ECONOMISCHE KRONIEK.

Bedrijfsstudiegroepen. Het Nc<lerlandsc~h lnstituut voor Efficiency, dat helaas hog veel

te weinig de bel'angstelling geniet, houd¢ zich in den laatstcn tijd onledig met ,de organi'satie van bedrijfsstu,diegroepen.

De bedoeling van .deze instellingen is, door samenwerking en door uitwisseling van i'ndividueel verkregen resultaten met be- trek!king tot de leiding en bet ~beheer van een onderneming, her geheel op een hooger plan te brengen. In d'e mogelijk'heid die daardoor ontstaat, dat het bedrijfsleven dus algemeen pro.fiteert van de resul¢aten en de ervaring ,die 66n .be~aalde onderneming an,ders voor zich ~el,f alleen z ou beh,ouden, zit .de ,kracht maar - - het is zon, der meet duidelij~k - - juis,t ook de zvcakheid van dit nieuwe streven.

I.mmers nog geheel d~aargelaten of de on,dernelrn.in~gen waar, nlede men samenwerkt 6irecte concurrenten zijn, zal geen enkele onder- nerning die een bepaalde organisatie of een zekere werkwijze, dikwijls niet dan na vele mislu.kte proefnemingen, als de meest economische, de meest efficiente, heeft in,ge~oerd, er veet voor voeten dit a~lles nu ook maar direct mede te dee[en aan de leiders van andere on,dernemingen, opdat deze her ook kunnen toepassen en er hun voord,eel ,mee kunnen .d,oen. En her zaI d'an ook niemand verwonderen dat .het streven om tot een zoodani,ge samenwerking te 'komen steeds op zeer groote moeilijkheden st~fit.

Aan den anderen kant is bet een merkwaardig teeken des tijds dat dit streven hoe langer hoe meer veld wint en her stemt zeker tot ernstig nadenken dat ,de hier bedoelde sa.menwe~king juist in de Vet. Staten van N. Amerika, waar de onderlin,ge concurrentie zeker niet geringer is dan hier, reeds tot een belangrijke ontwik- keling is kunnen komen.

Het zoeken naar nieuwe vormen van wetenscha?pelijke bedrijfs- organisa.tie en bedrijfsbeheer is ong, etwijfeld een van de belang- rijkste econo,mische verschijnselen van d.e laatste jaren. De ont- wil~keling van de techniek, die de voor~renging in de vorige eeuw

391

tot voorheen on.geken, d,e hoogten wist op te voeren, gaat wel is waar steeds verder, doch, daarnaast heeft het wetenschappelijk technisch-econonlisch onderzoek een zeker niet geringere plaats ingenomen.

Dit onderzoek eohter kan n, iet plaats .vin,den in een la'borat.orium of in een studeerkamer, hot moot staan in hot voll,e ,bedrijfslev'en, en veet meer dan an~der weten, schappelijk work, moet het gebruik maken van de ervaring cn de resulta'ten, ,die reeds door anderen zijn ver'kregen. De em'pMsche methode kan hier onmogelijk ge- mist worden.

Dit maakt dat, wil men inderdaad .op dit gebied war doen, men over her ,bezwaar zal moeten heenstappen, dat men iets, dat men voor zichzelf heeft bereikt, aan anderen zal moeten mee- deelen. Vv~ant alleen op ,die wijze zal men mode voordeel knnnen genieten, van datgene, war de anderen met wie men samenwerkt, elk voor zich zelf .hebben bereikt en zal men d,oor critisch toetsen en door combineeren op een h,ooger plan kunnen komen.

Wanneer men all,es wat aan feitenmateriaal aanwezig is eerst verzamelt, daarna stelselmatig analyseert en critisch vergelijkt, zal men tenslotte uit een on, derlinge samenvoeging van de ele- menten, waarover men kan besch'ikken, datgene kunnen bereiken, dat v~or een ,bepaald geval en onder bepaal,de onastandigheden als her meest econo,mische kan worden bescaho,uwd,. Op deze logische redeneering ,berust d,e instelling van ~bed:rijfss~diegroepen en her k(>mt mij voor, dat daari,n, l~eh,a,lve voor de direct erbij betro,kken personen, ook voor den economist een zeer belangrijk en tevens aantrekkelij~k arbeidsveld ligt. Da4: de toekomst ons een voortdurende ontwikkeling van doze bedrijfsstudiegroepen zat brengen, staat voor .mij vast. Op welke wijze de organisatie ervan ter hand geno~nen zal. moeten worden is o.a. besproken op de 18 December 1928 te Amsterdam gehouden Effic,ien,cydra, g, waarbij de heer L. Urwick, leid'er van her te Gen~ve gevestig, de Bureau voor Wetenschappelijke Bedrijfsorganisatie en Pro.f. Dr. Ir. J. Goud'riaan inleidingen hi.elden. Her Bestuur en her Bureau van het Ned. Instituut ~oor Effiency zijn verder steeds bezig de meest geschikte organisatie ervoor te zoeken. Nog .dezer dagen werd door Prof. Gou,driaan de eerste ibedrijfss.~u,diegroep gei'nstalleerd voor magazijn~beheer. Verder staan op her program,ma de instel- ling van bedrijfsstudiegroepen voor archiefbeheer en registra- tuur; debiteuren-ad,ministratie; verkoopsorganisatie; transpo.rt-

