Embed Size (px)
Citation preview
1
Dział IV: ZIEMIE POLSKIE W OKRESIE POWSTAŃ NARODOWYCH
1. Temat: . Dowiadujemy się jak wyglądały ziemie polskie po kongresie wiedeńskim
Cel w języku ucznia:
Dowiemy się co działo się na ziemiach polskich po kongresie wiedeńskim.
Nacobezu:
1. znam lata wydarzeń: 1815 r. – powstanie Królestwa Polskiego, 1816 r.– założenie Uniwersytetu
Warszawskiego, 1828 r. – utworzenie Banku Polskiego
2. poprawnie posługuję się terminami: ziemie zabrane, Królestwo Kongresowe, Wielkie Księstwo
Poznańskie, Wolne Miasto Kraków, Rada Stanu, Zagłębie Dąbrowskie, Zagłębie Staropolskie,
uwłaszczenie, romantyzm
3. wskazuję na mapie nowy układ granic państw zaborczych na ziemiach polskich po kongresie
wiedeńskim
4. charakteryzuję ustrój Królestwa Polskiego
Pytanie kluczowe: Jak oceniłbyś osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie?
Zadanie 1 Uzupełnij schemat
Zie
mie
po
lski
e p
o K
on
gre
sie
W
ied
eń
skim
18
15
LIK
WID
AC
JA K
SIĘS
TWA
W
AR
SZA
WSK
IEG
O
............................ ............................
(Kongresówka, Królestwo Kongresowe)
........................ ................... .......................
...................... .................... ...................
(Rzeczpospolita Krakowska)
2
Zadanie 2
Uzupełnij schemat ustroju Królestwa Polskiego
Zadanie 3
Wpisz w odpowiednie rubryki tabeli po dwie cechy charakterystyczne dla rolnictwa i przemysłu
poszczególnych zaborów.
Dziedzina
gospodarki Zabór rosyjski Zabór pruski Zabór austriacki
rolnictwo
1825- Towarzystwo Kredytowe
Ziemskie
Wolność osobista chłopów.
1807- nadanie w Prusach
chłopom wolności
osobistej i umożliwienie im
wykupu ziemi za gotówkę.
1823- reforma
uwłaszczeniowa chłopów
w Wielkim Księstwie
Poznańskim.
Nowoczesne techniki
uprawy roli.
1848- zniesienie
pańszczyzny.
Przeludnione i rozdrobnione
wsie.
władza wykonawcza
• król Polski- car Aleksander I, zastepował go namiestnik (Józef Zajączek), w rzeczywistości rządził Wielki Książę Konstanty (brat cara)
• Rada Stanu- projekty ustaw dla króla (doradzanie władcy i namiestnikowi. Wprowadzanie w zycie postanowień królewskich.
władza ustawodawcza
• sejm: król, senat i izba poselska
władza sądownicza
• sądy
3
przemysł
Ośrodki przemysłowe: łódzki
(przemysł włókienniczy),
Zagłębie Dąbrowskie (przemysł
wydobywczy), Zagłębie
Staropolskie (przemysł
wydobywczy i hutniczy).
Miasta przemysłowe: Warszawa
i Łódź
Budowa Kanału
Augustowskiego.
1828 Bank Polski z inicjatywy
Franciszka Ksawerego
Druckiego- Lubeckiego
Przemysł przetwórczy Drobne zakłady
przetwórcze, kopalnie soli
w Wieliczce i Bochni.
Zadanie 4
Rozwiąż krzyżówkę oraz wyjaśnij znaczenie otrzymanego hasła.
Hasło: .............................. – .........................................................................................................
.......................................................................................................................................................
1. Miejsce otwarcia czwartego po Krakowie, Lwowie i Wilnie uniwersytetu na ziemiach polskich.
2. Nazwisko fundatora powstałego w 1817 r. we Lwowie instytutu nauki i kultury.
3. Polski poeta, autor „Pana Tadeusza”.
4. Juliusz ......................, twórca „Balladyny”.
5. Znany polski kompozytor mazurków, nokturnów, ballad i polonezów.
6. Minister szkolnictwa w Królestwie Polskim.
7. Założyciele słynnej biblioteki w Poznaniu.
8. Stał na czele Towarzystwa Przyjaciół Nauk, pisarz, publicysta, autor „Przestróg dla Polski”.
9. Ośrodek kultury i edukacji na Wołyniu, zasłynął m.in. z działalności liceum.
4
Zadanie 5
Uzupełnij tekst dotyczący ustroju Królestwa Polskiego po 1815 r.
Królestwo Kongresowe było monarchią ........................................................., połączoną unią
...................................................... z Rosją. Konstytucja Królestwa, opracowana przez księcia
......................................... ................................... ..................................., gwarantowała obywatelom równość
wobec prawa, wolność ................................................. i religii. Do króla należała władza
........................................................ oraz inicjatywa ....................................... . Podczas nieobecności
monarchy zastępował go ......................................................... .
Tekst do zadań 6, 7 i 8
Królestwo było wycieńczone po wojnach. Przy niesprężystej administracji podatki nie wpływały – tak,
że dochody nie wystarczały nawet na opłacenie wojska. Rada Administracyjna zdała cesarzowi [carowi
Aleksandrowi I] raport [...] i jako jedyny środek zaradczy wnosiła na zmniejszenie wojska. Na ten raport
odpowiedział cesarz bardzo ostro. Utrzymanie wojska było warunkiem istnienia Królestwa Polskiego.
Wtenczas książę Lubecki dowodził, że Królestwo może wydatkom zadość uczynić, lecz potrzebna jest
gruntowna zmiana w administracji finansów. Wskutek tego został mianowany ministrem finansów.
Gdy książę objął ministerstwo, całkowity dochód Królestwa wynosił 55 milionów złotych polskich,
właśnie tyle ile wynosiły wydatki na wojsko [...]. Przy końcu administracji księcia Lubeckiego dochód
państwa podniósł się [...] na 88 milionów. Płace wojskowe i cywilne, zaległe i bieżące regularnie wypłacane.
W skarbie publicznym była rezerwa około 80 milionów. Budowano gościńce [drogi], kopano kanały i inne
wykonywano roboty publiczne. Podatki wpływały bez trudności.
Królestwo kongresowe i powstanie listopadowe.
W świetle źródeł przedstawił Bronisław Pawłowski,
Kraków 1923, s. 6.
Zadanie 6 Odpowiedz na pytanie.
Jaki był stan dochodów Królestwa Polskiego tuż po jego utworzeniu w 1815 r.?
..............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
Zadanie 7 Odpowiedz na pytanie.
Dlaczego ministrem finansów został książę Franciszek Ksawery Drucki- Lubecki?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 8 Odpowiedz na pytanie.
Jak oceniasz efekt działalności księcia jako ministra finansów?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
5
Tekst do zadań 9, 10, 11, 12, 13
Wprost oburzające jest służalcze zachowanie polskiego chłopa w stosunku do szlachcica. Pochyla on głowę
prawie do stóp jaśnie pana i wypowiada przy tym formułę: „Całuję stopy”. Kto chce ujrzeć uosobienie
posłuszeństwa, niechaj popatrzy na polskiego chłopa, gdy stoi przed swym dziedzicem, brak mu tylko psiego
ogona, którym mógłby merdać na wszystkie strony.
Ale gdyby uczyniono teraz polskich chłopów samodzielnymi posiadaczami, niektórzy z nich popadliby na
pewno w jeszcze większą nędzę. Chłop przy swej beztrosce, która stała się jego drugą naturą, źle będzie
gospodarował swoją własnością, a gdyby go spotkało jakie nieszczęście, przepadłby z kretesem. Teraz w razie
nieurodzaju dziedzic musi obdzielić swoich chłopów zbożem, gdyż byłoby to jego własną stratą, gdyby chłop
umarł z głodu.
Heinrich Heine, O Polsce, 1823 rok
Zadanie 9
Dokończ prawidłowo zdanie. Postawa chłopa wobec szlachcica:
a) zdaniem autora zasługuje na pochwałę b) jest przez autora uważana za naturalną
c) wywołuje gniew autora d) jest dla autora zaskoczeniem
Zadanie 10
Dokończ prawidłowo zdanie. Czym się charakteryzuje polski chłop?
a) służalczością i niegospodarnością b) arogancją i niegospodarnością
c) beztroską i śmiałością d) samodzielnością i śmiałością
Zadanie 11
Dokończ prawidłowo zdanie. Z tekstu wynika, że chłopi:
a) mają ziemię na własność b) mimo posiadania ziemi są nędzarzami
c) nie wiedzą, jak gospodarować na własnej ziemi d) nie potrafią sobie radzić bez wsparcia szlachcica
Zadanie 12
Dokończ prawidłowo zdanie. W pierwszym akapicie autor:
a) porównuje szlachcica do psa
b) wyśmiewa i piętnuje zachowanie szlachcica
c) podaje przykład, jak chłop powinien zachowywać się w obecności szlachcica
d) wypowiada się na temat stosunków społecznych panujących na ziemiach polskich
Zadanie 13
Na podstawie wiedzy poza źródłowej określ, jaką działalność względem chłopów zapoczątkowały władze
pruskie w 1823 roku.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
6
Mapa do zadania 14, 15, 16 Ziemie polskie po 1815 roku.
Zadanie 14
Porównaj powyższą mapę z mapą na s. 100 podręcznika. Określ, jak zmieniła się organizacja ziem polskich
w 1815 roku.
Księstwo Warszawskie podzielono na : …………………… ………………………… ………………........ w
granicach państwa pruskiego, ………………………………… ……………………………….. (…………….
……………….. …………………….) obszar z autonomią, ………………….. …………………………..
(…………………………… …………………………, ………………………………) pod kontrolą Rosji
(Unia z Rosją), ………….. ……………………. - terytorium dawnej Rzeczypospolitej przejęte przez Rosjan.
Wolne Miasto Gdańsk zostało …………….. ….. ……………. .
