dešavanjakroz jednopartijski sitem na jugoslavenskoj sceni pobrkana nacionalističkimizazovima, dovela su do raspada jednopartijskog upravljanja, a time i narušavanjaustavnih normi ponašanja u jugoslavenskom društvu, čiji uzroci su krvavi decenijskirat i patnja, a posljedice blizu pola miliona ubijenih i više od toga ranjenih, dva do trimiliona protjeranih i raseljenih iz svojih domova, većinom potpuno porušenih sateškom nadom za mogućnosti povratka i ponovne izgradnje domova i obnove života unjima.

64

što se može vidjeti iz mnogih izjava relevantnih naučnih, političkih ivojnih ličnosti.

O ovim pitanjima koja su bila usmjerena prema okupaciji Bosne odstrane Srbije, a razmatrana u "SANU" pokojni Ivan Stambolić je rekao:"Kad se jedan Vasa Čubrilović, čestiti starina, inače najstariji akademik,zgranjavao (zgražavao, m. P.) gledajući dokle se u tom velikosrbovanjuide, onda neka vam to bude dovoljno. Pričao je kako čitava grupatakozvanih “besmrtnika“ godinama okapava nad mapama Bosnepokušavajući da otkrije makar i koziju stazu kojom bi se od Beograda doKarlovca moglo prepešačiti, a da se prolazi isključivo kroz srpska sela igradove.“ 3

"Srpska akademija nauka i umetnosti" je ta, u čijim je tajnimplanovima skrojena agresija na Republiku Bosnu i Hercegovinu, apolitičko vođstvo Srbije proizvodeći protivrječnosti i besmislice ougroženosti većinskih Srba od ostalih manjih naroda u Jugoslaviji,okupljenim srpskim masama na mitinzima, podiže strasti rata osjetljivimteorijama iskrivljujući historiju i unoseći razna praznovjerja i mitove,podstičući ih na cijepanje Ustavnog sporazuma i pokličom na rat, stvoriliklicu anarhije kao preduslov za cijepanje Jugoslavije i stvaranje velikeSrbije, na račun jugoslavenskog odkrajčivanja. U veličanju rataraspjevanim masama ponuđeni su Karađorđevića ratovi kao "narodnasreća", vođena iskrivljenim učenjem o svim srpskim ratovima kao tobože„oslobodilačkim“. O takvom oslobodilačkom ratnom i historijskomiskrivljenom zanosu Srba, Rade Vukasov je rekao: "Svi ti ratovi što su ihKarađorđevići vodili nazivani su oslobodilačkim što nam je usadilo krivoučenje i poimanje istorije, što nas je ponijelo, zanos da smo mi Srbi sveoslobodili i sve stvorili stvarajući u nama svijest gospodarenja državom,predhodnom Jugoslavijom. Kao mi smo to stvorili i mi imamo pravo naarbitražu i određenje kakva i čija će biti ta teritorija, odnosno dotičnadržava. Usađena nam je svijest podjele naroda na državotvorne, nedržavotvorne, genocidne, fundamentalističke, nebeske...ko ima a ko nemapravo na državu. To se često i javno ispoljavalo na nadmen, prepotentannačin, što je izazvalo odbojnost prema nama Srbima od strane drugih.Od ove prevelike slave i shvatanja „prirodnosti“ Karađorđevih ratova,

3 Ivan Stambolić, Put u bespuće, Radio B-92, Beograd, 1995., str. 125.

65

mi smo uočili da su za stradanja i česte ratove Srbije i stradanja Srbije iSrba u dijaspori - upravo oni krivi..." 4

Zanešenost srpske dijaspore u republikama ex Jugoslavije, timizmišljenim i osmišljenim oslobodilačkim ratovima iz centra Srbije,usađenim u krivom učenju historije uvijek je bila na raspolaganju, da kaodijaspora izazove sukob sa narodom u novoj domovini, koji će poslužitimatičnoj državi da opravda čin okupacije pred svjetskom javnošću. Odtih ex jugoslavenskih republika Bosna i Hercegovina, zbog svoje dvijevelike manjine, stalna je meta susjednim državama i uvijek izazovkriznog žarišta. Vesna Pašić o tome za Bosnu i Hercegovinu kaže: "Kadadve susedne države imaju velike manjine na teritoriju treće, takva državamože biti napadnuta preko dijaspore obe susedne države. Takav slučaj jeBosna i Hercegovina, čija se ugroženost kao nove samostalne državepotvrđuje oružanim seperatizmom srpske i hrvatske nacionalnosti, obepotpomognute svojim matičnim državama... U vizijama samostalnihdržava Srbije i Hrvatske, Bosna i Hercegovina je trebalo da nestane, tojest da bude podeljena između ove dve države. " 5

Podjelu i nestanak Bosne, upravo su na ovako svojstven način,međusobno dogovorili Slobodan Milošević i Franjo Tuđman, bezrazmišljanja i traženja mišljenja od Bošnjaka, o mogućem načinustvaranja zajedničkog života svih Bosanaca. Iz navedenog proizilazi, daje Bosna i Hercegovina u viziji susjednih država i prije nastale političkekrize na prostorima ex Jugoslavije, bila stalni cilj okupacije, progona,ubijanja, pljačke i asimilacije Bošnjaka, tako da su Bošnjaci unaprijedodbačeni sa pregovaračkog stola i silovito odbijani u prijedlozimaprevazilaženja i trazenju zajedničkog rješavanja nastale političke krize.Nacionalističko raspoloženje ohrabreno svjetskim procesom raspadasocijalističkog uređenja vladavine u čijoj sferi se nalazila i exJugoslavija, taj raspad je doživjelo kao vrijeme konačnih težnji zaostvarenje velikonacionalnih ciljeva i obračunavanja sa malim narodima,tako da su već 1987. godine otpočeli sa formiranjem tajnihnacionalističkih vojnih snaga o čemu je svoje viđenje iznio IlijaRadaković, gdje kaže: "JNA se u početku opirala, grčila, i na kraju

4 Rade Vukasov, "Odakle nam je došlo zlo", Stvaranje i razaranje Jugoslavije. Drugoizdanje, Beograd, 1996., str. 157.

5 Vesna Pašić, "Rat za nacionalne države", Srpska strana rata-trauma i katarza uistorijskom pamćenju, "Republika" Beograd, 1996. str. 9-10.

66

nasjela i prihvatila saradnju ili pod svoju komandu i tzv. dobrovoljce. Dali je bila svjesna da se radi o paravojnim snagama, koje su se počeleformirati od 1987. godine.. " 6

Dakle, planirani velikodržavni nacionalni projekti teško bi biliizvedeni bez podrške vojne sile, koja je za to vrijeme bila neostvarivapreko Jugoslavenske narodne armije kao zaštitnika Jugoslavije i nosiocasvijetlih partizanskih tradicija iz Drugog svjetskog rata, u čije tradicijesu se uzdali mali narodi na prostoru ex Jugoslavije. Zato i jesunacionalisti pripremajući se, preduzeli mjere infiltracije svojih ljudi usami vrh republičkih partija i Jugoslavenske narodne armije, a koja jesmatrana u diplomatskim krugovima petom armijom po veličini uEvropi, o čijoj ulozi, sili, i njenom priklanjanju Voren Cimerman kaže:"JNA je imala svijetlu tradiciju, jer je vukla korijene od Titovihpartizana, koji su se oduprli Nijemcima u Drugom svjetskom ratu. Petaarmija po veličini u Evropi, dobro opremljena opremom iz SSSR-a ivlastite ogromne industrije naoružanja, mnogi su je smatralinajznačajnijim faktorom Jugoslavije. Međutim, u njenom oficirskom koruvećinu su činili Srbi, koji su, kad su ih događaji prisilili da biraju,slijedili Miloševića." 7

Produbljenje krize u Jugoslovenskom društvu, posebno eskalira1988.godine, kada Pokret za Republiku Srbiju prerasta u Pokret za velikuSrbiju, kojeg na žalost svih ostalih naroda u Jugoslaviji, podržava irukovdsvo JNA. To vojno rukovodstvo JNA, slijedeći politiku SlobodanaMiloševića otrglo se ispod kontrole Jugoslavenskog društva i odbaciloUstavom SFRJ određenu ulogu, branioca cjelovitosti, integriteta iporedka SFR Jugoslavije, svrstavajući se na stranu ratobornoj voljinajmnogobrojnijeg naroda u Jugoslaviji. O čemu Ivan Stambolić (inačesmijenjeni predsjednik SR Srbije) je rekao: "Kako se sila JNA odmetnulaod kontrole? Pa tako što je, pored osnovne odbrambene uloge JNA imalada čuva celovitost Jugoslavije, dakle, da čuva celovitost, integritet iporedak Jugoslavije. A šta se desilo; JNA je ustvari učestvovala urazbijanju Jugoslavije i to najsurovijm postupcima. Nastupala je sasvimsuprotno pravcu od onoga na koji se pred narodima zaklela. Umesto dasvojom ogromnom silom zapreti, da se ispreči svim vidovima nasilja u

6 Društvo za istinu, o antifašističkoj NOB u Jugoslaviji (1941-1945.), Beograd, 1996.,"Besmisleni rat", podnaslov, "JNA -vojska Srbije i Crne Gore", str. 138.

7 V. Cimerman, nav.djelo, str. 8.

67

zemlji, svim paravojnim divljanjima, pa i propagandnom huškačkomratu, kao specijalnom vidu ratovanja, ona se priklonila ratoboračkojvolji političkog rukovodstva najveće nacije u Jugoslaviji i okrenula cevi uostale malobrojne nacije. " 8

Uspostavljena kriza izazvana velikosrpskim nacionalizmom dobijana snazi, kada se iz tog jugoslavenskog vrtloga žele izvući Slovenci,zahtijevajući otcijepljenje po svaku cijenu, a koje ne zadire u ciljeveshvatanja i stvaranja velike Srbije, odnosno zadire u zajedničke ciljeverazbijanja Jugoslavije, ali na različite načine poimano, ubrzavaju tajproces, što se vidi i sa sastanka održanog 1990. godine, kojeg pominjegeneral Nikola Čubra, opisujući viđenje raspada Jugoslavije, gdje navodi:"Treba imati u vidu ono što je već napomenuto a to je da su rukovodstvoSrbije i deo rukovodstva Jugoslavije još ranije zauzeli stav da seSlovenija može osamostaliti... U vezi s tim Borisav Jović u publikaciji"Komadanje Jugoslavije" iznosi da je 1990. na sastanku PredsedništvaSFRJ s rukovodstvom Slovenije u Ljubljani dato zeleno svetlo zasamostalnost Slovenije."

Objašnjavanjem toka te sjednice, Čubra navodi da na trećoj stranicipomenute publikacije, Jović kaže: "Savetovali smo im da tražeotcepljenje od Jugoslavije ako žele svoju državu i svoju vojsku. Njihovodgovor je bio da oni žele razdruživanje, a ne otcepljenje. " 9

Bez razlike na pravnu različitost tumačenja pojmova otcijepljenje irazdruživanje, ipak se može reći da su slovenskom rukovodstvu, srpsko idio jugoslavenskog rukovodstva dali saglasnost za osamostaljenje.

Dakle, ovdje ostaje nejasno, od kojih narodnih predstavnika je biosastavljen dio jugoslavenskog rukovodstva, ili su tu prisustvovali samoSlovenci i Srbi. Ako je bio takav dogovor između Slovenaca i Srba, ondaje jasno zašto je JNA zloupotrijebila naređenje Saveznog izvršnogvijeća,10 koje je bilo upućeno Saveznom sekretarijatu unutrašnjih poslovaza preuzimanje kontrole na granici Republike Slovenije. Nikola Čubraiznoseći zaključak iz ove naredbe kaže: "Vidljivo je da je glavni izvršilac

8 Ivan Stambolić, Put u bespuće, Radio B-92, Beograd, 1995, str. 243.9 Nikola Čubra, Vojska i razbijanje Jugoslavije, Beograd 1997., str. 148. Borisav

Jović je 1990/1991. godine bio predsjednik pedsjedništva Socijalistčke FederativneRepublike Jugoslavije.

