Upload
marc-bolier
View
233
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Het Nederlandse vakblad over elektrisch rijden, editie juli 2011.
Citation preview
N A T I O N A A L V A K T I J D S C H R I F T J U N I 2 0 1 1
INHOUD
‘LEASEMARKT KANS OM EV
ALS SERVICE TE VERKOPEN’
DRIVE4ELECTRIC: PIONIEREN
EN INNOVEREN IN FRIESLAND
FORMULE E-TEAM 2.0
VOLOP IN DE STEIGERS
QWIC: UITGROEIEN TOT EEN VAN
DE TWEE GROOTSTE EUROPESE
URBAN SCOOTERFABRIKANTEN
ALFEN/ICU CHARGING STATIONS:
‘2011 EEN SUCCES ALS WIJ
DUIZEND LAADPALEN LEVEREN’
HENRY LI: ‘NEDERLAND KAN VOOR BYD
GEWENSTE PILOTMARKT WORDEN’
TIM CORONEL GOES ELECTRIC
MET NEDERLANDS CLUSTER...
ICU facilitates easy and reliable electric driving
ALFEN bv������������ ��������������������������������������������������� �!�!"��#��#���������$!��
%��&�������'������������(����!"���)'���
���'�����(���������*����������*������
��$� �+,�-� ��� "���� &��� �&����#'$�.�)�
#���&��� ��� ���(����!"� ��)'��$� -��� ����
'�� *������(�� '�� �����������'�������
'������#����!���������#�����'����&���
"�����'��)����&����������'�������!���
�������$����(����!"���)'�������!"�����
#��'(��*�� ���&�'�#�� '�/���� ���
#����'�����#��'��*���������$
ICU: Integrated Charging Unit0���� "��� *������������ �*��'��� &���
���(����!"�����1�������'����&������
#�����&�����+,�-�����!��*��������(��
�*������#�����'���'�������%23��4���
������ &���� %���#����'�2"��#��#�3���$�
�+,�-� "����� ����''���� ��� �����������
���'���%23����'*�����#�*��������*�
�*��������������$�
Uitgebreide brochure%��'��%23����!"�����������������&���
'�� &���!"�����'�� %23��*������#��$�
5�(� ���'�� '�� ���!"��� &���� �!"����
#���'����������� ��� 4�����4���'�#�
"�'������'������(����!"���)'��$
Download de brochure of vraag deze aan via www.icu-charging-stations.com
Elektrisch rijden is de toekomst
INHOUD
www.twitter.com/emobility_solar
Formule E-team 2.0 en plan van aanpak volop in de steigers 10
Friesland: crosssectoraal innoveren rond tweewielers, auto’s en vaartuigen 14
Sycada.Green gaat batterijmonitoringsysteem als standaard profi leren 17
‘Succes proeftuin niet bepaald door populariteit van elektrisch vervoer’ 18
Heliox en AGV werken aan integratie elektronica 19
NAVTEQ pakt door met registratie oplaadpunten 20
Column Sylvia Roelofs - E-mobility is eigenlijk i-mobility 21
‘Elektrische buggy gaat de strijd met de elementen der natuur winnen’ 24
‘Europa begonnen aan inhaalslag met batterijtechnologie’ 26
QWIC: uitgroeien tot Europese elektrische scooterfabrikant stedelijk gebruik 27
Column Anton Wolthuis - AutomotiveNL 29
‘2011 is een succes als wij duizend laadpalen uitleveren’ 30
Alom tevredenheid over Kies Elektrisch! tijdens AutoRAI 2011 31
‘Leasemarkt kans om elektrisch rijden als service te verkopen’ 34
‘Dit is de eerste stap in een nieuwe wereld’ 37
Teller snellaadiniatiatieven staat op vier 38
Slimme netten: ‘Consumenten worden prosumenten’ 39
Column Hanslootweg - Elektrische auto’s en laptops 40
Daags na de Paasviering had ik de eer om met enkele medewerkers van Navteq een rondje
door het Brabantse land te maken met een van de ondernemings dataverzamelvoertui-
gen. Samen met huisfotograaf Vincent Knoops trok ik op deze zonnige ochtend de stoute
schoenen aan en ging met de mannen van Navteq op zoek naar elektrische laadpunten in
de regio. Sinds kort voegt Navteq deze data namelijk toe aan haar database.
De rit bracht ons naar de gemeente Best. Via mijn smartphone ontdekte ik een laadpunt
bij het gemeentehuis. Na stapvoets over het parkeerterrein te zijn gereden , konden we
nergens een laadpunt bespeuren. Naar binnen dan maar, de vriendelijke dame keek
enthousiast toen wij ons meldden. Hoe enthousiast ook, ze voegde na haar uitleg waar
de laadpaal stond, de zin ‘maar ik hoop voor u dat hij vrij is’ toe. Tja, het kan natuurlijk
gebeuren dat een collega-elektrisch rijder bij een laadpunt staat. Dat was echter niet waar
de baliemedewerkster op doelde. Nee, dat was toch de benzineslurpende auto die op de
plaats van het laadpunt stond. Een gemeentewerker spoedde zich al snel naar onze auto
en zei trots ‘wij hebben vier laadpalen in onze gemeente’. Op de vraag wat die benzine-
auto toch bij ‘mijn’ laadpaal deed, meldde de man dat het team Handhaving nog geen
wettelijke mogelijkheden heeft om parkeerboetes uit te delen aan mensen die hun auto in
het parkeervak voor elektrische auto’s zetten.
Dit klonk mij toch wel erg raar in de oren. Na de beste man de tip te hebben gegeven dan
toch op zijn minst het parkeervak met rode lijnen aan te duiden en een bord te plaatsen
alleen parkeren voor elektrische voertuigen, togen we naar de volgende laadpaal. Dit
terwijl het team Verkeershandhaving ondertussen zijn auto op de e-laadplaats parkeerde.
(Hopelijk heeft de welwillende ambtenaar overigens een pot verf en een kwast ter hand
genomen, zijn moeilijke blik naar aanleiding van onze tip doet helaas anders vermoeden.)
En u raadt het al, ook bij station Best en bij de carpoolplaats op de A2 bij Best-West, was
onze laadpaal in beslag genomen door een benzine-auto. Misschien wordt het dan toch
tijd voor een SIRE-spotje ‘Blijf van mijn laadpaal af!’.
Edwin Gelissen-Van Gastel
PS1. E-Mobility heeft een samenwerkingsverband gesloten met
ZERAuto (zie pagina 4 en 5) en ecomobiel (zie pagina 24 en 25)!
PS2. Naar verluidt herbergt de gemeente Best nog geen elektrische automobilist binnen
haar gemeentegrenzen, ondanks de vier aanwezige laadpalen. Is het tegendeel waar?
Meldt u bij de redactie en u wordt geportretteerd in onze komende editie!
Blijf van mijn laadpaal af!
3
ONDERTUSSEN BIJ...
4
Een van de onderwerpen die onlangs
de revue passeerde, was hoeveel van de
nieuwe personenauto’s in 2020 voorzien is
van een elektrische aandrijflijn; inclusief
plug-in hybrides en auto’s met Range
Extender-techniek. Ronald Steinmetz (EV
Consult, een adviesbureau op het gebied
van elektrisch vervoer) Baerte de Brey
(strategisch adviseur bij netwerkbeheer-
der Stedin), Jan Schoormans (professor
Marketing and Consumer Research aan de
TU Delft) en Marcel Weerda (van het on-
derzoeksinstituut voor duurzame energie
ECN) deden alvast een voorspelling.
Tien à twintig procent
Ronald Steinmetz voorspelt dat tien- tot
twintig procent van de personenauto’s
over tien jaar elektrisch zal zijn: ‘Er zijn een
aantal aspecten die de ontwikkeling van
elektrisch vervoer bepalen. Ten eerste: een
consequent en stevig fiscaal beleid van
de overheid wat vertrouwen geeft aan de
markt om in deze techniek te investeren.
Ook belangrijk is de technische ontwik-
keling van oplaadtechniek en accu’s voor
elektrische auto’s. Een derde factor is de
hoge olieprijs die elektrisch rijden aantrek-
kelijk maakt voor de consument. Er speelt
ook een geografische factor, ik denk dat
de elektrische auto eerder zal doorbreken
in stedelijke gebieden waar relatief meer
gezinnen met twee auto’s wonen. Tot slot
is voorlichting over de voor en nadelen van
elektrisch rijden essentieel.’
Te optimistisch
Marcel Weerda denkt echter dat een per-
centage van tien à twintig procent te op-
timistisch is: ‘De afgelopen jaren bedraagt
het aantal nieuwe auto’s ongeveer 500.000
stuks per jaar. Als we ervan uitgaan dat
over tien jaar vijf procent daarvan elek-
trisch is, zijn dat 25.000 elektrische auto’s.
Ter vergelijking: de hybrideauto is al tien
jaar te koop en daarvan zijn er het afgelo-
pen jaar ongeveer 16.000 stuks verkocht in
Nederland. Hiervoor is zelfs stevige fiscale
stimulering nodig geweest. Ik zie niet dat
het voor elektrische auto’s veel sneller
gaat. Zoals het er nu naar uitziet zullen
wel meer fabrikanten tegelijk op de markt
komen met elektrische auto’s waardoor
er meer keuze zal zijn voor de consument.
Bovendien is er voor de acceptatie van
elektrische auto’s een grote aanpassing
nodig in gedrag van consumenten. Dit in
tegenstelling tot de hybrideauto’s.’
Niet snel genoeg
Volgens de Baerte de Brey gaat de ontwik-
keling van de elektrische auto nog niet
snel genoeg, toch ziet hij het aantal elek-
trische auto’s in een periode van tien jaar
stijgen naar de tien à twintig procent: ‘Dit
zal echter niet meevallen. De technische
ontwikkelingen van zowel de elektrische
auto, als de oplaadinfrastructuur en de
ontwikkeling van de traditionele auto
remmen de afzet van elektrische auto’s.’
Jan Schoormans denkt dat vooral de
autofabrikanten het voortouw nemen
in de doorbraak van de elektrische auto,
maar geeft geen prognose: ‘In 2020
mogen auto’s gemiddeld 95 gram CO2 per
kilometer uitstoten. De manier waarop
autofabrikanten proberen die streefwaarde
te behalen, is door niet alleen benzine- en
dieselauto’s te bouwen, maar ook een deel
van de productie zal bestaan uit auto’s die
rijden op (groene) stroom.’
Conclusie
De experts verwachten dat het aantal
elektrische auto’s de komende tien jaar zal
groeien, maar dat dit minder hard gaat
dan we verwachten. De doelstelling van
de Nederlandse regering om in 2020 één
miljoen elektrische auto’s op de Neder-
landse weg te hebben, lijkt dus nog ver
In de rubriek ‘Ondertussen bij ZERAuto’ laat Marc Bolier, hoofdredacteur
van de website ZERAuto, ieder kwartaal zijn licht schijnen over de
actuele discussies op het online kennisplatform. Het discussieplatform
van ZERAuto is een podium waarop iedereen die enthousiast is (of juist
sceptisch is) over elektrisch rijden een mening kan delen met experts uit
de duurzame mobiliteitsbranche.
Van 18 tot en met 20 oktober komen in het
Duitse München decision makers uit de we-
reldwijde elektrische mobiliteitswereld bijeen.
München is gedurende drie dagen het toneel
van de derde editie van eCarTec. De afgelopen
twee jaar exposeerden een toenemend aantal
Nederlandse bedrijven en organisaties op
de belangrijkste Europese beurs (inclusief
een congres) voor elektrische voertuig-,
opslag-, aandrijvings- en motortechnologie.
In 2010 mocht eCarTec München zo’n 12.500
bezoekers en een kleine 400 standhouders
verwelkomen. Voor de 2011-editie streeft de
organisatie net als de afgelopen editie een
forse groei na. Tijdens het evenement zullen
de eCarTec Awards 2011 uitgereikt worden.
Bedrijven die zichzelf willen nomineren
kunnen dit doen via www.ecartec.de.
Categorieën zijn onder meer electric car,
electric motorcycle, electric utility vehicle,
drive technology, storage technology, energy
infrastructure en een special award. EG Media
Engelstalige special E-Mobility
in oktober 2011 voor eCarTec München
zal voor de eCarTec 2011 in München een
speciale Engelse editie van E-Mobility uitbren-
gen waarin het volledige Nederlandse cluster
gepresenteerd wordt. Voor deze uitgave wordt
een groot aantal artikelen geschreven die de
Nederlandse elektrische voertuigindustrie en
de bijbehorende toeleverende industrie in
zijn volle omgang in beeld brengt. Bovendien
zal in het magazine het E-Mobility Industry
Register opgenomen worden, een uitgebreid
overzicht van bedrijven en instellingen die in
de sector actief zijn.
πBedrijven die nu al een plaats willen reser-
veren in deze Engelstalige eCarTec special
van E-Mobility uitgave kunnen contact
opnemen via [email protected]. Op
de eCarTec zal de NV BOM in samen werking
met HTAS de presentatie van het Nederlandse
EV-cluster op een gezamenlijke stand orga-
niseren. Geïnteresseerden kunnen contact
opnemen met Edith Groenewolt
weg. De doorbraak van de elektrische auto
is afhankelijk van diverse factoren zoals de
technische ontwikkeling van elektrische
auto’s, oplaad- en accutechniek, de olieprijs,
fi nanciële stimulering vanuit de overheid
en politieke druk op de autofabrikanten om
meer elektrische auto’s te produceren. Of
zijn er andere factoren waar deze experts
geen rekening houden? En wat is uw ver-
wachting? Discussier mee op ZERAuto.
I N T E R N A T I O N A A L
Dordrecht werkt aan
faciliteringsstrategie
voor elektrisch rijden
De gemeente Dordrecht werkt momenteel
aan een strategie rond elektrisch rijden. De
gemeente maakt daarbij doelbewust de keuze
om te faciliteren in plaats van de stimuleren. ‘De
gemeente Dordrecht is een van de vele gemeen-
ten die momenteel een dergelijke keuze maakt’,
vertelt Ronald Haas, van APPM Management
Consultants dat Dordrecht adviseert. ‘Dordrecht
is een stad die amper luchtkwaliteitsprobleem
kent en vooralsnog geen extreme ambitie heeft
op het gebieden van elektrische voertuigen.
Natuurlijk, verduurzaming van het eigen
wagenpark staat hoog op de agenda. Elektrisch
vervoer is daarbij echter een van de vele keu-
zeopties. Anderzijds constateert de gemeente
een groei van het aantal elektrische rijders
en wil ze daarbij haar bezoekers en inwoners
faciliteren. De belangrijkste pijler van het beleid
is dus niet zo zeer stimuleren, maar faciliteren.’
De gemeente Dordrecht wil daartoe op korte
termijn enkele oplaadpunten realiseren om de
eerste elektrische rijders te kunnen faciliteren.
In de eerste fase – voor de periode tot eind 2012
– worden hiervoor tien tot vijf oplaadpunten
gerealiseerd, die resulteren in twintig tot dertig
oplaadplekken. ‘De oplaadpunten worden
evenredig verdeeld over de drie parkeergarages
rond het centrum en de openbare ruimte in
Dordrecht’, licht Haas toe. ‘De ambitie is om de
oplaadinfrastructuur in het derde kwartaal van
2011 te realiseren. Op die manier kan Dordrecht
zichzelf als gastvrije en groene stad op de kaart
zetten. In de komende periode beslist de ge-
meenteraad over de daadwerkelijke uitvoering
van de plannen.’
Nieuwe Autobrief
gunstig voor EV
Staatssecretaris Weekers heeft aangekondigd al-
leen nog auto’s met een uitstoot van minder dan
50 gram CO2 per kilometer vrijgesteld worden
van wegenbelasting, BPM en fiscale bijtelling. Dit
gaat elektrisch rijden in Nederland waarschijnlijk
meer succesvol maken, want een elektrische
auto wordt nu ook aantrekkelijk voor leaserijders.
De afgelopen maanden heeft onder meer de
Vereniging DOET een intensieve lobby gevoerd
voor een betere positie van elektrische auto’s in
het belastingplan. De meeste aangescherpte
normen gelden vanaf 1 juli volgend jaar.
5
Europa start
Green eMotion-initiatief
De Europese Commissie heeft groen licht
gegeven voor een vierjarig Europese
initiatief Green eMotion ter bevordering
van elektrische mobiliteit. Tweeënveertig
partners uit de industrie, autofabrikan-
ten, nutsbedrijven, steden, universiteiten
en instellingen voor technologie en
wetenschappelijk onderzoek gaan in een
aantal Europese regio’s kennis en ervaring
uitwisselen en vergroten. De begroting
van het project is 42 miljoen euro,
waaraan de Europese Unie maarliefst 24
miljoen euro bijdraagt.
Mitsubishi wil verkoop
van i-MiEV opvoeren
Mitsubishi richt zijn pijlen op Europa om
de verkoop van zijn elektrische i-MiEV
op te voeren. De Japanse fabrikant denkt
vooral bij het Europese publieke sector
klanten te vinden voor zijn elektrische
i-MiEV. De promotieactie moet bijdragen
aan de doelstelling van Mitsubishi om
aan het eind van het fiscale jaar 2011
wereldwijd 25.000 exemplaren van zijn i-
MiEV te verkopen. (Dat is drie keer zoveel
dan in het fiscale jaar 2010). Mitsubishi
denkt ongeveer 15.000 stuks in Europa te
kunnen slijten.
‘Vanaf 2014 ultracondensatoren
in elektrische auto’s’
Ioxus -directeur Mark McGough voorspelt
dat vanaf 2014 ultracondensatoren in
elektrische auto’s geplaatst zullen wor-
den. McGough stelt dat de ultra-conden-
satoren die zijn bedrijf ontwikkelt al in
2014 toegepast kunnen worden voor de
energieopslag voor elektrische auto’s. Het
bedrijf heeft inmiddels een bedrag van 21
miljoen dollar binnengesleept van diverse
investeerders. Met het geld wil McGough
de productiecappaciteit opschroeven en
nieuwe ultra-condensatoren voor gebruik
in elektrische auto’s ontwikkelen.
Portugal: oplaadnetwerk voor
600.000 ev’s bijna klaar
Portugal investeert flink in de realisatie
van een oplaadinfrastructuur voor elek-
trische auto’s. Eind juni is het Portuguese
electric mobility consortium (Mobi.E)
klaar met de installatie van 1.300
oplaadpunten en vijftig snellaadstations.
De Portugese overheid werkt samen met
het bedrijfsleven aan de realisatie van
het landelijk dekkende netwerk voor
ongeveer 600.000 elektrische auto’s. De
grootste afstand die de bestuurder van
een elektrische auto moet overbruggen
tussen twee oplaadpunten in Portugal is
128 kilometer.
Toyota werkt aan
inductielaadtechniek
Toyota werkt samen met de Amerikaanse
firma WiTricity aan inductielaadtechniek
voor zijn elektrische- en plug-in hybride
modellen. Het betreft een samenwerking
waarin Toyota zich vooral als investeerder
opstelt. WiTricity claimt dat haar systeem
een stuk efficiënter is dan de huidige
elektromagnetische inductielaadtechniek
van concurrenten. Hoe efficiënt het
systeem werkt, is afhankelijk van het op-
pervlak van de oplaadunit en de afstand
tot de stroombron.
Better Place wil 2.300
accuwisselstations in China
Better Place heeft voor de bouw van de
accuwisselstations een overeenkomst
getekend met de Chinese netbeheerder
China Southern Power Grid Co. (CSG). De
firma is een van ’s werelds grootste utili-
teitsbedrijven. Shai Aggasi, directeur van
Better Place, stelt dat de samenwerking
‘deuren opent om betaalbare accuwis-
seltechniek van Chinese fabrikanten te
ontwikkelen voor zowel de Chinese als
de internationale markt’. Volgens Better
Place-woordvoerder John Proctor zijn
het vooral de lokale Chinese overheden
en utiliteitsbedrijven die brood zien in
de accuwisseltechniek van Better Place.
‘Zoals het er nu naar uitziet, kunnen we
2.300 auucwisselstations operationeel
hebben in 2015.’
Spaanse subsidieregeling voor
elektrische auto’s goedgekeurd
De Spaanse regering heeft de subsidierege-
ling voor plug-in hybride elektrische auto’s
goedgekeurd. In totaal is er een bedrag van
72 miljoen euro beschikbaar gesteld om in
2011 de aanschaf van elektrisch aangedreven
auto’s te stimuleren. De Spaanse autokoper
kan bij de Spaanse regering aankloppen
voor een subsidie die kan oplopen tot en met
vijfentwintig procent van de aankoopsom
met een maximum van zesduizend euro
per auto. Bedrijven die grotere elektrisch
aangedreven voertuigen kopen zoals bussen
en trucks kunnen bij de Spaanse regering in
aanmerking komen voor een subsidie tussen
de 15.000 euro en 30.000 euro.
Dongfeng wil 100.000 elektrische
auto’s bouwen
Dongfeng – de op drie na grootste
autoproducent van China – investeert ruim
driehonderd miljoen euro in de ontwikke-
ling van elektrische aandrijftechniek. Het
doel is om in vier jaar tijd honderdduizend
elektrische auto’s op de Chinese weg te zet-
ten. Begin volgend jaar moet de productie
op volle toeren draaien. Volgens Dongfeng-
topman Zhu Fu Shou, is het de bedoeling dat
Dongfeng de productie van de elektrische
auto’s ook bij andere Chinese autofabrikan-
ten onderbrengt. ‘Niet alle elektrische auto’s
zullen met het Dongfeng logo op de markt
verschijnen’, aldus Zhu Fu Shou.
Panasonic voert Chinese
lithiumion-accuproductie op
Het Japanse nieuwsblad Nikkei meldt dat
accufabrikant Panasonic de Chinese produc-
tie van lithiumion-accu’s voor elektrische
auto’s wil opvoeren. De Japanse fabrikant
denkt op die manier de productiekosten met
dertig procent te reduceren. Panasonic en
zijn partner Sanyo zijn samen goed voor 26
procent van totale lithiumion-accumarkt. Nu
produceert Panasonic maandelijks 120 mil-
joen accucellen waarvan tachtig procent uit
Japanse accufabrieken komen. In 2015 moet
ongeveer de helft van de totale productie uit
China komen.