Zadanie 15 Wymień rzeki, na których opierała się większość wschodniej granicy Kongresówki.
1. ……………………… 2. ………….
Zadanie 16 Podaj nazwę, jaką określamy wschodnie tereny pierwszej Rzeczypospolitej wcielone do Rosji.
……………… ………………………………
Zadanie 17 Ustal, gdzie po 1815 roku Polacy cieszyli się największymi swobodami.
………………………………………..
7
2. Temat: Poznamy losy powstania listopadowego
Cel w języku ucznia:
Poznamy przyczyny, przebieg i skutki powstania listopadowego.
Nacobezu:
1. znam daty wydarzeń: 29/30 listopada 1830 r.– noc listopadowa, 25 stycznia 1831 r. –detronizacja
cara
2. przedstawiam dokonania postaci: Waleriana Łukasińskiego, Wincentego
i Bonawentury Niemojowskich, Piotra Wysockiego, Józefa Chłopickiego, Adama Czartoryskiego,
Mikołaja I, Emilii Plater
3. wymieniam przyczyny wybuchu powstania listopadowego
4. wskazuję na mapie miejsca walk i zasięg powstania listopadowego
Pytanie kluczowe: Oceń, czy powstanie listopadowe było skazane na porażkę?
Zadanie 1 Uzupełnij tabelę dotyczącą sytuacji politycznej w Królestwie polskim.
Opozycja legalna Opozycja nielegalna
cele
przeciwdziałanie
ograniczeniom ……… i
wolności ……………..
stworzenie legalnej
…………………… wobec cara
odbudowa ……………… ……………………. w
granicach przedrozbiorowych
prz
yw
ódcy
KALISZANIE
……………………. i
…………………………..
……………………………………..
WOLNOMULARSTWO NARODOWE
(TOWARZYSTWO PATRIOTYCZNE)
………………………. …………………….,
TOWARZYSTWO FILOMATÓW ………………..
…………, …………….. …………………
TOWARZYSTWO FILARETÓW
Tekst do zadania 2
(...) Wojsko najulubieńszą było jego zabawką i najwięcej też cierpiało od okrutnej i popędliwej samowoli
jego. Z powodu źle przyszytego guzika lub jakiejś innej drobnostki wściekał się, krzyczał, lżył, bił
kułakami, deptał nogami. Wbrew konstytucji zaprowadził karę cielesną w wojsku. Na rewiach
(przeglądach wojska na placu Saskim w Warszawie) brutalnymi wyrazami obsypywał oficerów i obrywał
im ze złości guziki i szlify. Oficerowie, po większej części z czasów Księstwa, w którym tak wysoko
ceniono sobie honor wojskowy, odbierali sobie życie. (...) Brał […] pełną garścią pieniądze na wojsko ze
skarbu, nie zdając z tego nikomu rachunków. Sam naznaczał pobór wojskowy, sam sądził i karał jak mu się
podobało i nie dopuścił do ułożenia kodeksu wojskowego. (...)
Zadanie 2 Uzupełnij poniższy tekst - przyporządkowuj do każdego zdania właściwe uzupełnienie spośród
oznaczonych literami A-C.
Zamieszczony tekst opisuje postępowanie wobec żołnierzy i oficerów 2.1 … . Bohater opisu był bratem
2.2… Następstwem jego twardej polityki wobec Polaków był wybuch powstania 2.3 … Które wybuchło w
roku 2.4 … .
2.1 A. Aleksander I B. Józef Zajączek C. Wielki Książę Konstanty
2.2 A. cara Aleksandra I B. Cara Aleksandra II C. cara Mikołaja I
2.3 A. listopadowego B. kościuszkowskiego C. styczniowego
2.4 A. 1794 B. 1863 C. 1830
8
Tekst źródłowy do zadania 3 Uchwała Sejmu Królestwa Polskiego z 25 I 1831 r.
Najświętsze i najuroczystsze umowy tyle tylko są nienaruszonemi, ile wiernie dotrzymywanym! ze stron obydwóch.
Długie cierpienia nasze znane światu całemu: przysięgą zaręczone prze dwóch panujących, a pogwałcone tylekroć
swobody nawzajem i naród polski od wierności dziś panującemu uwalniają. Wyrzeczone na koniec przez samego
cesarza Mikołaja słowa, że pierwszy wystrzał z naszej strony stanie się na zawsze zatracenia Polski hasłem, odejmując
nam wszelka sprostowania krzywd naszych nadzieję, nie zostawują jak rozpacz szlachetną. Naród zatem polski, na
sejm zebrany, oświadcza; iż jest niepodległym ludem i że ma prawo temu koronę polską oddać, którego godnym jej
uzna, po którym z pewnością będzie się mógł spodziewać, że mu zaprzysiężonej wiary i zaprzysiężonych swobód
święcie i bez uszczerbku dochowa.
Zadanie 3
Oceń, czy poniższe zdania dotyczące tekstu źródłowego są prawdziwe, czy fałszywe. Wybierz P, jeśli
zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
3.1 Naród polski wypowiada posłuszeństwo i wierność carowi Rosji, a jednocześnie dotąd
królowi polskiemu, Mikołajowi, że nie uznaje już jego panowania w Królestwie.
P
F
3.2 Sejm podjął taką decyzję, gdyż wiele z przyznanych Królestwu Polskiemu w konstytucji
swobód zostało pogwałconych. Car Rosji wywiązywał się z zawartej umowy, zamierzał
naprawić wyrządzone krzywdy.
P
F
3.3 Uchwałę uzasadnia zdanie mówiące, iż nawet najświętsze i najuroczystsze umowy tylko
tak długo są ważne, nienaruszone, i tak długo obowiązują, do
kiedy przestrzegają ich i dotrzymują obie strony.
P
F
Zadanie 4 Dokończ zdanie. W momencie wybuchu powstania listopadowego władcą Królestwa Polskiego był:
A. Aleksander I B. Mikołaj I C. Aleksander II D. Mikołaj II
Tekst do zadania 5 i 6
– Witaj Marcinie! A cóż to słychać w Warszawie?
– Żyć nam już coraz trudniej, drożyzna taka, bo i zbiory marne i sukna sprzedać nie idzie, a górnicy i
hutnicy z fabryk są zwalniani!
– A jakże miało by być? Bezrobocie i drożyzna zły stan w gospodarce Królestwa spowodowały! A to i
jeszcze w Paryżu rewolucja, Belgowie o wolność walczą... Tylko my w tym rosyjskim jarzmie... Przykład z
nich brać trzeba, o wolną Polskę walczyć!
– Może już niedługo nam tej niewoli? Podchorążowie z Wysockim na czele o wolność ojczyzny walczyć
zamierzają! Car ich do tłumienia powstania Belgów zamierza wysłać... Ale niedoczekanie! Polacy nie będą
walczyć z kimś, kto obce jarzmo chce zrzucić!
– Pewnie! Gdyby nasze wojsko z Królestwa wymaszerowało, to całkiem byśmy na pastwę Rosjan oddani
byli, już nic polskiego by nie pozostało w tym 1830 roku...
– Tylko że w prasie już ogłoszono mobilizację polskiej armii! Jakże to powstanie teraz zaczynać? A i policja
wpadła na trop kolejnego spisku? Może tego w Szkole Podchorążych?
– Przecież nie zgodzimy się, aby spiskowców aresztowano i wojsko nasze nie może Rosjanom służyć! Mało
nam jeszcze tego, że Mikołaj I konstytucji nie przestrzega? Cenzura, brak sejmu, a obiecywał nam tak
wiele...
9
Zadanie 5
Przyporządkuj podane opisy przyczyn powstania listopadowego do odpowiedniej kategorii . Zaznacz
w każdym wierszu tabeli odpowiednią literę.
5.1 Żyć nam już coraz trudniej, drożyzna taka, bo i zbiory marne i sukna sprzedać nie
idzie, a górnicy i hutnicy z fabryk są zwalniani!
A B C D
5.2 Mało nam jeszcze tego, że Mikołaj I konstytucji nie przestrzega? Cenzura, brak
sejmu, a obiecywał nam tak wiele...
A B C D
5.3 Przecież nie zgodzimy się, aby spiskowców aresztowano i wojsko nasze nie może
Rosjanom służyć!
A B C D
A. gospodarcze B. polityczne C. ideowe D. kulturowe
Zadanie 6
Oceń, które z poniższych zdań dotyczących tekstu źródłowego jest prawdziwe. Zaznacz P przy zdaniu
prawdziwym. 6.1 Przytoczony w tekście dialog toczy się w II połowie XIX wieku. P
6.2 W tekście opisano przyczyny i skutki powstania listopadowego. P
6.3 Uczestnicy dialogu opisują przyczyny powstania listopadowego. P
Zadanie 7
Uzasadnij swoje zdanie
Czy powstanie listopadowe powinno wybuchnąć?
TAK
………………………………………………………
………………………………………………………
………………………………………………………
………………………………………………………
………………………………………………………
NIE
………………………………………………………
………………………………………………………
………………………………………………………
………………………………………………………
………………………………………………………
MOJA DECYZJA: …………………………………………………………………………………………….
Tekst do zadania 8, 9, 10, 11, 12
Panie,
Ja i moje wojsko jesteśmy codziennie naocznymi świadkami, że wbrew neutralności, którą Wasza Królewska
Mość zechciał oficjalnie zaręczyć, przygraniczne władze cywilne i wojskowe okazują życzliwość dla Rosjan.
1. Władze pruskie zaopatrzyły wojska rosyjskie zasobami magazynów z Torunia i okolic.
2. Artylerzyści pruscy zostali przysłani do armii rosyjskiej, by byli użyci przeciwko nam.
3. Armia rosyjska otrzymała amunicję z pruskich fortec.
4. Mundury wielu pułków rosyjskich są wytwarzane w Prusach.
5. Inżynier pruski z Kwidzyna został użyty do budowy mostu na Wiśle dla przeprawy Rosjan. Niezbędne
materiały zostały także dostarczone przez Prusy.