10 Savezno izvršno vijeće je predstavljalo Vladu SFRJ, a sekretar SIV-a bio je premijerte vlade.

68

trebalo da bude Savezni sekretarijat za unutrašnje poslove. Pošto on nijeimao dovoljno snaga, to je verovatno najuži deo Štaba Vrhovne komande(sekretar, njegov zamenik i načelnik Generalštaba), samoinicijativno, jertada Predsedništvo nije funkcionisalo, odlučio o načinu angažovanjajedinica JNA u Sloveniji."11 Ovdje se Nikola Čubra poziva navjerovatnoću o procjeni snaga SSUP, a ne na zahtjev SSUP-a o potrebnojpomoći JNA za regulisanje graničnih pitanja u Sloveniji u povodu odlukeSkupštine Republike Slovenije 25.06.1991. godine o proglašenjusamostalne i suverene Republike Slovenije. Pitanje je, dakle, da li jekriza nastala u Predsjedništvu SFRJ zbog toga, što je trebao ulogupredsjednika Predsjedništva SFRJ preuzeti član iz hrvatskog naroda,zbog čega su se pobunili Srbi ili je to bila tajna igra, kako bi zloupotrebuvojske mogli koristiti samo uži dio SNO i Generalštaba u saradnji sapredstavnicima srpskih političara. Njihov cilj bio je izazivanje nemira ikrize, ali iza leđa najodgovornijih predstavnika iz drugih naroda,izabranih za vođenje političkog, ekonomskog i vojnog uređenja uJugoslaviji. Takve podvale Saveznoj vladi činjene su od strane dijelačlanova SIV-a iz Srbije, Narodne banke Jugoslavije, predstavnika Vojskei nadležnih organa iz Srbije i Crne Gore. O tome Nikola Čubra kaže: "Ipored nepovoljnih privrednih kretanja, posebnih problema u finansiranjuJNA nije bilo. Tome je znatno doprinela izuzetno dobra saradnja delačlanova SIV-a iz Srbije, Narodne banke Jugoslavije i predstavnikaVojske s nadležnim organima. Srbije i Crne Gore. Mnoga rešenja u vezifinansiranja Armije donešena su, a da tadašnji predsednik SIV-a, AnteMarkovć, nije ni znao. To je bilo moguće zahvaljujući dogovoru idnevnim kontaktima koje smo mi iz vojske zaduženi za finansiranje imalis potpredsednikom SIV-a A. Mitrovićem, guvernerom NBJ D.Vlatkovićem i vršiocem dužnosti saveznog sekretara za finansije S.Stanićem. Redovno smo se dogovarali o angažovanju dinarskih i deviznihsredstava s predsednicima Vlade Srbije i Crne Gore... " 12

Dakle, srpsko-crnogorska tajna priprema za vođenje rata u ciljustvaranja velike Srbije, na štetu republika Hrvatske i Bosne iHercegovine se odvijala iza leđa i znanja najviših predstavnikajugoslavenskog rukovodstva iz ostale četiri Republike, a predvođena ikoordiniranana na svim nivoima srpsko-crnogorskih predstavnika od

11 N. Čubra, nav.djelo, str. 128.12 Isto, str. 125.

69

političkih stranaka, opštinskih, republičkih i državnih rukovodilaca. Izdosad predočenog, ostaje otvoreno pitanje o upotrebi vojske: Da li je bilou cilju zaštite Jugoslavije ili njenog razbijanja i da li je zbogosamostaljivanja Slovenije otpočeo rat ili je to bila osmišljena ratnacaka, kako bi se opravdala lukavo osmišljena agresija na Hrvatsku iBosnu i Hercegovinu? Gore navedeno nam govori o dobro osmišljenoj iisplaniranoj agresiji na ove dvije republike, s ciljem stvaranja srpskezapadne granice pravcem Karlobag - Virovitica.

Na osnovu odluke o povlačenju JNA iz Slovenije, Čubra govorikako je Kadijević tvrdio da bi njeno nepovlačenje izazvalo obaranjeizabrane vlasti na višestranačkim izborima u Sloveniji i ubrzalo "procesraspada Jugoslavije pod znatno nepovoljnijim okolnostima i to pre svegapo Srbiju, Crnu Goru i JNA, jer bi širom otvorila vrata intervencijizapada. " Dakle, ovdje se ne radi o zaštiti Jugoslavije nego prvenstvenoo zaštiti interesa Srbije, jer ako su se plašili intervencije, zbog otpočetihdemokratskih procesa, kako to da se nisu plašili intervencije tokomnapadu na Hrvatsku i kasnije na Bosnu, jer i ovdje su legitimnosprovedeni demokratski izbori. Drugo, on u prije pomenutim navodimapominje da su srpsko i dio jugoslavenskog rukovodstva 1990. godineSlovencima dali zeleno svjetlo za otcijepljenje. Očite su tu igre Srbije,Crne Gore i JNA o zamagljenju očiju domaćoj i svijetskoj javnosti, oizvršenju namjera pravljenja velike Srbije okupacijom djelova Hrvatskei cijele Bosne i Hercegovine. Da nije bilo virtouzne igre oko povlačenjaJNA iz Slovenije i loših namjera, te iste JNA prema Hrvatskoj, sasvimsigurno se ne bi tako žestoko tom povlačenju usprotivio predsjednikPredsjedništva SFRJ Stipe Mesić, kao jedini protivnik, kojeg su ostaličlanovi tog predsjedništva nadglasali, uz izuzetak Bogića Bogićevića kojije bio suzdržan.13

Iako su bile glavne namjere nasilnog uspostavljanja srpske granicena pravcu Karlobag-Karlovac-Virovitica kao svršen čin za sva vremena,od tog prvobitnog plana se odustalo, radi bojazni osude od stranemeđunarodnih faktora, iz razloga jer na tom pravcu Srbi nisu bilidominantno naseljeni.

13 D.Vidić i B. Todorović, Razbijanje Jugoslavije 1990-1992., "Književne novine",Beograd, 1995., str.232. Po izvodima iz dnevnika Borisava Jovića, str. 366, za ovuodluku je glasalo šest članova Predsedništva. Mesić je bio žestoko protiv, Bogićevićse uzdržao.

70

S tog aspekta su i podržavane i podsticane pobune Srba naseljenih uHrvatskoj, kako bi se veliki dio vojske tu rasporedio, te da bi se saprostora pobunjenih Srba krenulo u ofanzivu osvajanja Hrvatske, alisamo do zamišljene granice na pravcu Karlobag-Karlovac-Virovitica.Srpsko rukovodstvo je smatralo da će osvajanje do te granice bititolerisano, odnosno da će time steći uslove da prilikom pregovora mogu ipopuštati, te da će zbog toga biti nagrađeni priznanjem srpskih granica odpočetnog pravca osvajanja. O protestovanju Hrvata protiv takvih ciljeva,Nikola Čubra je u svojoj analizi o uzrocima razbijanja Jugoslavijenapisao: "Otvoreno ispoljavanje ekstremnog hrvatskog nacionalizmanaročito dolazi do izražaja pojavom društava, udruženja, političkihstranaka i nacionalnih pokreta u Srbiji koji su u svojim programimaispoljili srpski nacionalizam. Neka od njih su se zalagala za monarhiju,rehabilitaciju četništva, Veliku Srbiju (sa zapadnom granicom Karlobag-Karlovac-Virovitica) i drugo. Počelo je nastajanjem društva „Sava“ iudruženja "Solidarnost" (1989.), a nastavljeno 1990. formiranjemstranaka i pokreta, odnosno prelaskom na višestranački sistem. " 14

Iz ovog navedenog citata jasno se vidi odakle je pošlo opće zlo i štaje druge narode u Jugoslaviji natjeralo na uzbunu, te zašto je saveznisekretar za narodnu odbranu,“na sednici Vojnog saveta,“ održanoj 17.aprila 1990. usmeno naredio komandantima vojnih oblasti ikomandantima TO republika i pokrajina da se naoružanje i municija ucijelosti uskladišti u objektima koji za to ispunjavaju uslove sa stanovištaobezbjeđenja. Osnovni cilj te odluke bio je da se naoružanje TO stavipod kontrolu JNA. Postupajući po naređenju, naoružanje je prikupljeno iuskladišteno u objekte u vlasništvu JNA. Izuzetak je bilo 11 do 12opština u Sloveniji, koje su odbile da predaju naoružanje. I porednaređenja da se naoružanje stavi pod kontrolu JNA, na prostoru Srbije jeizvršeno formiranje novih vojnih dobrovoljačkih formacija među kojimasu i "Srpska dobrovoljačka garda", o čijem formiranju je na osnovukazivanja Željka Rožnatovića – Arkana, Marko Lopušina napisao:"Najveću odluku u svom životu doneo je, prema sopstvenom priznanju naposlednjem velikom derbiju Dinamo – Crvena zvezda u Zagrebu, " kadaje tobože donio odluku o formiranju SDG-e za koju je Arkan rekao; "Dato moram da uradim osetio sam posle utakmice Dinamo – Zvezda uZagrebu 13. maja 1990. godine, kada sam osetio da se nešto kuva. Bilo

14 N.Čubra, nav.djelo, str. 89.

71

je to 15. dana posle pobede Tuđmana i HDZ na izborima u Hrvatskoj...Ja sam predvideo rat. Pokojnom Giški sam rekao, ustaše su došle navlast, Tuđman je došao na vlast, treba da se organizujemo. Rekao sammu 13. maja 1990. da pripremam Srpsku dobrovoljačku gardu. Giška jeosnovao svoju gardu, ali naša je bila višestranačka narodna. Oni su biliSPO." Čin davanja zakletve SDG izvršen je u manastiru Pokajnica uprisustvu monaha Stefana, a o toj ceremoniji Lopušina piše: "11. oktobra1990. godine , Arkan je svoje prijatelje sa Marakane u dvadesetakautomobila odvezao u Pokajnicu... Dočekao ih je monah Stefan i upitao:- Deco što ste došli? -Da se zakunemo! Idemo u rat – odgovorio jeArkan. – Čime ćete se boriti? – Biće oružja, važno je da nas ima –kazao je Arkan... Arkan je tog dana imenovan za komandanta. SDG jeArkan zvanično osnovao kod crkve u Radovanjskom lugu, nedaleko odmosta gdje je ubijen Karđorđe i gde je ispisana legenda o Crnom Đorđu.

Sa tog mosta krenula je legenda o Arkanu Tigru. Iguman ih jeblagosivljao, a Arkan mu je poklonio jeruzalemski krst." 15 Postavlja sepitanje, zašto na ovo formiranje nije reagovala vojska ili policija Srbije.Ili je ovo bio dio scenarija kojim će se u budućim ratnim operacijamapravdati ciljevi JNA. Logično da jeste, jer nisu preduzete mjere zasankcionisanje takvih vojnih formacija, naprotiv one su uvrštene u redvojske.

Čubra navodi i naređenje Predsjedništva SFRJ od 09. januara 1991.godine za razoružavanje oružanih sastava koji su van jedinstvenihoružanih snaga SFRJ, ali i kaže: "I jedinice teritorijalne odbrane naprostoru Srpske Krajine i Republike Srpske najvecim delom su prerasle ujedinice njihove vojske. " 16

Naravno i ovo je samo dio od mnogih spletki JNA u vezi sa njenomulogom i načinom opremanja, obuke i naoružavanja Srba u Hrvatskoj,Bosni i Hercegovini i srpskocrnogorskih dobrovoljaca.

Danas je jasnija spoznaja o ulozi srpske političke strukture ukreiranju ratnih ciljeva na prostorima ex Jugolavije, kojima je JNA kaoprodužena ruka, izvršila agresiju na Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu.

Zajedničko ratovanje JNA sa srpskim dobrovoljcima u njenimredovima na prostoru Hrvatske i Bosne i Hercegovine, Nikola Čubra

15 Marko Lopušina, Komandant Arkan, Čačak 200., str. 94., 99. i 101.16 Nikola čubra, Vojska i razbijanje Jugoslavije, Beograd, 1997. str. 121-123.

72

pominje u slijedećem kontekstu: "I neke opozicione stranke u Srbiji iMakedoniji zalagale su se za formiranje nacionalnih armija i raspuštanjeJNA… Određeno nepoverenje prema JNA izraženo je i formiranjemraznih dobrovoljačkih jedinica na teritoriji Srbije za odbranu srpskogstanovništva u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. Stav rukovodstva JNAbio je da se dobrovoljci raspoređuju u jedinice kao i svi ostali pripadnicioružanih snaga. " 17

Utvrđivanjem stečenih ratnih pozicija u Hrvatskoj prihvatanih umeđunarodnim posredničkim misijama, krnje predsjedništvo Jugoslavijeu cilju očuvanja granica velike Srbije, obratilo se zahtjevom Savjetubezbjednosti za angažovanje mirovnih snaga Ujedinjenih nacija zauspostavljanje tampon zone između dostignutih ratnih ciljeva. Dvadeset itrećeg novembra 1991. postignut je sporazum o prekidu vatre uHrvatskoj, a potpisali su ga Slobodan Milošević, (koji je u to vrijeme biopredsjednik Srbije, a ne predsjednik ili član Predsjedništva Jugoslavije,pod čijom su komandom i kontrolom trebale da budu oružane snageJugoslavije) Franjo Tuđman, Veljko Kadijević i Sajrus Vens. BorisavJović, član predsjedništva SFRJ objašnjavajući suštinu koncepcijemirovne misije, na sjednici Skupštine SFRJ, 18. marta 1992. predočio jeda taj plan UN-a na prostoru Hrvatske: "Osigurava prekid ratovanja,garantuje zaštitu srpskog naroda u krajinama, obezbeđuje zadržavanjevlasti srpskog naroda na ovim teritorijama, onemogućuje primenuhrvatskog zakonodavstva, zabranjuje pristup hrvatskim oružanim ipolicijskim snagama na ove teritorije i garantuje pravo povratka svimizbeglicama. " 18

Dakle, povlačenjem JNA iz Slovenije i dodatno povlačenje JNA idobrovoljaca iz Hrvatske u Bosnu i Hercegovinu osnažilo je bosanskeSrbe da svoje nacionalističke zahtjeve ultimativno postavljaju, prijetećiBošnjacima istrijebljenjem, jer su imali oslonac u koncetrisanoj vojnojsili. Nikola Čubra navodi izjavu lorda Pitera Karingtona da je „u Bosni iHercegovini stacionirano 100.000 vojnika JNA“19, dakle, to je dodatakKaradžićevoj priči objavljenoj 12.11.1991. sa Gojkom Đogom, kojom jesaopštio da je u BiH stavljeno pod oružje 400.000 Srba. Hvaleći srpskusilu on je prijetio Bošnjacima nestankom, ako im se u potpunosti ne