ICF verkiest Brainport tot
slimste regio van de wereld
Brainprt, de regio Eindhoven/Helmond,
is uitgeroepen tot de slimste ter wereld.
De New Yorkse denktank Intelligent
Community Forum (ICF) verkoos Brainport
boven de driehonderd andere inzendin-
gen. De competitie gaat over gebieden
waar technologische innovatie wordt
uitgevonden. Het ICF roemt Eindhoven
als kloppend hart van de vaderlandse in-
dustrie, en als pionier in het ontwikkelen
van ict-infrastructuur en -toepassingen
Eindhovens burgemeester Rob van Gijzel
en de Helmondse wethouder Yvonne
van Mierlo over de prijs: ‘Geweldig, een
enorme erkenning. In relatief korte tijd
zijn er in onze regio zo veel krachten
gebundeld. Vijftien jaar geleden zaten we
nog in een enorme dip.’
De rubriek ‘ INTERNATIONAAL’
bevat publicaties van:
Where innovation starts
Kom studeren aan de TU/e in de high tech
automotive regio Eindhoven!
• Elektrische mobiliteit en schone motoren • Slimme en veilige auto’s
Join the future of Automotive!
Schrijf je in voor een van de programma onderdelen van
Automotive op de TU/e:
Bachelorprogramma (BSc) Automotive
Master (MSc) Automotive Technology
Post-master Ontwerpersopleiding (PDEng) Auto motive Systems Design
Promotie projecten (PhD) Automotive
-----------------------------------------------------------------------------------------------
info: [email protected] - www.tue.nl/automotive
nieuws / discussies / achtergronden over elektrisch rijden
http://www.zerauto.nl
Is elektrisch rijden duur?
Is rijden op stroom wel goed voor het
milieu?
Je kan toch helemaal niet
ver rijden met een elektrische auto?
Gaat een accu snel
kapot?
Welke modellen kan
ik kopen?
N I E U W S F L I T S E N
Het Apeldoornse Chargepoint heeft de
nieuwste lijn oplaadpunten – met een
duidelijker en groter display voor gebrui-
kersinteractie – in productie genomen. De
eerste exemplaren zijn inmiddels geplaatst
in projecten in Nederland en Duitsland.
De komende drie jaar komen er duizend
openbare oplaadpunten voor elektrische
auto’s bij in Amsterdam. Essent en de combi-
natie Heijmans/Nuon gaan deze plaatsen. Dat
is de uitkomst van de aanbestedingsproce-
dure die de hoofdstad afgelopen jaar startte.
Risicoadviseur en verzekeringsmakelaar
Aon heeft een risicoanalyse uitgevoerd over
elektrisch rijden. In de analyse – te down-
loaden via de Aon-website – wordt onder
meer geconcluceerd dat de automonteur
elektromonteur wordt en de autoverkoper
mobiliteitsadviseur wordt.
Milieu Centraal wil met financiële steun van
de overheid een informatieloket opzetten
voor automobilisten die overwegen een
elektrische auto aan te schaffen. Uit een
enquête onder duizend automobilisten
blijkt dat vijf procent van hen overweegt
een elektrische auto te kopen.
De eerste van vijftig e-laadpunten die in
Eindhoven geplaatst worden is eind april
door wethouder Joost Helms en François
Driessen – directeur van de Driessen
autogroep – in gebruik genomen.
Opel Nederland heeft Carice van Houten
ingezet als onderdeel van haar marketing-
campagne rond de Opel Ampera.
Onderzoek van AutoRAI onder 1011
autoliefhebbers toont dat 76 procent van
de ondervraagden de prijs voor elektrische
auto’s niet marktconform vindt. Tachtig
procent wil dat elektrisch rijden meer door
de overheid gestimuleerd wordt via fiscaal
voordeel of aanschafsubsidies.
Logica heeft Android-app gelanceerd die
elektrische automobilisten inzicht geeft in
de accustatus. Het programmaatje laat zien
hoe vol de accu’s nog zijn en hoe ver daar
nog mee te rijden is. Op de planning staat
uitbreiding met een kaart van alle laadpalen
in Nederland en hun beschikbaarheid.
Het RDM Campus Innovation Network
organiseert samen met D-INCERT op dinsdag
21 juni een lezing met het onderwerp
E-mobility. In deze lezing wordt dieper inge-
gaan op de belangrijkste uitdagingen voor
elektrisch vervoer in de komende tien jaar.
Prins Maurits heeft op de AutoRAI het
nieuwste model elektrische auto van Electric
Cars Europe gedoopt. Nadat dit nieuwe
model ontsluierd was, overhandigde de
mascotte Prins Maurits een viltstift, waar-
mee hij de door het publiek gekozen naam
op de motorkap schreef: Qbee.
Goudappel Coffeng BV stelt na onderzoek dat
het voor vijf procent van de huishoudens met
één auto mogelijk is over te stappen op een
elektrische auto zonder concessies te doen
aan het huidige autoverplaatsingsgedrag.
In Den Haag de eerste elektrische
Greenwheels-deelauto geïntroduceerd.
Wethouder Rabin Baldewsingh, Jan
Borghuis van Greenwheels, Bas van
Genderen van Peugeot Nederland en Mira
Huussen van Essent reden als eerste in de
elektrische Peugeot iOn.
Na de Duitse steden Ulm en Hamburg wil
het deelautoprogramma Car2go nu ook
Amsterdam veroveren. Bijzonder aan het
wagenpark is dat het uit louter elektrische
Smarts bestaat. Tegen het einde van het jaar
wil Car2go maarliefst driehonderd Smarts in
de hoofdstad introduceren.
Snellaadspecialist Epyon heeft meerdere
exemplaren van zijn Terra 51 snellaad-
punten geleverd aan de Noorse firma Lyse
Energie. Het eerste Epyon-snellaadstation
is inmiddels geplaatst bij de Noorse stad
Sandnes en de komende maanden komen
er nog zeker twee snellaadpunten bij.
In Den Haag de eerste elektrische Greenw-
heels-deelauto geïntroduceerd. Wethouder
Rabin Baldewsingh, Jan Borghuis van
Greenwheels, Bas van Genderen van Peugeot
Nederland en Mira Huussen van Essent reden
als eerste in de elektrische Peugeot iOn.
De Amsterdamse milieuwethouder Eric
Wiebes heeft bekendgemaakt dat hij
de subsidie voor elektrische auto’s voor
particuliere bezitters schrapt. De pot
van drie miljoen euro was overigens na
een maand leeg. Wiebes wil alleen nog
investeren in vergroenen van veelrijders
zoals taxibedrijven.
Utrecht: acht openbare oplaadpunten geopend
en drie snellaadpunten op komst
De gemeente Utrecht maakt vaart met
elektrisch rijden. Op woensdag 15 juni zijn
de eerste acht oplaadpunten in de open-
bare ruimte geopend door wethouder Frits
Lintmeijer. In de komende periode worden
bovendien nog eens zeven normale en drie
snellaadpunten op diverse locaties in de
stad geopend. In totaal zal Utrecht tot en
met 2012 tweehonderd laadpunten ver-
welkomen, honderdvijftig in de openbare
ruimte en nog eens vijftig bij bedrijven.
‘De komst van de oplaadpunten zijn
vastgelegd in het Actieplan ‘Schoon
vervoer 2011-2014’ dat afgelopen februari
door onze gemeenteraad is aangenomen’,
vertelt Aart Meijles, projectmanager
bij de gemeente Utrecht. ‘Het actieplan
beschrijft drie verschillende lijnen van de
gemeente om stille, schone en zuinige
voertuigen welkom te heten in de stad.
De eerste lijn is het verzorgen van de
oplaadinfrastructuur zodat een netwerk
voor particuliere gebruikers en bedrijven
ontstaat. Samenwerking zoeken met het
bedrijfsleven en ondernemers stimuleren
over te stappen op elektrisch vervoer is het
tweede actiepunt. Wij doen bijvoorbeeld
mee aan de proeftuinen van de Rijksover-
heid. De laatste actielijn behelst de elek-
trificering van ons eigen wagenpark. In
de komende jaren willen wij zestig lichte
bedrijfswagens vervangen door elektrische
modellen. Dit komt neer op eenvijfde van
dit specifieke wagenpark.’
Door de elektrische automobilist in de
watten te leggen – deze kunnen namelijk
ook rekenen op een gratis parkeerplaats
–hoopt de stad in 2014 zo’n 5.000 elektri-
sche auto’s binnen haar grenzen te heb-
ben. ‘Het zijn logischerwijs de bedrijven
en daarmee de markt die het uiteindelijk
moet doen, maar door als overheid nu in
te stappen, stimuleren wij innovatie in
tijd van bezuinigingen’, vervolgt Meijles.
‘Direct na de zomer start dan ook de
aanbesteding van de 135 oplaadpunten
in de openbare ruimte. Hierbij trekken wij
gezamenlijk op met de stichting e-laad.
nl. Het streven is om de aanbesteding in
november rond te hebben. Wij willen de
laadinfrastructuur koppelen aan de ge-
bruikers zodat deze gezamenlijk groeien.
Zo kennen de eerste acht oplaadpunten
direct al gebruikers. Overigens wordt in
de maand juni bij Taxicentrale Prestige
een snellaadpunt geopend en heeft BP
de opening van twee snellaadpunten
voorzien in de maand augustus. Een bij
een tankstation aan de westzijde van de
stad en de andere aan de oostzijde.’
Vereniging DOET vertegenwoordigt
EV-ondernemers in discussie ‘marktmodel’
Het ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie heeft branchever-
eniging DOET gevraagd om de elektrisch vervoer ondernemers (EV-ondernemers) te
vertegenwoordigen in het afsprakenstelsel omtrent intraoperabiliteit, dienstver-
lening, verrekenen en uiteindelijk smart charging. In dit stelsel vormt DOET samen
met Netbeheer Nederland en Energie-Nederland de kerngroep.
‘De discussie omtrent het opladen van elektrische voertuigen is divers en raakt vele
belangen’, aldus Roland Steinmetz van DOET. ‘Niet alleen autofabrikanten, netbe-
heerders en energie bedrijven, maar juist ook de infraleveranciers, leasebedrijven,
ICT dienstverleners en mobility service providers zijn gebaat bij een duidelijk kader
waarbinnen partijen kunnen ondernemen. DOET wil de markt open en toegankelijk
houden voor nieuwe partijen en zal de komende tijd met de kerngroep de rand-
voorwaarden scheppen.’ In juni 2011 komt de DOET-werkgroep ‘marktmodel voor
oplaadinfrastructuur’ bijeen m het tijdstraject te presenteren en de geïnteresseerde
ondernemers samen te voegen. De leden bepalen gezamenlijk het standpunt van
DOET en zullen in de komende periode elke zes weken bij elkaar komen.
Geïnteresseerden kunnen zich voor de werkgroep aanmelden via [email protected].
7
2011Dé vakbeurs voor groene mobiliteit
27 & 28 september 2011 Ahoy Rotterdam
Ruim 10.000m² beursvloer, workshops, test & drive parcours en de ecomobiel
awards. Op 27 september ook een speciale avondopenstelling voor consumenten!
Deelnemen? Reserveer snel uw plek! Download de brochure en schrijf in via
www.ecomobiel.nl of bel: 010-7989505 en vraag naar de mogelijkheden!
Deelnemen? Reserveer snel uw plek! Download de brochure en schrijf in
via www.ecomobiel.nl of bel: 010-7989505 en vraag naar de mogelijkheden!
NEWecomobiel AwardsOp woensdag 28 september worden in verschillende categorieën
ecomobiel awards uitgereikt aan innovatieve en vooruitstrevende
initiatieven op het gebied van duurzame mobiliteit.
Derde editie ecomobiel!
Clean Week 2020 brengt Belgen in vervoering over elektrische auto
Circuit Zolder was half mei drie dagen
lang hét ecologische hart van Belgische
mobiliteit. De Clean Week 2020 bracht
elektrisch rijden naar het brede publiek.
Grote en kleine merken stelden hun groen-
ste en veelal ook elektrische wagens en
tweewielers aan het Belgische volk voor.
Clean Week 2020 beleefde haar tweede
editie en heeft de ambitie tot 2020 met het
evenement door te gaan. In totaal waren
er zo’n vijftig elektrisch aangedreven auto’s
aanwezig. Onder meer Hyundai, Nissan,
Citroën en Mitsubishi vertegenwoordigde
de grote autofabrikanten. Engineering
studenten van de Leuvense hogeschool
presenteerde een hybride- en een elektri-
sche 2CV en het Umicore Solar Team was
present met hun Odyssee zonnecelauto.
Tijdens het evenement zijn bovendien
de Clean Citycar en Fleetcar van 2011
bekendgemaakt. De jaarlijkse verkiezing
is een initiatief van onder meer Auto-Gids,
Effective Media, Clean Week 2020 en wordt
ondersteund door de Belgische autobran-
chevereniging FEBIAC. Elk automerk dat in
België actief is kon zich tot eind vorig jaar
met twee modellen inschrijven voor de
verkiezing. Een vakjury verkoos uit vijftien
kandidaten de Mitsubishi i-MiEV tot
Clean Car in de categorie stadsauto en de
hybride Lexus CT200h verdiende de titel
in de categorie Fleet.
9
Brabantse Smart Charging project legt eerste succesvolle veldtesten af
Het Brabantse experimenteerproject Smart
Charging heeft een belangrijke mijlpaal
bereikt. De ambitie van projectdeelnemers
Enexis, Better Place en Oranjewoud om
’s werelds eerste slimme laadsysteem te
ontwikkelen is een stap dichterbij gekomen
na een succesvolle eerste veldtest met twee
elektrische voertuigen. ‘Beide voertuigen
waren tijdens de proef uitgerust met een
device van Better Place’, vertelt projectleider
Jurjen de Jong van Evehicle.nl. ‘Via deze PDA
wordt de batterijstatus weergegeven en de
aankomst- en vertrektijd bij een oplaadpunt
ingegeven. Op basis van deze informatie
rekent de back-office uit of de gewenste op-
lading haalbaar is. Doordat de PDA van Better
Place communiceert met de back-office kan
een zogenaamd ‘chargeplan’ gemaakt worden.
Het systeem is zelfs zo ingericht dat op basis van
de verzamelde data elk kwartier behoefte aan
elektriciteit vertaald wordt in een laadplan. Dit
plan wordt doorgestuurd naar Enexis en deze
netbeheerder accordeert of keurt het af. Als bij-
voorbeeld onvoldoende capaciteit beschikbaar
is, wordt middels een slim signaal aangegeven
hoeveel capaciteit wel beschikbaar is en wordt
het voertuig zo ver mogelijk opgeladen. De
proef waarin wij dit systeem met twee auto’s
getest hebben, is geslaagd.’
Smart Charging is een van de experimen-
teerprojecten die gebruik maakt van de
Brabantse stimuleringsregeling ‘Elektrisch
Rijden en slimme decentrale netwerken’. Kern
van Smart Charging is het mogelijk maken
van slim laden. De Jong: ‘Met deze eerste test
hebben wij een belangrijke stap gezet naar
het einddoel van het project. Nu bewezen is
dat alle koppelingen tussen de verschillende
systemen en daarmee slim laden werkt, gaan
wij starten met uitgebreidere testen waarin
vijf auto’s participeren en zeven verschillende
scenario’s doorlopen worden. Uiteindelijk
moet het project leiden tot één back-office
van de Nederlandse netbeheerders dat com-
municeert met de verschillende servicepro-
viders als Better Place. Wij voeren het project
dan ook zo transparant mogelijk uit om tot
een open systeem te komen. Het huidige
concept van Smart Charging is in ieder geval
uniek. Nergens ter wereld hebben wij een
soortgelijk initiatief kunnen ontdekken.’
Fusie: ATC, HTAS en
HTAC tot AutomotiveNL
Het Automotive Technology Centre (ATC), High
Tech Automotive Systems (HTAS) en de High
Tech Automotive Campus (HTACampus) zullen in
de nabije toekomst door het leven gaan als één
organisatie die de naam AutomotiveNL draagt.
‘Wij hebben allemaal eenzelfde doelstelling,
namelijk de bevordering van de automotive in-
dustrie in Nederland’, aldus Han van den Bremer,
directeur van de HTACampus. ‘Door de kennis en
expertise te clusteren, staan we nóg sterker.’
Van den Bremer ziet de integratie van de
drie partijen met veel vertrouwen tegemoet:
‘Wij zullen er sterker van worden. Door onze
krachten te bundelen en gezamenlijk op te
trekken kunnen we effectiever en efficiënter
werken.’ Harry Henssen, directeur van ATC vult
aan: ‘Voor de buitenwereld zal het allemaal een
stuk duidelijker worden. Er is straks één loket
voor de Nederlandse automotive sector.’
Net als Han van den Bremer is ook Anton Wolt-
huis, directeur van HTAS, een groot voorstander
van clustering. ‘In verband met de steeds
verder toenemende internationalisering is het
belangrijk om één vuist te kunnen maken en
gezamenlijk op te trekken. Alle drie de partijen
hebben hun eigen expertise, geschiedenis en
dynamiek waar wij in de toekomst volop ge-
bruik van gaan maken.’ De nieuwe organisatie
AutomotiveNL zal zich net als de huidige drie
organisaties vestigen op het campusterrein
in Helmond. Van den Bremer: ‘Het is de plek
waar deze organisatie ook thuis hoort. Op dé
automotive hotspot van Nederland.’ De naam
van de nieuwe organisatie AutomotiveNL is
op feestelijke wijze bekendgemaakt tijdens de
Automotive Week, een gezamenlijk evenement
van de drie ‘oude’ organisaties. In de tweede
helft van dit kalenderjaar willen de partijen de
invulling van de nieuwe organisatie concreti-
seren om begin 2012 daadwerkelijk als nieuwe
partij naar buiten te treden.
Vereniging DOET en ATC brengen partijen bijeen voor IPC-regeling
Branchevereniging DOET en het Automotive
Technology Centre (ATC) hebben het initiatief
genomen een nieuw IPC-cluster te vormen
rondom elektrische mobiliteit. Het Innovatie
Prestatie Contract (IPC) is een subsidieregeling
van AgentschapNL waarbij midden en klein-
bedrijven twee jaar lang gezamenlijk werkt
aan innovaties op en in dit specifieke geval
rondom elektrische mobiliteit. Het IPC slaat een
brug tussen techniek (ATC) en toepassing (DOET)
om zo de sectoren samen sterker te maken. Deel-
nemende bedrijven maken een plan voor een
investering in innovatie in elektrische mobiliteit
voor een periode van twee jaar en worden daarin
geholpen met een subsidie van vijtig procent
tot maximaal dertigduizend euro per bedrijf.
Alle onderwerpen binnen elektrische mobiliteit
zijn mogelijk als daarvoor meerdere bedrijven
geïnteresseerd zijn. DOET en ATC hebben tot
dusver de volgende mogelijke deelonderwerpen
gedefinieerd: veiligheid, gebruiksvriendelijkheid,
laden en ontladen en tenslotte tweewielers. Doel
is om een groep van tien tot twintig bedrijven
te vormen. Deze maand nog gaan DOET en ATC
partijen benaderen voor deelname aan het
IPC-traject en de onderwerpen voor de clusters
samen met de deelnemers vaststellen en uitwer-
ken. In oktober 2011 moeten de gezamenlijke
plannen ter goedkeuring ingediend worden.
Bent u geïnteresseerd in deelname , heeft u
partners op het oog voor samenwerking of andere
vragen , laat het ons weten via [email protected]
Nederland zet volgende stap naar realisatie
van dé internationale testlocatie
Plan van aanpak ‘Elektrisch rijden in de versnelling’ en Formule E-team 2.0 in de steigers:
Het vorige Kabinet sprak de ambitie uit om van Nederland dé internationale testlocatie te maken
voor elektrisch vervoer. Bijna twee jaar na dato zijn mede met dank aan het Formule E-team diverse
successen te melden, maar is tegelijkertijd het besef aanwezig dat Nederland er nog niet is. Achter de
schermen wordt momenteel hard gewerkt aan een nieuw plan van aanpak onder de titel ‘Elektrisch
rijden in de versnelling’ en een eventueel Formule E-team 2.0. De overheid legt momenteel de laatste
hand aan dit plan dat half juni door minister Verhagen naar de Tweede Kamer zal worden verstuurd.
Bij de oprichting kreeg het Formule E-team diverse opdrach-
ten mee. Een van haar prioriteiten was het vergroten van
internationale samenwerking, bijvoorbeeld met landen als
Duitsland en Frankrijk (zie kader over HTAS). Het Formule E-
team legt daarbij onder meer contacten die erop gericht zijn
de Nederlandse laadinfrastructuur en die van omringende
landen op elkaar te laten aansluiten.
Standaardisering
Daarom wordt naast projecten in Nederland ook gewerkt
aan grensoverschrijdende pilots (zie andere kader). De
gezamenlijke ontwikkeling van proefprojecten met andere
landen geeft de mogelijkheid na te gaan welke problemen
gepaard gaan met internationale elektrische mobiliteit en
hoe deze kunnen worden opgelost. ‘Het gaat mede om de
eisen aan laad- en betaalinfrastructuur om ook grensover-
schrijdend elektrisch te kunnen rijden’, vertelt Minnemijn
Smit, kernteamlid van het Formule E-team. ‘Daarnaast is
kennisuitwisseling tussen bedrijven en kennisinstellingen
in proeftuinen van belang.’
