EBO SAiD HADiMf VE - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/D02533/2009_13/2009_13_OZERH2.pdf · islam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy.13, 2009, s. 393-440. EBO SAiD HADiMf VE V AZAİFU'L-MEVTA

islam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy.13, 2009, s. 393-440.

EBO SAiD HADiMf VE V AZAİFU'L-MEVTA ADLI ESERiNiN

TAH KIKi VE TERCÜMESi

Hasan ÖZER* -Mehmet ÇABA**

Abü Said Hadımi and the Verıfıcatıon and the Translatıon

of h ıs Work Called 11Vazaıfu- AI-Mawta11

Abü Said Mu hammad Hadımi is a significant scientist who ranged in the Ottoman Empire in the Eighteenth Century. Hadımi, who has a researcher personality, have had a say in many fields !ike lnterpretation, Hadith, Sufism and Law and has given many works in these fields. While He was alive, He has founded a medresse (a Muslim university or theological school) in Hadim County in Konya and trained mariy students. Abü Said Mu hammad Hadım i (1176/1763) has passed away in sixty-three years old and bu ri ed the graveyard of Hadi m.

This treatise that we make its verification and translation has been put down on pa per by Hadımı during He was present at the Desert of Rabig, which is between Mecca and Medina, with the dress of ihram (loose long robe worn by Arabs in lslamic countries). The aforementioned Work is now present in the Division of Denizli in the Library of Sulaymaniya with the periodic 389 and with the number of 82b-86a; in the Library of Manuscript Works (Codex) of Konya Region with the periodic 4903/13 and with the number of 168b-172b, and with the periodic 4231/17 and with the number of 219b-223b.

In this Work that is consisted of Introduction and Six Divisions, it is mentioned about the duties that are necessary to be done against a dea d Muslim. The Author has expressed that He compiled the Work including duties and prayers, which are necessary to be done from death disease until graveyard visitation, from a h undred reliable sources.

Key Words: Death Disease, Prayer, Sacarat-AI-Mawt, After the Death, Burial, lnculcation, Funeral and Graveyard Visitation.

* T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı s·elç~ Eğitim Merkezi/KONYA, e-mail: [email protected]

** Konya Hacıveyiszii.de Camii İmam-Hatibi.

394 Hasan ÖZER- Mehmet ÇABA

A- Hayatı

Ebu Said Muhammed Hadimi 18. yüzyıl Osmanlı Devleti'nde yetişmiş önemli bir ilim adamıdır. Araştırmacı bir kişiliğe sahip olan Hadimi, tefsir, hadis, tasavvuf, hukuk, dil gibi pek çok alanda söz sahibidir.

Adı Muhammed, künyesi Ebu Said' dir. Hadim'de doğduğu için Hadim'e nisbet edilmiş ve kendisine Hadimi denilmiştir.'

Hadimi, ııı3/ı7oı'de Konya'run Hadim ilçesinde doğmuştur. Babası Fahrürfrm Mustafa Efendi'dir. Buhara'dan göç ederek Anadolu'ya yerleşen ailenin soyu Hz. Peygamber'e dayanmaktadır. Hadimi nisbesiyle beraber Hüseyni, Naleşibendi ve Konevi nisberiyle de amlır.2

Babasından Kütüb-i Sitte ve diğer bazı hadis kitaplarım senetleriyle beraber okuduktan sonra 1720 yılında Konya'daki Karatay medresesinde tahsilini sürdürdü. 1725'de İstanbul'a giderek Kazova'lı (Kazabadi) Ahmed Efendi medresesine devam etti. Bu medresede sekiz yıllık bir öğrenimden sonra Hadim'e döndü ve Hadim'deki medreselerde dersvermeye başladı.3

Şöhreti kısa zamanda her tarafa yayılan Ebu Said Hadimi, I. Mahmud tarafından İstanbul'a davet edildi. Ebu Said Hadimi, İstanbul'un meşhur alimlerinin de bulunduğu bir mecliste padişahın huzurunda ders talcrir etti.4 Buradald derste "Besmele-i şerif'e risô.lesi" ve "Arô.isu'n-nefô.is fi ilmi'lmantılc" adlı eserlerini talcrir etti. Padişah oriun İstanbul'da kalmasım istediyse de o Hadim'e dönmeyi tercih etti.s

Ebu Said Hadimi, 63 yaşında (h.n76/m.1763)'de vefat etmiş ve Hadim mezarlığına defnedilmiştir. 6

Salih el-Ankaravi (v. 1200/1786), İsmail Gelenbevi (v. 1205/ı791), Gözübüyükzade İbrahim Efendi (v. 1253/1838), Muhammed b. Süleyman Kırkağaci (v. 1268/1851), Hafız Hasan Ürgfrbi (v. 1213/1798) ve kendi oğulları Muhammed Said el-Medeni (v. 1213/ı798), Abdullah Efendi (v. TI92/1778), Mehmed Emin, Nurnan gibi alim ve müderrisler, Ebu Said Hadimi'nin bazı meşhur talebeleridir.7 -~

III. Ahmed ve I. Mahmud zamanlarında Darussaade ağası olarak gö- " revyapan Hacı Beşir Ağa, Ebu Said Hadimi için bir kütüphaneyaptırmıştır.8

Hadimi'nin külliyesine Osman Rüşdi Efendi'nin de mo/17o8'de bir kütüp-

1 Sankaya, Yaşar, Ebii Said ei-Hiidimi, İstanbul2008, s. 28; Yayla Mustafa, "Hiidimi, Ebu Said", DİA, XV, 24. 2 Hayruddin Zirikli, ef-A 'liim, Vll, 68; Yayla Mustafa, "Hiidimi, Ebu Said", DİA, XV, 24 .

. 3 Sankaya, a.g.e., 59-76; Yayla, "a.g.m.", DİA, :X.'I, 24. 4 Ebu'l-Uiii Mardin, Huziir Dersleri, İstanbull966, II, 771; Yayla, "a.g.m.", DİA, XV, 25. 5 Ebu'l-Uiii Mardin, a.g.e., II, 772; Sankaya, a.g.e., 127-130; Yayla, "a.g.m.", DİA, XV, 25. 6 Zirikli, a.g.e., VII, 68; Yayla, "a.g.m.", DİA, XV, 25. 7 Sankaya, a.g.e., s. 197-239; Yayla, "a.g.m.", DİA, XV, 25. 8 Ebu'l-Uiii Mardin, a.g.e., II, 772; Sarıkaya, a.g.e., 126-127; Yayla, "Hiidimi, Ebu Said", DİA, XV, 24-25.

:§ .: .... ·.:r··.· ' '

}

t ı 1 1'

1· L ( r L

f

[ t 1

Ebu Said Hadimi ve Vazaifu'l-mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 395

hane kurduğu belirtilmektedir.9 ıno/ı7o8'de Divan-ı Hümayun haceganından Osman Şfıhudi Efendi de kendi ldtaplarını Hadimi kütüphanesine vakfetmiştir.'0 Bu ldtaplar, 28 Şubat ı935 tarihinde Konya Yusuf Ağa Kütüpha-nesine taşınmıştır. n ·

B- Eserleri12

Tefsir, hadis, fıkıh, tasavvuf, akaid ve dile dair birçok ese~i olan Ebu Said Hadimi, eser1erini Arapça kaleme almıştır. Risale şeklinde olan eserlerinin bazısı birkaç sayfadan oluşmaktadır. Konyalı Abdulbasir Efendi bu risalelerin bir kısmını Mecmu'atü'r-resill adlı Id tapta toplaınış ve bastırınıştır (İstanbulı3o2).

Arap Dili ve Edebiyatı

ı- Risale fz mukaddimati "ilmi's-sarf". (Süleymaniye Ktp., Yazma Bağışlar, nr. 6os/ıs, vr. 135a).

2- Şerhu dzbdceti'n-netdici'Z-efkdr ft'n-nahv. (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, Tirnova, nr. 1842).

94b).

1026).

3- Risale fl'l-fzrak. (Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud, nr. 1137, vr. 47b-

4- Şerh u Avdmili'Z-Birgivf.

s- Risaletü'l-hazfzyye. ( GAL, S II, 664).

6- Risaletü'l-zarfzyye. (GAL, S II, 664).

7- Risale ft izafeti'l-lafziyye~ (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr.

Beyan, Bedi' ve İsti'are

ı- Kitabu 'ilmi'l-me'arn.

2- 'İlmu'l-Beyan ve'l-bedi'.

Mantık

1-

ı8ob-I99b). 'Araisu'n-nefais. (İstanbulı3o3; Süleymaniye Ktp., nr. 918, vr.

2- 'Araisu'l-enzar ve nefaisu'l-ebkar ft'l-mantzk. (Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 862, vr. ıb-23a; Konya Bölge Yazma Eserler Ktp., nr. 2391/5; 138/ı; 6o71). 9 Erünsal, E. İsmail, Türk Kı7tiiplıaneleri Tarihi, Ankara 1992, ll, 69-70. Sankaya, a.g.e., 125-126; Yayla Mustafa, "a.g.m.", DİA, XV, 25. 10 Sankaya, a.g.e., s. 125; Yayla·Mustafa, "a.g.m.", DİA, XV, 25. 11 Özönder, Hasan, Konya Vakıf Eserleri, Konya 1985, s. 23; Yayla, "a.g.m.", DİA, XV, 25. 12 Sankaya, a.g.e., s. 104-107; Yay la, "a.g.m.", DİA, XV, 25-26.


3- Risale fi'l-kaziyye ve eczaiha. (Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 2046).

Şiir

ı- Şerhun 'ale'l-Kasfdeti'l-TTiuzariyye. (Mecmu'atü'r-resail, s. 34-53).

2- Şerhu 'ale'l-Kasfdeti'l-bürde.

3- Şerhun 'ale'l-Kasfdeti't-Tantaranfyye. (İranlı şair).

4- Şerhun 'ale'l-Kasfdeti'l-Vanf.

Kelam/ Akaid

ı- Risale jf'l-kaza ve'l-kader. (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1017/61, vr. 230-233).

2- Risaletü't-tevhfd. (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1017, vr. 125h-127b).

3- Şerh un 'ala Risaleti Nukirru li'l-İmami A'zam. (Mecmu'atü'r-resail, s. 154-196).

4- Risaleff hakkı ef'ali'l-'ibdd. (Mecmu'atü'r-resail, s. 196-198).

5- Haşiye 'ald tefsfri sureti'l-İhlds li'bni Sfnd. (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1017, vr. 66a-75b; GAL, S I, 814).

6- Risale fi kavlihi Te'dla "~1 ~ 5t.S- 9] ... "13. (Sülemaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1017, vr. 132a-b). -

7- Risaleff şehidallah. (Beyazıd Devlet Ktp., Bayezıd, nr. 3824).

Fıkıh ve Fılah UsUlü

ı- Risaleff lara'ati" ... lı ~"14 ve" ... ~ı ~c ~ıt~s dubur-i külli'ssalat.

2- Risale fi libdsi'l-ahmer. (Süleymaniye Ktp., Denizli, nr. 389/8, vr. 87a-88a). _.,..

3- Risaletü'l-vazaifz'l-mevta. (Süleymaniye Ktp., Denizli, nr. 389, vr. 82a-86b; Konya Bölge Yazma Eserler Ktp., nr. 4903/13, vr. 168b-q2b; nr. 4231/ı7, vr. 219b-223b; nr. 3529/2; GAL, S II, 664).

4- Risaletü'ş-şübühdti'l-ariza fi tarfkz'l-hac. (Mecmfı'atü'r-resail, s. 2ll-2J4).

13 Enbiya (21), 22. 14 AI-i iınnlıı (3), ıs. 15 AI-i İınnlıı (3), 26-27.

,,

' i

. EbG Said Hadimi ve Vazaifu'l-mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 397

5- Risaletü'ş-şübühati'l-mu'rede 'ale'ş-Şeyh Muhammed Hayat es-Sindf el-Medenf (Mecmu'atü'r-resail, s.220-224).

6- Risaletü'l-huşu'fl's-salat (Mecmu'atü'r-resail, s. 199-209).'6

7- Risale fz hakla't-tesbfh ve't-tahmfd ve't-tekbzr (Mecmu'atü'r-resail, . s. 210).

8- Risale fz hakkı'd-duhan (Mecmu'atü'r-resail, s.233-235; Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1017/64 ).

9- Risale fi hakkı'I-kahve (Mecmu'atü'r-resail, s. 232).

ıo- Haşiye 'ala Düreri'l-hukkam. Molla Büsrev'in Hanefi fıkhına dair Düreri'l-huld<am adlı eserine (1154/ı741) yılında yazdığı şerhtir. (İstanbul 1269, 1270, 1310).

ıı- Risale fz hakkı masnuniyeti'l-misvak. (Mecmu'atü'r-resail, s. 235-239; Süleymaniye Ktp., Denizli, nr. 389, vr. 78a-79b).

12- Mecami'u'l-hakaik, fıldıın külli kaldeleri ve fıkıh usUlüne dair olan bu eserin çeşitli baskıları yapılmıştır. (İstanbul1273, 1303, 1318). Mecelle-iAhkam-ıAdliyye'nin külli kaideler bölümünün önemli kaynaldarındandır. "Menafi'u'd-dekaik fi şerh i Mecami'u'l-hakaik" adıyla Mustafa Hulusi Güzelhisari tarafından şerh edilmiştir. (İstanbul1273, 1308; Kahire 1288), Şirvanlı Ahmed Harndi Efendi de "Levamiu'd-dekaik fz tercümeti Mecami'i'l-hakaik" adıyla Türkçe'ye çevirmiştir.(İstanbul1293).

13- Risale fi beyani Hızır min hayatihi ve mematihi. (Süleymaniye Ktp., H. Hüsnü, nr. 70. Vr. 244a).

14- Risale lidef'i ma evrede İbnü'l-Kemal 'alô.'d-Dürer fi hakki'l-istihlô.f (Mecmu'atü'r-resail, s. 217-219).

Tasavvuf

ı- El-Berzkatü'l-Mamudiyye fz şerhi't-Tarzkati'l-Muhammediyye ve'şşerf'ati'n-nebeviyye fz's-szreti'l-Ahmediyye. Hadimi'nin en meşhur eseridir. Birgivi'nin et-Tarzkatü'l-Muhammediyye fz beyani's-szreti'l-Ahmediyye adlı kitabının önemli bir şerhidir. ıı68/1754 yılında yazılan eserin birçok baskısı mevcuttur. (I-11, Bulak, 1257; Kahire 1268; İstanbul1257, 1266, 1284, 1287, 1302; I-N, İstanbul1318, 1326). Bu eser Bedreddin Çetiner, Hasan Ege ve Seyfettin Oğıız tarafından Türkçe'ye çevrilmiştir. (I-V, İstanbul1989).

2- Risaletü'l-adab fz zilcri "la ilahe illallah': (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 57o,vr. 253b-254a).

16 Bk. Köse, Saffet, "Ebu Said e!-Hadimi ve Namazda Huşfi Risiilesi", Yeni Hizmet, II/4, İstanbul 1996, s. 35-37; W5 (1996), s. 22-27.


3- Risale fi mes'eleti'l-vücudiyye. (Süleymaniy~ Ktp., nr. 1017, vr. 92b-99b; Atatürk Ktp., Osman Ergin, nr. 255).

4- Risale fi mahiyeti't-tarfka. (Süleymaniye Ktp., Kasidecizade, nr. 721, VT. 176b-178b).

5- Risaletü'l-ezkar. (Süleymaniye Ktp., Laleli, nr. 1367/1).

6- Risale fi sülCtki'n-Nakşibendiyye. (Süleymaniye Ktp., İbrahim Efendi, nr. 411, vr. 35-38).

7- Risaletü'n-Nakşibendiyye. (GAL, S II, 664).

8- Risale fi'l-münazara ma'a'n-nefs. (Süleymaniye Ktp., Denizli, nr. 389, vr. 102b-103b).

9- Şerhu kelimeti't-tevhldiyye li'l-Birgivf. (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1017).

ıo- Risaletü'n-Nakşibendiyye müsbetün bi'l-edilleti'l-erba'lniyye. (Sü-leymaniye Ktp., Yazma Bağışlar, nr. 2689).

n- Şerhu Evradi'l-Bahdiyye. ( GAL, S II, 664).

Kur'an/Tefsir

ı- Adab kıra'ati'l-Kur'an, bir başka adı da Risale fi tertlli'l-Kur'an. (Süleymaniye Ktp., H. Hüsnü, nr. 70, vr. 139b-15oa).

2- Haşiye 'ald tefsiri cüzi'n-Nebe li'l-Beyzavl. (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr.74).

3- Risale fi tefslri süreti'l-Enfal.

4- R Risale fi kavlihi Te'ala " ... ı~~ lı~ 'i./''7. (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1017). - - -

6- Risalefi kavlihi Te'ala " ... ;J;) ~)~ı ;.:;"'8• (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1017).

7- Risalefi kavlihi Te'ala "···fljlı ~ 5('9• (Mecmu'atü'r-resail, s. 225-226). ' ' ...

8- Risale fi kavlihi Te'ald " ... ~ı .iiJı; ~ı Jl''20• (Mecmu'atü'r-resail, s.

229-231). ' '

9- Risale fi tefsiri süreti'n-Nazi'at. (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr.1017, vr. 134a-135a).

17 Enfiil (8), 23. ıs Burfic (85), 14. 19 Hucuriit (49), 12. 2o Al-i iınriin (3), 26.

. }

i. f 1. ,..

,.. . i

.. L

~ i !

EoO Said Hadimi ve Vazaifu'l-mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 399

ıo- Tefstru sureti'l-Fô.tiha.

ıı- Def'u işgô.li'l-istisnô.fi kavlihi Te'ô.lô. " ... r9~ &!~r ~)9''21. (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 998).

12- Risô.letü'n-nô.sihiyye ve'l-mensuhiyye. (Süleymaniye Ktp., Denizli, · nr. 389).

Hadis

ı- Risô.le fl usuli'l-hadis. (Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1026, vr. 25a-27b).

2- Tahkfkô.tu'l-acfbe ve't-tetklkô.tu'l-ğarlbe müteallikô.tun ale'l-hadlsi-'s-sahfh. (Süleymaniye Ktp., H. Hüsnü, nr.70, vr.26ob-262b).

3- Risô.le fi hakki'l-hadfsi'z-zaif. (Mecmuô.tu'r-resô.il, s.227-228).

4- Risô.letu lübsi'l-ahmer, (Süleymaniye Ktp., Denizli, nr.389).

Ahlak

ı- Vasiyetun li'l-fô.dzl Halil Efendi, (Süleymaniye Ktp., H. Hüsnü, nr.70, vr. 3oıb).

2- Risô.letu'l-besmele. (İstanbul12oı, 1304)

3- Risô.letu şerhi'l-besmele. (Süleymaniye Ktp., Fatih nr.5311; Reşit Efendi, nr.1017, vr.266). Bu eser Risaletu'l-Besmele'nin bir başka adıdır. Besınele'nin mana ve hilanetlerini lügat, kelam, fıkıh, tefsir, tasavvuf gibi on seldz ilim yönünden açıldamış ve bu hususta yüz kadar kaynaktan faydalandığını belirtmiştir.

4- Şerhu eyyühe'l-veled. (Süleymaniye Ktp., Denizli, nr. 389/2, vr. 29b-7ob).

5- Risô.letun nesô.yih ve'l-vesô.yô.. (Mecmuô.tu'r-resô.il, s. 124-150).

6- Risô.letu'l-vasiyye ve'n-nasfha li veledihi'l-eaz. (Muhammed Said veli kilili ihvanihi ve telfunizetihi ve ehibbaihi, Mecmuô.tu'r-resô.il, s. ı92-195).

