1

วารสารเกษมบณฑต ปท 12 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2554

วชย โถสวรรณจนดา1

บทคดยอ

การศกษานมจดมงหมายเพอการศกษาแนวคดแรงงานสมพนธเชงดเดนเพอเปนการสรางความรวมมอ และการลดความขดแยงระหวางนายจางและลกจาง โดยการวเคราะหแนวทางการสงเสรมแรงงานสมพนธดเดนของกรมสวสดการและคมครองแรงงาน เพอหาความสอดคลองและความแตกตางของแนวทางทงสอง อนน าไปสการพฒนาแรงงานสมพนธของประเทศตอไป ผลการศกษาพบวาแนวทางสงเสรมแรงงานสมพนธดเดนของกรมสวสดการและคมครองแรงงาน โดยการใชแบบสอบถามนน เปนเพยงการตรวจสอบรปแบบของแรงงานสมพนธเทานน ยงขาดการเจาะลกในดานคณภาพของแรงงานสมพนธ โดยเฉพาะในเรองเกยวกบความไววางใจระหวางนายจางและลกจาง การเ ปดเผยขอมลขาวสารตอกน การใหลกจางเขาปรกษาหารอและการใหลกจางมสวนรวมในการบรหารงานในทกระดบ ผศกษาจงเสนอใหมการปรบปรงแบบสอบถามและวธการเกบขอมลเพอใหไดขอมลเชงคณภาพเพมขน และท าใหผลการประกวดแรงงานสมพนธและสวสดการแรงงานดเดนเปนทยอมรบถงการเปนตวอยางและเขาถงระบบแรงงานสมพนธทดไดอยางแทจรง ค าส าคญ : แรงงานสมพนธ แรงงานสมพนธดเดน แรงงานสมพนธเชงสมานฉนท

แนวคดแรงงานสมพนธทดกบการสงเสรมแรงงานสมพนธ Sound Labour Relations Concept and Labour Relations Promotions

1 ผชวยศาสตราจารย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษมบณฑต

Kasem Bundit Journal Volume 12 No. 1 January - June 2011

Vichai Thosuwonchinda Abstract The purpose of this study was to study the concept of good labour relations in order to create cooperation and reduce conflicts between employers and employees by analyzing pattern of labour relations promotion specified by the Department of Welfare and Labour Protection to find out the similarities and differences and comparing it with the principal concept of good labour relations. The result showed that although the pattern of labour relations promotion specified by the Department of Welfare and Labour Protection was partly could lead to the good labour relations but it still lacked of in–depth quality examining especially on the concept of trust , information disclosure,, consultation between employers and employees and employees’ participation at all levels. For this reason, it was suggested that questionnaire should be developed for the quality interview so that the labour relations and labour welfare contest would be accredited and become an example of really good labour relations system. Key words : Labour Relations, Good Labour Relations, Sound Labour Relations

3

วารสารเกษมบณฑต ปท 12 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2554

บทน า ค าวา “แรงงานสมพนธ .” นน หมายถงความเกยวของและการปฏบตตอกนระหวางนายจางและลกจางในสถานประกอบการ ซงความสมพนธระหวางบคคลทงสองฝายนไดมผลกระทบตอกระบวนการบรหาร การจดการธรกจของนายจาง และมผลตอการท างานและความเปนอยของลกจาง

รวมทงมผลตอสภาพเศรษฐกจ สงคม และความมนคงของประเทศชาตดวย นอกจากนแรงงานสมพนธในความหมายอย างกวางยงมความหมายรวมไปถง ความสมพนธระหวางองคการของฝายนายจาง (สมาคมนายจาง สหพนธนายจาง และสภาองคการนายจาง ) กบองคการของฝายลกจาง (สหภาพแรงงาน สหพนธแรงงาน และสภาองคการลกจาง ) ทเขามามบทบาทตามกฎหมาย และยงรวมไปถงบทบาทของรฐบาล ในการ จดระเบยบความสมพนธระหวางนายจางและลกจาง และสนบสนนใหทงสองฝายมความสมพนธทดตอกน อนกอใหเกดความสงบสขทางอตสาหกรรมของประเทศ