Mógłbym przywołać nieskończoną liczbę innych okoliczności, które równają się początkom aktów wrogości,
lecz zadowolę się przedstawieniem poprzednich, będąc przekonanym, że wystarczą one, by skłonić Waszą
Królewską Mość do przerwania takiego stanu rzeczy, jaki bez wątpienia nie jest mu wiadomy i który jest
sprzeczny z jego polityką i sprawiedliwością. List Jana Skrzyneckiego do króla Prus Fryderyka Wilhelma III, 1831 rok
10
Zadanie 8 Dokończ prawidłowo zdanie. List Jana Skrzyneckiego jest formą:
a) pochwały b) protestu c) groźby d) ostrzeżenia
Zadanie 9 Dokończ prawidłowo zdanie. Z tekstu wynika, że przygraniczne władze pruskie:
a) walczą z armią rosyjską
b) wspierają powstańców, dostarczając im ludzi i zaopatrzenie
c) łamią zasadę neutralności wobec konfliktu powstańców z Rosją
d) okazują życzliwość powstańcom, ale jednocześnie wspierają Rosję
Zadanie 10 Dokończ prawidłowo zdanie. Do czego Jan Skrzynecki próbuje nakłonić Fryderyka Wilhelma III?
a) do zwiększenia wsparcia udzielanego Rosji przez Prusy
b) do udziału w wojnie przeciw Rosji
c) do przestrzegania neutralności
d) do ogłoszenia neutralności
Zadanie 11 Dokończ prawidłowo zdanie. Co Jan Skrzynecki uznaje za początki aktów wrogości?
a) postępowanie władz pruskich b) postawę Fryderyka Wilhelma III
c) działalność Rosjan d) nie zostało to określone
Zadanie 12 Dokończ prawidłowo zdanie. Jan Skrzynecki podczas wydarzeń 1831 roku był:
A. dowódcą powstańczym B. dyktatorem powstania C. dowódcą wojsk rosyjskich
Ilustracja do zadania 13
11
Zadanie 13
Wybierz nazwę postania, którego dotyczy ilustracja, i wskaż uzasadnienie wyboru spośród podanych.
Zaznacz literę A albo B oraz numer 1,2 albo 3.
A. Powstanie listopadowe, ponieważ ukazano 1. atak kosynierów na pozycje wroga.
2. broniący się oddział partyzantów.
B. Powstanie styczniowe,
3. walczący oddział regularnej armii polskiej.
Mapa do zadania 14 Królestwo Kongresowe i ziemie zabrane podczas powstania listopadowego.
Zadanie 14 A. Określ, tereny którego zaboru objęło powstanie listopadowe.
………………………………………………………………………………………………………………..
12
B. Ustal, która z bitew ochroniła Warszawę przed rosyjskim szturmem w lutym 1831 roku.
……………………………………………………………………………………………………………….
C. Ustal, która z bitew przypieczętowała upadek powstania listopadowego.
………………………………………………………………………………………………………………
D. Podaj, w której części ziem zabranych znajdowała się większość terenów objętych partyzantką.
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………….
Mapa do zadania 15 , 16, 17, 18
Zadanie 15 Dokończ prawidłowo zdanie. Zaborem, w którym zawiązano spisek podchorążych był zabór:
A. pruski B. austriacki C. rosyjski
Zadanie 16 Dokończ prawidłowo zdanie. Miasto, w którym doszło do wybuchu powstania listopadowego to:
A. Zamość B. Kraków C. Warszawa D. Poznań
13
Zadanie 17 Odpowiedz na pytania.
A. Jakie miasta broniły się w czasie powstania listopadowego?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
B. W jakich miejscowościach poza obszarem Królestwa Polskiego doszło do bitew pomiędzy wojskami
polskimi a rosyjskimi?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 18 Walki partyzanckie czy wojna – zastanów się, jaki charakter miało powstanie listopadowe.
Argumentów poszukaj, korzystając z mapy.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 19 Uzupełnij tabelę
POWSTANIE LISTOPADOWE
Czas trwania walki Listopad …….- październik ……..
Przyczyny -łamanie ……………….., ograniczenia autonomii ………………
……………………., walka z organizacjami niepodległościowymi
-rewolucje we …………………. i …………………….
-sprzysiężenie podchorążych z ………….. …………………….
-plany wysłania armii Królestwa Polskiego do tłumienia rewolucji w
………………
Miejsce wybuchu ………………………….
Charakter działań regularna …………………
Wojska powstańcze regularna armia z poboru i ochotnicy, wojsko podzielone na dywizje i
korpusy
Władze powstańcze …………… i ……………….. działający jawnie w Warszawie
Stosunek do sprawy chłopskiej …………….. …………………………
Skutek powstania Likwidacja armii i rządu (1832- …………. ……………….),
ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego, noc ……………………..,
zsyłki i katorga, rusyfikacja, Wielka ………………….
14
3. Temat: Dowiemy się jak przebiegały losy Polaków po powstaniu listopadowym.
Cel w języku ucznia:
Poznamy losy Polaków po powstaniu listopadowym.
Nacobezu:
1. poprawnie posługuję się terminami: Statut organiczny, noc paskiewiczowska, rusyfikacja, Wielka
Emigracja, Komitet Narodowy Polski, emisariusze
2. przedstawiam dokonania postaci: Joachima Lelewela, Adama Jerzego Czartoryskiego, Tadeusza
Krępowieckiego, Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza
3. wymieniam bezpośrednie i długofalowe skutki powstania listopadowego
4. przedstawiam początki pracy organicznej na ziemiach polskich, wymieniam główne założenia oraz
najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu
Pytanie kluczowe: Dokąd udawali się Polacy po upadku powstania listopadowego, odpowiedź wskaż na
mapie?
Zadanie 1 W odpowiedniej rubryce tabeli wpisz najważniejsze fakty związane z położeniem opisywanych ziem po
powstaniu listopadowym.
Królestwo Polskie Wielkie Księstwo Poznańskie
-represje wobec polskiej ludności (kary
…………….., konfiskaty majątku, żołnierzy siłą
wcielano do armii ……………………)
-car ……………… ….. unieważnił konstytucję
Królestwa Polskiego
-1832 wprowadzenie …………………
……………… (likwidacja …….. i ………., rządy
namiestnika)
-……………… ………………….- namiestnikiem
-noc …………………….. ( w Królestwie Polskim
na stałe stacjonująca armia rosyjska, 1833- stan
……………………. na terenie kraju, budowa
……………………. w Warszawie z X
Pawilonem dla więźniów politycznych.
-rusyfikacja
-wprowadzenie …………………. zamiast
województw
-wprowadzenie rosyjskiego kodeksu karnego.
-rozwiązanie Towarzystwa ………………………
………….
-zamknięcie uniwersytetów w ……………………
i …………………..
-włączenie kościoła ………………………………
do cerkwi prawosławnej.
-zniesienie autonomii ……………………….
………………………. …………………………..
-zlikwidowanie urzędu ………………………….
-germanizacja
-praca ………………….. (postrzeganie narodu
jako jednego organizmu, głoszono potrzebę
wspólnej pracy obywateli dla dobra ogółu.)
- przedstawiciele: …………………..
…………………….., ………………….
………………………, ………………..
………………………….
- ……………………. ……………………..-
propagował nowoczesne sposoby
gospodarowania.
-……………….. ……………………………-
przyczynił się do powstania Bazaru- ważnego
ośrodka polskiego życia gospodarczego,
kulturalnego i społecznego.
- ……………………..
……………………………..- otworzył w
Poznaniu fabrykę maszyn rolniczych.
15
Zadanie 2
Uzupełnij tabelę stronnictw politycznych na emigracji
nazwa przywódca poglądy
K………………
N……………....
P……………….
…………….
……………………..
Zwolennicy odbudowy niepodległej Polski jako
republiki.
H………………
L……………..
……………..
……………….
………………………
Polacy mogą uzyskać niepodległość w wyniku
konfliktu międzynarodowego z udziałem zaborców.
Przyszłe państwo polskie miało być monarchią
konstytucyjną.
T…………………..
D……………………….
P………………
Stanisław Worcell
Tadeusz Krępowiecki
Polska może odrodzić się w wyniku powstania
zbrojnego z udziałem chłopów. (liczyli na wsparcie
rewolucjonistów europejskich). Chcieli uwłaszczenia
chłopów. Państwo polskie miało być republiką.
G……………………..
L……………
P……………………
Stanisław Worcell
Tadeusz Krępowiecki
Winą za upadek Polski obarczali szlachtę, wolność
dla ojczyzny mogą wywalczyć jedynie niższe
warstwy społeczne.
Teksty do zadania 3. 1. Prezes Rządu Narodowego w okresie powstania listopadowego. Przywódca ugrupowania emigracyjnego
zwanego Hotelem Lambert.
2. Dyktator powstania styczniowego. Aresztowany i stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej.
3. Historyk, prezes założonego w trakcie powstania listopadowego Towarzystwa Patriotycznego. Na
emigracji kierował Komitetem Narodowym Polskim, a następnie ugrupowaniem Młoda Polska.
Zadanie 3
Każdemu tekstowi (1.–3.) przyporządkuj odpowiadającą mu postać – wybierz ją spośród oznaczonych
literami A–D. W każdym wierszu tabeli zaznacz właściwą literę.
A. Adam Jerzy Czartoryski
B. Joachim Lelewel
C. Romuald Traugutt
D. Tadeusz Kościuszko
3.1. Tekst 1. A B C D
3.2. Tekst 2. A B C D
3.3. Tekst 3. A B C D
Zadanie 4. Określ, czy podane wydarzenia są przyczyną, czy skutkiem powstania listopadowego. Wybierz P, jeśli
wydarzenie to przyczyna, lub S – jeśli to skutek.