Inmiddels heeft onder meer het Engelse Formule E-team
een bezoek gebracht aan Nederland. Bovendien heeft
Duitsland haar eigen E-team – het Nationale Plattform
Elektromobilität – opgericht. ‘In landen als Engeland en
Duitsland proberen ze eveneens alle belangen te bundelen
in één centraal orgaan om voor bepaalde problemen
gezamenlijk de goede oplossingen te kunnen vinden’,
stelt Smit. ‘Ik constateer daarbij dat wij als Nederland zeer
professioneel opereren. Wij hebben inmiddels belangrijke
vorderingen gemaakt. Van de keuze van een standaard
laadstekker, tot de start van proeftuinen, startgidsen voor
gemeenten en afspraken over interoperabiliteit. Met veel
van dit soort zaken lopen wij voor op het buitenland. Boven-
dien voeren wij als Formule E-team overleg met andere E-
teams om zaken af te stemmen. Daar de Europese Unie niet
alle keuzes gemaakt heeft ten aanzien van standaardisering
is het noodzaak onderling zaken af te stemmen. Een actuele
ontwikkeling die daarbij natuurlijk niemand ontgaat, zijn
de aangekondigde investeringen in Duitsland. De regering
trekt daar één miljard euro extra voor uit om uit te groeien
tot belangrijkste producent en markt voor elektrische auto’s.
Het bedrijfsleven heeft bovendien een begeleidend en vele
miljarden tellend investeringsprogramma aangekondigd.’
Formule E-team 2.0
Waar het buitenland vaart maakt met investeren in
elektrisch rijden, werkt de Nederlandse overheid in nauw
overleg met stakeholders en het Formule E-Team hard aan
het plan van aanpak ‘Elektrisch rijden in de versnelling’.
Basis van het plan is Nederland uit laten groeien tot
een internationale proeftuin met zo’n 15.000 tot 20.000
elektrische auto’s in 2015. Waarna in 2020 zo’n 200.000
elektrische auto’s in ons land moeten rondrijden. Het plan
van aanpak bestaat uit drie hoofdlijnen. Ten eerste het
benoemen van vijf à tien focusgebieden (van Amsterdam,
tot Friesland, Utrecht, Rotterdam en Noord-Brabant).
Daarnaast richt het plan zich op kansrijke segmenten (zo-
als logistiek en stedelijke distributie, collectief vervoer en
bedrijfswagens). De derde hoofdlijn omvat het stimuleren
en ondersteunen van de ontwikkeling van economische
kansen, bijvoorbeeld op het gebied van batterijmanage-
ment, laadtechnologie en aandrijftechnologie.
Met het plan van aanpak streeft het Rijk naar een stabiel
en gunstig fiscaal beleid met fiscale stimulering zoals
Henry Li (BYD): ‘Nederland moet de door ons zo gewenste pilotmarkt worden’
10
Anton Wolthuis kondigde twee maanden geleden met trots aan namens HTAS en de Nederlandse automotive industrie een
samenwerkingsovereenkomst gesloten te hebben met de Duitse regio Nordrhein-Westfalen. HTAS werkt al enkele jaren samen
met de Duitse organisatie Network of Automotive Excellence, tezamen hebben zij het initiatief genomen voor de coöperatie
tussen de twee regio’s op het gebied van elektromobiliteit. Inmiddels worden in het kader van het pact de eerste gezamenlijke
innovatieprojecten opgetuigd. ‘Een tiental projecten zijn in voorbereiding’, stelt Wolthuis. ‘Deze kennen thema’s als veiligheid en
inductief laden. Het zijn Nederlandse projecten die al gaande waren en waar Duitse partners zijn aangehaakt.’
Naast de al lopende projecten waar partijen uit Nordrhein-Westfalen zullen aanhaken, zijn volgens Wolthuis ook een viertal
geheel nieuwe projecten in voorbereiding. ‘Allereerst gaat dit om een project waarin gewerkt wordt aan de vorming van een
cluster elektrisch voertuigtechnologie. Daarnaast gaat het om drie trajecten op achtereenvolgens het domein van recycling van
lithium-ionbatterijen, de elektrische powertrain en tenslotte sensibilisering om bewustwording voor deze nieuwe mobiliteits-
vorm te creëren. Voor de zomer moeten alle projecten gefi nancierd zijn en van start gaan.’ Bovendien is Wolthuis druk doende om
met HTAS voor de Nederlandse industrie ook de al eerder aangekondigde samenwerkingsverbanden met Zweden en Frankrijk
verder in te vullen. ‘Voor de samenwerking met Zweden wordt onder meer een innovatieproject tussen Philips, SAFER, SKF, Saab
en Volvo opgezet. Met Frankrijk willen wij in de tweede helft van dit jaar tot zaken komen.’
HTAS sluit namens industrie pact met Zweden, Frankrijk en Duitsland
beschreven in de Autobrief. Verder stimuleert het Rijk
onder andere een marktmodel voor laaddienstverlening,
parkeerbeleid voor elektrische voertuigen evenals conces-
siebeleid voor elektrische openbaar vervoer. Kortom, de
Rijksoverheid ontwikkelt zich tot lead customer en biedt
ondersteuning in de vorm van expertise en coalitievor-
ming. Dan het Formule E-team. Het Formule E-Team heeft
sinds 2009 elektrisch rijden in Nederland aangejaagd.
Er is behoefte aan om deze succesvolle formule voort
te zetten met bekende stakeholders, aangevuld met
vertegenwoordigers van kansrijke marktsegmenten en
nieuwe kapitaalverschaffers. Momenteel wordt achter de
schermen gepraat over de mogelijkheden om een Formule
E-Team 2.0 mogelijk te maken. Over de exacte uitkomsten
worden – zo lang de Ministerraad het niet besproken en
goedgekeurd heeft – vooralsnog geen officiële medede-
lingen gedaan. Vanuit de verschillende marktpartijen is
desalniettemijn aangegeven dat zij het Formule E-Team
ook graag na de zomer zien terugkomen.
Internationale vestigers
Ondertussen vallen in de wandelgangen veelvuldig namen
van ondernemingen die mogelijkerwijs een vestiging van
een Europees (hoofd)kantoor in Nederland overwegen. Het
aantrekken van dergelijke partijen vergroot de aantrek-
kingskracht van Nederland als internationale proeftuin.
Namen als BetterPlace en Thundersky, maar ook Tesla
passeren veelvuldig de revue. Het aantrekken van dergelijke
internationale toppers vormt echter een langdurig en
turbulent traject. Tot nu toe zijn het BYD en CT&T – dat
weliswaar in zwaar weer verkeerd gezien haar fi nanciële
balans – die naar Nederland zijn gekomen.
‘Eigenlijk zijn wij in 1998 al met een kantoor naar Nederland
gekomen, weliswaar voor een bredere rang aan BYD-
producten’, vertelt Henry Li van BYD. ‘De afgelopen jaren
zijn daar onze elektrische mobiliteitsproducten bijgeko-
men. De belangrijkste overwegingen voor ons om naar
Nederland – en in het specifi ek naar Rotterdam – te komen
was logischerwijs de aanwezigheid van de beste haven van
Europa. Het logistieke netwerk van Nederland als Europees
voorland is mede door de Rotterdamse haven zeer effi ciënt.
Daarnaast kent dit land zeer weinig protectionisme en de
daarbij behorende handelsrestricties. Tenslotte is het gun-
stige investeringsklimaat, de leefomgeving en het spreken
van de Engelse taal van belang geweest bij onze keuze.’
Elektrische prikkels
In de komende periode wil BYD volgens Li vanuit Nederland
de introductie van deze diverse BYD-producten in Europese
landen ondersteunen. ‘Misschien hebben wij daarbij wel
meerdere kantoren door Europa nodig en niet één specifi ek
hoofdkantoor wat heel Europa bedient. Dit zal echter afhan-
gen van de mate van business in bepaalde landen. Hoe dan
ook, wij concentreren ons momenteel op de promotie van
elektrische stadsbussen en elektrische voertuigen in de Eu-
ropese markt. Tegelijkertijd zijn wij ons Dual Mode-systeem
aan het optimaliseren zodat dit geïnstalleerd kan worden
op onze toekomstige modellen personenvoertuigen. Het
Dual Mode-systeem zorg dat onze auto’s kunnen rijden op
>>>
11
Intelligente verkeersmanagementsystemenOm de toenemende drukte op de wegen beter te kunnen beheersen, ontwikkelen wij systemen die informeren, waarschuwen, adviseren en soms ook ingrijpen.
Smart gridWij ontwikkelen met energiebedrijven oplossingen om een balans te krijgen tussen decentrale energieopwekking en de veranderende energiebehoefte.
Elektrische auto’sBinnen energieketens kijken wij met energiebedrijven naar de mogelijkheden om het elektriciteitsnet gereed te maken voor het gebruik van de elektrische auto.
Technolution ontwikkelt innovatieve technologische oplossingen voor onder andere Rijkswaterstaat, Transport for London, SpitsScoren, Gemeente Rotterdam, ASML, Philips, Mr. Green, Enexis, Eneco en Stedin.
www.technolution.eu >the right development
BOEK NU UW ADVERTENTIERUIMTE IN E-MOBILITY!
>>>
zowel de elektromotor als de benzinemotor. Een gestan-
daardiseerd Dual Mode-systeem kan de ‘basic’ power train
in onze toekomstige auto’s worden en ook zeer geschikt
zijn voor de Europese markt.’
‘De komende paar jaar zijn kritiek voor de promotie van elek-
trisch vervoer en het opbouwen van onze merknaam’, besluit
Li. ‘Als wij in de periode een positief en milieuvriendelijk
imago op kunnen bouwen rond onze merknaam, zal dit ons
tot tevredenheid stemmen. Ik heb alle hoop dat Nederland de
door ons gewenste succesvolle pilotmarkt kan worden en wij
daarmee een bijdrage leveren aan de realisatie van de visie
en het beleid van de Nederlandse overheid rond elektrische
mobiliteit. Nederland en grote steden als Amsterdam en
Rotterdam hebben een duidelijke visie en actieplannen voor
elektrische voertuigen. Bovendien worden prikkels gecreerd
voor de aanschaf van elektrische voertuigen. Helaas zien wij
die stimulans rond het bus- en taxivervoer nog niet.
Met E-Mob en ACEMR zijn de titels van twee Europese
projecten genoemd waarin Nederland participeert. Binnen
E-Mob werken de regio’s Uppsala, Malaga, Oxford, Mala-
polska en Noord-Brabant aan een gemeenschappelijke
strategie en beleidsaanbevelingen om de marktintroductie
van elektrische voertuigen te versnellen. Binnen het
project Automotive Cluster Euregio Maas Rhine (ACEMR)
ondersteunen de automotive clusterorganisaties in de
regio’s Aachen, Luik, Belgisch Limburg en Zuidoost-Neder-
land de in de regio aanwezige automotive industrie.
‘Het ACEMR-project loopt tot en met 2012’, vertelt
projectleider Erik Duijsens. ‘Het doel is de automotive
clusters in Duitsland, Zuid-Nederland, Vlaanderen en
Wallonië beter te laten samenwerken. Dit gaat veel
verder dan koffie drinken, die tijd ligt achter ons. In
de praktijk moeten uit ACEMR grensoverschrijdende
innovatieprojecten voortkomen. In die projecten zullen
zowel de industrie als kennisinstellingen gezamenlijk
innoveren. Gedurende ACEMR is duidelijk geworden dat
de potentie en de behoefte aanwezig is. Wij denken mo-
menteel aan projecten rond thema’s als energieopslag
en nieuwe materialen.’ Volgens Duijsens ligt juist bij het
grensoverschrijdende aspect de kans, maar tegelijkertijd
de moeilijkheid. ‘Je kunt bedrijven niet dwingen samen
te werken. Wij kunnen het echter wel faciliteren. Mo-
menteel wordt gekeken naar de mogelijkheid om zowel
industrie als kennisinstellingen financieel te prikkelen
om tot samenwerking te komen. Grensoverschrijdende
innovatiegelden zijn in onze optiek van groot belang.’
E-Mob
Het E-Mob project, een Interreg 4C project van de Europese
Commissie, verbindt op haar beurt een aantal Europese
regio’s met als doel kennis te delen en nieuwe kennis te
ontwikkelen op het domein elektrisch rijden. De centrale
vraag is hoe van pilots naar daadwerkelijke marktintroduc-
tie te komen. ‘Via het project willen wij de verschillende
overheidsinstellingen aanbevelingen doen waarmee zij de
introductie en implementatie van elektrisch rijden kunnen
bespoedigen’, vertelt projectleider Wendy Persoon van de
Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. ‘In 2010 hebben
wij in kaart gebracht wat in de verschillende regio’s bekend en
aanwezig is en wat mist. Opvallend was het verschil in aanpak.
Malaga laat zich leiden door Europese regelgeving en gaat te
werk via een trial-and-error-aanpak. Nederland en Engeland
kennen een doordachte lange termijnvisie. Echter, om welke
van de drie regio’s het ook gaat ze hebben allen dezelfde
problematiek in de vorm van files en luchtkwaliteit.’
‘Binnen het project heeft elke regio een business case
ontwikkeld’, vervolgt Persoon. ‘De case die Noord-Brabant
inbrengt is haar aanpak die gericht is op crosssectorale
stimulering van elektrisch rijden, gekoppeld aan business
development in de industrie. Met die kennis moeten zij
een internationale voorsprong verkrijgen die ze vervolgens
kunnen vermarkten. En in Malaga is bijvoorbeeld een
business case uitgewerkt om op de lange kuststrook in
Andalusië toeristen met elektrisch vervoer te laten reizen.’
Eind september loopt E-Mob teneinde. Het eindresultaat
komt volgens Persoon dan ook in zicht: ‘Als concrete de-
liverable worden in de komende maanden de verschillende
cases gepitched en op video vastgelegd. Bovendien zullen
de projectpartners beleidsaanbevelingen doen.’
Grensoverschrijdende projecten leiden tot samenwerking met regio’s Oxford, Luik, Aachen, Malaga en Uppsala
‘Stimulans om bus- en taxivervoer te elektrificeren ontbreekt helaas nog in Nederland’
13
Mocht het Formule E-team 2.0 na de zomer starten,
dan blijft naar verluid ook Prins Maurits van Oranje als
boegbeeld, dan wel ambassadeur inzetbaar
De woestijnrally Dakar wordt in 2012 voor de vierde keer in
het Zuid-Amerikaanse continent gereden met Argentinië,
Chili en Peru als gastlanden. Startplaats is het Argentijnse
Mar del Plata, vierhonderd kilometer ten zuidwesten van
Buenos Aires. Vervolgens wordt Chili aangedaan en is de
fi nish in de Peruaanse hoofdstad Lima. De uitdaging voor
Tim Coronel? In zestien dagen de zestienduizend kilometer
rijden met een elektrische buggy. Het is een jaarkilome-
trage waarmee momenteel veelal de elektrische leaseauto’s
in de markt gezet worden.
Doorzettingsvermogen
Dat Tim Coronel uitdagingen aan kan heeft hij bewezen.
Enkele jaren geleden verruilde Coronel voor het eerst
gedurende zestien dagen het asfalt van de racecircuits
voor de woestijnzanden. Het enthousiasme voor Dakar
ontstond in het jaar 2006. ‘Ik besloot toen om samen met
mijn vriendin Gaby Uljee deel te nemen aan deze rally der
rally’s’, blikt Coronel terug. ‘In dat jaar eindigde ik 46e in het
AllGreenVehicles, Aalberts Industries, Wubbo Ockels met studenten van de Technische
Universiteit Delft en DSM zijn de vier voornaamste partijen die Tim Coronel bijstaan in
zijn uitdaging om met een elektrische buggy deel te nemen aan Dakar 2012. ‘Ik wil de
wereld laten zien wat de eindeloze mogelijkheden zijn van elektrische mobiliteit’, stelt
‘de snelste man van Nederland’ Tim Coronel.
overall-klassement en behaalde ik de tweede plaats bij de
nieuwkomers.’ In het jaar 2008 werd door terreurdreigingen
Dakar niet verreden. In het volgende jaar – waarin Afrika
voor het eerst voor Zuid-Amerika verruilt werd – nam
Tim met zijn broer Tom deel aan Dakar. De tweeling trok
veel bekijks en reed een solide Dakar met een elfde plaats
tijdens een zware etappe als hoogtepunt. ‘De Dakar van
2010 was echter de grootste uitdaging uit mijn racecarrière’,
vervolgt Coronel. ‘Ik besloot om met een McRae 4x2 Buggy
solo de hoge duinen in Argentinië en Chili te bedwingen.’
Op doorzettingsvermogen en karakter wist Coronel de fi nish
te halen en de eerste prijs in zijn klasse te winnen. ‘Ik was
de eerste die solo op vier wielen de rally uitreed. Het was
voor mij een overwinning op alle vlakken en het bewijs
aan alle criticasters dat deze ‘asfalthomo’ kan racen in de
woesternij’, grapt Coronel. ‘Tijdens een Dakar moet elke
factor namelijk zestien dagen lang kloppen. Het is een strijd
met de elementen der natuur. De magie van Daker is dan
ook onbeschrijfl ijk.’
Het elektrische idee
Tijdens het drinken van een biertje met Juan Carlos Sanchez
van het elektrische mobiliteitscentrum Elvolution kwam
Coronel op het idee om voor Dakar 2012 zijn buggy te
elektrifi ceren. ‘Juan vertelde mij dat hij vermoedde dat het
technologisch haalbaar was. Hij bracht mij in contact met
Egbert Wissink van het Friese Novolectric. Vervolgens ben ik
de mogelijkheden gaan bekijken om met een Nederlandse
consortium van ondernemers deze elektrische uitdaging
aan te gaan. De BV Nederland heeft namelijk de technolo-
gie en competenties om de juiste componenten te leveren
voor de elektrische buggy.’
Na in contact te zijn gekomen met Egbert Wissink, kwam
Coronel ook al snel in Oosterhout terug bij AllGreenVe-
hicles. ‘Daar had ik direct een klik met Martijn Noordam’,
vertelt Coronel. ‘AllGreenVehicles is inmiddels naast
Aalberts Industrie dat de buggy gaat bouwen een van
de belangrijkste partijen in het consortium. Martijn
Noordam zei direct tegen mij, Tim deze uitdaging gaan
‘Elektrische buggy gaat de strijd met de
elementen der natuur winnen’
Tim Coronel over zijn Dakar-uitdaging:
14
‘Ik ben op zoek naar alle marktpar-
tijen die de Dakar zien als wereldwijd
platform om hun competenties tentoon
te spreiden’, vertelt Tim Coronel over zijn
uitdaging. ‘Onze elektrische deelname aan
Dakar zal namelijk de aandacht van alle
landen trekken waar de race uitgezonden
worden, zo’n tweehonderd in totaal. Ik wil
de wereld laten zien waartoe elektrische
mobiliteit in staat is. Om de begroting
sluitend te krijgen hebben wij nog ruim
één miljoen euro nodig. Qua technologie
zijn wij nog op zoek naar groenen tech-
nologiebedrijven waaronder onder meer
een zonne-energiebedrijf dat in staat is de
benodigde zonnetechnologie en -modules
te leveren.’
OP ZOEK NAAR...
we aan. Inmiddels is AllGreenVehicles wij een aardig eind
met de selectie van het accupakket en de aandrijflijn.
Deze laatste krijgt tijdens de rally het meest op zijn
spreekwoordelijke kloten.’ Niet alleen met het accupak-
ket en de aandrijflijn worden inmiddels forse vorderin-
gen gemaakt. Aan de Technische Universiteit Delft werkt
een team van tien studenten onder Wubbo Ockels aan
een aantal technologische uitdagingen. Coronel: ‘Wubbo
Ockels was direct over de streep toen hij van mijn wilde
plannen hoorde. Inmiddels is een team van tien studen-
ten in een project bezig om de totale energiebehoefte
uit te rekenen, de auto zo licht mogelijk te maken en
de CW-waarde van de buggy – de mate van luchtweer-
stand – aan het bepalen. Daarbij zijn inmiddels zeer veel
testen uitgevoerd.’
Naast de genoemde partijen heeft Coronel DSM benaderd
om het bodywerk van de buggy van kevlar te maken. ‘Ten
opzichte van de huidige body betekent dit een winst van
tenminste zeven kilo. Het gewicht is namelijk een belang-
rijk issue tijdens de rally. In totaal zal ik zo’n 540 kilo aan
lithium-ionbatterijen mee moeten nemen. Door op tal van
andere plaatsen gewichtsreducties te realiseren, denken
wij slechts zo’n vijftig tot honderd kilo zwaarder te zijn
dan de kart waar ik eerder mee in Dakar gereden heb.’
De ‘traditionele’ 2011 versie waarmee Coronel in februari
de Dakar reed, is inmiddels nagenoeg omgebouwd tot
een elektrische variant. ‘In komende periode willen wij
deze volledig aftesten in Marokko en dan kunnen wij echt
vaststellen hoe ver wij zijn met deze uitdaging.’
In de komende maanden volgt E-Mobility Tim Coronel en zijn
team in de race naar Dakar op de voet. Half november zal
Coronel’ zijn elektrische buggy op de boot zetten naar Zuid-
Amerika. Via dit magazine en twitter kunt u van de laatste
ontwikkelingen op de hoogte blijven. Wilt u zich aansluiten
bij het collectief van Coronel, mail naar info@emobilitymaga-
zine.nl of surf naar www.timcoronel.nl
15
�
�
Meer informatie:
N.V. Brabantse Ontwikkelings
Maatschappij
Goirleseweg 15
Postbus 3240, 5003 DE Tilburg
T (088) 83 111 20
F (088) 83 111 21
I www.bom.nl
Cross-over onmisbaar voor elektrisch rijden BOM maakt cross-over mogelijk tussen automotive, hightech en grid
In tien experimentele projecten doen bedrijven, kennisinstellingen en overheden ervaring op met elektrisch rijden. Deze business case heeft geleid tot werkgelegenheid voor 100 kenniswerkers. Het samenbrengen van partijen in doelgerichte clusters is het werk van de BOM dat leidt tot de versnelling waar elektrisch rijden en smart grid naar op zoek is.
Programma’s van BOM sluiten aan bij landelijke en provinciale doelstellingen om innovatie in Brabant en Zuid-Nederland als geheel krachtig te stimuleren.
Projectpartners:
_ +InnosysDelft BV
OPGERICHT 1811
AKKERMANSCARROSSERIE
YOUR RIDE is OUR DRIVE
www.ontwikkelingeninnovatie.com
In 2009 dong telematica en mobiele datatechnologiespeci-
alist Sycada in Engeland mee naar een belangrijke tender.
