e-iz-ikB~;iqLrd fuxe Hk.Mkj fMiks d k;kZy; [k.Mo k[k.Mo k[k.Mo k · CGST @@@ IGST dk Hkqx rku ugh fd; k tkosxk ldk Hkqx rku ugh fd; k tkosxk ldk Hkqx rku ugh fd; k tkosxk l kFk gh

1

e-i z-ikB~;iqLrd fuxe Hk.Mkj ¼vatuh V kdh t] Hk o ku hekr k] jksM [k.Mo k ½

fMi ks d k;kZy; [ k.Mo k[ k.Mo k[ k.Mo k[ k.Mo k

nwjHk k"knwjHk k"knwjHk k"knwjHk k"k % & 07 33 &22442 10% & 07 33 &22442 10% & 07 33 &22442 10% & 07 33 &22442 10

fufonk izi=

¼f'k{k k l= 2 018&201 9 g srq ifjogu d k;Z½

2

fo"k ; l wphfo"k ; l wphfo"k ; l wphfo"k ; l wph

Øek adØek adØek adØek ad f o"k;f o"k;f o"k;f o"k; i`"B Øa0i`"B Øa0i`"B Øa0i`"B Øa0

1111 ---- f u; e ,oa ' krsZ af u; e ,oa ' krsZ af u; e ,oa ' krsZ af u; e ,oa ' krsZ a 3333 ls ls ls ls 11111111 2222 ---- l= 20 17 &18l= 20 17 &18l= 20 17 &18l= 20 17 &18 esaesaesaesa i fjog u d jkbZ xbZ i fjog u d jkbZ xbZ i fjog u d jkbZ xbZ i fjog u d jkbZ xbZ 12121212 ls ls ls ls 1111 3333

iqL rdksa d k lad srk Red foo j.k iqL rdksa d k lad srk Red foo j.k iqL rdksa d k lad srk Red foo j.k iqL rdksa d k lad srk Red foo j.k ¼¼¼¼ if jf ' k"V&1if jf ' k"V&1if jf ' k"V&1if jf ' k"V&1 ½½½½

3333 ---- v uq ca/k&iz k: iv uq ca/k&iz k: iv uq ca/k&iz k: iv uq ca/k&iz k: i ¼if jf ’ k"V & 2 ½¼if jf ’ k"V & 2 ½¼if jf ’ k"V & 2 ½¼if jf ’ k"V & 2 ½ 1111 4444

4444 ---- rdrdrdrd uuuu hhhh dh f cM Q keZ dh f cM Q keZ dh f cM Q keZ dh f cM Q keZ ¼iz i=¼iz i=¼iz i=¼iz i= &v&v&v&v ½½½½ 1111 5555 l s 1l s 1l s 1l s 1 6666

5555 ---- eeee ---- i zi zi zi z ---- 'k klu @f [email protected] y'k klu @f [email protected] y'k klu @f [email protected] y'k klu @f [email protected] y @c ksMZ@c ksMZ@c ksMZ@c ksMZ } kj k f uf onk } kj k f uf onk } kj k f uf onk } kj k f uf onk 1111 7777

e ss Hk k x ye ss Hk k x ye ss Hk k x ye ss Hk k x y su s l s su s l s su s l s su s l s oaf pr u d jus fo" k; d oaf pr u d jus fo" k; d oaf pr u d jus fo" k; d oaf pr u d jus fo" k; d ?k ks" k .k k?k ks" k .k k?k ks" k .k k?k ks" k .k k ¼ifj f ’ k"V¼ifj f ’ k"V¼ifj f ’ k"V¼ifj f ’ k"V &3&3&3&3 ½ ½ ½ ½

6666 ---- f ud Vf ud Vf ud Vf ud V laca/ khlaca/ khlaca/ khlaca/ kh @@@@ lac af /k ;k salac af /k ;k salac af /k ;k salac af /k ;k sa fo "k ; d ?kk s" k .k kfo "k ; d ?kk s" k .k kfo "k ; d ?kk s" k .k kfo "k ; d ?kk s" k .k k 1111 8888

¼ifj f ’ k"V¼ifj f ’ k"V¼ifj f ’ k"V¼ifj f ’ k"V &&&& 4444 ½½½½ 7777 ---- dddd kkkk ef ’kZ ; y f cM Q keZef ’kZ ; y f cM Q keZef ’kZ ; y f cM Q keZef ’kZ ; y f cM Q keZ i z i= ¼c½i z i= ¼c½i z i= ¼c½i z i= ¼c½ 19191919 ls 2ls 2ls 2ls 2 2222

¼f yQkQ k ^^Ck** esa j[kd j tek d¼f yQkQ k ^^Ck** esa j[kd j tek d¼f yQkQ k ^^Ck** esa j[kd j tek d¼f yQkQ k ^^Ck** esa j[kd j tek d j sa½j sa½j sa½j sa½ 8888 ---- ok g uk sa d h fo ojf .kd kok g uk sa d h fo ojf .kd kok g uk sa d h fo ojf .kd kok g uk sa d h fo ojf .kd k ¼ifj f ' k"V&5½ lay Xu¼ifj f ' k"V&5½ lay Xu¼ifj f ' k"V&5½ lay Xu¼ifj f ' k"V&5½ lay Xu 23232323

3

f'k {kk l= f'k {kk l= f'k {kk l= f'k {kk l= 201201201201 8888 &201&201&201&201 9999 gsrq ifj ogu d k;Z dh fufonk gsrq ifj ogu d k;Z dh fufonk gsrq ifj ogu d k;Z dh fufonk gsrq ifj ogu d k;Z dh fufonk fu;e ,o a 'krsZ fu;e ,o a 'krsZ fu;e ,o a 'krsZ fu;e ,o a 'krsZ

& 0&& 0&& 0&& 0&

1- f'k{ kk l= 201 8& 20 19 esa e0i z 0i kB~ ;iq Lr d f uxe fMiks dk ;kZ y;

[kaMo k }kjk fMik s ls LF kku h; ,o a laE c /k ftyk e q [;k y; ks ] fo dkl[k.Mksa , oa i z ns'k

ds fo fHkUu 'kgjks ds fy, iq Lr dksa , oa v U; i kB~ ;lke xz h ds i fjo g u dk; Z gsr q lhylhylhylhy

can fufo nk,a vke af=r dh tkrh g S A fufo nk iz i=] f u;e ,o a 'k rsZ fdlh Hkh

dk;kZ y; hu f no l ,o a le; esa fMi ks dk;k Z y; ls fnukad 22-0 2- 201 8 dks 1 3-0 0 c ts

r d jk f'k : 0 : 0 : 0 : 0 5555 6 06 06 06 0 ¾ 0 0 ¼ a:i ; s i kap lk S ¾ 0 0 ¼ a:i ; s i kap lk S ¾ 0 0 ¼ a:i ; s i kap lk S ¾ 0 0 ¼ a:i ; s i kap lk S lkB lkB lkB lkB e k=e k=e k=e k= ½½½½ te k dj iz kI r dh tk l dr h g S A

fux e o sclk bZ V https://mptbc.mp.gov.in ls MkÅu yksM+ dj Hkh fufo nk izi =

iz kIr fd;k tk l dr k g S ] , slh f LFkfr esa fufo nk izi = dh Qh l jkf'k : 0: 0: 0: 0 5555 6666 0000 ¾ 00 ¾ 00 ¾ 00 ¾ 00

¼ a¼ a¼ a¼ a :i ; s 56 0 @ & e sa :i ; s 56 0 @ & e sa :i ; s 56 0 @ & e sa :i ; s 56 0 @ & e sa 60 :60 :60 :60 : ---- GST d s f t l ds var xZ r d s f t l ds var xZ r d s f t l ds var xZ r d s f t l ds var xZ r :::: i ;s 3 0@ &i ;s 3 0@ &i ;s 3 0@ &i ;s 3 0@ &SGST ,o a :i ; s ,o a :i ; s ,o a :i ; s ,o a :i ; s

3 0@& 3 0@& 3 0@& 3 0@& CGST 'k kfey gS'k kfey gS'k kfey gS'k kfey gS ½½½½ iz ca/k lapkyd] e 0 iz 0 i kB~ ;i q Lr d fux e] ds i { k esa ns;

Mª k¶V r duhdh fc M ds lk Fk layXu d j iz Lrqr dju k v f uo k ;Z gksxk] v U; Fk k f ufo nk

v ek U; dh tko sxh A b PNq d fufo nkdkj f u/kkZ fjr iz i = esa Hk jd j lhy c Un fuf o nk ,a

nks fyQkQk i } fr ls ¼r du hdh fc M ,o a de f'kZ ;y fc M Øe'k% Þ v ß ,o a Þc ß ds

v yx& v yx lh y c Un f yQk Qs e sa½ fnu kad 22- 02-2 0 18 dks 1 4- 00 c t s r d fuxe d s

fMi ks dk ;kZ y; es a , d lhy c Un fyQkQs esa j[ kdj tek dj l dr s g S A le ; lhe k

esa i z kIr fufo nkvksa dh r duhdh f c M fn ukad 2 2- 02-2 0 18 dks 14- 30 c ts mi fLFkr

fuf onk dk jk s ds le {k fMi ks dk ;kZ y; esa [ kksyh tko sxh A r duhdh fc M dh v g Z rk iw.kZ

d ju s o k ys fufo nkdkjks dh dk ef'kZ ;y f c M [ kksyus dh fr f Fk ,oa l e;fr f Fk ,oa l e;fr f Fk ,oa l e;fr f Fk ,oa l e; dh lwp uk

fMi ks iz ca/ kd }k jk i ` Fk d ls nh tk , xh A

2- fy QkQk ß v Þfy QkQk ß v Þfy QkQk ß v Þfy QkQk ß v Þ r duh dh fc Mr duh dh fc Mr duh dh fc Mr duh dh fc M iz i=& ^v * iz i=& ^v * iz i=& ^v * iz i=& ^v * ds lk Fk fu E u n Lr kost layXu d juk

v fuo k;Z gS %&

¼¼¼¼ dddd ½½½½ v usZ LV euh jkf'k :0 2 5] 0 00 ¾ 00 ¼ :0 i Pphl g tkj ek =½ dk js[ kkafdr cSad

Mª k¶V tk s f d iz ca/k lapk yd] e 0i z 0i kB~ ;iq Lr d fu xe ds i { k esa Hkk siky esa ns;

gk s A Mª k¶V d s ihNs fuf o nkdkj dk u ke ,o irk vo '; fy[ksa A

4

fuf onk dk j dh f uxe esa iwo Z ls tek dk sbZ jk f'k v u Z sLV eu h ds f o :}

ek U; u gha dh tk, xh A tk s fu fo nk,W Lo hdkj ug ha dh tko sxh ] m u ds

lkFk lay Xu v u Z sLV euh jkf 'k :- 25] 00 0¾ 0 0 fuxe }kjk ; Fk k'k h?kz

o kil dj nh tk;sxh f tl ij dksb Z C ;kt n s; u gha gk sxk]

¼[k ½¼[k ½¼[k ½¼[k ½ fuf onk iz i = Ø; dh jkf'k :::: ---- 56 056 056 056 0 ¾ 00 ¼ a:i ; s ikap lk S ¾ 00 ¼ a:i ; s ikap lk S ¾ 00 ¼ a:i ; s ikap lk S ¾ 00 ¼ a:i ; s ikap lk S lkBlkBlkBlkB e k=½ e k=½ e k=½ e k=½

¼¼¼¼GST l fg rl fg rl fg rl fg r ½ ½ ½ ½ dk cSad Mª k¶V tk s i z ca/k lapk yd] e -i z - ikB ~ ;iq Lr d

fux e ds uke , oa Hk ksiky esa ns; gks v Fko k dk;k Z y; e sa uxn tek dh

xb Z jkf'k dh jlhn A

¼x½¼x½¼x½¼x½ vk;dj fo Hk kx }kjk fuf onk dk j QeZ v Fko k Qe Z ds , dy Lo keh ]

laL Fk k ds uke ls tkjh i su dkMZ dh Lo v fHkizekf.kr Nk; kiz f r ]

¼?k½¼?k½¼?k½¼?k½ QeZ ds uke tkjh GST uE cjuE cjuE cjuE cj t ks fd or Z eku esa o S /k gk s d h Lo vf Hk iz ekf .k r

Nk ;k izfr ] ;f n V ªk aliksVZ;f n V ªk aliksVZ;f n V ªk aliksVZ;f n V ªk aliksVZ jjjj ¼¼¼¼GST e sa iat hd ` r u gh gk sx k rks m l s e sa iat hd ` r u gh gk sx k rks m l s e sa iat hd ` r u gh gk sx k rks m l s e sa iat hd ` r u gh gk sx k rks m l s SGST@@@@

CGST@@@@ IGST d k Hkqx rku ugh f d ; k t ko sx k ld k Hkqx rku ugh f d ; k t ko sx k ld k Hkqx rku ugh f d ; k t ko sx k ld k Hkqx rku ugh f d ; k t ko sx k l kFk gh ,sl s v iakFk gh ,sl s v iakFk gh ,sl s v iakFk gh ,sl s v ia t h d r̀ t h d r̀ t h d r̀ t h d r̀

i fjogud R rkZv ksa i fjogud R rkZv ksa i fjogud R rkZv ksa i fjogud R rkZv ksa d k s d k s d k s d k s GST v f /kf u ;e d s varx Z rv f /kf u ;e d s varx Z rv f /kf u ;e d s varx Z rv f /kf u ;e d s varx Z r Reverse Charges

Mechanism (RCM) d s varx Z r d s varx Z r d s varx Z r d s varx Z r d j d k d j d k d j d k d j d k fux e d k s fux e d k s fux e d k s fux e d k s Hk q xr ku d ju k gk sx k A Hk q xr ku d ju k gk sx k A Hk q xr ku d ju k gk sx k A Hk q xr ku d ju k gk sx k A

¼ M¼ M¼ M¼ M ---- ½½½½ lksy iz ksi z k;Vjh QeZ dh n’kk esa QeZ ;k Lo a; d s uke ] QeZ ;k

ik VZ ujf'ki Qe Z dh n’kk esa QeZ ;k Hkk xhnkjksa ds uke ;k laL Fkk ds

Lo a; ds uke ij U ; wu r e ; wu r e ; wu r e ; wu r e rh urh urh urh u Vª dk sa d k i at h;u r Fkk Vª dk sa d k i at h;u r Fkk Vª dk sa d k i at h;u r Fkk Vª dk sa d k i at h;u r Fkk p k jp k jp k jp k j Vª dksa d kVª dksa d kVª dksa d kVª dksa d k

v uqc a/k tks fufo nk fnukad dks o S /k gks bl r jg d q y d q y d q y d q y lkrlkrlkrlkr Vª d gk suk

v fuo k;Z A Lo ;a ds Vª dksa ds v fr fjDr v U; o kgu Lokf e;ksa ls v uq ca/k

ds vk/ kkj i j fy; s tk us o kys Vª dksa ds laca/ k e sa iz R ;sd o k gu Lo keh ls