ประเทศไทยไดมการใหสทธลกจางในการกอตงสหภาพแรงงานขนครงแรกตามพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ. 2499 ซงมการจดตงสหภาพแรงงานและสหพนธแรงงานรวม 154 แหง แตกถกยกเลกไปตามประกาศคณะปฏวต ฉบบท 19 ลงวนท 31 ตลาคม 2519 สทธลกจางในการกอตงสหภาพแรงงานไดเกดขนอกครงเมอมการออกพระราช บญญตแรงงานสมพนธ พ .ศ. 2518 ผลทเกดขนกคอมการจดตงสหภาพแรงงานกนมาก จนถงสนป 2551 ไดมสหภาพแรงงานจดตงขนในกจการรฐวสาหกจ 44 แหง ในกจการเอกชน 1 ,229 แหง โดยเฉพาะสหภาพแรงงานในกจการเอกชนนน ไดมการใชสทธในการเรยกรองและเจรจาตอรองอยางกวางขวาง ดงเหนไดจากขอมลการ พพาทแรงงาน การนดหยดงาน และการปดงาน พ .ศ. 2539- 2550 ในตารางท 1.1 ซงในชวงเวลาดงกลาว การนดหยดงานมมากในป 2539-2540 ซงเปนชวงกอนเกดวกฤตเศรษฐกจ แตแมเปนชวงทเกดวกฤตเศรษฐกจ แลว การนดหยดงานและการปดงานกยงคงมอย รฐบาลกตองเขา มบทบาทในการระงบขอขดแยง ดงปรากฏในตารางท 1

Kasem Bundit Journal Volume 12 No. 1 January - June 2011

พ.ศ.

แจงขอเรยกรอง การพพาทแรงงาน การนดหยดงาน การปดงาน

ครง ลกจางเกยวของ

(คน) ครง

ลกจางเกยวของ

(คน) ครง

ลกจางเกยวของ

(คน) ครง

ลกจางเกยว

ขอ(คน)

2539 411 208,875 175 51,394 17 7,792 1 890

2540 395 186,257 187 56,603 15 8,850 8 3,059

2541 313 172,432 121 35,897 4 1,209 4 935

2542 395 171,256 183 74,788 3 909 13 6,958

2543 350 145,221 140 50,768 3 2,165 10 3,804

2544 396 135,955 154 47,759 4 449 1 77

2545 289 152,464 110 41,717 4 1,396 2 511

2546 297 155,302 97 43,801 1 1,700 4 1,876

2547 362 214,278 123 76,210 1 93 1 100

2548 239 199,719 87 29,111 3 348 6 803

2549 312 215,391 80 32,807 2 900 - -

2550 429 292,232 100 48,069 2 183 3 437

2551 227 174,863 54 58,847 11 4,279 4 1,178

ตารางท 1 การพพาทแรงงาน การนดหยดงาน และ การปดงาน พ.ศ. 2539-2550

1 ผชวยศาสตราจารย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษมบณฑต

ทมา : ส านกแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน

1 ผชวยศาสตราจารย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษมบณฑต

5

วารสารเกษมบณฑต ปท 12 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2554

ในชวงป 2539- 2551 นน ปทมการเรยกรองมากทสด คอ ป 2539 และป 2550 ซงมการเรยกรองเกดกวา 400 ครง ตอป แต ขอพพาทแรงงาน กลบมมากในป 2540 ซงเปนปทเกดวกฤตเศรษฐกจ การนดหยดงานมมากในป 2539-2540 ขณะทการปดงาน มมากในป 2542-2543 ซงเปนปทเศรษฐกจเรมฟนตว ส าหรบในป 2551 มจ านวนกจการทมการเรยกรองถง 227 แหง มลกจางเกยวของ 174,863 คน ไดเกดเปนขอพพาทแรงงาน 54 แหง มลกจางเกยวของ 58,847 คน ลกจางผละงานอนเนองมาจากความขดแยง 11 แหง มลกจางเกยวของ 4,279 คน จ านวนวนหยดงาน 48 วน กอใหเกดวนท างานสญเสย 90 ,859 วน นายจางใชสทธปดงาน 4 แหง มลกจางเกยวของ 1,178 คน กอใหเกดวนท างานสญเสย 52,246 วน (กระทรวงแรงงาน. 2551) การเกดขอขดแยง มลกษณะคลายกบการเรยกรองและเจรจาตอรอง คอมมากทสด ใน ป 2539 และป 2540 ซงมขอขดแยงกวา 400 ครง ตอป แตขอขดแยงกมลดนอยลงในชวงเวลาตอมา ข อขดแยงเหลานแมสวนใหญจะเจรจาตกลงกนไดเองหรอตกลงกนไดโดยการไกลเกลยหรอชขาด แตกมเฉลยถง รอยละ 10 ทตองมการนดหยดงานหรอปดงานเสยกอนจงจะตกลงกนไดซงแสดงถงปญหาความขดแยงระหวางนายจางและลกจางทยงมอยตลอดมา การเปลยนแปลง ของแนวคดดานแรงงานสมพนธในประเทศไทย จากแนวคดทวาแรงงานสมพนธเปนเรองของความขดแยง ไปสแนวคดในการสรางความรวมมอระหวางนายจางและลกจางดงกลาว เปนแนวคดทคอยๆ กอตงขน โดยแรงผลกดนจากภาครฐเพอลดความขดแยงระหวางนายจางกบลกจาง ด งเหนไดจากการสนบสนนการพฒนาระบบแรงงานสมพนธในรปแบบของการศกษาวจย เชน การสนบสนนการวจยเรองแรงงานสมพนธแบบใหม : การปรกษาหารอ และ การรวมมอในสถานประกอบการ โดย สงศต พรยะรงสรรค

