"0, 0<' *-: ,;,q ~

Tai lieu hu6ng dSn: . ' ~ "' "' "' "' NANG CAO DIEU KIEN SONG

' • "' "' "' ' "' CQNG DONG DAN NGHEO DO THJ,

~ ~ - "' "' HUaNG Tal NHUNG DO THI VIETNAM

? ' • •

~ "' "' -PHAT TRIEN BEN VUNG

~ ~

Tom tat qua trinh nang cap do thj

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

I

Cac bu&c ciia tai lieu hu6ne dSn ... Tai sao can co

tai li~u hu6ng d~n nay Tim gidi dap cho cac cau hoi: Cac thanh ph6' phdi dot mi;tt vai nhung kh6 khan gt? Cac thanh pho c6 thil cung cifp

,nhung gt? Trang 1

l.Phat hien nhfrng kh6 khan Va nhfrng CO' hqi

Xuat phtit diilm

Trang 2

•

2.Nhfrngvidv. va bai hoc

kinh nghi~m Tim kiem nhung llfa ch9n khd thi vii thich hr;p nhat cho Vi(?t Nam

r I ~ 3. Thi~t k~ mot chum1g trinh

" " nang cap Can phdi lam gl?

Trang 13

4. Thuc hien! • •

Chuang trtnh, dlf an nang cap

Trang 17

' ~ ' G CAO DIEU KIEN S6NG C6NG D6NG

• • A ' A ' ~ ~

DAN NGHEO DO THI VA HUONG Tm • ? '

- A ~ A A -

NHUNG DO THI PHAT TRIEN BEN VUNG •

' ~ ' Nang cao dieu ki~n song cac cc}ng dong d~n ngheo do thj, h ~ ~~· h- d"' th. v·"'t h~t .,.. b"' - ,,,,, uong m n ung o ! ·~ nam p a trten .... ~JJ y, •. ;Jf,~~·~,·"· T~i sao c~n co tai li~u hu6ng d~n nay? ..... r' i'; '':i:: ';,;::. , •• ,, ••.••• Chi~ phu dang ti~ ki€m ~frng bi~n phap ~~ cac thimh ph6 a Vi~t Nam pha.t tri~n m9t c~ch b~n vfrng, ~·(~~~~~EJ:t:i~V'~nh6m ngum d~ bi ton tl;mang c6 qieu ki~n song va lam ':i~c tot han. Vi v~y, s:6 nhfrng cau hoi quan trQng can duqc gicli d<il~ .,. ··• •• :;:• ~ ... ,::.;.•;·~:.';<: ••• •' "~o th~ lam gi de ciii thifn dieu kifn,song &,cac thanh p\to cua Vi~t Natn? Nhiing kho khan ~~c bift,d8i·v:mvift.·at"',.~~··~P~ va nh6m ngum d,e bi ton thuong la gi? Cac thanh pho co the cai thifn dieu kifn song bang each nao? Lam the nao de co th~ thvc ~~..t.:nhiiftJt'ong VifC nay vase ton kern bao nhieu?" . . .

D~ giup tra lm nhfrpg cau hOi quan trQng tn~n, b6n nh6m,chuyen gia tu v~n da lam vi~c tu thimg 11 nam 2001 d€1} thimg 6 nam,1.002ij~n hanh cac nghienpru v~ chinh sach ph~t trten do thi, chinh sach cua cac tl)anh ph6, cfing nhu mo ta tinh trc,1ng pgheo kh6 W cac thanh ph6. Ml).c di~~~nhblh cong tac nay la nham xac dinh nhfrng van de va tim ra nhfrng cau tra lm thau dao: de xuat m9t chuang trinh quoc gia bao gom nhfrng hoc,1t d<?ng h~ f6txoib0 d6i ngheo do tht.