5 00& 5 00 :i ;s d s LV kai ij v yx & v yx v uqc a/k fu"i kfn r dj i z Lrq r

d ju k v f uok ;Z g ksxkA m Dr v uq ca/k fu fo n k fnukad ls , d o "k Z g srq o S /k

gk suk pk fg, A leLr Vªdksa ds jf tLVª s’ kujf tLVª s’ kujf tLVª s’ kujf tLVª s’ ku dh Nk;k iz fr ] lHkh Vª dksa d s

ch ek] jksM VS Dl i z ek.ki= ] if jo gu f oHkkx }kjk tkjh fQVusl , o a

v uq Kk iz ek.k i=] laca/ kh n Lr ko stksa dh Lo iz ek f.kr Nk;kiz fr ;kW A , sl s , sl s , sl s , sl s

o kgu ¼ t Sls M EQj]o kgu ¼ t Sls M EQj]o kgu ¼ t Sls M EQj]o kgu ¼ t Sls M EQj] Ø suØ suØ suØ su t st st st s ---- lhlhlhlh ---- chchchch v kf n½ ft lesa caMy k sa d k if jo gu d ju s ls v kf n½ ft lesa caMy k sa d k if jo gu d ju s ls v kf n½ ft lesa caMy k sa d k if jo gu d ju s ls v kf n½ ft lesa caMy k sa d k if jo gu d ju s ls

iq Lr d s {kfriq Lr d s {kfriq Lr d s {kfriq Lr d s {kfr @@@@ [ kjkc gksu s d h l aHkko uk gS ] [ kjkc gksu s d h l aHkko uk gS ] [ kjkc gksu s d h l aHkko uk gS ] [ kjkc gksu s d h l aHkko uk gS ] d ksd ksd ksd ks v gZv gZv gZv gZ rk g srq ok af Nr V ªd ksa d h l a[; k rk g srq ok af Nr V ªd ksa d h l a[; k rk g srq ok af Nr V ªd ksa d h l a[; k rk g srq ok af Nr V ªd ksa d h l a[; k

e sae sae sae sa e kU; ughe kU; ughe kU; ughe kU; ugh aa aa f d ; k t ko sx k Af d ; k t ko sx k Af d ; k t ko sx k Af d ; k t ko sx k A ¼t kud¼t kud¼t kud¼t kud kjh i fjf 'k" V&5 e sa H kh iz Lr q r d jsa½kjh i fjf 'k" V&5 e sa H kh iz Lr q r d jsa½kjh i fjf 'k" V&5 e sa H kh iz Lr q r d jsa½kjh i fjf 'k" V&5 e sa H kh iz Lr q r d jsa½

5

¼p½¼p½¼p½¼p½ fuf onk dk j QeZ @laL Fkk ds bZ - ih-, Q- dk ;kZ y; esa o rZ e ku esa o S /k

iath; u dh Lo i z ekf.kr Nk; kiz fr A

¼ N½¼ N½¼ N½¼ N½ fuf onk dk j laLFkk ds e k fydkuk gd ds l ac a/k e sa nLrk ost& fufo nkdkj laL Fk k@QeZ dk jf tL Vª k j vkW Q QElZ @ jf tLVª kj vk W Q daI kuh esa iath; u v Fko k ikVZ ujf'ki QeZ gksus i j ikV Zujf 'k i Mh M v Fko k lksy iz ksiz k;V jh Qe Z gksus ij Lo a; dk ?kks"k .kk i=] u xjh ; fudk; dk xq ek Lr k iath;u l aca/k h i z ek.k i= A

¼ t½¼ t½¼ t½¼ t½ fuf o nk dk j dk fo Rr h; o "kZ fuf o nk dk j dk fo Rr h; o "kZ fuf o nk dk j dk fo Rr h; o "kZ fuf o nk dk j dk fo Rr h; o "kZ 2 0 15& 20 1 62 0 15& 20 1 62 0 15& 20 1 62 0 15& 20 1 6 ,o a 20 1,o a 20 1,o a 20 1,o a 20 1 6666 & 2 01& 2 01& 2 01& 2 01 7777 esa V uZ vkso jesa V uZ vkso jesa V uZ vkso jesa V uZ vkso j

U ; wu r e :i ; s 5] 0 0] 0 00; wu r e :i ; s 5] 0 0] 0 00; wu r e :i ; s 5] 0 0] 0 00; wu r e :i ; s 5] 0 0] 0 00 ¼ :¼ :¼ :¼ : ---- i kap yk [k½i kap yk [k½i kap yk [k½i kap yk [k½ gk suk vko ';d g S f tld s fy,

pkV Z M , dkmUVsaV }kjk v fHki z ekf .k r iz ek.k i= layXu d js A

¼ >½¼ >½¼ >½¼ >½ e- iz - 'kk lu v Fko k mlds fux [email protected]@c ksMZ }kjk fufo nk esa Hkkx ysus

ls iz fr caf/kr u gha d jus laca/k h ?k ks"k.kk A ¼ i fjf 'k"V& 3½¼ i fjf 'k"V& 3½¼ i fjf 'k"V& 3½¼ i fjf 'k"V& 3½

¼´ ½¼´ ½¼´ ½¼´ ½ lksy iz k sijkbV ª h QeZ dks Nks M dj] ik VZ ujf'ki QeZ ds fd lh i kVZuj

}kjk fufo nk iz Lrq r u djus dh n'kk esa v Fk o k v U; i z dk j dh LkaL Fkk

dh n'kk es a fufo nk iz Lrqr d jus d s fy, v f/k dkj i= A

¼V½¼V½¼V½¼V½ fudV fj'rsnkj fuxe e sa dk; Z jr u gk sus@gk sus lE c U/kh ?kks" k.kk A

¼ i fjf 'k" V & 4½¼ i fjf 'k" V & 4½¼ i fjf 'k" V & 4½¼ i fjf 'k" V & 4½

3333 ---- ftu fufo nkdkjksa dh r duh dh fuf o nk o kafNr vg Z rkvksa dh i wfrZ gksxh ]

mUg ha f ufo nkdkjksa dh d kef 'k Z ;y f c M [kksyh tk , xah A

4444 ---- dkef 'kZ ; y fc M iz i= ¼i¼i¼i¼i z i =&c ½z i =&c ½z i =&c ½z i =&c ½ esa njs a va d ,o a 'kCnk sa esa i z Lr q r dh

tk, x h A ;f n vadksa ,o a 'kCnksa dh n jk sa es a varj ik ;k tkr k g S rks tks

nj de fy[ kh xbZ gksxh mls gh ekU; fd;k tk, sxk A dk ef'kZ ;y f c M

izi = esa njk sa e s a dkaV Nka V ek U; u gh gksxh A fo fHkUu xUrO ;ks gsrq xro "kZ

i f jo gu dh xbZ lkexz h dk ladsrkR e d fo o j.k i f jf’k" V& 1i f jf’k" V& 1i f jf’k" V& 1i f jf’k" V& 1 ij

fuf onk dk jk s dh tkudkjh gsrq fn;k x;k gS A v uqca/k vo f/k e sa

o k Lr fo d dk ;Z m Dr l s de v Fko k v f /kd g ks ldr k g S A

5555 ---- iz Lrqr fufo nk ds iz R ; sd i` " B ij fu fon kdkj }kjk gLrk{ kj d j lh y

eq f nzRk djuk v fu o k; Z g S A

6666 ---- ;fn fufon k v f/ kdr̀ i z fr fu f/k }kjk i z Lrq r dh tkrh gS rks fufo nkdkj

QeZ @laL Fkk ds Lo ke h }k jk v f/kd` r i zf r fuf /k dks i z nRr

6

uksV jh d̀r @iath d` r e q [rkj u kes dh lR ; iz fr f yfi f yQkQk Þv ßf yQkQk Þv ßf yQkQk Þv ßf yQkQk Þv ß esa

iz Lrqr dh tko sxh A

7777 ---- l'krZ fufo nk Lo hdkj u gha dh tko sxh A

8888 ---- fuf onk f u/kkZ fjr izi = ij , o a fun sZ 'kk sa@fu; eksa ds r g r iz Lrqr ug h

d ju s i j ,slh f ufo n k,a fujLr dh tk l d sxh A

9999 ---- HkkS fr d :i ls r du h dh fc M ,o a def'kZ ;y fc M ds fyQkQs fu xe

Hk.Mkj ds f Miks dk ;kZ y; [ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k ij gh i z kIr dh tko sx h A fuf onk ,sa

fux e Hk.Mk j]fux e Hk.Mk j]fux e Hk.Mk j]fux e Hk.Mk j] fMiks dk ;kZ y; [ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k esa j[k s f uf onk ckDl e sa v Fko k

Mkd }kjk f u/kkZ f jr le ; ls iwo Z i z Lr qr djuk @tek d juk lq f uf'pr

d ju s dh f tE esnk jh fu fonk dŸkk Z dh gksxh A fu/kkZ f jr le; , oa

fnu kad d s ckn i z kIr fu fo nkvksa ij f o pkj ugh fd;k tko sxk A

1 0¼1 0¼1 0¼1 0¼a½½½½ fuf onk ds vk/kk j ij fu xe }kjk Lo hd` r njsa dk;Z vk ns'k fn ukad l s

, d o "kZ r d iz Hk ko 'khy jg saxh A f uxe ds ikl ;gf uxe ds ikl ;gf uxe ds ikl ;gf uxe ds ikl ;g v f /k dkj lq jf { kr v f /k dkj lq jf { kr v f /k dkj lq jf { kr v f /k dkj lq jf { kr

j gsxkj gsxkj gsxkj gsxk f d o g v uq ca/ k dh vo f/k fu xe dhf d o g v uq ca/ k dh vo f/k fu xe dhf d o g v uq ca/ k dh vo f/k fu xe dhf d o g v uq ca/ k dh vo f/k fu xe dh vko ' ; dr k d s vk /kkj ij 6 vko ' ; dr k d s vk /kkj ij 6 vko ' ; dr k d s vk /kkj ij 6 vko ' ; dr k d s vk /kkj ij 6

ek g ds fy, c < k l drk g S r Fkk v uq caf /kr ek g ds fy, c < k l drk g S r Fkk v uq caf /kr ek g ds fy, c < k l drk g S r Fkk v uq caf /kr ek g ds fy, c < k l drk g S r Fkk v uq caf /kr i f jo gu dRr kZ le ku i f jo gu dRr kZ le ku i f jo gu dRr kZ le ku i f jo gu dRr kZ le ku njnjnjnj , o a , o a , o a , o a

l eku 'krksZ i j l eku 'krksZ i j l eku 'krksZ i j l eku 'krksZ i j lsolsolsolso k, sa nsu s g srq k, sa nsu s g srq k, sa nsu s g srq k, sa nsu s g srq c k/ ;c k/ ;c k/ ;c k/ ; g ksxk A nk suks i { kksa dh vk ilh g ksxk A nk suks i { kksa dh vk ilh g ksxk A nk suks i { kksa dh vk ilh g ksxk A nk suks i { kksa dh vk ilh

lge fr ls v uq c a/k dh vo f/k e sa lge fr ls v uq c a/k dh vo f/k e sa lge fr ls v uq c a/k dh vo f/k e sa lge fr ls v uq c a/k dh vo f/k e sa mi jksD r 6 ekg d s v yko k 6 ekg dh mi jksD r 6 ekg d s v yko k 6 ekg dh mi jksD r 6 ekg d s v yko k 6 ekg dh mi jksD r 6 ekg d s v yko k 6 ekg dh

o ` f ) vkSo ` f ) vkSo ` f ) vkSo ` f ) vkS j dh tk l dr h gS A j dh tk l dr h gS A j dh tk l dr h gS A j dh tk l dr h gS A

¼¼¼¼b½½½½ v uqc a/k dh vo f/k esa Lo h d̀r njksa e sa dksbZ i fjo rZ u ¼i fjo rZ u ¼i fjo rZ u ¼i fjo rZ u ¼GST VS D l dks VS D l dks VS D l dks VS D l dks

Nk sM +d jNk sM +d jNk sM +d jNk sM +d j f tls ekU; f d;k tko sxkf tls ekU; f d;k tko sxkf tls ekU; f d;k tko sxkf tls ekU; f d;k tko sxk ½½½½ ugha f d; k tko sxk A

1 11 11 11 1 ---- njsa iz Lrq r djrs le ; ;g /;k u e sa j[k k tk; s a fd i fjo g u dh tk jg h

lkex z h] f Miks dk;kZ y; }kjk pk yk u esa crk ,s x; s iz k Ir dRrkZ v f/kd` r

O ;f Dr @ laLFkk }kjk c rk, x, LFk ku i j gh mrkj d j] f o fg r rjhds

v uq lkj j[kuk gksxh ] ftl ds f y, i fjog udŸkkZ dks i` Fkd ls dk sbZ

Hkq xr ku ugha f d; k tko sxk A

1 21 21 21 2 ---- ¼v ½¼v ½¼v ½¼v ½ i f jo gu dh njsa fuxe xksnke e sa Hk.Mkfjr iq Lr dksa ds caMyksa dh

FkfI i ;ksa ls c aMy@iq Lr dksa d s mBkus] Vª dksa esa yk sM d jus] xar O ; LFk ku

r d i fjo g u dj iz kI rdRrkZ ds xksn ke esa FkIih yxk us r Fk k] lHkh iz dkj

7

d s V S D l ¼d s V S D l ¼d s V S D l ¼d s V S D l ¼GST N kN kN kN k sM +d j ½ ] f c YVhsM +d j ½ ] f c YVhsM +d j ½ ] f c YVhsM +d j ½ ] f c YVh pktZ ,o a v U; lHkh O ;;k sa lfgr i z fr

c .My ¼yxHkx 4 0 f dyk s x z ke½ ] ¼yxHkx 4 0 f dyk s x z ke½ ] ¼yxHkx 4 0 f dyk s x z ke½ ] ¼yxHkx 4 0 f dyk s x z ke½ ] lke xz h 4- 50 V u ls v f/k d fdUrq 9- 00

Vu ls de { ke rk ds V ª d ¼gYds de f'kZ ;y o kgu½ ls i f jo gu fd,

tkus gsrq iz f r Vu ,o a l ke xz h 9-00 V u ; k m l ls v f/k d { ke rk ds Vª d

¼def'kZ ; y o kg u½ ls i fjo g u fd, tkus ds f y, i z fr V u ds ek u ls

layXu fu/kk Z fjr i zi= ¼dkef’kZ ; y fc M Qke Z ½ e sa nf 'k Z r xU rO ; 'k gj ds

fy, v yx& v yx iz Lrqr d ju k gksxh A

1 21 21 21 2 ---- ¼c ½¼c ½¼c ½¼c ½ ;fn fdaUgh a dkj.kk sa ls fdlh xU r O ; LFkku ls c .My o kil f Miks esa i g q¡ pkuk gks rk s o gh njsaa e kU; gksxh tks fMik s ls m l xar O ; L Fkku r d ds f y, Lo hd` r g S A r Fkk i f jo gudRrk Z i f jo gudRrk Z i f jo gudRrk Z i f jo gudRrk Z dksdksdksdks r n~ uq lk j caM yksa d k r n~ uq lk j caM yksa d k r n~ uq lk j caM yksa d k r n~ uq lk j caM yksa d k

i f jo gu d ju k i f jo gu d ju k i f jo gu d ju k i f jo gu d ju k c U/ku dk jhc U/ku dk jhc U/ku dk jhc U/ku dk jh gk sxk Agk sxk Agk sxk Agk sxk A 1 31 31 31 3 fuf onk dk j dks dke f'k Z ;y fc M Qk eZ % i zi= ^^c * *^^c * *^^c * *^^c * * esa rh uksa iz dkj ls

i f jo gu dju s g srq ¼;Fkk dkW ye 4] 5 ,o a6½ n jsa iz Lrq r d juk v fuo k;Z gksxk A