Powstanie Wielkiej Emigracji P S
Zawiązanie Sprzysiężenia Piotra Wysockiego P S
16
Zadanie 5
Działalność spiskowa w kraju
Nazwa ugrupowania Przedstawiciel Miejsce działania
…………….. ………………….
…………………………….
Seweryn Goszczyński
Emisariusz na ziemiach
zabranych : Szymon Konarski
…………………………
Centralizacja Poznańska
…………….. …………………
Wielkopolska
……………….
…………………….
Walenty Stefański
…………………………..
Związek Narodu Polskiego
……………..
……………………,
……………………
………………… i ………….
…………………………..
Królestwo Polskie
Mapa do zadania 6
17
Zadanie 6. Wybierz nazwę powstania, które jest przedstawione na mapie, a następnie wskaż uzasadnienie
wyboru spośród podanych. Zaznacz literę A albo B oraz numer 1, 2 albo 3.
A. Powstanie listopadowe, na co wskazuje 1. sukces wojsk polskich w bitwie pod
Grochowem.
2. duża liczba stoczonych bitew i potyczek.
B. Powstanie styczniowe,
3. ofensywa wojsk rosyjskich w kierunku
Warszawy.
Mapa do zadań 6. i 7.
18
Zadanie 6.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród podanych.
Mapa przedstawia ziemie polskie podczas
A. wojny w obronie Konstytucji 3 maja. B. powstania listopadowego.
C. powstania styczniowego. D. wojen napoleońskich.
Zadanie 7.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród podanych.
Przedstawione na mapie granice Królestwa Polskiego ustalono w wyniku decyzji
A. kongresu wiedeńskiego. B. Sejmu Wielkiego.
C. traktatu w Tylży. D. drugiego pokoju toruńskiego.
Zadanie 8
Podpisz odpowiednio ziemie polskie pod zaborami, używając nazw: Królestwo Polskie, Wielkie
Księstwo Poznańskie, Galicja.
19
Tekst do zadania 9
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz
Fragment inwokacji
Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie.
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.
Panno Święta, co jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy
Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!
Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem
(Gdy od płaczącej matki pod Twoją opiekę
Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę
I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu
Iść za wrócone życie podziękować Bogu),
Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.
***
Fragment epilogu
O tem że dumać na paryskim bruku,
Przynosząc z miasta uszy pełne stuku,
Przekleństw i kłamstwa, niewczesnych zamiarów,
Za późnych żalów, potępieńczych swarów!
Zadanie 9
Odpowiedz na pytania:
A. Jakie uczucia budzi w emigrantach Ojczyzna?
…………………………………………………………………………………………………………………
B. Jakie są ich marzenia?
…………………………………………………………………………………………………………………
C. Jak czują się na obcej ziemi?
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 10. Dokończ poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród podanych.
Adam Jerzy Czartoryski po upadku powstania listopadowego stanął na czele ugrupowania emigracyjnego,
które
A. propagowało hasła ogólnoeuropejskiej rewolucji społecznej.
B. odwoływało się do rozwiązań ustrojowych Konstytucji 3 maja.
C. dążyło do odebrania szlachcie dominującej roli w społeczeństwie.
D. potępiało prowadzenie wszelkich działań narodowowyzwoleńczych.
20
4. Temat: Poznamy przebieg Wiosny Ludów na ziemiach polskich.
Cel w języku ucznia:
Dowiemy się jak wyglądała Wiosna Ludów na ziemiach polskich.
Nacobezu:
1. znam lata wydarzeń: 1846 r. – powstanie krakowskie, 1848 r. – wybuch Wiosny Ludów
2. poprawnie posługuję się terminami: serwituty, powstanie wielkopolskie, rabacja galicyjska
3. przedstawiam dokonania postaci: Edwarda Dembowskiego, JanaTyssowskiego, Ludwika
Mierosławskiego
4. charakteryzuję poczynania zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej w okresie
Wiosny Ludów
Pytanie kluczowe: Jak oceniasz postawy Polaków w czasie Wiosny Ludów?
Mapa do zadania 1, 2, 3, 4
21
Zadanie 1 Oznacz na mapie: na niebiesko – ziemie zaboru pruskiego, na zielono – austriackiego, na czerwono –
rosyjskiego.
Zadanie 2 Uzupełnij nazwy:
Zabór pruski to inaczej – ..............................................................................., austriacki nazywano
..................................................................................., a rosyjski nosił nazwę ..................................................
Zadanie 3
Podkreśl nazwę miasta, w którym w 1846 r. doszło do powstania przeciw zaborcy.
Zadanie 4 Ukośnymi liniami zaznacz zabory, w których doszło do wystąpień w czasie Wiosny Ludów.
Zadanie 5
Czy we wszystkich zaborach doszło do wystąpień? Odpowiedź uzasadnij.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Tekst źródłowy do zadań 6, 7, 8, 9, 10
Z tego, co z dzieciństwa zapamiętałem, najważniejsze wspomnienie odnosi się do roku 1846, do tzw.
rabacji galicyjskiej. Chronili się wtedy ludzie z innych dworów do zamku dzikowskiego, wszyscy jechali
przerażeni, a między innymi jakaś pani, która leżała na bryczce z głową zwieszoną i zakrwawiona, a koło niej
krzyczały dzieci. Na koniach piana stała, bo podobno panią tę napadli na drodze od Mielca i byliby zabili,
tylko furman podciął konie i ocalił ją.
Opowiadali starsi, że czerniawa* należąca do rabacji szła od wsi do wsi i wszędzie zabierała chłopów
ze sobą, i w ten sposób tworzyła się coraz większa banda, a jakby nie chciał kto z nimi iść, to bili i zabijali.
Ale w każdej wsi było dosyć takich, co chętnie do nich przystawali: jedni dla rabunku, inni chowali różne
zemsty za pańszczyznę, a z resztą robiła swoje wódka, bo gdzie zdybali karczmę, to pili, co się dało, a czego
nie wypili, to po pijanemu rozbijali i wylewali.
Jan Słomka, Pamiętniki włościanina, początek XX wieku
* czerniawa – banda chłopów
Zadanie 6
Dokończ prawidłowo zdanie. Z jakiej perspektywy opowiada o rabacji Jan Słomka?
a) jej uczestnika b) szlachcica
c) chłopskiego dziecka d) urzędnika zaborcy
Zadanie 7
Dokończ prawidłowo zdanie. Co spotykało chłopów, którzy odmówili udziału w rabacji?
a) byli bici i zabijani b) trafiali w ręce szlachty
c) wcielano ich do czerniawy d) musieli uciekać do zamku dzikowskiego
Zadanie 8
Dokończ prawidłowo zdanie. Jakiego powodu udziału chłopów w rabacji Jan Słomka nie wymienia?
a) chęci wzbogacenia się b) zamroczenia alkoholowego
c) nędzy chłopów galicyjskich d) dążenia do odwetu na szlachcie
22
Zadanie 9
Dokończ prawidłowo zdanie. Gdzie doszło do opisanych wydarzeń?
a) w zaborze pruskim b) w zaborze rosyjskim
c) w zaborze austriackim d) na ziemiach trzech zaborów
Zadanie 10
Dokończ prawidłowo zdanie. Na czele rabacji stał:
A. Edward Dembowski B. Jan Tyssowski C. Jakub Szela D. Ludwik Mierosławski
Tekst źródłowy do zadania 11
Pamiętam, jak przez sen, jak ojciec mój wpadł do izby — a właśnie był u nas zabity wieprzek — i wołał do
matki i babki: »Gotujta tę wieprzowinę, niech dzieci jedzą i wszyscy, a resztę trza zakopać, bo rabacja idzie,
to wszystko zabierą, a i nas zabić mogą!«. Wtenczas całą noc nie spaliśmy, tylko wszyscyśmy płakali, i
wielki był strach w domu. Opowiadali starsi, że czerniawa, należąca do rabacji, szła od wsi do wsi i
wszędzie zabierała chłopów ze sobą, i w ten sposób tworzyła się coraz większa banda, a jakby niechciał kto
z nimi iść, to bili i zabijali. Ale w każdej wsi było dosyć takich, co chętnie do nich przystawali: jedni dla
rabunku, inni chowali różne zemsty za pańszczyznę, a zresztą robiła swoje wódka, bo gdzie zdybali
karczmę, to pili, co się dało, a czego nie wypili, to po pijanemu rozbijali i wylewali.
Zadanie 11
Wybierz nazwę powstania, które jest przedstawione na mapie, a następnie wskaż uzasadnienie
wyboru spośród podanych. Zaznacz literę A albo B oraz numer 1, 2 albo 3.
A. Powstanie styczniowe,
na co wskazuje
1. opis rabacji galicyjskiej.
2. uczestnictwo chłopów w działaniach
powstańczych. B. Powstanie krakowskie,
3. połączenie sił chłopskich i szlacheckich
przeciw zaborcy.
Ilustracje do zadania 12
23
Zadanie 12
Oceń, czy poniższe zdania dotyczące ilustracji są prawdziwe, czy fałszywe. Wybierz P, jeśli zdanie jest
prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Oba obrazy odnoszą się do wydarzeń, które miały miejsce w zaborze pruskim. P F
Na obu obrazach wojska austriackie płacą chłopom za przyniesione głowy. P F
Przedstawione na obrazach wydarzenia były przyczyną upadku powstania styczniowego P F
Skutkiem przedstawionych na obrazach wydarzeń była likwidacja Wolnego Miasta Krakowa. P F
Zadanie 13
Uzupełnij tabelę
POWSTANIE KRAKOWSKIE
Czas trwania walki luty …….- marzec ……..
Przyczyny - próby wywołania powstania w trzech zaborach przez emisariuszy
…………………. ………………….. ………………………
-chęć odzyskania niepodległości przez …………………..
Miejsce wybuchu ………………………….
Charakter działań …………………………….., napuszczenie na powstańców chłopów
………………… Galicyjska (przywódca ………………..