De nationale overheid schreef daar een tender uit voor de
levering van de volledige communicatie-infrastructuur
voor een proef met tweehonderd elektrische voertuigen.
Onder de titel ‘360˚EVT eVehicle Batterij Monitoring en Controle Systeem’
werkt een bedrijvencluster geleid door Sycada – en verder bestaande uit
The New Motion, RDM Automotive en ZEM – aan de ontwikkeling van een
batterijmonitoringsysteem en gebruikersapplicaties ter versnelling van de
introductie van de elektrische auto. Het project wordt uitgevoerd binnen
het nationale innovatieprogramma High Tech Automotive Systems in de
projectlijn Electric Vehicle Technology. ‘De eindapplicatie willen wij als
Europese standaard in de markt zetten’, stelt Kristiaan Winge, algemeen
directeur van Sycada.
‘Het ging hierbij om de levering van een proefsysteem dat
de prestaties van de voertuigen en het rij- en laadgedrag
van de gebruiker moest registreren en analyseren’, vertelt
Winge. ‘Wij hebben hiertoe een datalogger geleverd die
verschillende data verzamelt. Samen met drie Engelse uni-
versiteiten hebben wij een jaar datamateriaal geanalyseerd.
Daarbij kwamen interessante zaken naar voren zoals de im-
pact van de wintermaanden op de actieradius, maar ook hoe
mensen rijden met dit type voertuigen. Dit rijgedrag leverde
in de extreemste gevallen zelfs een verschil qua actieradius
op van vijfentwintig tot dertig procent. Bovendien kwam de
problematiek van de range anxiety kristalhelder naar voren.’
Batterijscorekaart
De belangrijkste vindingen uit het Engelse project vormden
volgens Winge de basis voor het huidige HTAS-project.
‘Op de eerste plaats proberen wij met het 360˚EVT-project
de range anxiety bij gebruikers te verlagen door deze
realtime inzicht te geven in de positie en beschikbaar-
heid van laadpalen en routes te plannen op basis van de
feitelijke oplaadstatus van de batterij. Voor dit soort slimme
zaken hebben wij in het project een webportal en een
smartphone-applicatie ontwikkeld. Om meer inzicht te
creëren in de conditie van de batterij, hebben wij daarnaast
binnen het project een batterijscorekaart ontwikkeld.
Daarmee proberen wij uitspraak te doen over de fysieke
gesteldheid van de batterij. Dit maakt het werk voor de
leasemaatschappijen in het kader van de restwaarde
van het batterijpakket eenvoudiger. Zij moeten immers
de elektrische voertuigen financieren. Op basis van de
batterijscorekaart kan bovendien persoonlijke feedback
gegeven worden aan de gebruiker. Met een ‘goed’ rij- en
laadgedrag kan de levensduur van de batterij verlengd en
zo ook de restwaarde verhoogd worden.’
Winge verwacht dat het bedrijvencluster in het derde
kwartaal van dit jaar het project defi nitief afrondt. ‘Wij
bevinden ons in de fase van de bètarelease van het systeem
en staan op het punt om een productierelease te maken.
Vanuit binnen- en buitenland is er nu al animo voor het
product. Niet alleen in Nederland, maar ook in landen als
Engeland en Australië wordt al met het systeem gereden.
Als het HTAS-project afgerond is, zullen hier ongetwijfeld
nieuwe ontwikkelingen uit voortvloeien die wij weer op
zullen pakken.’
Groeilanden
‘Uit het project vloeit bovendien nu al business voort’,
vervolgt Winge. ‘Inmiddels rijden wereldwijd vierhonderd
elektrische voertuigen met ons batterijmonitoring- en con-
trolesysteem rond. Daarbij zijn wij in ieder geval marktleider
in Nederland en is het doel om Europees marktleider te
worden. Ons batterijmonitoring- en controlesysteem willen
wij daartoe als standaard in de markt zetten en profi leren.
Om dit mogelijk te maken werken wij aan de opzet van een
EV Competence Center waar alle technologische ontwikke-
lingen gaan plaatsvinden en van waaruit de Europese markt
wordt bediend. Al het intellectueel capital wordt zo vanuit
Nederland geproductized en gecommercialiseerd.’
‘Batterijmonitoring- en controlesysteem
als Europese standaard profi leren’
Kristiaan Winge van Sycada.Green:
17
Kristian Winge: ‘Met het batterijmonitoring- en
controlesysteem beschikken wij over een zeer
interessant platform om elektrisch rijden te
faciliteren. De Nederlandse markt moet het in
eerste instantie hebben van grote bedrijven
die elektrische voertuigen als poolauto’s
aanschaff en en gebruiken als deel van een
groen wagenparkbeleid. Wij zullen voor deze
bedrijven een extra module aan ons systeem
toevoegen waarmee die voertuigen eenvoudig
gereserveerd kunnen worden door medewer-
kers. Wij zijn op zoek naar ondernemingen die
het nut van een dergelijke applicatie inzien en
daar aan mee willen werken.’
OP ZOEK NAAR...
Sinds enkele maanden rijden in Rotterdam de eerste
aangeschafte elektrische voertuigen rond. Deze worden
ingezet als poolauto’s voor eigen medewerkers, voor
installatie- en servicemonteurs bij Eneco/Stedin en als
servicewagens bij gemeentewerken Rotterdam en Roteb.
‘Zo willen wij praktijkervaring opdoen met verschillende
merken en modellen, zowel in gebruik en beheer als in
onderhoud’, vertelt Messemaker.
Gebruikersacceptatie
In opdracht van het consortium monitort TNO onder meer
gebruikerservaringen, milieuaspecten, veiligheid, kosten
en mobiliteitsgedrag rond de vijfenzeventig voertui-
gen. Daarbij wordt ook praktijkervaring opgedaan met
een klantenidentificatie- en betalingssysteem voor de
oplaadpalen van Eneco, de NRGSPOTS. Messemaker: ‘Via
het project willen wij verder inzicht krijgen in de energie-
uitwisseling tussen elektrische voertuigen met het
elektriciteitsnetwerk en het laadgedrag en de levensduur
van de accu’s in de auto’s.’
Net als veel andere gemeenten is Rotterdam volgens Mes-
semaker om twee hoofdredenen actief op het domein van
elektrisch rijden. Enerzijds wil de gemeente met duurzame
mobiliteit de CO2-uitstoot terugdringen en anderzijds
Netbeheerder Stedin, energiebedrijf Eneco en de gemeente Rotterdam doen gezamenlijk
in sneltreinvaart ervaring op met elektrisch rijden. Het kleurrijke consortium schaft
momenteel vijfenzeventig elektrische en plugin-hybride voertuigen aan in het kader van
het Proeftuinenprogramma van de Rijksoverheid. ‘Het succes van onze proeftuin wordt
niet bepaald door het al dan niet van toegevoegde waarde zijn van elektrisch vervoer,
maar door de mate waarin wij slagen de onderzoeksvragen te beantwoorden’, stelt
projectleider Lode Messemaker van de gemeente Rotterdam.
wil de havenstad de lokale luchtkwaliteit verbeteren
en de geluidsoverlast verminderen. ‘Voor de gemeente
is duurzame mobiliteit een van de speerpunten om die
doelen te bereiken’, stelt Messemaker. ‘Daarbij vinden wij
het belangrijk deze uitdaging samen met marktpartijen
aan te gaan en met hen naar oplossingen te zoeken. Wij
willen verder niet alleen de antwoorden op veel vragen
rond elektrisch vervoer beantwoorden, maar deze ook
delen met andere partijen en regio’s.’
Nuchterheid
Eind december wil het consortium van Rotterdam, Stedin
en Eneco alle vijfenzeventig beoogde voertuigen op de
weg hebben. ‘Helaas horen wij nu al geluiden van fabri-
kanten dat voertuigen mogelijk pas in januari uitgeleverd
worden’, licht Messemaker toe. ‘Desalniettemin worden er
steeds meer voertuigen uitgeleverd. Inmiddels rijdt onge-
veer de helft van het gewenste aantal auto’s rond. Eneco
en Stedin maken met name gebruik van AGV Connects. Als
gemeente zetten wij een bredere mix in om ook de ver-
schillen tussen de typen voertuigen te kunnen ontdekken,
zoals plug-in hybrides, batterij elektrische voertuigen en
voertuigen range extenders. Het belangrijkste onderdeel
hierbij – de monitoring door TNO – is nagenoeg volledig
uitgewerkt. In het plan staat zeer gedetailleerd omschre-
ven wat de onderzoeksdoelen en bijbehorende subvragen
zijn. De monitoring biedt ons consortium de kans om
daadwerkelijk te ervaren of elektrisch vervoer dat brengt
wat het belooft. Wij zitten er met een echte Rotterdamse
nuchterheid in. Niet lullen, maar doen en heel nauwgezet
en objectief monitoren wat wel en wat niet werkt.’
Voor Messemaker en zijn consortium is de proeftuin een
succes als op alle onderzoeksvragen een antwoord naar
voren komt. ‘Het succes van dit project wordt dus niet
bepaald door de populariteit van elektrisch vervoer. Met
het oog op de toekomst is er naast de proeftuin voor
Rotterdam overigens nog een zeer belangrijk issue: de
grotere uitrol van laadinfrastructuur. Amsterdam heeft
bijvoorbeeld de keuze gemaakt om veel laadpalen pre-
ventief te plaatsen. Wij kiezen er echter voor om, afgezien
van enkele strategische plekken, pas extra laadpalen te
plaatsen als het aantal voertuigen toeneemt. Als grote
steden werken we goed samen en leren we van elkaars
ervaringen. Dat voorkomt dat we allemaal afzonderlijk
het wiel opnieuw gaan uitvinden. Het is een gigantische
uitdaging om de impact van de laadinfrastructuur op de
openbare ruimte te minimaliseren. Samenwerking en
zorgvuldigheid is op zijn plaats.’
‘Succes proeftuin niet bepaald
door populariteit van elektrisch vervoer’
Lode Messemaker, intern projectleider proeftuin Eneco-Stedin-Rotterdam:
18
Lode Messemaker is als projectleider van
de Rotterdamse ‘pooltuin’ op zoek naar
de ideale elektrische auto. Messemaker
grapt: ‘De eerste fabrikant die een voer-
tuig kan leveren met een actieradius van
vijfhonderd kilometer dat in tien minuten
op kan laden, mag zich direct melden.’
OP ZOEK NAAR...
‘Nederland bevindt zich in een ‘rat race’ met de landen om
ons heen’, vervolgt Jonkman. ‘In die wedstrijd zijn diverse
kansen voor Nederlandse bedrijven aanwezig. Door slimme
samenwerkingsverbanden aan te gaan kunnen op sommige
vlakken voorhoedespelers ontstaan. Om tot die consortia
te komen zijn subsidies een belangrijk smeermiddel.’ ‘In het
geval van EL CID is dat ook het geval’, vult Smidt aan. ‘Het
is echter belangrijk om niet te vergeten dat subsidie slechts
een deel van de totale investeringen bedraagt. Bedrijven
tasten zelf ook diep in de buidel.’
Demonstrator
Heliox, specialist in vermogenselectronica, heeft voor het EL
CID-project de handen ineen geslagen met AllGreenVehicles
en Spierings Kranen. Heliox wil samen met AllGreenVehicles
het laadelement en de inverter in de auto integreren tot
één component. ‘Dit is nog nergens vertoond’, stelt Jonk-
man. ‘Naar het schijnt zijn wel enkele andere internatio-
nale bedrijven er weliswaar ook mee bezig.’ ‘De drijfveren
om alles te integreren in één compact stuk vermogens-
elektronica zijn divers: van een hogere betrouwbaarheid
tot een langere levensduur en lagere kosten. Door de
elektrificering van de auto wordt een groot aantal losse
‘brokken’ elektronica in voertuigen verwerkt. Al deze
componenten wil je bij elkaar brengen in één metalen
vermogenskast die met vloeistof gekoeld wordt.’
De twee Heliox-ondernemers zijn duidelijk over hun
ambities: zij zijn pas tevreden als het EL CID-project tot het
gewenste eindproduct leidt. ‘Als tussenstap is de concrete
deliverable van het project een demonstrator’, vertelt Smidt.
‘Het project is echter pas een succes als er een vervolg komt.
De demonstrator is de start en halverwege 2012 moet het
eindproduct – de electrical charging inverter device – klaar
zijn voor marktintroductie. Vervolgens willen wij tenminste
enkele duizenden exemplaren gaan afzetten van het eerste
type. Spierings Kranen is bij EL CID betrokken omdat zij
interesse hebben de technologie ook toe te gaan passen in
hun elektrische mobiele kraan.’
Nichemarkten
Waar veel van de huidige elektrische voertuigen nog al-
lemaal losse elektronicacomponenten bevatten, voorspellen
Jonkman en Smidt een ommekeer. ‘Vroeg of laat kennen alle
elektrische auto’s één compact stuk vermogenselektronica. De
grotere autofabrikanten zullen dit naar analogie zelf ontwik-
kelen. Wij richten ons op nichemarkten zoals bedrijfswagens
en bouwvoertuigen. Deze kleinere markten genieten immers
minder aandacht van de grote automerken.’
Grootste uitdaging in het project is volgens Smidt het
realiseren van een zo klein, licht en goedkoop mogelijk
device. ‘Daarnaast is netscheiding een nieuw fenomeen in de
automotive wereld. Auto’s hebben in tegenstelling tot bij-
Electrical Charging Inverter Device, afgekort tot EL CID. Het is de titel van een van de negen
experimenteerprojecten die plaatsvindt in het kader van de Brabantse stimuleringsregeling
‘Elektrisch Rijden en slimme decentrale netwerken’. Binnen het project wordt een systeem
ontwikkeld waarin het opladen van accu´s en het aandrijven van de motoren in één compact stuk
vermogenselektronica wordt gecombineerd. ‘Eind dit jaar moet als eindresultaat een demonstrator
beschikbaar zijn’, vertellen Mark Smidt en Rudi Jonkman, de directeuren van projectleider Heliox.
‘Alle elektrische auto’s kennen in de toekomst
één compact stuk vermogenselektronica’
Heliox en AGV werken aan integratie elektronica:
voorbeeld televisies nooit aan het elektriciteitsnet gehangen.
Netscheiding is an sich niet heel ingewikkeld, maar kent wel
veel regels en standaarden. Je moet immers niet vergeten
dat de vermogenselektronica zich in een relatief vijandige
omgeving bevindt met hoge temperaturen en natte omstan-
digheden. Om al deze zaken het hoofd te bieden werken wij
ook samen met de Technische Universiteit Eindhoven.’
19
Rudi Jonkman en Mark Smidt zijn zeer
content met het huidige consortium
waarmee zij de electrical charging in-
verter device ontwikkelen. Op zoek naar
nieuwe partners zijn zij dan vooralsnog
ook niet. ‘Waar wij wel behoefte aan
hebben, zijn partijen die het lef hebben
dit soort ontwikkelingen in toekomst in
hun voertuig te zetten.’
OP ZOEK NAAR...
NAVTEQ pakt door met registratie oplaadpunten
Digital Mapping Operations (DMO) vehicles. Het zijn misschien wel de met de meeste mystiek
omgeven voertuigen in het Nederlandse verkeer. Iedereen komt soms een DMO-voertuig tegen,
maar herkent dit niet als zodanig. Vanuit Veldhoven gaan deze NAVTEQ-voertuigen iedere dag de
weg op. De met speciale camera’s en apparatuur uitgeruste auto’s verzamelen gegevens voor de
database die weer dient als basis voor de digitale kaarten in navigatiesystemen.
20
NAVTEQ werkt vanuit het Europese hoofdkantoor in Veld-
hoven aan digitale kaart-, verkeers- en locatiegegevens
voor navigatieplatformen. Een groot aantal Europese au-
tofabrikanten gebruikt de kaartgegevens van het bedrijf.
Sindskort voegt NAVTEQ ook laadpunten voor elektrische
voertuigen toe aan haar database. Inmiddels biedt het
bedrijf zelfs een overzicht van meer dan vijfduizend
gecontroleerde Europese oplaadpunten. ‘Elke dag worden
hier nog nieuwe punten aan toegevoegd’, vertelt Pieter
Feijen, DMO Manager Benelux bij NAVTEQ. ‘Er is nu onder
andere informatie beschikbaar over particuliere toegang,
aansluitings- of voedingtypen, het aantal aansluitingen,
openingstijden en betaalmethoden.’
Mutaties
‘Dagelijks rijden in Nederland diverse auto’s rond die
onder meer registreren waar de ev-oplaadpunten te
vinden zijn, maar ook waar aanpassingen in het wegen-
net gedaan worden’, vervolgt Feijen. ‘Het doorvoeren van
mutaties is immers van groot belang voor de eindgebrui-
ker. Gelukkig onderschrijven overheidsinstellingen meer
en meer het belang van samenwerking. Het werkt in dit
geval twee kanten op, als wij vooraf geïnformeerd worden
over een verandering in het wegennet of de installatie
van een laadpunt kunnen wij dit logischerwijs sneller
doorvoeren. Waar wij veel waarde hechten aan het zo snel
mogelijk doorvoeren van mutaties, is het voor overheden
belangrijk om controle te hebben over het verkeersmanage-
ment. Dit wordt met ons kaartmateriaal mogelijk gemaakt.
‘Elke dag worden nieuwe locaties toegevoegd’
‘Wereldwijd hebben wij 1.100 geografi sche analisten in dienst
die strategisch over de wereld zijn verdeeld’, aldus Feijen. ‘Zij
rijden over de wegen en verifi ëren en verwerken indien nodig
nieuwe informatie in onze database. Tot vandaag de dag
hebben wij ruim 32 miljoen kilometer rijweg opgenomen.’
NAVTEQ’s veldteams worden geholpen door de geïntegreerde
geavanceerde randapparatuur in hun voertuigen zoals vide-
otechnologie, high tech tablets en tablet pens, gyroscopen
en andere sensoren. Feijen: ‘Al deze apparatuur stelt ons
in staat materiaal bij het verzamelen te verifiëren. In het
perspectief van de elektrische auto is juistheid van gege-
vens natuurlijk van essentieel belang. Als een navigatieap-
paraat een automobilist naar een laadpaal stuurt die niet
blijkt te bestaan is dit een groot probleem. Kortom, het
belang van kloppende data neemt in de toekomst alleen
maar toe, evenals het aantal functionaliteiten.’
E-mobility is eigenlijk i-mobility
De auto van de toekomst rijdt elektrisch. Als je,
zoals ik, de kans krijgt om te proeven wat het is om
in zo´n auto te rijden, dan ben je al snel overtuigd
van de potentie die elektrisch vervoer biedt. Of
het nu gaat om een sportauto of een handige auto
voor in de stad, elektrische auto´s zijn één brok
innovatie. En wie innovatie zegt, zegt ICT. Zeventig
procent van alle innovaties is immers gebaseerd
op ICT en bij de elektrische auto is het niet anders.
Je zou in plaats van e-mobility eigenlijk ook
kunnen spreken van i-mobility. Zonder ICT is de
grootschalige introductie van elektrische auto’s
namelijk een illusie.
Het lijkt allemaal vanzelfsprekend, maar als je er goed
over nadenkt is het dat natuurlijk niet. Het succes van
elektrisch rijden staat of valt bijvoorbeeld met de kwali-
teit van de accu’s. ICT is nodig om de batterijen optimaal
te benutten. En op dat terrein wordt opzienbarende
progressie geboekt. Zeker zo belangrijk is de ontwikkeling
van een geavanceerde oplaadinfrastructuur. Staat de auto
thuis ’s nachts in de garage dan is een stopcontact verze-
kerd. Woon je acht hoog in een flat, dan komt er al meer
bij kijken. De plek bij het oplaadpunt voor de deur moet
gereserveerd kunnen worden en, niet onbelangrijk, de
geleverde stroom moet afgerekend kunnen worden. Het-
zelfde geldt als je onderweg bent. Rijd je elektrisch, dan
wil je verzekerd zijn van stroom en exact weten hoeveel
de actieradius nog is. Waar je ook naartoe gaat. Gelukkig
geeft de routeplanner straks exact aan waar de (snel)
laadpunten te vinden zijn en kan vanuit de auto of straks
door de auto zelf een reservering worden gemaakt. Het
klinkt eenvoudig, maar hiervoor zijn niet alleen complexe
ICT-systemen nodig, maar ook standaarden opdat iedere
auto met elk systeem kan communiceren.
De economische belangen zijn groot. Als er in 2020 onge-
veer 200.000 elektrische auto’s rondrijden in Nederland,
dan zullen die iedere week minimaal 400.000 oplaad-
beurten nodig hebben. Dat zijn ruim twintig miljoen
oplaadbeurten per jaar. In het geval de helft daarvan
thuis plaatsvindt, leidt dat tot een markt van tien miljoen
oplaadbeurten aan de openbare oplaadinfrastructuur per
jaar. Bij een verder toenemend aandeel elektrische auto’s
zal deze markt op termijn nog verder groeien.
Zoals gezegd, zonder ICT geen elektrisch vervoer en
geen intelligente laadinfrastructuur. Het is dan ook niet
meer dan logisch dat de Nederlandse ICT-sector nauw
betrokken wordt bij de diverse facetten van elektrisch
rijden. Nederland loopt voorop in de ontwikkeling van het
marktmodel voor de oplaadinfrastructuur, maar tot nu toe
is de ICT-branche daarbij nog onvoldoende aangesloten.
Dat is jammer, omdat de ICT-branche precompetitief veel
kennis en ervaring kan inbrengen bij de uitwerking van
het marktmodel. Nederlandse ICT-bedrijven investeren
momenteel flink in de ontwikkeling van systemen voor
elektrisch vervoer. Internationaal opererende ICT-bedrij-
ven hebben inmiddels wereldwijd ervaring opgedaan met
elektrisch rijden. Daar kunnen we in Nederland met elkaar
van profiteren. Als we de handen ineen slaan, zijn er zelfs
goede mogelijkheden om onze kennis ook in het buiten-
land te gelde te maken. Succes op termijn is overigens
alleen te realiseren als we in Europees verband sluitende
afspraken maken. Onze elektrische auto willen we immers
niet bij de grens parkeren.