(2540) การวจยเรองตวแบบการจดการแรงงานสมพนธเพอคว ามเปนเลศในสงคมไทย โดยโชคชย สทธาเวศ (2545)เปนตน นอกจากนยงมการศกษา แรงงานสมพนธเชงสมานฉนทของวชย โถสวรรณจนดา (2553) ดวย สวนในการปฏบตนน รฐบาลไดมการประกวดสถานประกอบการทมแรงงานสมพนธและสวสดการแรงงานดเดน เพอสงเสรมระบบ แรงงานสมพนธทดดวย แตประเดนปญหา กคอ แนวคดแรงงานสมพนธ ตางๆดงกลาวมความสอดคลอง และแตกตางกบแนวทางการประกวดสถานประกอบการทมแรงงานสมพนธและสวสดการแรงงานดเดน เพอสงเสรมแรงงานสมพนธทดทรฐบาลด าเนนการเพยงใด เพอจะไดมการสงเสรมใหทกฝายถอปฏบตในทศทางเดยวกน ซงการศกษานไดไดพยายามน าแนวคดตางๆดงกลาวมาหาความสอดคลองและความแตกตาง เพอหาแนวทางสงเสรมแรงงานสมพนธทดทสดส าหรบประเทศไทย วตถประสงคของการวจย การศกษาวจยน มวตถประสงคเพอศกษา แนวคดเกยวกบแรงงานสมพนธในประเทศไทย รวมถงศกษาและวเคราะหแนวทางการประกวดสถานประกอบการทมแรงงานสมพนธและสวสดการแรงงานดเดนในประเทศไทย ผวจยคาดวา ผลการศกษานสามารถน ามาซงขอเสนอแนะเพอการพฒนาวธการทเหมาะสมในการประกวดแรงงานสมพนธดเ ดนทเหมาะสมส าหรบประเทศไทย ตอไป แนวคดดานแรงงานสมพนธ โดยทแรงงานสมพนธเปนเรองของความสมพนธระหวางนายจางกบลกจาง ซงทงสองฝายแมวาจะตองพงพากน และท างานดวยกน จงมโอกาสทจะเกดความขดแยงเปนขอพพาทแรงงานขนได

Kasem Bundit Journal Volume 12 No. 1 January - June 2011

ค าวา "ความขดแยง" หมายถง ปฏสมพนธทมลกษณะของความไมเปนมตรหรอตรงขามกน ซงมองคประกอบดงน 1. มบคคลหรอกลมบคคลอยางนอย 2 ฝายมาเกยวพนซงกนและกน โดยมปฏสมพนธบางอยางตอกน 2. ตางกมเปาหมายรวมเฉพาะหรอคานยมรวมเฉพาะของกลมทเหนได จรง หรอทแตละฝายทเกยวของพอมองเหน 3. ปฏสมพนธทแสดงออกมาจะชใหเหนถงความขดแยง เชน เปนการขมข การสรางแรงกดดนตอฝายตรงขาม หรอการด าเนนการใดๆ เพอใหไดมาซงชยชนะ 4. แตละฝายเผชญหนากนในลกษณะทมการกระท าทตรงขามตอกน และมการกระท าเปนปฏปกษตอกน 5. แตละฝายพยายามทจะสรางสภาวะของความไมสมดล หรอในลกษณะทจะท าใหมความเหนอกวาทางดานอ านาจตออกฝายหนง ความขดแยงอาจแสดงออกในรปของการโตเถยง หรอการตอสระหวางสองฝายทแสดงออกมาอยางเปดเผยดวยการเปนศตร การแทรกแซงฝายตรงขาม หรอการไมใหความรวมมอ (สมยศ นาวการ. 2524) ความขดแยงนนถอเปนสวนหนงของความสมพนธดานสงคม จงอาจเกดขนไดเสมอระหวาง บคคลทอยในกลมเดยวกน ระหวางผบงคบบญชาและ ผใตบงคบบญชาระหวางแผนกงาน หรอระหวางสหภาพแรงงานกบนายจาง แนวทาง การแกปญหารวมกนจะ เปนการแลกเปลยนขอเทจจรง ความตองการและความรสกอยางเปดเผยและซอสตยระหวางกน โดยแตละฝายตอง ท าความเขาใจความขดแยงจากทศนะของอกฝายหนง และคนหาวาจะมวธทเปนทางออกทดทสดไดอยางไร โดยอาจ