D- Tahkilete izlenen Yol

Tahkiki yapılan eser neşre hazırlanırken, elimizde mevcut olan üç nüsha esas alınmıştır. Bu nüshalar karşılaştırılmış, bunlardan yeni bir metin oluşturulmuş, birbirlerinden farldılılc arz eden noktalar dipnotta gösterilmiştir. Süleymaniye Ktp. Denizli Bölümü 389 no'lu nüsha (1), Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesinde bulunan 4903/ı3 deld nüsha (ı.:ı), ve 4231/1 deki nüsha da (ô rumuzuyla ifade edilmiştir.

21 Hüd (ll), 108.


Ayrıca risalede geçen ayet ve hadislerin yerleri tarafımızdan gösterilmiştir.

C- Vazaifu'l-Mevta'mn Tanıtımı

Tahlukini yaptığımız bu risaleyi Hadimi, ihramlı olarak Meld<e ile Medine arasınciald Rabiğ çölünde bulunduğu esnada kaleme almıştır. Söz konusu eser Süleymaniye Ktp. Denizli Bölümü 389 no'lu mecmuanın 82b-86a; Konya Bölge Yazma Eserler Ktp. 4903/13 no'lu mecmuanın 168b-172b ve 4231/17 no'lu mecml1anın 219b-223b arasında bulunmal<tadır.

Bir giriş ve altı bölümden oluşan bu çalışmada vefat eden bir Müslüman'a karşı yerine getirilmesi gereken görevlerden bahsedilmektedir.

Giriş bölümünde hamdele, salvele ve bu risalenin yazılış gerekçesi söz konusu edilmektedir.

Birinci bölümde ölüm hastalığı esnasında yapılması gereken görevlerden bahsedilmektedir. Ölmek üzere olan bir Müslüman'a vasiyet bıral<ması, tövbe etmesi, hal<Sızlıl< ettiği kişilere hakiarım vermesi, borçlarım vermesi, dargın olduğu kişilerle barışması vb. davramşlar tavsiye edilmektedir. Ayrıca ölmek üzere olan ldmseye karşı yapılması gereken bıyıldarımn kısaltılması, tırnaklarının kesilmesi, hastamn temizlenmesi gibi görevlerden bahsedilmektedir. Ayrıca bu durumda yapılması gereken dualar zil<redilmektedir.

İkinci bölümde sekerat esnasında yapılması gereken görevler konu edilmiş. Ölmek üzere olan kişinin, yüzü kıbleye gelecek şekilde sağ yammn üzerine yatırılması, orada bulunanlardan birisi tarafından hastanın duyacağı yül<Seklikte bir sesle kelime-i tevhidin getirilmesi, Yasin suresi'nin okunması gibi bazı görevlerden ve yapılacak dualardan bahsedilmektedir.

Üçüncü bölümde ölümden sonra yapılması gereken görevler ve yapılacak dualardan bahsedilmektedir. Vefat eden kişinin ild çenesinin bağlanması, gözlerinin kapatılması ve diğer yerine getirilmesi gereken işlemler söz konusu edilmektedir. .....

Dördüncü bölümde defin esnasında yapılması gereken görevler ve dualar zikredilmektedir.

Beşinci bölümde cenazenin defnedilmesinden soruald görevler ve dualardan bahsedilmektedir. Yakınlarımn yedinci ve kırkıncı günde ölenin kabrini ziyaret ederek orada Kur'an okumaları, onun adına infaltta bulunmaları bu görevler arasında sayılmal<tadır. Bununla beraber Fetevay-ı Tatarhaniyye'den naldedilen bir fetva ile yedinci ve kırkıncı gün ve gecelerde yemekli mevlid merasimleri düzenlemenin hoş olmadığına dild<at çekilmektedir.22

22 Sankaya, a.g.e., s. 122.

t ·r

t . '


Son bölümde kabir ziyareti ve kabir ziyaretiyle ilgili görev ve dualardan bahsedilrriektedir. Burada kabir ziyaretinin meşruluğu kabul edilerek kabir ziyareti ele alınmış ve buna göre ziyaretçinin uyması gereken adab ve okuyacağı sureler ve yapacağı dualar belirtilmiştir.

Risa.Iede geçen Ebu Said Hadimi'ye aid · fıkir ve düşüncelerin değer. lendirilmesi yoluna gidilmemiştir. Zira bu değerlendirme ve tartışmalara

girilmesi durumunda bizim amacımız olan risa.Ienin gün yüzüne çıkarılıp okuyucuyla billuşturulması gayesinin dışına çıkılmış olacal<tır.


Nüshalardan Örnekler . i

(ı) Nüshasının İlk Varağı


...

(ı) Nüshasının Son Varağı


(2) Nüshasının İlk Varağı

' 1

.> 1


( y) Nüshasımn Son Varağı


(<::_) Nüshasının İlk Varağı

l

(

1 ' . f :

r [ ı ~

[ r l


(~) Nüshasının Son Varağı


' :P ' .... ....

~ Alı\ ::ll .Ul ::1» J,W Alı\ ~b 01 ~ j>-T F- J. ..Lo..:J-1

cJ J,W <Gl~ )j~ G _;::....1 ~ if ~ ;,. (i')LJ\j öJl,a.llj) ,«lul J_,...., J \ ,;ı o ,J.

r"(fr-") cJ li~ 0-!.:U\ ~ j .UT ~ j ,Alı\ ::ll .Ul ::1 if..U rı.(}l,a;-)

.lul ~l .uı ::1 JJk pSe.ı .u~ ~ '

oh if~L.:J-1 ~ ~ y.l if~UJ\ ~\ n(Alıl) Jl J~ .M.ıj ! Jj~ if~ ~lj ~ jJ~j '~~ jJL..jj '~--4 r\~U;J)

Jl ~ U. ~\ r\)..lll) Jl 4..lll )..lll o..U. r"(J~ J) ,y\ if\.5" if

Ö-.4~ A7.:7.':. ..:.ıl_;:::.- if ~ ,J_,...., )1 y J ö~ ;. (~u.!) Jl Jy _,JI "'

~411 uti cf LT' ')l.:J-1 cJ L \..Lo 1 0 H Ö-.4 ..Lo Ö-4..L::ı u~ Jl c\.::>; ')W "' :.r ::11 ~~_ç j.-<J ~ Jlj .~\ ~~ ~ Jl Jy _,JI cJJ ,~\

J~y.J.I" J . ''(4J.ç ~W)'I) ~l "(~L..) J$0 Jt.s; ::IJ ~ J ~ :P .... .... .... ,J. ' ....

..#~\ \.U. ~Lç..ll\ ~ly-~\ ~i :.rj '\~~1) ~ )~ J\.;l )'1 Alı\ if "' "'

. ;o {<)\..ll\ pkl-1)

{~ )1 ~ ~ll; yi}

~j 'n2~\ ~ _#j 'Y Y!.J ,.ı_.,;;, r ~\..~\ cJ ~ y.. 0i ~ J Ü" ;u,ı.... 23

.(_;1....;,.) ı.; 24 ..

.(fo) ı.;ıs

.ı Ü" ;u,ı.... 26

.(oti,;1;..ı) ı.; 27

.(ı-'i;) y.; 28

.Y ,ı Ü" :U,1.... 29

.(•lil!) y ,j.; 30

.(~) r:: ..,.._, !(JL...) ı.; 31

.{l.;-; o\.;>.:ll':/1) r:: ı} ..ı!(\# 0\.;J';/I) ı.; 32

.(.;o>)..,_,.; o.ıllj 33

.(<}JI) r:: ı} ..ı !(~1) ı.; 34

.(~1 _;;illi:') y.; 35

:i,;JJ;,;, 36 . ~

i ' J

!

ı 1 ·ı

1 ı

EbuSaid Hadimi ve Vazaifu'l-mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 409

~i ~j -~~ ~ ~ :;j ~..U\j ~~ ~y.a.J-1 ~:;.j ,eıj:!..U\ - - .... J

ö .JL.L<J\ ~bi J J .Jj_j } ~ i .raJIJ ö')L,.d\J ,eı J:!..U\ ~l...,a.; J ,JJ6-...:..,., ~\ ~ .

. ~)IJZ9 ~ ~~ ~ ~J ,u\.JJ..U\J ulil./11 :ı.:ıiJ ,~~} 'Ly.o} ~ /

J.>- iV J~j '~ ~\_Ç J.>- 4..4 _r0 j ,.ı.j~ ~ili ~ ~~ J..;,.ç. y }lı

,u _,ll .AAı ""{ 'ı.i' )1 iAcJ { ,~\ cJ Lo ~..L,aJ\ J.a.9i ~1 '.ı.j.JJj ~ ~ ... ;' '!J,.... J

'tp~ ~1J ~J ,.ı_:i\.ç. J ~1 ~ J;.u 'o .JI.A.bi tJ ~J '~.JL:., ~J ~ı.:.:.)l ~\.:.:. ~j ,01Jı ~j '.JW:ı::>-~1 ö_)~i J..;,.ç. ~~ '~ ~1J y- ~<\.i~ ,i_;:,} ly?-/ .u~~ ~j ,~\ J:J.>- t•(J.>-) ~\_Ç <./ _ra;JI if ~ J.>' ~ ~ <I.:.J ~ .J ~ :?' -4J '<I.:J. ukJI r:.r-::-

t \ ( . -~ll ) . ,f~j

{~l_y~}

J1 ~~ ~r ~ı j1 ~~ :Jw .u~ y-4j ,~:J.>-~1 i;. - ~ / ~ ..... :;;.... J

).Z~.o.,h> :rL J ~ luı ~ .J~J) ,öf' tic~)) tr~~\.WI ~ ~ / / J ,...o o J. ;;i ,... , ... ... ;;:; '

~i ifiJ to (tt«~1 ~yi) [ y/ Ar] ~ ~\ :;.}1 ~ ~1 :\.11 ~ (,Ş..UI .&1 J. J.... .J. O" ;.... .J. o o ;"" ..... ,. ..... - \ ;;:; .... .... / /

~j ~ pı 4.1) ~\ 4.1 ~_;:, ~ ~J;.j .&1 ~1 4.!1 ~» ~\.ç...J\ \h

ı~ ı i:;. 2u ~~1 ,~~~ ~)) :~w~ ~J 0~ ~ ~ ~ :;. ;1 ,~4?) ,t;(lul) J~ /tv(~f) luıS ,J~ j5' J; t'(.Y) ~~~ ~ 'J ~~ ~:;.Jı ~:~~:S 01 ~~~~,0~ y cJ ,:;5~) ,~~~~~)