Vanuit het Formule E-team werken we als ICT~Office
graag mee aan duurzame mobiliteit en dus het suc-
ces maken van elektrisch rijden. Schonere lucht, het
terugdringen van de CO2-uitstoot, een betere omgang
met het milieu en reductie van het gebruik van fossiele
brandstoffen zijn ieder voor zich al reden om ons voor in
te spannen. Als we goed samenwerken kunnen we echt
accelereren, zonder herrie te maken. Kenmerkend voor de
elektrische auto.
Sylvia Roelofs,
algemeen directeur ICT~Office
en lid Formule E-team
3921
‘De markt is klaar voor duurzame mobiliteit en
levert in september het fysieke bewijs’
Organisator Gerben Bierbooms over derde editie ecomobiel:
Een paviljoen met Belgische bedrijven actief in elektrische mobiliteit, een groot aantal
‘groen gas’-bedrijven, een optie van e-Wolf op een imposante stand voor deze Duitse
elektrische twee- en vierwielerfabrikant en stands van alle grote automerken. Met nog
drie maanden te gaan, kunnen het programma en de exposantenlijst van ecomobiel 2011
met recht al als ‘groots’ bestempeld worden.
Op 27 en 28 september zal Ahoy Rotterdam decor zijn van
de derde editie van de vakbeurs voor duurzame mobili-
teit. Momenteel worden de laatste van de beschikbare
tienduizend vierkante meter beursruimte volgeboekt. ‘Nu
de beursruimte weer nagenoeg volgeboekt is, kunnen wij
met recht zeggen dat ecomobiel ook dit jaar een afspiege-
ling is van wat de markt bezighoudt’, vertelt Gerbens
Bierbooms, die samen met Huub Sparnaay hoofdverant-
woordelijk is voor de organisatie van ecomobiel. ‘Natuur-
lijk vormt elektrische mobiliteit een belangrijk gedeelte
van onze beurs. Ook andere duurzame alternatieven zijn
echter dit jaar in grote getale aanwezig, van groen gas tot
aardgas en waterstof. Zo overweegt Fiat te exposeren met
een volledig arsenaal van voertuigen die op CNG, oftewel
aardgas, rijden. Van een kleine personenauto tot en met
bedrijfsmodellen. Verder besteden wij veel aandacht
aan gedragsverandering, ict-oplossingen en focussen
daadwerkelijk op mobiliteitsmanagement.’
België en Duitsland
‘De uitgebreide range van ecomobiel-exposanten toont
aan dat de markt duidelijk op zoek is naar oplossingen
voor schonere en zuinigere mobiliteit’, vervolgt Bier-
booms. ‘Elektrisch rijden geniet daarbij bijvoorbeeld de
voorkeur van overheid die middels het Formule E-team
zowel een lange als korte termijnvisie heeft neergelegd.
Ook andere alternatieven zijn in opkomst. De titel van
deze derde editie is niet voor niets ‘Stop thinking, start
acting’. Overheden, bedrijfsleven en ook consumenten
beginnen duurzame mobiliteit te omarmen. Anderzijds
begint de markt ook kritischer te worden, denk bijvoor-
beeld maar aan het stoppen van subsidie voor particu-
lieren door Amsterdam en ProRail dat alle projecten op
dit dossier stil heeft gelegd. Voor de aanbieders van de
verschillende mobiliteitsvormen is het daarom zaak om
op te schalen. Het is tijd om de markt te bedienen daar
waar duurzame mobiliteit toepasbaar en inzetbaar is. Dat
alle grote importeurs van de bekendste merken aanwezig
zijn – van Opel tot Toyota, Peugeot, Renault en Citroën –
geeft aan dat zij de urgentie onderschrijven. De markt is
klaar voor duurzame voertuigen en levert in september
tijdens ecomobiel het fysieke bewijs.’
Zoals eerder al aangekondigd heeft ecomobiel de ambitie
om uit te groeien tot een internationaal evenement. De
In de provincie Noord-Brabant werd half mei de jaarlijkse
ecomobiel Bedrijfswagen Rally verreden. Het parcours van
zo’n honderd kilometer leidde de deelnemers van het
Provinciehuis in ’s-Hertogenbosch naar het Eindhovense
gemeentehuis en de fi nish op de High Tech Automotive
Campus in Helmond. Ecars Europe, rijdend met de FAAM
Jolly 2000, mocht zich uiteindelijk tot winnaar kronen.
‘In totaal hadden zich 26 equipes voor de rally ingeschreven’,
vertelt organisator Gerben Bierbooms. ‘Wij hebben met
opzet gekozen voor een bedrijfswagenrally om te laten
zien welke mogelijkheden er zijn voor het bedrijfsleven om
te verduurzamen, maar ook om te laten zien welke plek
duurzame mobiliteit heeft in de verschillende bedrijven. Zo
trokken de deelnemers op het Stadhuisplein in Eindhoven
veel aandacht van het publiek en de gemeente. Ook bij de
fi nish op de High Tech Automotive Campus was de animo
groot. Burgemeester Fons Jacobs reikte de prijzen uit en
opende ook de AutomotiveWeek.
Klassement
Het klassement van de ecomobiel Bedrijfswagen Rally
(eveneens een goed overzicht geeft van de al op de markt
beschikbare duurzame bedrijfswagens) ziet er als volgt uit:
1. Ecars Europe met de Faam Jolly 2000
2. Opel Nederland met de Opel Vivaro CNG
3. De Burgh B.V. met de DAF LF 45 Hybrid
Overige deelnemers
Kuijpers Installaties met de Caddy (electric); Athlon Carlease
met de Tesla Roadster; Iveco Schouten Truck (LNG); Enexis
met de Lotus; All Green Vehicles met de TGL (elektrische
vrachtwagen); Van Hooft / De Burgh Acht; All Green Vehicles
met de Ford Connekt (elektrisch); Mercedes-Benz Nederland
met de Econic (NGT); Driessen Autogroep met de Citroën
C-Zero; Kuijpers Installaties met de Volkswagen Caddy;
Stekkerweb met de Smart; TU Eindhoven met de E-Lupo;
Greenes met de Peugeot Bipper; ecomobiel met de Nissan
(Bio-Ethanol); gemeente Eindhoven met de Tesla; Auto Mid-
delweerd met de Opel Vivaro; Taxi Pro met de Nissan Leaf;
Truckland; Centric Automotive met de Thorr en tenslotte
Still Intern Transport met de Tesla.
Elektrische auto FAAM winnaar
ecomobiel Bedrijfswagen Rallyeerste stappen daartoe worden met de komende editie
van de beurs al gezet. Bierbooms: ‘In Ahoy zal onder
meer een Belgisch paviljoen gerealiseerd worden waar
een tiental Belgische bedrijven – van een laadpaalfa-
brikant tot een navigatiebedrijf en een leverancier van
mobiliteitsproducten op basis van zonne-energie – acte
de presence zal geven. Wij zetten daarmee onze eerste
‘buitenlandse’ stappen. Naast de Belgische deelnemers
zijn wij zeer trots op de mogelijke komst van e-Wolf.
Deze Duitse fabrikant van elektrische scooters, perso-
nen-, bedrijfs- en sportwagens wil zich naar alle waar-
schijnlijkheid presenteren via een stand van maarliefst
driehonderd vierkante meter.’
Dome
ecombiel draait volgens Bierbooms overigens om meer
dan het tonen van auto’s, bedrijfswagens, scooters
en vaartuigen. ‘Voor een succesvolle grootschalige
introductie van duurzame mobiliteit zijn gedragsveran-
dering en de bijbehorende juiste keuzes nodig. Het vergt
daadwerkelijk een change of mind van de gebruiker. Om
die te bewerkstelligen tonen wij ook welke mogelijkhe-
den werkgevers hebben om hun werknemers slimmer en
daarmee duurzamer te laten reizen.’
In plaats van een groot algemeen congres te organiseren,
heeft ecomobiel dit jaar gekozen voor een dome waar tien
tot vijftien inhoudelijke discussies plaatsvinden rond een
breed scala aan onderwerpen. Bierbooms: ‘In het dome
kunnen honderd tot honderdvijftig mensen per debat
deelnemen. De onderwerpen zullen uiteenlopen van
zaken als de toekomst van het openbaar vervoer, tot de
benodigde laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen
en de kansen die groen gas biedt. Kortom, zij zullen
bijdrage aan de duurzame mobiliteitstransitie.’
E-Mobility vervaardigt in samenwerking met ecomobiel
een special over deze duurzame mobiliteitsbeurs. De special
maakt onderdeel uit van de septembereditie van E-Mobility.
Voor standhouders van ecomobiel zijn er aantrekkelijke
kortingen als zij in deze uitgave te adverteren. In verband
met de verspreiding tijdens ecomobiel zal de oplage van
E-Mobility bovendien eenmalig verhoogd worden van 5.000
naar 6.000 exemplaren. Neem contact met ons op over de
ecomobiel-special via [email protected]
22
23
Crosssectoraal cluster rond elektrische tweewielers,
auto’s en vaartuigen Europees unicum
Friesland plukt vruchten van Drive4Electric:
1.100 testritten met elektrische tweewielers en voertuigen tijdens een experience event,
subsidie voor de aanleg van vaartuigoplaadpunten en het aantrekken van Motion Innovation
en MPI Netherlands. Het zijn enkele wapenfeiten van het Friese stimuleringsprogramma
Drive4Electric. E-Mobility maakte samen met Hans Verwijs en Jasper Verhoef van Drive4Electric
een minirondreis door Friesland en sprak met het Kenniscentrum Jachtbouw, MPI Netherlands,
Motion Innovation, MG Electronics en De Stille Boot.
Vanuit Leeuwarden ontstond in 2008 het programma
Drive4Electric. De gemeente Leeuwarden en de provincie
Friesland spraken gezamenlijk de ambitie uit om elektrisch
vervoer van de grond te krijgen. Naast duurzaamheid vormt
ook het scheppen van meer werkgelegenheid een belangrijk
onderdeel van de doelstelling van Drive4Electric. ‘Inmiddels
zijn diverse partijen aangehaakt bij Drive4Electric, van Allian-
der tot Energy Valley, Essent, de Noordelijke Hogeschool Leeu-
warden (NHL), de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij
(NOM) en Stifting Elektrysk Farre Fryslân (SEFF)’, vertelt Hans
Verwijs, projectleider van Drive4Electric. ‘Aan onze aanpak ligt
een theorie van professor Johan Schot ten grondslag.’ ‘Hij is
hoogleraar in de historie der technologie’, vult Jasper Verhoef
van Drive4Electric aan. ‘Hij heeft drie thema’s geïdentifi ceerd
die bij een transitie belangrijk zijn, achtereenvolgens zijn dit
niche, regime en landschap. In het geval van elektrische mobi-
liteit staat de niche voor producten die nu al een gerealiseerd
kunnen worden zoals elektrische taxi’s. Het regime is in dit
geval de regelgeving die de introductie moet faciliteren. Het
landschap staat voor de houding van de omgeving waarin de
producten en regels geïntroduceerd worden.’
Koplopers
‘En, als je eenmaal een werkende case hebt, kan een niche
een regime veranderen en een goed functionerend landschap
creëren’, vervolgt Verwijs. ‘Inmiddels zetten wij in Friesland
op tal van fronten in op elektrisch vervoer. Van elektrische
scooters, tot auto’s, bussen, steps en vaartuigen. Ook het
regime reikt de helpende hand. Zo heeft Leeuwarden een
scootersubsidie gestart en is er een subsidie voor het elektrifi -
ceren van bestaande boten.’ Verhoef: ‘En ook de zichtbaarheid
van elektrische mobiliteit neemt toe. Zo hebben zo’n 1.100
mensen onlangs bij de Botenbeurs in Sneek gratis testritten
gemaakt met tal van elektrische vervoersmiddelen.’
Friesland mag met recht bestempeld worden als een van
de Europese koplopers als het om elektrische vaartuigen
gaat. In 2015 wil de provincie 3.000 elektrische vaartuigen
herbergen. Naast een aantal ondernemingen – zoals de Stille
Boot – en de SEFF, speelt ook het kenniscentrum Jachtbouw
een belangrijke rol. Door kennis te ontwikkelen en toe te
passen draagt het centrum bij aan innovaties. ‘Wij voeren een
groot aantal projecten voor de jachtbouwsector uit’, vertelt
Ernst-Jan Voerman van het kenniscentrum. ‘Een aantal hiervan
bevinden zich op het domein elektrisch varen. Zo hebben
wij samen met verschillende verhuurmaatschappijen tien
boten geëlektrifi ceerd. Inmiddels is Nederland een tamelijk
grote speler en mag ons land met recht één van Europa’s
belangrijkste proeftuinen genoemd worden als het gaat om
de ontwikkeling, productie en toepassing van elektrisch varen.’
Elektrisch varen
‘In onze provincie zijn tientallen ondernemers bezig met elek-
trische boten’, vervolgt Voerman. ‘Zij zijn dusdanig succesvol
dat er momenteel meer elektrische vaartuigen in Nederland
zijn dan elektrische voertuigen.’ Verwijs: ‘Een mooi gegeven.
Tot nu toe zijn wij logischerwijs zeer tevreden met alle
ontwikkelingen rondom elektrisch varen. Friesland herbergt
zo’n duizend elektrische vaartuigen en ligt op koers voor het
behalen van de doelstellingen.’
Anton van Wijk is met zijn bedrijf De Stille Boot ruim zes jaar
actief in de jachtbouw. ‘Wij maken zelf elektrische vaartuigen
en importeren ook een aantal modellen uit Frankrijk en
Amerika’, vertelt hij. ‘Bovendien kunnen bootbezitters via
onze webshop elektrische buitenboordmotoren bestellen en
kunnen wij deze desgewenst inbouwen.’ Vanuit de volledig
duurzame werf van De Stille Boot in Heeg hebben reeds
vele elektrische boten hun weg gevonden naar eigenaren in
het hele land. Van Wijk: ‘Onze ambitie is om een bijdrage te
leveren aan het doel om als sector in 2050 in Nederland geen
enkele jachtboot met dieselmotoren meer te leveren, oftewel
alleen nog elektrische vaartuigen op de markt te brengen. De
Stille Boot wil daarbij een speler van een aanzienlijk formaat
worden. Meer en meer slaan wij met bestaande werven de
handen ineen om gezamenlijk elektrisch varen naar een vol-
gend niveau te tillen. De Stille Boot kan daarbij de onderdelen
en asloze motoren leveren. Friesland neemt als regio een unieke
positie in. In Noordwest-Europa is er geen enkel ander gebied
dat over een soort gelijk cluster beschikt.’
Maagdelijk scootergebied
Friesland geeft echter niet alleen spreekwoordelijk gas op
vaartuigen, maar bijvoorbeeld ook op elektrische twee-
wielers. Piet Smeding startte ruim een decennium geleden
zijn eigen bedrijf in China. Met MPI houdt de geboren en
getogen Leeuwardenaar zich bezig met het begeleiden
van productieprocessen in China door Europese bedrijven.
Afgelopen kalenderjaar besloot Smeding te starten met MPI
Netherlands. ‘Na in Azië de mogelijkheden van kwalitatieve
productie te hebben gezien, ontstond bij mij het idee om elek-
trische scooters te importeren naar Nederland.Wij zijn bij de
productie en de assemblage aanwezig. In Nederland worden
de scooters in onze werkplaats vervolgens rijklaar gemaakt en
sommige zaken met RVS-onderdelen geüpgrade.’
‘Er moet namelijk nogal wat water door de Rijn wil een
fabrikant specifi eke modifi caties voor een individueel bedrijf
doorvoeren’, vervolgt Smeding. ‘Toch willen wij stapje voor
stapje de aanpassingen niet in Nederland maar in China laten
uitvoeren.’Binnen drie jaar wil Smeding in Nederland een
dealernetwerk van de grond krijgen. ‘Via dit kanaal moeten
ter zijner tijd 1.500 scooters per jaar verkocht worden. Dit zou
ons de grootste elektrische scooterleverancier van Nederland
maken. Omdat het Noorden van Nederland qua concurrentie
een maagdelijk gebied is, zijn wij hier van start gegaan.
Vanuit Leeuwarden breiden wij ons als een olievlek uit.’
Steppen
Op industrieterrein De Hemrik is Motion Innovation Holland de
buurman van MPI Netherlands. Het van oorsprong Cypriotisch
bedrijf opende in Leeuwarden afgelopen voorjaar een Europees
kantoor met bijbehorende productieruimte voor de elektrische
step ‘De Trekker’. Vanuit Friesland wil directeur Ofer Taib Europa
veroveren. ‘Arik Yehuda ontwierp in Tel Aviv tien jaar geleden de
Trekker als stedelijk vervoersmiddel en antwoord op de eeuwi-
ge fi les en het gebrek aan parkeerruimte’, vertelt Taib. ‘Inmid-
dels zijn in Israël zo’n 5.000 steps verkocht. Nederland is een
traditioneel fi etsland en wij denken dat Nederland daardoor
bovengemiddeld geïnteresseerd is in de Trekker. Bovendien
is onze tweewieler inmiddels RDW gekeurd waardoor wij ons
product eenvoudig in andere landen kunnen introduceren.’ De
Trekker is in meerdere uitvoeringen leverbaar. Allen beschik-
ken ze over lithium batterijen. De oplaadtijden variëren per
type van drie tot zes uur en de range van 21 tot 32 kilometer.
De steps kunnen een snelheid van zo’n 25 kilometer per
uur halen. Taib: ‘In Nederland hebben wij de capaciteit om
maandelijks zo’n 1.000 Trekkers te produceren. Bovendien is
er de mogelijkheid om de steps te personaliseren, van een FC
Barcelona airbrush tot en met een surfl ook.’
Accu’s
Op het snijvlak van bedrijven als Motion Innovation Holland, MPI
Netherlands en De Stille Boot opereert MG Electronics. Het bedrijf,
eveneens gevestigd in Leeuwarden, ontwikkelt geavanceerde
24
Drive4Electric is een door de gemeente Leeuwarden en provincie Friesland geïnitieerd stimuleringsprogramma voor
elektrische mobiliteit. Anno 2011 kent het zo’n tien stakeholders en enkele tientallen deelnemende ondernemingen.
Drive4Electric werkt onder meer aan de volgende projecten en initiatieven:
E-lab: het E-lab op de NHL Hogeschool onderzoekt nieuwe mogelijkheden op het gebied van duurzame techniek en
energie. Het E-lab is onderdeel van een groot gesubsidieerd project met de naam ‘HotSpots Duurzame Energie’.
Elektrisch Openbaar Vervoer: Friesland wil naast bussen op groen- of aardgas ook bussen die honderd procent elektrisch zijn.
Op dit moment zijn verschillende partijen met elkaar in gesprek om begin 2012 de eerste elektrische bus te verwelkomen.
Dekkend laadnetwerk: Drive4Electric werkt met marktpartijen aan een dekkend netwerk van elektrische oplaad-en vulpunten
met duurzame brandstoffen. Zo mocht Leeuwarden recentelijk als eerste Nederlandse plaats een snellaadpunt verwelkomen.
Elektrisch varen: Drive4Electric werkt samen met haar partners aan de vorming van een cluster rond elektrisch varen,
mede door dit werk is inmiddels een subsidie voor de ombouw van vaartuigen en voor oplaadpunten beschikbaar en
wordt er gewerkt aan een kwaliteitsnorm voor de inbouw van elektrische aandrijving.
Vriendenclub: aanbieders en eerste gebruikers van elektrisch vervoer samenbrengen en als Drive4Electric
eventuele blokkades wegnemen.
Feiten Drive4Electricaccupakketten en slimme controlesystemen. ‘Onze kracht ligt
in het combineren van deze twee tot een modern lithium-ion
accusysteem met een geïntegreerd batterijmanagementsysteem’,
vertelt Gerard van der Schaar van MG Electronics. ‘Wij richten ons
zowel op de automotive als de maritieme markt, dus op elektrisch
voer- en vaartuigen. Eigenlijk is ons bedrijf een spin-off van de
Frisian Solar Challenge. Wij hebben voor diverse deelnemende
boten voor de races van 2009 en 2010 de accu’s met batterijma-
nagementsysteem geleverd. Inmiddels werken wij samen met
Victron Energy aan de commercialisering van dit pakket.’
Begin 2012 zal MG Electronics de eerste systemen daadwerkelijk
gaan uitleveren. ‘Wij hopen een marktaandeel van tien procent
te kunnen bemachtigen’, licht Van der Schaar toe. ‘Binnen nu en
twee jaar zal de markt volwassen zijn en moeten wij onze positie
ingenomen hebben. Ondertussen gaan wij parallel aan deze
ontwikkeling door met innoveren. Zo participeren wij in het inno-
vatieproject PV-sportboot van het kenniscentrum Jachtbouw. Het
einddoel is daar de commerciële introductie van een zonneboot.’
25
‘Europa is eindelijk begonnen aan
een inhaalslag met batterijtechnologie’
HTAS Battery Day verdubbelt bezoekersaantal:
Een kleine tweehonderd ondernemers en onderzoekers waren half mei tijdens de
Automotive Week aanwezig bij de HTAS Battery Day. De eerste editie van dit evenement
in het kalenderjaar 2011 verdubbelde daarmee het bezoekersaantal ten aanzien van
de vorige editie. Tot de hoogtepunten hoorden niet alleen de opkomst, de opening van
het Electro Mobility Center door Hugo Brouwer van het ministerie van EL&I, maar ook de
keynote speech van Martin Winter van de Universiteit Munster.