ก าหนดทางเลอกหลายทาง และเลอกทางเลอกทเปนประโยชนรวมกนสงสดแกทกฝาย ความส าเรจของการแกปญหารวมกนอยทความรวมมอ และความคดสรางสรรคของแตละฝายดวย ถาหากความขดแยงนนไมอาจขจดออกไปไดโดยความพยายามของทงสองฝาย ทางออกอยางหนงในเรองนกคอใหฝายทสามเขามารวมแกไขความขดแยง โดยฝายทสามนควรเปนผรและเขาใจปญหาด มความเปนกลาง ไมมสวนไดเสย และเปนทยอมรบของท งสองฝาย บทบาทของฝายทสามอาจเปนการใหขอมลเพอชวยในการตดสนใจ หรอแกไขปญหารวมกน การใหค าปรกษาแนะน า การไกลเกลยเพอประนประนอมมาในจดทตกลงกนได หรอการชขาดในลกษณะของอนญาโตตลาการกได Mills (1994) ไดชวา แรงงานสมพนธ ทนายจางและลกจางพยายามประสานประโยชนเขาหากน และรวมมอกนในการท างานถอเปนแรงงานสมพนธทด (Good Labor Relations) ซงตองประกอบดวย 1. มความสงบสขในอตสาหกรรม โดยไมมการนดหยดงาน หรอปดงาน 2. มการยอมรบนบถอซงกนและกน โดยนายจางตองไมมงท าล ายสหภาพแรงงาน และสหภาพแรงงานกไมท าใหเกดความเสยหายแกนายจาง 3. ทงนายจางและลกจางมความเชอมนในความสมพนธทเทาเทยมกน 4. เปนแรงงานสมพนธทไมสรางความเสยหายใหแกผบรโภคหรอสงคม Owen (1979) เหนวา การสรางแรงงานสมพนธทดระหว างนายจางกบลกจาง ไมใชท าโดยขจดขอขดแยงระหวางกนออกทงหมด แตเปนการลดขอบเขตขอขดแยงลง และเพมสวนทเหนพองตองกนใหมากขน de Silva (ILO. 1996) ไดเสนอวา เงอนไขการแกไขขอขดแยงทประสบความส าเรจนน นอกจากนายจางตองใหการยอมรบสหภาพแรง งานแลว ทงสองฝายยงตองมการ

7

วารสารเกษมบณฑต ปท 12 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2554

เจรจาตอรองดวยความจรงใจตอกน (Good Faith) มงประนประนอมเพอหาทางออกรวมกน รวมถงการสอสารระหวางกนอยางมประสทธภาพ และขจดความเขาใจผดตอกนดวย Katz and Kochan (2005 : 359-368) ไดวเคราะหระบบแรงงานสมพนธของเ ยอรมน และญปน ไดขอสรปวา ระบบแรงงานสมพนธทด นายจางตองมการยอมรบสหภาพแรงงานในฐานะตวแทนลกจาง ทงในการปรกษาหารอ และการมสวนรวมในการตดสนใจ Morishima (1991 : 39) ไดยนยนถงระบบแรงงานสมพนธแบบญปนวา ไดพฒนาเปนแรงงานสมพนธท มนคง (Stable Industrial Relations System) ดวยการสรางระบบการปรกษาหารอรวมขนมา (Joint Consultation) และมการแลกเปลยนขอมลระหวางนายจางกบลกจาง (Labour-Management Information Sharing)-ขณะท de Silva (1998) เหนวา การจะสรางระบบแรงงานสมพนธท ดขนได นายจางตองมนโยบายและการปฏบตดานการบรหารทรพยากรมนษยทชดเจน เขาระบดวยวา ปจจยทจะท าใหเกดแรงงานสมพนธทด คอ การทนายจางยอมใหลกจางเขามสวนรวมในการบรหารงาน (Worker Participation and Employee Involvement) มการสอสารระหวางนายจางและลกจางอยางใกลชด เพอสรางความไวใจ และทศนคตทดตอกน รวมทงมการแลกเปลยนขอมลระหวางกน สวนองคการแรงงานระหวางประเทศ (1992) เหนวาแรงงานสมพนธทดนน มลกษณะทส าคญคอ องคการตองมปรชญาในการด าเนนธรกจทระบหนาท และความรบผดชอบของหนสวนทางสงคม โดยยดประโยชนของประเทศชาตเปนหลก ขณะเดยวกนนายจางและลกจางกตองมการสอสารทดตอกน มการแลกเปลยนขอมลกน ยอมรบความเหนของอกฝาย มความเขาใจกนและรวมมอกน มระบบปองกนความไมเปนธรรม และแกไขขอรองทกข (ILO. 1992 : 249 - 263)