... ~ /

.(.Ş..:. -"J ..ıc ubc. 37

.(1..-) y ~ ;;.>:ıij 38

.(1..-)y~;;,:.ıy•

.Y ,ı Ü" :i.b!"l.... 40

.(<-~ı) c;: 'Y~41 .AV :ol,ı;.i'iı;;_;_,..42

.c;: Ü" :cb!"l.... 43

4jy_fii_;~;iiıı?iı y\ ~j.\ij 'J tS:ıJı J.ı jili.:..i jliı);.» :~ı ~W_,(Y~) _;l.ii.:i....'.lı ~y\; ,,}jilı J~yts~J_,b-"ı"'-;>._;:..ı 44

~~~ı jta_, !(l"i f/V)k_,Yı ~-' !(\ ·/~) ..r.PJı ~.;ı_;;.b.ll_, !(\·/i) ..ıı..:..~ .>=.ı_,'«...:..;,.) ı);. 5 ~.:,\S .)j_;.i.i fo ,Oill-<4_;J 1.5_,;_,.. .;ı_;;blı ,ı_,_; :(i O \f\ •) .>:.ı _,;lı &1-J .>:ıı_,jlı

.c;: Ü" :cb!"l.... 45

.(...ıts) ı ~46 .ı Ü" .u..-ı.... 47

.(-c,!)) ı~ 48

41 O Hasan ÖZER- Mehmet ÇABA

01 ~~» ~I.Y~I \h ~-' t~«0~ ~ ~f) ,~;~ lf ~ _;tj """"' .,. ,. ..,.. ,.. o::; .,.. ,... - ,.,. o -"' - / ""' .J

~ ~ ( /" ;; c_l_,~i c.} c.S _,~ ~\) d~ c.S _,~ ~,a.._;;7 ~_;i C-S o .... .... - .... - ... :.w ,., ,.. J o ........ - ........ t;j .... ö ........ o

«O·c~ı ~--J.. a:/ .. ~..uı ~.}~~i w )..JI er ~~i))~~ ,.. .... ,. ':.w ........ o ......... , ':.w ... / ,. - ... ,.,.

~_;;. ~ ~J.;.) .&\ ~1 ~1 ~ _?'i .&1) .&1 ~1 ~1 ~» ö f j _, i~ J5' i flJ ~ -:- J ..... ..... .... "\ -1öi .... .J o ;..... ..... .J o o .J.... ' ;:;:ı .... ;."'

~1 ö~ ~) J_J.;- ~ .f1 ~1 4:11 ~ ,.4;J\ ~) ~\ ~ .&1 'J1 ~1 ~ ~~ \/,o;«fjj\ ~~lu\ ~1 ;jl ~)) 0 '(G~) J~J ,:'«~ j;J1 lu~

J o o ... :;J,; ,... .... ,.. ..... .... .... ,.. o ' .J.... ..... o.,.. ,.. ~ .... ...

~J o~ ~..U\ ~~~» J~ f ,oo<(~W\ ~~ .,:U .4;JI» ot(~~)

~luiS lu1 ~1 ~1 ~)) J~J ,o'«_ft.ti ~::;.. Y j{ ;J '~ ~~J ~ o o ~.... ..... ,., ;:,;) :;J... ~ ... .:; - ' ;;:; ..... J ,.. ........ - ..........

,'t.;) J.WI ~ ~1 ;+ul>> ~i ifiJ ,ov«.,:u~ ~1 Ö~ ~J J_J.;- ~J .,... ,.... , ~ ,.. ,... ~ ..... c ,... "" .... ,...J .... , o"",....... ,..

~ J~~) ~~) \..~) 1) ~ ~ ~ '~ 0i P. ~:;) .... ... .... .... o J

'~~~ / / ~

......... / .,...9- ,. c.... ... .... o,.... ~ J o..... ..... .... :;J " ....

0\~) ~ ~ 0i P. ~ J5' ~ ~ ~ ~1 ;+uı / ,~u; ~~Q..:~o.~ ~ ~ij o~(~).~~

,.. / ..... ,... -.... .... .... .... o ..... ,.. o ,. .J... ,.. o.,... ;;:; ;.""' ,... ...-.: ~ ;;:; .J;;:; ,..

/L.::. 01 ~ "< ı:;..t.;) L.::.; 0i "1 ··c~)~ ı..G-ı 01 ~~~~~ ~ • ~ r..r---- ~ .x, ~ ~ • ~ / / / ....;/__, ____ _

•_ıw.ıı ~ ır.l LJC- W.,ı <J""" uh !('o i) .:..~_ı~.;s.ıı_, u:...rJı "'"'l:J.!ll ır.l ıY.I.ı !(to V~) 4,;1Wt yll..k..lı ~ ~ Lıiı tS.ı_ı.ı •• .>=.oLJe- <r-'"t....JI \:.foj ~_ıb LJ.o (Y • ·f\ f) _ı;.JI "'"'~:ıli_, !(i\ ,i •/i) ıY._ı-"11 "'"'ı.ril.)l_ı !(Of~) :i.J;lll_,i'_ı;.\1 J= "'"'..,.ı.JiıY.I_ı ..!1_;?.1 )(!\ ,; _ı;_;A ı.l\:>ı :L..;,ıl.iıl J_,... _ı J\! :J\! ö _ı;_;A ır.l LJC- .:r=JI LJC- _ıP ır. i Lı!~ LJC- uL;ı Lı! ylı> Ul : ':1\! ~ _ı>Jiı.r _ı.o ıY.I t:ı)_ı ·~ ,J ~~ t:ı)..!l;l ,Je-l!)) :J\! ."'""i-' ır.\.ı.); :..:.ıli :J\! ~}.ıli LJ.o "-i .iıl oL;.; .c.<oy LJ.o ~ J.ıl "'"'"-i ,JS:i LJ.o ·~ Y, y\.ı ı:}..,.,.. • .:..>':! ':1.....,.. _,.,_, ~__, ~ .iıı ':IJ.Ul ':1 :J.ıJ:i •_ıı.ııı LJ.o .iıı..ııı..,..; ~->" LJ.o ~ J.ıl "'"'..ıı:ı ..:.ıli ı:ıı.mı.ı ·c~ ,.ı~~ ~yi dül ;.._ııı . .:ıts.o JS; ...:;_;.>:;_, .u::ı.;,__, li;_ı •Y.fi. i..r.;S .fi.l.iıl .Jh ı$ .)c"'-# ls _ılı-- 4.ıJ. i.;P .iı .l=.ll_, ,.ı)l;lı_, .ı4-JI '-:'.J

ol.ı .~ı_,.&t.:ıly.:.,_ı..» • ..ıı:ı~y"'"'W.ül-9 :J\! ·~1..!11o.U~LJ.ocl_,) "'"'._r_ı_ıJ.-;,.1!' ı:,. ~-r"'"'._r_ı_ıı_ı.;.;.UI ,i\ •/f) «~fil.ı'-:'#-.Jill»"'"'-..iıl.ı...,.,._ı-<J~I.lo!Wioly o.ı.,.yı.;l)_ı .l:J.!llır.lıY.':IMI_, .« • .iıl ...,..ı.ı ,y_,;:ı..:ı;yıı .>!.:.US

.(fVffi)ö~l.ı,;;bll.ı.;l_,_)ı ö_ıo-o]l ö_l:!iJI uWJ "'"'ı;_,..._ı;.llo.ı_ı_,l_, l«o.ıl..ı..J .:ı 'it,;.~ ':i _ı»:....,_;,. J\!.ı !(i \Y

...,..ı.ıs ı.5l c) :i,ıl_,)ı.:,.,. -'i>-..7.! ,J J LJ.o u,.,ı..., so

Jıll-'i'_ı;JI J= ...,..tJS"'"' .wıı..._,.y..l..ı .(Yi) Jılll LJ.o~lt:ı) .tı..ı.ll"'"' •4- ı.. '-:'Y ,.:.,l_ıı:-..ı.\1 ~ "'"'MII4i l;:ji ı;:,.Jilı..._,.y..is~ .(1 1/22) .ı.;t_,;JI.~_, .ı.;t_,jll t"?"'"'"' .AJI J\!.ı (~/\ f) _».>5.]1 ~"'"' ,;.t_r.ıbll_, !(A 1)

. c\ıı~) '-:' c) 52

Y j.i jti .illt.Jfo ..:.lS .)j:; .ili :.bı fo~ ı~j 'tı.:JS ~j '.li ~j .\;;i.; ~1 ~.~ı j~) J ~J> ~ .~ ü;> ış~~ ":-';ıs.~ "'"'~ır.lıY.I_ı!(A1) '-:'Y ,.:.,ı_.c..ı...,..ı.ıs"'"', «~1 .J;.Ji.ll yj..iıl ;)~..iıl ':IJ.UJ ':1 t.ı.::foll i#JI.iıl ':i) .U) ':1 ~l~l.iıl ':i) .U)

.(\ oA , H/\).~ c) ı..J;.ı:.. Lı! .ı.....l_, (Yi ifV) u.ı..o...ll

- .c(m.') '-:' "'"' 54

. ' ' :>..:....-wı ö _)J"' 55

...,..ı.ıs tSI "'"'4;1_,.)1 .:,.,. -'i>-..7.! ,J 56

.(22/\ ') .ı.;ı_,;ıı ~-' .ı.;ı_,jlı t"?"'"'"' .AJI J\!.ı C' f/f) _».>5.]1 ~"'"' .;.ı_r.J,Jı_, 51

.(~)'-:'"'"'58 .(2.ı..Jı:,) '-:'"'"' 59

.~)1"'"'60 .(~\!) '-:' "'"'-' !(J..;,. .ı!) ı"'"' 61

Ebu Said Hadimf ve Vazaifu'l-mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 411

"" o ı;:;;; . ... .J. .... ..... . .... ;fl/ ..... ;11 ).:tl,. ..... .... / ,J. ....

' 1 \~::ı~) :;ı;~~~ J\j ~1.5'? ~)..U ~ı~\ '~ı~~ Lo ,...,..,... ,.. ::; '/o _..,... ... o ,.

,~\_,i d c.JIS'? ~~ - / -... f: .... , .,.. ']J .J o ;ii o g/ .... ::ı :il ....

-~i~ ..1.>-\j js:J ~J ?1) ~\ ~ ii<~ı) ~\ o .... :;. ~ .... ,......., o .... o-' ..... ı;:;;; ı;:;;;.... o "'o ..... .J.

~) ~Uij wl~ ~ı~~ ,~1 _;;. :r ~~<~.ı~ / .... /:;J .... / o / ..... - :r / .... / ıi:J .J

'~ 0~ :r ~~ ~i ..1.>-\j js:J / .... .... -... .p / .,..

o .,... o o .... o J"' J ). .... o >ili..... ... ... .... ;11 o..... ..... o .... ; .... ;11 :J .J.:;J ...

ı.?J~ c~~j ~Jj~...:.. Q:.f:J aJ')l.aJI i~ ~~)~ı~~

io(~l) Lb ~ ~ ~;'JI ~:;.; ;-;D\/'~ it(cJ) ~jj 0lc~ / / ' ~i~ dri1 .o ,ı;> 2b ~l;. ı.::>/ i\ i;; /• : t

eS"' J - ~ ~.rj ·- - __,.....- . ~ .... -... .... - ,.. ....

/ / / / :;; , / ,}./ ... .... .... ;11 ....

:;) Jb~) ? ~~ ~~ ~jb~) ~ ~ij ~i:;~\ .... ... .... .... .... o o ' ..... .... J. .... ,....

ii«~l ~\ Alı~ :;ı ö~ :;j JY. .... ... ... / ...

{J W=;--~ 1 .).;.>, ~ıj;} 1}

olo..U j o# J>- >-W;:...., :;1 jb j '4- J>- ~\ ~ ~\ ~:; 0lJ ,~'JI J>- _r-i LS ~ y.. jJ J ,~ ~iJ ~:J._ :_fJ w(4)ı)

J! ;. J o .... ... J. ;;i ....

o j~}l J _;-)..1 ~\j 1"( 0 yl-~1 o~) ~j ,.Jl:>- J>- ~} ~ ~

/

.(~) l<-}62 _ı ı.)-4 :uo.ı.... 63 _ı ı_)A:ÜO.l.... 64 _ı ı_)A:ÜO.l.... 65

JıL.. ı)! .ı...... fo. ır-1 ~\ 0! Ü""-)\ -'!"- .J... J jc. ...lı\ yt;S c} .us; ı:ı.. :fo. J-!1 J1l ( \ ~/VV f) JL=li fo ı,! .}Wl ._.k- oJ .;JI 66 . .(~ •/W) 1!:"\_ı;>l\ ~ı,! , ı}> _ı;.JI ü:!Jll

.1 ı.)-4 :i.b.'l.. 67

.(~l.~)<!ı,--J!(~I~)Iı,-!6s


ı t l. -ı LA..J ı t o/ _,_ o_,_ _,__,. "' ; ["/ ] >-L....,.;J\ U. ~\) >- ·. \) ~ı.:>-1 oJ..;.ç. if (_~) 'o j~lj 1 Ai

if if":J\J a.,..JU~ .U 0::>'\.:ı ~#, 0J__r.ö\J-I ~Y.:.J '0WIJ 'W,6 ~y c;:~ JW ~?IJ V·ct_.)J~) ~ oJ..;.ç.

1\0h ~J) 0~1 _;;,

-~.U 0J.?'--4J/'~i 01 ~J~JJ .ı.;J~ ~ 0~J ,.ı..u J1 ~~ l!J ~. <\.4.? V\Ci.r->-J ~J iy.s- if) JW ~ J. JaJI ~ 4-ı ~ vr ((:") ; )\) u;-~1 ~ .:._S vr (~i) : J ~ 0i ~) }-~·~\) ı.f' y.:dl cj

.~i if

'<\.ıJ J1 Jy)'\j ~ J~ V\~)\) ~ 0i .ı...-..ij ~_Jj ~)

~_,;ll i_~) '4-ıJ ~ ~ ;~~\ F-3 '.ı.# eY~~ ~..U\~ >-\.il J1 ~) a,.~·c .;_,ı\~)'~ Vf- 0LS' 01J .ı.# cf ~~

J 'tl,. o.,... .:; .:;

.01 ~ .ı~~J ,~ JW .ı..i~ JW o~lil ~ ,JW .ı..:..o ~..uı J a..a.i J 4-ıJ

vo«~ _rjı ~~~ ~) ~ rJI ~~_;i- j; ~f_,_;trll» :~IJJ cj) 2lı1 ~1 J jk.ı ~ı»_,_:~I)J cj) "v\<~ı~c ~J.JJ-01 2lıı ~14J1 ~» :~I)J cj) ~ ..... .... ~ ' ~ .... ,.. ..... ....g. .... .... d' ....

J.;) ~ .0JI ~1 4Jl ~» _;;i) vv«~":JI_,_~_}~ ~i) J ~)\) ;J ..... .:; ;;l,..J ;;); J,..""o;_: ,;"" .... ,.. .... J""'o .... , .... --:oı "",.- ......... ,o; J.:::o; , o~ \.M.>-_.. 01 ~\) ,4j ~p ~ oJ.::-) .0J\ ~1 .ı..l1 ~ 01 ~\ ,.0J\

_,_ /

VA -'-ı -'- // • ((ii,J )"-" J)

;; f l....J,lj ~~~ 'LP.l~~\ v\ v'JıS" _;>-T 0 ~ 0i) ~ J-.,o\.:J-1)

_r4j:. ~J vı~ _;>-T i')ı.S" ~ J~ 01 ~ JI.:S"')'I J1 C~ ~J '~

.(ı:ıfo. ':l) eo.} •• .. . (t ı )ıl) ı ..... 70

-(~foJ!J) ı..,.a 71

.(wl) ı..,.a 72

.(Lo) ..... 73

.(d)!) y ..... 74

~1 LJ! LJ.=.)I.l;C-_ı _y,ı_j;- c.J=>. ~ı:,.,.:~ Jil Jl,!_, (A) c;:,_,JI-"c. ~1.} .L,.. t.. y4 •.Jı\.>;JI y\.lS.} .ş:ı..ftl ~_?.l7s .(Y'rf/f \) t"l_r.JI C"'?" ı}, t)o~l..:ı;..ıll <Jil..... LJ! ~ fo.<.r.l

!(f Y) Y4 c;:,_,JI c;:,I_;S... Y4 •.j\!)1 y\.lS .}_ı •(VA) -t.ı""l!_,_, c-b ..ı ..,ı.:. .&i ı.)...o ~1 u-Qy y4 •.şjli...ll y\.lS.} <Ş.Jli..;JI ~_?.1 76 .(i • i fA);;~! JjYJ y\.lS.} ~-'

~t.. LJ!I..ı !(VV) y4 ,c;:,l_ıe.>ll yl.lS.}.ş:ı..ylt_, !(VA) -t.ı-ı!_,_, c-b ..ı ...,ı.:. .&i ı.)...o~l u-Qyy4 •.şjli...ll y\.lS.} •<Ş.Ji.:..ı~_?-1 n . .(Yil d • A/i) ,.,;..., .} J.=.i_, !(if) c-b ..ı ..,ı.:. .&i ı.)...o .&i J_,...J u-Qy fo.} .L,.. t.. Y4 •.Jı\.>;JI y\.lS.}

.(of Vf) c~' ..... u~ LJ!I..ı !(f \) Y4 •ô.J\.o-bll y\.lS ..... .ş:ı..yıı ~_?.178 .(-t.ı-ı...JS .?-i ı:ıl)..,., ..,.a 79

EbO Said Hadimi ve Vazaifu'l-mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 413

• J.

,«ö.}.JI» ö_/-~ :JJJ ,~i«~)» :JJJ '«~» öj_,....., o..L:..ç i~J W. s:. s:. oJ 'd s:.

..L:..ç 01~~~ lfi :JJ J ,0\..i J _,ıx J J;.?. J ~ ~ «wl}l ~ J 1~1» J

. \ )_;-4 A. (t_PI)

o J .J. 'tl,.. .J. .J' o ~ / J

r-"~» :~ J~J ''4>--) _h) 'o~ ~) ,oy:J ~ o ..... ... ..... .... .... o .... :tl.... ' ..... (/J .... '

~~ij '~~ "'(~) ~ ~j ~;i _M~~~ ,~ı J;.~ ~ ~j ~ı ~ı ~ll»:~l)j cJJ/·«~ (_-;.~ı;;. ~1 ç::~ ~j ,d;~ Jj u ~ıj 'J..r.Wı :.r ~d ~ıj :~4ıı d~~; ~~ıj 0~

......... lll J ......... / -:......... - .... .... (/J / .... - .... .... ... o ?. ,..,..

. "'«~.lı; U,a; ~j ~?.i t;; ~ ~ ~ll» :~I_F ~) . AY«~WI y~ 4

A"'(y-4)) /o«~~~ "\~IJ) ~J J ~\ ~~~;> :~\Jj cJJ .,... -.,.,... .... -,.,. ....

if ;_;~J ,oı:.~i ..V.: { J~ ~ J.>- 0_;~ ~JUI 0~ ~ "\~) 01 :jJ J '~ JW -4...1.>-} ~ ~ J.>- c!' Y.,) 'AA(c;JI J1 ı!.>J\:JI)

."\~1) c!'y) .b:-y.. t

.(t ı )lt) ı .,.; 80

.yı.)A4.b!l.....81

~1 yj \,i.\ij W folj ı);.J;liil ~4.:. ~.ili:..tj ~1 ~.ii?.~ e_.ijlji.;i, ~h fo! ~l».lôilı:t..ı..rı uc r!=~_p.ı82

!(Y~Vf"\) :W.. rı uc c.ık..,.; ->=-l_ı !(f) ~ ıSj .\i ôlC.~Ij ~1 ı..)aı..:J.j ~ y\.ı y\l;JI yt.S.,.; •«.iJ.\i jyj .>~~.\i t..:jı:, _ .cr.:.o :~1.-'.J·f11"/1 ·) ~.,.;~<r.ı0iıJ

ı).cj 0~~1 )c.~~ U4~j ı).c~ı \Ş~j lb.Gj uwi.:, Ufoj ü:#.:, Ufoj $.:,($i fot.Wıt».lôilı>JbJ!ı~_p.ı 83 y\.ı •y\l;JI yt.S~L.ü;IJ !("\·)~ôlC.~I y\.ı •y\l;Jiyt.s.,.;, «:~~':/.:,:.:,;..Jıi:.~':/ Wıt P,:..~t )c..iJjiU4~_j3 !(1"• f ,o :~1.-'.J ,f 11"/1 • !1 1 fA· :~1.-'.J ,Y~I"/I")~.,.;~..,.ıı ü;IJ !(YI")ojl.l;Jit..k ;)\..dt,.; .k.ılt.,.;.t..;..L.

.(fH ,f~· ,f~1/I")~.,.;Jij)l.ı;ı::.J

-(~'\c J) ı,.; 84

wy.ll.ılı:. u"=:ıyJI t>.iit.,.; •!..;.. L.y\.ı •y\l;JI yt.s.,.;t#:,_.,JiliJ !(1") ~lj ~~1.;\.:. ~ı..;,y\.ı <y\l;JI yt.s.,.;r!=~_p.ı8s .(Y ~ 1 f"\) c.ık..,.; -'=-ıJ !(V) • .ı.:::. .U .k.ıliJ

.(J.>:) i!: .,.;86 _lı.)A4.b!l.....87

.(&"' .,JJ ~)i!: .,.;J !(c;-JI .,JJ ~1) y.,.; 88

.(u,ı.lo) i!:'""'.,.; 89


.1:>-_,:ll 4.$ IJ..f ..4 0i ~\J [ yj Ai] ~\ Jl jJ J ,~\ Jl

~l: y\..LJI rf~·(~~) U. Cr.!JG ~ .J~J .JtjY. ö_r ~i~

? ~) :JJJ ,ö? 0~ 0:!.-fUJ\ ~..~.>- :JJ ~ ~lb cJ ~..G- Js-"

~ ~ ~J '~ ~J ~~}\\.lı cJ \.lı ~y.. t 0~ ,~l>J..,a.l\ rf

ı; )..LV. ,~~ ~\ c_J) ~~\ Ji ö..G-IJ ö _r ~ }1 \.lı cJ ~ 1 (~1) " . J\!,o 0 J?'} 0 _;-y..:;

,u.~) Jl ı..::.ıGLo~l ~ 0i il__f~l JW'J ~\ J_,A>- ~~..çJ rfJ

J} ~ \...b~bi i AJ ~$""' }IJ J}l ~ ~ ~ t 0lJ ,.G y..~ ~J ~i '\1"}J .bL::>-~1 ~L,.:, ~ J>--J 4]~ .bl.i....l .JJ.A:. { ~\.G~l) ol_;:! ~ ~ y cJ ~ ~i (_L,.:, ~J .J,} 0tS:J ~~:Udl ~ ~l>J..,a.l\ l>iJ Lo_?~~ ~i t_L,.:, ~~J '~J ~Wl~ ..G-i 0~ ~J ..G-i o~~ o ~ ~ ~ t c. 4-4G~ 4-ıi.:S' j_f>." J ~ ~ Js- ~ J..f>-"1 ~J (o~ V) ~

~ cJ ~~ 0i ~iJ ,jw tJJfo ~k-J ~} <\::.4~} ~ Js-I;J ~ Jl ~J ,~\ ~ ~; .~)1 ?)lu\~~ :oyl .. ~J .~b-..L,o .rP:. 0ij ~)rf ~i 0 .r~ ~ 0i 0 J~ J ,~Le.~ ~ {

~ J! J! ':/:1 J!

c_ JL.a.l Jl )_,J.- Jl 4-ıi_;J } J ~lyJI )L rf ~~ t_ ~~\ 01 ly-.rP J \

0:?- ~J 't:Y-)1 ı:?-)1 .\lll ~~ :öjlhl ç!.J 0:?- J~J .J JjV'

.<\.:-4 ~i _y. rf öjlhl ~J 1 _A>.'.? --4 ~J j.o-4-1

..

. (""'-"fo) yi _,....ll J.j_, J.,...':/l; i:ı5.ı. 90

.(~)Y,,P' .(.UIS..o) ı~ 92

.(.,.!!) y-' .ı~ :i.>llj 93

.(•fo. W) ı~ 94

. i ()o 4.1.!'1.. 95


•(H'. t :r!_ı ,n '1/Y) _r.;;S.]I .,..;ı,;t_ı;1.11_, !(Vo. o :r!_ı ,f ~ t .t ırjl '1) ._..k,ıJi\J !\Ai, ;;J,;IIH..r-11 J= ._,ı.:;s;.,..;ı;wı '4-_?.\96

:J\! <HI .ılı\ .ı,. ı)!.>.!..?. Lf" ~<;ıl~ .:,ıc. J,;e.S ı)! U... .:,ıc. ~ı)! <.;_ı .ı,. .:,ıc. ~ ı)!lc:;,_,b 0-,'(fo !t ~/l),_ı;i....JI .,.._, ı_,ıı..:; y_, ı_,_p:; ;ı_, i _,!i:; ':i .;ı.:...J~ ..ııı._.ı..:, .ılı\ J_,.._, :u.~_, .ılı\~.,..;_, .ılı\ r.olm :J\! :i.;_,..~ l:ıJ.;ı.:...J~ ..ııı._.ı..:, ~~ .:;15. .1_,_, :JI!J •('lY •/O) .ıll_,jll C"'?"""'"~\ •foJ -~ ı)!l <.; >.)H.ı ... ,';/11~ ':i) _ı;_r.-.:,ıc. <.SJ.>.! ':i :ı,;t_ı;1.11 J\! .«ül.ıl_,JII_,ti:; ':{_, 0! }.iili_,. ~J ·(Y'I· O) _r.;;S.JI """'.:;,_,b ...ı_, ..::ın~_, :i.;i;_,..........., ~J c_.u=. ~J ~ ı)!l ~J ~1 """'.,;ı_ı;1.lı_, ._..\:,ı Jil i'";"\.,. <,F\011 JL;_, . ...,k,ı <oF\ .)).1_)<:._, •(~ i • • :r!_ı, 1 o • /Y) 4.,;IWI yl\.b.JI.,..; ..?.-"- ı)!i.l:i,Ji•fo ~1_, . ..ı_,y.o _,.,._, ,.;_,.. Ji\ r.oüll .:,ıc. J,;e.S 01 U... .:,ıc. ~ı)! <.;_ı .ı,. .:,ıc. ~ ı)!l .:,ıc. .ts;JI .:;_,_ılA Jij .1_,_, ~ 0"- cr.\..:..1\..... (1 ~tA :r'_ı, 1 oY , 1 o 1/Y) JWI ~ •t.:i;!_, ·~ı,ruı_,, ..ııı J_~_, i"""'-" 0ı_, ..ııı ;ıı...ıı ;ı 0ı ı;,~~ ciLı ı~ı ,;i:..J 4::. :;,, ).;., ..ııı J_,.._, .:;15. :JLS _ı;..r.- wc- u... 01 ~ ':i F.J~ .ılıl._.ı..:,.ılıl J_,.._,:U.~_,.ılıl ~.,..;_,.ılı\ !"""'i» :J\!:i.;_,..~ I~J_,r-k-J$lc::~I_,.U_,.._;l_,.ılı:i.<:.l.bll_,c-JI_,öl5.jll

.fo~_,.,._, ._;ı_,..ıı, J._..\ ~~~~ ı..r:;J cr.l J\! .«ül.ıl_,JII_,ti:; ':{_, l_,ll..:i ':i_, l_,_p:; ':i_,\_,!;:; . .ı u- :u..ı..... 97

.bill\ ı:, 0- 4,_;; _,ı:,yı_, .:;ı..JI ;;,.; _,... .,..; ~1 '4-_,;..\ 98

.(~)ı;:.,..;••

"""" ı,?.ıil4 ı..r:;l ı;_,.. 0! ı..J:l.;.ll_, •'4-_,li ı:, u- ':i) "'_)"ol ':i y,ı_j;. ~ ı:, :~ Jil JL9 J •(i '1) • ..:.ıı_,dl y\.:;S# <,?:ı.. jlll '4-_,;..\ 100

J.ı!:.. ~~.,u... ı :.1. _,_;.;)~i~ JL9 J •( 1 • '1 /f) .~...; L;,_;\.ı...,.\_, !~1 fo_,.,. :J.ıc.\......)01 """'-" JL9 ~1 yl:.....,\

<i'~! <}l_ı;1JIJ !ç0> •• o!l Ji;?. _ı ~~ :'-4-! "*"" ı,?_ıi.ıl\ ~ ~-~ ~ .ılıi~.ı,.- ı)! _ıA }1\ <~.c. \.bi;':{ J - ı,? _,...,ll ~~ h - Ö .)A ı)! .\J<4!_>.!, ':i ;:lı.J.ılıl ':i) .\.ı) ':i 0\ ~~ J\!,):. JL;..j\»..\;,;.\ıF.J~ .ılı\ ~.ılı\ J_,..:,j.)c <.S).ıll ~.:,ıc. ~J •(OV/Y) _r.;;S.]I ~\