17 N. Čubra, nav.djelo, str. 118.18 Ibid, str. 174-175.19 Ibid, str. 186.

73

pokore. Po Karadžićevoj priči, o naoružanih 400.000 hiljada Srba,sasvim je sigurno bila naoružana svaka srpska porodica. Da su Srbi tajnoi u kontinuitetu naoružavani još od 1990. godine, svjedoči nam sijasetpriča, izjava i intervjua prikupljenih u raznim izvorima. Potajnonaoružavanje je bila tajna samo prema drugim narodima, koji nisu smjeliznati srpsku tajnu zavjeru uperenu protiv svih nesrba. Dok se GeneralštabJNA trudio da razoruža legalne jedinice TO, odnosno stavi pod svojukontrolu naoružanje republičkih TO, za to vrijeme se dobro potrudio datajno naoružava dobrovoljačke jedinice preko raznih srpskih udruženja ipolitičkih stranaka. Ovakvim postupcima JNA, se "odmetnula odkontrole" baš onako kako je izjavio Ivan Stambolić, kojeg su te istesrpske specijalne i dobrovoljačke jedinice na gnusan i neprimjeren načinlikvidirale. Da su postojale tajne, striktno srpske jedinice, pripremljene zaotpočinjanje rata još 1990. godine, vidi se iz naslova teksta u listuDrinski u kojem piše: "Održana skupština udruženja boraca učesnika rataod 1990.godine." Na ovoj skupštini održanoj u Zvorniku prisustvovao je:"gospodin Zoran Stojić član Predsjedništva republičkog udruženja, apredsednik Skupštine Opštinskog Udruženja u Zvorniku DraganGotovac. " 20

Rat u ex Jugoslaviji je otpočeo u Sloveniji 1991. godine. Nakonpovlačenja JNA iz Slovenije, došlo je do rata sa Hrvatskom, a nakonsporazuma o prekidu vatre između njih i stvaranje tampon zone izmeđudostignutih i dogovorenih linija, Mirovne snage UN-a preuzele su misijusprovođenja sporazuma. Zatim je nakon koncetracije snaga i sredstavaJNA iz Hrvatske počeo rat u Bosni. Sada se postavlja pitanje: Od kud to"Udruženje učesnika rata od 1990."? Naravno, ono se tretira od vremenaomasovljavanja tajnih priprema srpskog naroda, za vođenje rata protivsvih drugih naroda u ex Jugoslaviji. U prilog tome su dati intervjui u"Drinskom".

Tako Dragomir Vasić, rođen u Brnici kod Živinica, u toku rata bio jenačelnik Centra javne bezbjednosti u Zvorniku, govoreći o formiranjuSrpske demokratske stranke u Živnicama, novinaru Žarku Šušiću, a kojije njegovo sjećanje opisao slijedećim tekstom: "Na nivou živiničkeopštine, kazuje nam Dragomir Vasić (sada načelnik Centra bezbednosti uZvorniku), Srbi su osnovali pomenutu organizaciju koja je imala petmesnih odbora. Jedan od njih bio je u Brnici... SDS u Živinicama je

20 "Drinski", List Zvorničke pešadijske brigade VRS, broj 3, februar 1994., str. 8.

74

osnovao naravno u tajnosti, Krizni štab. U mesnim odborima formiranoje pet četa koje su sačinjavale bataljon sa preko 700 boraca. ŽiviničkiSrbi (...), hteli su da pomažu bivšu JNA... Počeli su da se naoružavajupešadijskim naoružanjem."

Dalje Šušić piše: "Izbijanjem rata u Hrvatskoj Dragomir Vasić je sagrupom Brničana, septembra 1991. godine otišao u Borovo Selo. Tamosu ostali dvadesetak dana i borili se kao pripadnici JNA. Ova grupabrničkih dobrovoljca nakon povratka iz Borova Sela nastavila je da vršipripremanje i osposobljavanje meštana za odbranu i borbu. Već udecembru, takođe 1991. godine u sporazumu sa komandantomtuzlanskog garnizona, potpukovnikom Dubajićem, borci iz Brnice suzaposeli "Energoinvest" skladište benzina u Živinicama.... Četa odstotinjak Brničana, koja je boravila u Živinicama, nije dozvolilamuslimanskim patrolama da ulaze u njihovo selo..." 21

Dakle, ovdje se jasno vidi kada i kako su naoružavani živinički Srbi,te da ih je u tome snabdijevala JNA, sa naređenjem da zaposjednu"Energopetrol" i zabrane pristup snagama Ministarstva unutarnjihposlova tj. policiji, u čijoj je nadležnosti bilo da štiti zakonitostiunutrašnjeg reda i poredka, pa i osiguranje vitalnih privrednih objekata.Veoma je interesanta i priča tadašnjeg majora JNA Svetozara Andrićarodom iz Zelina općina Kalesija. U svojoj priči o organizacijinaoružavanja i pripreme Srba za rat u općini Kalesija, on je novinaruNedeljku Kaišu pored ostalog rekao i slijedeće: "Već od 1991. godineaktivno sam radio sa ljudima iz opštine na pripremi srpskog naroda naoružani ustanak. Organizovali smo jedinice i iste počeli naoružavti.Takođe u istoj godini imao sam i priliku da se sretnem sa našimvrhovnim komandantom, gospodinom Radovanom Karadžićem. To je bionaš prvi susret koji je prošao u razgovoru o položaju i budućnosti Srbana području Kalesije i Birča."

O formiranju jedinica na području Kalesije. Andrić u daljoj pričiteksta navodi: "U toku 1991. godine formirana je jedinica ekvivalentabataljona, a u martu 1992. istu jedinicu smo formacijski oblikovali iizveli dvodnevnu obuku pri čemu smo organizovali i bojevo gađanje sanajmodernijim naoružanjem. Do tog vremena uspeli smo naoružati i

21 "Drinski", broj 7., juni 1994., str. 16-17.

75

opremiti veliki broj boraca, ne samo opštine Kalesija već i na prostoruBirča." 22

Svetozar Andrić je tokom 1991. godine, kako kaže bio "komandantbataljona vojne policije", a u početku agresije na Republiku Bosnu iHercegovinu komandovao snagama u zauzimanju Kalesije. Devetnaestogmaja 1992. postavljen je po naređenju Ratka Mladića na dužnostkomandanta Birčanske brigade, pod čijom komandom su bile općineZvornik, Kalesija, Šekovići, Bratunac, Srebrenica, Milići, Vlasenica.Komandno mjesto brigade bilo je u Šekovićima. Poznata su odvođenja,ubijanja i protjerivanja mnogih Bošnjaka sa prostora ovih općinatokom aprila, maja i juna 1992. godine, izvršena po naređenjimadatim od strane majora Svetozara Andrića i to od 28.5.1992. Štabu TOZvornik, kojima pored ostalih izvršenja u tački 6. naređuje: "Iseljavanjemuslimanskog stanovništva mora biti organizovano i uvezano saopštinama preko kojih se vrši iseljavanje. Iseljavati se mogu samo djeca ižene, a muškarce sposobne za borbu ostavljti u logorima radizamjene."23 Ovu zamjenu i danas dan čekaju mnoge porodice, a mnogeporodice su svoje najmilije identifikovali u masovnim grobnicama.

Njegovo drugo naređenje izdato 31.5.1992. godine glasi: "Naosnovu Odluke vlade SAR "Birač" kojom je regulisano iseljavanjemuslimanskog življa sa područja SAR "Birač" Naređujem:

1. Organizovati logor u Vlasenici i isti obezbediti u duhumeđunarodnih pravila;

2. Zabranjujem samovoljno donošenje odluke o fizičkoj likvidacijizarobljenika;

3. Organ bezbednosti iz bataljona Vlasenica obaviće operativnerazgovore i sve korisne podatke za rukovođenje i komandovanjedostaviti brigadi SV "Birač";

4. Predsednik vlade SAR "Birac" hitno da stupi u kontakt zbogpregovora o razmjeni zarobljenika." (Prilog br. 1.)

Naoružavanje Srba na bratunačkoj općini teklo je po istim"receptima" kao i u ostalim krajevima Bosne, a o pripremama rata injegovom izazivanju u selu Kravica opština Bratunac, Rašo Milovanovićza "Drinski" novinaru Bori Miljanoviću iznosi: "Kravica je u to vreme

22 Ibid, broj 11. oktobar 1994., str 10.23 Vidi faksimil u magazinu Dani, Sarajevo 3. 2. 2006., str. 24.

76

(misli na vrijeme od okončanja Drugog svjetskog rata pa do 1990.godine) bila jedna od oštrica u koju nikad nije ušao Brozov sindrombratstva pa smo zbog toga bili odbacivani kao četničko mesto. Zbog togasu pojedini viđeni Kravičani za svoje četništvo tamnovali,... Shvatili smonovu opasnost pa smo počeli da "srbujemo" dajući im do znanja da senismo uplašili, pa smo već 5. avgusta 1990. godine išli u Miliće okićenisrpskim zastavama, računajući na iste sudbonosne puteve ova dvamesta."

O ubistvu dvojice i jednog ranjenog Bošnjaka u Kravici 1991. uistom listu je rekao: "Trećeg septembra 1991. dogodio se prvimeđunacionalni sukob u kome su ubijena dva muslimana, i od ovogdatuma, može se slobodno reći, počeo je rat na kravičkom području, pa išire na bratunačkoj opštini. Barikade u selima i noćne straže postale surealnost ovog kraja, a kakav takav mir održavao se vrlo teško,..."

Nakon ubistva dvojice i trećeg ranjenog Bošnjaka, RašoMilovanović se poslije toga skrivao po Hrvatskoj i vojevao protivHrvata, a po povratku 1992. u Bosnu je izjavio: "Stigli smo kao iskusniratnici na osnivanje kriznog štaba i formiranje prvih srpskih jedinica, mismo tada osnovali Odred branilaca koji je brojao 860 boraca. U Kravicuse vraćaju i meštani koji su do tada živeli u drugim krajevima, međunjima i pukovnik Marko Lukić, sa kojim smo obišli Šekoviće, Miliće iVlasenicu da vidimo njihove pripreme i usaglasimo zajedničke planove."Dalje navodi jačinu snaga lociranih u Kravici: "od početka rata imalismo uz dobrovoljce, koji su pristigli oko hiljadu branilaca." 24

Pored gore navedenih izjava interesantna je i priča koju je MarkuLopušini ispričao Mirko Karać, koji je pred početak i tokom ratakomandovao tajnom jedinicom "Sove". Govoreći o svom odlasku uAmeriku i životu sa svojim djedom te radnom angažovanju u vojnoj baziu Nirnbergu, kao i razlozima povratka u Bosnu tačnije u Tuzlu uz ostaloje rekao: "Dok je u Jugoslaviji buktala srpska revolucija, ja sam 1989.godine radio kao konobar u američkoj bazi u Ninbergu. Kada sam segodinu dana kasnije vratio u Tuzlu otvorio sam restoran kome sam daoime po Dražinoj unuci "Dolores". Naredne 1991. godine počeo je rat uSloveniji i brzo se završio. Kad je zapucalo u Hrvatskoj, ja i mojiprijatelji iz Tuzle, doneli smo odluku da idemo u rat... iz Banjaluke smo

24 "Drinski", broj 14. januar 1995., str. 20-21

77

otišli u Knin, u štab srpskih dobrovoljaca. Dočekao nas je pukovnik RajoBožović, koji nas je odveo kod kapetana Dragana. Posle kratke obuke saknindžama išli smo u borbu za Šibenik i Drniš. Bilo je to avgusta 1991.godine. U međuvremenu, Srbi u Tuzli su se naoružavali. Čekao sepočetak rata u Bosni. Iz Krajine smo za Tuzlu poslali šest kamionanaoružanja. Već februara 1992. godine vraćen sam iz Knina u Tuzlu iprekomandovan u četvrti bataljon, koji se obučavao za borbu samuslimanima." 25

Nakon pretvaranja četvrtog bataljona u specijalnu jedinicu „Sova“Karać je rekao: "Obuku smo imali u specijalnom kampu na Goliji, gdjesmo uvježbavali borbu u specijalnim uslovima i noćna dejstva." Daljenavodi da im je instruktor obuke bio Rajo Božović, a poslije 45 danaobuke vratili su se u Tuzlu. "Tu smo čuvani za specijalne akcije, tihelikvidacije mudžahedina. Svako od nas je dobio svoju sobu." Zadatke sudobivali neposredno pred akciju, a u izvođenju akcija: Preobukao sam seu civila, imao sam lažnu ličnu kartu sa muslimanskim imenom..." 26

Dakle, lažne lične karte su im služile višenamjenski, kako bi prikriliidentitet stvarnog izvršioca terorističkog akta, a ako bi bili uhvaćeni, tajteroristički čin bi se pripisao Bošnjacima. Inače mnogi organizatoriokupacije Bosne i Hercegovine, koji su bili ubačeni iz Srbije dobijali sulažna lična dokumenta, izdavana pretežno u općinama u kojima su ustanicama Javne bezbjednosti, izdavanje ličnih dokumenata kontrolisalalica srpske nacionalnosti. Takav slučaj izdavanja lažnih dokumenatapoznat je kod izdavanja Branku Popoviću, izdatih u općini Šekovići nalažno ime Marko Pavlović iz Šekovića, koji je po naređenju komandeJNA došao u Zvornik i postavljen u februaru 1992. godine za"komandanta Srpske TO u Zvorniku". 27

Također, naoružavnje Srba na prostoru općine Banovići teklo je poistom scenariju, u režiji SDS-a preko JNA, o čemu je vodio razgovornovinar "Drinskog" Žarko Šušić sa Vladimirom Gajićem i Nenadom

25 Marko Lopušina, Tajni ratnici eks Jugoslavije, Beograd, 2003., str. 108-113.26 Isto.27 Lažno ime i mjesto izdavanja lažnih dokumenata kao i identifikaciju pravog imena,

otkrio je zaštićeni svjedok na sudu u Hagu, saslušavan tokom maja 2003. godine, aprije toga idetifikovano je u Stanici javne bezbjednosti Bijeljina 06. 08. 1992. godine,kada je davao izjavu Vojin Vučković-Žućo, inače komandir jedinice Igor Markovićodnosno Žute ose.