Professor Martin Winter was er helder over, Noordwest-
Europa heeft weliswaar niet de ervaring van grote
celfabrikanten zoals Azië die kent, maar de kansen voor
Europees succes zijn er niet minder om. Winter voorspelt
dat Duitsland – mede door het grootste Duitse inves-
teringsprogramma ooit, met de titel LIB2015 en een
budget van 450 miljoen euro – binnen twee jaar drie
grote celfabrikanten zal kennen. Winter: ‘Europa - en ook
Nederland - is weliswaar laat gestart met het inzetten op
batterijtechnologie, maar de inspanning zijn intensief en
verhoogd. Traditionele autofabrikanten zullen daarbij moe-
ten accepteren dat de batterij de keytechnologie wordt voor
elektrische voertuigen. Daarmee neemt ook het belang van
Gedurende een week in mei was de High Tech Automo-
tive Campus in Helmond het toneel van de Automotive
Week. De HTAS Battery Day maakte onderdeel uit van
de Automotive Week. De geslaagde promotieweek ging
van start met de fi nish van de ecomobiel rally en live
verkeersproeven op de A270. Een van de afsluitende
evenementen was de Automotive Day, een open dag op
voor scholieren met belangstelling voor opleidingen op
Tevredenheid over Automotive Week
de chemische en energie-industrie op de automotive keten
sterk toe. De komst van een superbatterij die slechts 120 ki-
logram weegt, 1500 watt uur per kilogram en daarmee een
actieradius van duizend kilometer kent, lijkt misschien wel
ver weg. Echter, niets moet op de lange termijn onmogelijk
geacht worden.’
Innovatieprojecten
In het ochtendprogramma van de Battery Day was er met
name aandacht voor het internationale perspectief. In
de middag werden onder meer de voorlopige resultaten
van de dit jaar aflopende HTAS- en batterijgerelateerde
innovatieprojecten Evident, 360 °EVT (zie ook het artikel op
pagina 17), Databox, Ultra fast charging, Battery safety en
Safebat gepresenteerd. Als afsluiting opende Hugo Brouwer
van het Ministerie van Economie, Landbouw & Innovatie
(EL&I) het European Electric Mobility Centre (EEMC) op
de High Tech Automotive Campus. In het EEMC bundelen
diverse bedrijven, waaronder TASS, TTAI, TNO Homologations,
Automotive Facilities Brainport en TNO de krachten op het
gebied van ontwikkeling, testfaciliteiten en certifi cering voor
elektrische componenten, aandrijvingen en voertuigen. Tot
de state-of-the-art testfaciliteiten behoren onder meer een
batterijklimaatkamer, diverse elektromotor proefstanden, een
hoogteklimaatkamer voor het testen van light- en heavy-duty
voertuigen, een four-wheel-drive rollenbank en een botslab.
het gebied van automotive technologie in het mbo, hbo en
wo. Ook het achtste Automotive Congres was onderdeel van
de Automotive week. Het tweedaagse congres mocht ruim
negenhonderd bezoekers verwelkomen.
Op dag één werd hier onder meer de ATC Innovation Award
uitgereikt. Het bijbehorende ‘Pientere Pookje’ werd voor de
vierde keer uitgereikt en ditmaal aan Styron Netherlands
dat een innovatie rugleuning ontwierp. Het bedrijf wist
onder meer Sycada.Green dat een batterijmonitoring-
en controlesysteem voor elektrische voertuigen heeft
ontwikkeld achter zich te houden. Op dag twee van het
congres werd het ENEVATE-project offi cieel gelanceerd.
Met ENEVATE gaat het ATC als penvoerder zich samen
met vijftien Europese partners de komende jaren inzet-
ten voor stimulering van elektrisch vervoer.
26
‘QWIC moet uitgroeien tot één van de twee grote
Europese elektrische scooterfabrikanten voor stedelijk gebruik’
In de rubriek de tweewieler spreekt E-Mobility ieder kwartaal met een Nederlandse
producent van elektrische scooters en/of fietsen. Deze bedrijven importeren niet
zoals hun concurrenten producten uit China of andere Aziatische landen, maar staan
garant voor ‘Dutch made’ tweewielers. In deze eerste editie aandacht voor het grootste
Nederlandse elektrische scooter- en fietsenmerk: QWIC. ‘In de komende jaren gaan wij
de vruchten plukken van onze technologische voorsprong’, stelt directeur Taco Anema.
Half april maakte QWIC bekend een financiële impuls te
hebben gekregen van investeringsmaatschappij Breesaap
van oud-premier Ruud Lubbers. ‘De investering is het
laatste duwtje in de rug om in de komende jaren Europa
te veroveren’, stelt Anema. ‘In Nederland en België worden
onze producten verkocht door ruim driehonderd dealers.
Wij richten ons vooral op de steeds jongere doelgroep die
merkt dat de elektrische fiets of scooter een oplossing
biedt voor dagelijks woon-werkverkeer. De Nederlandse
markt is voor ons echter niet groot genoeg. Wij hebben
momenteel een marktaandeel van circa twintig à dertig
procent. Echter, zelfs bij een honderd procent marktaan-
deel, kunnen wij nog steeds geen winst maken met de
investeringen die wij voor ogen hebben. In de komende
jaren willen wij daarom grote (scooter)landen als Italië,
Duitsland en Spanje veroveren.’
De ambitieuze woorden van Anema spreken tot de ver-
beelding. Sinds jaar en dag is QWIC al de grootste en een
van de meeste innovatieve elektrische scooterfabrikanten
die Nederland kent en als het aan Anema ligt binnen
enkele jaren dus ook van Europa. ‘Toen wij ons voor het
eerst op de markt van elektrische scooters begaven,
hebben wij direct gekozen voor specialisatie in de accu’s
en bijbehorende laders. Anno 2011 is de laagste actie-
radius van onze verschillende batterijpakketten zestig
kilometer en de hoogste honderdvijftig kilometer. Enkele
jaren geleden hebben wij al de keuze gemaakt voor de
lithiumion-polymeer-accu (lipo-accu). Via samenwerking
met Epyon en de Technische Universiteit Delft hebben
wij technologie doorontwikkeld. Gaandeweg ontdekten
wij namelijk de mogelijkheid om bij een aangepaste
laadwijze een zeer groot rendementsverschil te behalen.
Door kleine variaties is het ons zo gelukt de prestaties
aanzienlijk te verbeteren. Deze technologie gebruiken wij
zowel voor scooters als elektrische fietsen en is gelabeld
onder de naam Lifetime Lithium Technology (LTT).’
‘In de komende periode denken wij de vruchten te pluk-
De Tweewieler
ken van onze technologische voorsprong’, vervolgt Anema.
‘De grote scooterfabrikanten zullen namelijk binnen
afzienbare tijd grotere innovatiebudgetten vrij maken
voor elektrische scooters en dezelfde ontdekkingen doen.
Door specifiek in te zetten op innovatieve producten –
wij werken aan een nieuwe lijn fietsen en scooters – en
ieder jaar één of twee nieuwe producten te introduceren,
denken wij de concurrentie voor te blijven. Momenteel
zetten wij met de campagne ‘I am electric’ daarbij in op
het aantrekkelijke design en de perfecte eigenschappen
voor stedelijk gebruik van onze producten.’
‘Als wij in 2013 twee van A tot en met Z door ons zelf
ontwikkelde elektrische scootermodellen op de markt ge-
bracht hebben, kunnen wij tevreden zijn’, besluit Anema.
‘Daarbij moeten wij niet alleen onze positie als marktlei-
der in Nederland hebben vastgehouden, maar ook tot één
van de grote Europese spelers, op gebied van elektrische
scooters voor stedelijk gebruik, uitgegroeid zijn.’
27
AutomotiveNL
De Nederlandse automotive sector moet nu één
team gaan vormen en scoren: de bal ligt op de stip!
De automotive sector neemt binnen Nederland een
toenemend belangrijke rol in en… steeds meer
organisaties worden zich hiervan bewust. De sector
heeft een gezamenlijk doel: versterking van onze
concurrentiepositie. En, het mooie is: dit gaat zeer
waarschijnlijk goed lukken.
We kijken met het recent opgestelde Visie en Focus Document
2020 uit naar een versnelling van de groei van mogelijk
een van Nederlands meest succesvolle industriële sectoren
van de nabije toekomst. Op dit moment werken er binnen
automotive Nederland ongeveer 45.000 mensen die tezamen
goed zijn voor een omzet van zeventien miljoen euro. De ver-
wachting is dat dit in 2020 kan toenemen tot 55.000 mensen
die tezamen vijfentwintig miljoen euro omzetten…. En als
we het met z’n allen goed doen misschien zelfs meer.
Nog geen decennium geleden heerste nog alom de mening
dat Nederland nagenoeg geen automotive industrie had, met
uitzondering van – immers zo werd gedacht – DAF Trucks in
Eindhoven, Scania in Zwolle en NedCar in Born. Echter, ook
toen al was de automotive sector reeds twintig keer zo groot
als de lucht- en ruimtevaartsector en bijna dubbel zo groot als
het scheepvaartcluster, maar niemand wist dat, zo leek het.
Gelukkig is het beeld van de sector in de hierop volgende tien
jaar in duidelijk positieve zin veranderd. Er is met betrekking
tot bewustwording veel gebeurd. Medio 2002 werden de
Federatie Holland Automotive (FHA) en het (ATC) opgericht.
Deze ontstonden uit een initiatief van vakbond De Unie. Die
zag dat in heel korte tijd de grote automotive bedrijven in
buitenlandse handen kwamen. Daarover maakt men zich
zorgen. Onder aanvoering van Nort Liebrand gingen Chris
Dewulf (NedCar), Fred Welschen (Inalfa), Martien de Lauw
(DAF), Gerrit Tanis (directeur TNO) en Bert Keulen (De Unie)
aan tafel. Hieruit kwamen de twee initiatieven.
Het eerste was de oprichting van de Federatie Holland Au-
tomotive als een koepelorganisatie die alle belangen van de
auto-industrie vertegenwoordigt. Het tweede initiatief was
het Automotive Technology Centre (ATC), een ‘werkpaard’ dat
als zelfstandige stichting naast de federatie opereert.
Vooral in die beginjaren heeft ATC veel goed werk gedaan
om als dienstverlener voor netwerken en kennistransfer de
Nederlandse automotive sector goed op de kaart te zetten.
ATC kent inmiddels zo’n honderdvijftig leden. Maar, de honger
van de automotive sector tot verdergaande technologische
samenwerking kreeg in 2006 en 2008 nog twee extra impul-
sen. Naast het ATC werd in 2007 allereerst het innovatiepro-
gramma HTAS Automotive Innovation gestart met focus op
twee technologische gebieden Driving Guidance en Effi cient
Vehicle. Sinds haar opstart heeft HTAS zorg gedragen voor de
opzet van zo’n 200 miljoen euro aan projecten die signifi cant
bijdragen aan additionele groei van automotive Nederland.
De drang tot samenwerking binnen de sector deed ook de
behoefte groeien om ook fysiek bij elkaar te komen. Dit heeft
tot het ambitieuze plan geleid om te Helmond een automo-
tive campus op te richten: de High Tech Automotive Campus,
de tweede extra impuls. De doelstelling hier is om externe
hoogwaardige bedrijvigheid en onderwijs aan te trekken om
vervolgens door te groeien naar 1.500 ‘campusbewoners’ in
2015. Ook hier is er sprake van een forse uitdaging en ook hier
zijn sinds 2008 de eerste stenen gelegd.
Er is dus veel gebeurd in het decennium 2000-2010. Drie
groeikernen – ATC, HTAS en HTACampus –hebben zich ieder
naast elkaar succesvol ontwikkeld en dat is uitermate goed
geweest. Zaaien en kiemen kan het beste in kleine krachtige
separate units beginnen, maar professionaliseren, uitbouwen
en oogsten moet nu wel gezamenlijk in een nieuwe organi-
satie gebeuren. De automotive sector beschikt nu over drie
dienstverlenende organisaties met een drietal complemen-
taire ambities die nu moeten streven naar minimalisatie
van overlappende activiteiten en een maximalisatie van
slagkracht. Het moment van integratie is daarom nu ook zin-
vol, drie fundamenten zijn immers gelegd. Daarnaast richten
alle drie organisaties zich nu toenemend op het buitenland.
Dit buitenland is voor onze automotive sector zeer belangrijk,
we halen immers zo’n 95 procent van de automotive omzet
over de grenzen. Het tonen van een enkel gezicht vanuit een
eenduidige organisatie is daarmee een must geworden!
Tenslotte, de trends van de internationale automotive sector
matchen perfect met de sterktes van Nederland. Door de
toenemende complexiteit van de auto zal er ook toenemend
meer waardecreatie bij toeleveranciers plaatsvinden. Dat is
goed voor Nederland. Daarbij verschuift de technologie zich
ook toenemend naar gebieden waar Nederland zeer goed in
is, zoals bijvoorbeeld regeltechniek, elektronica, ICT, navigatie
en traffi c management. Denk ook aan de toenemende
integratie van de auto als deel van mobiliteitsoplossingen en
de invoering van elektromobiliteit.
Kortom, we kunnen scoren, de bal ligt op de stip. We moeten
daarom juist nu onze krachten bundelen en het winnende
team vormen: Nederland is toe aan AutomotiveNL.
Anton Wolthuis
High Tech Automotive Systems
29
Alfen is al 74 jaar actief in de markt van en gespecialiseerd in
hoog-, midden- en laagspanning. Het bedrijf maakt deel uit
van vastgoed- en bouwconcern TBI, dat circa 9.000 werkne-
mers telt. Alfen heeft op gebied van transformatorstations
in Nederland tachtig procent marktaandeel. ‘De transforma-
torstations zijn voor ons een strategisch product’, aldus Van
Zundert. ‘Voor ons was het produceren en ontwikkelen van
laadpalen een logisch vervolg. Onze transformatorstations
zijn namelijk niet alleen van essentieel belang voor het func-
tioneren van laadpalen, maar vormen nu én in de toekomst
een cruciaal onderdeel van het smart grid. Daarmee zijn wij
in het geheel van de bijbehorende keten actief. Wij zetten
onze oplaadtechnologie voor elektrische voertuigen met
bijbehorende applicaties onder de naam ICU in de markt,
wat staat voor Integrated Charging Unit.’
Opmars
Waar fabrikanten van laadpalen uit tal van verschillende
sectoren en achtergronden verrijzen, is het voor Alfen dus een
logische stap vanuit de core business. Van Zundert: ‘De netin-
tegratie is op ons netvlies gebrand. Als direct gevolg van onze
geschiedenis hebben wij een langetermijnvisie. Transforma-
torstations kennen bijvoorbeeld een levensduur van vijftig jaar.
Het langetermijndenken zit mede daardoor in onze genen.’
Nu de elektrische auto aan een forse opmars bezig is, heeft
Alfen onder de merknaam ICU eveneens een forse opmars
bewerkstelligd. ‘Wij hebben dit mede te danken aan onze
launching customers, de Stichting e-laad.nl’, stelt Van
Zundert. ‘Door de samenwerking met e-laad.nl hebben wij
ontzettend grote stappen kunnen maken in de technolo-
gieontwikkeling. Het was daadwerkelijk samen vallen en
opstaan en soms samen tegen een muur aanlopen. Inmiddels
heeft het geleid tot plaatsing van ongeveer 350 laadpalen.
Zoals bekend is e-laad.nl een Europese aanbesteding gestart
voor de levering van laadobjecten waarbij ook wij uiteraard
meedingen. Wij zijn inmiddels door meerdere autofabri-
kanten geaccrediteerd. Dit is essentieel voor de talloze aan-
bestedingen die vermoedelijk in de komende periode gaan
plaatsvinden vanuit de verschillende overheidsinstellingen in
binnen- en buitenland.’
Redesign
Alles bij elkaar opgeteld verwacht en wil Alfen in 2011 in totaal
duizend oplaadpunten uitleveren. ‘Een belangrijk onderliggend
document voor deze ambitie is een recent door ons uitgevoerde
Jerry van Zundert van Alfen en ICU Charging Stations:
‘Dit kalenderjaar staat in het teken van opschaling. Nu wij de afgelopen twee jaar zeven-
honderd oplaadpunten uitgeleverd hebben, is het doel om dit jaar duizend oplaadpunten
te verkopen.’ Aan het woord is Jerry van Zundert, sales director van Alfen en ICU Charging
Stations. De Almeerse onderneming is ambitieus en momenteel Nederlands grootste
laadpaalfabrikant. Dit kalenderjaar nog wil het bedrijf wereldwijd duizend oplaadpunten
uitleveren. Om dit waar te kunnen maken heeft het bedrijf recent in Almere een tweede
vestiging geopend voor de productie van de laadpalen.
‘2011 is een succes als wij duizend laadpalen uitleveren’
30
marktscan. Uit die scan zijn nieuwe wensen en eisen vanuit
de gebruikers naar voren gekomen. Momenteel zijn wij bezig
met een redesign van de intelligentie van onze laadpalen om
de toekomstige eisen in het product te integreren. Het gaat
bijvoorbeeld om geavanceerde communicatietechnologie en de
mogelijkheid om eenvoudig nieuwe protocollen toe te voegen.’
‘Een andere weg waarlangs wij ons willen profileren is ‘ICU
Inside’’, vervolgt Van Zundert. ‘Dit behelst het aanbieden van
laadtechnologie aan producten van straatmeubilair en andere
ondernemers die geloven in elektrisch vervoer. Een laadpunt
kan namelijk in principe iedere willekeurige vorm aannemen.
Zo kan een laadpunt in een prullenbak verwerkt worden.
Met ICU Inside bieden wij producenten die laadpunten op de
markt willen brengen de mogelijkheid dit te doen, zonder dat
ze hoeven te investeren in de technologie van het elektrisch
laden van voertuigen. In onze visie is het verwerken van
laadpunten in straatmeubilair een zeer goede optie. Er is
namelijk een trend gaande waarbij overbodig straatmeubilair
verwijderd wordt vanwege het visueel verbeteren van de
openbare ruimte. Vanuit die gedachtegang zou het natuurlijk
raar zijn als je diezelfde openbare ruimte vol gaat zetten met
laadpunten die niet in het straatbeeld passen. En juist dit is
wat wij proberen te voorkomen.’
Europees netwerk
‘Zoals gezegd is ons doel om in 2011 wereldwijd duizend
oplaadpunten te verkopen. Wij lopen inmiddels aardig op
schema’, gaat Van Zundert verder. ‘Daarbij valt op dat niet al-
leen in Nederland een aanzienlijke markt begint te ontstaan,
maar ook in Ierland, België, Estland, Engeland en Duitsland.
Voordeel van Ierland is de aanwezigheid van slechts één net-
beheerder. Deze heeft van de overheid de opdracht gekregen
een landelijk dekkend netwerk van oplaadpunten te creëren
waardoor een aanzienlijke markt ontstaat. Waar Ierland dit
voordeel kent, is dit in Duitsland juist het omgekeerde het
geval. Onze Oosterburen kennen negenhonderd stadswer-
ken met eigen netbeheerders die allemaal hun eigen weg
bewandelen. In Nederland is deze problematiek getackeld
door in een vroegtijdig stadium het initiatief te nemen voor
de e-laad.nl. Een dergelijk samenwerkingsverband van
netbeheerders komt men nergens anders in Europa tegen. De
interoperabiliteit die e-laad.nl zo bewerkstelligt gaat inmid-
dels zelfs de grens over. Er worden inmiddels gesprekken
gevoerd met Duitse Stadtwerke aangaande interoperabiliteit
waardoor straks een Europees netwerk gaat ontstaan.’
31
3rd International Fair for Electric Mobility
Join the eMobility Revolution!
eCarTec 2011
www.ecartec.com
October 18-20, 2011New Munich Trade Fair Centre
With accompanying Congress
International Trade Fair for Electric MobilityTOPICSElectric Vehicles
Drive and Motor Technique
Energy Storage Technology
Engineering & Subcontracting
Energy and Infrastructure
Finance
Reparation and Spare Parts
Alom tevredenheid over Kies Elektrisch! tijdens AutoRAI 2011
De grote autoproducenten lieten in april tijdens de AutoRAI voor het eerst hun elektrische
voertuigen aan het grote publiek zien. Op initiatief van het Platform Elektrische Mobiliteit,
RAI Vereniging en het Formule E-team was onder de titel Kies Elektrisch! gedurende elf dagen
in het Elicium een paviljoen te bewonderen dat volledig gewijd was aan elektrisch rijden.
Hoogtepunt van Kies Elektrisch! was de verleidingsdag.
De oogst? Bewondering van de ruim tweehonderdvijftig
decisionmakers, journalisten en politici die kennis
mochten maken met de aanwezige elektrische auto’s. Zij
waren bovendien getuige van de aankondiging van het
Plug-to-Drive initiatief van Total en het snellaadnetwerk
van The New Motion. Het Kies Elektrisch! paviljoen
was gestructureerd rondom vier inhoudelijke thema’s:
beschikbaarheid, techniek, opladen en milieu en
veiligheid. Bovendien organiseerde ZERAuto samen met
WikiMobi negenmaal de EV Stamtafel. Elektrische rijders,
experts, tegenstanders en ondernemers schoven hier
aan voor interviews, discussies en het beantwoorden van
vragen. Via de website van ZERAuto zijn de audiofiles van
deze stamtafels te downloaden.
33
De gedeelde visie van Mark Schreurs en Florian Minderop op de
duurzame vervoerstoekomst leidde tot de oprichting van Mis-
terGreen. Deze Amsterdamse onderneming biedt mobiliteits-
service op het gebied van elektrisch rijden aan. ‘Twee van onze
bijzondere activiteiten zijn het leasen van scooters en het Witte
Autoplan’, vertelt Minderop.
Consumable
Vanaf de start van MisterGreen stelden Minderop en
Schreurs zich ten doel met laagdrempelige producten
elektrisch rijden beschikbaar te maken voor de consument.
‘Wij kozen direct voor een specialisatie op binnenstedelijk
vervoer met twee- en vierwielers’, aldus Minderop. ‘Om
een sluitende business case te realiseren is zowel voor
scooters als auto’s een verhuurprogramma opgezet. Op die
manier dragen wij alle verantwoordelijkheid – waarbij het
accupakket en de restwaarde belangrijke aspecten zijn – en
is de drempel voor consumenten om elektrisch te rijden mi-
nimaal. Dit maakt de leasemarkt ook tot het ideale portaal,
zowel voor twee- als vierwielers.’