-«~-iii ciiı ~.:,i .i.i :;,, ~ -;.>IY, fo ;:.ı ı.:ıiS .i.i J;:. ~.J j_;j.J Y.J 4:;..ı..:.. ~ ~ ,,;;,.;, ı:;:.i ı:;:.ı.J ~i .ı;: 'Y 0- :U..l..... 101

.(H V/'I) J_,..,'JI yi_,;.,..; ı,?:ı..Jlll ~\•fo 102

.( J,__,bl\ ,;'ll) y """' 103

.(YY V /'1) J_,.., YI yi_,; .,..; ı,?:ı..Jlll ~\ • ~ ..bill\ ı:,_, '"'

';; ~- [-s ~ ... ı;: , ~· , ~ ( ... , ( ... , f' ~ 1 B ... -..... .~· , C.· o tç> .__, - t:: ... t::... •0 [ \..... ~\ -::::: .r.: o\ ~ \...o \ ,c- \ . o ,-..... r"' \ l'fı, \ \ \ı.. o - -- ·ı.. 1. • \1 \.o \.o ~ ç . {).• ı o

.._, '-:,: • ' -n\ ı-n\ -n\ W - 1 - f ? ı• ~ <f:. lt t:. E.\ c_. \ 1>. C\. o \..... \ \..... \ - ~ "" •C..· ıt ı... t' - '\) \ oL ~~ -,.. "-"' - - - C" --~ .• ı;; ı,; \o L o ........_, _ -< --; - ,r. _:_ , ~ \ ~ ,.......... ·- .c' \ . /Yı \ .... - v-· . ;! { c...'" : o ':::=: t o ı -:, ,-....... ,-..... -t ı • ı• \ f. '--' Iii~~- - \..... , .r\ G\ ,..._., t A .c.,. r E t. o • 'i.. \.:, .r.: ı;-: \..... ' ' ~ ' C' r. ' . '-:!.... ........_, •v..s.· - 'L ı C· o

·ı;ı ·ı.. { ( \). ... -"'il- \ ~ \..... ........., - ~· \ ... . • . .ı:- .... , • ~ - o o \..... - r t. \. .f:· ~ • \\ - \ ı;: \ "' t:.. ~ . "' \ <> ... ili: ~ 0

./ l\ \ '1\- \ - ""- \ \ "'~ \ ~ :\ ~ .,-....... • o O

':. ç.. ~ t r, 1 , \..... , , ~ -ıı ... rf - ç, ~~~ ~~~ ·C..· , • , ~ -::ı 1': .• - ~ ~ t o ·C: " - ........., \ - .c- \ ;o .~-3·1;. \o _ ~',.C' ı ,-o ~$_ Ç\'"'-,":\:-\..... ~~-ılhs \....,\ < ·(D,'-' V\ \ (__ \ O \ \ ol.. ~ \ \ i!_ ~ \...o \ ....._ _.. t>L'li,. f \ \ o '""' ı "'"" '['•. ·f' g ._· - r.t o r ... \ ~ ... ( ... \ 'yG\' ~\ ~ ~ ~v, ~ E- '-..o ·- ~ b "'- ~ \ ç - \C:: ... f C:: ~ .. - ı o \ ~ .. :1 ·[ ); l~ - \ • \ n l"' \ ı,.. \ Yı'\ • o - o ~ r» • • 'o • r-:"' o - ..._ ;ı;: \ ~ o -Yl.... '.t.: \ ~· \

"t. - .ı:- es· c;- --< \ ,c-\-~ -~\\ ro \..... l l . \ \..... \ L'...:; A oı .... --< ~\ \...sı.\ -'rı\ Ot\\ t,•\ı:of' -ı_ 0 ~ l_

... -< , .... < ~ ' ı o o ı L ' ""'\. - ' . . o """ ı ~ ~: -.::! f. ~ 1. "' r ~ ~ , c_ ...ı- .c- ~ ~ cı, Ç; $.[ :::: ~ ~ , -:- , , O ~ 1 ı.,! oıı ı \\\ .......!!,_ \\ 'n \)• \n ..,., \ < c-\ '? , . - .- ~.' ' L .,. L o ("' ,~, r · ~ _ ,--.. __, ' . ~ ~' c_ o .• !i.. "' .b ~ ' ' 1.... • o ~~ ' (::: .,. .,. '"'- ' - ,r . c_ . ' -- G.ı ı. l... - \.\ .... '() \ - - 'rı\ \\ v.ıı. l.o ı o ~ C ~,..::.. !i... '-L_ \..... \ \ ~~ \ \..... \ l 0 _ • \o /': .,_ - ........_, ~~ L o \ ·( \\

~ ~ ~ !' t;' - ~ . ~~' ~ ' '',, ·Y o -;;' \..... - ~~ ~ ' ' L ' -1 • -: .._. ....... \ \ \ ı(;\ ı .... \...s, \ • • ~- o l.o \ ,-.....,. ~ -:[·. ~ f [[• El· l \ \ ~ ,· L. Ç;_' .-. :::: • .,_ •C..· ' ~V ı(;... \ (' Ç' ıC"' ' ...:::. ,[: ~ \ \ C-"l \). \ -" f 1 "-" r- \,· '" •t; -ı;-: Lo ~ - \ ,,..._., \ \..... <>t'oo'-- ,'-,~ />-'" - --< 'l:..:. .' -n' o . V . o ı' L , tı·, ~ .._. ;_ı:.. "< - ~\ :!;- . ıL \ \ \ ~- ~': \ \\\ [ 0 ~ \ i ':. ~ to ~ı f · \ V • •• r;;_ es· . \..... , - - \..... ' \..... , , J:>. ... •(;. c- o 1 o -ı -< \i ~ \.\ \ e::::'l"' ı \.\ "). ı \ ~:-'-', \ ~ :~ ~~-~[ ~,1"..,c_, o~.~~.~ 't- 'f_o ,... ~{! ( 1"..,\\....,\ 0 t-'1 32 lt'-'\ ~~·l~,,.c- -..::7 "\wc.· ::::....,. ·_ ~~' _,

- ,_) . ç ~ { G\ ı o c;,, ... ı ... ı;: \ ... ı· ~ -:- ~ \ 'f:. { f' -~- ·~· { li\ o .... .r ( ... , (, '-· ... '(' , t- ,..._., t ~ .... c-\\ ~ - ~ •. ı:- .r. l , , -ı> , (::: l o L" ~ . .,. ~ (..· .,. c - . . , ~ ı - le '-c ... .=. "\ WL>· \ ;t,. - \ \...s. l'n '\ (;"; \ iL. \ ll \ - \ c:.. c__ . o \ 'n-

·cı..~ < '!i..'!i.. • r_, (>\o \\:O t:.. \ l 0\ - -:- t'., \\ t· c.. • .t· .t· ~ •. (t c- " ~ o c_ -~ , ·G\ ·G\ - F , "": o - ..... ı,.,. - 1 : ~ ~ . . ~ . . . . . . s ır" 'tv ı ~ ·~ \~-\n~ ıf..~ \\...s, \\ • \ • \ 'ts.., ~ ~ ::: ,-...... ,e ı 1:::\\ ~- ·~t;·gç.~~ ·. ~~~~. ~·~'fL· ""~-c);.\.....' ç,' ~'r C="c\,ç~ \..... \·o\.....'"' ·~ \..... '·l _, • ç.. - ı.- ~ - _r-ı -· - - -~~ .1': ~ "' -· f' \ "\.. . \..... L\ "\. ' ........_, r ~ ' !;' h r. e.. ·~ , r. r. r. r. r. r_. r. , " '" !;,· !;,·

1.r -' { V\ ı;,. • r- • o ı ' •v..s.· • S-· ,.. ..c ı;: ....:;:;: ır- ~ b ı; ı;: ı;: ı; ı; ı; l .. " - - . ...ıı .ı:- ,r;: If o \ '-- • \ o ı,. \ "" \ .... "" '-" ......._, ı '{") \

'V .ı;- ı { tıı tıı ı ı ı ı ı ı ı .._.. , • .~ •t 1 .. [ -ı.,. _ \ \ \Y. '-...:. 0

\e ~~.r. t; t; ~~~~~~~.r.-[L.)i.Pf' ~:ı:-·~··i? 't ( l_;d ~\ ~ f.•'oc,._.,_~·> ~ (_ - \•o\~· -"t.. ı.· t ı... t t t. t t t t t t ·ts.. - L - -t ... ~ l... L o • , • \.\ t o t o , '-'\ ~{' ~ f"' <1: , ~ · o - - - - - - - - - - - - - --ı,, - - - -::c,, 1:..:. - - \ \ ~ ~ \.-' ı\ lj ~ ~ ~ öö ::i a: ;::;; i: w j:; =Y' ö g L ~ s §: .._. ,( ı: &: \...o \ - o L \ \ ./: \ .c-. \ .c- . ~ 'V" ~ ı ~ \ - o

::: O\

:ı: OJ V> OJ ::ı

Q: N m ;:ı:;ı

s: nı ::ı-

3 !a 'Ç; OJ )>

V"'~"..-.""'-"' __ .,..,~,K'"'-""'~·---...,-·--.,,-.. ~-----.,.--·-r-·-..------'.-•-------~ -.--·--~-·· ,.------· ---~·-· ·--·~-~---~~-----· ~--.----~·-~~.-=.,m-,.---·...--~····~..--.--._,;.~--·--"''""'"'~


.ı <).<> 4.bo1... 123

n ı An :~1 "'_; ,rntr)~~~ışil U!IJ !(1"A) _r.ill..::.y.JI ~! ~ •4- t....,.,ı.. •Jlli;..ll yts~-<.;>.t..ı)!l-<.;>._;;..1 12•

.(ooff) wl..i·li..,....._;,~~IJ !(Wf/H) _;,;;S.\1 ~._..il_;;b!IJ !(1 \AW :~1 "'_; ,1"1"·/'i . \O i ;o.fo..llô_;J'-' 125

.(AioV~) •.?.-, J.l'-')146.1 Li'> J_,....':/1 C"I..;JI ~ ..r-'"'11 ı)!l 126

.(<!..JJJ) y~ 127

.~l)y~l28

.(1"· fV\ :~l"'_;,f'f'0/1 ·)~~~ışilü;l-<.;>._;;..1 129

.(J_,il\.;) 1~ 130

.(\W fo) pl ~ ~ <,ŞJu.JI oJ_;_,i 131

. \O i ;ö.fo..llô_;.l'-' 132

J <).<> :tboL.. 133

.(~·\fO), •\;JJ':JI.:i.,;h~._..i~':/I~J!I 134

.crov~) J..=]l js~~l.;c oJ_;) 135

.~1<).<>) 1~•-"lj 136

.(~IJ) <:: ~ 137

.ı <).<> :tboL.. 138

~

o >

--..:ı

f ·~ .. ı:;.,

t ·~ <. • ....::.

-< -' > ...

-" ~ -.3

~:. t th > ' ...

~ r· 1 ::; . r .,. r.ı \.: .. '\ •• ~ • ;.... .ı;,

. •. . ~~{Çe.

f ı~ f f ~ .t ~· ~ ~tt ~·· ~~·~); ~~-~~ r ~ r r ~ _:. r .c;:. t·C:·C: - - - - - - - - - - -~ ~ ~ ~ ~ t ~ ~ ~ ~ ~

c;.,

t C.· -~

~;

t \...., -~

.f:'

~c ~·

c.. Ol .f r 't ~,: .t- w-\ı. '-e-<;:_~ \....,

.l_ ......

cr;-oL.~

(f_ı

~ ~ ..

..

~ ';; S:- __.;;... c.:, f,.· \\ .r-o, C..·~·\ç- ... r·, ::::::L ç- ;:: .f'i~ S-·, -v. , ':L, v ~ ·~· ~, \....;. , t • ~ o , , t~' .,-..... fs:·., & ,

C r.. ~o L,. ~o { \' 'y' 1 ~ 1 ['" 1:J ı \ c ""'' f '- \ \ ı o ~ • o v• \~oL. o C- o "' 1 • -\\ • \ - o~ı· \ -ı".,. '""

-n \ t..p \ .c- \ - \ - o ~ \.\ - \ \...., \ ~ ı .~ı \...., \ • \ " •(;:. • .... ç~ \ - \ :::::::

t;"'" ::~s_. . t"~ . ... .c o r,, e: ç-, :;; ,_.,, L'" .. l_ o ~,-.., ' v ~ı· • , \...., ' l- ' ~ .,_ - " ( o .,_ ç .,_ ~\c_ ls>• \ 1 \...., \ 1 \\ oL.\ . \ '-ı.\ o

~\ J: C..•\\ \ .\i.~o 0

ı •C\_ • ~ t \.., \, t•-:.ç~,l-0 ~\ -~\. ', [:, ~

\ '-

0

0 '-" ı:::'-" 1 \ o 1 \

1 ı' \ l!:_i o 1 ... f, \ ~ ...

b.\' ıC.,.• •(!\_ \ ~\ 0 '(L"' -y_ \ 1'-' \ L\ ;:: Q \ ~· 0 -ı ".,. ~0\ ,r• oL_'~(__~ ~ lo '(\\ ~\ -c'-" o~" \i-\ \ ,.-....... ı\ _,.o -. \ ~.. \ .c- ~oL. o r., 1 '-ı .o C.· o -~. \ l':

;::. • • o O \...o \ \ .c- s; \ \ V\ \ı. -'1'\ \ ~ \ ...-. \ O •Y < • ~ ... ~o

5\\ ~..... , C.·"\.. ,,. ll- r ~..... , ·C o G;-., ~.....

,-..,( oL_ ::::;:: - • o' C" -~'oL.'v~'" " o'" c._,,.ı.._.,, ~ • " ·( ,,.' 1 (__ \ \...., \ \ ~ \ - -\\ -ı

'-, ~ C '-,, ·~', ~~ '" of~' C.·, .,. .1! ~' o ı,~ o ,.-.;: w ~ o ~v , \..!_,c_ f' '[ 'f., ~ ~ c- o ç.... . \ '-• • ı ı ,..,.. ~\ • \..o \ -t '1:. o \.\ n.....:... c_ ~ -ı c- t·' r . .,.ı......' ., -oL.'-"

';; c;:' ............. \ \ l.o \ ı \ o ~\:' ~ 0\\ ı '""ı : 'n ~· :::::: v ~... " .r· o • , o - c.· ... t" oL., C\... , .r: c. ::: 0 -ı»... L,. \...., \ ç \ t. - oL." lL\ \ \...., \ lı '"1? .~ı

,......, \ \ \...., '-" ,-- \ '- \ C.· " ~- ç. ... . ·,~ \ \...., ('; ~.. ~, ;:: ... , ~!.- r .. ç~' L' ~l ~ ~" ··~ .o, r-J_

!l' o ~ .... \..., \ \ C.· c \ \ ~- ,ı:- 1 ~ \ r- oL. \1 ı G- "' ç, :::::: ... y... --;,' _:..~\ ç,. ,'" oL., ::::::: , . , ~..... , ~, ~..... , r ~- -~ o ı .,_ ~V oL_ " '-ı ~ .,_ \...., y • • \ ~

r ~\ - \~- e;.~'- '-' C..·oıÇ._, r .. \1 o~'vo~ ·~ 1 (it 1 \.o.!ı>' • f" .!>. '\ .c- ~ ı." -~' .. ~ C::... ' t ~ ı · ~ \.\ t><- L- \..o' . ~w. t:- o ı' t!- "P' ' • ' i l ~ _ \ ~- \ ~- [ " 1 ~ Ç, v \ - to ~V '"oL_I \. (: \...., ıt. S- L' oL.\ ! - .ı.;:'~ -~' - - ' . ~ l• \ \ ~- . ' 1 .. lı· 1 ı ... C.· ,_.,~ ~ ·~,' oL., ~v ~ ... ,,'C\... ~ ,', , ,. ~ ",<i.:~ ct ll C\ ... -v:',~.

..., l r-ı. r ~ oır , '/- C· o {':'" C o c;. 1 ~ , f, 'ı.. > • . " -ı;ı ... '!\.. ~ ~ ... , [.': c_.,. ~ E"'% r , .l " (· , .rı

A f ' c.·'"'-' ı......' ~··'" -or~ ,. ;::;;: ' " E _:..,:-~ .. f-·' ... lL' ... \\ 01'" 'C.•\)-\' c_ 'V \ ~....,, , 'C ı· c__ ç..,. L. ~' . o -~ \ ~ • • '"' C- r .,_ , ' '- -ı;; ı ~ - \ 1 ' \...., \ ' .~ı c::", o L:--~0 r,~'<!t., •!;;'1.o " ~v"~\.J ıf"o,~ J',!f.~ ~'o.~o'"

- ıt..' ls.. \ 'V' \ Y\- - - - ~\ .. lı. eı. \ . \ .c- ~ \

,..,...,., --'"'V,..._._..,, .-,.-...,.·--r-'""'""''r•·~-.~-·-,-.-~--.-·--.... --.- - ......... --.- --..----·

,_,._,

ı ~

:ı:: 00

:ı: lll V1 lll :ı

Q: N m ::o

$: (!) ::ı-

3 !ll. ~ OJ )>

Eb O Said Hadimi ve Vazaifu'l-mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 419

.·~ • ~-"" \O o( ı - ıa) ~ 1 0l9 .J ~ \..( ~ \ \ll aLU\ . .....a..o ı d '-2 ~ J ~ .~ i ~ ~ >-~ <..;!>j ~ 1...!>. u. GJ,.. - -

r+ul» :Jü t_) ~~~ öl-t _r.,.ç !_~IJ ~öyo ı..?" _,s:J1 ~TJ ~\jj~ ~J j.S" j J1 4:ı) ~\ ~1\ '~ Gi ~;_)i lo~;; -.:Jij ~~\ o~ ~ ~j.;,

. ... / ..... /.... o ..... .J.

öJl..aJI ~ t 0l.Gi J.JJ ,j} 0~ 4J ~c::--~~~ 'o'«,~ :~11 0~

oy.J Jl ~)j i4i ~ c~ ~4 0ij ,~lS' ~i 0~ ~\ ~ ~ J.>- \oY(.J) J~j ~~}~Lo~ J.>- ~~~Le. i_»

- ı:. ':!:}· 1! J!

~J .J >-~..UIJ 0 I_}JI lfiJ ö _j ~ J\ ~ Jl j# j.il ) J ,.G Jjj - :;:; ,.

~ Lo J.>- ~ Jl..ı.l\J $ _;.)1 _)>- _ri. .J ~J\J:.I 2j.t.,o ~ ~ i ~J

if 'G J.? ~ w l...Lo..ç. yb-'JIJ 4-ı~\ Jw\11 if ojj yo cJ IJJ.r-"

.ö--01 Jw\11

>-~ JlJ dj j_,J.I <\.i y..~ >-L,aj j o~ ı..:..ıliLo \ll >-bi ~i ~ <]3~\j :::; o :ıı;

~ ~ t j 'Oj (J fi t) 0lJ '~ } [i/ A o] ~~ Lk- ~ ~d if ~ ~~ 'o\~)J o4lpJ ~J~u}l J.-9 \~ ~y.. 0i JJ\ft.; ~ c!J \00~\JJI ~\ ~ ~\ 4lpJ cJ c!J ~J ~\ ~ L)..lll cJJ

cJ u 0J\J:. fi-"" \h j.J j \oVj~ ':)..;..,o 4lp j \0"$c!J Lo J.>-) )_ft\ ~ " ~

~)» ~...ld-j \Oi4b:-).i8\ ıY' ~ Wj '~ cJ J _;.ç-1 LS' \OA~)I

.(~) 1..,.!150

.(i •/$ u-lllill y.;..:;.;.._, ~ı :U_jj..,.. <Ş_ı_,;ı...... 151

·<"*') ı ..,.s 152

.ı ıJ.o w-ı.. 153

.ı ı)A wl.. 154

.~.!;ıı...,.;rl 155

.ı ıJ.o w-ı.. 156

,J_,. ... }:/1_, ~i <Iii; ıJ1.c. y. (rı ôA. f.-" Mo);;_;.., ~_,:wı _,~ ..,.ı_,...ıı _,ı )U.. _,ı_ )L,; u_,y.Jı •<)ı> ıJi j_ı.ol.) ıJi .>=.. 157

..... JY. ~,,ı _;.o Ü! .>=.. ı:ıl.bl.Jı ı)l.j..,.. ır.ı_ı.>jll ..,.ı_,;_, •Jfo.li..ı Jfo...ll r_ık:...,.. ~.w...._,..~-' .o_ı;l .-bl ,J ... ,',ıı <ş"J.J

.';';6'6 -öp.;o.bô.!C. _;.oc._, .. _;.ol~-' •..;l.bl.Jı ~\,i!io_ıt..... :.ıı......ıı ü;l Jt; ...... ..ıY..)l Ji;_, •4-i..,.S..ı3..ı •';';6'6 .;n.ı.....,s..,.ı_,_, ~6.ıu «J_,.....'>'I ;;l_ı.o» t...,.~_, .:uı..._ı «J_,.....'l'ı r1:- ..,.s J_,....._,Jı ;;\3_ı.o»..ı • .u ı....)~!; ...... «rts.,.'>'l _ı_ıi;. c~ ..,.s rthlı _ı.J-'» ..;:;s ıJ.o

.n Afi . .)S_ıjll ~Yi.<«.J:_,l;.ıı _ıi->"'1-' J;Jl']l _ıı_,;i .)c ~6.ıu ,J_,.....YI..,.S «c.,LJ:ill.)c ~6.ıu ,;;..;.::ı..ııı..,.s «J_;b.Ji.)c "->"Y-' ~\.;"V • o;;_;.., ~_ıA\ill r.J! .~ 4.foi y. (r \n 1 /.-" Vf\);;_;... ~_,:;..ll oA)I .:&11 _FJ ,~ ü; <)ı> ü; Lı~ 158

.)S_ıjll ~yı .<ili «_ı.;;S.lı co\;Jı c~») «rts.,.yı 46.l.)c ~ı :i.S.Y»..ı ...... «JlU.ıll _yı; c~ ..,.s ı.:;ı\b.lı ~».u .le-;l..,.s_,;_, .(YI •/ô)

.(rM V.-" YA i);;_;..,~ _,:;..ll ~1 .:&11 ~)!., ü; r-JW 159


,J}·:J\ i _,)1 cJ ~ a,;~ .1>.~ ~J y }AJI >-~ cJ ,,. «i;l:~l J _); 0~ ~ JJ~ı ~~J 'JJ~I ~~J ,{~.ll itıJ ~.)~ı; ,~uıJ

" "" .,. J! / ,.,.. • J! .

. ltJ~ .)j.J.j 43~\ 0J 43~}\ ~ y.!j 4.:>-J) >-\_;..ili

~ ~ J. >-_r" j>--.J y} ~ lyj~ ~ 0i cJI ~~ ~J ~b~\ ı:r a.Uli ~ .)~ WS' 4.:>-J) c.?~ 0l ~~ .ı.lı~ ~')\Jij t~ 0~ ,.J')\.i;....,\ Js- .)~ t 01 ~\ } ~ } ~ y ~ ~ ~ Jl JLo._ç~\ ı:r uPfiJ ~L.J-1 >-\.>..) ~lij~\ oh cJ 0j~ c'j.)~\ >-~..Lllj lj-l.,a.\\ ı:_ro o~ ~ ~~j r-L j ~ lu1 -~ ~ W ~~yı~\ 0Lo j~l "' (.JJr) oy} cJ ;; }:)J .Yl a.UUI ~L.J-1 )L.. J )..Q.~.:..... ~IJ

~JWI Jl J'~~\J ~w.:JI ~\..U~ Jl J~.i::..::.~~ 11r(J) i4~1 .JY J

Lo j .)~\ ~~ c.?..U .)j_rJI) ~ ~ Lo Js- o--4>.- J _rA. J. ~lo.....J:-1

·c'Jj~' ~lA:--~ CJ)Ij .;>-\...81 ''~"c~~

{)~\ ~ J4j ~ ~ı.ıa, yi}

~ ~- t 01j ~rj~ .:r: ~ J.ri' y...) ~ ı:r ;ı)l \)4 :.J_; 0j~ ~\ Js-· «~ ~;uı;> ~ ~j .G~l ~~ ~L::. 0ı Gl.J ~~ J; i _Jj Jl; 4 ~ ~;uı» /) .)j ~~ «~;u, ~)»

,;::.... ... ........ .... .,,.oJ.,...,..,.., J .... ,.;. ... '

0~ J4_,k l.m y~ { "t«~WI ~J U .i:UI Jbj 0_;.:,-~ ~~ .i:UI

~~} <\.;.4 ~},-,o~\ Jl ~j cJI .1.>.-j Js-~ ~ ~ JJ\J ~LA.ll ı:_ro ~ Lo 0T_;J1 ı:r lfiJ A,j~ Jl-~cJ ~Ir ~ Js-

" )~IJ (~1) !l.JL;J c..r:J Jr" )1 ı:rTJ ~ pı ~TJ 0~1 Jl ö_;)l

'i» :(onJT') _)l':IIJ ~I.Y:!_i:. ı} :t,ı.,.ıll ı} y'"':/1 <J!I JI!J !(Vt) _Y.ii1 :ilc cJıl ~l_fi y\.; •y\.:;;JI yö.S.....; >Jb Jil ""?-_?.\ 160

~ .ilits.i! 4-l~ ~yi u~~ .:ııs _ıiiıl ._;.,.ı.... ol :.:ı).;i,ıJ 1,;.\Jy;..l. <?ı :~Y-iı .;;.§.):::. Ji';ll LJJ~ l:,ıs «~';ll ı} fo . ..u4.!J~~

.(.JJ.J-"-1) [ ,..,., ı} 161

.1 ı.)A 4.kı1.... 162

.i ı.)A :u,ı.... 163

C:-.?--" oJli...) :..bJy.;':/1 ~ J\!J •(i OT' fo) o.ll.... ı}.>.=.\ !(ri) y\.:;;JI yö.S ı} 4.;.Lo <J!IJ !(n) y\.; •o.;41JI ı} ..ı= "7-Y..I 16-1

.~1 J4...; • .:..ill.ut.;.._; ·..ı=..by:,.)ı:. .(.):::.) 1 ı} ;;,;lj 165

1 ı

1

1

r

1

1

1 (

( ı \ 1 1 ı

l


.(\:) y.; :;.ı;lj 166

.1 ıY> :u..ı... 167

.1 ı)o :U..l... 16B

. n cjll.ı;JI y\:iS.} ~l.. U!l.ı.;-._,:..1 169

.(IIY/11) .t,;ı_,':il ~.},_}~';ll~ ..ııl..ı !(n) .ı.ı,:,]l yl:iS,j ,;:ı .. yll.ı.;-._,:..1 170

. V :U!li.:ill :; J-""" 111

.y\:iS tSI.; 4,;1_,_)1 ,:,.,. .l;!o.J! ,.ı m

.YÜ" :U..l... 173

.Y\:iS tSI.} 4,;1_,_)1 ,:,.,. .l;!o.J! r! 174

.(_#ll ..;,. ..ı) y.; 175


.\.a.il ~ ~ ~ ~\ <J ;LA>- ji ~~ jl}-:-1 Jlk.o ~~\j