78

Arsenićem, koji su mu ispričali o događajima u Banovićima, gdje poredostalog piše: "Videvši šta se događa, i u Željovi i u dva susedna manjasela, Pridražićima i Vranićima, formiraju Srpsku demokratsku stranku.Na čelu te stranke je bio Sreto Jović. Istovremeno se donosi skorospontana odluka o organizovanju jedne oružane formacije koju u početkučini jedinica ekvivalenta voda, a kasnije narasta do nivoa čete.Pripadnici jedinice su bili uglavnom mlađi ljudi, ali bilo je i onih uzrelim godinama koji su "okusili" i nevolje predhodnog rata. Na čelu četebio je rezervni poručnik Jovo Milošević. Formiranju čete je predhodilaaktivnost na obezbeđenju oružja i municije."28 O naoružavanju dijelasrpskih jedinica u Željovi, Ćamil Husenbašić napisao je u knjizi"Odbrana od agresije" slijedeće: "Od septembra mjeseca 1991. godinegrađani mjesne zajednice Željove bili su izloženi pritiscima oficira JNAda se intenzivnije uključe u saradnju sa JNA nudeći im da se na prostoruove mjesne zajednice stacioniraju montažni objekti i uskladište rezervenaoružanja,... Kada je vojska bivše JNA odustala od ove namjereintenzivirane su aktivnosti da se stanovništvo uključi u pripreme zaoružanu borbu. Krajem septembra iz ove mjesne zajednice autobusomVojne pošte 9740 Dubrave odvezeno je 40 muškaraca, koje supredstavnici bivše JNA samostalno angažovali. Zadržali su ih dva dana ina isti način vratili kućama. " 29

U vezi osmišljenog plana naoružavanja srpskog naroda od straneJNA u Bosni i Hercegovini, vidi se iz intervjua u "Drinskom" od stranegeneral-majora Dragomira Miloševića (inače pred izbijanje rata u BiH učinu potpukovnika na dužnosti komandanta 216 brdske brigade JNA),datog novinaru Vuku Kovačeviću, koji o predratnom i ratnom stanjukaže: "Borbeni put 216. brdske brigade, kasnije Prve romanijske,započinje 30. juna 1991. godine. Već tada se videlo da je mešoviti sastavneodrživ,... Značajno je reći da je u brigadi ranije bilo više od 50 odstoMuslimana, ali smo mi ovu jedinicu uspeli da popunimo, uglavnomljudima iz romanijsko-birčanske regije. Ako u leto 1991. godine rat nijezahvatio prostore bivše BiH, ova jedinica je od same mobilizacije imalaratne zadatke. Jedan njen deo bio je na slavonskom ratištu, u okliniBorova i Vukovara. Tu se išlo na dobrovoljnost, ali je odziv bio izuzetnoveliki, i tom prilikom se iskazala spremnost i odlučnost naših boraca. Taj

28 "Drinski", broj 11. novembar 1994. str 95.29 Ćamil Huseinbašić, Odbrana od agresije, Tuzla, 1995., str. 95.

79

deo snaga iz Borova i Vukovara bio je jezgro i osnova za događaje kojiće se kasnije zbiti. U to vreme, dakle, pre početka rata u BiH, stvaraju sebataljoni u Milićima, Sokocu, pa u Rogatici... Uspeli smo, dakle, dastvorimo jaku manevarsku, pokretljivu brigadu, sa izgrađenim sistemomrukovođenja i komandovnja." On u daljem dijelu teksta izlaže borbeneaktivnosti 216. brdske brigade, gdje kaže: "Moja brigada dobija 12.aprila zadatak da izvuče naoružanje iz magacina u Faletićima.Izvršavamo ga vrlo brzo i efikasno, a onda odlazimo u dolinu Drine.Učestvujemo u oslobađanju Višegrada, a potom uspostavljamo kontroluputa do Ustiprače.... S područja Višegrada, Mesića, Međeđe, Borika,Sjemeća odlazimo za Sarajevo. Stižemo drugog maja, a već sutradanučestvujemo u borbama za oslobađanje Grbavice. Mislim da je to biopresudan događaj za Srbe u Sarajevu. "30 O angažovanju jedinca JNA i unapadu na Sarajevo govori i major Dragan Petković čiji govor je zapisaoVojin Krsmanović, a glasi: "Početak rata zatekao me je u Sarajevu kaooficira bivše JNA. Već 5. avgusta, po naredbi Predsedništva (misli na1991.godinu), moja jedinica je određena da izađe na Vrace i razdvojisukobljene pripadnike MUP-a. Odmah po izlasku jedinice na Vrace,zajedno sa srpskim narodom, proterao sam jedinicu MUP-a bivše BiH isa specijalnom brigadom Republike Srpske oslobodili smo deo Vraca dogradske zaobilaznice... Nikada neću zaboraviti 2. maj 1992. godine iužasnu borbu i pakao koji sam sa svojim vojnicima vodio i preživeo prioslobađanju Grbavice i Skenderije. Zajedno, sa tada već brigadomspecijalnih snaga Republike Srpske, oslobodili smo Grbavicu, Vrbanjamost i Most bratstva-jedinstva." 31

Način organizacije pripremanja obuke i naoružavanja srpskognaroda i zauzimanja ključnih objekata u BiH, vršen je identično, odnosnokoordinirano od strane političke stranke SDS-a i jedinica JNA u svimopćinama, pa tako i na teriotriji općine Zvornik. Milenko Lazarevićopisujući ulogu i priču kapetna Duška Vukotića - Vuka, inače prvogkomandanta Podrinjskog odreda specijalnih snaga, poznatijeg kao"Vukovi sa Drine" gdje o njemu pored ostalog piše: "Četvrtog maja1991. u ulozi komandira tenkovske čete na prvom tenku ušao je uvukovarsku kasarnu. Novinama i on sam ne veruje, ali evo jednog isečka

30 "Drinski", broj 8. juli 1994., str. 10-11.31 "Drinski", broj 8. jul 1994., str. 5. Dragan Petković, rođen je u selu Zelinja opština

Zvornik, ranjen 30.10.1992. godine na Parlogu na dužnosti komandanta "Zvorničkepešadijske brigade" VRS.

80

iz tog vremena. Naime, "Sremske ratne novine" u novembru 1991. godinepišu da je poručnik Duško Vukotić, heroj prve bitke za Vukovar, ucenjenna 200.000 nemačkih maraka." Kapetan Vukotić je do daljnjegkomandovao pograničnom jedinicom Vojske Jugoslavije u Jameni, kojaje na tromeđi Srbije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Za saradnju saSDS-om kaže: "Iako sam u ratu u Hrvatskoj vanredno unapređen zaratne zasluge u čin kapetana, verujte, tada sam trpeo oštre kritikepretpostavljenih zato što sam održavao vezu sa Srbima u Brčkom i sasrpskim štabom TO u Zvorniku."..."19. avgusta 1992. stigao sam uZvornik,..."32 Ratnu priču o Boriši Đuriću iz Zvornika opisao je ŽarkoŠušić: "Ratna priča o Boriši Đuriću počinje godinu dana pre početkarata. Zapravo, on je tada sa jednom grupom srpskih rodoljuba otišao kodpredsednika Srpske demokratske stranke u Zvorniku, Branka Grujića.Predložili su da se pridruže organizovanju srpskog naroda za odbranu,... Pred početak rata Đurić je, po dogovoru sa rukovodstvom pomenutestranke, organizovao ljude za odbranu, ali i nabavku oružja. Nakonizbijanja rata izvukao je naoružanje iz Zvornika na Šćemliju gde jeizašao 28. marta 1992. godine. Đurić se zatim javio kapetanuObrenoviću u Mali Zvornik kada se uključio u bateriju minobacača120mm. U jedinici kapetana Obrenovića ostaje do odlaska JNA, a bilo jeto 20. maja." 33

Također, Vladan Matić iznosi podatke o ratovanju u Hrvatskoj,potom u okupaciji Bijeljine i organizovanju Srba u Tabancima čiji iskazje napisao novinar Milenko Lazrević u slijedećem: "Mobilisan sam 21.septembra 1991. godine i otišli smo u Bijeljinu. Naša jedinica trebalo jeda ide u Banja Luku a odatle u Hrvatsku, Međutim,umesto nas otišli suNovosađani, a ja sam otišao u izviđače i bio sam komandir izviđačkogvoda pri diviziji. Imali smo širok rejon od Drinjače i Vlasenice pa do selau Zapadnom Sremu, Jamine, Morovića... Tamo sam stekao prva borbenaiskustva."

O stečenom iskustvu na hrvatskom ratištu iznosi: "To iskustvo mi jemnogo pomoglo, jer sam od prvog dana krenuo sa svojimpredpostavljenim, majorom Gavrilovićem (sada komandant Drugesemberske brigade), ( priča iz juna 1994. m.p.) u oslobađanje Bijeljine.Nas desetak iz Izviđačkog voda, što smo izašli prvih dana iz kasarne,

32 "Drinski", broj 8. jul 1994., str. 14-15.33 Ibid, broj 4. mart 1994., str. 15.

81

pomogli smo onom narodu u Bijeljini, a tu nam je sigurno pomoglo onoiskustvo iz Hrvatske. Onaj prvi strah je ostao tamo." Za uključivanje unapad na Zvornik, on dalje kaže: "Da ja sam od komande naše vojskedobio zadatak da u Tabancima organizujem odbranu za slučaj napada izKozluka i Klise, ali i da povedem ljudstvo za oslobađanje Zvornika. " 34

Planirane pripreme za stvaranje mostobrana, kao početne fazeizvršenja agresije od strane JNA na prostoru sjeveristočne Bosne, počelesu dodatnom mobilizacijom rezervnog sastava JNA, počev od septembrapa do kraja 1991. godine, čije aktivnosti se vide iz priče ŽeljkaAćimovića iz Tršića, kojeg je dao Milanu Lazareviću, a on je napisao:"Željko Aćimović je obukao vojničku uniformu pre nego što je prva puškaoglasila početak rata na ovim prostorima. Zajedno sa tridesetak momakaiz Tršića i okolnih mesta u Podrinju, otišao je 1991. godine u Bijeljinukako bi se uključio u odbranu srpskih ognjišta na području zapadne iistočne Slavonije. Međutim, Savu mnogi od njih nisu prešli nego su sekrajem decembra vratili u Karakaj, kako bi obezbeđivali zeležnički mostna Drini." Isti novinar identično opisuje i Josipa Aćimovića: "Kada je ratpočeo u Zvorniku, Josip je sa svojim Tršićanima i drugim borcima izovog kraja, bio u Čelopeku odakle se uključio u odbranu Karakaja,potom i oslobađanju i čuvanju Zvornika."

Priču o planskom izazivanju incidenata u selu Tršić i stvaranjanepovjerenja od strane SDS-a među nastanjenim srpskim i bošnjačkimstanovništvom, spominje Milan Pantić u tekstu "Tršić: juče danas,sutra", u kojem je napisao: "Selo je imalo srpski i muslimanski deo.Velika većina stanovništva su bili Srbi."

Dalje govori o renoviranju osnovne škole, koje su izveli Bošnjaci, tekako je ta aktivnost izazvala revolt Srba, jer nije postignut konsenzusobje strane, pa su Srbi to smatrali jednostranim aktom uperenim protivnjih, o čemu je Pantić napisao: "Narod se organizovao i sa krampovima,maljevima, lopatama i drugim alatkama srušio sve što je urađeno.Muslimani se nisu usudili da reaguju, ali su odnosi zahladili i svedeni suna najmanju meru. Još u novembru 1991. godine iz Tršića se trideset ijedan mladić odazvao mobilizacijskom pozivu. ... bili su stacionirani uGlavičicama, spremni da priskoče u pomoć ugroženom srpskom narodu

34 "Drinski", broj 7. jun 1994., str. 14-15.

82

u Hrvatskoj. Nekoliko meseci pre rata jedinica je prebačena u Čelopeksa ciljem da zaštiti vitalne objekte, pre svega prugu, mostove fabrike." 35

Pružanje pomoći Srbima u Hrvatskoj nema ama baš nikakve veze sagore navedenim, jer ako uzmemo u ubzir da su baš u to vrijeme od 3.novembra 1991. tekli pregovori sporazuma o prekidu vatre, koji jezaključen u Ženevi 23. novembra 1991. godine, kojim je regulisano damirovne snage UN-a preuzimaju kontrolu izvršenja mirovnih operacija,postignutih tim sporazumom. Rezolucijom 721. Savjeta sigurnosti UN-aod 27.11.1991. godine i Rezolucijom 724. od 15.12.1991. godineusvojeno je slanje predhodnice vojnog osoblja, za pripremu početkaoperacije očuvanja mira, dogovorenog postignutim sporazumom.