BBn nghien cw chi_nh: Nh~m tim hi~u va d~ xu~t cac giai pha.p nan9 cao kha n~ng tj~p C~n CclC dtch V\1 hc;t tang ~a ban cho CclC khu VlJC dan ngheo va cac nhom npum de bt tOf! , thuang tc;ti cac thanh ph6 a Vi~t Nam. Nhfrng nghien cw nay da m6 ta buc tranh chi tiet ve:

Nha <"! va Ca st! He}. ting - Nl_}iing buc xuc cua dan ngheo do thj, do 1 Nguyen Tht Hien cung Nguyen Quy Thanh, Hoang Thanh Van{. Thai • Thi Ng9c Du v_a Ph?.rn Gia Tran thvc l)i~n, rna ta va phan tiel). ve vi~c

nhfrng ngum.ngheo song trong cac thanh pho cU.a Vi~t Narn nhu the nao va nhfrng van de buc XUC cua h9 trong vi~c tiep c~n nha a va cac dtch VlJ. C<Y ban nhunu&c sinhhoc;tt, v~ sinh .v.v.

2 Danh gia cac chuang trlnh nang d.p e d~ thj da Va dang dUQ'C thlJC hi~n

gan day, do Chris Banes thu()c Banes Dawes Associates thuc hien, xern xet nhfrng kha nang giai q~y~t ~~n d~ l)ha a cua ngum nghep trong c,ac thanh pho, v&i nhfrng vi dt;t ve nang cap do tht tc;t.i Vi~t Narn va cac nu&c khac.

3 XaY, dlJng ~Qt Chi~n luQ'c • quoc gia ve rna rqng cac

chuang trinh cung dp nha a va cac djch v~ t6t han cho ngum ngheo do thi, do Culpin Associates thvc hi~n, rna ta cac chinh sach dn thi~t nh~rn giai quy~t nhiing v~n d~ hue xuc _nay.

4 Xay dl!flg }llQt K~ ho{lch hanl). • d(}ng chi tiet,cho m(}t thanh phO

duac lua chon Ia Can Tha, do Michael Sl~gs~y va D6 Xuan Thuy thvc l)i~n, la m§t ke hoc;tch hanh, d()_ng chi tiet,, lam rnau giup thanh phO ca!l Tha chuan bi rn()t chuang trinh nang cap.

Tai li~u hu6ng dSn nay

- dva tren nhiing nghien criu tren va thong tin tu nhiing nguBn khac, do d6 oic thong tin quan tr<;mg nh~t va cac chu d~ chinh c6 th~ d~ dang su dt;mg.

- gir.ip hiiu mpt each CO' ban va nhanh nhJt cac v~n d~ cua cac thanh phb va nhfrng kh6 khan rna nhfrng ngum dan ngheo va d~ bi t6n thuong dang g?p phiii trong vi~c tim ki~m nha a, cac dich Vl;l do thi Va CaC di~u ki~n sbng tbt hon.

- hr.r6ng din phr.rong phap thong qua qua trinh va lva chQn cac phum~.g an, va d~t ra cac nguyen tac cho nhiing q?y~t djnh then chBt ve danh ffil}.C CaC h~~t d~ng nang cap nhamdap tlng tfit nh~t nhuducua ngum ngheo sBng trong cac do thj (Y

Vi~tNam.

1

I l ~

I J t

I $

i 1 t

I f I I ~

I !

l ~ ., 1 l ~

1. Phat hi~n nhfrng kh6 khan va nhfrng CO' hc}i Dau la nhung kh6 khan ma cac thanh ph6 phdi d6i meW Cac thanh ph6 c6 tM cung dfp nhil:ng gt?

Xuit phat diim can phai biet nhil:ng thanh ph6 dang c6 g'i va kh6ng c6 g'i. Tq,i sao nguai ngheo g(fp phdi cac van d~ kh6 khan va tq,i sao lq,i c6 cac van d~ kh6 khan nhu vt;'ly xdy ra voi nguai ngheo a thanh ph6? Nhil:ng thanh ph6 di~u hanh t6t se rat c6 feb cho n~n kinh te Va nguai ngheo cang co tM dong gop m(ft tot cho kinh te cua cac thanh ph6.