Ongeveer een jaar geleden startte MisterGreen met het
Witte Autoplan. Dit Witte Autoplan is gebaseerd op het idee
dat auto’s gedeeld worden door meerdere gebruikers. De
gemeente Amsterdam en Smart kondigde afgelopen maand
aan driehonderd Smarts als deelauto te gaan verhuren. ‘Wij
zijn een jaar geleden al begonnen met dergelijke verhuur van
vijfentwintig elektrische Tazarri’s aan ondernemers’, vertelt
Schreurs. ‘Wij zijn met dit concept gestart vanwege een
gebrek aan mobiliteitsoplossingen in de binnenstad. Met de
Tazarri realiseren wij een cultuuromslag: van ‘area of posses-
sion’ naar ‘area of usage’. Inwoners van steden als Amsterdam
moeten beseff en dat ze in het centrum geen grote auto meer
nodig hebben. Hun werkgevers hebben door ons Witte Au-
toplan de beschikking over een deelauto voor korte zakelijke
ritten. De Tazarri is daar uitermate geschikt voor.’ Minderop:
‘Wij hebben een applicatie voor de smartphone ontwikkeld
waarmee mensen de batterijstand en de gezondheid kunnen
inzien. Op basis van hun rijgedrag worden zij ‘beloond’ of
‘gestraft’, het nieuwe rijden is logischerwijs beter voor de
levensduur. Bij een intensief rijgedrag slijt de batterij sneller
en betaalt de gebruiker iets meer per kilometer.’
Service
MisterGreen heeft binnen haar verhuurprogramma zowel
de auto als de scooter losgekoppeld van de batterij, het
gaat dus om twee aparte onderdelen in het leasecontract.
‘De consument wil namelijk geen rompslomp met de bat-
terij’, stelt Schreurs. ‘Batterijen zijn nog altijd erg kostbaar
en vormen het grootste deel van de prijs. Toegegeven,
de prijs van de batterijen is door de geschiedenis heen
elke vijf jaar gehalveerd en zal dit vermoedelijk ook in de
komende jaren doen, maar vooralsnog is het een uitste-
kende constructie om de batterij los te verhuren. Dit biedt
ons ook de mogelijkheid om te specialiseren op specifieke
batterijaspecten zoals het batterijmanagementsysteem.’
In de komende periode hoopt MisterGreen voortbordu-
rend op het Witte Autoplan grote successen te boeken met
de Tazarri. Minderop: ‘Dit voertuig leent zich uitstekend
voor binnenstedelijk verkeer. De leasemarkt biedt daarbij
als voorportaal gigantische voordelen omdat risico’s en
barrières voor de gebruiker weggenomen worden. Ik denk
dat de leasemarkt in lengte van jaren interessant blijft
voor de elektrische auto. Het is namelijk de kans om een
elektrisch voertuig niet als product, maar als service te
verkopen. Als ons concept gekopieerd wordt en aanslaat
– waarbij de batterij dus losgekoppeld wordt van het
voertuig en de batterij als consumable gezien wordt – is
het voor ons een succes.’
Charged
Een van Nederlands grootste en bekendste leasemaat-
schappijen, Athlon Car Lease, werkt vanuit Almere al
sinds 2008 aan haar Duurzaam Mobiliteitsplan. Dit is
een vijfstappenplan waar kostenbesparing, mobiliteit en
duurzaamheid hand in hand gaan. ‘Elektrisch rijden heeft
binnen dit programma een prominente rol opgeëist’, vertelt
Marchel Koops, commercieel directeur bij Athlon Car Lease.
‘Drie jaar geleden zijn wij als onderdeel van het Duurzaam
Mobiliteitsplan gestart met het ontwikkelprogramma
Athlon Charged. Hiermee creëren wij een one-stop-shop
voor elektrische mobiliteit. Het doel is daarbij om klanten
continue zoveel mogelijk te ontzorgen op het gebied van
elektrisch rijden. Inmiddels zijn wij een echte voorhoede-
speler op het dossier elektrisch rijden. In het afgelopen
kalenderjaar is veel progressie geboekt. Zo hebben wij als
eerste Nederlandse leasemaatschappij honderd exemplaren
van de elektrisch aangedreven Opel Ampera besteld, maar
bijvoorbeeld ook als eerste honderd elektrische Renaults.’
‘Met Charged vergaren we kennis over drie sporen’,
vervolgt Koops. ‘Over de voertuigen, de infrastructuur en
het businessmodel. Elektrisch rijden moet immers voor
alle deelnemende partijen bedrijfseconomisch interessant
worden. Bij de start van Charged waren we afhankelijk
van de op dat moment beschikbare ombouwauto’s. De
ervaring die we met deze auto’s hebben opgedaan,
zijn zeer relevant om een volwassen product aan te
kunnen aanbieden. Met name technisch: hoe zit het met
onderhoud, banden, accuproblemen en -storingen. Maar
ook praktisch: hoe zit het met het opladen, hulpdienst,
vakanties enzovoorts. Tot nu toe zijn de keuzemogelijk-
heden voor type voertuigen het meest meegevallen. In
2008 was het ondenkbaar om zo snel al over het huidige
keuzepakket aan auto’s te beschikken.’
34
‘Leasemarkt de kans om elektrisch rijden niet als product,
maar als service te verkopen’
ALD Automotive, Athlon Car Lease en MisterGreen over de leasemarkt als het ideale ‘voorportaal’:
Nagenoeg alle experts met een mening over elektrisch rijden lijken het eens te zijn:
de leasemarkt is het ideale voorportaal voor de elektrische auto. Als de zakelijke rijder
eenmaal overtuigd is, zal de consument eenvoudig over de streep getrokken kunnen
worden om ook elektrisch te gaan rijden. Over één ding zijn de experts het echter minder
eens: het jaar dat de consument ‘om’ gaat. Drie pionierende ondernemingen op het dossier
elektrisch rijden – Athlon Car Lease, MisterGreen Electric Lease en ALD Automotive (zie
kader) – geven hun mening over de leasemarkt als voorportaal.
Zendelingenwerk
Hoewel de keuzemogelijkheden langzamerhand groot
zijn, zit volgens Koops in het volume wel een grootste
tegenvaller. ‘Elektrisch rijden is nog steeds slechts voor
een beperkte groep beschikbaar. Het is zendelingenwerk.
Eind 2011 beschikken wij binnen onze vloot over vijfhon-
derd elektrische voertuigen op een totaal van 120.000
auto’s. De zakelijke markt – en dus de leasemarkt – is
naar mijn idee wel de markt die het gaat doen. Hier gaat
als eerste op grote schaal elektrisch worden gereden.’ Een
belangrijke stap die volgens Koops in de komende jaren
nog gemaakt moet worden, is die naar een volwaardig
businessmodel. ‘De restwaarde van de elektrische auto is
een belangrijke component voor verschillende partijen.
Een goed voorbeeld is de Toyota Prius. Die komt inmiddels
veelvuldig in het straatbeeld voor, waardoor deze – net
als in de toekomst het geval zal zijn voor de elektrische
auto – een flinke impact heeft op de markt tweedehands
auto’s. Doordat de Prius onderdeel is geworden van
het straatbeeld, komt de auto in het systeem van de
consument en komt zo ook de tweedehandsmarkt los.
De overheid kan in het geval van de elektrische auto
een belangrijke rol gaan spelen door bijvoorbeeld een
koopsubsidie in te stellen.’
Athlon Car Lease wil in de komende jaren een promi-
nente rol spelen en via een olievlekstrategie de elektri-
sche auto zijn intrede laten doen. Koops: ‘Nu door heel
Nederland gewerkt wordt aan de laadinfrastructuur en
wij zelf een paar honderd elektrische voertuigen in het
veld hebben, ontstaat langzamerhand een netwerk van
olievlekken. Wij hebben de ambitie om naar Nederlands
voorbeeld elektrisch rijden in andere landen waar ons
bedrijf actief is uit te rollen.’
35
Leasemaatschappij ALD Automotive heeft eind april als eerste binnen de leasebranche het testprogramma ALD
e-Drive gelanceerd. ‘Wij geloven in de toekomst van elektrisch vervoer en willen onze klanten kennis laten maken met
deze vorm van duurzame mobiliteit. De leasemarkt is in onze optiek namelijk het voorportaal voor de consumenten-
markt.’ Aan het woord is René de Jong, commercieel directeur bij ALD Automotive.
ALD Automotive heeft in Nederland een wagenpark van 23.000 voertuigen en behoort daarmee tot de drie
grootste Europese leasemaatschappijen. Met het testprogramma e-Drive laat het bedrijf momenteel klanten
kosteloos anderhalve week ervaring opdoen met een elektrische auto. ‘Door een elektrisch voertuig grondig te
testen kunnen klanten met enige gefundeerdheid besluiten een elektrische auto te leasen’, aldus De Jong. ‘Het
testprogramma is het directe gevolg van onze keuze om begin vorig jaar serieus aan de slag te gaan met elektrisch
vervoer. Wij hebben destijds een eigen E-team geformeerd om het hele spel van elektrisch rijden in kaart te bren-
gen. Als hoogtepunt hebben wij vorig jaar oktober een seminar georganiseerd voor alle klanten en relaties om hen
te informeren over elektrisch rijden. Recent hebben wij de eerste bijbehorende producten gelanceerd – inclusief
e-Drive – en de eerste leasecontracten geschreven.’
Multimobiliteit
‘Wij zien elektrisch rijden als een van de mogelijkheden binnen multimobiliteit’, vervolgt De Jong. ‘Elektrisch vervoer
heeft een groot aantal mogelijkheden, maar ook beperkingen. Die beperkingen proberen wij op te lossen met
alternatieven zoals NS-Business Cards of tijdelijk inzetbare conventionele (brandstof)auto’s op het moment dat de
actieradius bijvoorbeeld niet toereikend is. Vooral leaserijders die nu niet bijtellen met een beperkt aantal zakelijke
autokilometers komen in eerste instantie in aanmerking voor elektrisch rijden. In het bedrijfsleven gaat het vooral om
ondernemers die zich willen laten voorstaan op duurzaamheid en willen profileren als aantrekkelijke werkgever.’
Volgens De Jong heeft de zakelijke markt een van de grootste voordelen in huis om elektrisch rijden met succes
op grote schaal te introduceren: het bijtellingstarief van nul procent. ‘Dit is voor veel automobilisten een sterke
motivatie om elektrisch te rijden. De zakelijke rijder is zeer aanspreekbaar op persoonlijke kosten. Het gegeven
dat een forse groep van onze leaserijders kiest voor een auto met veertien of twintig procent bijtelling toont dit
al aan. Deze drijfveer, gecombineerd met het gegeven dat bedrijven zich op het gebied van duurzaamheid willen
onderscheiden, maakt de leasemarkt het ideale voorportaal voor de elektrische auto. In mijn optiek is het nu zelfs
al zo dat de vraag groter is dan het aanbod. Nu de productie op gang komt, kan het wel eens snel gaan met de
verkoopcijfers van elektrische auto’s.’
ALD Automotive: ‘Zakelijke rijder moet overtuigd worden van nut elektrisch vervoer’
DUURZAAM CONTACT@ELEKTROTECHNIEK
Uw markt is volop in beweging. Ontwikkelingen op het gebied van alternatieve energie,
verlichting en domotica volgen elkaar razendsnel op. Tegelijkertijd worden er steeds strengere
eisen gesteld aan duurzaamheid en moet de kostprijs omlaag. Slimmer en effi ciënter werken
is key en ketenintegratie noodzakelijk. Tijdens Elektrotechniek gaan we samen aan het werk.
Op de beurs vindt u het grootste aanbod van innovatieve producten die energie besparen én
kostenbesparing opleveren. Het inhoudelijk programma informeert u over de duurzame oplossingen
van de toekomst. Zodat we samen aan de slag kunnen want investeren in de toekomst begint nu.
UW ONTMOETING MET ELEKTROTECHNISCHE VERNIEUWING
MEER INFORMATIE: WWW.ELEKTROTECHNIEK-ONLINE.NL
INCLUSIEF:Dag van het Licht
SolarpaviljoenCongres smart grids
DomoticacongresProeftuinen
Voorlichting en beleving centraal in het eerste Het Nieuwe Rijden Elektrisch Vervoer Centrum:
‘Dit is de eerste stap in een nieuwe wereld’
Bij het aanbreken van het voorjaar maakte de gemeente Rotterdam bekend komende zomer binnen haar stadsgrenzen Het Nieuwe Rijden
Elektrisch Vervoer Centrum (EVC) te verwelkomen. Het unieke ‘belevingscentrum’ gaat bedrijven en consumenten kennis laten maken met
alle soorten en merken elektrische auto’s en scooters. Op 31 augustus wordt het centrum officieel geopend door Melanie Schultz van Haegen,
minister van Infrastructuur en Milieu. Het is een initiatief van de Rotterdamse onderneming Green Mobility, geleid door Alfred Möller en
Marcel Broersma. ‘Met het EVC creëren wij een professioneel knooppunt waar alle betrokkenen – die belang hebben of gaan krijgen bij
elektrisch vervoer – waarde kunnen toevoegen’, aldus Jan Storm, projectmanager bij Green Mobility.
Green Mobility zag in het jaar 2006 het levenslicht. Het
bedrijf zet zich sindsdien in voor de realisatie van duurzame
mobiliteitsoplossingen. Waar het businessplan aanvanke-
lijk ging over het in de markt zetten van auto’s, is Green
Mobility meer en meer uitgegroeid tot een bruggenbouwer.
Een bedrijf dat verbindingen maakt tussen de traditionele
autobranche en de wereld van elektrisch vervoer zoals die
nu voorzichtig aan het ontstaan is. ‘Na de start van Green
Mobility werd al snel duidelijk dat de elektrische auto de
toekomst heeft’, vertelt Storm. ‘Wat echter ook al direct
bleek was het ontbreken van vier essentiële onderdelen
om elektrisch vervoer succesvol te introduceren: betaalbare
voertuigen, gebruiksvriendelijkheid, gedragsverandering en
een goed imago. Op veel van die zaken waren al initiatieven
gaande, op gedragsverandering echter nog niet. Green
Mobility heeft de uitdaging opgepakt om door middel van
voorlichting en beleving de benodigde omslag te realiseren.’
Transitieperiode
In de afgelopen twee jaar heeft Green Mobility diverse
evenementen georganiseerd om bedrijven en (overheids)
organisaties te overtuigen dat de elektrische auto de
auto van de toekomst is. Zo werden voor fleetowners en
leasemaatschappijen ‘elektrische’ dagen georganiseerd om
bestuurders van de zakelijke auto kennis te laten maken
met elektrisch vervoer. ‘Deze evenementen slaan goed aan,
maar wij zagen al snel dat er een enorme behoefte is aan
een grootschaliger concept waar permanent elektrisch
vervoer beleven en ervaren centraal staat’, vervolgt Storm.
‘Juist nu de transitieperiode naar duurzamere auto’s in volle gang
is, is het belangrijk om grote groepen gebruikers voor te lichten.
Om die reden bouwen wij het EVC. Vanaf komende zomer, in een
soort Apple-store omgeving, kunnen de auto’s niet alleen beleefd
worden, maar zal er ook alle mogelijke informatie verkrijgbaar
zijn over elektrisch vervoer en het optimaal gebruik van mobiliteit.’
In het EVC komen niet alleen alle automerken samen door de
presentaties van hun elektrische voertuigen, maar zullen ook
elektrische scooters en verschillende laadtechnologieën en laad-
palen getoond worden. Storm: ‘Basisgedachte is om in de volle
breedte elektrische mobiliteit te belichten en bijbehorende voor-
lichting te geven zonder dat verkoop centraal staat. Alle betrokken
partners hebben immers belang bij onafhankelijke promotie van
elektrisch vervoer. Wij starten in Rotterdam, bij gebleken succes is
de kans groot dat andere grote steden zoals Amsterdam, Utrecht
en Den Haag volgen. Als dit concept in Rotterdam aanslaat gaat
een nieuwe wereld open. Binnen ons bedrijf bestaan nog tal van
ideeën rond elektrisch vervoer. Denk hierbij aan een NS Dagtour
Elektrisch Vervoer, het elektrificeren van de taxivloot en het
introduceren van Elektrisch Vervoer Car Sharing. Deze initiatieven
zullen in samenwerking met onze partners waaronder de ANWB
en Athlon Car Lease op de kaart worden gezet. In dit mobiliteits-
huis van de toekomst komen straks kennis, netwerk, innovatie,
creativiteit en ondernemersgeest samen.’
Zonne-energie
De bouw van het EVC is inmiddels in volle gang. Via de
website (www.elektrisch-vervoer-centrum.nl) is de voort-
gang op de voet te volgen. Als vestigingsplaats is gekozen
voor Rotterdam Central District naast het Centraal Station
Rotterdam. Het oog is mede op deze locatie gevallen door
de samenwerking met ProRail. ‘De bouw loopt volledig op
schema’, vertelt Storm. ‘Een van de bijzondere elementen
is de voorgevel van het EVC die volledig bedekt wordt met
zonnepanelen. De panelen produceren zo’n dertigduizend
kilowattuur. Wij leveren hiermee straks voor een groot deel
onze eigen energie. Niet alleen voor het licht maar ook voor
het verwarmen, koelen van de kantoren en het laden van de
auto’s. Dit wordt een mooie duurzame showcase. Komende
zomer gaan wij van start na een feestelijk openingsevene-
ment. Infrastructuurminister Melanie Schultz van Haegen zal
het EVC daarbij openen.’
Het managementteam van het EVC gaat volgens Storm
vervolgens niet afwachten tot bezoekers binnenkomen,
maar zal volgens een projectplan het bedrijfsleven actief
opzoeken. Het EVC heeft een duidelijke en meetbare opdracht
meegekregen. Storm: ‘In de eerste drie jaar van ons bestaan
willen wij de duizend grootste ondernemingen van Neder-
land proactief benaderen om een bezoek te brengen aan het
center en hen op deze wijze stimuleren om elektrisch vervoer
in hun organisatie te introduceren.’
37
Partners Elektrisch Vervoer Centrum
Ruim dertig publieke en private partijen hebben zich
aangesloten bij het Elektrisch Vervoer Centrum (EVC) Rot-
terdam. Het Nieuwe Rijden – een programma van het mi-
nisterie van Infrastructuur & Milieu en uitgevoerd door het
Instituut voor Duurzame Mobiliteit – wordt hoofdpartner
en naamgever van het EVC. De verschillende deelnemers
zien het EVC als de ontbrekende schakel die het elektrisch
vervoer in Nederland een grote stap verder brengt.
De deelnemers tot nu toe zijn achtereenvolgens:
ANWB, Athlon Car Lease, BYD, Vereniging DOET,
ecomobiel, Stichting e-laad.nl, Eneco, Formule
E-team, GE, Gemeente Rotterdam, Greenchoice, Green
Mobility, Greenwheels, Het Nieuwe Rijden, ING, ING Car
Lease, KPMG, KPN, LeasePlan Nederland, LSI Projects
Investments, proov, Rabobank, RAI Vereniging, RET,
RTC, Stedin, Van Gansewinkel Groep, Wagenplan en het
Wereld Natuur Fonds. Begin juni is verder het bestuur
en het comité van aanbeveling benoemd.
Tijdens de bijeenkomst Kies Elektrisch op de AutoRAI brachten
Total en The New Motion het heugelijke nieuws omtrent hun
snellaadinitiatieven naar buiten. Robert Joore, directeur Retail
van Total Nederland kondigde aan snellaadpunten in gebruik
te nemen bij tankstations in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag
en Utrecht. ‘Met deze eerste zeven snellaadstations willen wij
praktijkinformatie vergaren met het oog op een eventuele bredere
introductie van laadstations’, vertelt Joore. ‘Momenteel is ons
bedrijf al doende met proeven in Frankrijk, België en Duitsland.
De uitbreiding van de proef in Nederland moet meer duidelijkheid
geven over de specifi eke behoefte die hier aanwezig is.’
Lange reis
‘Onze voorziening is primair bedoelt voor wie onderweg niet uit-
komt met zijn actieradius’, vervolgt Joore. ‘De angst om onderweg
stil te staan is namelijk een van de belangrijkste belemmeringen
voor de aanschaf van elektrische auto’s. De stations waar de palen
te vinden zijn, kennen ons speciaal ontworpen Plug-to-Drive logo.
Betalen kan middels een prepaid- kaart en per minuut. De snel-
laadpalen zijn uitgerust en gebaseerd op de CHAdeMO-techno-
logie. De andere stations zullen snel volgen. Wij zijn leergierig op
het dossier elektrisch rijden. Het gebruikersgedrag van elektrische
automobilisten is nog onbekend. Wij willen de mogelijkheden die
dit voor ons bedrijf met zich meebrengt in kaart brengen. Dit doen
wij niet als oliemaatschappij, maar als energiemaatschappij. Elke
lange reis begin met een eerste stap. Je begint met lopen en dat
doe je met vallen en opstaan, ook in dit geval. Wij gaan met dit
snellaadnetwerk spannende tijden tegemoet waarbij innoveren
en leren hoog in het vaandel staan.’ Ondertussen heeft The New
Motion een cluster geformeerd waarmee zij een snellaadnetwerk
door Heel Nederland uit gaat rollen. Onder andere Liander, Nissan,
BP, Terberg, Markeur, Van der Valk en Prestige Taxi maken deel uit
van het consortium dat vijfentwintig punten gaat creëren. ‘De
snellaadstations zullen geplaatst worden langs of nabij snelwe-
gen’, vertelt Ritsaart van Montfrans, die samen met Alef Arendsen
aan de leiding staat van The New Motion. ‘Snelladen wordt
hierdoor mogelijk bij verschillende tankstations, wegrestaurants
en diverse andere locaties. De planning is om deze zomer tien
punten geopend te hebben en in oktober vijftien. Voor deze eerste
vijftien snellaadpunten zijn de locaties dan ook al in zicht. Aan het
eind van het kalenderjaar moeten voor alle vijfentwintig voorziene
exemplaren een locatie toegewezen zijn.’