……………)
Wojska powstańcze Ochotnicy,
Władze powstańcze Rząd ………………….. „……………………… do narodu
polskiego”
Dyktator ……… ………………………., sekretarz …………………
………………
Stosunek do sprawy chłopskiej Starali się pozyskać …………….., nadali im ziemie na własność
Skutek powstania Likwidacja ……………………………. …………………………
(Wolnego Miasta Krakowa), wcielenie do …………………..,
represje, uwiezienie powstańców.
24
Zadanie 14
Uzupełnij tabelę
Wiosna Ludów w Wielkopolsce
Czas trwania walki marzec …….- maj ……..
Przyczyny - wybuch rewolucji we ………………..
- zamieszki w ……………., uwolnienie polskich działaczy
politycznych z berlińskiego więzienia.
-wzrost nastrojów niepodległościowych w ………………………..
Miejsce wybuchu ………………………….
Działania Porozumienie w …………………. (porozumienie z władzami pruskimi,
utworzenie 4 obozów wojskowych, spolszczenie administracji w
………………….. ………………………. ………………………)
Bitwa pod ……………… (przegrana przez powstańców), bitwa pod
……………………., bitwa pod ……………………… .
Władze powstańcze Komitet …………………, ………………………..
…………………………..- generał, dowódca powstańczy
Skutek powstania Polacy rezygnują z przejęcia rządów w ……………………… .
Utworzenie polskiej reprezentacji w ……………… ……………….. .
Zadanie 15
Uzupełnij tekst
W Galicji w ……… roku zaczęły powstawać ……………. …………….. żądające wprowadzenia wolności
słowa, uwłaszczenia ……………, spolszczenia szkół i urzędów. Centrami tego ruchu był ………………….
i …………... Formowano odziały ………………. ………………….. . Gubernator austriacki …………..
……….. …………………….. jednak wcześniej ogłosił uwłaszczenie ………….. w całej monarchii i
zapowiedział wypłatę rekompensat dla ziemiaństwa uprzedzając działania ……………………
………………………… . Następnie przystąpił do likwidacji Komitetów Narodowych i oddziałów
……………………… ………………………. . Skutkiem wiosny ludów w Galicji było zahamowanie
działań narodowowyzwoleńczych …………….., rozpoczęto represje wobec Polaków, zniesienie
……………………… i uwłaszczenie……………………. .
25
5. Temat: Omówimy powstanie styczniowe.
Cel w języku ucznia:
Poznamy przyczyny, przebieg i skutki powstania styczniowego.
Nacobezu:
1. znam daty wydarzeń: 22 stycznia 1863 r. – wybuch powstania styczniowego, 2 marca 1864 r. –
dekret o uwłaszczeniu
2. poprawnie posługuję się terminami: Czerwoni, Biali, branka, partie, uwłaszczenie
3. przedstawiam dokonania postaci: Jarosława Dąbrowskiego, Aleksandra Wielopolskiego, Romualda
Traugutta
4. omawiam przyczyny oraz przebieg powstania styczniowego oraz wskazuję na mapie zasięg
powstania styczniowego
Pytanie kluczowe: Kim był Romuald Traugutt bohaterem czy ofiarą?
Ilustracja do zadania 1
A. Jaką scenę przedstawia obraz?
......................................................................................................................................................................
B. Duchowni jakich wyznań są na nim przedstawieni?
......................................................................................................................................................................
26
C. O czym świadczy ich obecność?
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
D. Co można powiedzieć o nastrojach i postawie społeczeństwa w Królestwie Polskim przed
powstaniem styczniowym?
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
Tekst do zadania 2
Decyzja Wielopolskiego o brance nie rozbiła organizacji Czerwonych, przyspieszyła tylko wybuch
powstania. Walkę prowadziły niewielkie, ruchliwe oddziały. Stoczono blisko 1200 potyczek, w których
wzięło udział około 150 tysięcy uczestników.
Zadanie 2. Dokończ poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród podanych. Informacje w tekście
dotyczą
A. powstania kościuszkowskiego.
B. powstania listopadowego.
C. powstania styczniowego.
D. wojen napoleońskich.
Zadanie 3 Wypełnij tabelę, wpisując odpowiednie programy polityczne.
Biali Polityka lojalności wobec cara Czerwoni
Przywódcy: ……………
………………,
………………
……………………….
Skupiali ……………….,
………………………. i
…………………..
Należy dobrze przygotować
się do
………………………..
Wybuch powstania zależy
od wsparcia mocarstw
zachodnich ………………
i…………….
Uwłaszczenie
……………… tylko po
wypłaceniu odszkodowań
…………..
………………...
Przedstawiciel: ……………
………………………………
…
Przeciwnik działalności
………………, chciał
……………… Królestwa
Polskiego, rozwiązał
……………… …………, nie
cieszył się poparciem
………………………………,
inicjator …………………..
nadzwyczajnego poboru do
wojska rosyjskiego
Przywódca: …………..
…………..
Objęli wszystkie grupy
społeczne w ………………..
………….
Byli za ……………
chłopów.
…………… nie powinni
dostać odszkodowania za
ziemię.
27
Zadanie 4
Politykę Wielopolskiego oceniam pozytywnie/negatywnie (niepotrzebne skreślić), ponieważ:
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
Tekst źródłowy do zadania 5, 6, 7, 8, 9
Nikczemny rząd najezdniczy, rozwścieklony oporem męczonej przezeń ofiary, postanowił zadać jej cios
stanowczy: porwać kilkadziesiąt tysięcy najdzielniejszych jej obrońców, oblec w nienawistny mundur
moskiewski i pognać tysiące mil na wieczną nędzę i zatracenie.
Polska nie może poddać się temu sromotnemu gwałtowi. Zastępy młodzieży walecznej, ożywione gorącą miłością
Ojczyzny, poprzysięgły zrzucić przeklęte jarzmo lub zginąć. Za nią więc, Narodzie Polski, za nią!
W chwili rozpoczęcia świętej walki Komitet Centralny Narodowy ogłasza wszystkich synów Polski, bez
różnicy wiary i rodu, pochodzenia i stanu, wolnymi i równymi obywatelami kraju. Ziemia, którą lud rolniczy
posiadał dotąd na prawach czynszu lub pańszczyzny, staje się od tej chwili bezwarunkową jego własnością,
dziedzictwem wieczystym.
Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego, 1863 rok
Zadanie 5
Dokończ prawidłowo zdanie. Kogo mają na myśli autorzy Manifestu, używając określenia „nikczemny rząd
najezdniczy”?
a) Rosjan b) Polaków c) Austriaków d) Niemców
Zadanie 6
Dokończ prawidłowo zdanie. Co było bezpośrednią przyczyną wydania Manifestu?
a) zesłanie przez zaborcę na Syberię kilkudziesięciu tysięcy ludzi
b) powstanie Komitetu Centralnego Narodowego
c) ucisk ludności chłopskiej
d) branka
Zadanie 7
Dokończ prawidłowo zdanie. Do czego nawołuje Manifest?
a) do walki za ojczyznę b) do świętej wojny przeciw Komitetowi Centralnemu Narodowemu
c) do zniesienia pańszczyzny d) do przyznania wszystkim obywatelom równości
28
Zadanie 8
Dokończ prawidłowo zdanie. Co mówi Manifest na temat sprawy chłopskiej?
a) przyznaje chłopom ziemię na własność
b) obiecuje chłopom tylko zniesienie pańszczyzny i czynszu
c) odkłada jej uregulowanie do chwili wyzwolenia ojczyzny
d) gwarantuje ziemię tylko tym chłopom, którzy wezmą udział w powstaniu
Zadanie 9 Dokończ prawidłowo zdanie. Ogłoszenie Manifestu związane było z wybuchem:
a) powstania listopadowego b) rabacji galicyjskiej
c) powstania kościuszkowskiego d). powstania styczniowego
Zadanie 10 Uzupełnij tabelę
POWSTANIE STYCZNIOWE
Przyczyny wybuchu
powstania
Odwilż …………………., manifestacje …………………., polityka
………………. ………………….., ogłoszenie stanu ………………….,
………………. do wojska rosyjskiego
Dyktatorzy
powstania
……………….. ………………….., ……………………..
……………………. i ……………………… ……………….
Rosyjscy
generałowie, którzy
tłumili powstanie
……………… ……………………., Michaił Murawjow
Czas trwania walk styczeń ……………..-kwiecień …………………
Miejsce wybuchu Kilkanaście punktów w całym kraju
Charakter działań Działania ………………………….
Wojsko powstańcze Oddziały ………………………….. złożone z ochotników
Władze powstańcze Zakonspirowany …………………. ………………………….
Stosunek do sprawy
chłopskiej
Uwłaszczenie …………………… na początku powstania
Skutek powstania Likwidacja ……….. …………… (Kraj ……………..), represje,
rusyfikacja, zesłania na ………., noc ……………
29
Mapa do zadania 11, 12, 13, 14
30
Zadanie 11 Zaznacz na mapie kolorem czerwonym granice zaboru, w którym wybuchło powstanie styczniowe.
Zadanie 12
Odszukaj na mapie i uzupełnij:
A. Miasto, które było siedzibą Rządu Narodowego.
Rząd Narodowy miał swoją siedzibę w .......................................................................................................
B. Wypisz dowódców wojsk powstańczych: …………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 13
Porównaj mapę powstania styczniowego z mapą powstania listopadowego (mapa na s. 148 podręcznika), a
następnie wykonaj polecenia:
A) Ustal, jakie zmiany nastąpiły na ziemiach polskich między rokiem 1830 a 1863.
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
B) Ustal, co można powiedzieć o charakterze walk w obu powstaniach.
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 14
Podaj, w której części ziem zabranych stoczono najwięcej potyczek z Rosjanami.