Cac thanh phB cua Vi~t Nam

M{)t hii?n tuc;ng toan cau: cac thanh ph6 thu hut nguai dan v'i c6 nhi~u co h{)i phat tridn. Nguai ngheo cdn di~u nay han bat ky ai khac.

2

Cic yJu t6 phan anh thf!'C tr~ng ciia cac thanh ph6 va dan ngheo do thj

Dan s6 cua Vi~t Nam la 76 tri~u ngum, muc tang m6i nam khoang 1,5%. Ty 1~ tang tru6ng do thi hi~n nay vuqt qua2,5%. Vi~t Nam c6 12 do thi chua hem 150.000 dan. Tr~ng ~6 d6, khoang 80% s6ng tc;1i thanh ph6 Ho Chi Minh (khoang 6 tri~u ngum), Ha N<)i (khoang 3 tri~u) va HaiPhOng (khoang 0,6 tri~u).

-

· Vi~t Nam la m<)t trong nhfmg nu&c ngheo nhSt Chau A (GOP d~u ngum la 320 dola My).

· Thu nh~p binh quan hang thang t;;ti thanh ph6 H6 Chi Minh la dum 100 dola My m6i thang va tc;J,i cac khu vvc do thi khac la khoang m<)t nua s6 nay.

· Khoang 40% dan s6 thanh ph6 H6 Chi Minh s6ng trong tinh trc;J,ng nha a "t;;tm bq'' trong cac khu dan cu ngheo, chua duqc quy hoc;J,ch r{)ng kh~p Vm CCJ sa hc;J, t~ng, dich VlJ. XUfJng dp va tinh trc;J,ng moi truemg nguy hi~m.

Vi~t Nam, cling gi6ng nhu ,cac nuqc khac trol)g khu vvc Cha~ A va tren the gim deu nh~n thay c~c thanh pho la nai t<;1.0 ra nhfrl)g CC! hQi l&n, dong thm cling gay /a nhfrng van de nghiem tn;mg. ~ac tha{lh ph6 !)gay cang tra nen quan t~<;mg doi vm nen )'inh te dang tang tru(n;lg. Kinh tea ca~ thanh pho va cac thi xa ph_at trien se tc;J,O ra r:UUeu vi~c lam. Cac thanh ph6 cling t?o ra nhieu ca h<)i va nhfrng )qi ich cong c9ng nhu truemg hQc, cham sf>c Y, te, thOng tin, giai tri, van ho~ .v.v. Nhfrng yeu to pay thu hut ngum dan, nhat la n_gum ngheo den cac khu vvc do thi. Nhfrng no Ivc ngan cMn vi~c, di dan, tu nang than ra thanh thi tren toan the gim ,deu ~61)g thanh cong~ Day la tinh trc;1ng thvc te ph6 bi~n tren toan cau. Hi~p tuqng do thi hoa nay khien cho cac)hanh ph6 cua Vi~t, Nam tn! n~n quan trQng doi vm tuong lai cua nen kinh te, dong thm cang them kh6 khan trong cong ,tac quan )y. M<)t trong nhfrng h?u qua chinh la dieu ~i~n song ~6 khan cua ngum dan thal)h thi. Dieu ki~n song kh6 khan nh~ v?y chu yeu la do cac th~nh pho da khopg the dap ling kip nhfrng yeu cau ,ve ca sa ht;l tang Va CaC dich VlJ. CO ban kh~ dan SO tang l~n. Da khong c6 quy ho9-ch don dau. ,Ca sa h? tang Va cac dich Vl;l ca ban khong chi can ch9 CU dan, rna con la ca ~a cho cac hot;lt d9ng kinh te va giup cac thanh ph6 v?n hanh m9t each hi~u qua.

M9t h~u qua nfra nay sinh tu vi~c tang truang n~a~ cua n~n kinh t~ va cua cac trung ta,m do thi Vi~t na~ la khoang each ngay cang tang ve dieu ki~n nha a cling nhy kha nan_g tiep c~n CCY sa h<;1 tang gifra ngum kha gia va ngum ngheo. Day la nhfrng van de .tuang doi m6i can ~6 cac giai phap ~anh, chong va kha thi. I';Jhfrng giai phap m6i cling can d!nh huemg ro ve m9t tuang lai chile chan la se c6 them nhieu ngum dan den v6i do th!.