1 41 41 41 4 ---- i f jo gu dh tk jgh i q Lr dksa ds c .M yk sa dh iq Lr dsa {k fr xz Lr g ksus

v Fko k c .My { kf rxz Lr gk sus dh f LFkf r esa {k fr xz Lr i q Lr dk sa ds ew Y;

dh Hkjikb Z v uqcaf/kr i fjo gu dŸkk Z dks dju k g ks xh A

1 51 51 51 5 ---- nj fu/kk Z j.k ,o a i fjo gu dRr kZ ds p;u dhnj fu/kk Z j.k ,o a i fjo gu dRr kZ ds p;u dhnj fu/kk Z j.k ,o a i fjo gu dRr kZ ds p;u dhnj fu/kk Z j.k ,o a i fjo gu dRr kZ ds p;u dh iz fØ ;k %&iz fØ ;k %&iz fØ ;k %&iz fØ ;k %&

, d f tys d s le Lr xUr O ; ks dk i fjo gu dk;Z , d gh i fjo gudŸkk Z

dks vko afV r fd, tk us gsrq &

(i) iz kIr fufo n k esa iz Lrqr U; wur e njsa] tks fu xe dks e kU; g ks

r Fkk @v Fko k fux e } kjk r ; dh xbZ v U; n j] d s vk /kkj i j lo Z i z Fk e

fux e }kjk njksa dk fu /kkZ j.k f d; k tk; sxk A

(ii) iz R ;sd f tys gsrq izkbZ e fc Mj o g fu fo nkdk j gk sxk ftlus lk exz h 9- 00

Vu ;k mlls v f/kd {k erk ds Vª d ¼ def'kZ ; y o k gu½ ls i fjo g u fd,

tkus g srq lo kZ f/ kd x U r O ;ksa g srq U;wu r e nj iz Lrq r dh g ks A ; fn

, dkf /kd fu fo nk dk jk sa d h n jsa leku gS v Fko k leku la[;k esa xUr O ;ksa

gsr q U;wu r e gS ] rks lke xz h 4-50 Vu ls v f /k d fdUrq 9- 00 Vu ls d e

{ ker k ds Vª d ¼gYd s d ef 'kZ ; y o kgu½ ls i f jo gu fd, tk us d s fy,

iz Lrqr njksa d s vk/kk j ij iz kb Z e f c Mj dk fu/k kZj.k gk sxk A blh iz dkj]

;fn mi jksDr nksuks iz dkj ls i fjo gu gsrq ,dkf/kd fufonkdkjksa dh

8

njsa leku gS vFkok leku xUr O ;ksa ds fy, U;wure gS rks izfr caMy

dh njksa ds vk/kkj ij iz kb Z e fc Mj dk f u/kkZ j.k gksxk A

(iii) fux e } kjk Åij o f.kZ r izfØ;k v uq lkj fu /kkZ fjr njksa i j izkbZ e fc Mj

ls lge fr i z kIr djus dh dk ;Z o kg h dh tko sxh A ;f n iz kbZ e fc Mj

}kjk fuxe } kjk fu /kkZ fjr njksa i j lge fr ugha nh tkrh gS ] rks blds

ck n Øe 'k % L-2, L-3 vk fn fufo nkdkjks l s lg efr i zkIr dh tk o sxh A

1 61 61 61 6 ---- ;fn iq Lr dk sa ds caMyks dk o tu 4- 5 Vu ls de g S ] rc Hkh c .Myksa dks

fux e ds xksnk e ls i f jo gudŸkkZ }kjk Lo a; ds O ;; ij mBkd j xar O ;

LFkku ds xk snke esa fu /kkZ fjr le;&lhe k es a lh/ks iz nk ; djuk gk sxk A

1 71 71 71 7 ---- fo fHkUu XkUr O ;ks gsr q fu Eu fLFk fr esa ls lke xz h ds i f jo gu dk;Z gsrq njsa

iz Lrqr dh tkuk gS %&

¼ d½¼ d½¼ d½¼ d½ lkex z h 9- 00 Vu ;k mlls v f/kd { ker k ds Vª d ¼ def'kZ ;y

o k gu½ ls i f jo gu fd, tku s dh f LFkfr esa njs :- --- -- --- -- --- ---

iz fr Vu esa A

¼[k ½¼[k ½¼[k ½¼[k ½ lkex z h 4-50 V u ls v f/k d fdUrq 9- 00 Vu ls de { ke rk ds Vª d

¼g Yds def 'k Z ;y o kgu½ ls i fjo g u f d, tkus dh f LFkf r e sa njs

:-- --------- iz fr Vu esaA

¼x½¼x½¼x½¼x½ lkex z h 4-50 Vu ls d e {k erk ds o kgu@fdlh Hkh lk/k u ls

i f jo gu fd, tku s dh fLFkfr esa n js iz fr caMy d s vk/ kkj ij

¼vkSlr 4 0 f d yk s xz kef d yk s xz kef d yk s xz kef d yk s xz ke iz fr caMy½ :- -- ----- ----- ---- iz fr c aMy esa A

1 81 81 81 8 ---- ¼ d½¼ d½¼ d½¼ d½ iz LFkku LFkku ls xUr O ; L Fkku r d , d fno l esa i fjo gu dh

xb Z lkexzh dk o tu ;fn 4- 5 Vu ls v f /kd ijaRkq 9 V u ls

de gS ] rks ,slh fL Fkfr esa i f jo gu HkkM+s dk Hkq xrku dafMdk 17

¼[k ½¼[k ½¼[k ½¼[k ½ esa mYysf [kr njkas ls f d; k tko sxk] fdUrq bl iz dkj

i f jo gu dh xb Z lke xz h ds i f jo gu HkkMs dk Hk q xrku fdlh Hkh

n'kk e sa daf M dk 17 ¼ d ½¼ d ½¼ d ½¼ d ½ esa 9 Vu ds fy, Lo hd` r n j ls

i f jxf .k r dq y HkkMs l s v f/kd u gh gk sxk A

¼[k ½¼[k ½¼[k ½¼[k ½ iz LFkku LFkku ls xUr O ; L Fkku r d , d fno l esa i fjo gu dh

xb Z lkexz h dk o tu ;f n 4- 5 Vu ls de gS ] r ks ,slh fLFk fr esa

9

i f jo gu HkkM+s dk Hk qx rku dafM dk 1 7 ¼ x½ ¼ x½ ¼ x½ ¼ x½ esa mYysf[ kr njkas l s

fd;k tko sxk] f dUr q bl iz dkj i fjo gu dh xbZ lk exz h d s

i f jo gu HkkMs+ dk Hk q xrku fdlh Hkh n'k k e sa d afMdk 17 ¼ [k½ ¼ [k½ ¼ [k½ ¼ [k½ esa

4-5 Vu ds f y, Lo hd` r nj ls i fjxf.kr dq y HkkMs ls v f/kd

ug h gksxk A

¼x½¼x½¼x½¼x½ i f jo gu dh xbZ lk exzh ds o tu dh x.kuk ] ifjo g u fd,s x;s

caM yk s dh la[;k dks , d caM y d s vkSlr o t u 4 0 f dyks x zk e

ls xq .k k dj iz kIr i fjxf.kr o tu d s vk /kkj dh tk, x h A

¼?k½¼?k½¼?k½¼?k½ i f jo gudŸkkZ ls i f jo gu dh xb Z lke xzh ds ns;d r Fkk iz kIr dŸkkZ

v f/kdkjh dh fu/ kkZ fjr i z k:i ij izk fIr jlh n fMi ks dk; kZ y; e sa iz k Ir

gk sus ij Hk q xrku fd;k tko sx k A

¼ M¼ M¼ M¼ M ---- ½½½½ [k q yh iq Lr dksa ds i fjo g u gsrq 12 0 i q Lr dk sa dks , d c aMy eku dj

r n kuq lkj iz fr caMy ds eku ls Lo h d̀r nj i j Hkq xrku e kU; fd;k

tk;sxk A

1 91 91 91 9 ---- (i) v uq caf /kr i f jo gudRrk Z d ks iq Lr dsa@iv uq caf /kr i f jo gudRrk Z d ks iq Lr dsa@iv uq caf /kr i f jo gudRrk Z d ks iq Lr dsa@iv uq caf /kr i f jo gudRrk Z d ks iq Lr dsa@i k B~ ; lkexz h fux e fMik s l s k B~ ; lkexz h fux e fMik s l s k B~ ; lkexz h fux e fMik s l s k B~ ; lkexz h fux e fMik s l s

mBk dj mBk dj mBk dj mBk dj funsZ f 'kr x Ur O ; r d i gqap k us ckc r~ lwp uk funsZ f 'kr x Ur O ; r d i gqap k us ckc r~ lwp uk funsZ f 'kr x Ur O ; r d i gqap k us ckc r~ lwp uk funsZ f 'kr x Ur O ; r d i gqap k us ckc r~ lwp uk

¼nwj Hkk "k@fyf[ kr @bZ & esy ls½ fu xe ds iz fr fuf/k }kjk nh tk us ij ¼nwj Hkk "k@fyf[ kr @bZ & esy ls½ fu xe ds iz fr fuf/k }kjk nh tk us ij ¼nwj Hkk "k@fyf[ kr @bZ & esy ls½ fu xe ds iz fr fuf/k }kjk nh tk us ij ¼nwj Hkk "k@fyf[ kr @bZ & esy ls½ fu xe ds iz fr fuf/k }kjk nh tk us ij

ynkuynkuynkuynku d j d j d j d j r hu fno l d s v Un j lkexz h f unsZ f'kr x Ur O ; r d r hu fno l d s v Un j lkexz h f unsZ f'kr x Ur O ; r d r hu fno l d s v Un j lkexz h f unsZ f'kr x Ur O ; r d r hu fno l d s v Un j lkexz h f unsZ f'kr x Ur O ; r d

iiii g qap kuk vko '; d gksxkg qap kuk vko '; d gksxkg qap kuk vko '; d gksxkg qap kuk vko '; d gksxk AAAA m D r vo f/k e sa l ke xz h m Bk dj xUr O ; r d m D r vo f/k e sa l ke xz h m Bk dj xUr O ; r d m D r vo f/k e sa l ke xz h m Bk dj xUr O ; r d m D r vo f/k e sa l ke xz h m Bk dj xUr O ; r d

u i g qapku s dh f L Fkfr e sa iz Fke 4 fno l r d ds fo yE c i j iz fr fn o l u i g qapku s dh f L Fkfr e sa iz Fke 4 fno l r d ds fo yE c i j iz fr fn o l u i g qapku s dh f L Fkfr e sa iz Fke 4 fno l r d ds fo yE c i j iz fr fn o l u i g qapku s dh f L Fkfr e sa iz Fke 4 fno l r d ds fo yE c i j iz fr fn o l

i f jo gu O ; ; d s 5 iz fr 'k r r Fk k v x ys 5 fn ol r d d s fo yE c ij 10 i f jo gu O ; ; d s 5 iz fr 'k r r Fk k v x ys 5 fn ol r d d s fo yE c ij 10 i f jo gu O ; ; d s 5 iz fr 'k r r Fk k v x ys 5 fn ol r d d s fo yE c ij 10 i f jo gu O ; ; d s 5 iz fr 'k r r Fk k v x ys 5 fn ol r d d s fo yE c ij 10

iz f r 'kr iz fr fnu dh n j l s iz f r 'kr iz fr fnu dh n j l s iz f r 'kr iz fr fnu dh n j l s iz f r 'kr iz fr fnu dh n j l s 'k kfLr v f/k jksfi r dh tko sx h A'k kfLr v f/k jksfi r dh tko sx h A'k kfLr v f/k jksfi r dh tko sx h A'k kfLr v f/k jksfi r dh tko sx h A

(ii) fux e xksn ke l s i fjo gu g srq i q Lr dsa iz kIr d jus ds i 'p kr fux e xksn ke l s i fjo gu g srq i q Lr dsa iz kIr d jus ds i 'p kr fux e xksn ke l s i fjo gu g srq i q Lr dsa iz kIr d jus ds i 'p kr fux e xksn ke l s i fjo gu g srq i q Lr dsa iz kIr d jus ds i 'p kr

i f jo gud ŸkkZ f uxe }kj k fu nsZ f'kr xU r O ; i j lk exz h i gq ¡ pk us esai f jo gud ŸkkZ f uxe }kj k fu nsZ f'kr xU r O ; i j lk exz h i gq ¡ pk us esai f jo gud ŸkkZ f uxe }kj k fu nsZ f'kr xU r O ; i j lk exz h i gq ¡ pk us esai f jo gud ŸkkZ f uxe }kj k fu nsZ f'kr xU r O ; i j lk exz h i gq ¡ pk us esa i n i n i n i n

Ø ekad & 1 9Ø ekad & 1 9Ø ekad & 1 9Ø ekad & 1 9(i) esa m Yy sf[ kr le ; lhek ¼fc yEo lfgr 1 2 fno l½ esa m Yy sf[ kr le ; lhek ¼fc yEo lfgr 1 2 fno l½ esa m Yy sf[ kr le ; lhek ¼fc yEo lfgr 1 2 fno l½ esa m Yy sf[ kr le ; lhek ¼fc yEo lfgr 1 2 fno l½ l sl sl sl s Hkh Hkh Hkh Hkh

v f/k d le ; yxus ij u dso y v f/k d le ; yxus ij u dso y v f/k d le ; yxus ij u dso y v f/k d le ; yxus ij u dso y x Ur O ;x Ur O ;x Ur O ;x Ur O ; LF kku LF kku LF kku LF kku i f jo gu O ;; ds i f jo gu O ;; ds i f jo gu O ;; ds i f jo gu O ;; ds

l e d{ kl e d{ kl e d{ kl e d{ k 'k kfLr v f /kjksfir dh tk o sxh o ju~ lwp u'k kfLr v f /kjksfir dh tk o sxh o ju~ lwp u'k kfLr v f /kjksfir dh tk o sxh o ju~ lwp u'k kfLr v f /kjksfir dh tk o sxh o ju~ lwp u kkkk nsu s nsu s nsu s nsu s dhdhdhdh fr fFk l s 12 fr fFk l s 12 fr fFk l s 12 fr fFk l s 12

fno l i 'pkr ~ i g aq pk,s x ; s ek y ij iz fr fnu 5 iz fr 'kr dh n j l s fno l i 'pkr ~ i g aq pk,s x ; s ek y ij iz fr fnu 5 iz fr 'kr dh n j l s fno l i 'pkr ~ i g aq pk,s x ; s ek y ij iz fr fnu 5 iz fr 'kr dh n j l s fno l i 'pkr ~ i g aq pk,s x ; s ek y ij iz fr fnu 5 iz fr 'kr dh n j l s

v fr f jD rv fr f jD rv fr f jD rv fr f jD r 'k kf Lr Hkh v f/k jksfi r 'k kf Lr Hkh v f/k jksfi r 'k kf Lr Hkh v f/k jksfi r 'k kf Lr Hkh v f/k jksfi r dh tko sxh Adh tko sxh Adh tko sxh Adh tko sxh A