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
Tekst źródłowy do zadania 15
List Romualda Traugutta do gen. Edmunda Różyckiego (fragment)
Dekretem z dnia 15 grudnia rozkazaliśmy zorganizować siłę zbrojną w taki sposób, jak
ją cały świat cywilizowany organizuje [...], jednocześnie zwróciliśmy całą usilność na przygotowanie mas,
przez rozporządzenia nie dające dwuznacznie tłumaczyć włościan o szczerości
zamiarów i dążeń Rządu Narodowego do zapewnienia szczęścia wszystkim w ogólności mieszkańcom
ziemi polskiej.
Źródło: Wybór tekstów źródłowych z historii Polski w latach 1795–1864, Warszawa 1956.
Zadanie 15.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród podanych.
Przytoczony fragment tekstu dotyczy
A. powstania Legionów Polskich we Włoszech.
B. utworzenia w 1815 r. armii Królestwa Polskiego.
C. reorganizacji wojsk polskich w okresie powstania styczniowego.
D. sformowania oddziałów polskich walczących w I wojnie światowej.
31
6. Temat: Poznamy losy Polaków po powstaniu styczniowym.
Cel w języku ucznia:
Dowiemy się, w jaki sposób radzili sobie Polacy z zaborcami po powstaniu styczniowym.
Nacobezu:
1. znam lata wydarzeń: 1894 r. – utworzenie Hakaty, 1901 r. – strajk we Wrześni
2. poprawnie posługuję się terminami: rusyfikacja, Kraj Przywiślański, germanizacja, kulturkampf,
rugi pruskie, stańczycy, trójlojalizm
3. przedstawiam dokonania postaci: Michała Drzymały, Hipolita Cegielskiego
4. opisuję metody rusyfikacji oraz germanizacji oraz charakteryzuję i oceniam zróżnicowane postawy
społeczeństwa wobec zaborców
Pytanie kluczowe: Porównaj możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego w
trzech zaborach w drugiej połowie XIX w.
Zadanie 1 Uzupełnij tabelę
Królestwo Polskie po powstaniu styczniowym
Likwidacja odrębności ………………
…………………………….
Kraj ……………….., nowy podział administracyjny (gubernie z
generał-…………………… na czele)
Represje popowstaniowe
więzienie, wyroki śmierci, katorga,
Rozstrzelanie schwytanych powstańców, wywiezienie na
………………. (Syberia) ponad 10 tysięcy Polaków.
konfiskaty majątków
Zabieranie ziemi właścicielom za udział w …………………….
rusyfikacja
noc ……………………….
usuwanie języka ………………….ze szkół, urzędów, administracji,
………………. ………………… ………………………..
przemianowano na Uniwersytet …………………….
kurator szkolny ……………………… ………………….., rozwinął
system szpiegowania i dozorowania …………….
cenzura
wszystkie książki drukowane w ……………….. ……………..
musiały mieć akceptację władz ………………...
represje wobec kościoła katolickiego
polskich biskupów podporządkowano ………………….
………………………. w ………………………….
Likwidacje klasztorów, konfiskaty dóbr kościelnych
32
Likwidacja kościoła ………………
(powstał w wyniku Unii brzeskiej w
1596 roku z inicjatywy ……………….
III Wazy- połączenie Cerkwi
prawosławnej z Kościołem
…………… w Rzeczypospolitej
Obojga Narodów.)
Zmuszanie wiernych do przejścia na ……………………… .
Ilustracja do zadania 2
Teksty źródłowe do zadania 2
Po upadku powstania styczniowego Rosjanie stosowali liczne
represje wobec ludności polskiej zamieszkującej Litwę. Złą sławą
okrył się szczególnie generał-gubernator tych terenów Michaił
Murawjow, zwany ze względu na wydanie licznych wyroków śmierci
„Wieszatielem".
Tekst A. Okólnik Murawiowa z dn. 24 marca st. st. [starego stylu -
zgodnie z kalendarzem juliańskim obowiązującym w Cesarstwie
Rosyjskim] 1864 r.
[..] proszę wydać rozkaz zupełnego zniszczenia we wszystkich
miastach i miasteczkach Gubernij napisów polskich, szyldów,
ogłoszeń, niemniej [a także] rachunków restauracyjnych,
sklepowych, recept aptecznych, z obowiązkiem zastąpienia ich
napisami w języku rosyjskim. [.,.]
Tekst B. Okólnik gen. gubernatora wileńskiego Potapowa.
Okólnikiem z dn. 22 marca [...]poleciłem, aby osoby winne użycia
mowy polskiej poddawać karom pieniężnym. Określiłem również, że
mowy tej nie wolno [używać] w urzędach, u przedstawicieli władzy,
w ogóle w sprawach służbowych, w świątyniach, teatrach, klubach i
innych miejscach zebrań, także na ulicach. [...]
Uważam za konieczne wyjaśnić, że zabrania się mówić po polsku
także we wszystkich innych miejscach Publicznych, jako to: w
jadłodajniach, cukierniach, kawiarniach [...], handlach win; w
sklepach, sklepikach i magazynach, w ogrodach publicznych, na za-
bawach; w drukarniach, zakładach fotograficznych, i w ogóle
wszystkich miejscach, do których publiczność ma prawo wstępu, [...]
33
Zadanie 2
Oceń, czy poniższe zdania dotyczące ilustracji i tekstu źródłowego są prawdziwe, czy fałszywe.
Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Oba źródła przedstawiają represje po powstaniu styczniowym w zaborze pruskim. P F
Na ilustracji przedstawiono autora okólnika z tekstu A. P F
W tekście B zakazuje się używania języka polskiego w miejscach publicznych pod karą
grzywny.
P F
Oba źródła dotyczą polityki rusyfikacyjnej po powstaniu styczniowym. P F
Zadanie 3
Uzupełnij tabelę
Polityka władz pruskich- nasilenie represji po zjednoczeniu w ………… roku.
germanizacja
Od …………… roku język niemiecki językiem ……………….., zmiana
polskich nazw ………………. i …………………., ograniczenie prawa
…………………….. posługiwania się językiem …………………..
………………………….
„walka o ………………..”- ograniczenie roli Kościoła
……………………
Ustawa …………………
………….. rok- zabroniono używania języka ……………. na
spotkaniach publicznych, jeżeli Polacy stanowili mniej niż ……
mieszkańców ……………..
Strajk dzieci we
………………
…………… rok- protest dzieci szkoły we …………… przeciwko
zmuszaniu uczniów do nauki …………. i odmawiania modlitw w języku
…………………….
Wóz ………………………
……………. rok- zakaz stawiania budynków mieszkalnych i
gospodarczych bez zgody władz. …………….. mieli duże problemy ze
zdobyciem zezwolenia. Chłop …………….. …………………….
zamieszkał w wozie ……………………..
………….. pruskie
……………. rok- akcja wysiedlania …………….. przebywających
nielegalnie w państwie …………………….. . Usunięcie z …………
około 30 tysięcy ……………………….
34
Komisja
………………………..
………………. rok- miała na celu wspieranie osadnictwa
…………………… na ziemiach polskich. Przesiedlenie do Wielkopolski
ponad 20 tysięcy rodzin ………………. ..
Hakata
……… rok- ……………….. ……………………… …………………..,
organizacja niemiecka nacjonalistyczna powstała w Poznaniu. Na czele
Ferdynand …………………, Herman ……………………. Henryk
………………….... . ………………. uprawiała antypolską i nacechowaną
antypolonizmem propagandę, inicjowała i popierała zarządzenia
……………….. rządu pruskiego, współdziałała w polityce rugowania
ludności polskiej z ziemi, zwalczała język ……………. w szkołach, w
sądzie i urzędach.
Zadanie 4, Uzupełnij tabelę
Sytuacja Polaków w Galicji
Autonomia galicyjska
…… rok- autonomia …………………., powołanie
……………….. …………………….
Państwo dualistyczne
………………. …………………………..
…………. rok- porozumienie z przywódcami węgierskimi i
przekształcenie państwa Habsburgów w …………………. -
…………………..
„z głębi serc naszych oświadczamy, że
przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i
stać chcemy.”
…………….. ……………………- namiestnik Galicji
Oświata i administracja
Język ……………………. obowiązujący w szkolnictwie i
administracji.
Władze
………………. ………………….- władza ustawodawcza,
……………… ……………………- władza wykonawcza.
Premier Austro-Węgier od 1895 roku
………………….. ………………………..
Główny ośrodek polskości
Zabór austriacki- autonomia ……………………
35
Zadanie 5
Uzupełnij schemat
Zadanie 6
Uzupełnij schemat
ROZWÓJ GOSPODARCZY ZIEM POLSKICH W II POŁOWIE XIX WIEKU
POSTAWY POLAKÓW WOBEC ZABORCÓW
.......................
.....................................
-lojalni wobec zaborców (wszystkie zabory,
głównie zabór austriacki)
...............................
- hasła pracy organicznej, polegającej na
uczynieniu z Polaków nowoczesnego narodu
(zabór rosyjski i pruski)
...............................
- konserwatyści krakowscy, potępienie powstań narodowych, zwolennicy dobrych
stosunków z rządem w Wiedniu.
"............................ .......................... ...........................
............................"-długotrwała walka o polskość w zaborze
pruskim
• ........ rok zniesienie granicy celnej Królestwem a ..............
• rozwój przemysłu: okręg .............................. (produkcja maszynowa i metalowa), ......................... (włókiennictwo), ........................... -............................(stalownie, huty, kopalnie węgla kamiennego)
• uwłaszczenie ......................- tania siła robocza dla ..................
Królestwo Polskie
(Kraj ................................)
• rozwój ........................ i przemysłu ....................... (fabryki produkujące ......................... i ...................... rolnicze- zakłady ........................... ................................. w Poznaniu)
• Polacy konkurencyjni.
zabór pruski
• najbardziej zacofany region dawnej .......................................
• dominowało rolnictwo (.................................. wsi, ............................. gospodarstw)
• Królestwo "Golicji i ...................................."
zabór austriacki
............................ ........................... i
.........................................