- ?

NguOi ngheo va d~ bj ton thuong t~i cac thanh pho & Vi~t Nam

Chi nha: Tang trut1ng do thj Ia qua trinh lien tuc N~u nhu tha~h thUc cua ca~ thanh pr6 hOm nay, trong vi~c eM thi~n dieu ki~n song cho nhieu ngum dan quemg nhu da la m(>t nhi~m v:v n.~ng ne, thi trong tuang lai nhfrng van de nay se ngay cang tra ~en kh6 khan han n~a, bm le cac thanh ph~ se va luo~ luon tiep tvc tang truang. Dieu nay kl)ien cho vi~c tim ra cac giai phap dung d~n, qt.!y mo l{m ngay til bay gia cho cac van de ay cang tra nen quan tn;mg.

Giam d6i ngheo khu VIJC nong thon va cai thi~n CUQC sbng ciia cac CQng d6ng nong th6n la h~t SUC quan tn;mg. Tang trui'Jng fO r~t CUa cac thanh phb a Vi~t Nam c6 nghia la d6i ngheo do thi cling dang tra thanh m9t v~n d~ l{m c&n c6 SIJ quan tam c~p bach. ·Kh6ng phai d~ c6 th~ xac d!nh ngay nhfrng ai va bao nhieu ngum la ngum ngheo do th!. s6 li~u thbng ke cua Chinh phil, d!!a tren CCY sa tinh tml.n muc thu nh~p, c6 th~ khong phan anh h~t tinh hinh th~Jc t~, bm vi kh6 c6 th~ bi~t duqc thu nh~p cua ngum dan tu nhfrng ho<;lt d9ng chinh thuc la bao nhieu, va bao nhieu la thu _nh~p tu nhfrng ~o~t d9n$ phi chinh thuc trong cac ho<;lt d(>ng kinh te khong cong b6. a nhieu nai, tinh tr<;1ng nha a va cac di~U ki~n CCY sa h<;l t&ng la CCY sa d~ phan lo<;1i ngheo

. kh6, nhung a Vi~t Nam k~ong phai nhu v~y. M9t kh6 khan khac }a

Dan sa do thi Vi~t Nam da di;lt t6i 20 tri~u ngum trong nam 2000, g&n b~ng m9t ph&n tu dan s6 ca nu&c. Chinh phu da u&c tinh cac khu Vl.).'C do th! Se phat tri~n trong tuang lai vm t6c dQ 4,5% mfli nam, di~u d6 c6 nghia la khoang 46 tri~u ngum se s6ng t<;li cac thanh ph6 vao nam 2020. Th~m chi n~u chi 25% trong s6 nay la ngum ngheo thi c6 nghia la cac thanh ph6 se phiii m& r9ng ca sa h<;l t&ng va cac d!ch vv cua minh len 4 l&n d~ cung c~p dich vv (y muc rna hi~n nay duqc coi la v~n chua tuang xling. Do v~y, dn phai tim nhfrng phuang thuc tat nh~t d~ quy ho~ch va cung dp ca s& h~ ting, ColC d!ch Vl.). Vol nha CY cho ngum ngheo ngay hom nay Vol

th~m chi khin dp han trong tuang lai.

c6 nhieu dan nh~p cu khOng clang kf hO kh§u*. Cac thanh pho va th! xa cling c6 nhieu h9 gia dinh ngheo ho~c nh6m ngum d@ bi t6n thuang tru&c nhfrng khung hoang bm vi hQ kh6ng c6 cong an vi~c lam 6n d!nh. HQ d@ dang rai xubng dum muc ngheo kh6 n~u g~p thien tai, ho~c m(>t thanh vien trong gia dinh bi ch~t ho~c bi bm dau.