Stroomversnelling
De oplevering van het snellaadnetwerk is volgens Van Mont-
frans deels afhankelijk van derden. ‘In tegenstelling tot wat
sommigen verwachten zijn de diverse leveranciers bijvoorbeeld
niet bij machte om de laadpalen vanaf de plank te leveren en te
installeren. Van Montfrans: ‘Desondanks is alles dit jaar in een
stroomversnelling geraakt. Vorig jaar voerden wij immers nog
oriënterende gesprekken met de gemeente Amsterdam over
een snellaadnetwerk. Deze eerste vijfentwintig laadpunten zien
wij als een basisdekking. Het stelt elektrische automobilisten
in staat onbezorgd door Nederland te reizen. Ook een initiatief
zoals dat van Total draagt hier aan bij.’ Het snellaadnetwerk
van The New Motion wordt opgezet in een open structuur.
Marktpartijen, gemeenten en provincies kunnen aanhaken
om het netwerk verder te laten groeien. ‘Deze groei moet
in onze optiek komen vanuit de behoefte van gebruikers’,
vervolgt Van Montfrans. ‘Kortom de basisdekking is afdoende
en uitbreiding zal plaatsvinden op specifi eke locaties waar de
gebruiker het wil. Het zou fi nancieel ook niet haalbaar zijn
om nu bijvoorbeeld al honderd snellaadpunten te realiseren.
Daar zijn onvoldoende automobilisten voor. Voor nu is het
dan vooral ook belangrijk voor de marketing van elektrisch
vervoer. Het snellaadnetwerk zal vervolgens meegroeien met
de penetratie van elektrisch vervoer.’
Met het lanceren van een speciale website over elektrisch rijden
kondigde ook de ANWB aan deze zomer zes snellaadpalen te gaan
plaatsen bij haar servicestations. ‘Op enige termijn zijn er namelijk
wel voldoende reguliere oplaadpalen, maar het aantal snel-
laadpalen laat nog te wensen over’, stelt ANWB-directeur Guido
van Woerkom. ‘Daarom hebben wij dit initiatief genomen voor het
deel van onze leden dat al elektrisch rijdt of dit wil gaan doen in de
nabije toekomst.’ Of deze eerste zes laadpunten een begin zijn van
een breder netwerk dat ANWB gaat opzetten weet van Woerkom
nog niet. ‘Elekriciteit gaat hoe dan ook een rol bij spelen bij auto-
mobiliteit. Wij handelen in het belang van onze leden en weten
vooralsnog niet hoe hun vraag zich ontwikkeld. Vaststaat dat wij
bij nieuwe ontwikkelingen – zoals de opkomst van de elektrische
auto – present zijn en onze verantwoordelijkheid willen nemen.’
Publieke en private partijen werken in Nederland momenteel samen aan snellaadprojecten. Zo
kondigde Total tijdens de AutoRAI de komst van zeven snellaadpalen bij haar tankstations aan en deelde
The New Motion mede in een consortium aan een netwerk van vijfentwintig snellaadpunten te werken.
Sindsdien is Nederland echter nog een snellaadinitiatief rijker, dat van de ANWB. Bovendien realiseert
BP in Utrecht twee snellaadpunten (zie pagina 7) en wordt in de wandelgangen gesproken over een
uitgebreider netwerk dat BP in Nederland wil realiseren in samenwerking met The New Motion.
38
Teller snellaadiniatiatieven staat op vier
The New Motion, Total, BP en ANWB werken aan snellaadpunten
39
De Taskforce Intelligente Netten werd al in oktober 2009
opgericht door minister van Economische Zaken Maria van
der Hoeven. De taskforce kreeg drie taken mee: organiseer
en stimuleer een samenwerking tussen belanghebbende
partijen op nationaal niveau, zet een door belanghebben-
de partijen gedragen visie op de realisatie van intelligente
netten in Nederland en werkt deze uit en stelt tenslotte
een actieplan op voor het realiseren van smart grids.
Uitrollen
Vorig jaar zomer bracht de taskforce in de vorm van het dis-
cussiedocument ‘Op weg naar intelligente netten in Neder-
land’ de eerste resultaten naar buiten. Aan het begin van dit
jaar heeft op basis van dit document een consultatieronde
plaatsgevonden. Als afronding is onlangs het einddocument
gepresenteerd. Op basis van dit rapport heeft Verhagen
zijn plannen gemaakt. ‘In zijn algemeenheid wil Nederland
energie besparen en overschakelen op duurzame energie’,
aldus Verhagen. ‘Slimme elektriciteitsnetten zijn daartoe
een uitstekend middel. Deze proeftuinen zijn een eerste
start en uiteindelijk is het de bedoeling dat het bedrijfsleven
de slimme elektriciteitsnetten gaat uitrollen.’
Nederland heeft volgens de minister en de taskforce mede
door de kennis van TNO, het Energieonderzoek Centrum
Nederland (ECN) en energieconsultancy KEMA een goede
uitgangspositie voor de realisatie van de eerste slimme
elektriciteitsnetten. Een reeks proeftuinen is volgens alle
partijen een noodzakelijke stap op weg naar de grootscha-
lige toepassing van de benodigde technologie. ‘Intelligente
netten en elektrisch vervoer zijn grote systeemveranderingen die
sterk met elkaar samenhangen’, vertelt Ten Heuvelhof. ‘Zonder
intelligente netten ontstaan er belemmeringen voor elektrisch
vervoer zodat de invoering daarvan wordt vertraagd. Intelligente
netten zijn dus nodig om de maatschappelijke voordelen die sa-
menhangen met elektrisch vervoer optimaal te realiseren. Tegelijk
biedt elektrisch vervoer een mogelijkheid om meer flexibiliteit in
het energiesysteem te brengen.’
Richtingwijzer
Volgens de taskforce bestaat er een vergelijkbare samenhang
tussen intelligente netten en de ontwikkeling van het (decentrale)
energiesysteem. ‘Intelligente netten beïnvloeden de mogelijk-
heden voor de opwekking van grootschalige en kleinschalige
(duurzame) energie, energieopslag en energiebesparing in de
gebouwde omgeving en –opslag’, licht Ten Heuvelhof toe. ‘De
ontwikkeling richting een energieneutrale gebouwde omgeving
vereist bijvoorbeeld mogelijkheden voor lokale uitwisseling van
energieoverschotten en -tekorten. De ‘businesscase’ is gebaat bij
een integrale benadering van deze grote systeemveranderingen.
Dit vereist dan ook op strategisch niveau binnen het overheidsbe-
leid een samenhangende benadering.’
De proeftuinen vormen de richtingwijzer die volgens
de taskforce zo broodnodig is. De betrokkenheid van de
verschillende stakeholders kan zich daarin en daaromheen
‘Consumenten worden prosumenten’
16 miljoen euro voor eerste vijf tot tien slimme elektriciteitsnetten:
Minister Verhagen kondigde eind mei aan de eerste slimme elektriciteitsnetten nog dit jaar aan
te willen laten leggen door 16 miljoen euro beschikbaar te stellen voor vijf tot tien proeftuinen.
Deze eerste slimme netten zullen aangelegd worden op industrieterreinen, kantorenparken,
woonwijken en in agrarische gebieden. Aan het plan van Verhagen ligt een advies van de Taskforce
Intelligent Netten ten grondslag. ‘De belangrijkste conclusie is dat slimme netten mogelijkheden
bieden voor een nieuwe vorm en energiebeheer en consumenten daardoor in de toekomst
prosumenten worden’, stelt Ernst ten Heuvelhof, voorzitter van de taskforce. ‘Eén van onze
adviezen is om rondom de proeftuinen een platform met ‘Proeftuinambassadeurs’ voor deling van
kennis en ervaringen op te richten.’
Aanbevelingen Taskforce
Intelligente Netten
De Taskforce Intelligente Netten heeft minister Verhagen
acht concrete aanbevelingen gedaan:
1. intelligente netten en energiesystemen zijn kansrijk en
op termijn noodzakelijk, daarom is nu actie nodig;
2. keuzes ten aanzien van intelligente netten zijn ook op
strategisch niveau van belang voor de samenleving,
met name in de relatie met elektrisch vervoer en de
inpassing van duurzame (decentrale) energie;
3. verbind intelligente netten ook met gas en warmte;
4. heb oog voor de complexe interactie tussen overheid en
markt en tussen marktpartijen ;onderling;
5. het veld is gefragmenteerd, betere verbindingen nodig;
6. er is een actieve overheid nodig: Proeftuinen, wet- en
regelgeving, ict-architectuur (security en privacy),
R&D-programma;
7. internationale dimensie is bij alle activiteiten relevant;
8. organiseer een platform rondom de proeftuinen met
‘proeftuinambassadeurs’.
kristalliseren. Door middel van flankerende activiteiten
wil men proeftuinoverstijgend leren op onderwerpen als
kosten-baten, wet- en regelgeving, ict-architectuur en
R&D. ‘Om dit kristallisatiepunt optimaal te benutten is
een ‘ambassadeur’ per proeftuin nodig die als boegbeeld
kan functioneren’, stelt Ten Heuvelhof. ‘Het ‘ambas-
sadeursoverleg’ zal dan als georganiseerd platform een
belangrijke functie kunnen hebben in het aanjagen en
bewaken van de verdere ontwikkeling van intelligente
netten. Dit platform zal ook de functie van de Taskforce
kunnen overnemen in de visievorming en begeleiding van
het proces op weg naar intelligente netten in Nederland.’
Download het einddocument van de Taskforce Intelligente
Netten met de titel ‘Op weg naar intelligente netten in Neder-
land’ via www.emobilitymagazine.nl/achtergronden
De overeenkomst tussen elektrische auto’s en laptops
Elektrische auto’s bieden ongekende perspectieven! Als
ze worden opgeladen met ‘groene stroom’ –elektriciteit
die wordt opgewekt uit duurzame bronnen zoals zonlicht
en wind – wordt mobiliteit écht duurzaam. Echter, er zijn
ook al grote voordelen als de auto wordt opgeladen met
‘grijze stroom’, die in elektriciteitscentrales geproduceerd
wordt uit fossiele brandstoff en (aardgas en kolen). Met
elektrische auto’s kunnen namelijk forse hoeveelheden
energie worden bespaard.
In een verbrandingsmotor wordt de chemische energie die is
opgeslagen in de brandstof (benzine, diesel en LPG) omgezet
in mechanische energie, voortbeweging dus. Een deel van de
energie uit de brandstof wordt echter niet omgezet in beweging,
maar in andere vormen van energie, zoals warmte en geluid. Het
rendement, of de effi ciëntie, van een motor geeft aan hoeveel
energie uit de brandstof wordt benut voor de voortbeweging van
de auto; de rest van de energie gaat verloren, vooral via de koeling
van de motor die energie afvoert in de vorm van warmte.
In het geval van een elektrische auto op ‘grijze stroom’ komt
de energie die is opgeslagen in fossiele brandstoff en vrij door
verbranding in een elektriciteitscentrale en níet in de auto zelf.
Elektriciteitscentrales zijn niet mobiel, zoals auto’s, maar grondge-
bonden. Gewicht en omvang zijn daarom minder van belang dan
in het geval van een (mobiele) automotor. Ook maken elektrici-
teitscentrales veel meer draaiuren; een kolencentrale draait vrij-
wel het gehele jaar, meer dan 8.000 uur. Bij een kilometrage van
20.000 per jaar en een gemiddelde snelheid van tachtig kilometer
per uur, draait een automotor echter slechts tweehonderdvijftig
uur per jaar, dus maar zo’n drie procent van de tijd. Investeren in
een hoger rendement loont voor een centrale dus veel meer, dan
voor een automotor. Het rendement van een elektriciteitscentrale
is daardoor anderhalf tot twee keer zo hoog.
Met andere woorden: wanneer fossiele brandstoff en worden
verbrand in een elektriciteitscentrale, wordt er anderhalf tot
twee keer zoveel van de vrijgekomen energie nuttig gebruikt
als wanneer fossiele brandstoff en worden verbrand in de
verbrandingsmotor van een auto. Van de elektriciteit uit de
centrale gaan in het elektriciteitsnet nog enkele procenten ver-
loren, maar het hoge rendement van een elektriciteitscentrale
in vergelijking met een verbrandingsmotor weegt ruimschoots
op tegen dit verlies. Door op grote schaal elektrische auto’s te
gebruiken in plaats van auto’s met een verbrandingsmotor kan
in Nederland, en zeker wereldwijd, zelfs bij opladen met ‘grijze
stroom’ dus een enorme energiebesparing worden geboekt.
Voordat de elektrische auto op grote schaal kan doorbreken,
moeten er nog wel serieuze hobbels worden genomen. Zo zijn
op dit moment de benodigde accu’s relatief groot, duur en
zwaar. Innovaties om het gewicht, de kosten en de omvang te
reduceren, zijn daarom een must. Daarnaast is het van groot
belang om te zorgen voor oplaadpunten, zodat auto’s kunnen
worden opgeladen. Op het eerste gezicht lijkt het voor de
hand te liggen dit op dezelfde wijze te doen als met auto’s
met een verbrandingsmotor: door elektrische ‘tankstations’ in
te richten, waar net als bij een ‘gewoon’ tankstation in korte
tijd een grote hoeveelheid energie in de auto terechtkomt.
Voor elektrische auto’s is dit echter niet de handigste aanpak.
Om in korte tijd een grote hoeveelheid elektriciteit in een
accu te stoppen, is een dure en ingewikkelde installatie no-
dig, een zogenaamd ‘snellaadstation’. Verder is snel opladen
niet bevorderlijk voor de levensduur van de accu. Laden via
een gewoon stopcontact, of correcter een ‘wandcontactdoos’,
is daarom vele malen goedkoper en simpeler. Wel duurt dit
met een duur van enkele uren veel langer dan via een snel-
laadstation en al helemaal veel langer dan het voltanken van
een brandstofauto, dat in een paar minuutjes gepiept is. Maar
eigenlijk is dat geen probleem; een auto die zo’n tweehon-
derdvijftig uur per jaar rijdt, staat immers meer dan 8.500 uur
stil. Genoeg tijd om op te laden dus!
De auto moet bij stilstand dan wel aangesloten worden op
het elektriciteitsnet. Lang niet alle Nederlanders hebben de
beschikking over een carport, garage of oprit waarop zij hun
elektrische auto kunnen laden. Daarom hebben de gezamenlijke
Nederlandse netbeheerders het initiatief genomen om de
pioniers die nu al een elektrische auto kopen (of leasen) gratis een
oplaadpunt ter beschikking te stellen via de stichting e-laad.nl.
Om daarmee hun geparkeerde auto altijd te kunnen aansluiten
op het elektriciteitsnet en op te laden. Een kleine moeite, wat mij
betreft. U doet dat immers vast en zeker ook met uw laptop?
Prof. Han Slootweg
Manager Innovatie Enexis
Hoogleraar Smart Grids, TU/e
40
E-Mobility Activiteitenkalender21 juni 2011 – RDM E-mobility Lezing – RDM Campus, Rotterdam
Het RDM Campus Innovation Network organiseert een lezing over E-mobility. Sprekers zijn D-Incert voorzitter Cees de Bont
en programmacoördinator Stephan van Dijk en Arjan Heinen, algemeen directeur van e-Traction.
www.rdmcampus.nl/lezingen
20-22 juni 2011 – Battery China 2011 – Beijing, China
Driedaags congres met bijbehorende expositie over de stand der batterijtechnologie in China.
www.bhoec.com/batteryshow
21 september 2011 – Electric Mobility Congress @ 64th IAA 2011 – Frankfurt, DuitslandTijdens de 64e editie van de International Auto Show – van 15 tot en met 25 september –
wordt op 21 september een speciaal congres georganiseerd over elektrische mobiliteit.
www.iaa.de/en/besucher
27-28 september 2011 – Ecomobiel 2011 – Rotterdam, NederlandDe derde editie van deze vakbeurs voor duurzame mobiliteit vindt plaats in Ahoy Rotterdam en
maakt een fl inke stap in grootte, aantal deelnemers en aantal bezoekers.
www.ecomobiel.nl
28-30 september 2011 – Batteries 2011 – Cannes-MandelieuIn Frankrijk verzamelen zich zo’n vierhonderd experts uit zeventig landen voor de twaalfde editie van het Batteries evenement.
Het congres richt zich op kennisuitwisselingen in de volledige waardeketen van de batterijmarkt.
Zestig sprekers verzorgen gezamenlijk een driedaagse technische conferentie, vergezeld door dertig beursexposanten.
www.batteriesevent.com
11-10 oktober 2011 – Clean Energy Vehicles China 2011 – Beijing, China
Driedaags congres met bijbehorende expositie over elektrische voertuigen, met 200 exposanten en 8.000 bezoekers uit meer dan twintig landen.
www.newenergychina.cn/cvie/en/about_exh.html
18-20 oktober 2011 – eCarTec München 2011 – München, DuitslandDe eCarTec groeit ook in 2011 in sneltreinvaart. Werd vorig jaar een tweede hal gevuld, in 2011 groeit
de grootste Europese beurs voor elektrische voertuigtechnologie wederom met het betrekken van een derde beurshal.
www.ecartec.eu
26-28 oktober 2011 – European Electric Vehicle Congress – Brussel, BelgiëDe EEVC-2011 analyseert de belangrijkste politieke en ondernemersaspecten om tot een succesvolle introductie
van elektrische voertuigen op commerciële basis te komen.
www.eevc.eu
Uw evenement op de E-Mobility Activiteitenkalender? Stuur een e-mail naar [email protected]
41
COLOFON
Jaargang 2 – Nr. 2 juni 2011
E-Mobility is een onafhankelijk vakblad over elektrisch
rijden en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van
5.000 exemplaren.
Uitgever & Hoofdredacteur
Edwin Gelissen-Van Gastel (EG Media)
(E). [email protected]
Vormgeving
Bette van Loenen (EG Media)
(E). [email protected]
Fotografi e
Vincent Knoops en Jochem Siegle
Columnisten
Anton Wolthuis (HTAS), Sylvia Roelofs (ICTOffi ce)
en Han Slootweg (Enexis en TU/e)
Druk
Roto Smeets
Abonnementen & Advertenties
www.emobilitymagazine.nl of
Redactieadviesraadleden
Minnemijn Smit (Formule E-team en DOET), Martijn
Bongaerts (Netbeheer Nederland), Anton Wolthuis
(namens HTAS en ATC) en Bob Bouhuijs (BOM)
Partners
Ambassadeurs
© EG Media 2011 - Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder
toestemming van de uitgever. Redactie en uitgever zijn zich volledig bewust
van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin
kunnen zij geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze
uitgave voorkomende onjuistheden.
E-Mobility Register
N.V. BOM
Ontwikkelingsmaatschappij van de provincie Noord-Brabant
Goirleseweg 15, 5026 PB Tilburg
T. 088-8311120 / I. www.bom.nl
HTAS
Innovatieprogramma voor de automotive industrie
P.O. Box 1015, 5700 MC Helmond / I. www.htas.nl
Netbeheer Nederland
brancheorganisatie van regionale en
landelijke netbeheerders
Utrechtseweg 310, 6812 AR Arnhem
T. 026-3569500 / www.netbeheernederland.nl
Advies- en ingenieursbureau Movares
Actief op het raakvlak van energie, mobiliteit en infrastructuur
Leidseveer 10, 3511 SB Utrecht
I. www.movares.nl/elektrischrijden / E. [email protected]
All Green Vehicles
Ontwikkeling van elektrische personen-
en vrachtvervoer voertuigen
Visserijweg 2a, 4906 CJ Oosterhout
T. 0162-420071 / I. www.allgreenvehicles.nl
Vereniging DOET
Branchevereniging voor elektrisch rijden / I. www.doetdoet.nl
Door uw bedrijf en bedrijfsactiviteiten op te laten nemen in het E-Mobility Register wordt
u voor slechts 500 euro per jaar ieder kwartaal onder de aandacht gebracht bij duizenden
elektrisch rijden professionals, van autofabrikanten, tot it-bedrijven, materialenleveran-
ciers, fi nanciële instellingen, onderzoekers en investeerders. Vul het ‘E-Mobility Register’
formulier digitaal in via www.e-mobilitymagazine.nl/industrieregister
Automotive Technology Centre
clusterorganisatie voor de automotive industrie
P.O. Box 1015, 5700 MC Helmond
T. 0492-562500 / I. www.atcentre.nl
High Tech Automotive Campus
P.O. Box 1015, 5700 MC Helmond
T. 0492-562500 / I. www.htacampus.nl
Technolution B.V.
The right development
Zuidelijk Halfrond 1
Postbus 2013, 2800 BD Gouda
T. 0182-594000 / I. www.technolution.eu
APPM management consultants
Spicalaan 8, 2132 JG Hoofddorp
T. 023-5621630 / I. www.appm.nl
ALFEN bv
ALFEN levert onder de naam ICU een complete reeks van
oplossingen voor het opladen van elektrische voertuigen
Postbus 1042, 1300 BA Almere
T. 036 - 549 34 00 / E. [email protected]
42
Dutch Organisation for Electric Transport
Dutch Organisation for Electric Transport
Nederland mooier maken
breda hoofddorp zoetermeer appm.nl
APPM is sinds 2006 sterk betrokken bij het realiseren van elektrisch vervoer. We
werken als adviseur en projectmanager aan vooruitstrevende EV-projecten in heel
Nederland. APPM is daarnaast actief bij de visievorming en kennisontwikkeling
op dit dynamisch werkterrein. APPM wordt gedreven door de uitdagingen die
er liggen op het gebied van infrastructuur voor EV, de snelle introductie van
e-voertuigen, maar ook de communicatie en flankerende maatregelen omtrent EV.
We organiseren projecten op het gebied van
infrastructuur, mobiliteit, ruimte, water, vastgoed,
energie en klimaat. APPM is als onafhankelijk
project- en procesmanagementbureau in staat om
initiatieven, ideeën, inzet en belangen samen te
brengen. Met burgers, overheid en ondernemingen
komen we tot haalbare plannen en concrete projecten.
APPM bestaat uit zo’n 60 professionals. Onze
bedrijfscultuur is gebaseerd op vrijheid,
verantwoordelijkheid en vertrouwen.
APPM sponsort schaatsteam APPM en Finnzeiler
Pieter-Jan Postma om te laten zien dat wij investeren
in talentvolle mensen die in vrijheid excelleren.