~ ;) y.a-aıJ ~\ ~ if >'lı}~\ t.:, y-.a>- Jy.AJI ö J~j 01J

tJ ö_p.ie._.r.4 if :jJ dJllJ >'~..ll\ ~.t_l...i:i~\ JJ_rJ)J 'J~~\ JI)J

~ <JJ '~~1J ~ 0\.>. JJ <G~ _;:Aj\ ~~ y~ t J ~~\s-~ \V"$})~ j;) W t ~} JJ} ı$: _ij ~ jj \~1 :>'<?JL.QJ\ (.,?J..ç_ rf~$\ ~1 ~J ~1 4;>-JJ ~ pAJI ~~ 0i ~;))J y_? <J ı..::-:S' 0t5' c_rJ.. ~i 0\_;J\ ~ ~JJ 01J ö_.r.4 _r.s;. ~b-i LT')b:.':j\ ip~~ J} ~ ~~ >'\..c-"~\J yW\ ~ı.; J 'U~ 'U~ ~~ YJIJ t_.ri J ;) y-:-i

' a .,.,. .... ...

«.0ll ~1 ~1 ~» :~ { ~~ ~j ~~i ~_;>-lj ö_;)l .... ... ' ' ' ;;;:i • .... .........

:J_,A; J A.4kJ ~ ı.::-G f ~..Le. 'v\}) .lllı «.0ll .0l\ .0ll» ~1; 0~ ... J ... ,., ... ı.l .... J ... ;J .,.. ' J J. ~ ... ....

,ı)~ \V\~) ~ ji ı)~ <?..ç:. ~ ~t5'_1.j .0l\ ~~J ~ ~~~): ..... ,.. o .J o/ .... .,.. ,.. o;, ... / / ~ .... / ,. ' , ...

.wi J J "'1\ Ö/ • / L.::. J • \"'~-: ~\.; \...iS'/ \...iS' ~~ ,.0l\ J J / lı 0 i ~ Y.f ~ _ra.>-,y.-- " J ~" .r"J ~J

;' ... / ... / ... .... ;. ...

. ~\ ~lj_ul:;, JJ j .JJI_,Ajl ~i if ö.JJLiJ\ oh j .«~~lj ö~\

lA·([. b..J..I)il_r-1~ y~\ \V~t:IJ>'\~ <J ~ y j J,W 1i.ı1 0 ~ f .'"'Wı.li ;as~ ·~ ... ~ ~Lo..-~··".;' ~1\. )-1. w.J-1 j j '-' ;;;-'"""' j '-:? '-' ;:--:. _;-"-"'-' ~ lY.:-! ~

C""I)IJ _;.:ıL.dl

~\ ,..:.ı;ı')WJ ri ).:ı ,~.ıJI JS"_;)I <.f'Jı..;.:;. ~.:;. ...t....::-.:;. .:ı.-....::-.:;. .:r..ıJI _;)- ,~')\..ç.'JI. \ ·~ '1' •• '1' ? a_.t.;Lı

).:ı ,~1.)1 ~ .:ıly ...t....::- :~ •<,Ş_;y.ı.._.:ll <,?~1 ~\yi ,~bd-\.:;. 2-1 ·~ ~· '1' - ~~

5 U.JY.i '\)._rl\ C>\_rl\ "~l

, _?t..;. ...t....::- u-i :'-'~ ,<,Ş.L _rll J' j)l ~\ r...s"" Y' .:;. ;; JJ""" .:;. c.r:? .:;. ..L...>.l ,<,Ş .i. _rll <.i--'. i

• ~ .:..ı J.ft! '\}._rlı c,ı_rlı "~l ).:ı ,~ı.,Jı ~ .:ııy ...t....::

,w.Jı -.,...:-<ll ).:ı ,~1.)1 ~ .:ılji ...t....::- :~ '~·'-;AJI Jııı~ y.i ..t;_r-.:;. ..L...>.l .._,.1.,. .:;.1 <.i--'· t

.(.J) ı"' 176

.(.J) ı"' 177

.(t.,;.!.) ı "' 178

(,j;l_;) t.....;ll ~"' 179

.(ıs..,Jl) y "' 180

_r.ı :ut-.)1 ,lo, ..,..,..t..... • .;ıy..o!i w.= ıY. &IY.] ~1 _;;illl.ı.,y.i ..iıl fo _,illi~ .... _,..ll .....;.;U;_r. ;;.._,..,_,..Jl :ut-.)1 ...:ı....) y"' 181

.(<r->WI"""'-"~


-~ .:ıw ,-::.,. Jftl ~\ ..y> .:r-..1..11 ,~ ~ :'-'~ ,(,Ş,:,j'JI l)l::.....;,....Ji ;:,Jb y.i ...:.......;.'Jı..:.rı .:ıl..,LJ ';:,Jb \Ji ~.o

-~ ..r<...ıı ).:ı

,~ .J.:ıWI ..y> ~ :~ ,~\ ..r~ y.i 1.5'"' y .:.rı J>- .:.rı ~\.:.rı J..i'-'J c.S_pS:Ji ~1 ~·i . \"ı 'U/\ t \ t ;;,.. ..r<.ıı a...<..

, (,Ş)..ı.:,llıJk:L .JI..ıi.JI_y>.;:, :~ ,JWI ,:_?-)1-Y> y.i ~.:.rı J..i'-'J c.S_;:-<JI JWI ~-V

. \"ı "ı\{\ t \\ -::..>J_;;ı '~\~\).:ı :_,.;:.L:Jı (,ŞJ.rS' J.,...

-::...\s.y.kll ~<.. ,;;.~S> y.i Cl.::.ô.ll..y> :'-'~ ,JWI ,:_?-)i ..y> .-"!i ~ .:.rı J..i'-'J ,r-)i.A

.\"ıAi{\t•i ~ ,~')\.....'jl

,~ı ~<Jı );:, ,J_,ıs. j \).-":::-< ..\..,ıt-.ll ~:~,~ı ~i ..:.rı J..i'-i ~ \J'J 0\..ç_'jl ~-"ı

. \ t \ • -::..> Jftl

J~l ,~J\.....'jl ~<lı '($.J~ı r-'.r.l .:.rı j.çl.ı:-'1.:~- ~ 1Jıı -Y> \J'J '($.J~ı ~ . \ •

. \ O..A \

'($.J} .:ı~ pJı (,Ş..ı.j,l ıJ=lı .:~-..Liı fL.,... .:.rı J>- .:~-..Liı .,')W Jw'JıJ Jı.;'Jı ~ ı) J~ı ]S'.' \

. \ "ıA \/\ t • \ ,;i.J\..... )i a..._., .-"-' d.WI ö_,.<.p ~)\.,:>- (,Ş_r~ :~

. \ t \ı -::... Jftl '..r<...;,ıı );:, ,~\ ..r~ \Ji .:.rı J>' .:~--Lll .Jp..UI_,Ajl (:i-' J ..UIJ)I C:S. . \ı .:ı ytl.ı );:, ,..L,..i r-:L 0::-> :~ ,~ı ~ ).1 ~ \Ji ~ı 0-! J>- .:.rı J..i'-'J ~ \Ji ..1.:...-.A. \i

. \ "ıA t/ \ t • t ,~;:, ,<!.>I_;:IJ

.öfWI ,;;.,J:ı} a..._.. _;..,,l)t,...:Ji1Jıl..y> y.i j.;>- .:.rı J..i'-'J j.;>- .:.rı J..i'-i fL..'jl ..1.:...-.A • \ t

~<ıı ,~'Jı ,:_?-)i'--:-&"'" :~ 'I)L..:...dl f~ .:.rı Jlj)i-Y> ..r~ \J'J Jlj)i..y> ~-\o . \ t. i -::..> Jftl ,~')\.....'jl

,;;_.ı_y ~: '-'~ ,ıj_,_<Jı y \Ji .:.rı~ .:.rı 1Jıı..y> ..r~ \J'J .J~~IJ ~,:,ı..,...'Jı ıj ~\ . \i

. ı · • i/\ t ı V -::... Jftl ,;;J.,.ö]\ );:, tS'_,.;:. '\)')~\~.:.rı J..i'-i .:.rı~ .:.rı J>' .:.rı J..i'-i ~1 \J'J ;;_,;L.!ll ..yL..li..UIJJ. a)Wi-.,jlbll. \V

-Y> .:.rı r"\.j .:.rı ..u..... .;:, :~,;:,~.:.rı~ rL..'iı ;;.,...lJ:- ..:.-o..li ~ ;i.JL.) :""'~ ,a........wı .)b

. \ t \ "ı a,ı,:, _,....JI ,..:...,;JI );:, '($ _;..:jl y.yJI

..y>, ~.:.rı 1Jıı J:>y .:.rı J).k :'-'~ '\)lpkJI J..i'-i .:.rı ıJk:L ı-Wl \J'J LJ'Jı ~1. \A

. \ t \o öfWı ,.:r.,.o )-1 );:, ,~ı r-'.r.l .:.rı ~ı

'.1-J'.i c::_\.J-1 ;:,.rS- .Jr(_;,·~:'-'~ '\)lpkJI ı-Wl y.i Y.J.!i .:.rı J..i'-i .:.rı .:ıl..,LJ ~\ ~1. \"ı

. \ O..Ao/\ t • o ,ı)L..ç. '-::..>J_;;ı '.J\....ç. .Jb ,~')\.....'jl ~<lı

,.jUI ~l..y> .:.rı (,ŞJ..i'- :'-'~ '\)lpkJI ı-Wl y.i y y.i .:.rı J..i'-i .:.rı .:ıl..,LJ _r.-.-<Ji{'""'"..J.I . ı . . \ O.. Ai{\ t • t j.o }i 'r-Q..IJ f .-'M ~<..

~ .J~~IJ ,r-)1 a.; .!"-"·ı \ 'c.SJI)I J..i'-i flb :~ '($.J):-ı ~.:.rı !l.)l,l.ı -::...bL.....Jı \J'J ,;'JıJ ~.ı.J-ı "-:-!...i ıj a,ı~ı. n

. 'o.. vo../' n o.. -::... Jftl ,~ı ~ı 'if"l:.klı ~;:, .rS\'""!"'Q..ı1Jıı ..y> .-"!i ı:r-J-I..:.rı J>' .:.rı ..l..>J. 'rl--J ..Jç.1Jıl ~ J_,.... )i ~,:,ı..,...i ıj J __ ....,'Jı .J.:ıl_,.;. li

. \ "ı "ı ı ,-::.,. Jftl ,j.J:-1 ).:ı ,;; ~ ,:_?-)i ..y> :~ ,(,Ş .ı.. _;:ll

,.;._,ıı );:, '($J'.\""""_r.ll J,s=kl.:f. ..r~ \Ji .:.rı J..i>-'l ,;;_r.Jı ..yL..lı ..UIJJ. ö_n.l.l ö_;)-1 Jliı.n

. \"ı "ı o../\ tl. J:>~)l


Vazaifu'l-Mevta Adlı Eserin Tercümesi

r--)ı c:.?"" )ı 1ı r Hamd, son kelimemizi -inşallah- ''Allahtan başka ilah yoktur, Mu

hammed onun elçisidir" cümlesi yapan Allah'a aittir. Salat ve selam da bizleri kendisiyle kelimeyi tevhidin bütün kudsiyeri içinde Allah'ın zatının nuriarına gark eden Efendimiz Hz. Muhammed' e ve bizi kelimeyi tevhidip_ celaline mahkum etmeksizin cemalinin nuruna yerleştiren ailesi ve ashabımn üzerine olsun.

Öteden beri Allah'a muhtaç Ebu Said Muhammedel-Hadimi şöyle der: Şu söyleyecelderim, ölüm şerhetinden içen ve bu değersiz dünyayı Peygamber'in Rabbinin huzuruna ulaşma!< için değerli ahiret yurdu ile değiştiren kimseye karşı yapılması gereken eşsiz vazife] eri, bu vazifelerin ilginç ve faziletli vasıtalarını ihtiva eden şeylerdir. Ben bu bilgileri, uzun ve yorucu araştırmalara ihtiyaç duyulmaması, büyük tehlikelerin fıtnelerinden kurtulmacia ve cismani yurtların sahibine ulaşınada yardımcı olması için çok sayıda çeşitli muteber kaynaldan topla dım. Bunları aldı başında olan herkes güzelce öğrenip uygulaya bilir. Allah yoluna süluk eden hiç ldmsenin bunlara sığınmalctan başka yolu yolctur.

Allah'tan, beni refik-i a'laya ulaştırmasıru, yaiJri dostlarımdan da bu faldr için dua etmelerini istiyorum.

Ölüm Hastalığı Anında Yapılınası Gerekenler

Böyle bir durumdaki ldşinin vasiyet bıralrması, tövbe etmesi, haksızlık ettiği ldşilere haldarını vermesi, borçlarını ödemesi, dargın olduğu ldşilerle -özellilde bu ldşiler anne ve babası ise- barışması, insanlarla helalleşmesi gerekir. Bu kişi (maddi) borçlarını ödemeli, kazaya kalmış ve adamış olduğu namaz ve oruç borçlarını ödemeli, yemin ve oruç kefaretleri gibi ibadetleri eda etmeli, emanetleri yerlerine iade etmeli, adaldarını yerine getirmelidir. Ayrıca namaz ve oruç fidyesi gibi bizzat kendisinin ödeme imkanı olmayan haldan da şahitler huzurunda, tahınini mildarını vasiyet etmelidir. İml<ID--dahilinde sadal<a vermelidir, zira sadal<anın efdali sağlıklı il<en verilenidir. Sonra hastalık halinde," sonra da ölümden sonra yapılanıdır. Ölüm hastalığı amndald bu kişi bıyıldarını kısaltır, tımaldarını keser, koltul<altı ve etek tıraşım yapar, gusül abdesti alır, alamıyorsa abdest alır, bunu da yapamıyorsa teyemın üm eder. Bu gusül alma işini özellilde sekerat alameti ortaya çılctığında yapar. Allah'ın kendisini a:ffedeceğine dair hüsn-ü zanda bulunur. Sağlığındaldnin al<sine reca duygusunu (havfa göre) daha ağırlıl<lı olaral< hissetmeye çalışır. Aldına iyi ya da kötü hiçbir şey getirmez. Zira bu onunAllah haldcrnda hfum-ü zanda bulunmasına engel olabilir. Sekerat halindeki bu kişi ayrıca rabbinin rahmetinin genişliği, rahmetinin gazahım geçtiğine dair nassları hatırlayaral< teselli bulur.

J f

EbCı Said Hadimi ve Vazaifu'l-mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 425

Ölüm Hastalığı Anında Yapılması Gereken Dualar

İhlas suresini çokça okur,

~~t1Jı 0-: l ~ ;i- J! ~~ ~j ~! j! ~~ "Senden başka ilah yoktur, sen sübhansın, muhakkak ben zalimler

den oldum"182 ayetini Imk defa okuyarak, "" ,.., ..-;:::ı ,..

«~1 y ;rj r ~~ ~;Jı ; ~1 jl ~ ($..u ı ~~ ~~ ·..r» ,., - ""'"" ""' ""

"kendisinden başka ilah olmayan, hay ve kayyum olan Allahtan mağfiret istiyorum ve ona tevbe ediyorum"'83 şeldindeki Hz. Peygamber'in sözüyle dua eder. Aynı zamanda şu duayı da okur:

~ "" } } } o ;."" } o o }""' / ""' ,.. ... ' ;::;, ...

)/ :.;- ~J ~J ~ ~\ :Uj ~\:u~_,..:;.)/ ~.G-j .&1 'il ~1 'i»

Ji .y Ls-"); ~tj,;ı.ri' ~~ 1 ~jlj ,.,;01 ~_)j ,.,wı ~_) ~0~ ~ ~ o ,:,; ... , ,.. '!i J. .... .J.,I. o J. 1J."" ..... _,,.,. / ... ' } $# "" o ... ' ... ıJJ J.

01 1~11 ,CJ~ j5" -J ,.w_)._\jj '~J ,.u4?,"j , .&1 J~ ?i .Jllj ,JL>- j5" ""' -:; o ,.. "'r;; ,. ıJJ ~ J.} "" 'o ~ "" 0 "" ,. 0 ,.. i "" ,.. o J

«0...~>- a..;. Li--Cıj '($-Y~ !r ı.?-_;>-lj ,J _pı..; ...:.> j.:jı ~ ~ ::::- - .... -.... ... -, ... -... ,.

"Ondan başka ilah yoktur, onun şerild yoktur, mülk ve hamd O'na mahsustur, hayatı ve ölümü veren O'dur, O diridir ve ölümsüzdür, bütün kulların ve ülkelerin Rabbi olan O Allah sübhandır, her hal üzere bütün hamdler çokça ve hereleetle O'na aittir. Allah en büyüktür, O'nun celali, ldbriyası, azameti ve kudreti heryerdedir. Allah'ım! Eğer benim haldamda ölümü tal<dir ettiysen beni affet, beni günahlanından uzaldaştır ve beni Adn cennetine yerleştir"'84• Şu duayı da çok okuması gereldr: o "" ""' o~ J o ,. o ,. ..... ,. J o o,.... ""' o o; .... oJ o :::ı J.:;..,..

if c_IJ) ı} ı._?-J.J ~1_, d..u. ~ J.J ~ ~~\ ~ 01 ~1>> ~ "" - ,..... .... ... ,.. ,.. - ... o ... ,... ... -:tr o ,. ""' o ... ,.

« :_;.:;.Jı ~ , ~ ;;~ ~" 0:~1 ~_,i Q.l_Ç_\ W' ~Wl 0-: ~.ı.:ij ~~ ~ ~ Q~ ~" ''Allah'ım! Eğer beni ölüm hastalığına duçar ettiysen ruhumu kabze

derek, kendilerine cennet tal<dir edilmiş olarnarın arasına dahil et! Kendilerine cennet tal<dir edilmiş olanları cehennemden koruduğun gibi beni de koru!" sonra bu durumdald ldşi her gün bir kez de olsa

J. J ... J } .J." ' :,; ... }""' .... ... / } ... ' ;;:ı / o ' ' :,; .... ...

«:U .&1 'il ~1 'i ,;u ~_,..:;. 'i o.G-J .&~'il ~1 'i ?i .&lj .&1 'il ~1 'i o ... .o ' ;;:; ...... ). ,. ... ,. ' ~ ... ... } o ,.... ~ o ....,

~\ ~\~~'i! öj; 'ij J_J;. )! .&\ 'i!~!)/ ,~JI :Uj ~1» ''Allah'tan başka ilah yoktur. Allah en büyüktür. Ondan başka ilah

182 Enbiya (21 ), 87. 183 Ebı1 Diivı1d, "Sücı1dü'l-Kuriin", 26; Ahmed b. Hanbel, el-Miisned. III, 10; Taberiinl, el-Mu 'cemii '1-kebir, IX, 10; el-Mu 'cemii '1-evsat, Vll, 364; Heysemi, Mecmeu 'z-zevdid, X, 351. (Taberiini, bu hadisi merfu olarak rivayet etmiş veravilerinin de sika olduğunu söylemiştir). 1 s.ı Askalani, İbn Hacer, el-Metdlibii '/-dliye, IX, 459.


yoktur, O teletir ve ortağı yoktur. Allah'tan başka ilah yoktur. Mülk ve harnd O'na aittir. Allahtan başka ilah yoktur. Güç ve kuvvet sadece büyük ve yüce olan Allah'ındır"'8S ifadesini okur ve üç kez

_, ... o o J' :;ı ...

« f _fJı ~ı ~ı ':i~ ~~ ':i» "Hakim ve kerim olanAllah'tan başka ilah yoktur"'86, üç kez

" ...... o 'J) ' .J. o.,..

<{U:JWI y .J ~ ~1»

"Hamd alemierin Rabbi olan Allah>a mahsustur'"87 der ve sonra bir kez ""' .... >JJJ ""' J J .J.o o "',...,.

«_r.Jj ;.~ J5' ~ Y,.j ~J ~ .!lWI o~ ~.J~» ~ .... :::- ... -.... .,. ......

'~ah yücedir, mülk elindedir, hayat verir ve öldürür, her şeye gücü yetendir':

' :;ı .... _, ... ... .... o ... "', .. , :;i ...

«~Lı ':il ö_';; ':ij JY. ':ij _?.'"i ~ıj ~ı ':il ~1 ':i»

"Allah> tan başka ilah yoktur, Allah en büyüktür, güç ve kuvvet sadece Allah'ındır"'88 der ve sonra da şöyle dua eder:

o ,. ,J ,. 0 ' .... ,. o o 0 ..- .... :;ı :::..,.

«~ ~ '~ 0i fl. ~:;) ,t) JWı ~ ~1 ~ı .... ... .... o .J .... .... ... .... ~ .... ... .... ~ /

~~ ~Yü ,I..~.Jj 4.f') 1~j ı_;;:., ... ... - .... ,... ... .... .... ....

,... " .,..,.,..,..J.o,.o""'""..- o.,.~.l- o...... ..-;::ı ;;;;,.

L....ı ~~\ ~ ~Yü ı.:ı_.~ 0i ,.. .. 1<' ~~~~ı ~~lll . ('"T ~ ~ ı..r- ~ (.)"' . $ ('T'"

o ... " / ... -'0 ~ :;ı ... ,. ... :;; ::: J:;. ... ... / _,.. ... ""' o ... J o

~\j ~\..;.j 01 ':il ~~ ':i ~~~ 01 ~~ ,~lb. ~ ~ r\j ~ ... ... /... """ ... ...... ....,.. o / ....

• ı•ı ~~ ~ .ı~:.~ '~ı ı.?-~ ~ ;.l::ı 01 ~

.,. -.... ... .,. ... o ... ... o :;ı ... J .... ... ... :;:J.... .... :;:1 :;ı ...

J ~IS'? ~\j '~~~':il;:;:.~~ Yü viS':J- _;~Jj ~1 ~1 ~ ~ ~N ~ ~ ~~_;;,

o ,. .J. ::: ... ... / r::J .J o :;ı o o.... ... :J :;. ...

~\j .ı.ı ~ ~~ ~ ..~.>-1_, j.S0 ~j ?ıj ~ı,: aı.;_ ~1 ~ı ~ı ;.;. 0--:~ ~ ~ ~ ~ ~~ ~ ~

~

:;i o ... ::: ... ... '!d J o :;ı ,....., o o... ... :J :;i .,...

0~ 0-- r\j ~~ ..~.>-1_, js:J ~j .JWıj wı ~ ~1 ~ı ,. .... .... ::: ,. .... .... ....

"~

~'

185 N esai, ''Kitiibü Aıneli'l-Yevm ve'l-Leyle", 81; Taberani, Mu 'cemii '1-kebir, IV, 14; Heysemi, Mecnıaii 'z-zevtiid, XI, 22. 186 İbn Ebi Şeybe, Musamıef, VII, 266; Suyuti, Cenıu '1-cevdnıi, XV, 479. 187 Fatiha (1), 1; Nesai, "Kitabü İftitiih", II, 470. 188 Taberani, Mu 'cem ii '1-kebir, lV, 14; Heysemi, Mecmaii 'z-zevdid, XI, 22.

-Ebu Said Hadimi ve Vazaifu'l-mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 427