36
Mapa do zadania 7
Skład narodowościowy zaborów oraz ziem dzisiejszej Polski w drugiej połowie XIX wieku.
Zadanie 7
A. Podaj nazwę obszaru, na którym odsetek Ukraińców był największy.
…………………………………………………..
B. Wskaż obszar, na którym odsetek Żydów był największy.
…………………………………………………………..
C. Wymień obszary, na których dominowali Niemcy.
…………………………………………………………………………………………………………..
D. Podaj na jakim obszarze Polacy stanowili większość
……………………………………………………………………………………….
37
Zadanie 8.
Przyporządkuj każdemu z podanych opisów dotyczących życia społeczeństwa polskiego w drugiej
połowie XIX w. odpowiadające im państwa zaborcze. Wybierz je spośród oznaczonych literami A–C.
W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane państwo.
8.1 Polakom powierzono pełnienie funkcji administracyjnych. Działały polskie instytucje
samorządowe decydujące o oświacie, kulturze i opiece socjalnej.
A B C
8.2 Wykupywano ziemię z rąk Polaków i sprowadzano osadników z głębi państwa.
Wysiedlono tysiące polskich emigrantów, którzy przybyli do pracy z innych zaborów.
A B C
A. Prusy. B. Austria. C. Rosja.
Teksty do zadań 9. i 10.
A. Ze studiów nad szkołą rosyjską w Polsce w drugiej połowie XIX w.
Lekcje się kończą… Uradowany chłopiec zarzuca tornister z książkami na plecy i, wybrawszy towarzysza
idącego z nim w jedną stronę, wraca do domu. W bramie szkolnej, widząc już przed sobą ulicę,
rozmawia najswobodniej, gdy naraz wyskakuje zaczajony za bramą organ władzy szkolnej i chwyta go za
rękę, mówiąc: – Jeszcześ nie przestąpił progu gimnazjum, a mówisz już po polsku! Wracaj do kozy!...
Polska w latach 1864–1918. Wybór tekstów źródłowych do nauczania historii, pod red. A. Galosa, Warszawa 1987, s. 17.
B. Rola Krakowa w budzeniu życia narodowego
Za czasów niewoli Kraków był długi czas źródłem narodowego pokrzepienia. Przy wzmożeniu ucisku
udawały się do niego ze Śląska pielgrzymki pobożnych, z Poznańskiego – wycieczki inteligencji. [...]
To słońce naszej przeszłości, świecące tak jasno w Krakowie, łączyło swoje promienie z ciepłotą ogniska
naszej kultury rozwijającej się tam bądź co bądź swobodniej. Na to słońce i do tego ogniska trzeba
było zawieźć, chociaż na krótki czas, młodzież z zaboru pruskiego, ona tych promieni i tego ciepła
potrzebowała koniecznie, aby nie skarleć i nie zobojętnieć pod względem narodowym.
Polska w latach 1864–1918. Wybór tekstów źródłowych do nauczania historii, pod red. A. Galosa, Warszawa 1987, s. 205.
Zadanie 9
W obu tekstach zasugerowano, że w okresie rozbiorów ziem polskich celem represji było
wynarodowienie
A. młodzieży. B. artystów. C. katolików. D. inteligencji.
Zadanie 10
Z tekstu B wynika, że Polacy żyjący w zaborze pruskim
A. obawiali się występować przeciw narzuconemu prawu.
B. znaleźli sposoby na podtrzymywanie uczuć narodowych.
C. cierpliwie czekali na ustępstwa władz zaborczych.
D. nie odczuwali negatywnych skutków germanizacji.
38
Zadanie 11
Największą swobodą cieszyła się ludność polska z terenów zaboru
A. rosyjskiego i części pruskiego. B. pruskiego i austriackiego.
C. wyłącznie austriackiego. D. jedynie rosyjskiego.
Tekst źródłowy do zadania 12, 13, 14, 15
Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie zaznacz poprawną odpowiedź.
Każdy naród, który nie zamiera, lecz żyje i postępuje, musi być zaborczym jeśli nie orężnie, to
cywilizacyjnie. [Los] otworzył przed nami szerokie pole podbojów przemysłowo-handlowych, którego dotąd
nie opanowaliśmy dostatecznie i na którym odnieść możemy pewniejsze zwycięstwa niż te, w których dotąd
pokładaliśmy całą naszą ufność. Nie oczekujmy niczego od przewrotów politycznych, wojen, traktatów,
przemiennych łask obcych, lecz zawierzmy tylko własnej żywotności. Zajmujmy wszystkie stanowiska
opróżnione, wciskajmy się we wszystkie szczeliny, puszczajmy korzenie wszędzie, gdzie grunt podatny ku
temu się znajdzie. Aleksander Świętochowski, Wskazania polityczne, 1882 rok
Zadanie 12
Dokończ prawidłowo zdanie. Według Świętochowskiego zaborczość:
a) prowadzi do śmierci narodu
b) jest jedyną możliwością przeżycia narodu
c) uzależnia naród od przemiennych łask obcych
d) gwarantuje sukces militarny w walce o niepodległość
Zadanie 13
Dokończ prawidłowo zdanie. Na jakiej dziedzinie Polacy powinni skoncentrować swoją działalność?
a) społecznej b) kulturalnej c) politycznej d) gospodarczej
Zadanie 14
Dokończ prawidłowo zdanie. Na czym polegał, zdaniem Aleksandra Świętochowskiego, błąd Polaków?
a) na braku zaborczości
b) na posłuszeństwie wobec zaborców
c) na skupieniu się na podbojach przemysłowo-handlowych
d) na pokładaniu zbytniej wiary w militarne i polityczne wywalczenie niepodległości
Zadanie 15
Dokończ prawidłowo zdanie. Który z cytatów zawiera wezwanie do działania skierowane do Polaków?
a) „Nie oczekujmy niczego od przewrotów politycznych, wojen, traktatów”
b) „[Los] otworzył przed nami szerokie pole podbojów przemysłowo-handlowych”
c) „Zajmujmy wszystkie stanowiska opróżnione, wciskajmy się we wszystkie szczeliny”
d) „odnieść możemy pewniejsze zwycięstwa niż te, w których dotąd pokładaliśmy całą naszą ufność”
39
7. Temat: Poznamy partie polityczne na ziemiach polskich w XIX wieku.
Cel w języku ucznia:
Dowiem się jakie partie polityczne pojawiły się na ziemiach polskich w XIX wieku.
Nacobezu:
1. znam lata wydarzeń: 1892 r. – powstanie PPS, 1893 r. – powołanie Ligi Narodowej, 1895 r. –
utworzenie Stronnictwa Ludowego, 1905 r. – rewolucja w Rosji i na ziemiach polskich
2. przedstawiam dokonania postaci: Ludwika Waryńskiego, Józefa Piłsudskiego, Ignacego
Daszyńskiego, Romana Dmowskiego, Wincentego Witosa
3. wymieniam partie ruchu socjalistycznego, narodowej demokracji, ruchu ludowego
Pytanie kluczowe: Gdybyś żył w XIX wiecznej Polsce do jakiego ugrupowania politycznego byś się
przyłączył?
Zadanie 1. Uzupełnij tabelę
Ru
ch S
ocj
ali
stycz
ny
Nurt
rew
olu
cyjn
y
S
ocj
aldem
okra
cja
Kró
lest
wa
Pols
kie
go i
Lit
wy (
SD
KP
iL)
Prz
edst
awic
iele
: …
……
…
……
……
……
, …
……
……
……
..
……
……
……
……
….,
Ludw
ik W
aryńsk
i
* o
bal
enie
……
……
….i
utw
orz
enie
……
……
……
……
……
……
……
dem
okra
tycz
nej
* w
spółp
raca
……
……
……
……
……
……
.
z ró
żnych
pań
stw
(…
……
……
……
……
..)
* p
rzygoto
wan
ie …
……
……
……
…
……
……
……
, w
któ
rej
wynik
u p
ow
stan
ie
……
……
……
……
… …
……
……
……
…
……
……
……
……
…
* l
ikw
idac
ja …
……
……
……
……
……
* c
ele
społe
czne
waż
nie
jsze
od
……
……
……
…..
* o
drz
uce
nie
wal
ki
o …
……
……
……
……
.
Nurt
nie
podle
gło
ścio
wy
P
ols
ka
Par
tia
So
cjal
isty
czna
(PP
S)
Prz
edst
awic
iele
: …
……
……
…..
……
……
……
……
.,,
……
……
……
……
……
……
……
…, B
ole
sław
Lim
anow
ski
* n
ajw
ażnie
jszy
cel
– w
yw
alcz
enie
……
……
……
…..
……
……
……
…..
jak
o r
epubli
ki
……
……
……
……
..
z
……
……
……
……
. peł
nią
cym
fu
nkcj
ę n
ajw
ażnie
jsze
go
org
anu w
ładzy
* …
……
……
……
….
pań
stw
o g
war
ante
m b
ezpie
czeń
stw
a
socj
alneg
o …
……
……
……
….
po p
rzep
row
adze
niu
ref
orm
……
……
……
……
…..
* …
……
……
……
……
. w
szyst
kic
h o
byw
atel
i
* s
zero
kie
sw
obody …
……
……
……
…..
- w
oln
ość
rel
igii
,
słow
a i
……
……
……
* m
ożl
iwość
zak
ład
ania
……
……
……
……
….i
par
tii
……
……
……
……
……
.
* p
raw
o …
……
……
……
……
….d
o s
traj
ku
Pols
ka
Par
tia
Socj
alno
-
Dem
okra
tycz
na
(PP
SD
).
Prz
edst
awic
iel:
……
……
……
….
……
……
……
…
40
……
……
……
……
…. D
emo
kra
cja
Lig
a …
……
……
.
Prz
edst
awic
iel:
Zygm
unt
……
……
……
……
Lig
a …
……
……
……
……
.