10

(iii) lkex z h iz kIr d j x Ur O; r d u i gq apk us d h fL Fkfr e sa lkex z h iz kIr d j x Ur O; r d u i gq apk us d h fL Fkfr e sa lkex z h iz kIr d j x Ur O; r d u i gq apk us d h fL Fkfr e sa lkex z h iz kIr d j x Ur O; r d u i gq apk us d h fL Fkfr e sa fuxefuxefuxefuxe }kjk }kjk }kjk }kjk

iq Lr dksa@ lk exz h dh dher dh Ms<+ xq uk jk f'k i f jo gud ŸkkZ l s o lwy iq Lr dksa@ lk exz h dh dher dh Ms<+ xq uk jk f'k i f jo gud ŸkkZ l s o lwy iq Lr dksa@ lk exz h dh dher dh Ms<+ xq uk jk f'k i f jo gud ŸkkZ l s o lwy iq Lr dksa@ lk exz h dh dher dh Ms<+ xq uk jk f'k i f jo gud ŸkkZ l s o lwy

d h tk, sxh A mDr d`R ; ds i f j.k ke Lo :i i fjo g u drkZ dk s Hkf o " ; e sa d h tk, sxh A mDr d`R ; ds i f j.k ke Lo :i i fjo g u drkZ dk s Hkf o " ; e sa d h tk, sxh A mDr d`R ; ds i f j.k ke Lo :i i fjo g u drkZ dk s Hkf o " ; e sa d h tk, sxh A mDr d`R ; ds i f j.k ke Lo :i i fjo g u drkZ dk s Hkf o " ; e sa

fuf o nk esa Hkkx ysu s gsrq iz f r caf /k r Hk h f d; k tk l dfuf o nk esa Hkkx ysu s gsrq iz f r caf /k r Hk h f d; k tk l dfuf o nk esa Hkkx ysu s gsrq iz f r caf /k r Hk h f d; k tk l dfuf o nk esa Hkkx ysu s gsrq iz f r caf /k r Hk h f d; k tk l d sxk@v U; o S /k kfud sxk@v U; o S /k kfud sxk@v U; o S /k kfud sxk@v U; o S /k kfud

d k;Z o kgh dh tkd k;Z o kgh dh tkd k;Z o kgh dh tkd k;Z o kgh dh tk l d sxh Al d sxh Al d sxh Al d sxh A

(iv) J e dku w uks lfgr iz pfyr dkuwuk s dk ik yu d jus dk mRrjnkf; Ro

lso k i z nkRrk dk gk sxk A

20202020 ---- ;fn f uxe }kjk vknsf 'k r i fjo gu dk; Z i fjo gu dr kZ }kjk le;

¼¼¼¼ rh u fn o l e sa½rh u fn o l e sa½rh u fn o l e sa½rh u fn o l e sa½ ij u gh fd;k tkr k rk s fuxe d s i kl ;g v f/k dkj

lq jf{ kr jg sxk f d o g mDr dk;Z fd lh v U; i f jo gudrkZ ls d jk y s

,o a mDr ij g ksus o k ys v fr f jDr le; ,oa O ;; dh iz fr iwfr Z fMQkYVj

i f jo gudrk Z ls d js A

2 12 12 12 1 ---- (i) i f jo gu gsrq mi ; ksx e sa yk; s tk jgs Vª d vkfn dk v u q ca/ k dh vo f/k i f jo gu gsrq mi ; ksx e sa yk; s tk jgs Vª d vkfn dk v u q ca/ k dh vo f/k i f jo gu gsrq mi ; ksx e sa yk; s tk jgs Vª d vkfn dk v u q ca/ k dh vo f/k i f jo gu gsrq mi ; ksx e sa yk; s tk jgs Vª d vkfn dk v u q ca/ k dh vo f/k

r d c hfe r r Fk k pkyd r d c hfe r r Fk k pkyd r d c hfe r r Fk k pkyd r d c hfe r r Fk k pkyd dh dh dh dh o S /k vk KfI r /k k jh g ksuk pkfg , A o S /k vk KfI r /k k jh g ksuk pkfg , A o S /k vk KfI r /k k jh g ksuk pkfg , A o S /k vk KfI r /k k jh g ksuk pkfg , A

i f jo gud ŸkkZ }kjk ;g lq f uf' pr f d; k tk, sxk f d i fjo g u dk;Z i f jo gud ŸkkZ }kjk ;g lq f uf' pr f d; k tk, sxk f d i fjo g u dk;Z i f jo gud ŸkkZ }kjk ;g lq f uf' pr f d; k tk, sxk f d i fjo g u dk;Z i f jo gud ŸkkZ }kjk ;g lq f uf' pr f d; k tk, sxk f d i fjo g u dk;Z esa esa esa esa

mi ;ksx f d ;sa t k jg s o kguks d s d k ; k sZ e sa f d lh Hkh iz dkj dh mi ;ksx f d ;sa t k jg s o kguks d s d k ; k sZ e sa f d lh Hkh iz dkj dh mi ;ksx f d ;sa t k jg s o kguks d s d k ; k sZ e sa f d lh Hkh iz dkj dh mi ;ksx f d ;sa t k jg s o kguks d s d k ; k sZ e sa f d lh Hkh iz dkj dh

: dk o V@ =q fV vkus i j i f jo gudŸkkZ fuxe dk;Z g srq o S dfYi d o kg uks : dk o V@ =q fV vkus i j i f jo gudŸkkZ fuxe dk;Z g srq o S dfYi d o kg uks : dk o V@ =q fV vkus i j i f jo gudŸkkZ fuxe dk;Z g srq o S dfYi d o kg uks : dk o V@ =q fV vkus i j i f jo gudŸkkZ fuxe dk;Z g srq o S dfYi d o kg uks

d h O ;o L Fkk r R dk y dj sxs Ad h O ;o L Fkk r R dk y dj sxs Ad h O ;o L Fkk r R dk y dj sxs Ad h O ;o L Fkk r R dk y dj sxs A

(ii) fux e dh iq Lr dksa ds i f jo gu gsrq v f /kd` r Vªd pky dk sa gsrq v uq caf /kr fux e dh iq Lr dksa ds i f jo gu gsrq v f /kd` r Vªd pky dk sa gsrq v uq caf /kr fux e dh iq Lr dksa ds i f jo gu gsrq v f /kd` r Vªd pky dk sa gsrq v uq caf /kr fux e dh iq Lr dksa ds i f jo gu gsrq v f /kd` r Vªd pky dk sa gsrq v uq caf /kr

i f jo gud ŸkkZ }k jk Qk sVk s i g pku i = Ei f jo gud ŸkkZ }k jk Qk sVk s i g pku i = Ei f jo gud ŸkkZ }k jk Qk sVk s i g pku i = Ei f jo gud ŸkkZ }k jk Qk sVk s i g pku i = E k; eksc kbZ y uE cj lfg r tk jh k; eksc kbZ y uE cj lfg r tk jh k; eksc kbZ y uE cj lfg r tk jh k; eksc kbZ y uE cj lfg r tk jh

f d; s tk ,sx s r Fkk m u ds i g pku i= dh , d iz fr r Fkk mUg sa d k;Z g srq f d; s tk ,sx s r Fkk m u ds i g pku i= dh , d iz fr r Fkk mUg sa d k;Z g srq f d; s tk ,sx s r Fkk m u ds i g pku i= dh , d iz fr r Fkk mUg sa d k;Z g srq f d; s tk ,sx s r Fkk m u ds i g pku i= dh , d iz fr r Fkk mUg sa d k;Z g srq

v f/k d` r d ju s lE c /kh i= fux e dk ;kZ y ; e sa iz Lrq r djuk g ksxk A v f/k d` r d ju s lE c /kh i= fux e dk ;kZ y ; e sa iz Lrq r djuk g ksxk A v f/k d` r d ju s lE c /kh i= fux e dk ;kZ y ; e sa iz Lrq r djuk g ksxk A v f/k d` r d ju s lE c /kh i= fux e dk ;kZ y ; e sa iz Lrq r djuk g ksxk A

2 22 22 22 2 ---- fMyso jh i z kIr djus o kys v f/kd` r deZ pk jh@ v f/kdkjh dh f M yso jh f M yso jh f M yso jh f M yso jh

pkyku pkyku pkyku pkyku ijijijij Li " V iz kfIr ] uk e i n , oa f nukad lf gr g Lrk{ kj g ksus ds

Ik'pkr g h ns;dks dk s Hk q xrku gsr q f uxe }kjk Lo hdkj fd ;k tk o sxk A

2 32 32 32 3 ---- i f jo gu dh xb Z lkexz h dh i z kfIr jlhn fuxe xk snke ls lke xzh

mBk us ds vkB fno l ds v Unj i z Lr q r djuk g ksxh A

11

2 42 42 42 4 ---- fuf onk dr kZ f Miks ls Lo h d̀r njksa dh lwpu k i z kIr gksus ds fnuk ad ls 7

fno l ds vanj f u/kkZf jr i zi= ij jkf 'k :i ; sa 5 0] 000 @& ¼i pkl gtkj

ek =½ dh /kjksg j jkf’k te k d j v u qca/k d j uk gksxk] mDr jkf 'k esa

v usZ LV eu h lek; ksftr dh tk l dr h gS ] f u/kk Z fjr le; lhe k esa

v uqc a/k f u"ikfnr ugh d jus dh n’kk esa v usZ L V euh jkf'k jktlkr dh

tk ldsxh A

2 52 52 52 5 ---- v uqc af/kr i fjo gu dŸkk Z }kjk v uqc a/k dh fd lh Hkh 'krZ ds mYya ?ku d ju s i j iz ca/k lap k yd mi ; q Dr naM v f/kjksfi r dj l dsxs tks Hkq xr kudŸkkZ dks ns; jk f'k ,o a /kjksg j jk f'k ls o lwyh ; ksX; g ksxk A blds v yko k fu xe } kjk v uqca/k r R dky i zHkko ls fu jLr f d; k tk ld sxk A

2 62 62 62 6 ---- i f jo gu dk ;Z ds Hk qx rku ij izp fyr fu ;e@f unsZ 'kks ds v /khu L= kSr

ij vk;d j dh dVkS=k dh tk o sxh A

2 72 72 72 7 ---- i f jo gu i j d so y i f jo gu i j d so y i f jo gu i j d so y i f jo gu i j d so y ¼¼¼¼GST½ ] ½ ] ½ ] ½ ] ;fn ykxw g ksrk g S rks] 'k klu d s }k jk;fn ykxw g ksrk g S rks] 'k klu d s }k jk;fn ykxw g ksrk g S rks] 'k klu d s }k jk;fn ykxw g ksrk g S rks] 'k klu d s }k jk

le;& le ; ij f u/kkZ f jr fu nsZ 'k ksa ,o a nj ls fu ;eku q lkj ns; g ksxk A

2 82 82 82 8 ---- fuf onk @fufo nkvk sa dks Lo hd` r @vLo hd` r dju s dk iw.kZ v f /kdk j iz ca/k lapky d ;k mud s } kjk i z kf/kd` r v f/k dk jh dks gksxk A

2 92 92 92 9 ---- fux e ds f y, ; g c a/k udkjh u gh gksxk fd o g lE i w.kZ i fjo gu dk;Z , d gh fu fo nk dk j dks vkoafV r dj sa A

3 03 03 03 0 ---- fMi ks iz ca/kd , o a i f jo gudRrk Z ds e/; Hk qxrku laca/ kh fo o kn dh fLFkfr esa iz c a/k lapky d] e 0i z 0 i kB~ ;iq Lr d f uxe } kjk fy;k x;k fu.kZ ; vafr e gksxk A

3 13 13 13 1 ---- ;fn bl fuf onk ds lE c a/k esa v uqc a/k lE iknu esa i wo Z dksbZ foo kn

mR i Uu g ksrk gS rk s mD r g srq { ks=k f/kdkj ek uuh; e- iz -mPp U;k;k y; ]

tc yiq j dk g ksxk A

3 23 23 23 2 ---- v uqc a/k ds i 'pk r fo o kn dh fLFkfr mR i Uu gk sus ij mDr fo o kn ds

fujkdj.k gsrq v i j e q [; lfpo @i zeq [k lf po @lfpo ] Ldwy f 'k { kk

fo Hkkx] e-iz- 'kklu] Hkksiky dks vkchZV s'k u ,.M dUlhf y,s'ku , DV

1 996 ds v Ur Z xr izd j.k iz sf "kr fd;k tk ;sxk ftl dk f ujk dj. k

;Fkk fLFkf r ;k rks o g Lo ;a v Fko k muds }kjk ukekafdr O ;f Dr }kjk

fd;k tko sx k A

fMi ks iz ca/k dfMi ks iz ca/k dfMi ks iz ca/k dfMi ks iz ca/k d eeee ---- iziziziz ---- i kB~ ;iq Lr d fu xei kB~ ;iq Lr d fu xei kB~ ;iq Lr d fu xei kB~ ;iq Lr d fu xe

[ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k

12

i fj f’ k"Vi fj f’ k"Vi fj f’ k"Vi fj f’ k"V & & & & 1111

f ’k{ kk l= 2 0 1f ’k{ kk l= 2 0 1f ’k{ kk l= 2 0 1f ’k{ kk l= 2 0 1 7777 & 20 1& 20 1& 20 1& 20 1 8888 e sa e sa e sa e sa f o fHk Uu f o fHk Uu f o fHk Uu f o fHk Uu xUr O ; ksa xUr O ; ksa xUr O ; ksa xUr O ; ksa g srq g srq g srq g srq i fjo gu djkb Z xbZ i fjo gu djkb Z xbZ i fjo gu djkb Z xbZ i fjo gu djkb Z xbZ

iq Lr dksa d k lad srk R e d fo o j.k % &iq Lr dksa d k lad srk R e d fo o j.k % &iq Lr dksa d k lad srk R e d fo o j.k % &iq Lr dksa d k lad srk R e d fo o j.k % &

llll ----d zd zd zd z ----

iiii f jo gu gsr q x ar O; LFkk u d k uk e f jo gu gsr q x ar O; LFkk u d k uk e f jo gu gsr q x ar O; LFkk u d k uk e f jo gu gsr q x ar O; LFkk u d k uk e Qq y VªdQq y VªdQq y VªdQq y Vªd ksksksks ¼ 9 Vu ½ ¼ 9 Vu ½ ¼ 9 Vu ½ ¼ 9 Vu ½ d h d h d h d h la[ ;kla[ ;kla[ ;kla[ ;k

gkQ V ªd ¼ 4gkQ V ªd ¼ 4gkQ V ªd ¼ 4gkQ V ªd ¼ 4 ---- 5 5 5 5 V u½ d h V u½ d h V u½ d h V u½ d h la[; kla[; kla[; kla[; k

iz fr caMy ¼ 4iz fr caMy ¼ 4iz fr caMy ¼ 4iz fr caMy ¼ 4 0 0 0 0 f dy ksa½ d h f dy ksa½ d h f dy ksa½ d h f dy ksa½ d h la[ ;kla[ ;kla[ ;kla[ ;k

f ty k e q [; ky ;f ty k e q [; ky ;f ty k e q [; ky ;f ty k e q [; ky ; Cy k d e q [;ky ;Cy k d e q [;ky ;Cy k d e q [;ky ;Cy k d e q [;ky ;