392

middelen in het bedrijf; loonadmiaaistratie; leerling~wezen; kas- beheer enz. Of ,deze ~ll,en evenveel succes zul,len ,hebben hangt uiteraa~d van tal van omstandigheden af .en is zeker van te voren niet tez, eggen. Zoowel als verschijnsel in bet economisch leven als o,m de resultaten die er uit een econ~>misch oogpunt mede bereikt kunnen worden, verdient ,di~t streven naar ~bedrijfss~udie- groepen naar mijne meening echter de voile 'belangstelling van allen die zic, h wijden aan de ,beoefening der economie.

De Prot. Christelijke Werkgeversorganisatie. De onderlinge verdeeldhei,d in het vereenigingsleven in Neder-

land, vooral met ~betrel~kin~g tot ,de godsdienstige en ethische rich- tingen, .die worden ~beleden, is bijna spreekwoordelijk en daaroan doet een Rapport dat d,ezer dagen doo.r een commissie uit de Chr. Werkg, eversvereeniging werd uitgebracht over ,de vra'ag of de oprichting een.er Prot. Chr. Patroonsvakorganisatie gewenscht is, verfrissch~end aan. In dit rapport w o r d t - o.i. terecht - - de standsorganisatie, welke de algemeene belangen van den werk- geversstand met inachtneming van een bepaalde levensbeschou- win,g beh~artigt, gesteld naast 6e va'korgan'isatie, d'ie ~hetzij als palroonsorganisatie regelend optreedt bij .her vaststellen van de arbeidsvoorwaarden der in het vak werkzame arbei,ders, hetzij als ondernemersorganisatie ,de meer commercieele belangen der aan- gesl,oten leden verzorgt.

War nu deze vakorganisatie betreft is het rapport van oordeel, dat er slechts dan aanleiding zou zijn tot her o.pri,chten van een bijzondere Prof. Chr. organisatie, wanneer men e m d e r conscientie avil, verplicht zou zijn zich van de andere patroons af te scheiden, in het bijzonder wanneer in de algemeenen kring der vakgenooten een anti-christelij.ken geest zou heerschen en men zich alleen door een afzonderlijke organisatie zou kunnen onttrekken aan zoo- danige toestanden, .die men als Christen niet mag dulden. Men za.l dit steeds geval v, oor geval m oeten beoo.rdeelen, zoodat in de ~bovenslaande conclusie dan ook slechts enkel.e richtlijnen zijn gegeven voor die gevallen waarin men tot afzonderlijke organi- satie gedwongen kan worden. De praktijk in ons land, dat men in zeer algemeenen zin Christelijk kan noemen, leert, at,dus her Rapport, dat de zoogenaamde ,,neutrale" patroon en de zoo- genaamde Christenpatroon nie~. daarin onderscheiden zijn, dat de tweede .de arbeiders zijner onderneming beter of ,,Christelijker"

393

behandelt dan de eerste, noch daarin ,dat de eerste bij .de leiding in zijn ondernemin,g min.der ,de Chri.stelijk.e zed, eleer in toepassing brengt dan de laatste. De s~rekking van Chet Ra, pport is dan ook dat het in 'het algemeen niet noodig o.f gewenscht is afzonderlijke organisaties te stichten en dit alleen te doen in die gevallen dat de bestaan.de va, korganisatie een anti-christelijke levensprakfijk veronderstelt of daartoe sti,muleert.

Inderdaa~d een frisc.h gel'uid, dat in ons land helaas veel te weinig wordt gehoord. Daarom meenden wij go,ed te doen er hier in deze kroniek even de aandach, t o p te vestigen.

W:ijziging wet op het levensverzekeringsbedrijf. De Tweede Kamer heeft 22 Maart j.l. zon, der .discussie en

zonder hoof, delijke stemming een schijn'baar onbeteekened wets- ontwerp tot wijziging van de wet op het levensverzekeringsbedrijf aangenc)men, welke wijziging o.i. ech,ter niet on~esproken mag blijven.