สงศต พรยะรงสรรค (2540 : 148 - 149) น าเสนอแนวทางการพฒนาระบบแรงงานสมพนธในสถานประกอบการ โดยน าเสนอปรชญาดานแรงงานสมพนธในแนวทางทใหทกฝายเขามามสวนรวม (Participation) ในการจดการภายในสถานประกอบการรวมกน นายจางคว รเนนเรองการใหขอมลขาวสาร (Information) และการปรกษาหารอ (Consultation) กบลกจางมากขน การเจรจาตอรอง (Negotiation) แมยงมอยแตไมควรมงการเผชญหนา และท าลายลางกน ตามแนวคดน ฝายจดการตองสรางความไวเนอเชอใจตอกน (Mutual Trust) กบฝายลกจาง มการใหขาวสารขอมลทส าคญเกยวกบธรกจและการเงนแกลกจาง มการสอสารทงทางเดยวและสองทางอยางมประสทธภาพ และใหลกจางเขามสวนรวมในการคดและรวมแกปญหาของบรษท โชคชย สทธาเวศ (2545) ไดเสนอตวแบบการจดการแรงงานสมพนธเพอคว ามเปนเลศส าหรบสงคมไทย โดยไดศกษาใน 10 บรษททมการจดการแรงงานสมพนธในระดบด- ดเดน และสรปขอมลทไดสอดคลองกบตวแบบการจดการแรงงานสมพนธเพอความเปนเลศ 10 ประการคอ 1. การยอมรบสหภาพแรงงาน โดยเฉพาะอยางยงจากฝายบรหารระดบสง 2. การม การเจรจาตอรองรวมและการปรกษาหารอรวมควบคกน 3. การมสวนรวมระหวางสหภาพแรงงานกบฝายบรษทในรปแบบคณะกรรมการและการประชม 4. การอยรวมกนทลงตวท าใหเกดผลตอการสงเสรมความส าเรจของกจการและคณภาพชวตพนกงาน 5. ในกรณเกดวกฤต สหภาพแรงงานมกจ ะใหความรวมมอกบบรษท

Kasem Bundit Journal Volume 12 No. 1 January - June 2011

6. สถานประกอบกจการขนาดเลกจะมแนวโนมยดหยนทางการปฏบตแรงงานสมพนธมากกวาขนาดใหญ 7. การไมยดถอกฎหมายหรอกฎเกณฑเปนตวตง จะน าไปสความสมพนธทเปนการเฉพาะททงสองฝายจะปรบตวเขาหากน 8. การมสวนรวมระหวางฝ ายบรษทกบพนกงาน จะมทงทเปนการเปดโอกาสแกสหภาพแรงงานและพนกงานทวไปไดรบการเลอกตงหรอแตงตง 9. ประสบการณทขมขนในบางครง ไดชวยใหทงสองฝายหนกลบมาสรางสรรคแรงงานสมพนธทด 10. บทบาทเพอสงคมภายนอกสถานประกอบกจการของทงสองฝา ย เกดขนในกจการเหลานและเปนภาพพจนทมฐานจากความส าเรจของแรงงานสมพนธภายในบรษท ดานการแกไขปญหาความขดแยงดานแรงงานนน บรษทศนยกฎหมายธรกจอนเตอรเนชนแนล จ ากด (2548) ไดเสนอใหนายจางและลกจางแกไขปญหาความขดแยงระหวางกน โดยการแบ งปนผลประโยชนซงกนและกนอยางเปนธรรม หาจดสมดลในการรบ (Take) ของฝายลกจาง และในการให (Give) ของนายจาง มการใชการประนประนอมระหวางกน ใหมการยอมรบความคดเหนของคนอนบาง หรอใหลกจางไดมสวนรวมในการตดสนใจ (Worker’s Participation in Management Decision Making) ซง Jamnean Joungtrakul (2005) ไดเสนอรปแบบประชาธปไตยในอตสาหกรรม (Industrial Democracy) โดยศกษาการมสวนรวมของลกจางในสถานประกอบการไว 5 ระดบ คอระดบคณะกรรมการบรหาร ระดบโรงงาน ระดบหนวยงาน ระดบการเงนและระดบการเปดเผย ขอมล และเหนวา การมสวนรวมของลกจางในสถานประกอบการขนอยกบความสมพนธระหวางนายจางกบลกจาง รปแบบและกระบวนการในการมสวน