¼ 1½¼ 1½¼ 1½¼ 1½ ¼ 2½¼ 2½¼ 2½¼ 2½ ¼ 3½¼ 3½¼ 3½¼ 3½ ¼ 4½¼ 4½¼ 4½¼ 4½ ¼ 5½¼ 5½¼ 5½¼ 5½ ¼ 6½¼ 6½¼ 6½¼ 6½ 1111 [k.Mo k[k.Mo k[k.Mo k[k.Mo k ¼ LFkku h;½¼ LFkku h;½¼ LFkku h;½¼ LFkku h;½ 1 41 41 41 4 08080808 5 15 15 15 1

2222 iq uklkiq uklkiq uklkiq uklk 1 01 01 01 0 03030303 2 42 42 42 4

3333 N sxkao ek[k uN sxkao ek[k uN sxkao ek[k uN sxkao ek[k u 0 60 60 60 6 04040404 0 00 00 00 0

4444 iaiaiaia /kk uk/kk uk/kk uk/kk uk 1 31 31 31 3 03030303 2 42 42 42 4

5555 g jlwng jlwng jlwng jlwn 0 50 50 50 5 00000000 1 2 51 2 51 2 51 2 5

6666 [ kkyo k[ kkyo k[ kkyo k[ kkyo k 1 41 41 41 4 02020202 2 12 12 12 1

7777 c yMh+ c yMh+ c yMh+ c yMh+ ¼f sd YYkksn ½¼f sd YYkksn ½¼f sd YYkksn ½¼f sd YYkksn ½

0 20 20 20 2 00000000 1 1 21 1 21 1 21 1 2

8888 c M+o kuhc M+o kuhc M+o kuhc M+o kuh 1 01 01 01 0 04040404 2 1 72 1 72 1 72 1 7

9999 ikV hikV hikV hikV h 0 70 70 70 7 02020202 5 65 65 65 6

1 01 01 01 0 Bh djhBh djhBh djhBh djh 0 70 70 70 7 03030303 1 0 01 0 01 0 01 0 0

1 11 11 11 1 jk ti q jjk ti q jjk ti q jjk ti q j 1 11 11 11 1 03030303 6 16 16 16 1

1 21 21 21 2 iku lse yiku lse yiku lse yiku lse y 0 80 80 80 8 01010101 8 88 88 88 8

1 21 21 21 2 l sa/ ko kl sa/ ko kl sa/ ko kl sa/ ko k 1 41 41 41 4 01010101 7 47 47 47 4

1 31 31 31 3 f uo kyhf uo kyhf uo kyhf uo kyh 0 60 60 60 6 01010101 2 22 22 22 2

1 41 41 41 4 [ k jxkS u[ k jxkS u[ k jxkS u[ k jxkS u 0 80 80 80 8 03030303 3 0 93 0 93 0 93 0 9

1 51 51 51 5 xksxao kxksxao kxksxao kxksxao k 0 80 80 80 8 01010101 7 77 77 77 7

1 61 61 61 6 Hkxo kuiq jkHkxo kuiq jkHkxo kuiq jkHkxo kuiq jk 0 90 90 90 9 03030303 4 24 24 24 2

1 71 71 71 7 l sxkaol sxkaol sxkaol sxkao 0 40 40 40 4 00000000 1 6 31 6 31 6 31 6 3

1 81 81 81 8 HkhduxkaoHkhduxkaoHkhduxkaoHkhduxkao 0 90 90 90 9 02020202 4 74 74 74 7

1 91 91 91 9 f> jU ;kf> jU ;kf> jU ;kf> jU ;k 0 90 90 90 9 02020202 0 10 10 10 1

13

2 02 02 02 0 c Mo kgc Mo kgc Mo kgc Mo kg 1 11 11 11 1 03030303 1 4 51 4 51 4 51 4 5

2 12 12 12 1 egs'o jegs'o jegs'o jegs'o j 0 90 90 90 9 02020202 6 56 56 56 5

2 22 22 22 2 dl jko ndl jko ndl jko ndl jko n 1 01 01 01 0 01010101 1 0 71 0 71 0 71 0 7

2 32 32 32 3 cq jgku iq jcq jgku iq jcq jgku iq jcq jgku iq j cq jgku iq jcq jgku iq jcq jgku iq jcq jgku iq j 1 81 81 81 8 01010101 4 6 54 6 54 6 54 6 5

2 42 42 42 4 [k dukj[k dukj[k dukj[k dukj 1 11 11 11 1 00000000 1 4 41 4 41 4 41 4 4

2 52 52 52 5 vatM +vatM +vatM +vatM + 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

2 62 62 62 6 luko nluko nluko nluko n 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

2 72 72 72 7 var fMZ i ks [ k. Mo k l svar fMZ i ks [ k. Mo k l svar fMZ i ks [ k. Mo k l svar fMZ i ks [ k. Mo k l s Hkksi kyHkksi kyHkksi kyHkksi ky 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

2 82 82 82 8 b Unk Sjb Unk Sjb Unk Sjb Unk Sj 0 10 10 10 1 00000000 6 06 06 06 0

2 92 92 92 9 m TtS um TtS um TtS um TtS u 0 00 00 00 0 01010101 2 52 52 52 5

3 03 03 03 0 tc yiq jtc yiq jtc yiq jtc yiq j 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

3 13 13 13 1 [k.Mo k ¼ yk sdy½[k.Mo k ¼ yk sdy½[k.Mo k ¼ yk sdy½[k.Mo k ¼ yk sdy½ 1 81 81 81 8 00000000 0 00 00 00 0

3 23 23 23 2 flo uhflo uhflo uhflo uh 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

3 33 33 33 3 Xo kfy; jXo kfy; jXo kfy; jXo kfy; j 0 00 00 00 0 00000000 1 31 31 31 3

3 43 43 43 4 xq ukxq ukxq ukxq uk 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

3 53 53 53 5 'k g Mksy'k g Mksy'k g Mksy'k g Mksy 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

3 63 63 63 6 lkx jlkx jlkx jlkx j 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

3 73 73 73 7 jh o kjh o kjh o kjh o k 0 00 00 00 0 00000000 1 61 61 61 6

3 83 83 83 8 i Uuki Uuki Uuki Uuk 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

3 93 93 93 9 lh /khlh /khlh /khlh /kh 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

4 04 04 04 0 cq jgku iq jcq jgku iq jcq jgku iq jcq jgku iq j 0 20 20 20 2 00000000 2 3 62 3 62 3 62 3 6

4 14 14 14 1 gks’ kxk ckngks’ kxk ckngks’ kxk ckngks’ kxk ckn 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

4 24 24 24 2 var fMZ i ks c q jgkuiq j l svar fMZ i ks c q jgkuiq j l svar fMZ i ks c q jgkuiq j l svar fMZ i ks c q jgkuiq j l s [k.Mo k[k.Mo k[k.Mo k[k.Mo k 0 00 00 00 0 00000000 0 00 00 00 0

14

i fj f’ k"V& 2i fj f’ k"V& 2i fj f’ k"V& 2i fj f’ k"V& 2 &% vuq ca/ k & izk: i % &&% vuq ca/ k & izk: i % &&% vuq ca/ k & izk: i % &&% vuq ca/ k & izk: i % &

;g v uqc a/k f Miks iz ca/ kd e 0iz 0 i kB~ ;iq Lr d fuxe fMi ks [kaMo k ¼e-iz -½

ftl s fd vkxs py d j i z Fke i {k dk j dgk x;k g S r Fkk esllZ - -------------------------------

i f jo gudŸkkZ ftls f d vkxs pydj f}r h; i {k dk j i fjo g udŸk kZ dgk x;k g S ] ds

e/; iz Fke i {k dk j ds Hka.Mkjks ls Cyk d Lrj ,o a Hka.Mk j l s Hka.Mkj r d iq Lr dksa d s

iz nk; gsrq fnukad -- --- -- ----- ----- ----- ----- -- dk s nksu ks i { kdkjk sa ds e /; fu" ikfn r fd;k tk

jgk gS A

2- fufufufu EEEE u u u u v f Hkys[k bl v uq ca/k ds v f Hkys[k bl v uq ca/k ds v f Hkys[k bl v uq ca/k ds v f Hkys[k bl v uq ca/k ds v fHkUu v fHkUu v fHkUu v fHkUu Hkk x g ksx sHkk x g ksx sHkk x g ksx sHkk x g ksx s %&

2-1 fMi ks } kjk tkjh f’k{ kk l= 2 01 8& 2019 gsrq ifjo g u dk; Z dh f ufo nk

fu; e ,o a 'krsZ A

2-2 fuf onk dk j }kjk iz Lrqr fu fo n k ,o a o krkZ mijkar iz Lrqr la’kksf /kr

vkQjA

2-3 fux e }kjk tk jh dk;k Z ns’k A

3- v uqc a/k ds i 'pk r fo o kn dh fLFkfr mR i Uu gk sus ij mDr fo o kn ds

fujkdj.k gsrq v i j e q[; lfpo @iz e q[k lfpo @lfpo ] Ldwy f 'k {k k fo Hkkx] e -i z-

'kklu] Hkksi ky dk s vk chZV s'ku , .M dUlhfy,s'ku , DV 19 96 d s v UrZ xr iz dj.k

izsf "kr fd;k tk ;sxk ft ldk fu jk dj.k ; Fk kfLFk fr ;k rks o g Lo ;a v Fko k muds }kjk

uke kafdr O ;f Dr }kjk f d;k tko sx k A

fM iks fM iks fM iks fM iks i z ca/ki z ca/ki z ca/ki z ca/k dddd if jo gu d Ÿk kZif jo gu d Ÿk kZif jo gu d Ÿk kZif jo gu d Ÿk kZ e 0i z 0 i kB~ ; iq Lrd fux e e 0i z 0 i kB~ ; iq Lrd fux e e 0i z 0 i kB~ ; iq Lrd fux e e 0i z 0 i kB~ ; iq Lrd fux e e sl l Z e sl l Z e sl l Z e sl l Z - -- -- -- -- -- -- -- - - - -- -- -- -- --- -- -- - -- -- -- -- -- - -- -- -- -- --- -- -- - -- -- -- -- -- - -- -- -- -- --- -- -- - -- -- -- -- -- - -- -- -- -- --- -- -- - -- -- -- -- - -- - - -- --- -- -- --- -- --- - - -- --- -- -- --- -- --- - - -- --- -- -- --- -- --- - - -- --- -- -- --- -- - - -- -- -- --- - - -- --- -- -- -- --- - - -- --- -- -- --- -- -- -- -- -- --- - - -- --- -- -- -- --- - - -- --- -- -- --- -- -- -- -- -- --- - - -- --- -- -- -- --- - - -- --- -- -- --- -- -- -- -- -- --- - - -- --- -- -- -- --- - - -- --- -- -- --- -- - i z Fk e i{k dk j d s l k{kh x .k 1i z Fk e i{k dk j d s l k{kh x .k 1i z Fk e i{k dk j d s l k{kh x .k 1i z Fk e i{k dk j d s l k{kh x .k 1 ---- -- - - -- -- --- -- -- --- - - -- ---- - - -- -- --- -- -- --- - - -- ---- - - -- -- --- -- -- --- - - -- ---- - - -- -- --- -- -- --- - - -- -- f}r h; i{kd k j d s l k{k hx .k 1f}r h; i{kd k j d s l k{k hx .k 1f}r h; i{kd k j d s l k{k hx .k 1f}r h; i{kd k j d s l k{k hx .k 1 ---- -- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- - -- - - -- -- --- -- --- - - -- -- --- -- --- - - -- -- --- -- --- - - -- -- --- -- -

-- - - -- -- --- -- -- --- - - --- - - -- -- --- -- -- --- - - --- - - -- -- --- -- -- --- - - --- - - -- -- --- -- -- --- - - - - -- -- -- --- - - -- --- -- -- --- -- -- -- --- - - -- --- -- -- --- -- -- -- --- - - -- --- -- -- --- -- -- -- --- - - -- --- -- -- --

i z Fk e i{k dk j d s l k{kh x .k 2i z Fk e i{k dk j d s l k{kh x .k 2i z Fk e i{k dk j d s l k{kh x .k 2i z Fk e i{k dk j d s l k{kh x .k 2 ---- -- - - -- -- --- -- -- --- - - -- ---- - - -- -- --- -- -- --- - - -- ---- - - -- -- --- -- -- --- - - -- ---- - - -- -- --- -- -- --- - - -- -- f}r h; i{kd k j d s l k{k hx .k 2f}r h; i{kd k j d s l k{k hx .k 2f}r h; i{kd k j d s l k{k hx .k 2f}r h; i{kd k j d s l k{k hx .k 2 ---- -- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- --- -- - -- - - -- -- --- -- --- - - -- -- --- -- --- - - -- -- --- -- --- - - -- -- --- -- - -- - - -- -- --- -- -- --- - - --- - - -- -- --- -- -- --- - - --- - - -- -- --- -- -- --- - - --- - - -- -- --- -- -- --- - - - - -- -- --- -- - - -- --- -- -- --- --- -- -- --- -- - - -- --- -- -- --- --- -- -- --- -- - - -- --- -- -- --- --- -- -- --- -- - - -- --- -- -- --- --

15

iz i= &Þv Þiz i= &Þv Þiz i= &Þv Þiz i= &Þv Þ rdrdrdrd uuuu hhhh dh fcMdh fcMdh fcMdh fcM QkeZQkeZQkeZQkeZ ¼f yQk Qk Þv ß esa j[kdj tek dj sa½

eeee ---- iziziziz ---- i kB~ ;iq Lr d fux e fMik s i kB~ ;iq Lr d fux e fMik s i kB~ ;iq Lr d fux e fMik s i kB~ ;iq Lr d fux e fMik s [ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k iz fr ] fMi ks iz ca/ kd e- iz - ikB~ ;i q Lr d fu xe fMi ks [k aMo k[k aMo k[k aMo k[k aMo k

fo "k; %& fo "k; %& fo "k; %& fo "k; %& l = 20 1l = 20 1l = 20 1l = 20 1 8888 &&&& 2 012 012 012 01 9999 ds fy, ikB ~ ;iq Lr dksa d s i f jo gu dk;Z dh fufo nk ds fy, ikB ~ ;iq Lr dksa d s i f jo gu dk;Z dh fufo nk ds fy, ikB ~ ;iq Lr dksa d s i f jo gu dk;Z dh fufo nk ds fy, ikB ~ ;iq Lr dksa d s i f jo gu dk;Z dh fufo nk d h r dd h r dd h r dd h r d uuuu hhhh dh fc Mdh fc Mdh fc Mdh fc M