Prz
edst
awic
iel:
Rom
an …
……
……
……
…
……
……
……
… …
……
……
…. …
……
……
……
..„Z
ET
”
Prz
edst
awic
iel:
Zygm
unt
……
……
……
……
..
……
……
……
……
……
.. …
……
……
……
….(
ND
- en
dec
ja,
ruch
wsz
echpols
ki)
Prz
edst
awic
iel
: R
om
an …
……
……
……
……
Pro
gra
m:
„Myśl
i …
……
……
……
… …
……
……
……
…..
”
PO
GL
ĄD
Y:
naj
waż
nie
jsze
są
inte
resy
……
……
….
……
……
……
., „
……
……
……
. …
……
……
……
…”,
……
……
….
naj
wyżs
zą w
arto
ścią
, głó
wnym
cel
em
……
……
……
. …
……
……
……
……
., o
drz
uca
li i
dee
……
……
……
……
……
……
……
…, neg
atyw
nie
odnosi
li s
ię
do i
dei
……
……
……
……
……
…. i
……
……
……
…,
pro
pag
ow
ali
……
……
……
….. …
……
……
……
….
(wsp
ółp
raca
wsz
yst
kic
h w
arst
w s
połe
cznych
w t
rzec
h
zabora
ch).
Ru
ch …
……
……
……
….
Dzi
ałal
ność
na
rzec
z ch
łopów
w G
alic
ji:
Fra
nci
szek
……
……
…,
ksi
ądz
Sta
nis
ław
……
……
……
……
……
……
.,
Mar
ia i
Bole
sław
……
……
……
……
……
….
……
……
……
……
……
….. …
……
……
……
……
……
……
(SL
)
190
3 r
ok …
……
……
…. …
……
……
……
…. …
……
……
… (
PS
L)
Prz
edst
awic
iel:
Jan
……
……
……
……
….
1913 r
ok r
ozł
am:
PS
L-
……
……
……
…
Prz
edst
awic
iel
: Ja
n …
……
……
……
……
..
PS
L-
……
……
……
..
Prz
edst
awic
iel:
Win
centy
……
……
……
…..
Popra
wa
war
unków
ży
cia
mie
szkań
ców
……
……
., o
bniż
enie
……
……
…..
, w
spar
cie
spółd
ziel
czośc
i …
……
……
……
., p
refe
ren
cyjn
e
kre
dyty
dla
……
……
……
……
…..
, w
łącz
enie
……
……
……
…. do ż
yci
a
po
lity
czneg
o
41
Zadanie 2
Uzupełnij schemat
Tekst źródłowy do zadania 3, 4, 5, 6
Polska Partia Socjalistyczna żąda zupełnego zniesienia rządów klasowych. Jako samodzielna partia robotnicza
dobijać się będzie:
A. Pod względem politycznym: Samodzielnej Rzeczypospolitej demokratycznej, opartej na zasadach
następujących: 1) bezpośrednie, powszechne i tajne głosowanie; 2) równouprawnienie narodowości
wchodzących w skład Rzeczypospolitej na zasadzie dobrowolnej federacji; 4) równość wszystkich obywateli
bez różnicy płci, rasy, narodowości i wyznania; 5) zupełna wolność słowa, druku, zebrań i stowarzyszeń; 7)
bezpłatne, przymusowe, powszechne, całkowite nauczanie.
B. Pod względem ekonomicznym: Prawodawstwo pracy: 1) 8-godzinny dzień roboczy, stała 36-godzinna
przerwa co tydzień; 2) minimum płacy roboczej; 3) równa płaca dla kobiet i mężczyzn przy równej pracy; 4)
zakaz pracy dzieci do lat 14; 7) zabezpieczenie państwowe w razie wypadków, braku pracy, choroby i starości;
10) zupełna wolność [związków] robotniczych. Szkic programu PPS, 1892 rok
Rew
olu
cja
19
05
ro
ku n
a zi
emia
ch p
ols
kich
przyczyny: wojna ................... z Rosją: słabość ................, polityczna i gospodarcza
państwa ........................., ............................................ domaga się zmian.
Przebieg: pokojowa demonstracja pod ........................ ................................... tzw. ...................... ......................................
Początek zamieszek w całym kraju. Demonstracje krwawo tłumione: ............................,
........................, ....................................
Strajki robotnicze i szkolne, zamachy ............................. ..........................(Polska Partia
Socjalistyczna)
15 sierpnia 1906-................ ................... (zabicie ok. 80 Rosjan)
Wprowadzenie ................. .............................
Skutki: wzrost aktywności polskich ....................... ............................, rozłam w .................. (PPS-
..................... .............................., PPS- .....................), polepszenie sytuacji Polaków w
...................... ........................, reformy: tworzenie legalnych stowarzyszeń, koniec
prześladowań religijnych, utworzenie katedry literatury i języka polskiego na ..................................
42
Zadanie 3
Dokończ prawidłowo zdanie. W którym punkcie PPS postuluje przyznanie obywatelom równości wobec
prawa?
a) A. 2) b) A. 4) c) A. 5) d) B. 3)
Zadanie 4
Dokończ prawidłowo zdanie. Jaki ustrój ma panować na terenie Rzeczypospolitej?
a) federacja b) demokracja c) socjalizm d) komunizm
Zadanie 5
Dokończ prawidłowo zdanie. Czego żąda PPS w punkcie B. 7)?
a) wprowadzenia stałej płacy b) zakazu pracy dla nieletnich
c) objęcia pracodawców opieką państwa d) wprowadzenia ubezpieczeń społecznych
Zadanie 6
Dokończ prawidłowo zdanie. Jakie były poglądy PPS na temat oświaty?
a) powinna obejmować wszystkich mieszkańców Rzeczypospolitej
b) powinna dotyczyć tylko dzieci do 14. roku życia
c) została uznana przez partię za zbędną
d) powinna dotyczyć jedynie kobiet
Zadanie 7
Na podstawie wiedzy poza źródłowej podaj, czym różnił się program PPS od programu partii Wielki Proletariat
Ludwika Waryńskiego.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Tekst do zadania 8, 9, 10
Przedmiotem tego patriotyzmu, albo ściślej mówiąc nacjonalizmu, nie jest pewien zbiór swobód,
które dawniej ojczyzną nazywano, ale sam naród, jako żywy organizm: społeczny, mający swą na podstawie
rasowej i historycznej rozwiniętą odrębność duchową, swą kulturę, swe potrzeby i interesy. Polega to na
przywiązaniu do tej narodowej indywidualności, do języka, kultury, tradycji, na odczuciu potrzeb narodu
jako całości, na zespoleniu się z jego interesami. Jego rola nie kończy się z bliższą lub dalszą chwilą
odzyskania niepodległości - ta jest dla niego jedynie etapem, poza którym praca i walka trwa dalej [...].
Jednostka tu nie występuje jako walcząca o wolność jedynie - głównym jej celem jest rozszerzenie zakresu
narodowego życia. Pomnożenia materialnego i duchowego dobra narodu, zdobycie dla tej całości
społecznej, do której należy, możliwości wysokiego stanowiska w szeregu ludów.
W tym nowoczesnym pojmowaniu patriotyzmu zmienia się całkowicie stosunek jednostki do narodu.
Polega on na ścisłym związku jednostki ze swym społeczeństwem, na traktowaniu wszystkich jego spraw i
interesów jako swoje, bez względu na to, czy osobiście są one nam bliskie [...]. Patriotyzm ten nie tylko
obowiązuje do określonego stanowiska względem rządów zaborczych, względem ciemięzców narodu, ale
nakazuje bronić dobra narodowego od uszczerbku przeciw wszystkim, którzy na nie czynią zamachy [...].
43
Zadanie 8
Dokończ prawidłowo zdanie. Patriotyzm opisany w tekście zmienia stosunek jednostki do:
A. świata B. narodu C. innego człowieka D. zaborcy
Zadanie 9
Dokończ prawidłowo zdanie. Przedstawione w tekście poglądy dotyczą stanowiska partii:
A. socjalistycznej B. ludowej C. nacjonalistycznej D. chrześcijańskiej demokracji
Zadanie 10
Dokończ prawidłowo zdanie. Który z polityków XIX wiecznych jest autorem powyższego tekstu.
A. Ignacy Daszyński B. Józef Piłsudski C. Roman Dmowski D. Wincenty Witos
Ilustracja do zadania 11
Zadanie 11
Wybierz nazwę ugrupowania, które przedstawionego na ilustracji zamachu, a następnie wskaż
uzasadnienie wyboru spośród podanych. Zaznacz literę A albo B oraz numer 1, 2 albo 3.
A. Narodowa Demokracja
(ND),
na co wskazują
1. miejsce i czas zamachu.
2. uczestnictwo chłopów w działaniach
zamachowych. B. Polska Partia
Socjalistyczna (PPS), 3. zniszczenia budynków handlowych.
44
8. Temat: Omówimy kulturę polską bez państwa polskiego
Cel w języku ucznia:
Dowiemy się jak rozwijała się kultura polska mimo braku państwa.
Nacobezu:
1. znam datę przyznania literackiej Nagrody Nobla dla Henryka Sienkiewicza – 1905 r.
2. poprawnie posługuję się terminami: pozytywizm, szkoła krakowska i warszawska, modernizm,
Młoda Polska
3. porównuję warunki rozwoju kultury narodowej Polaków w trzech zaborach
Pytanie kluczowe: Dlaczego literacka Nagroda Nobla dla Henryka Sienkiewicza była bardzo ważna dla
Polaków?
Zadanie 1. Na osi czasu nanieś odpowiednio epoki: Młoda Polska, romantyzm, pozytywizm, oświecenie.
Zadanie 2. Na podstawie fragmentu ekranizacji Ogniem i mieczem uzasadnij, dlaczego powieść Sienkiewicza służyła
„pokrzepieniu serc”.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 3.
Jakie znaczenie dla Polaków pod zaborami miało malarstwo Jana Matejki?
..............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
ZadaNie 4. Uzupełnij mapę mentalną.
45