รวม การมเปาหมายรวมกน การรวมรบผดชอบความส าเรจและความลมเหลวตอกน การปรบตวและการเปลยนแปลงในระบบบรหาร การสงเสร มของรฐบาล วฒนธรรมไทยและปรชญาทางพทธศาสนา กรอบของกฎหมาย การเรยนรและการปฏบตรวมกนอยางสม าเสมอ สวน วชย โถสวรรณจนดา (2553 ) ไดเสนอแนวทางแรงงานสมพนธเชงสมานฉนทวา นายจางและลกจาง ตองมการยอมรบซงกนและกน มการสอสารทด มความไววางใจกน มการเปดเผยขอมลตอกน และใหลกจางเขามสวนรวมในการบรหารงาน ภายใตกรอบของวฒนธรรม คานยม กฎหมายและนโยบายรฐบาลทเหมาะสม โดยสรปจะเหนวาแนวคดดานแรงงานสมพนธทด จะเนนบทบาทของ นายจาง และลกจางใน 2 ดาน ดานแรกเปนรปแบบของแรงงานสมพนธ คอมการแลกเปลยนขาวสารระหวางกน มการปรกษาหารอ มการยอมรบการเจรจาตอรอง และมการใหลกจางเขามสวนรวมในการบรหารงาน สวนในดานทสอง เปนเรองของทศนคตและความไววางใจระหวางนายจางและลกจาง ซงท าใหเกดความไวเนอเชอใจ การยอมรบซงกนและกน การเปดเผยขอมลขาวสาร การปรกษาหารอดวยเจตนาทดตอกน และการใหลกจางเขามสวนรวมในการบรหารงานดวยความจรงใจ และมการยอมรบการมสวนรวมนนอยางแทจรง การสงเสรมแรงงานสมพนธทดของรฐบาล รฐบาลไดมบทบาทในการสงเสรมแรงงานสมพนธในหลายชองทาง เชน การออกกฎหมายแรงงานสมพนธและแนวปฏบตเพอสงเสรมการแรงงานสมพนธ การจดตงกลไกการใหความรและการฝกอบรม การจดประกวดสถานประกอบกจการดเดนดานแรงงานสมพนธประจ าป โดยแยกเปนสถาน ประกอบกจการดเดนดานแรงงานสมพนธส าหรบกจการทไมมสหภาพแรงงานกบทมสหภาพแรงงาน ตามขนาดสถานประกอบกจการเลก

9

วารสารเกษมบณฑต ปท 12 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2554

กลางและใหญ ภายใตการด าเนนงานของคณะกรรมการสงเสรมการแรงงานสมพนธ ซงด าเนนการในรปไตรภาคทจดตงขนตามมตคณะรฐมนตร การออกแนวปฏบต เพอสงเสรมการแรงงานสมพนธครอบคลมประเดนส าคญๆ เชน การจดตงสหภาพแรงงาน การปรกษาหารอรวม การเจรจาตอรองรวม และการจดการขอพพาทแรงงาน ซงทางราชการจะใหคณคากบการสงเสรมระบบทวภาค ระบบไตรภาคทเนนรปคณะกรรมการถาวรชดตางๆ และการปรกษาหารอรวมระหวางนายจางและลกจางในระดบสถานประกอบกจการ ส าหรบแนวปฏบตเพอสงเสรมการแรงงานสมพนธ ซงถอเปนกตกาเสรมกฎหมายแรงงานสมพนธนน ในระยะเวลาทผานมาถงปจจบนมเนอหาส าคญ ไดแก 1. แนวปฏบตเพอสงเสรมการแรงงานสมพนธในประเทศไท ย พ.ศ. 2524 ปรบปรงแกไขในปพ.ศ.2539และ พ .ศ. 2548 โดยมเนอหาสาระวาดวยเรองเสรภาพของการสมาคม กระบวนการรวมเจรจาตอรอง การระงบขอพพาทแรงงาน ขอตกลงเกยวกบสภาพการจาง การรองทกข วนยและการลงโทษ การปรกษาหารอ และการรวมมอกนในสถานประกอบกจการ บทบาทความรบผดชอบของนายจาง ลกจาง องคการนายจาง และองคการลกจางตามกฎหมาย บทบาทความรบผดชอบของรฐบาล การประชมและการรวมมอกนแบบไตรภาค 2. แนวปฏบตวาดวยการสงเสรมแรงงานสมพนธในภาวะวกฤต พ .ศ.2541 และ พ .ศ.2551 เปนแนวปฏบตทเนนการเปดเผย ขอมลของนายจางแกลกจางเกยวกบสถานภาพ และผลประกอบกจการเปนระยะตามสภาพความเปนจรงเพอสรางความไวใจใหเกดขน เนนการปรกษาหารอระหวาง ผแทนนายจางกบผแทนลกจาง เพอประคบประคองใหสถานประกอบกจการด าเนนการตอไปโดยไมมการเลกจางหรอปดกจการ และลดคาใชจายทมผลกระทบตอลกจางนอยทสดกอน และให