& 0&& 0&& 0&& 0& fo "k;k UrZxr e-iz- ik B~ ;iq Lr d fu xe f Miks [ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k }kjk tkjh f ufo nk

dh fu;e ,o a 'krk sZ ds v /k hu v |k sgLrk{ kjdrkZ }kjk fufo nk iz Lrq r dh tk jg h gS A fuf onk e sa o kafNr v uq lkj r du hdh fc M ds lkF k fuE u nLRkko st l ayXu fd;s tk jgs gS % & 1- v uZsLV euh jkf'k :- 25 ]0 0 0@& dk g kW @u ghag kW @u ghag kW @u ghag kW @u gha

izc a/k lapky d] e-i z - ikB ~ ;iq Lr d fuxe Hkk siky ¼Mª kW ¶V u-a----------- ½ ds uk e ns; cSa d M ª kW ¶V ¼ 'krZ Øe k ad 2& ¼ 'krZ Øe k ad 2& ¼ 'krZ Øe k ad 2& ¼ 'krZ Øe k ad 2& dddd ½½½½

2- fuf onk iz i= dh Qh l :::: ---- 56565656 0 @& dk0 @& dk0 @& dk0 @& dk ¼¼¼¼GST lfg r ½ lfg r ½ lfg r ½ lfg r ½ g kW @u ghag kW @u ghag kW @u ghag kW @u gha

izc a/k lapky d] e-i z - ikB ~ ;iq Lr d fuxe Hkk siky

cSad Mª k¶V@ jlhn Øa& - ----- ---- fnukad - ----- ----- -

layXu djs a A ¼ 'kr¼ 'kr¼ 'kr¼ 'kr Z Øekad 2& Z Øekad 2& Z Øekad 2& Z Øekad 2& [k[k[k[k ½½½½

3- vk;dj fo Hkk x }kjk f ufo nkdkj Qe Z@ QeZ g kW@ug hag kW@ug hag kW@ug hag kW@ug ha

Lo ke h ds uke tkjh isu dkMZ dh

v fHki z ekf .k r Nk ;kizf r ¼ 'krZ Øe kad 2 & ¼ 'krZ Øe kad 2 & ¼ 'krZ Øe kad 2 & ¼ 'krZ Øe kad 2 & xxxx ½½½½

4- fuf o nk dk j ds u ke tk jh fuf o nk dk j ds u ke tk jh fuf o nk dk j ds u ke tk jh fuf o nk dk j ds u ke tk jh thththth ---- ,l,l,l,l ---- V hV hV hV h u E cju E cju E cju E cj gkW @u ghagkW @u ghagkW @u ghagkW @u gha d h tk s f d o rZ e ku esa o S /k g ksd h tk s f d o rZ e ku esa o S /k g ksd h tk s f d o rZ e ku esa o S /k g ksd h tk s f d o rZ e ku esa o S /k g ks ]]]] Lo v f Hkiz e kfLo v f Hkiz e kfLo v f Hkiz e kfLo v f Hkiz e kf.kr

Nk ;k iz fr Nk ;k iz fr Nk ;k iz fr Nk ;k iz fr AAAA ¼ ' krZ Øe kad 2 & ¼ ' krZ Øe kad 2 & ¼ ' krZ Øe kad 2 & ¼ ' krZ Øe kad 2 & ?k?k?k?k ½½½½ 5- fuf onk e sa 'krZ 2 (MMMM ----) v uq lkj o kafNr la[; k e sa g kW @u ghag kW @u ghag kW @u ghag kW @u gha

Vª dksa] U; wu r e 3 ds Lo kfeRo ] r Fkk U;wu r e 4 Vª d ekfy dksa l s v uqc a/k tk s fu fo n k f nukad dks o S /k gks ,o a le Lr V ªdksa ds jft LV ª s'ku dh Nk;k iz fr; kaA ¼ M E i j] Øsu ] tsM E i j] Øsu ] tsM E i j] Øsu ] tsM E i j] Øsu ] ts ---- lhlhlhlh ---- c hc hc hc h ---- vkfn o kguk sa vkfn o kguk sa vkfn o kguk sa vkfn o kguk sa

d s d s d s d s n Lr kost ekU; ug h gksxk ½n Lr kost ekU; ug h gksxk ½n Lr kost ekU; ug h gksxk ½n Lr kost ekU; ug h gksxk ½ Vª dksa dk fo o j.k% ¼Lo ;a ds Vª dk sa ds v fr fjDr v U; o kgu Lo k fe;ksa ls v uq ca/k d s vk/kk j ij fy; s tk us o kys Vª dks a ds laca/k e sa i z R ;s d o kgu Lo ke h ls 50 0& 50 0 :i ;s d s L Vkai ij v yXk& v yXk fu "ikf nr v uqca/k dh Lo i z ekf .kr Nk ;kiz fr ;ka A ¼i f jf'k" V& 5½¼i f jf'k" V& 5½¼i f jf'k" V& 5½¼i f jf'k" V& 5½

¼i½ Lo ;a ds V ª dk sa dh l a[;k - --- ---- ¼ii½ v uqc af/kr Vª dksa dh l a[ ;k ----- ----- -

¼ 'krZ Øek ad 2& ¼ 'krZ Øek ad 2& ¼ 'krZ Øek ad 2& ¼ 'krZ Øek ad 2& MMMM ---- ½ ½ ½ ½

16

6- Lo ;a ds Lo k feRo ,oa v uq caf /kr lHkh Vª dksa ds g kW @u ghag kW @u ghag kW @u ghag kW @u gha

ch ek] v uq Kf Ir ] jksM VS Dl] f QV uSl i z ek.k i= ksa

dh Nk;k iz f r A ¼ ' kr Z Øekad ¼ ' kr Z Øekad ¼ ' kr Z Øekad ¼ ' kr Z Øekad 2& 2& 2& 2& MMMM ---- ½½½½

7- fuf onk dk j ds b Z -ih-, Q- dk; kZ y; g kW @ug hag kW @ug hag kW @ug hag kW @ug ha esa jft LV ª s'ku dh tks fd o rZ eku e sa

o S /k g ks Nk;ki z fr A ¼ 'krZ Øe k ad ¼ 'krZ Øe k ad ¼ 'krZ Øe k ad ¼ 'krZ Øe k ad 2& 2& 2& 2& pppp ---- ½ ½ ½ ½ 8- fuf onk dk j laL Fk k ds ek f ydk uk gd ds g kW @ug hag kW @ug hag kW @ug hag kW @ug ha

laca/k e sa nLrk o st& fuf onkdkj l aLFkk @QeZ dk jft LVª kj vkW Q QElZ @ jf tLVª kj vkW Q daIku h esa ia th;u v Fko k ik VZ ujf'ki QeZ gksu s i j ik VZujf'ki MhM v Fk o k lksy iz ksi z k;Vjh QeZ gksu s i j Lo a; dk ?k ks"k.kk i = ,o a uxjh; fudk; esa xq ek Lr k i ath;u l aca/ k h i z ek.k i= A ¼ ' krZ Øekad ¼ ' krZ Øekad ¼ ' krZ Øekad ¼ ' krZ Øekad 2& N2& N2& N2& N ---- ½½½½

9- fuf onk dk j la L Fk k@QeZ dk gkW @ ughagkW @ ughagkW @ ughagkW @ ugha

fo Rrh; o "kZ 20 15& 1 6 ,o a 2 0 16& 20 1 7 e sa U;wur e

:- 5] 00] 0 0 0 ¼ :¼ :¼ :¼ : ---- ikap yk[ k½ikap yk[ k½ikap yk[ k½ikap yk[ k½ VuZ vkso j gk sus c kc r CA } kjk i z ekf.kr

iz e k.k i=A ¼ 'krZ Øekad 2& ¼ 'krZ Øekad 2& ¼ 'krZ Øekad 2& ¼ 'krZ Øekad 2& tttt ---- ½½½½

1 0- e- iz - 'kk lu vFk ok mld s fu xe@e .M y ds } kjk gkgkgkgk W @u gha W @u gha W @u gha W @u gha

fuf onk e sa Hk kx ysu s l s iz fr caf/k r u d juss laca/k h

?kks" k.k k ¼i fjf 'k" V & 3½¼i fjf 'k" V & 3½¼i fjf 'k" V & 3½¼i fjf 'k" V & 3½ ¼ 'krZ Øek ad ¼ 'krZ Øek ad ¼ 'krZ Øek ad ¼ 'krZ Øek ad 2& 2& 2& 2& >>>> ---- ½ ½ ½ ½

11. lksy iz ksi z k;Vjh QeZ dk s Nks M dj] ik VZ ujf'ki QeZ g kW @u ghag kW @u ghag kW @u ghag kW @u gha ds f dlh i kVZ uj }kjk fufo nk iz Lrq r u djus dh n'kk esa v Fko k v U; i z dk j dh Lka L Fkk dh n'kk esa fuf onk iz Lr q r djus d s fy, v f /kdkj i = A ¼ 'krZ Øekad ¼ 'krZ Øekad ¼ 'krZ Øekad ¼ 'krZ Øekad 2& ´2& ´2& ´2& ´ ---- ½½½½

1 2 ---- fudV fj'rsnkj fuxe e sa dk; Z jr u gk sus@ g kW @ug ha g kW @ug ha g kW @ug ha g kW @ug ha gk sus lE c a/kh dk ?kks"k.kk ¼i fjf 'k" V& 4½¼i fjf 'k" V& 4½¼i fjf 'k" V& 4½¼i fjf 'k" V& 4½ ¼ '¼ '¼ '¼ ' kr Z Ø ekad kr Z Ø ekad kr Z Ø ekad kr Z Ø ekad 2& 2& 2& 2& VVVV ---- ½½½½

e sj s@g ek js } k jk fu fon k d h fu; e 'kr Z sa Hk yh Hkkaf r I k<+ yh g S A mD r 'kr sZ , oa e sj s@g ek js } k jk fu fon k d h fu; e 'kr Z sa Hk yh Hkkaf r I k<+ yh g S A mD r 'kr sZ , oa e sj s@g ek js } k jk fu fon k d h fu; e 'kr Z sa Hk yh Hkkaf r I k<+ yh g S A mD r 'kr sZ , oa e sj s@g ek js } k jk fu fon k d h fu; e 'kr Z sa Hk yh Hkkaf r I k<+ yh g S A mD r 'kr sZ , oa fu; e eq > s@ge s e kU ; ,o a Lo h dk j gS A fu; e eq > s@ge s e kU ; ,o a Lo h dk j gS A fu; e eq > s@ge s e kU ; ,o a Lo h dk j gS A fu; e eq > s@ge s e kU ; ,o a Lo h dk j gS A

l hy ,o a gLr k{kjl hy ,o a gLr k{kjl hy ,o a gLr k{kjl hy ,o a gLr k{kj ¼f u fonk iz Lrq¼f u fonk iz Lrq¼f u fonk iz Lrq¼f u fonk iz Lrq rd rk Z Qe Z v Fko krd rk Z Qe Z v Fko krd rk Z Qe Z v Fko krd rk Z Qe Z v Fko k

m ud s }k jk vf /k d ` r izfrf uf / k ½m ud s }k jk vf /k d ` r izfrf uf / k ½m ud s }k jk vf /k d ` r izfrf uf / k ½m ud s }k jk vf /k d ` r izfrf uf / k ½

1111 ---- f ufo nkd k j d k ek sck bZ y uE cjf ufo nkd k j d k ek sck bZ y uE cjf ufo nkd k j d k ek sck bZ y uE cjf ufo nkd k j d k ek sck bZ y uE cj - -- ---- -- -- -- ---- --- -- -- ---- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- -- -- ---- -- -- -- ---- --- -- -- ---- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- -- -- ---- -- -- -- ---- --- -- -- ---- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- -- -- ---- -- -- -- ---- --- -- -- ---- ---- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- -

2222 ---- bZ &esy bZ &esy bZ &esy bZ &esy -- --- ---- ---- -- -- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- --- ---- ---- -- -- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- --- ---- ---- -- -- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- --- --- ---- ---- -- -- -- -- --- -- -- -- ---- ---- -- - 3333 ---- Mk d O ;o gk j irk Mk d O ;o gk j irk Mk d O ;o gk j irk Mk d O ;o gk j irk --- -- ---- ---- -- -- -- ---- -- ---- ---- -- -- -- ---- -- ---- ---- -- -- -- ---- -- ---- ---- -- -- -- -

-- -- -- ---- ---- -- ----- ------ -- -- ---- ---- -- ----- ------ -- -- ---- ---- -- ----- ------ -- -- ---- ---- -- ----- ---- -- -- -- ---- --- ---- ---- -- -- -- -- --- -- -- ---- --- ---- ---- -- -- -- -- --- -- -- ---- --- ---- ---- -- -- -- -- --- -- -- ---- --- ---- ---- -- -- -- -- -

17

i fj f’ k"V &i fj f’ k"V &i fj f’ k"V &i fj f’ k"V & 3333

eeee ---- iziziziz ---- 'kk lu v Fkok ml ds fuxe@e aMy@cks MZ } kj k 'kk lu v Fkok ml ds fuxe@e aMy@cks MZ } kj k 'kk lu v Fkok ml ds fuxe@e aMy@cks MZ } kj k 'kk lu v Fkok ml ds fuxe@e aMy@cks MZ } kj k fuf on k esa Hkkx ys us ls oaf pr u djus fo "k; dfuf on k esa Hkkx ys us ls oaf pr u djus fo "k; dfuf on k esa Hkkx ys us ls oaf pr u djus fo "k; dfuf on k esa Hkkx ys us ls oaf pr u djus fo "k; d ? kks "k .k? kks "k .k? kks "k .k? kks "k .k kkkk ½½½½

¼f ufonk dkj }kj k ysV j gsM ij rdfudh fcM ¼f ufonk dkj }kj k ysV j gsM ij rdfudh fcM ¼f ufonk dkj }kj k ysV j gsM ij rdfudh fcM ¼f ufonk dkj }kj k ysV j gsM ij rdfudh fcM

ds lkF k izLrqr fd;k tkuk gS½ ds lkF k izLrqr fd;k tkuk gS½ ds lkF k izLrqr fd;k tkuk gS½ ds lkF k izLrqr fd;k tkuk gS½

iz f r ]iz f r ]iz f r ]iz f r ]

iz ca/k lapk y d]iz ca/k lapk y d]iz ca/k lapk y d]iz ca/k lapk y d]

e 0iz 0ie 0iz 0ie 0iz 0ie 0iz 0i k B~ ;iq Lr d fuxe ]k B~ ;iq Lr d fuxe ]k B~ ;iq Lr d fuxe ]k B~ ;iq Lr d fuxe ]