''Allah' rm! Sen insanları grup grup yarattın, onları yaratmadan önce tasnif ettin, onlardan cennetlik ve cehennemlik, azgın ve erdeınli insanlar kıldın! Sana karşı işiediğim günahlar sebebiyle beni cehennel:nlik insanlardan eyleme! Allah'rm muhakkak sen onları yaratmadan önce her nefsin işlediklerini bilmektesin. Senin bu bildiğinden kurtuluş da yoktur. Benitaatında kullandığın insanlardan eyle! Allah' rm! Hiç kimse senin iradenden bağımsız bir iradeye sahip değildir. M eşietini beni senin rızana ulaştıracak yönde kıl! Allah'ım sen bütün hareketleri takdir ettin ve bütün hareketler senin iznin dairesinde cereyan etmektedir. Benim hareketleriini de senin takvan içerisinde eyle! Allah'rm sen hayrı ve şerri yarattın; her ikisine de bunlarla amel eden ve ona ehil insanlar tahsis ettin. Beni bu iki grubun en hayırlısı olanlardan eyle. Allah'rm sen cenneti ve cehenneıni yarattın; her ikisine onlara layık insanlar tahsis ettin. Beni cennetinde il<:ame eden kişilerden eyle! Allah'ım sen bir topluluk için sapkınlık irade edersen onların göğüslerini daraltırsın. Benim kalbiıni imana aç ve kalbiıni onunla süslendir. Allah'rm sen bütün işleri düzenledin ve onların sonuçlarını kendine çevirdin. Beni ölümden sonra hoş bir hayat ile dirilt ve beni kendine yaklaştır. Allah'rm kimin güven ve beldentisi senin dışındakilere dayanırsa dayansın benim güven ve beklentim sadece sanadır. Güç ve kuvvet sadece yüce ve büyük olan Allah'ındır".'89

Hastanın yanında bulunan kişilerin bu duaların hepsini veya bir losmını hastanın tal<:atine göre yapması gerekir. Ölüm anındaki kişi için yapılması istenen bütün bu tavsiyeler dostlara karşı vefa borcunun ödenmesi kabilinden şeyler gibi değerlendirilmelidir.

Sekerat Anında Yapılması Gereken Görevler

Ölmek üzere olan kişi sağ yanının üzerine gelecek şekilde lubleye doğru çevrilir. Sırtının üzerine ayakları kıble tarafına doğru uzanmış şekilde yatırılması da caizdir. Ancal<: başı biraz kaldırılır. Bir görüşe göre ne şekilde kolayca yatırılabiliyorsa o şekilde yatırılır. Yani lubleye çevrilmesi zor ise olduğu hal üzere bırakılır. Yanında alqaba ve dostlarından iyi halli ve hayır sahibi insanlar bulunur. Hayızlı, lohusa ve cenabetli ldşiler, hatta bütün kadınlar ve çoculdar 189 Suyuti, Cemu '1-ceviimi, XXV, 20.


odadan çıkanlır. Bu esnada orada bulunanlar son anlarını yaşayan bu kişiye doğru yönelmiş vaziyette onun şeytanın şerrindenemin olması için içlerinden dua ederler. Onun, Rabbineteveccüh etmesine engel olmaması için bu kişinin yanında-özelilde hıçlararak ve kişiye doğru yönelerek- ağlamazlar. Temizlenmesi ve abdest almasına iınl<an dahilinde yardımcı olurlar. Allah'ın rahme

. tine karşı hüsnü zan beslemesini sağlayacak olan ve ayet-hadislerde geçtiği şekliyle Allah'ın rahmet ve keremini ona hatırlatır lar, "Sen dünyadayken salih insanları severdin, kişi sevdilderiyle beraberdir" gibi sözler söylerler.

Sekerat halindeki bu kişinin kendisi de öleceğinin farkında olara!< rabbine yönelmeli ve dünyayı kalbinden tamamen söküp atınalı. Rabbinin fazlma dair güvenini iyice peldştirmeli, günahları ne kadar çok olsa da kalbinden korkuyu tamamen çıkarmalıdır. Ölümü rabbine kavuşma!< için bir vesile ve ondan gelen bir hediye gibi değerlendirmelidir. Allah Teala'ya kavuşmayı istemeli Id Allah da ona kavuşmayı istesin. Bu dururnciald ldşinin "Lailahe illallah" demesi sağlamr. Bir rivayete göre şöyle dua eder

((Q).Jı Qı_rc ~-' Q).Jı Qı_;; ~ ~r ;-trıı» ""' .... .... "" - /

"Allah'ım ölümün tehlikelerine ve sarhoşluğuna karşı bana yardım et!"•9o Bir rivayete göre de

/ ~

((QI re Q rlJ 01lbı ;1 ~1 ~» ''Allah'tan başka ilah yoktur, muhald<ak ölümün sarhoşluğu vardır"'9'

der. Bir başka rivayete göre ise

«J;-Çı ~_;~.ı ~r_, J ~ ~~-' J ~~~:-trıı» / "" ..,. ,. ""' / -""' /

''Allah'ım beni affet, bana merhamet et ve beni refik-i alaya kavuştur"'92. Ben, ölüm anında söylenınesi gereken şeylerin içinde

:;;; ~ ., ... o ; ... J"" ... ... .... J ... o ... .., ... ... "" o ; J ... o ; ' J J " ...... J ... , ;;:; .; ...

ı)l ~lj ,;J ~_;:, '1 e-l>- j .il.ıl 'll ..11 '1 ı)l ~1 ,.il.ıl J.r".J ~ .... .il.ıl 'll dJ! '1»

«;J_;;j ~~ ~~ ''Allah'tan başka ilah yoktur, Muhammed O> nun elçisidir, Allah'tap

başka ilah olmadığına, O'nun tek olup şerilcinin olmadığına ve Muhammed'in onun kulu ve elçisi olduğuna şahadet ediyorum'93" cüınlesini tercih ediyorum.

Özetle söylenınesi gerekirse; sekerat anınciald ldşi en son sözünün kelime-i şahadet olması için elinden geleni yapar. Eğer bir kez bunu söyler-

190 Tirmizi, "Cenaiz", 8; Suyufı, Cemu '1-ceviimi, XXXXI, 234. 191 Buhari, "Cenaiz", 42; Beyhaki, Deliiiiii 'n-niibiivve, VIII, 306. 192 Buhari, "Cenaiz", 19; Tirmizi, "Cenaiz", 78.

• 193 Tirmizi," Taharet", 41; İbn Hıbbiin, Salıilı, IV, 549.


se yeterlidir, çokça söylemesine gerek yoktur. Ancak ağzından başka bir söz çıkarsa kelime-i şehadeti tekrar eder. Bunu söylemesi için de ona (baskı yoluyla) emir verilmez. Yanında Yasin suresi okunur. Bir görüşe göre Ra' d, diğer görüşlere göre Bakara veya Valua suresi de okunabilir. Bu okuma işlemi acele etmeksizin tertil üzere, üzerinde düşünerek ve yavaş yavaş okunur. Ruhun

· çıkması anında birkaç defa ezan okunabileceği de söylenmiştir.

Ölümden Sonra Yapılınası Gereken Görevler

İld çenesi bağlanır, gözleri kapatılır, yüzü örtülür. Gözlerini örten ldşi

~.lı:3_, ,~~ L. ~ ~-' ~;r ~ ~~~~ ,Jıı J_,..:) at.~-' Jıı ~lı» ,. ' J.o,.. ,. ,.,. "";:ı "" :::-

0 .,. "" ;,... .,.. -" "'"" ;; ... o"' ,. "' "

«~ ~j>- ~ l_r.>- ~! ~j>- \..A ~IJ ,~~ ''Allah' ın adıylaAllah Rastılünün dini üzerine, Allah'ım işini kolaylaş

tır, bundan soruald hallerinde kendisine kolaylık ver, onu Sana kavuşmanın mutluluğuna erdir, onun gideceği yeri çılct:ığı yerden daha hayırlı eyle" şeklinde dua eder. Bir rivayete göre ise

_, O J.OJ O J. _, ,. J. O .1-:;,;

,J._r.WI d~ J ~lj ,~~~ J ~); 2~\j 0JW pl ;+lJI» N / // / / / «::;Jwı ~) 4 ;J_, w~,_,

''Allah'ım falan ldşiyi affet, onun mal<amını hidayete ulaşmış ldşilerin arasına yükselt. Arkasında kalanlar için sen ona halef ol. Bizi ve onu affet ey aleınlerin Rabbi"'94 şeldinde dua eder. Bazen şu cüınleler de eklenebilir:

J."" o..- ""'Ji "" J. " ... J.,... o~ " o o" "' ;:; J.;; ....

«o--kı U,a.; ':Jj o_r:-1 S~ ':J ~1»

''Allah'ım ecrinden bizi mahrum etme, onun ardından da bizleri dalalete sürüldeme!•9s" bir rivayette ise

~,"" .... ~ oJ. .Jo o ., ... J. ... _.. o ;:ı J.;;.,.

«~ ~ ~ ~IJ 4.l J ı! ~1 ~1>> ''Allah'ım beni ve onu affet, onun ölümünden sonra bana güzel bir so

nuç ilisan eyle'96" ayrıca kendisi için de hayır duada bulunur. Zira melelder onun sözlerine amin ile karşıhl<verir. Sonra azaları (el ve ayaldarı) uzatılır, üç ile dokuz arası bir sayı kadar üç ila dokuz defa tütsülenir, karnının üzerine cesedin şişmemesi için bir l<Ilıç, demir vs. bir şey koyulur. Bunlara benzer bir şey bulunarnazsa çamurdan yapılmış bir şeyin koyulabileceği de söylenmiştir.

Cenazenin yanında hayızlı, loğusa ve cünüp ldşilerin bulunmamaları gerekir. Teçhizi için acele edilir ve yanında Kuran okunmaz. Bir görüşe göre

1.., Ebu Dil.vı1d, "Kitil.bü'l-Cenil.iz", 21. 195 Ebü Dil.vı1d, ''Kitil.bü'l-Cenil.iz";60; İbn Mil.ce, ''Kitil.bü'l-Cenil.iz", 23. 196 Müslim, ''Kitabü'l-Cenil.iz", 6; Tirmizi, "Kitabü'l-Cenil.iz", 7; Ahmed, el-Mıisned, VI, 291; Taberani, el-Mu'cemıi'l-kebfr, XVII, 210.


okunabileceği de söylenmiştir. Yüksek sesle olmaksızın ölümü komşularına, akrabalarına ve dostlarına ilan edilir. Sahih olan görüşe göre ölen kişiyi anarken abartılı ifadelerden kaçınmak şartıyla bunda bir rnekruhluk yoktur. Cenazenin yattığı yatak birden beşe kadar tek sayı olarak tütsülenir. Yediye kadar da yapılabileceği söylenmiştir. Bir hadise dayanarak, kelime-i tevhidin onun azaptan kurtulmasına vesile olmasına niyettenerek yetmiş kez sülcG.net içinde telaarı güzel bir davranıştır. Fakat zikredenlerin sayısının on, başka bir rivayette Salihlerden on dört kişi olması gerektiği konusunda görüşler ortaya atılmıştır. Bu zikirler, o esnada yapılamayacak ise imkan bulunan başka bir zamanda yapılır. Bu zaman zarfında Kuran-ı Kerim'in ölürrün ruhu için bir veya iki kez, örneğin yirmi ya da otuz kişiden oluşan bir cemaat tarafından hatmedilmesi gerektiği bilgisini nakledenler de olmuştur.

Ölürrün haklarına riayet ve ona saygının bir gereği olarak emanetleri sahiplerine geri verilir, borçları ödenir, aksi halde veli ya da vasisi borçlarına kefil olur ve ilk fırsatta ödeyeceğine söz verir. Sonra tal<Va sahibi güvenilir bir adam iskat-ı salatının devrini yapar. Devrini yapan ldşi salih insanların veya öğrencilerin en fakiri olan bir kişi olursa daha iyi olur. Cenazeyi aileden bu konuda ehil bir kişi kimsenin görmeyeceği bir yerde yıl<ar. Yıkama anında yıkayan kişi ve yardımcısı dışında ldmse bulunmaz. Yardımcı ldşinin de ehil ve cenazenin üzerinde gördüğü hoşa gitmeyen bir şeyi dışarıda anlatmayacal< vasıfta bir kişi olmasına özen gösterilir. Önceden belirlenen miktara göre yıkayan kişilerin ücretleri ödenir. Alnına, sarığına veya leefeninin üzerine Allalun mağfıretini dilemek mal<sadıyla ahitname yazılmasına cevaz verilmiştir. Aynı şekilde alnına ve göğsüne "Bismillahirrahmarurrahlm" cümlesi yazıla bilir. Cenaze uygun bir kefenle kefenlenir ve tek sayı olmak üzere beşe kadar tütsülenir, sonra da üzerine yüz kişinin katıldığı bir cenaze namazı kılınır. Bu sayının kırktan aşağıya İnınemesine ve salih insanlardan oluşmasına gayret edilir. İster alaabalık, ister komşulul< sebebiyle, isterse bilinen salih bir insan olması sebebiyle olsun cenaze merasimine katılmanın, diğer bütün nafile ibadetlerden daha üstün olduğu (İslam alimlerince) açıkça söylenmiştir. Cenazeyi kaldıran kaldırırken "Bismillahirrahmanirrahlm" der ve taşırken de sessizce tesbih eder (sübhanallah) de& Ayrıca cenazeyi diru bakımdan ondan daha üstün bir kişi taşır. "

Defin Esnasında Yapılması Gereken Görevler

Cenazeyi kabre koyan kişi

«liıl J.; J aL ~J liıı ~ _;j liıı ~~» " ,. ""' .... ... .... ... -,. ""' ... ""'

"Allah'ın adıyla, Allah'ın yolunda ve Allah Resulünün dini üzere197"

der. Bir rivayete göre şu şekilde ilavede bulunur:

197 Nesai,"Ameli'l-Yevm ve'l-Leyl", 186.

T ı

ı ı ı ı

ı ı 1

ı 1

EI5Cı Said Hadimi ve Vazaifu'l-mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 431

~~\ Jl;;.j '~ 0? / -.:Jtj ~ J}j ~t ~lj ~4 1~ ~ll» ,0~ ~1JJ

... o 0.... , / ....... :;:ı , .., ........ o :ı:ı ....

~ ~ ~lj o~ ~ljj ...Jı1>. ~ı;;. ~ ~Jj Lo~\ r~ll • -:; ... ~........ .... /; --: o... ... : ~ '1J ... .J. o .... .J. o .... ::- ... ~ ... o ... .... .... .J. .J o .... o~ ... ı;; ~ .. "' cı ,~ Lo _? if) ,u\_P-1 if o...\.Ç.~) ,o .r-ü ~Wl y J ~ .ıs-.:ı y.....l !J~l 'üWl

... .... .... ... .,.. .,.. .... .... ... .... .....o .... 1}""' / o ... .... ... .... / o ;ıl ....

:; J'~~~ Jl>.-j :ı;~~: aJbı ~ ~3 .ı.:>-J.J ~L...:Jı yı;r ~~ ~~ .... .... .... .... .; ,.. .... .; .... / ')J ....

«'Gl.....;, ~ 4..P.))~ ,$. J' J -·

~ ~

"Allah' rm bu senin kulundur, aciz bir kulunun oğludur, sana misafir olmakta ve misafir edenlerin en hayırlısı sensin. Bu kişi dünya hayatını arkasına bıraktı; Allah'rm onun bundan sonra sahip olacağı şeyleri geride bıraktıldarından daha hayırlı eyle. Onu hayırlı bir şeldlde peygamberin Hz. Muharnmed'e kavuştur, onu sadece sana emanet ediyoruz, ey alemierin rabbi. Onu mükafatlandır ve ateşten, yarattıklarının şerrinden uzak tut. Allah'ım göğün kapılarını onun ruhu için aç. Sorgu anında konuşabilmesi için onun ayağını sabit kıl, toprağı vücudundan uzak tut ve kendinden bir hoşnutlul< ona ilisan et!" defın esnasında da şöyle der: ,.. o" .J. o,... J J. o :;ı J. J. , .J. ;;:; ,.. ~ J. ,... .... :; ~ J. o..-

';J 0\ ~~J ~ :Jl iJ~ :Jj ~J :Jl ~:_;;. ._P ~ ';J (,Ş..UI Aiı ~I»J ~ ı.lij ~J ~c~~ ı;)~~~~~~ l.G-l) tJı ;J ~;; ~.l.;.j 1u1 ~ı ~ı

J. ,.. "' ,.. V "' , "" ,.. .,.. .J. J. "" ,... J. "' o,.... "' ,... ,..

.«~1 ~Lo~~\~~ Aiıl 0;..1.~1 ~~ ~ ~ tJj ..UJ~ tJj ~ "Zatından başka hiçbir şeyin baki kalmadığı, mülkünden başka

hiçbir mülkün devam etmediği Allah>a hamdolsun. Allah>tan başka ilah olmadığına şehadet ediyorum, O tektir. Tek ve samedolan Allah> ın şerild de yoktur. O eş ve çocuk da edinmemiştir. Ne doğurmuş ne de doğmuştur, onun hiçbir dengi de yoktur. Allah, hz. Peygamber>i layık olduğu şekliyle mükafatlandırsın". Sonra da Fatiha suresi, Felak-Nas sureleri, İhlas, Nasr, Kafi.rlin, Kadir sureleri ile ileride gelecek olan uzun dua okunur. Kabrin düzleurnesinden sonra da Fatiha suresi ve müflihuna kadar Bakara suresinin başlangıcı kabrin baş kısınında, "amenerrasıllü" de ayak losınında okunur. Ancak cenaze kabriniçine koyulduğu zaman

«~.JI ~~~:~-ll~ ~~f ~ll» ''Allah'ım onu kovulmuş şeytanın şerrinden koru!" diyerek, dindar üç

ldşi tarafindan ileride gelecek olan uzun dua okunur ve üç adet taş birisi kabrin baş lasmına, diğeri göğsüne, üçüncüsü de ayak kısıruna gelecek şeldlde konulur. Kabrin düzeltilmesi esnasında şöyle dua edilir:


''Allah'ım onu kovulmuş şeytanın şerrinden, kabir azabından koru. Allah'ım onu sadece sana emanet ediyoruz ey alemierin Rabbi! Onu mükafatlandır ve onu şeytanın şerrinden, ka bir azabından ve yarattığın varlıldarın şerrinde uzak tut!" kabrin düzeltilme işi tamamlandıktan sonra kabrin bir köşesinde durur ve şöyle der: ·

"" o ., >JJ...- ,. ...-o ,. ;;:;ı.,...

«'GI_,.p~ ~ ~-' 9--:; .}>~~~~b;~~~» ''Allah'ım! toprağı onun vücudundan uzak tut'98 ve ona, kendinden

bir hoşnutluk

ihsan et': bundan sonra kabrin üzerine toprak atılır. Birinci atışta da

«~1 ~» ''Allah' ın adıyla", ikincide

\ J o o,...

«.;Jj ..:.JW 1»

"Mülk Allah'a aittir", Üçüncüde \ J O J.O.,.

«.;Jj ö .J..Lill»

"Kudret Allah'a aittir", Dördüncüde ' J. ;;ı o.,...

«.;Jj ö.YJI»

"İzzet Allah'a aittir': Beşineide ' ;,. o).o o o.,...

«.;Jj 01_;;Jij ~1>>

''Affetme ve bağışlama Allah'a aittir", altıncı da

' ~ " «.;Jj ~.JI>>

"Merhamet Allah'a aittir': yerlineide o .... o J.... ,. ... / ~"

~il_?)'lj J~l J~ &.J ~J ~J ,-:;ı.; 4-:1~;; j)~ / / .,.. ~

"Yeryüzünde bulunan her şey fanidir. Ancak, celal ve ilcram sahibi Rabbinin varlığı balddir"'99 ve

O~ ~ "" J. OJ. O J. J .J. J. _..O"""" _,..o

~t.>_?:-1 ö.Jw ~ r-.:ı ~j ~ ~ ~j ~L;.cl:>- ~~ ------198 Ebı1 Nuiiym el-İsbahanl, Hılyetii'l-evliya ve Tabakatü '1-asfiya, V, 201. 199 Ralıman (55), 26-27.


"Sizi ondan (topraktan) yarartık ve ona döndüreceğiz ve ondan tekrar çıkaracağız"200 cümleleri söylenir.

Yukarıda sözü edilen (kabre indirildikten sonra okunacak) duanın şekline gelince;