Dakle, iz ovoga se može primijetiti, da se poslije mirovnogdogovora nastavila aktivnost srbijanskog i bosansko - hercegovačkogsrpskog rukovodstva sa JNA, kontinuiranog i pravovremenogpripremanja prenošenja rata i izvršenja agresije na Republiku Bosnu iHercegovinu. Dakle, ovdje se radi o dobro osmišljenoj, pravovremenoj iorganizovanoj pripremi za agresiju na RBiH, čemu su i služile tenagomilane jedinice JNA, raspoređene po prostoru, gdje do tada, nikadanisu imale mirnodopski razmještaj. Takvo stanje opisuje Boro Miljanovićslijedećim riječima: "U periodu kada se, sada već bivša JNA, poslemasovnih napuštanja nesrpskih pripadnika, popunjava dobrovoljcima, izŠekovića je dosta vojno-sposobnih mladića otišlo u njene redove,uglavnom policiju. Trebalo je u tom periodu, kada se miris baruta sveviše osećao oko Drine, sačuvati sve objekte od interesa za srpakinarod,... Mobilisani srpski mladići, svakodnevnim kontrolama napunktovima, pratili su svakodnevna vršljanja oko Drine, koja su bila svečešća u iščekivanju konačnog obračuna. Jedan od dobrovoljaca bio je iLjubiša Radojčić-24-, mladić iz sela Sučani kod Šekovića. Obavljajućidužnost policajca, često se nalazio na punktovima oko mostova na Drini,ali je po zadatku ulazio i u grad Zvornik,..." 36

Organizovanje oružanih formacija po srpskim selima u općiniZvornik, odvijano je u jedinstvenoj saradnji i koordinaciji izmeđupolitike SDS-a i komandi JNA, što se vidjelo iz predhodno pomenutihizjava, opisanih raznim novinskim tekstovima, a što će biti potvrđeno ikroz naredne tekstove. Novinar Žarko Šušić je na osnovu uzetih izjava od

35 "Drinski", broj 8. juli 1994., str. 18.36 "Drinski", broj 10. septembar 1994. str. 14.

83

Milana, Zdravka i Jovana Blagojevića zapisao, kako su vršene pripremeza rat srpskog stanovništva iz Karakaja, gdje stoji: "Uz pomoć,organizaciju i sadejstvo Srpske demokratske stranke koja je formirana nanivou opštine Zvornik i njenog ogranka - mesne organizacije SDS-aKarakaj, naravno tajno, formirana je Četa karakajska koja je imalapreko 180 ljudi. Ovu prvu vojnu formaciju na ovim terenima sačinjavalisu žitelji pomenute mesne zajednice od 18 do 60 godina starosti. Semovih, bilo je i dobrovoljaca starijih godišta. Naravno, svako od njih imaoje i svoj raspored kada dođe vreme za to. Ova jedinica, ponikla iznaroda, za prvog komandira čete postavila je Milana Blagojevića. Bio jepogodan za tu dužnost, na njoj je ostao čitavo vreme rata, pa i sada dokovo pišemo. Neposredno pred početak oružane borbe ova jedinica jepočela davati straže kod mesta zvanog Vrnjača i na koti iznad "Glinice".U podnaslovu "Oružje od SDS-a" piše: "Opštenarodni ustanak nijedošao sam od sebe. ...U Zvorniku je formirana opštinska organizacijaSDS-a, kao ogranak mesne organizacija SDS-a u Karakaju. Oružje zaČetu Karakajsku dobavljali su Branko Grujić (predsednik SDS-aZvornik), Stevo Radić (sekretar) i Dragan Spasojević, koji je u to vremebio komandir milicije." 37

O vojnom organizovanju u selu Malešić 1991. godine, napisao jeNikola Vidaković u podnaslovu teme "Pripreme za rat" slijedeće: "Mesnaorganizacija SDS-a u Malešiću, tada verovatno najjača na područjuopštine, čini velike napore na pripremi ljudstva, opremanjunaoružavanju. Naročito je teško bilo dovesti to oružje, jer svi prilazniputevi vode preko muslimanskih sela. Već u novembru 1991. godinenapravljena je vojna organizacija sela. Prvi komandant odbrane sela bioje Božo Vidović, a njegov zamenik Pero Radić, komandiri vodova subili: Petko Tomić, Milan Radić, Milan Galić, Dušan Spasojević, LjuboSavić i Petko Josić. ...Desetak mladića u tom periodu odlazi u Bijeljinuna obuku,... Petko Tomić na Glavici okuplja veoma hrabru i sposobnugrupu koja sa te kote kontroliše i drži u pat-poziciji veliko muslimanskoselo Kozluk." 38

O naoružavanju i ratnim pripremama u Boškovićima priču od PereSavinović napisao je Nikola Vidaković gdje navodi: "Svesni smo bilisituacije u kojoj smo se nalazili i značaja našeg sela za odbranu srpskog

37 "Drinski", broj 8. maj 1994. str. 10.38 Ibid, broj 10. septembar 1994., str. 16.

84

naroda u Podrinju. Zato smo se još 1991. godine počeli organizovati zaodbranu. Poučeni tragičnim iskustvima iz prošlog rata, sada smo se navreme naoružali, na čemu smo najviše radili Dragan i Nikola Spasojevići ja."

Pomenuti Dragan Spasojević je tada bio komandir stanice milicije uZvorniku, kojeg pominju da je naoružavo Karakajce. Inače on jeporijeklom iz Boškovića. Priča Pere Savinovića kroz dalji tekst senastavlja sa osvrtom na ratna iskustva Boškovljana stečena po ratištima uHrvatskoj: "U danima uoči rata i u samom početku, veliku pomoć uorganizvanju sela za odbranu su pružili momci koji su ratna iskustvasticali na hrvatskom ratištu (Jovan Jokić, Goran Tešić, Aco Jovičić,Milan Kostić i Ranko Jokić su u Hrvatsku otišli kao dobrovoljci, dok suZdravko Nikolić i Nebojša Milutinović ratovali kao pripadnici JNA)." 39

Vidaković je posebno istakao ratne dobrovoljce iz Crne Gore, kojisu: "...zakoračili u sedmu deceniju života." A radi se o predratnimučiteljima Vladimiru Josipoviću i Branku Ščekiću, inače zaposlenim doizvršenja oružane aresije na RBiH u osnovnoj školi Sapna. Za posloveorganizacije i pripremanje rata u Rastošnici bio je zadužen MilanPetrović - Pusula, o čemu su Milanu Pantiću za "Drinski" pričali MiloradVasiljević iz Rastošnice, Sreten Todić iz Rožnja i Boško Miljić, u vezi stim slijedeće: "Rat je kao zarazna bolest, teško se leči, a lako se prenosi.Još dok su se vodile borbe u Sloveniji, a posebno u Hrvatskoj, uRastošnici su shvatili da ni njih neće zaobići... Počeli su nabavljatioružje... U poslovima pripreme za odbranu sela u početnom periodu ratanajvažniju ulogu je imao Milan Petrović - Pusula... Već Krajem februaradošlo do prvih oružanih čarki." 40 Međutim, ova čarka koju oni pominju ufebruaru, kao prvu, nije riječ o prvom napadu na Goduš, nego se radi odrugom napadu sa distance, više kao provokacija s ciljem zastrašivanja.Prvi oružani napad na Goduš od strane srpskih dobrovoljaca i rezervistajedinica JNA, desio se 17. oktobra 1991. godine. Taj oružani napadizvršen na Goduš od strane Srba, potvrdio je gore pomenuti MilanPetrović - Pusula na sastanku predsjedništava mjesnih zajednica; Goduš,Rastošnica i Skakovica, održanom 19. oktobra u područnoj osnovnojškoli Skakovica, gdje je ispred političke stranke SDS-a prisustvovao njenopćinski predsjednik Branko Grujić, a ispred organa stanice Javne

39 "Drinski", broj 12. novembar 1994., str. 18.40 Ibid, broj 15. februar 1995., str. 14-15.

85

bezbjednosti Zvornik, njen komandir Dragan Spasojević. Pusula seobratio nakon što je ušutkao Miću Markovića iz sela Sandići: "Ti breburazeru ćuti, mi moramo reći svojim komšijama Godušanima istinu, dasu bili napadnuti i to od naoružanih rezervista i dobrovoljca saHrvatskog ratišta, ali koji su došli iz sela Kukarići."

Dragan Spasojević je nakon toga pojašnjavao, da će teško biti otkritinapadače, s obzirom da su oni sa tuzlanske teritorije ističući, "da jeslaba saradnja izmedju zvorničke i tuzlanske milicije, a zvorničkamilicija nema nadležnosti za vršenje istrage na tuzlanskoj opštini." 41

Milana Petrovića - Pusulu pominje u vezi sa naoružanjem iVučković Vojin, u dopisu sudskim organima u Bijeljini povodomzakazanog suđenja za 19. 11. 2000. godine, napisanom u sedam kucanihstranica, a na prvoj sranici u vezi gore pomenutog piše: "Dana 04. 04.1992. god. po naređenju p. pukovnika Jovanovića (CVB- Pančevo)dolazim na teren za Zvornik radi istraživanja sledećih radnji:Organizovana prodaja oružja - dugih cevi srpskoj i muslimanskojveroispovesti od strane "samozvanog pukovnika Pusula" koji ponaređenju predsednika SDS-a Brano Grujić prodavao oružje po ceni od1400-2500 DM/kom., od čega se finansirao SDS i ratni profiteri iz G-7(finansijski velikani ranijeg doba 1. Dragan Spasojević, 2. MomoMandić, 3. Stevo Radić, 4. Jovo Mitrović - bivši poslanik, 1998. pobegaoza Australiju, 7. Biljana Plavšić (sa predsednicima stranaka koje su serazvodnele iz bivšeg SDS). Istražne radnje koje se odnose na 34 lica kojasu direktno učestvovali u prodaji oružja i time direktno prouzrokovalimeđunarodne sukobe u Semberskoj regiji, ostatak stradanja stanovništvavam je poznat. Izviđanje terena trajalo je do osamnaest časova 5. 4.1992. god." 42

Oko priprema za ratnu okupaciju RBiH i pravovremenogobavještavanja srpskog stanovništva zaposlenog u inostranstvu, govorinam priča Milana Stanojevića, koji je tokom rata bio komandant Prvogbataljona u zvorničkoj pješadijskoj brigadi VRS, a koji je o tome ispričaonovinaru Milenku Lazareviću: "Na neki mesec dana pre izbijanjasukoba, nalazio sam se na privremenom radu u inosranstvu. Kada sam

41 Sjećanja članova mjesne zajednice Goduš.42 Dopis Vučković Vojina-Žuće, sudskim organima povodom zakazanog suđenja za

19.11.2000. godine. Dio njegova dopisa objavio i Dnevni avaz u toku mjesecaseptembra 2005. godine.

86

čuo i dobio informacije da će doći do sukoba u našem području, iz istihstopa sam se vratio i priključio borbi za oslobađanje naših prostora istvaranje slobodnih teritorija srpske opštine Zvornik. " 43

On dalje govori o nemjerljivom doprinosu kapetana DraganaObrenovića, poručnika Ace Sekanića i Marka Pavlovića tokom napadana Zvornik. Dakle, dobijene informacije nisu mogle poteći iz čaršijskognaglabanja, kao povjerljive, nego takve informacije su mogle postojatiunutar zatvorenog kruga vjernih i povjerljivih, koji su opetnajpovjerljivijim dostavljane. O zločinu nad Bošnjacima izvršenom 3. 9.1991. u Kravici, napisao je Drago Gajić slijedeće: "Kravica je bila jedanod bastiona srpstva u Podrinju i Birču,... Pola godine pre zvaničnogpočetka rata u "bivšoj" BiH muslimani iz okolnih sela oko Kravicepokušali su prkosno kroz Kravicu proneti zelenu zastavu i propevatinjihovu pesmu uz pucnje iz automata. Ponosni Kravičani nisu se daliponiziti pa je dvojicu islamista stigla zaslužena kazna jer su životzavršili u Kravićkoj reci." 44

Novinar od "istine" naveo je samo brojku ubijenih Bošnjaka i mjestogdje su završili, jer svjedok, odnosno izvršitelj tog zločina RašoMilanović sasvim drugačije opisuje provokaciju Kravičana od straneBošnjaka i nigdje ne pominje da su imali automate, a pogotovu da supucali. Kapetan Miladin Mijatović u razgovoru sa VojinomKrsmanovićem o pripremama SDS-a za rat je rekao: "Srpskademokratska stranka je pokrenula inicijativu i organizovala izraduplanova za odbranu srpskog naroda. Tada sam se nalazio u svomrodnom selu Drinjači. Svi meštani, obrazovani i vični tom poslu okupilismo se u krizni štab."45 U daljem tekstu navodi kako je učestvovao unapadu na Zvornik: "Lično sam komandovao operacijom oslobađanjadijela Drinjače, uz pomoć pokojnog kapetana Miloja Stanoševića injegovih 25 specijalaca. Dakle, pod njegovom komandom je izvršenzločin nad mještanima (102 čovjeka) Kostijereva. Svoju priču opripremama za vođenje rata na prostoru RBiH još od polovine 1991.godine, ispričao je Vojinu Krsmanoviću major Mihajlo Galić, inače prvikomandant 3. bataljona Zvorničke pješadijske brigade VRS, gdje uz

43 "Drinski", broj 6. maj 1994., str. 12.44 "Drinski", Ibid, broj 8. juli 1994., str. 12. Uporedi sa izjavom aktera događaja Raše

Milanovića, fusnota 25.45 Ibid, broj 9. avgust 1994., str 8.