Hkksi kyHkksi kyHkksi kyHkksi ky

fo "k ;%&fo "k ;%&fo "k ;%&fo "k ;%& f 'k {kk l= 2 01 8&2019f 'k {kk l= 2 01 8&2019f 'k {kk l= 2 01 8&2019f 'k {kk l= 2 01 8&2019 d s if jo gu d k; Z d h fuf on k Ad s if jo gu d k; Z d h fuf on k Ad s if jo gu d k; Z d h fuf on k Ad s if jo gu d k; Z d h fuf on k A

eSa] e sllZ & & & & & & && & & & & & & & & & & & && & & & & & & & & & && && eSa] e sllZ & & & & & & && & & & & & & & & & & & && & & & & & & & & & && && eSa] e sllZ & & & & & & && & & & & & & & & & & & && & & & & & & & & & && && eSa] e sllZ & & & & & & && & & & & & & & & & & & && & & & & & & & & & && &&

¼i z ksijkb V j@ ikV Zu j½¼i z ksijkb V j@ ikV Zu j½¼i z ksijkb V j@ ikV Zu j½¼i z ksijkb V j@ ikV Zu j½ & && & & & & & & & & & && && & & & & & & & & & && && & & & & & & & && && & & & & & & & & & && && & & & & & & & & & && && & & & & & & & && && & & & & & & & & & && && & & & & & & & & & && && & & & & & & & && && & & & & & & & & & && && & & & & & & & & & && && & & & & & & & &

& & & & & ;g ?k& & & & & ;g ?k& & & & & ;g ?k& & & & & ;g ?k ks" k.kk djrk g ¡ w f d ge kjh Qe Z dh eks" k.kk djrk g ¡ w f d ge kjh Qe Z dh eks" k.kk djrk g ¡ w f d ge kjh Qe Z dh eks" k.kk djrk g ¡ w f d ge kjh Qe Z dh e ---- iziziziz ---- 'kkl'kkl'kkl'kkl u@ m l ds u@ m l ds u@ m l ds u@ m l ds f dlh f dlh f dlh f dlh

'kk l dh;@v } Z 'kk l dh ; fo Hk kx@lko Z tf u d mi Øe esa o rZ eku e sas 'kk l dh;@v } Z 'kk l dh ; fo Hk kx@lko Z tf u d mi Øe esa o rZ eku e sas 'kk l dh;@v } Z 'kk l dh ; fo Hk kx@lko Z tf u d mi Øe esa o rZ eku e sas 'kk l dh;@v } Z 'kk l dh ; fo Hk kx@lko Z tf u d mi Øe esa o rZ eku e sas i fjo g u i fjo g u i fjo g u i fjo g u dk;Z dk;Z dk;Z dk;Z

d ju s g srqd ju s g srqd ju s g srqd ju s g srq fu"ks/ kfu"ks/ kfu"ks/ kfu"ks/ k ¼¼¼¼ f Mo kjf Mo kjf Mo kjf Mo kj ½½½½ ug haug haug haug ha f d; k g q vk gS A f d; k g q vk gS A f d; k g q vk gS A f d; k g q vk gS A

f d lh Hkh Lr j i j] ;fn ;g ik ;k tk rk gS f d esj s } k jk nh xb Z tkudkjh f d lh Hkh Lr j i j] ;fn ;g ik ;k tk rk gS f d esj s } k jk nh xb Z tkudkjh f d lh Hkh Lr j i j] ;fn ;g ik ;k tk rk gS f d esj s } k jk nh xb Z tkudkjh f d lh Hkh Lr j i j] ;fn ;g ik ;k tk rk gS f d esj s } k jk nh xb Z tkudkjh

vlR ;@xyr gS rks fuxe dks c xS j eq > s i wo Z l wpuk fn;s gq , ] vlR ;@xyr gS rks fuxe dks c xS j eq > s i wo Z l wpuk fn;s gq , ] vlR ;@xyr gS rks fuxe dks c xS j eq > s i wo Z l wpuk fn;s gq , ] vlR ;@xyr gS rks fuxe dks c xS j eq > s i wo Z l wpuk fn;s gq , ] u d soy u d soy u d soy u d soy g ek js fo : ) g ek js fo : ) g ek js fo : ) g ek js fo : )

fuf o nk @v uq ca/ k fuj Lr f d; k tk l d sxkfuf o nk @v uq ca/ k fuj Lr f d; k tk l d sxkfuf o nk @v uq ca/ k fuj Lr f d; k tk l d sxkfuf o nk @v uq ca/ k fuj Lr f d; k tk l d sxk lk Fk g hlk Fk g hlk Fk g hlk Fk g h f d lh Hkh o S /kkf ud d k;Z o kgh djusf d lh Hkh o S /kkf ud d k;Z o kgh djusf d lh Hkh o S /kkf ud d k;Z o kgh djusf d lh Hkh o S /kkf ud d k;Z o kgh djus

HkhHkhHkhHkh dk dk dk dk fuxe dks fuxe dks fuxe dks fuxe dks i w.kZ v f/k dk j gksxk Ai w.kZ v f/k dk j gksxk Ai w.kZ v f/k dk j gksxk Ai w.kZ v f/k dk j gksxk A

fnu kad % &fnu kad % &fnu kad % &fnu kad % &

L Fkku %&L Fkku %&L Fkku %&L Fkku %& f uf on kd kj d s gLr k{kj f uf on kd kj d s gLr k{kj f uf on kd kj d s gLr k{kj f uf on kd kj d s gLr k{kj

18

i fjf’k"V &i fjf’k"V &i fjf’k"V &i fjf’k"V & 4444 f ud V lac a/kh @lac af / k;k sa f o"f ud V lac a/kh @lac af / k;k sa f o"f ud V lac a/kh @lac af / k;k sa f o"f ud V lac a/kh @lac af / k;k sa f o" k;d ?k ks" k.k kk;d ?k ks" k.k kk;d ?k ks" k.k kk;d ?k ks" k.k k

eS a -- -- -- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- --- ---- -- - vkRet --- -- -- ------ -- -- --- -- -------- -- ----- ,r n~ } kjk ?kksf "kr d jr k gw¡

f d f ufonk d kj QeZ ] V ªd d s f dlh Hkh ekf y d ] v f /k— r izfr fuf /k d k d ksbZ Hkh l aca/k h] ikB ~;iq Lrd

f ux e esa d k; Z jr ugha gS A

v Fko kv Fko kv Fko kv Fko k

eS aa--- -- -- ------ -- -- ----------- -- -- ------ -- -- ----- ---- -- -- vk Ret ------ -- -- ------ ----- -- -- ---- -- ------ -- --- ,rn~ } kjk ?kksf "kr d jrk

gw¡ f d J h@Jherh --- -- -- ----------- -- ------ -- -- --- t ks f d f ufonk d kj QeZ @Vªd ekfy d @vf / k— r iz frf uf /k ds

laca/kh gS ] e-iz - ikB~ ;iq Lr d f ux e esa d k;Z jr gS aA

f dl h Hkh Lrj ij] ;f n ;g ik; k t kr k gS f d esjs } kjk n h x bZ t k ud k jh vlR;@xy r gS

rk s fux e d ks c x S j eq> s iwo Z l wpuk f n;s gq , ] esjs f [ky k Q fd lh Hk h oS / kkf ud d k; Zok gh d ju s d k iw.kZ

vf /kd kj gksx k A

eS a@ge ?kk sf "k r d jrs gS f d m ijk sDr t kud kjh lgh ,o a lR; gS A

LFkk u-- -- ------ -- -- ----------- f ufonk drkZ @vf / k— r d s gLrk{k j------- -- -- ------ -- --

f nukad ---- -- --- -- -- ------ -- - f ufonk drkZ d k u ke-- -- ----- -------- -- --

f ufonk drk Z d h eq gj--------- -- -- -- ---- -

-- -- ------ -- -- ------ -- --- -- -- ------ -- -- ------ ----- ---- -- ------ -- -- ----- ------ -- -- ------ -- --- -- -- ------ ---- -- ----------- -- -- ------ -- -- ----- ------ -- -- ------ ------- -- -- ------ -- -- -----------

-- -- -----V hi%&

f ud V laca/kh @lacaf /k ;ksa ls vk 'k; gS %&

¼v ½ vf oHk kft r f gUnq ifjok j d s ln L;]

¼c ½ o s i fr iRu h gS ]

¼l½ , d nwljs ls bl r jg lacaf /k r gS ; Fkk f ir k] ekr k] iq=] iq = c /k~ ] iq= h nk ekn ]

Hk kbZ ] Hkk bZ d h i Ruh ] c gu ] c gu ksbZ A

19

izi=&Þ cÞizi=&Þ cÞizi=&Þ cÞizi=&Þ cÞ dddd kkkk e f'kZ;y fcMe f'kZ;y fcMe f'kZ;y fcMe f'kZ;y fcM Q ke ZQ ke ZQ ke ZQ ke Z ¼fyQkQk Þ c ß esa lhy c an dj iz Lrq r djs a½

eeee ---- iziziziz ---- ikB~ ; iqL rd f uxe fMi ks ikB~ ; iqL rd f uxe fMi ks ikB~ ; iqL rd f uxe fMi ks ikB~ ; iqL rd f uxe fMi ks [kaM ok[kaM ok[kaM ok[kaM ok iz fr] f Miks iz ca/kd e- i z- i kB~ ;iqLrd f uxe f Miks [kaMok

fo "k; %& fo "k; %& fo "k; %& fo "k; %& l = 20 1l = 20 1l = 20 1l = 20 1 8888 & 2 01& 2 01& 2 01& 2 01 9999 ds fy, ikB ~ ;iq Lr dksa d s i f jo gu dk;Z dh fufo nk ds fy, ikB ~ ;iq Lr dksa d s i f jo gu dk;Z dh fufo nk ds fy, ikB ~ ;iq Lr dksa d s i f jo gu dk;Z dh fufo nk ds fy, ikB ~ ;iq Lr dksa d s i f jo gu dk;Z dh fufo nk d h d h d h d h dddd kkkk ef’kZ ;y fc Mef’kZ ;y fc Mef’kZ ;y fc Mef’kZ ;y fc M

fo "k;k Ur xZ r e-iz- ik B~ ;i q Lr d f uxe f Miks dk ;kZ y; [ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k[ kaMo k }kjk o "kZ

2 018& 20 19 gsr q iq Lrdksa ds i fjo g u dk;Z c kcr~ f ufo nk dh fu ;e ,o a 'krksZ ds

v Ur xZ r g ekjs@esjs }kjk laYkXu izi = esa njs iz Lrq r dh tk jg h gS A iz Lrqr njksa esa

t ht ht ht h ---- , l, l, l, l ---- Vh ¼x q M~ l , o a lso kd j½Vh ¼x q M~ l , o a lso kd j½Vh ¼x q M~ l , o a lso kd j½Vh ¼x q M~ l , o a lso kd j½ dks Nks M+ dj v U; lHkh d j , o a O ;; lfE e fyr gS A

ge kjs@esa js } kjk tkjh fuf onk dh leLr fu;e , oa 'kr Z s Hk yh & Hkkafr I k<+

d j le> yh g S r Fkk mDr f u;e ,o a 'krsZ Lo hdkj g Sa A i z ekf .kr fd;k tkrk g S fd

mi jksDrku q lkj i z Lrq r t ku dk jh lR ; gS A

i f jo gu dRrkZ @V ª kUliksV Zi f jo gu dRrkZ @V ª kUliksV Zi f jo gu dRrkZ @V ª kUliksV Zi f jo gu dRrkZ @V ª kUliksV Z i fjo g udRrkZ @V ª kaliksV Z dE i u h d s i fjo g udRrkZ @V ª kaliksV Z dE i u h d s i fjo g udRrkZ @V ª kaliksV Z dE i u h d s i fjo g udRrkZ @V ª kaliksV Z dE i u h d s d E i uh dk uke , o a d E i uh dk uke , o a d E i uh dk uke , o a d E i uh dk uke , o a v f/k d` r i z frfu f/k ds g Lrk{ kj , oa v f/k d` r i z frfu f/k ds g Lrk{ kj , oa v f/k d` r i z frfu f/k ds g Lrk{ kj , oa v f/k d` r i z frfu f/k ds g Lrk{ kj , oa lE iw.kZ ir k lE iw.kZ ir k lE iw.kZ ir k lE iw.kZ ir k lhylhylhylhy Vsyh Qksu % &Vsyh Qksu % &Vsyh Qksu % &Vsyh Qksu % & EkksEkksEkksEkks ---- uauauaua ---- % &% &% &% &

&20&&20&&20&&20& [k.Mok fMiks [k.Mok fMiks [k.Mok fMiks [k.Mok fMiks

e-iz- ikB~;iqLrd fuxe fMiks [k.Mok e-iz- ikB~;iqLrd fuxe fMiks [k.Mok e-iz- ikB~;iqLrd fuxe fMiks [k.Mok e-iz- ikB~;iqLrd fuxe fMiks [k.Mok

l-dz-l-dz-l-dz-l-dz- ftyk ftyk ftyk ftyk ifjogu gsrq xarO; ifjogu gsrq xarO; ifjogu gsrq xarO; ifjogu gsrq xarO; LFkku dk uke LFkku dk uke LFkku dk uke LFkku dk uke

ftyk eq[;ky;ftyk eq[;ky;ftyk eq[;ky;ftyk eq[;ky; Cykd eq[;ky;Cykd eq[;ky;Cykd eq[;ky;Cykd eq[;ky;

¼1½¼1½¼1½¼1½ ¼2½¼2½¼2½¼2½ ¼3½¼3½¼3½¼3½

:- vadks es ¼izfrVu½:- vadks es ¼izfrVu½:- vadks es ¼izfrVu½:- vadks es ¼izfrVu½ :- 'kCnksa ess ¼izfrVu½:- 'kCnksa ess ¼izfrVu½:- 'kCnksa ess ¼izfrVu½:- 'kCnksa ess ¼izfrVu½ :- vadks es ¼izfrVu½:- vadks es ¼izfrVu½:- vadks es ¼izfrVu½:- vadks es ¼izfrVu½ :- 'kCnksa ess ¼izfrVu½:- 'kCnksa ess ¼izfrVu½:- 'kCnksa ess ¼izfrVu½:- 'kCnksa ess ¼izfrVu½ :- vadks es ¼izfrcaaMy½:- vadks es ¼izfrcaaMy½:- vadks es ¼izfrcaaMy½:- vadks es ¼izfrcaaMy½ :- 'kCnksa ess ¼izfrcaM+y½:- 'kCnksa ess ¼izfrcaM+y½:- 'kCnksa ess ¼izfrcaM+y½:- 'kCnksa ess ¼izfrcaM+y½

1111

[k.Mok [k.Mok [k.Mok [k.Mok [k.Mok ¼LFkkuh;½[k.Mok ¼LFkkuh;½[k.Mok ¼LFkkuh;½[k.Mok ¼LFkkuh;½