ผน าองคกรนายจางและลกจางควรมสวนรวมในการปองกน และแกไขปญหาขอขดแยงและขอพพาทแรงงาน โดยยดแนวทางเพอใหทงสองฝายอยดวยกนไดอยางสนต 3. แนวปฏบตการเพอการสรางความสมานฉนทด านแรงงานสมพนธในพนทภาคตะวนออก แนวปฏบตฯ นเกดขนจากความกงวลและความหวงใยของกรมสวสดการและคมครองแรงงานเกยวกบปญหาแรงงานสมพนธและความขดแยงระหวางนายจางและลกจางในพนทภาคตะวนออก จงจดใหมการประชมผแทนนายจาง ลกจาง ภาครฐและ ผเกยวของเพอรวมกนระดมสมองในการก าหนดแนวปฏบตในการอยรวมกนอยางสมานฉนท ซงจดขนเมอวนท 25-26 พฤษภาคม 2550 และทประชมไดรวมกนก าหนดแนวปฏบตขน โดยเสนอใหนายจางยอมรบการจดตงสหภาพแรงงาน การเปนผแทนลกจางของสหภาพแรงงาน ยอมรบ ในกตกาการอยรวมกนใหความรวมมอในการปฏบตตามระเบยบขอบงคบในการท างาน มกระบวนการเจรจาตอรอง และปรกษาหารอกนทมประสทธภาพ ทงเคารพและปฏบตตามขอตกลงฯ ทถกตองตามกฎหมายอยางเครงครด ในการกระตนใหสถานประกอบการสนใจการปฏบตตามแนวปฏบต เพอสงเสรมการแรงงานสมพนธ ดงกลาว กรมสวสดการแล ะคมครองแรงงานไดจดใหมการจดประกวดสถานประกอบกจการดเดนดานแรงงานสมพนธและสวสดการแรงงานขน โดยในสวนเกยวกบแรงงานสมพนธ ไดมการสอบถามและเกบขอมลใน 5 ดาน คอ 1. นโยบายและแนวปฏบตดานการบรหารงานบคคลและแรงงานสมพนธ รวมทงแผนอตราก าลง แผนการฝกอบรม การประเมนผลปฏบตงาน นโยบายคาจาง การสอความถงลกจาง การใหขอมลขาวสาร การปรกษาหารอ การใหลกจางเขามสวนรวมในการลงโทษทางวนย 2. บทบาทของสหภาพแรงงาน มรายละเอยด

Kasem Bundit Journal Volume 12 No. 1 January - June 2011

เกยวกบ จ านวนสมาชกสหภาพแรงงาน การบรหารการเงน การประชมใหญ การฝกอบรมและพฒนาสมาชก การสนบสนนของฝายบรหาร การมกจกรรมรวมกบฝายบรหาร การเผยแพรขาวสารแกสมาชก การเขามสวนรวมกบฝายบรหารในการพจารณาโทษสมาชก ปญหาอปสรรคของสหภาพแรงงาน และแนวท างในการแกไขปญหา 3. บทบาทของผแทนของลกจางในคณะกรรม การตามระบบไตรภาค มรายละเอยดของกรรมการในระบบทวภาค เชน คณะกรรมการลกจาง คณะกรรมการสวสดการ คณะกรรมการความปลอดภยฯ เปนตน โดยถามถงวตถประสงค บทบาท หนาท กจกรรมทด าเนนการ ทมาของกรรมการ การใหเวลาท างานไปด าเนนกจกรรม การประชม การฝกอบรมพฒนากรรมการ การเผยแพรขาวสารแกลกจาง การรบขอรองทกข เปนตน 4. ระบบแรงงานสมพนธในสถานประกอบ กจการ สอบถามเกยวกบกระบวนการรองทกข การลงโทษลกจาง การแจงขอเรยกรองและการเจรจาตอรอง การยตขอพพาทแรงงาน การฟองรองตอศาลแรงงานและการรองเรยนตอคณะกรรมการแรงงานสมพนธ 5. การสมภาษณ ระบบแรงงานสมพนธ ระหวางนายจางและลกจางในรปแบบทวภาคในสถานประกอบกจการ เปนการสมภาษณเกยวกบ ทาท ทศนคตทงของฝายบรหาร และฝายสหภาพแรงงานหร อลกจาง เกยวกบแรงงานสมพนธ ความเขาใจดานแรงงานสมพนธ การด าเนนการดานแรงงานสมพนธ และความรวมมอในการแกไขปญหาแรงงานสมพนธ จากแบบสอบถามการประกวดสถานประกอบกจการดเดนดานแรงงานสมพนธและสวสดการแร งงานขางตน ในสวนท1-4 นน เปนการกรอกแบบสอบถามโดยสถานประกอบการ และสหภาพแรงงานเอง เฉพาะสวนท 5 เปนการสมภาษณเชงลก โดยคณะอนกรรมการไตรภาคทไดรบการแตงตงจาก คณะกรรมการสงเสรมแรงงาน