87

ostalo navodi: "Polovinom 1991. godine, kada je shvaćeno da jeneophodno izvršiti mobilizaciju i organizaciju srpskog naroda. ...saaktivistima ovog naroda aktivno sam se uključio u organizaciju iformiranje jedinica koje će se oružano suprostaviti muslimanima,... " 46

Redakcijski novinar Milan Pantić opisujući selo Pilicu i njenoorganizovanje priprema za rat napisao je slijedeće: "Nikome odstanovnika ovoga sela rat nije bio potreban, jer su imali sve što im jetrebalo. U selu su živeli samo Srbi. Čak su i sva sela s kojima se graničeisključivo srpska. Ipak su se krajem 1991. godine svi odazvali namobilizacijski poziv. Meštani ovoga i nekoliko susednih mesta su činilibataljon JNA u sklopu Bijeljinske brigade. Kasnije je bio lociran uBranjevu. Razvoj događaja je bio takav da se videlo da će do rata ipakdoći. Niko nije bio spreman za rat, ali je postojalo neko iskustvo, stečenou toj jedinici, koje je dobro došlo u narednom vremenu. Borci iz Pilice suučestvovali u oslobađanju Bijeljine, Zvornika i Brčkog. Njih trinaest jebilo predviđeno za diverzantsku akciju na brčanskom ratištu... Deojedinice JNA, stacionirane na Branjevu, po početku rata je priključenzvorničkom odredu, a ostali stavljeni pod komandu Rejonskog štaba zaPilicu i Lokanj,.. Komandant je bio kapetan Obren Marković, a zamenikDragan Tejić." 47 Uporedo sa raspoređivanjem pješadijskih jedinica dužrijeke Drine u sjeveroistočnoj Bosni i masovnog naoružavanja srpskogstanovništva po gradovima i selima, svrstanog u tzv. “srpsku TO“, podkontrolom SDS-a bile su i komande JNA, čije su operativne jediniceistovremeno utvrđivale početne pozicije zaposijedanja položaja uzDrinu. U prvom zamahu nastojale su brzim pokretom da preuzmukontrolu i uspostavu mostobrana u trouglu Zvornik – Tuzla – Brčko, aujedno da ostvare efikasan i brz prodor s ciljem potčinjavanja cijele BiH.Upravo takav zadatak je imala 4. oklopno - mehanizovana brigada, sakomandnim mjestom u Dubravama i isturenim bataljonskim jedinicamarazmještenim u ovom trokutu. Takav raspored je imao i tenkovskibataljon lociran u Čelopeku sa razvijenim četama uz rijeku Drinu, koji jejoš od februara 1992. preuzeo kontrolu i blokadu grada Zvornika,kontrolišući put Zvornik - Bratunac - Vlasenica, Zvornik - Tuzla iZvornik - Bijeljina, odnosno presijecanje i kontrolu svih putnihkomunikacija koje grad povezuju sa okolnim selima i naseljima.

46 Ibid, broj 11. oktobar 1994., str. 16.47 Ibid, broj 11. oktobar 1994., str. 22.

88

Organizovanje priprema za okupaciju zvorničke općine, opisujeVojin Krsmanović po priči vođenoj sa kapetanom DraganomObrenovićem, aktivnim sudionikom pripreme, organizovanja,komandovanja i izvršenja okupacije grada Zvornika i dijelova općineZvornik, a koji je govoreći o svom ratnom putu po Sloveniji i Hrvatskoj idolasku u Zvornik uz ostalo rekao: "Jedinica kojom sam komandovaodošla je u Zvornik februara 1992. godine sa aerodroma Dubrave kodŽivinica. Zadatak koji sam dobio bio je da se po svaku cenu sačuvajumostovi na Drini, hidrocentrala, a u slučaju kulminiranju sukoba da sezaštiti industrijska zona Karakaj." Bošnjaci su bili iznenađeni takvimpostupkom JNA: "Njih je naročito iznenadio i u nekom smislu pokolebaodolazak tenkova, tako da samim postavljanjem jedinica (jedna jedinicana hidrocentrali, jedna na mostu i jedna u Čelopeku) izvršeno jegrupisanje za najbolje izvršenje zadatka. Time je Zvornik praktično biopodeljen na tri dela. Divič je bio odvojen od Zvornika, a Zvornik odindustrijske zone." Dakle, iz ovoga proizilazi da je Zvornik potpuno bioopsjednut još u februaru 1992. godine. O sastanku u vezi izdvajanja Srbaiz općine Zvornik u samoproglašenu "Srpsku opštinu Zvornik" idogovora sa Bošnjacima zakazanom u općinskoj zgradi, on kaže: "Namoje veliko iznenađenje zakazani sastanak nije se održao tu, nego uhotelu "Jezero" u Malom Zvorniku." Pošto se uputio i stigao u MaliZvornik, za taj svoj dolazak i susret sa Bošnjačkim učesnicima kaže:“Napokon sam došao u hotel "Jezro" tamo je bila skupljena sva elitapredvođena Pašićem, Juzbašićem i Izetom Mehinagićem. Ovaj poslednjije povlačio mnoge konce iz senke."

Kad govori o oficirima JNA srpske nacionalnosti on za njih kaže:"Svima nama koji smo bili na komandnim mestima jasno je bilo da nemaviše govora o nekoj zajedničkoj Jugoslaviji i da treba napraviti ilizajedničku srpsku državu ili savez srpskih država gde god Srbi žive."

Obrazlažući svoje viđenje o svom doprinosu zalaganja za srpskedržave on kaže: "Možda sad još energičnije i preciznije, s obzirom nanova iskustva od skoro dve godine rata u bivšoj BiH. Mislim da ipak štose tiče ne samo naoružavanja nego i samog svog prisustva moja jedinicaje odigrala krupnu ulogu." 48

48 "Drinski", broj 3. februar 1994., str. 4.

89

Dakle, krupnu ulogu je ova jedinica JNA imala u naoružavanju Srbaza potrebe okupacije Bosne, kao što su imale i sve jedinice locirane naprostoru širom Bosne i Hercegovine, a komandnom kadru je bilo odavnojasno da nema više Jugoslavije i da će od nje biti samo srpska država, aBosna je morala biti po volji srpskog naroda, onako kako je Karadžićrekao 14. oktobra 1991. godine na Skupštini Bosne i Hercegovine uSarajevu. To je bio samo izgovor srpskih poslanika za napuštanjeParlamenta, i da su poodavno bile pripremljene zločinačke namjereprema Bosni i Hercegovini, što se vidi i iz razgovora Slobodana MajkaPavlovića sa Markom Lopušinom, kojem je ispričao sjećanja prilikompostavljanja kamen temeljca za početak izgradnje mosta preko rijekeDrine, te njegovom prvom susretu sa Radovanom Karadžićem, gdjekaže: "Predsednika Republike Srpske sreo sam prvi put 14. jula 1991.godine u Badovincima kada smo postavljali kamen temeljac na mostpreko Drine. Došao je sa suprugom i sa doktorkom Biljanom Plavšić,koju sam, takođe, tada prvi put video..."

Lopušina dalje piše: "Sećajuć se tih dana, Slobodan Pavlović jezabeležio u svoju autobiografiju: "Mira i ja smo na ručku sedeli zajednosa Radovanom Karadžićem i njegovom Ljiljom. U takvim prilikama nemože mnogo da se govori, posebno ne o ozbiljnim stvarima. Ipak mi smorazmenili neka mišljenja o tome kako mi Srbi iz rasejanja možemo dapomognemo srpski narod u Republici Srpskoj. Rekao sam tada doktoruKaradžiću: - Ja sam srećan što vidim da je srpski narod u RepubliciSrpskoj složan. To je razlog zašto sam odlučio da idem do kraja, danapravim most za naš narod. Doktor Radovan Karadžić mi je odgovorio:-Srpska sloga našem narodu je najvažnija. Razmišljam da napravimjednu nezavisnu srpsku državu, Republiku Srpsku i da je ujedinimo saRepublikom Srpskom Krajinom u novu državu, kojoj bi dao ime ZapadnaSrbija. U drugoj fazi razvoja ove države radilo bi se na ujedinjenju saSrbijom i Crnom Gorom u jednu jedinstvenu državu srpskog naroda naBalkanu. Mogu sa svojim advokatima da izradim nacrt Ustava RepublikeSrpske i Zapadne Srbije, koji bi omogućio da takva srpska zemljapostane moderna i efikasna država. Radovan Karadžić je saoduševljenjem prihvatio moj predlog. - Odlično Pavloviću."

O daljim aktivnostima iz gore pomenutih dogovora Lopušina piše:"U međuvremenu, Mira i Slobodan Pavlović sa svojim advokatima,Amerikancima i poslovnim partnerima najmanje desetak puta su sesusretali i razgovarali sa doktorom Karadžićem. Naredne godine sreli su

90

se na Crnoj Bari. Zajedno su kosili jednu livadu. Bilo je to u leto 1992.godine."49 Dakle, Marko Lopušina navodi zabilješke iz zapisaneautobiografije Slobodana Pavlovića od 14. jula 1991.godine, što znači dasu aktivnosti nacrta Ustava RS otpočeli od toga perioda, uporedo saratnim pripremama za realizaciju kreiranja te, kako kažu "ZapadneSrbije". Politička i vojna sprega protiv Republike Bosne i Hercegovinevršena je na svim nivoima, što se vidi i iz naredbe Radovana Karadžićaupućene, svim Sekretarijatima za narodnu odbranu 21. septembra 1991.godine, koju navodi Ćamil Huseinbašić u knjizi "Odbrana od agresije",čiji sadržaj glasi:

"U presudnom trenutku za srpski narod NAREĐUJEM:-Da naše oslobodioce - jedinice iz Srbije i Crne Gore pomognete

uključivanjem naših dobrovoljaca, da ih materijalno i moralno podržite umisiji stvaranja Saveza Srpskih država.

-Da u SNO SAO Krajina, Romanija i Sjeveroistočna Bosna iz svojihredova eliminišete ustašoidne i druge muslimanske elemente koji ometajuuspostavljnje jedine pravedne Srpske vlasti u Svesrpskim zemljama. Uslučaju suprostavljanja ovim pravednim i humanim težnjama Srpskognaroda budite nemilosrdni (oko za oko - zub za zub). U vezi stimaktivirajte prijeke sudove." 50

On također, navodi zahtjev, predsjednika Srpske demokratskestranke proslijeđen 28. 09. 1991. godine Sekretarijatima za narodnuodbranu koji sadrži: “Tražimo da nas hitno informišete o svimslučajevima šverca oružja koje je dobiveno od JNA za naše dobrovoljce idruge srpske vojne jedinice; Posebno nas interesuju slučajevi gdje je tooružje dospjelo u ruke naših vječitih neprijatelja Muslimana i Hrvata.Naređujem da objektivno informišete o tome s obzirom da će stručneekipe SSUP-a i SSNO, a na čelu sa Vasiljević A; Vukosavljević D; iĐurđevac V. takođe podnijeti informacije o tome. Za sva bliža uputstvau vezi sa ovim obratiti se članovima SDS-a koji su bili nosiocinaoružavanja Srpskog naroda; Karadžić, Tintor, Veselinović, Savčić,Kojić, Ačić, Radić i drugim koji su uložili ogromne napore da zajedno saJNA naoružaju i zaštite naš napaćeni narod i spreme ga za odsudnu

49 Marko Lopušina, Najtrženija srpska glava, Niš 2002. str. 76-7850 Ćamil Huseinbašić, Odbrana od agresije, Tuzla, 1995., str. 36

91

bitku." 51 Naoružavanjem srpskog naroda, proizašla je prijetnja ratom, odstrane Radovana Karadžića, koja je bila uperena prvenstveno protivBošnjaka. Apsolutnu podršku pružili su srpski delegati SDS-a i SPO-a,koji su odmah napustili mjesta delegata iz republičke Skupštine Bosne iHercegovine, uz izgovor tobožnje nemogućnosti usaglašavanja političkihpitanja. Nakon deset dana 24.10.1991. godine osnovali sujednonacionalnu Skupštinu iz koje je odmah upućen poziv za održavanjeplebiscita srpskog naroda u BiH i određen datum održavanja 19.11.1991.godine. Uporedimo vrijeme privođenja rata u Hrvatskoj i dostignutesrpske rezultate u tom ratu. Polazeći od ocjene dostignutih mogućnosti zapostizanje srpskih ciljeva u Hrvatskoj i procjene priznavanja odmeđunarodne zajednice u korist Srba, krnje Predsjedništvo SFRJ nasjednici održanoj 22. oktobra 1991. godine usvaja prijedlog generalaKadijevića sa slijedećim sadržajem:

"-Što pre jasno definisati i praktičnim merama oživotvoritiopredeljenje svih koji su za očuvanje jugoslovenske države od narodakoji to žele i njihovih legitimnih predstavnika. Uporedo s tim izvršititransformaciju JNA u oružanu snagu Jugoslavije koja će opstati.