* Thlfc tJ kho khan ciia nhiing ngum khOng co h{j khiu: Tinh tr(fng kh6ng ro rang cua nhetng ngui'Ji nht;lp cu kh6ng dang kj h(J khdu Ia yeu to tdc d(Jng chinh doi vai vi{jc cai thi{jn cu(Jc song cua nguai ngheo. fJiJu nay tr6 nen kh6 khan han vl nguai co dang ky va kh6ng co dang ky cung song chung t[fi Mu bet cdc khu dan cu. M(>t v~n d~ l{m la ngay cang nhi~~ gia dinh ngheo chuy~n tu nong th6n ra CaC khu VIJC thanh th! va tlr thanh ph6 nay sang thanh ph6 khac. Do thi hoa va di dan la cac qua trinh di~n ra do cong nghi~p hoa va tang tru&ng kinh t~. Di dan bao g6m ca nhfrng n!?um trong d(> tu6i lao d(>ng va tr~ em. Hi~n nay, hQ khong the dang ky hQ khau thuemg tnl. va do d6 khong the ki~m ~* lam 6n dinh, nen thu nh~p th~t thuemg._HQ chi ti~p c~n duqc r~t h<;1n che den cac dich vv xa h(>i. Cac cong ty cung cap lqi ich cong c(>ng thuemg khong bi bu(>c phai cung c~p d!ch vv cho nhfrng ai khong c6 hQ kh~u. Di~u nay d~n d,~n n_gum ~gheo phai mua cac dich Vl.). CCY ban ttr nhfrng ngum ban cao han den gap 5 lan so v6i gia phiii tra cho cac cong ty cong ich, ho~c phiii k~t nbi b~t hQP phap va thuemg la nguy hi~m vao !"t~ thbng cung ling cua

50

40

30

20

10

0

~~nn 2000 2005 2010 2015 2020

Tang tru<Yng dan sa do thi & Vi~t Nam

qp k~ ho~ch chi ti~t dam bao cho sv tang

tru&ng chic chin cua cac thanh pha phai Ia m{it

phin cua cac hanh d{ing hom nay.

thanh ph6. Chinh sach nay cling tac d(>ng tieu eve den cac cong ty cong ich, trong khi cac cong ty nay dang trong qua trinh chuy~n d6i ho<;lt d(>ng theo huemg kinh doanh. HQ da d&u tu vao cac m<;1ng luCri cung dp d~ phvc vv cho cac khu Vl.).'C nhi~u ngum ngheo nhung hQ khong duqc phep mer r(>ng CCY sa khach hang va t<;1o ra ngu6n thu c&n thi~t. Chinh sach ngan ch~n nhfrng ngum di CU t1.).' do ti~p C~n CaC dich Vl.). k~t nbi t<;lO thua thi~t nhu nhau dbi Vm dt ngum ngheo l~n cac cong ty cung ling ti~n ich. T<;1o di~u ki~n dang ky thuang tru cho nhfrng ngum dan nay se mang l<;li hi~u qua ro r~t cho kinh t~, nha (y va cac di~u ki~n moi truang d6i v6i ngum ngheo. 3

'

I I l

I 1 I i I ! J

, , , NguOi ngheo song nhu the nao t~i cac thanh pha--,.-,-~-------

... ~ "' .... • .... Ngrrm ngheo can !fl , Song a dau la dzeu quan trong C~c ng~ien Clru dieu tra ve_ngu?i ngheo cho , , , • , , thay moi lo ngC:J.i chJnh la thi~u than nu&c SC:J.Ch.