สมพนธ ดงนนขอมลทไดรบและน ามาใชเปนเกณฑในการคดเลอกสถานประกอบการทมแรงงานสมพนธและสวสดการแรงงานดเดน จงมกเปนเพยงรปแบบแรงงานสมพนธ เชน การก าหนดนโยบายดานแรงงานสมพนธของนายจาง การจดตงคณะกรรมการทวภาคในสถานประกอบการ การใหสหภาพแรงงานเขามสวนรวมในการลงโทษลกจาง การจดระบบการรองทกข การรวมมอกนแกไขปญหาแรงงานสมพนธ เป นตน แตยงมไดเจาะลกไปในเชงคณภาพของแรงงานสมพนธทท าใหเกดแรงงานสมพนธทดและยงยนอยางแทจรง โดยเฉพาะในเรองของทศนคตและความไววางใจระหวางนายจางและลกจาง ซงท าใหเกดความไวเนอเชอใจ การยอมรบซงกนและกน การเปดเผยขอมลขาวสาร การปรกษาหารอดวยเจตนาทดตอกน และการใหลกจางเขามสวนรวมในการบรหารงานดวยความจรงใจ และมการยอมรบการมสวนรวมนนอยางแทจรง อยางไรกตาม จากการศกษาในครงน สามารถสรปจดเดนหรอขอดในการจดการประกวดแรงงานสมพนธดเดนไดดงน นายจางมนโยบายดานแรงงานสมพนธ นายจางมการสอความทดกบลกจาง นายจางเปดโอกาสใหลกจางเขารวมปรกษาหารอ นายจางใหลกจางเขามสวนรวมในการลงโทษทางวนย นายจางใหการสนบสนนสหภาพแรงงาน นายจางเปดใหมกลไกระงบขอรองทกข นายจางและลกจางมทศนคตทดตอกน นายจางและลกจางมความเขาใจและรวมแกไขปญหาดานแรงงานสมพนธ นายจางและลกจางสามารถตดตามผลการด าเนนการในเรองทเกยวกบแรงงานสมพนธ โดยการจดตงคณะกรรมการทวภาคในสถานประกอบการ

11

วารสารเกษมบณฑต ปท 12 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2554

สรป จากการศกษาแนวคดดานแรงงานสมพนธทด โดยการวเคราะหแนวทางการประกวดสถานประกอบกจการดเดนดานแรงงานสมพนธและสวสดการแรงงาน ของกรมสวสดการและคมครองแรงงานแลว สรปไดวา การประกวดแรงงานสมพนธดเดน ยงคงเปนการสอบถามในเชงรปแบบแรงงานสมพนธ โดยขาดการเจาะลกในดานคณภาพของแรงงานสมพนธทด กรมสวสดการและคมครองแรงงานจงควรมการปรบปรงแบบสอบถามใหม

การเกบขอมลในเชงคณภาพมากขน โดยเฉพาะในประเดนความไววางใจระหวางนายจางและลกจาง การเปดเผยขอมลขาวสารตอกน การใหเขาปรกษาหารอแ ละการใหลกจางมสวนรวมในการบรหารงานในทกระดบ จงจะท าใหผลการประกวดแรงงานสมพนธและสวสดการแรงงานดเดนเปนทยอมรบถงการเปนตวอยางและเขาถงระบบแรงงานสมพนธทดไดอยางแทจรง

บรรณานกรม กระทรวงแรงงาน. (2551). สถานการณแรงงาน ป 2551. กรงเทพฯ : ส านกงานปลดกระทรวงแรงงาน.

โชคชย สทธาเวศ. (2545). บญญต 10 ประการเพอการปฏรปการแรงงานสมพนธไทย: กระบวนทศนไทยกบ

มาตรฐานแรงงานสากล. กรงเทพมหานคร; มลนธไพศาล ธวชชยนนท และกองทนรวมพนธ สวายะวโรจน.

วชย โถสวรรณจนดา. (2553). แรงงานสมพนธเชงสมานฉนทในสถานประกอบการในประเทศไทย ดษฎนพนธ

สาขาสหวทยาการเพอการพฒนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฎจนทรเกษม

ศนยกฎหมายธรกจอนเตอรเนชนแนล จ ากด. (2548). การพฒนาแนวทางการแกไขปญหาความขดแยงดานแรงงาน

ทมประสทธภาพส าหรบประเทศไทย กรงเทพ : กรมสวสดการและ คมครองแรงงาน

สมยศ นาวการ. (2524). พฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ : บรรณกจ.

สงศต พรยะรงสรรค. (2540). การพฒนาระบบแรงงานสมพนธในสถานประกอบการ, กรงเทพฯ

กระทรวงแรงงาน และสวสดการสงคม และองคการแรงงานระหวางประเทศ

De Silva, S. (1996). Collective Bargaining Negotiations, . Geneva : International Labour Organisation.

De Silva, S. (1998). Elements of A Sound Industrial Relations System. Geneva : International Labour Office.

International Labour Organization.(1992). Employers’ Organisations on Sound Labour Relations Practices.

Geneva : International Labour Office

Joungtrakul,Jamnean.(2005) Industrial Democracy and Best Practice in Thailand: A Stakeholder Study,

A Thesis for the degree of Doctor of Business Administration, Curtin University of Technology, Australia.

Katz, H., Kochan, T. (2005). Collective Bargaining and Industrial Relations. (3rded.). New York : McGraw - Hill.

Mills, K. (1994). Labour-Management Relations. (5th ed.). Beverly Hills : McGrew – Hill.

Morishima, M. (1991). “Information Sharing and Firm Performance in Japan”. Industrial Relations, 30 : 37 - 39.

Owen, T. (1979). The Manager and Industrial Relations. Oxford : Pergamon Press.

Kasem Bundit Journal Volume 12 No. 1 January - June 2011