Krach, tens art. 6 sL~b c van .de wet is deze niet van toepassing op fondsen, welke, ve~onden aan een inrichting van handel, van nijverheid of van aanverwanten aard, uitsluitend strekken ten bate van de in ,dienst dier inriehting werkzaam zijnde o.f werkzaam geweest zijnde person,en of van hunne betrekkingen. Onder deze om,schrijving vallen dus de pensioenfondsen, die tot een enkele onderneming behooren. De ontwikkeling van bet pensioenvraag- stuk leidde er in den laatsten tijd, mede onder invloed van de on.~wikkeling van de organisatorische verhoudingen tusschen werkgevers en arbeiders, toe, dat in en, kele bedrijfstakken door sa~m,enwevking tusschen de ovganisaties van de betrolcken werk- gevers en arbeiders .her streven naar voren kwam om den ouden avbeiders col,lectief een pensioen te verzekeren evenals dat reeds het geval was met de uitkeering bij ziekte, ongeval en andere verschijnselen, die den avbeider ,beletten doo,r arbeid in zijn nood- zakelijke levensonderhou~d te voorzien.

Hoewel er nu eenige twijfei kan bestaan over de vraag of dergelijke collectieve pensioenfondsen wel onder de Wet o.p her levensverzekeringsbedrijf vallen, werd toch algemeen de opvat- ting van de Verzekeringskamer en van de Kroon, die van oordeel waren dat art. 6 su'b c niet geldt voor deze collectieve fondsen en de wet dus daarop van toepassing was, aanvaard.

Het bleek echter ,dat de betrokken organisaties van werkgevers

394

en arbeiders di¢ als een belemmering voor .de invoering en de goede werking van deze fondsen beschouwden.

In de eerste plaats toeh zou voor de invoering een ka, pitaal va.n f 1 millioen vereischt zijn. Verder zouden de fondsen niet kunnen worden o,pgezet in ,den vorm van een stichting of van een ver- eeniging volgens de wet van 1855; door de wet was geen an.dere rechtsvor~m toegelaten dan die der namaaloo,ze vennootschap of onderlinge waarborgmaatschappij. Afgescheiden daarvan achtte men her voor deze in onderlinge samenwerking tussc,hen werk- gevers en arbei,ders geregelde verzeker.in~g niet noodig dat zij onder toezicht van de Verzekeringska, mer geplaatst zou ,moeten worden, framers 'bij ,dergelijke coll,ectieve pensioenfondsen is de zekerheid lang niet een zoodanig overheersohende factor als bij de gewone particuliere levensverzekeringsmaatschappijen, om,dat ook andere overwegingen van socialen aard gelden, welke echter minder tot haar recht zou,den komen, wanneer d eze fondsen aan hetzelfde regi,me zou~den zijn onderworpen als de andere onder- nemingen. Aan den anderen kant zou de Verzekeringskamer door het ,bijzondere kara'kter ten opzichte van deze fondsen in d,e toe- komst missehien eenigszins minder stren g kunnen o,ptreden, wat echter zeer waarschijnlijk een terugsla, g zo,u hebtben op de ge- dragslijn van de Verzekeringskamer in bet algemeen en waarmede bet belang van het gewone levensverzekeringsbedrijf dat v66r alles een zoo groot mogelijke zekerheid vereisch¢, zeker niet zou zijn gediend.

Deze overwegingen, die in de Mem. v. Antw. op her onder- havige ontwerp zijn vervat, leid,den er .dan ook toe, dat de Regeerin,g meen.de een eenvoudige oplossing aan de hand te kunnen doen, door voor te stellen art. 6 su,b c. zoodanig uit te breiden, dat ook fondsen welke voor m eerdere ondernemingen gelden buiten de wet vallen.

Indien de arbeiders bijdragen in .de premie, moet her fonds echter blijven voldoen aan her gestelde in art. 1637 s B .W. en her op grond daarvan getroffen K. B. van 31 Maart 1908 S 94. De vraag of dit K. B. van de voorgestelde wijziging van de wet zal moeten worden herzien, komt volgens de Mere. v. Antw. dan vanzelf aan de orde.

Uit her bovenstaande m,oge gebleken zijn, dat de invoering van de voorgestelde wetswijziging van beteekenis kan zijn voor de ontwikkeling der collectieve pensioenfondsen en aangezien deze

395

uit vrijen wil, door samenwerking tusschen de ,betrokken orga- nisaties van werkgevers en a~bei.ders tot stand komen teneinde den ouden arbeider, datgene te verschaffen, war een algemeene dwingende regeling - - zij her dan door Staatspensioen of door een wettelijke o t~derdt>msverzekering zooals wij die thans in ons lan,d kennen - - hem toch nooit zal kunnen geven, zal zij er tevens toe bij,dragen de oplossing van her sociMe vraagstuk in her alge- meen weer verder in de goede richting te brengen.

Haarlem, Mei 1929. B. B.