-Delu zemlje koji je spreman da ostane u Jugoslaviji, odmah izvršitimobilizaciju vojnih obveznika i jedinica u skladu s operativnimpotrebama JNA." 52

Koje su to potrebe nije navedeno i zašto će služiti, ako je već biloplanirano da se prekine rat u Hrvatskoj i da taj prekid nadziru mirovnesnage UN-a, čiju je ideju kako navodi Nikola Čubra "dalo PredsedništvoSFRJ u Informaciji koju je 14. novembra 1991. dostavilo SkupštiniSFRJ" 53

Šta znače te operativne potrebe, kada se zna da JNA operativno nepokriva dvije odvojene republike i da je dio snaga uvećan na ostalomprostoru Jugoslavije, na osnovu povlačenja snaga i sredstava iz Slovenijei Hrvatske. Umjesto da se smanjuju snage iz operativnog sastava, krnjepredsjedništvo prihvata enormnu popunu sa novom mobilizacijomrezervista i povrh toga ojačava dobrovoljačke jedinice svrstavajući ih uredove JNA. Zar to nije očit plan za nastavak rata u ostatku okrnjene

51 Ibid, str. 37.52 Nikola Čubra, navođ. djelo, str.17053 Ibid, str. 173.

92

Jugoslavije uperenog na okupaciju Bosne i Hercegovine, s ciljempotpunog utemeljenja velike Srbije, do linije razdvajanja postignute uratu sa Hrvatskom, a koju su obezbjeđivale mirovne snage UN-a. OdlukeSDS-a u BiH potpuno su iskoordinirane sa politikom ostatka članova upredsjedništvu SFRJ sa predsjednikom Srbije i Generelštabom JNA, sciljem podrške provođenja politike SDS-a, milom ili silom nad Bosnom iBosancima. Takva osiljena politika iskoordinirana je od najvišihpolitičkh i vojnih nivoa do najniže društvene ćelije mjesne zajednice i sanajnižom vojnom formacijom JNA. U duhu takve politike su bile iodluke na nivou općina, da se odvoje i organizuju u srpske općine, što semože vidjeti iz odluke o osnivanju srpske općine Zvornik. Naime27.12.1991. godine od strane srpskih odbornika u općini Zvornikdonešena je odluka o osnivanju srpske općine Zvornik, a donešena jepozivanjem na „član 118. Ustava SFRJ (službeni list SFRJ, broj 9/74),člana 2. Odluke o teritorijama opština, mjesnih zajednica i naseljenihmjesta u BiH koje se smatraju teritorijom Savezne države Jugoslavije od21.11.1991. godine i člana 4. Uputstva o organizovanju i djelovanjuorgana Srpskog naroda u BiH u vanrednim okolnostima od19.12.1991.godine. "Skupština srpske opštine Zvornik", na sjedniciodržanoj dana 27.12.1991. godine donijela je "Odluku o osnivanju srpskeopštine Zvornik". Na ovoj skupštini izabran je za predsjednika"Skupštine srpske opštine Zvornik", "Skupština Srpske opštine Zvornik"donijela je 15.03.1992. godine odluku o proglašenju "Srpske opštineZvornik". (Prilog br. 3.)

Također, ovog dana je donešena odluka o udruživanju srpske opštineZvornik u regije "Majevica-Semberija i Birač", a u članu 6. stoji:"Skupština Srpske opštine Zvornik iz reda svojih odbornika bira 8kandidata za odbornike Skupštinske regije". Protokolisano pod „broj:01-023-240/92 , Zvornik 15. 03. 1992. godine ."

Interesantna je odluka donešena na osnovu člana 35. statuta "Srpskeopštine Zvornik", u kojoj stoji "O zabrani prometa nepokretnosti" učijem članu sedam piše: "Nepokretnosti na koje imaju pravo svojinepripadnici Srpskog naroda na području opštine ne mogu se prodavati iprenositi pripadnicima drugih naroda." Protokolarni broj odluke je 01-023-244/92., u čijem je potpisu Jovo Mijatović. Dakle, osnivanje"Republike srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, autonomnih oblasti, isrpskih opština" preduhitrilo je svaku političku težnju ostalih naroda u RBiH u rješavanju zajedničkih ciljeva o mirnom rješavanju svih bitnih

93

pitanja neophodnih za življenje na istom prostoru. Srbi su samo slijedilisvoj plan i ne osvrćući se na druge, koje su već unaprijed osudili kaotobožnje vjekovne neprijatelje, čekajuci bilo kakav izgovor da otpočnu saokupacijom Republike Bosne i Hercegovine. Iz predočenih podataka semože spoznati, da njihov izgovor na referendum od 1.3.1992. ipriznavanje nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine od straneEuropske Unije 6.4.1992. godine, ne može biti opravdan povod započetak agresije na RBiH. Da su JNA i SDS na prostoru RBiH bilispremni za početak agresije i okupacije, iz čije spremnosti se očekivaosamo dati ugovoreni signal za početak oružanog rata da se vidjeti i izzahvale Petra Jankovića iz Dubnice kod Kalesije upućene ministruOstojiću 23. 03. 1992. godine čiji sadrzaj glasi: "Poštovani ministre,situacija u Kalesiji je složena i nepredvidiva. Srpski narod se zahvaljujena materijalnoj podršci u ovim teškim danima. Mi viđosmo ko je vera ako nevera. Političke i strateške odluke se usaglašavaju sa komandomkorpusa i 4. oklopne brigade. Ja vam želim srećan rad na stvaranjusrpske države BiH. Sva obaveštenja šaljite na faks 075631850." (Prilogbr. 4.) Imajući u vidu, da su komande JNA dale borbenu uzbunu svojimjedinicama „04.04.1992.“ i da je krizni štab "Srpske opštine Zvornik" daonaređenje za izvršenje borbene mobilizacije jedinica "TO Srpske opštineZvornik", to nam dokazuje da je borbena uzbuna snagama JNA i srpskojTO izvršena koordinirano dva dana prije 6. aprila 1992. godine.

O tome nam svjedoče mnoge predočene činjenice, a jedna od njih jei izjava Vučković Vojina zvanog "Žućo" data 6.8.1992. godineslužbenom licu u Stanici javne bezbjednosti Bijeljina u kojoj stoji:

"Dana 04.04.1992.godine dolazim u Mali Zvornik u hotel Jezerozajedno sa Zoranom Rankićem,Miroslavom Bogdanićem (Bogdanovićm.p.) i još jednim borcem kojem se ne sjećam ime na sastanak saMarkom Pavlovićem jer mi se taj čovjek tako predstavljao. Na tomsastanku Marko Pavlović je nama iznio problem da ubrzo će doći dosukoba u Zvorniku i od nas je tražio pomoć u ljudstvu s tim da bi onobezbjedio naoružavanje za ljude koje mi dovedemo ispred Srpskeradikalne stranke na čelu sa Zoranom Rankićem. Nakon ovog sastanka uhotelu Jezero vlasnik firme Cer promet iz Zvornika Drago Mićić odveonas je u sjedište te firme da nas upozna sa ostalim članovima kriznogštaba. Tu se nismo dugo zadržavali sat - dva vremena gdje smodogovorili koliko ćemo ljudi dovesti. Tu smo dogovorili i vrijeme kada bitrebali doći u Mali Zvornik sa ljudima. Nakon dva dana svi smo se opet

94

sastali i vršili dogovor šta treba činiti ako dođe do rata. Rat me je ioružani sukob zatekao u Zvorniku. Kao borac i vojnik učestvovao sam uoslobađanju Zvornika, Kule grada kao i Kalesije i ostalih mjesta..." 54

U izjavi datoj 2.8.1992. godine u SJB Bijeljina od strane KerkezDragana sin Mirka i majke Zore, rođene Knežević, rođen 25.4.1962.godine u Bačkoj Palanci, Republika Srbija, nastanjen u Rumi, ulicaNušićeva broj 12. Ruma, pored ostalog glasi: "Negdje u početku aprila uvečernjim beogradskim novostima, pročitao sam jedan proglas u komeŠešeljeva stranka apeluje i traži Srpske dobrovoljce,koji bi dobrovoljnoišli u Bosnu i stavio sam se na raspolaganje Srpskih oružanih snaga.

Pošto mi je otac iz Bosne i u Sarajevu imam dosta familije, otišaosam sa grupom od 10 dobrovoljaca do Loznice, a potom se sa istimljudima na čelu sa komandirom Simom Bogdanovićem, prebacujemopreko mosta u Karakaju u Bosnu. Prelaskom na područje Bosne upućenismo u štab koji je bio lociran u radnoj organizaciji "Alhos" u bliznibenzinske pumpe na domak Karakaja."

On dalje govori da su se na raspored javili kod nekog majora Peje,jednog od Arkanovih stariješina. Također, kaže da je ta njegova grupazadužila: 1 puškomitraljez, 1 automatsku pušku i 8 poluautomatskihpušaka sa po jednim borbenim kompletom municije, te da su raspoređenina položaj u blizini Stanice milicije u Zvorniku, a nakon borbi u Kalesijinavodi: "Ja sam od neprijateljske granate vozeći kamion natovarenmunicijom, prema Kalesiji ranjen u blizini sela Miljanovci. " 55

Dakle, obojica pominju da su bili sa Simom Bogdanovićem tokompriprema za napad na Zvornik. U svojoj izjavi datoj 03.08.1992. godinedatoj u prostorijama SJB Bijeljina „ovlaštenim radnicima MUP-a SrpskeRepublike BiH“ Miletić Darko od oca Miodraga i majke Višnje rođeneSimić, rođen 18.9.1972. godine u Šapcu, a nastanjen u Koceljevu dao jeslijedeću izjavu: "Početkom rata u Bosni, odnosno početkom ratnihdejstava u Bijeljini lično sam učestvovao u "Arkanovim" jedinicama inisam se duže zadržao u Bijeljini od 3.dana. Poslije završene akcije uBijeljini sa jedinicom sam otišao u Zvornik."56 Dalje navodi da se 11.4.vratio sa jedinicom u Erdut i da je ponovo došao u Zvornik i bio

54 Prepis iz kopija izjava datih u mjescu augustu 1992., u SJB Bijeljina.55 Prepis iz kopija izjava datih u mjescu augustu 1992., u SJB Bijeljina.56 Ibid.

95

raspoređen kod „Žuće“, koji ga je postavio za komandira izviđačkogvoda. I Kovačević Siniša rođen 12.9.1970. godine u Okučanima, općinaSlavonski Brod, sin Milenka i Marice Dragulj dao je izjavu 2.8.1992.godine u SJB Bijeljina ovlaštenim radnicima: "Od 10.04. 1992. godinenalazim se na ratištu u Srpskoj Republici BiH tačnije u mjestu Zvornik.Odmah po dolasku u Zvornik raspoređen sam u jedinicu SimeBogdanovića koji je navodno vođa neke četničke formacije." 57

Ovo je samo dio izjava koje su dali pripadnici jedince "Žute ose",odnosno "Igor Marković", koja je vršila nezapamćen teror zajedno sadrugim jedinicama JNA i srpske TO Zvornik tokom 1992. godine nadbošnjačkim stanovništvom na prostoru općina Zvornik i Kalesija, kojepotvrđuju činjenicu da se agresija na RBiH planirala u svim političkimpartijama Srbije i SDS-u iz BiH, koordinirano sa JNA, te raznim vojnim ipolicijskim dobrovoljcima iz reda srpskog naroda Srbije, Bosne iHercegovine i Hrvatske. Marko Lopušina u knjizi "Tajni ratnici eksJugoslavije" na strani 18. u podnaslovu "Srpski tajni ratnici" napisao je:

"U razgovorima za „Gvardijan“ Branislav Vakić bivši paravojnikomandant i visoki član Miloševićeve koalicije opisao je kako je malagrupa tajnih policajaca pod direktnom Miloševićevom kontrolomupravljala tajnim prljavim ratom,naoruzavajući hiljde osuđenika šaljućiih u Hrvatsku i Bosnu.Od aprila 1991. pa sve do završetka rata krajem1995. godine paravojne grupe, kao što su srpski četnički pokret iArkanovi „Tigrovi“ su sprovodile ubilačke pohode etničkog čišćenja ipljačke na velikom delu bivše Jugoslavije. Konce je iz senke povlačilamala grupa iz odelenja za državnu bezbednost Ministarstva zaunutrašnje poslove Srbije, potpuno lojalnih Miloševiću koji ih je na tamesta i postavo. U samom MUP-u Srbije oni su bili poznati kao „vojnalinija."

Tri ključne Figure u "vojnoj liniji" odgovorne za naoružavanje iobuku pripadnika paravojnih jedinica su Radovan Badža Stojčić, FrankFrenki Simatović i Mihalj Kertes. U maju 1991. godine se Vakić sastaosa badžom i Frenkijem u istočnoj Slavoniji i od njih dobio oružje. Odjanuara 1993. godine sa nijma je u zajedničkoj akciji pod jednomkomandom napadao na Skelane i Srebrenicu. Frenki je komandovočetnicima u istočnoj Bosni i vršio ulogu prenošenja rata iz Hrvatske u

57 Prepis iz kopija datih izjava u mjesecu augustu 1992. službenom licu SJB Bijeljina.

96

Bosnu, sa Arkanom i kapetanom Draganom (Dragan Vasiljković)komandantom "Knindži"."