Lva chQn song a dau tC:J.i m<)t thanh phO la rat hC:J.n che doi v&i ngum ngheo. Do d6 hQ c6 Cac lo ngC:J.i khac gom c6: thieu cac ti~n ich rna khuynh huang s6ng tC:J.i cac dta di~m ta,ch bi~t, ho~c, trong ~ac khu t~p trung nha cu nat tC:J.i tl].uOn.g r~t d~t do, h~ th6ng thoat nu&c ~ong cac khu vvc c6 cac dtch Vl,l va ca sa hC;l tang_ xuong dip. Nhieu ngum song trong_ cac khu nha tot gay ~ng ng~p, thu nh~p cua hQ th~p v~ cua nha nu&c, ho~c cac khu chung cu cao ta~g 1]-o~c_la ~rong cac day nha m<)t tang. Cac khu khOng on dtnh. HQ neu ra nhfulg van de nha cua nha nu&c ~ang a trong tinh trC:J.ng ket cau rat toi tan. Cac ciin hQ th~On.g c6 hon m<)t nghiem trQng khac: khong dam bao an to~n do gia dinh a trong moi phOng. Khu VVC ven do Va dQC theo cac hem Xa, CO nhieu nha a tC;lffi bq hQ khon_g CO tu each phap ly ho~C quyen sa cua tu nhan duqc lam bm cac V~t li~u t~n dl,lllS, chen chuc tr~mg cac "khu dan C}l" xay d1.p1_g hfru, thieu cac ti~n nghi V~ sinh, cac san chai t~ai ph~p va, bua bai, thuOn.g dU<(C gQi la "nha 0 chu9t". Nhieu gia d~ trong so ngheo nhat cong c('>ng, cong vien va vi~c thu gom rae thai. lan chiem dat xung quanh cac h6 ao, kenh rC:J.ch tv nhien, pha va h~ thOng thoat nu&c va ga)' o nhi~m nghiem trQng. Tre em chai trong cac ngu6n nu&c o nhi~m rna ciing duqc dung d~ t~m gi~t, gay ra nhfrng b~nh man tinh.

4

Khi khong co ciim giac an toan va Bn djnh, chinh quyJn dja phtr(YIJg crlng thua thirt. , , Ngum ngheo do tN thuemg c6 rat it ho~c khong c6 sv an toan ve sa hfru. Tinh trC:J.ng_ hqp phap, ca~ quyen va th~Il). chi cac nghia vv cua hQ la rna h6 -ya ~ong,chac chiin~ Vi~c thieu, oic viin ban ph~p quy tC;lO ra nh!eu van de bm vi, ve, nguyen tac, hQ khong the dang ky, h9 khau thi kh,ong duqc lap d~t cac lqi ich cong c<)ng ho~c tiep c~ v&i h~ thOng tJn dvng. !-fon nfra, hQ se nh~n duqc it ho~c khong nh~n duqc hOi hoa~ ne_!l bi di dm. Cac nha tu nhan thuemg duqc xay tren cac khu dat bat hqp phap va duqc mu~ va ban theo thOng 1~, khong diing ky tru&c bC:J. v&i chinh q1;1yen dia phuong. Trong cac khu nha cua nha nu&c, cac hqp dong cho thue bi vi phC:J.m ca ru hai phia: nha nu&c khong thvc hi~n nghia Vl,l cua minh .trong SUa C~fra dll.ng ky hC;ln va a phia ngu~ thue nha thl chuyen nhuqng bat hqp phap ho~c tv y thay doi cau true. Dieu ki~n, khong a? toan nay lam cho ngum dan lu~g ly trong vi~c quyet dinh dau tu ngay ca nhfrng khoan nho nhat de cai tC;lO nha cua hQ ho~C cac nha xung quanh.

r I

Npm Bibee mon1 mudn dltf'C~IlfMVthl n;W? . <'

~suQi tilrt~ ~acCQI\g dAng thu~pthipnoi rang uu tien ftia hQ la m¢t c~ nl)a cua ri~ng hQ tren manh dlit noi hQ c6 quyen s&.g. Ngohl ra, hQ cii!lg mong: , , , · D:u,Jon .cii tto dArt dan nha i:t khi h9 c6 ~n d~ Irun vi~( nay /. ·.···. . . . . , . . .. ·. . · l<Mng tl'Q:mdc cl:'f~g t:\t ~o ~g,n(Ji.$1 ,

ca& ~ 'V6i~erol\Qi~anv~~'~

co~ind~fii(}~~tln~q~ chung cu '\l'a'oo sah(t tltlg. ~ ~Y ~a~t}lu ~~ d~}'ft va.cacquy•dinh !<hOng thq nhin~~ czwvlfc ~y d\U}g nhil·. h~tc huang cacd}ch ~ 'tf&nen~ ph~ ~P V,il ~at nhi~ thai gian, khlJng dang co.