- ,;Wı ~ ıJjfl (,Ş.uı ~~ ~t:rj ,~ı ~~ ~t:r Jı ;iJıı» " / .,.., .J "" ""' """"' .... ;:;;; "" ,.,... .J."' ,. ... ~ ""' ; .,.. .,.. ""' .J.... .,..

~ j~ıj ı.::.ıı~ı ~ ~li (,Ş..Uı ~~ .!Ut:ij 0-!..llı ~y ~ ~~ .!UL:ij .... . ,.. .... ... ,.... ,. :;:ı / ... .,.. ,].;: ... o.... .; :il .,.. ""' ""' .; ,.... ....

ı~lJ ~i~~ ı~l (,Ş..Uı ~~ .!.lJL:ij J_j.jı ~ ~ (,Ş..Uı ~~ .!.lJL:ij ~j~ıj ..:.ıl_;: ~Jı~b~\ Jjı_):Jj 11_;ıj JJL<Yj~jJ\_;;,. ~~ ,:~;,.(~ ,:_~ç.~ .... ... .....,. ... , o .... .,. .,. / .... ..., t!J , ;;i... .,. o o ""' ........ o ............

~jıj ,~j W _pıj ,~ JT ~j ~~~~ı 'iı_f)lıj J~ıı~ 4 ~ ~ ~ ~ <<~1)1 ~ji ~ ~! ~~!J

"Allah'ım senin yüce ismin ile kulların kendisiyle rızıldandığı isınin ile ve dinin kendisiyle ayakta durduğu isınin ile, gölderin ve yerin kendisiyle ayakta durduğu isınin ile, ölüleri dirilttiğin isınin ile, kendisiyle bir şey istendiğinde verdiğin, kendisiyle dua edildiği zaman icabet ettiğin isınin ile istiyorum ey Cebrail, Mikail, İsrafil ve Azrail'in Rabbi, ey gölderi ve yeri muhteşem bir şeldlde yaratan, ey celal ve ilcram sahibi olan Allahımı Muhammed' e (s.a.v) ve onun aline salat eyle, bizleri ve onu affet, bizi ve onu merhametini e esirge ey merhametillerin en merhametlisi!"

Kabrinin baş ve ayak kısmına birer fidan dildlir, baş kısmından başlanılmal< suretiyle ayal< tarafına doğru kabrin üzerine su dökülür, Bal<ara suresinin ilk beş ayetini baş kısmında, amenerrasfılü ayal< kısmında okunur, sonra dindar birisi kabrin başında durarak şöyle dua eder:

«tl~~~ ~j ,~_,~ ~j ~:; ~jÇı ~k. ;iJıl» "Allah'ım toprağı bedeninden uzal< tuF01 ve ruhunu yül<Selt ve ona,

kendinden bir hoşnutluk ilisan et ". Aynı vasfa sahip diğer bir ldşi de

~ J?;;. ..:Jfj ~ jj !J~ ~~;~ıl ~0;_;ı~ ~l Glj i Gl~»~. ~ ~J ~ J~ ~ :.lJıj <\>-_,]~~ı yl;f ~J~ Ç.~_/ :?j~ı Jk

~ ~ ~ ~ ~ ~ u u ~ « a;k~: yi~ .. : lı ~ ~~

""biz Allah'a aidiz ve yine ona dönücüleriz"202, Allah'ım bu senin ku

lundur ve artık senin ınisafirindir, misafir edenlerin en hayırlısı ise sensin203,

toprağı bedeninden uzak tut, göğün kapılarını onun ruhu için aç, onu güzel 200 Tiilıa (20), 55. 201 Ebu Nuayın el-İsbahani, Hılyetıi'l-evliya ve Tabakiitü'l-asftya, V, 201. 202 Bakara (2), 156. 203 İbn Esir, Ciimiu '/-usul min ehiidisi 'r-Rasiil, II. C üz, Hadis no: 8659.


bir şekilde karşıla, sorgu anında ayağım sağlam kıl"204 diye dua eder. Diğer bir kişi ise

,;f~ ~~ ·ı.:.r ~.,ı;;. ~ı~ i;j ~., L. ~ ~ ~r3 ~~ ı.ı; ~~~» .JO 0.,.../.J ).:;._.."'O~ .,.,.,r··· .J ""/"",..,... ;;:t ,...o .J. ... :;,.

4.Wfj ~ ~1 ;+uı d.~JJ\ öl:PJI ı) ~ W' ö_?. ~\ ı) ~~\ J~l: ~ ;iJJI ... .... ... ... / - ... ,.. '1J J........ .... :; - ... ......... ' .... :; ...

«~?i G _r0 ~j ~~ l.:.L,ai ~j ~j .ı.#~~~~~ .... ... .... ::: ....... /

"Allah'ım bu senin kulundur ve sen onu bizden daha iyi biliyorsun, biz onun hakkında hayırdan başka bir şey bilmiyoruz. Sen onu sorgulamak için alıkoydun. Allah'rm onu dünya hayatında ayaklarını sağlam kıldığın gibi ahirette de sağlam kıl, ona merhamet et ve peygamberi Muhammed (s.a.s. )'e kavuştur, onun vefatından sonra bizi saptırma, ecrinden de mahrum etme" şeklinde bir duada bulunur. Başka bir kişi kabrin başucunda durarak "kardeşiniz için af dileyin, ayaklarının kaymaması için dua edin" dedikten sonra "Biz Allah'a aidiz ve Ona döneceğiz"2os ayetiyle başlayarak bu duayı yapar. Orada hazır bulunan diğer ldşiler ellerini yavaşça kaldırıp duanın manasım ve ölümü düşünerek fu:nin derler. Dua eden ldşi sonra şöyle der:

«~:;~~~\~k ~1\ ... » "Allah'ım toprağı onun bedeninden uzak tut ... "206 Sonra üç kez

o ... 'tl J ... ı:ı / 'tl ..... .,... ,.. ':!i :; ...

«~~~~~ ı.ı;. y..W ~ oi ~ JTj ~ ~ ~L..i Jl ;iJJI>> ::: ... ::: / ...

''Allah'ım Muhammed'in ve ailesinin yüzüsuyu hurmetine07 bu ölüye azap etmemeni istiyoruz" der ve Fatiha, Bakara suresinin ilk beş ayetini, ayete'l-kürsi, amenerrasulü, Yasin, Tebareke, on bir defa İhlas, Felal<-Nas Sil

relerini tilavet ve diııleme sevahım hediye ederek okur.

Telldn

Cenazenin defin işlemlerine katılan topluluk dağıldıktan sonra dindar bir ldşi ölünün yüzü hizasında durur ve şöyle der:

2o.ı Ebı1 Nuiiyrn el-İsbahani, Hılyetii'l-Evliya ve Tabakiıtii'l-asfiya, V, 201; Taberiiııi, Müsnedii'ş-Şamiyin, m, 296, VII, 1 1. 205 Bakara (2), 156. 206 Ebı1 Nuiiyrn el-İsbahani, a.g.e., V, 201. 207 Muttaki, Ali, Kenzii'l-ımımal.fi Süneni aha/ ve'l-ef'al, II, 359.(Bu rivayerin tümünü herhangi bir kaynakta tespit edemedik. Metnin, "Allah 'mı Muhammed'in ve ailesinin yüzü suyuhünnetine" ifadesine kadar ki bölümü ise mevzudur. Vermiş olduğumuz kaynak mezkı1r yere yöneliktir).

'fi*· !

( ı

J

1 i ı


"Allah'~ bu senin kulundur ve sen onu bizden daha iyi biliyorsun, biz onun hakkında hayırdan başka bir şey bilmiyoruz. Sen onu sorgulamak için alıkoydun. Allah'ım onu dünya hayatında ayaklarını sağlam kıldığın gibi ahirette de sağlam kıl, ona merhamet et ve peygamberi Muhammed (s.a.s.)'e kavuştur, onun vefatından sonra bizi sapıklığa düşürme, onun elde ettiği ec-

. rindende bizi mahrum etme", sonra da o ,. '.!J .J. ..- o"" ':!1 -" .J/' "' '.!J ~,

«..:_~~~~ 1~ y.W ')} 0i ~ JT) ~ ~ .!lll:i Jl ;i-UI>> :;:. ... ::: ,.,. ....

''Allah'ım Muhammed'in ve ailesinin haldu için bu ölüye azap etinemeni istiyoruz" şeklinde dua eder. Ardında da huşu içinde üç kez şu şekilde hitapta bulunur:

,; O..,. "" ,.,.. _, ,... O~ " ~ ,; O .J. OJ. ,.; .J. .J. ..- .J. ""'

~l ')} 01 ö;~ ~..ı.l\ 0-- ~ ..:....;._;. (,Şjjl ~\ _?~i 0~.:;. 0~ 4» ~ .... cı :;;"' ~ :iJ ~ .... ~ o ;;;"' J. ... ;;:! ..... :;:. ... .... ,. .... :iJ

~~ 0ij J;. ~Uij J;. wı 0ij 1\ıı Jr~ ~~ 0ij ~ ~_;. ')} ~.:;;.) 1\ıı )}l :::ı \ ; :;;' .JO ,.. .J. _...\ ,_...- ,... / -ır' / :iJ; ,ı. ,..

,~~Alı~ -.:.:-.o~ $1) '.J~' ~:; ~Allı 0i) 4:-9 ~~ ')} ;çT a;wı 0i) J;. ~/ " / -"O "" _,. ,.. J.O - ~ / )...- _,,.,. / ,.. O

'ir; ~V ,t.Lol 0T· :IV ,LS ~ ... , ~ '( ö ... ' ~ 11 & ~~ J~J.:ı -..ı· "V . . ·-' • .)"'-' ·-' -· i.)~ J JI..,Q.J - ·-' - i.J'-" :t ·-'

«ı'~k;ı, Jı~l ~~~_;_, ,_; ~l ~1 ~ 1\ıı :;~ ,t\_;1~~~~~ '~~_/ö~Çj , ... .... / ....... ,. .... ,... ...

"Ey falan oğlu falan! Dünyadan tasdik ederek ayrıldığın Allah'tan başka ilah yoktur, onun ortağı yoktur, Muhammed onun elçisi dir, cennet ve cehennem haktır, yeniden diriliş haktır, kıyamet gelecektir ve bunda şüphe yoktur, Allah kabirde yatan herkesi diriltecektir şeldindeki şahadet sözünü hatırla! Sen rab olarak Allah'tan, din olaral< İslam'dan, peygamber olarak Muhammed'den (s.a.s.), önder olarak da Kur'an'dan/08 kıble olaral< Kabe'den, farz bir namazdan, kardeş olaral< mürninlerden razı olmuştun. Rabbim kendisinden başka ilah olmayan Allah'tır ve O yüce arşın rabbidir". Sonra üç kez kabre doğru

~ ' :iJ / .... o .1- .J / .J ,..

«Alli )}! ;J! ')} ~ 0~ 4» "Ey falan! Allah'tan başka ilah yoktur" de!"zo9, üç kez

~ "" .J.,. "" ~ ,; "" o \ O.J.

«r~'-' ö~\ ~ ~ :.s;3 'r~"i' ~.=ı) ,A(ı, :;.~ :~» "" -,. ..... - ,........ -

"Rabbim Allah'tır, dinim İslam'dır, peygamberim Muhammed'dir (s.a.s.) de!"zıo şeklinde hitapta bulunur. Ancak telkini yapan kişi bu cümleleri acele etıneden ve marralarım düşünerek, ayrıca ölürrün halini tefekl<ür ederek söylemelidir. Bu kişi en sonunda da

208 Taberani ,Mu 'cemii '1-kebir, VII, 287; Suyuti, Cemu '1-ceviimi, IV, 64; Heyseıni, Mecmeu 'z-zeviiid, II, 382. 209 Ahmed b. Hanbel, ei-Miisned, XXVII, 162; Beyhaki, Şiiiibii'l-iman, V, 246; Askalani, İbn Hacer, Siibzilii'sseliim, lll, 156. 210 Abdürrezziik, Musannej, lll, 581; Ahmed, ei-Miisned, XXXX, 289; Taberani ,Mu'cemii'l-kebir, VIIl, 162; Heyseıni, Mecmeu 'z-zeviiid, lll, 80.


,~~ı)ı ;;. cJfj 1~:; ~~.lı ~ ~ ~~ "Rabbim beni yalnız bıralana, sen varisierin en hayırlısısın"211 diyerek

evine döner.

Cenazenin Defnedilmesinden Sonra Yapılması Gereken Görevler

Cenaze sahipleri ve ölen bu kişiye karşı vefa borcunu ödemek isteyen dost ve yakınlarının, ölümün vuku bulduğu ilk gecenin evvelinde, ellerinden geldiği ölçüde bir şeyleri sadaka olarak dağıtması güzel bir davranıştır. Eğer buna muktedir ölamazlarsa iki rekatten oluşan ve her rekatınde fatiha ile beraber bir Ayete'l-kürs! ve on Tekasür suresinin olrunacağı bir namaz kılarlar ve namaz sonrasında şöyle dua ederler:

;!)..ft~-- --; ..fttJ_:i- ..11-.,- _a-;_ ..-- ;;;r - ..l'a-.:;:r- -.::i)'...P~-«~1 .LcH Wl .::,ı.,JI ~ ~ ı.:...,jfg öjL.QJI ~~ .-.!ı.a ~~

.-tJ -...P - -:;:::--D '

·:::~11 0~ ~ ~! ~lgj .~. i!l» "Allah>ım bu namazı kıldım ve sen bu namaZım ile neyi murad ettiğimi benden daha iyi biliyorsun. Allah>ım bu namazın sevahım falan mevtanın kabrine ulaştır!"212 Cenazenin alaaba ve dostları, sadal<a verme ve sözü edilen namazı lolma fiilierinden her ikisini de yaparlarsa daha güzel olur. Namaz normal olaral< kılınan herhangi bir iki rekat olsa da yeterlidir. Ayrıca ölümden sonrald yedinci ve kzrlancz günün sabahı kabrin başına gelerek elden geldiği ölçüde Kuran-ı Kerimden -daha Daha önce zil<ri geçtiği gibi- bazı yerler okumak, bir soğan yahut hurmanın yarısı da olsa gücü nispetinde tasaddukta bulunmal<, arkasından Kuran okumak, onun için dua etmek, namaz kılmal<, oruç tutmal<, özellikle su kuyusu açmal< gibi sadal<a-i cariyelerde bulunmak, onu kabrinde mutlu edecek iyi arnelleri işlernek ve onu üzecek kötü arnelleri kasten işlernekten çekinmek mevta için yapılabilecek hayırlardan bazılarıdır.

Diğer taraftan ölenin yanında bulunan emanetleri yerlerine iade etmek, haberdar olunan borçlarını ödemek, halcianda herhangi bir delil getirmeseler de ondan alacaldı olduğunu veya hayattayken kendisine bir haksızlık yaptığını iddia eden ldşilerin gönüllerini almal< gerekir. Aslında bu tür borçların ölmeden önce kişinin vasiyet etmesi ve bu vasiyetin bir an evveİ yerine getirilmesi daha doğrudur. Defın işlemi esnasında kabrin yanında kurban kesilmemesi gerekir. Abdullatif el-Ulyaru'nin vasiyetleri içinde bu konuyla ilgili söylediği şey de Molla Büsrev'in vasiyetleri içinde söylediği şey de yanlış olmuştur. Tuhfesinde de itiraf ettiği gibi bu tür bir istek Zeyla!'de geçen bir hadisin manasma aylorı olan bir yanlışlıl<tır. Ayrıca böyle vasiyetin

211 Enbiya (21), 89. 212 Safuri, Niizlıetii '1-mecti/is ve Miintelıabii 'n-neftiis, I, 60. (Bu ri vayeti sadece bu kaynakta bulduk. Muteber hadis kaynaklanmızda bulamadık. Safuri'nin kitabında da Peygamber (s.a.v)'den böyle bir rivayet geldi şeklinde geçmekte, hadisin sıhhati açısından bir bilgi verilmemektedir).

l

1

l 1 i 1

ı ı 1

1

1

1 ı

ı 1

ı ı

1 r

1

Ebu Said Hadimi ve Vazaifu'l~mevta Adlı Eserinin Tahkiki ve Tercümesi 437

yanlışlığı Tatarharuyye'den anlaşılmakta ve "Celô.i'l-kulUb"ta rivayet olunan "İslam'da, kab ri n başmda kurban kesme yoktur"2'3 şeldindeki hadise de aykırı düşmektedir. Ölümün vuku bulduğu ilk gün, yedinci gün, lurkıncı gün, senenin herhangi bir günü, ilk Cuma günü ve ilk bayram günü vs. zamanlarda mevta için ziyafet verilmemeli, onun ruhu için fakiriere ilisanda bulunmalı,

· akrabalarına sıla-i rahim yapılmalı, onun sevdikleri sevilmeli ve yalan arkadaşları ziyaret edilmelidir.

Ölünün sahiplerinin cenazeyi kötü bir adamın değil salih bir kişinin yanında defuetmeleri gerekir. Ayrıca ölmüşleri için müstaldl bir hayırda bulunamıyorlarsa, özellilde cuma, pazartesi ve Perşembe günleri nafıle olarak yaptıldarı bütün ibadetlerde sevabının onun ruhuna ulaşmasına niyet ederler. Zira bu günlerde ruhlar sevap ümidiyle hazır bulunurlar ve arneller Hz. Peygambere (s.a.v.) arz edildiği gibi diğer ölülere de arz edilir. Özetle cenaze sahipleri, aradan günler ve seneler geçse de yaptıldarı sadal<a, dua, istiğfar ve diğer nafile türünden ibadetlerinde ölmüşlerine de sevap hediye etmeyi -dünya işlerine ve nefsani lezzetlerine dalaral<- unutmamaları, al<Sine kabir ehlinin ruhlar aleininde mesrur olacağı ve iftihar edeceği güzel işler için gayret etmeleri gerekir.

Kabir Ziyareti Esnasında Yapılması Gereken Görevler

Ziyaretçi, kabrin baş tarafından değil ayak tarafından gelir, eğer bu mümkün değilse, herhangi bir yönden ka bir ziyaret edilebilir. "Esselamu aleyküro diyerek selam" verir. Doğru olan görüşe göre ldşi kendi selamını "aleyküm selam" diyerek almamalıdır. Nitekim hadislerde geçtiği üzere RasU:lullah:

"' "" .J .J .J.

«1, Jl:Jj 0 ~ ~ r--~ lu ı ;~ 0ı Gıj ~~ ~ i;); 4 ~~ r;wı "' o .J.,. ,. ,.. "" "' "" ""' ,.,.

~Wl ~j Ll»

"Ey inananlar topluluğunun diyarı, selam sizin üzerinize olsun, biz de size Allah'ın izniyle bir gün kavuşacağız, kendimiz ve sizin için Allah'tan afıyet istiyorum"2 '4 şeldinde selam vermiştir. Ziyaretçi daha sonra ayal<ta duraral< uzunca dua eder. Eğer oturacaksa ölünün yüzüne doğru ve lubleyi arkasına alacak şekilde, hayattayken ona karşı yakınlık derecesine göre oturacağı yerin uzaldığını ayarlayarak oturur. Fatiha suresi, Bakara suresinin ilk beş ayetini, ayete'l-kürsi, amenerrasulü, Yasin, Tebareke, Tekasür, on ild kez yahut on bir, yedi veya üç kez olmak üzere İhlas sureleri gibi Kur'an'dan imkanı ölçüsünde bazı yerleri okuyarak "Allah'ım okumuş olduğumuz bu surelerin sevabını falan !<işilere ve diğer ölülere ulaştır" şeklinde dua eder.

213 Ebu Diiviid, "Cenaiz", 74, Muttaki el-Hindi, Kenzıi 'lummal, Hadis no: 12215; Bey haki, es-Siinen-i kübra, IV, 94, Hadis no:7069, "Babü Kerahiyyeti'z Zebh inde'! Kabr", 9, 527, Hadis no:!9351. 214 Müslim, "Tahare", 39; İbn Mace, "Ceniiiz", 36; Beyhaki, es-Siinenıi '1-J.:übra, IV, 79.


Ziyaretçi, kabrin üzerine oturmamalı ve üzerine ayakla basmamalıdır. Bazıları kabristanda yalın ayak yürümeyi güzel bir adet olarak değerlendirmektedir. Bazıları ise kab ir ziyaretine abdest alarak ve her rekatında Fatiha'dan sonra bir kez ayete'l-kürsi üç kez İhlas suresinin okunduğu iki rekat namaz kılarak, bu namazın sevahım da mevtaya bağışiayarak başlamanın müstehab2'5 olduğunu söylemişlerdir. Daha sonra sükUnet içinde yürüyerek kabristana ulaştığında da

.J .... .J ~