U istoj knjizi na 15. stranici Marko Lopušina opisuje Frenkija:"Franko Simatović Frenki rođen 1954. godine u Beogradu, završio školuunutrašnjh poslava u Zemunu i pohađao fakultet ONO i DSZ,organizator i osnivač specijalnih tajnih srpskih policijskih snaga, biokomandant specijalne jedinice MUP-a Srbije." Branislav Vakićpoluvojni komandant specijalne tajne srpske policije za "Gvardijan" jeizjavio, kako je mala grupa tajnih srpskih policajaca pod direktivomMiloševića upravljala tajnim prljavim ratom u Hrvatskoj i Bosni. Odaprila 1991. godine pa sve do završetka rata 1995. g. te policijsko vojnegrupacije kao što su Srpski četnički pokret, Tigrovi, Mice, Žute Ose, Beliorlovi, Crvene beretke, Knindže, Panteri, Sove, itd. sporovodile suubilačke pohode etničkog čišćenja, masakra i pljačke protiv nesrpskognaroda na prostoru eks Jugoslavije. U samom MUP-u Srbije bili supoznati kao "vojna linija". Nikola Čubra o okupaciji Bosne od JNA isrpskih jedinica kaže: "...,jedinice JNA u sadejstvu s teritorijalnomodbranom iz opština s pretežno srpskim življem, relativno brzo suoslobodile veći broj naseljenih mesta ...-na kraju što je najvažnije deovojnog rukovodstva..., u saradnji sa ostalim nadležnim organima, bio jenosilac organizacionog, tehničkog i kadrovskog formiranja VojskeRepublike Srpske." 58

U završnim razmatranjima Nikola Čubra o uzrocima raspadaJugoslavije kaže: "Logično je da su dominantni bili srpski i hrvatskinacionalizmi. Od odnosa Srba i Hrvata, kao dva najbrojnija naroda, umnogome je zavisilo ponašanje i ostalih nacinalnih manjina koji su živeliu bivšoj Jugoslaviji. Muslimani bi vrlo teško, a verovatno nikadnametnuli rat Srbima u Bosni da nisu ušli u koaliciju sa Hrvatima." 59

Ovdje je očito tačna konstatacija da Bošnjaci (kako kaže N.Č."Muslimani") ne bi nikad nametnuli rat Srbima, međutim nije tačno da surat (kako on želi prikazati) bilo kome nametali Bošnjaci, a posebno ne ukoaliciji sa Hrvatima protiv Srba.

Njemu je logično, da je naoružanje od TO BiH bilo pod kontrolomJNA i što je to oružje zajedno sa dijelom naoružanja JNA podijeljenoSrbima, jer navodi: "...jedinice JNA u sadejstvu s teritorijalnom

58 Nikola Čubra, Vojska i razbijanje Jugoslavije, str. 199.59 Ibid, str. 207.

97

odbranom iz opština s pretežno srpskim življem, relativno brzo suoslobodile veći broj naseljenih mesta..."

Nigdje nije spomenuo koncetraciju "Muslimanske" vojske ni upripremama, a niti u nametanju rata kako to želi predočiti. Svakomvojniku trebalo bi biti jasno, da bez koncetracije snaga i sredstava nanekom prostoru nema prijetnje miru, a pogotovu nema nametanja rata.Gore navedeno pobija njegovu tvrdnju i on je svjestan toga, ali uprkostome, nastoji da svojim pisanim radom doprinese u stvaranju iskrivljenehistorije, koja će ponovno izazvati njegovu želju za klanjem, silovanjem ipljačkanjem Bosne i Bosanaca, bez razlike na religijsko, nacionalno ipolitičko uvjerenje. Pojačanu koncetraciju snaga i sredstava na prostoruopćine Zvornik od strane JNA, osim zabilježenog sjećanja DraganaObrenovića kapetana JNA pod čijom komandom je bila oklopno -mehanizovana jedinica na tom prostoru, potvrđuje i telegramom upućenzahtjev komandanta 17. korpusa JNA general - majora Save Jankovićaupućenog pod brojem, str.pov. broj 11/43-477 od 10.4.1992. godine,komandi Druge vojne oblasti slijedećeg sadržaja: "zahtevamo da dana11.04.1992. godine u 09,00 časova dejstvujete sa lba po Kuli u Zvorniku.Dejstvo zahtevamo kako bi neutralisali snage koje dejstvuju po našimjedinicama koje brane mostove na reci Drini." (Prilog br. 5.) I DraganGotovac predratni radnik suda u Zvorniku i komandant 2. bataljonaZvorničke brigade u početku rata, potom glavni i odgovorni urednik lista"Drinski" i naposljetku istražni i javni tužilac u sudu Zvornik, o okupacijiZvornika kaže: "Otkako Srbi zvornički uz pomoć JNA i srpskihdobrovoljaca, oslobodiše «Vrata Bosne» kako su davno nazivali Zvornik... Sutra je već epohalno delo od najvišeg strategijskog značaja u svakompogledu, za buduću veliku srpsku državu i verovatno jednu od najvećihpobeda koju su Srbi izvojevali u ovom ratu." 60

Iz zaključka, Srpske Demokratske Stranke, Opštinskog odboraZvornik, zaključenog 22.12.1991. godine, pod rednim brojem 01-08/91se vidi ko je bio nosilac priprema i organizacije okupacije općineZvornik, a i koje se mjere predostrožnosti sa tim trebaju poduzeti. (Prilogbr. 6)

60 "Drinski", broj 3. februar 1994. str. 4-5.

98

Nakon naređenja za uzbunu i mobilizaciju 05.04.1992. godine(Prilog br. 7.), taj Krizni štab je na sjednici održanoj 06.04.1992. godinedonio:

"Odluku O proglašenju ratnog stanja na području srpske opštineZvornik u čijoj tački 1. se proglašava ratno stanje na području srpskeopštine Zvornik" (Prilog br. 8.)

Uz predočene navode iz srpske štampe i literature, vidi se da je bilaveoma dobro sinhronizovana aktivnost, svih političkih i vojnih činilaca upripremama i organizovanju snaga i sredstava za istovremeno izvršenjepočetka agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu. Svi pokušaji izvorničkih Bošnjaka nisu urodili plodom, da uspostavom dijaloga saplanerima rata, otvore vrata mirnom putu rješavanja kritičnih pitanjaizbjegavanja očite ratne katastrofe, naprotiv ultimativno su odbijeni idovedeni pred svršen čin zahtjevu podređivanja sili nasilja, što potvrđujesvojom izjavom za “Drinski” jedan od ključnih zagovarača rata kapetanJNA Dragan Obrenović, i član pregovaračkog tima ispred srpske strane, akoji o tome kaže: "Napokon sam došao u hotel "Jezero". Tamo je bilaskupljena sva elita pedvođena Pašićem, Juzbašićem i IzetomMehinagićem.

Ovaj poslednji je povlačio mnoge konce iz senke. Bio je priličnorečit čovek i lični prijatelj tadašnjem komandantu 17. korpusa generaluSavi Jankoviću. Ja sam shvatio da još uvek ništa nije bilo jasno jer je natom sastanku rukovodstvo SDA pristalo da muslimani uđu u JNA ,da JNAzaštiti Zvornik, videli su da je vrag odneo šalu i od uslova koje sam im japostavio jedan je bio da se vrati tenkovska jedinica koja je po naređenjugenerala Jankovića,… poslata u Bijeljinu. Ja sam to shvatio i otvorenorekao da Mehinagić iskoristi prijateljstvo s Jankovićem i da vrati tujedinicu i bila je vraćena. Sutradan je meni rečeno da idem na Šepak ponju. Ta četa je odigrala prilično značajnu ulogu jer je bila na raskršćuna Capardama." 61

Iz faksimila telegrama upućenog 08.04.1992. godine u 16. sati i 21minutu generalu Savi Jankoviću, od strane Izeta Mehinagića, vidi senjegovo zalaganje kod Jankovića, gdje ga moli da spriječi masakr uZvorniku. (Prilog br. 10.)

61 "Drinski", broj 3. februar 1994., str. 4-5.

99

Ovaj posljednji vapaj zvorničkih Bošnjaka bio je sasvim opravdannačin općeg mišljenja kod svih Bošnjaka, da JNA baštini svijetle tradicijeTitovih partizana i da će se pridržavati tih principa u preduzimanju mjerana zaštiti zvorničkog stanovništva i spriječavanju izvršenja bar brutalnesile i nasilja nad stanovništvom i gradom. Bošnjaci nisu mogli prihvatitini pretpostavku, a pogotovu zaključak, da je JNA ta oružana sila podčijim vođstvom je isplanirana, organizovana i kontrolisana priprema zaokupaciju grada i progona, pljačke i pokolja Bošnjaka. Na ovaj bošnjačkivapaj general Janković je umjesto svijetlih tradicija Titovih partizana,odgovorio tradicijom moralnih principa Stevana Mljevića i akcijomčetničkih formacja Draže Mihajlovića izraženom 11.04.1992. godine uzahtjevu Drugoj armijskoj oblasti, odnosno njenom komandantu MilutinuKukanjcu da odobri upotrebu i dejstvo LBA jedinica po Bošnjacimaizbjeglim na Kula grad, kako bi ih protjerao i udaljio od grada Zvornika irodne grude. Kadrovska politika komandnog kadra nije razmišljala, apogotovu brinula za tardicijom Titovih partizana, a ta tradicija jeiznevjerila sve internacionalce jer je u punom značenju omogućilačetničkim sinovima da postanu njena glavna rodoljubiva snaga. Dake,Bošnjaci nisu znali ili htjeli shvatiti, da planski podmetnuti ili nametnutirat se nije mogao izbjeći, jer su srpske i hrvatske zaraćene stranenastojale, da po svaku cijenu svoj međusobni sukob prebace na Bosnu iHercegovinu, srpska strana radi osiguranja ostvarenog cilja u Hrvatskojsa kojim je trebala izvršiti spoj planiranog velikosrpskog prostora, ahrvatska strana da zbaci ratni teret sa svojih leđa i preturi ga na leđaBosne i Hercegovine.

Uz sve pomenuto treba napomenuti mišljenje Slobodana Inića: "Dasrpsko rukovodstvo nije imalo u planu koncepciju velike Srbije niko ne bihtio ni mogao da ruši Jugoslaviju. Pogotovo što je ona imala na svojojstrani vojni vrh JNA, koji je takoreći sve borbene potencijele usmjerioda se taj cilj ostvari u što kraćem roku i međunarodna zajednica dovedepred svršen čin." 62

O srpskoj odgovornosti za proizvođenje rata najbolje je rekaogeneral pukovnik JNA u penziji Gojko Nikolić: "Kada je reč o srpskojodgovornosti, onda valja reći da najtežu snose vlastodršci, ali i samsrpski narod, jer je izglasao poverenje pokretačima i sprovodnicimavelikosrpske ekstremnističke, ratoborne, osvajačke strategije.Odakle

62 Slobodan Inić, Naučno lupanje šakom, Borba, 26.08.1993. godine

100

oružje, oprema, gorivo, hrana i sve drugo što je potrebno dobrovoljaškojparavojsci?" 63

JNA spremna na izvršenje agresije na BiH i pod njenom komandomnaoružani srpski narod predvođen SDS-om, toliko su se bili pouzdali u"ratnu sreću" da ih nikakvi sporazumi nisu mogli odvratiti od planiranograta. O tome je M. Lazović u članku "Zapis u ekspres loncu" izmeđuostalog napisao: "Kada je Karadžić pred rat rekao klubu poslanika SDSu skupštini BiH da se dogovorio sa Izetbegovićem da neće biti rata, nekidr. Adžić, poslanik iz Ilijaša, pobunio se: "Mi smo", veli "narod za ratpripremili, daj, bolan Rašo da se pripuca bar jedan dan!", a cijeli klub uaplauz." 64

Dakle, srpski narod je bio pripremljen za rat protiv Bosne i samo sečekalo određeno vrijeme odobreno za početak izvršenja ratnih operacija.I na kraju, kao zaključak, iz gore navedenih podataka se može spoznatida je agresija na Republiku Bosnu i Hercegovinu isplanirana još davnood grupe, kao što je pričao Vasa Čubrilović: "...takozvanih besmrtnika"Srpske akademije nauka i umjetnosti, a sprovedena planski, čije planskeaktivnosti potvrdjuju i šturo prikazani dijelovi iz navedenih izvora.Danas se nakon strašne ratne katastrofe i promjenjene političke klimeponekad oglase eminentni ljudi iz Srbije i Crne Gore pa ponešto napišuko je i zašto vodio agresorski rat, tako Mirko Kovač za "Crnogorskiknjiževni list" piše: "Rat se vodio oružjem vjerske i ideološke simbolike:mnogi koljači i ubice nosili su velike krstove na prsima. Srpski političari,prije svih Dobrica Ćosić, na osnovu tih simbola, proglašavali su tekrvave orgije i sukobe vjerskim i građanskim ratom, što je samo jošjedna od njihovih mistifikacija i laži,"65 a koje se i danas zvanično čestoprezentuju javnosti.

63 General pukovnik JNA u penziji Gojko Nikolić, Leopard u koži jagnjeta, "Borba", od19-20.06.1993. godine.

64 "Vreme", 29.08.1994. godine.65 "Dnevni avaz", 08.10.2005. godine.

101

Prilog br. 1.Naredba o formiranju logora u Vlasenici

102

Prilog br. 2.Naredba o formiranju jedinica TO

103

Prilog br. 3.Odluka o proglašenju "Srpske opštine Zvornik"

104

Prilog br. 4.Petar Janković piše ministru Ostojiću

105

Prilog br. 5.Zahtjev za dejstvo LBA po Kula Gradu

106

Prilog br. 6.Zaključci opštinskog odbora SDS

107

108

Prilog br. 7.Naređenje Kriznog štaba "Srpske opštine Zvornik"

109

Prilog br. 8.Odluka o proglašenju ratnog stanja na području "Srpskeopštine Zvornik"

110

Prilog br. 9.Naredba o opštoj mobilizaciji na području "Srpskeopštine Zvornik"

111

Prilog br. 10.Telegram Mehinagića upućen generalu Kukanjcu