2222 iquklkiquklkiquklkiquklk

3333 Nsxkao ek[kuNsxkao ek[kuNsxkao ek[kuNsxkao ek[ku

4444 ia/kkukia/kkukia/kkukia/kkuk

5555 gjlwngjlwngjlwngjlwn

6666 [kkyok [kkyok [kkyok [kkyok

7777 cyMh+ ¼fsdYYkksn½cyMh+ ¼fsdYYkksn½cyMh+ ¼fsdYYkksn½cyMh+ ¼fsdYYkksn½

8888

cM+okuhcM+okuhcM+okuhcM+okuh cM+okuhcM+okuhcM+okuhcM+okuh

9999 ikVhikVhikVhikVh

10101010 BhdjhBhdjhBhdjhBhdjh

11111111 jktiqjjktiqjjktiqjjktiqj

12121212 ikulseyikulseyikulseyikulsey

fufonkdkj ds iw.kZ gLrk{kj --------fufonkdkj ds iw.kZ gLrk{kj --------fufonkdkj ds iw.kZ gLrk{kj --------fufonkdkj ds iw.kZ gLrk{kj --------

izi=&ÞcÞ dkef'kZ;y fcM QkeZ izi=&ÞcÞ dkef'kZ;y fcM QkeZ izi=&ÞcÞ dkef'kZ;y fcM QkeZ izi=&ÞcÞ dkef'kZ;y fcM QkeZ ¼fyQkQk Þcß esa j[kdj tek djsa½ ¼fyQkQk Þcß esa j[kdj tek djsa½ ¼fyQkQk Þcß esa j[kdj tek djsa½ ¼fyQkQk Þcß esa j[kdj tek djsa½

e-iz-e-iz-e-iz-e-iz- ikB~;iqLrdikB~;iqLrdikB~;iqLrdikB~;iqLrd fuxefuxefuxefuxe fMiksfMiksfMiksfMiks dk;kZ;ydk;kZ;ydk;kZ;ydk;kZ;y [k.Mok[k.Mok[k.Mok[k.Mok }kjk}kjk}kjk}kjk o"kZo"kZo"kZo"kZ 2018&20192018&20192018&20192018&2019 gsrqgsrqgsrqgsrq iqLrdksaiqLrdksaiqLrdksaiqLrdksa dsdsdsds ifjoguifjoguifjoguifjogu dk;Zdk;Zdk;Zdk;Z ckcr~ckcr~ckcr~ckcr~ fufonkfufonkfufonkfufonk dhdhdhdh fu;efu;efu;efu;e ,ao,ao,ao,ao 'krksZ'krksZ'krksZ'krksZ dsdsdsds vUrxZrvUrxZrvUrxZrvUrxZr gekjs@esjsgekjs@esjsgekjs@esjsgekjs@esjs }kjk}kjk}kjk}kjk fuEukuqlkjfuEukuqlkjfuEukuqlkjfuEukuqlkj vadksavadksavadksavadksa ,oa,oa,oa,oa 'kCnksa'kCnksa'kCnksa'kCnksa eseseses njsanjsanjsanjsa izLrqrizLrqrizLrqrizLrqr dhdhdhdh tkrhtkrhtkrhtkrh gSgSgSgS AAAA izLrqrizLrqrizLrqrizLrqrnjksa esanjksa esanjksa esanjksa esa GST dks NksM+dj vU; lHkh dj ,oa O;; lfEefyr gS A ;g njsa [kaMok fMiks ds xksnkeksa ls dkWye&3 esa vafdr xarO; LFkyksa rd ds fy, gS Adks NksM+dj vU; lHkh dj ,oa O;; lfEefyr gS A ;g njsa [kaMok fMiks ds xksnkeksa ls dkWye&3 esa vafdr xarO; LFkyksa rd ds fy, gS Adks NksM+dj vU; lHkh dj ,oa O;; lfEefyr gS A ;g njsa [kaMok fMiks ds xksnkeksa ls dkWye&3 esa vafdr xarO; LFkyksa rd ds fy, gS Adks NksM+dj vU; lHkh dj ,oa O;; lfEefyr gS A ;g njsa [kaMok fMiks ds xksnkeksa ls dkWye&3 esa vafdr xarO; LFkyksa rd ds fy, gS A

njsa izfr Vu ds fy, izLrqr djsa]njsa izfr Vu ds fy, izLrqr djsa]njsa izfr Vu ds fy, izLrqr djsa]njsa izfr Vu ds fy, izLrqr djsa] ¼lkexzh 9-00 ¼lkexzh 9-00 ¼lkexzh 9-00 ¼lkexzh 9-00 Vu ;k mlls vf/kd {kerk ds Vªd ¼def'kZ;y okgu½ ls Vu ;k mlls vf/kd {kerk ds Vªd ¼def'kZ;y okgu½ ls Vu ;k mlls vf/kd {kerk ds Vªd ¼def'kZ;y okgu½ ls Vu ;k mlls vf/kd {kerk ds Vªd ¼def'kZ;y okgu½ ls

ifjogu gsrq½ ifjogu gsrq½ ifjogu gsrq½ ifjogu gsrq½

¼4½¼4½¼4½¼4½

njsa izfr Vu ds fy, izLrqr djsa]njsa izfr Vu ds fy, izLrqr djsa]njsa izfr Vu ds fy, izLrqr djsa]njsa izfr Vu ds fy, izLrqr djsa] ¼lkexzh 4-50 Vu ls ¼lkexzh 4-50 Vu ls ¼lkexzh 4-50 Vu ls ¼lkexzh 4-50 Vu ls vf/kd fdUrq 9-00 Vu ls de {kerk ds Vªd ¼gYds def'kZ;y vf/kd fdUrq 9-00 Vu ls de {kerk ds Vªd ¼gYds def'kZ;y vf/kd fdUrq 9-00 Vu ls de {kerk ds Vªd ¼gYds def'kZ;y vf/kd fdUrq 9-00 Vu ls de {kerk ds Vªd ¼gYds def'kZ;y

okgu½ ls ifjogu gsrq½ okgu½ ls ifjogu gsrq½ okgu½ ls ifjogu gsrq½ okgu½ ls ifjogu gsrq½

njsa izfr caMy ds fy, izLrqr djsa]njsa izfr caMy ds fy, izLrqr djsa]njsa izfr caMy ds fy, izLrqr djsa]njsa izfr caMy ds fy, izLrqr djsa] vkSlr 40 fdxzk ds caMy vkSlr 40 fdxzk ds caMy vkSlr 40 fdxzk ds caMy vkSlr 40 fdxzk ds caMy gsrq ¼4-5 Vu ls de {kerk ds okgu ls ifjogu gsrq½gsrq ¼4-5 Vu ls de {kerk ds okgu ls ifjogu gsrq½gsrq ¼4-5 Vu ls de {kerk ds okgu ls ifjogu gsrq½gsrq ¼4-5 Vu ls de {kerk ds okgu ls ifjogu gsrq½

¼5½¼5½¼5½¼5½ ¼6½¼6½¼6½¼6½

[k.Mok fMiks [k.Mok fMiks [k.Mok fMiks [k.Mok fMiks




¼1½¼1½¼1½¼1½ ¼2½¼2½¼2½¼2½ ¼3½¼3½¼3½¼3½






¼4½¼4½¼4½¼4½




¼5½¼5½¼5½¼5½ ¼6½¼6½¼6½¼6½

13131313 lsa/koklsa/koklsa/koklsa/kok

14141414 fuokyh fuokyh fuokyh fuokyh

15151515

[kjxkSu[kjxkSu[kjxkSu[kjxkSu [kjxkSu[kjxkSu[kjxkSu[kjxkSu

16161616 xksxkaokxksxkaokxksxkaokxksxkaok

17171717 HkxokuiqjkHkxokuiqjkHkxokuiqjkHkxokuiqjk

18181818 lsxkaolsxkaolsxkaolsxkao

19191919 HkhduxkaoHkhduxkaoHkhduxkaoHkhduxkao

20202020 f>jU;kf>jU;kf>jU;kf>jU;k

21212121 cMokgcMokgcMokgcMokg

22222222 egs'ojegs'ojegs'ojegs'oj

23232323 dljkondljkondljkondljkon

24242424 cqjgkuiqjcqjgkuiqjcqjgkuiqjcqjgkuiqj cqjgkuiqjcqjgkuiqjcqjgkuiqjcqjgkuiqj

25252525 [kdukj[kdukj[kdukj[kdukj

26262626 vatM+vatM+vatM+vatM+

27272727 lukonlukonlukonlukon

28282828

fufonkdkj ds iw.kZ gLrk{kj --------fufonkdkj ds iw.kZ gLrk{kj --------fufonkdkj ds iw.kZ gLrk{kj --------fufonkdkj ds iw.kZ gLrk{kj --------

&21& &21& &21& &21&

[k.Mok fMiks [k.Mok fMiks [k.Mok fMiks [k.Mok fMiks




¼1½¼1½¼1½¼1½ ¼2½¼2½¼2½¼2½ ¼3½¼3½¼3½¼3½






¼4½¼4½¼4½¼4½




¼5½¼5½¼5½¼5½ ¼6½¼6½¼6½¼6½

29292929

varfMZiks [k.Mok lsvarfMZiks [k.Mok lsvarfMZiks [k.Mok lsvarfMZiks [k.Mok lsHkksikyHkksikyHkksikyHkksiky

30303030 bUnkSjbUnkSjbUnkSjbUnkSj

31313131 mTtSumTtSumTtSumTtSu

32323232 tcyiqjtcyiqjtcyiqjtcyiqj

33333333 [k.Mok ¼yksdy½[k.Mok ¼yksdy½[k.Mok ¼yksdy½[k.Mok ¼yksdy½

34343434 flouhflouhflouhflouh

35353535 Xokfy;jXokfy;jXokfy;jXokfy;j

36363636 xqukxqukxqukxquk

37373737 'kgMksy'kgMksy'kgMksy'kgMksy

38383838 lkxjlkxjlkxjlkxj

39393939 jhokjhokjhokjhok

40404040 iUukiUukiUukiUuk

41414141 lh/khlh/khlh/khlh/kh

42424242 cqjgkuiqjcqjgkuiqjcqjgkuiqjcqjgkuiqj

43434343 gks’kaxkckngks’kaxkckngks’kaxkckngks’kaxkckn

44444444

varfMZiks cqjgkuiqj lsvarfMZiks cqjgkuiqj lsvarfMZiks cqjgkuiqj lsvarfMZiks cqjgkuiqj ls [k.Mok[k.Mok[k.Mok[k.Mok

lfoZl VSDl %& lfoZl VSDl nj ----------------- ¼ykxw nj Hkjs½ izfr'kr esa i`Fkd ls ns; gksxh AlfoZl VSDl %& lfoZl VSDl nj ----------------- ¼ykxw nj Hkjs½ izfr'kr esa i`Fkd ls ns; gksxh AlfoZl VSDl %& lfoZl VSDl nj ----------------- ¼ykxw nj Hkjs½ izfr'kr esa i`Fkd ls ns; gksxh AlfoZl VSDl %& lfoZl VSDl nj ----------------- ¼ykxw nj Hkjs½ izfr'kr esa i`Fkd ls ns; gksxh A

ifjogu dRrkZ@VªkUliksVZ ifjogu dRrkZ@VªkUliksVZ ifjogu dRrkZ@VªkUliksVZ ifjogu dRrkZ@VªkUliksVZ ifjogudRrkZ@ VªkaliksVZ dEiuh ds vf/kdd`r izfrfuf/k dsifjogudRrkZ@ VªkaliksVZ dEiuh ds vf/kdd`r izfrfuf/k dsifjogudRrkZ@ VªkaliksVZ dEiuh ds vf/kdd`r izfrfuf/k dsifjogudRrkZ@ VªkaliksVZ dEiuh ds vf/kdd`r izfrfuf/k ds

dEiuh dk uke ,oa lEiw.kZdEiuh dk uke ,oa lEiw.kZdEiuh dk uke ,oa lEiw.kZdEiuh dk uke ,oa lEiw.kZ gLrk{kj ,oa lEiq.kZ irk lhygLrk{kj ,oa lEiq.kZ irk lhygLrk{kj ,oa lEiq.kZ irk lhygLrk{kj ,oa lEiq.kZ irk lhy &22& &22& &22& &22&

uksV%& uksV%& uksV%& uksV%&

fufonkdkj dk uke %&-------------------------------------------------------------------------------------------------fufonkdkj dk uke %&-------------------------------------------------------------------------------------------------fufonkdkj dk uke %&-------------------------------------------------------------------------------------------------fufonkdkj dk uke %&------------------------------------------------------------------------------------------------- QeZ dk uke %&------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ QeZ dk uke %&------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ QeZ dk uke %&------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ QeZ dk uke %&------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

okgu dk izdkjokgu dk izdkjokgu dk izdkjokgu dk izdkj

Lo;a@vuqca/kLo;a@vuqca/kLo;a@vuqca/kLo;a@vuqca/k izek.k i= Ø-izek.k i= Ø-izek.k i= Ø-izek.k i= Ø- oS?krk fnukadoS?krk fnukadoS?krk fnukadoS?krk fnukad

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ifjogudrkZ ds gLrk{kj@&ifjogudrkZ ds gLrk{kj@&ifjogudrkZ ds gLrk{kj@&ifjogudrkZ ds gLrk{kj@&

&&&23&&

okguksa dh foojf.kdk ¼ifjf'k"V&5½ okguksa dh foojf.kdk ¼ifjf'k"V&5½ okguksa dh foojf.kdk ¼ifjf'k"V&5½ okguksa dh foojf.kdk ¼ifjf'k"V&5½

fQVusl lfVZfQdsVfQVusl lfVZfQdsVfQVusl lfVZfQdsVfQVusl lfVZfQdsVØekadØekadØekadØekad okgu dk Øekadokgu dk Øekadokgu dk Øekadokgu dk Øekad ;fn vuqcaf/kr okgu gS rks vuqca/k dh vof/k;fn vuqcaf/kr okgu gS rks vuqca/k dh vof/k;fn vuqcaf/kr okgu gS rks vuqca/k dh vof/k;fn vuqcaf/kr okgu gS rks vuqca/k dh vof/k okgu dk jftLVªs'k Øekadokgu dk jftLVªs'k Øekadokgu dk jftLVªs'k Øekadokgu dk jftLVªs'k Øekad chek dh vof/kchek dh vof/kchek dh vof/kchek dh vof/k Vksy VsDl izek.k i= Vksy VsDl izek.k i= Vksy VsDl izek.k i= Vksy VsDl izek.k i=

Documents

e-iz-ikB~;iqLrd fuxe Hk.Mkj fMiks d k;kZy; [k.Mo k[k.Mo k[k.Mo k · CGST @@@ IGST dk Hkqx rku ugh fd; k tkosxk ldk Hkqx rku ugh fd; k tkosxk ldk Hkqx rku ugh fd; k tkosxk l kFk gh