~~~:~~~ 0-- llıı ~J ~~~J ~~ 0-- )~~~ J;i rSwı ~)» · ....... ,... .J J. ,. ...... .... ... .J ... ... ,. ... J.

Jt:j 0):,-~ ~ llıı ~~ 0ı ~1) C:?~ ~J Ji: u ~iL. ~;dıj ~ ... .; ,. ... .... ... .J ... ,.

«~Wı ~3 u llıı "Müslüman ve müminlerinden oluşan bu yerin ahalisine selam ol

sun, Allah onların geçmişlerine ve geleeelderine merhamet eylesin! Siz bizim selefimizsiniz, biz de sizin takipçiniziz. Biz de Allah'ın izniyle bir gün size katılacağız. Allah'tan bizim ve sizin için afıyet istiyoruz"2

'6• Bazı rivayet

lere göre şu sözü de eklemesi gerekir:

~~ :; jj6.Jj ~L:.;. ~J r-P.; ~ ~~J r 6::;.:, ~ı ;~ ıı» .......... ., .... ':tl ... ...... :;:. o o / .... ...., o ,. :;:. ... ... .J J. o

~ ~.1. oı_;Jı _;;.. 0-- ö~ ~ )}j b.Jı vP~.J 0-- ;;_,;, j) ~)P. ~ı) ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ «~ı )1 ~ ~r

''Allah'ım yalnızlıldarını ünsiyete çevir, onların bu durumuna acı ve onların iyililderini kabul et, kötülüklerini ört! Rahmetinle kabirleri:rii cennet bahçelerinden bir bahçeye çevir, cehennem çukurlarından bir çukur eyleme ey merhametlilerin en merhametlisi!"2

' 7 Ziyaretçi daha sonra kabrin yanına oturarak imkan dahilinde ölü için Kur'an okur ve onun için dua eder. Salih insanların kabirieri başmda bazı şartlara uyularak yapılan dualarm kabul edildiği tecrübe edilmiştir.

Bir kez Tekasür, on bir kez İhlas, Felak-Nass ve ayete'l-kürsinin okunması, -~

" .Jo ı;.; .J T .J .J $. ,. oJ .J ... o,. .,. ""' -'

~~~L;;.ı.:.., o-'ı:~ı "'· 0;..:·.:1 "'~~ ı~ ı• ı .~.~ü· :,i ı~;<'~ ..uı ~~-: "' rr- · .:r.-"' r-' . ı.,ş!.JJ ~ u- ~ ..., Jr-' 0:! ~.)

~~ı J;~~J4 ~

215 Metinde "sünnet'' ifadesi kullanılmış, burada "müstehab" diye çevirdik (çev). 216 İbn Mace, "Ceniiiz", 36. 217 Tirmizi, "Zühd", 26; İsbahani, Ebü Nuaym, Hılyetü '1-evliya, Vlll, 87. (Rivayette geçen, "Rahmetinle kabirlerini cennet bahçelerinden bir bahçeye çev ir, cehennem çukurlarından bir çukur eyleme" kısım, "sahih" olarak belirttiğimiz kaynaklarda geçmektedir. Ancak diğer kalanlarla birlikte bütün olarak bu rivayete herhangi bir kaynakta rastlayamadık).

ı 1

l 1

1

1 .1

1 1

i t

l 1

[

l l [

1


"İnkar edenler, bir daha diriltilrneyecelderini sanıyorlar! De ki! Kesinlilde bu doğru değildir, Rabbime and olsun diriltileceksiniz, sonra da işlemiş olduğunuz arneller size haber verilecektir. Bu iş Allah'a çok kolaydır"218

ayetinin okunrnası,

«~.rJ~~~:~~ ~~k:~~~~~~ ~;r ~;:~J ~ ~~ 0r ~rj» "hayatı ve ölümü verenin Allah olduğuna şahitlik ederim, ölürnden

sonra, kovulmuş şeytandan Allaha sığınırırn" denilmesi de bazı rivayetlerde geçmektedir. Aynı şekilde şu dua da rivayet edilmektedir:

"" ... .... o~ cı :;:; :;:; / cı ..... o "" ; .... _,.:;:.,.,

«..:lJ ~ j ~..u1 0-- ~;. ~~ ö pl i~lj ~Wl ~t_...; ':ll ~ .J ~~ .... ... '11 ~ ~ : .... ... ,. 0.... o"" ::- .... :.... ... "';, .... ,... o o&. -ıl... o .J.

ı..i-" Lo~ J !)..t.;.ç. if 6-JJ ~ J>-~ 1 'd.;.. y » - ""' .... .... ....

"Dünyadan sana iman etıniş olarak ayrılan {şu) çürümüş cesetlerin ve ufalanrnış kemiklerin rabbi olan Allah'ırn! Onun üzerine katından bir esenlil< ve benden bir selarn gönder!" bazıları ilgili nasslardan haberdar olmamaları sebebiyle kabirde sadece Mülk suresinin okunacağını belirtmişlerdir. Doğrusu ister gizli isterse açıldan her şeyin okunabileceğidir. Özellikle de az önce bahsi geçen sureve dualar.

Kabir ziyareti, hususi olaral< alaabaların kabirierini ziyaret, Müslümanların daima yapa geldikleri güzel geleneklerdendir. Bununla amaçlanan; ziyaretçinin ibret alması, ziyaret edilen rnevtanın da dua gibi şeylerden faydalanrnasıdır. Bu yüzden "Kim bir kabristana uğrar da kendi sonunu düşünrnez ve ka bir ehli için dua etmez ise kendisine ve buradald kab ir ehline hıyanet etmiştir" denilmiştir. Ali el-Karl: de bazı yerlerde şöyle demektedir: "Bir peygamber, veli, aJ.irn ya da daha düşük rnertebede birisinin kabrini ziyaret edersen yahut içinde bir sıkıntı hissediyorsan ve kabir sahibi kişinin ruhunun yanına gelmesini ve hissettiğin bu sıkıntıyı ona şikayet etmeyi istiyorsan on bir kez İhlas suresini -bunun yerine Kur'an'ın kalbi olan Yasin suresini okursan daha güzel olur-, sonra üçer kez Felak-Nass surelerini, Fatiha, Bakara suresinin ilk beş ve son iki ayetlerinden sonra esrna-i hüsnayı okursan, sonra da gözlerini kapatıp bütün kalbinle onların yanında olduğunu hissetrneye çalışıp, üç defa uzatarak

"Allah Allah Allah"

'~lah'tan başka ilah yoktur" dersen ve

218 Teğabun (64), 7.


~ ... J. ... "" ... ... J. ... ;.J. ... ' J. J. ... ... ...

«)1 cı~ij ~~ 4 ji cı~<$~ 4 <G"lS"_;j ~~ ~~j ~ rJLJI ~)L;Jı ~ J ~"ıl ö~: ~..ı G ~ ~~·ı";~ itij ıJ?~ 115- &ı ~~ J~ ~ ~ G - r.r ~. ~ı..r.- ~ J -~ y_;-

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ r;ulj» ''Allah' ın selamı, rahmet ve bereketi sizin üzerinize olsun ey efendim

ya da ey şeyhim veyahut ey Allah'ın elçisi, ben size şöyle şöyle dertlerimi açıyorum" dersen, özellikle Hz. RasCı.l'ün huzuruna kabul edileceğini göre~ ceksin. Bu fayda kabir ziyaretinin en önemlilerindendir; nitekim biz bunu tecrübe ettik.

Bu eserin yazılması, hacıların ihrarna girme bölgesi olan Meld<e-Medine arasındaki Rabığ çölünde ns6 yılında Allah'ın yardımı ve tevfiki ile tamamlanmıştır.

T 1

)

)

)

Documents

EBO SAiD HADiMf VE - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/D02533/2009_13/2009_13_OZERH2.pdf · islam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy.13, 2009, s. 393-440. EBO SAiD HADiMf VE V AZAİFU'L-MEVTA