Nhfrng ngum ngheo do thi n6i la hQ c6 th~ d~n d~n cai thi~n nhfrng ngoi nha hi~n c6 tren ca sa lam rung bu&c, b~t cu khi nao c6 ti~n. Di~u nay c6 nghia la se m~t r~t nhi~u nam. Ngum ngheo c6 thu nh~p hC;ln ch~ (vi d1,1, thu nh~p hang thiing tC:J.i thanh ph6 H6 Chi Minh la it hon 100 dola My) do d6 hQ chi c6 th~ vay nhfrng khoan nho d~ cai tC;lO nha a, d~c bi~t la d~ c6 nhfrng dtch vv ca ban nhu nu&c, di~n va l~p d~t cac h6 xi tv

hoC:J.i ho~c sua chua kh~n dp. M<)t v~n d~ khac la ngum ngheo khong c6 nhi~u phuong each d~ di vay v&i nhfrng di~u ki~n c6 th~ tra duqc. Nhi~u ngum cling cho r~ng tru&c tien hQ mu6n vay ti~n d~ d~u tu vao cac hoC;lt d9ng kinh t~, bm vi m9t uu tien hang d~u d~ hi~u d6i v&i cac gia dinh ngheo la tang thu nh~p. Nhu du l&n hon df>i v&i cai tC;lO nha a se d~n khi cac ca hQi vi~c lam va thu nh~p cua hQ duqc cai thi~n.

' , , ",c: ,,,:,,

Nhfrng kh6 khan va kha nang ve nha & doi v6i nguOi ngheo do;~,wt T~i sao co cac khu vvc sling dum muc tieu chuin va co cac vin dJ vJ nha u? Cac thanh ph6 ~ua tit ca cac nu6c dang phat tri~n d~u co nhiing vi_n d~ _tuon~ h;f. Ly do deu giong nhau. Ciing nhu cac nu&c khac, Vi~t Nam c6 truyen thong ve nong nghi~p/nong th6n. Vi~c chuy~n d6i n~n kinh t~ keo theo vi~c rna r(>ng h.rc luQI1~ la~ d(>ng do tl;i t~i cac thanl; ph6, thi xa va th~m chi th6n x6m, dong vai tro cot yeu trong che bien, san xuat va thuang IDC;li. Sv tang tru6ng nhanh cua cac thanh phB Ia rn9t san phirn cua n~n kinh t~ toan c.iu boa. Tuy nhien, cac thanh ph6 va do thi khong ~1l<;YC trang bi t6t d~ dap iln_g v6i cac cht}c nang m6i va tinh tr<;1ng gia tang dan so. Cac chinh sach da h<;1n che chi tieu quoc gia va dia phuong cho cac thanh ph6 va thi xa. Cac nha quan ly thanh ph6 khong c6 ngan sach, nhan sv, ho~c kinh nghi~m d~ giai quy~t v&n d~ tang truang va d~c bi~t la nhu c~u cua ngum ngheo. Vuqt tren t&t ca, s6 luQ'Ilg ngum ngheo vful tang len. D6 la nhfmg gia dinh khong du sue d~ trang trai chi phi cao cho d&t do thi, nha cua ho~c dich v~. Ngum ngheo c6 it sv Iva ch9n s6ng a dau va s6ng nhu th~ nao.

Cau hoi: Nhung co phai cac toa nha chung • Ia khOng ~i~u _qua? CJ.c toa nha cao va ,trung binh thu~~ dU<;YC de XUil.t de t<].O nha a cho nhieu ngum han tr~ di~n tich d~t it han. Tuy nhien, cac nghien ctru cho th~jf:~ , m~t de;'> dan cu cua cac khu nha cao tang khong l&n hm1::,;~ m~t de;'> t<;1i ca.c khu dan cu thu nh~p thap. Han nfra, c~~,:~,,, toa nha can hQ cao t~ng khong cung dp nhi~u khfli~ri: tr6ng a t~ng tr~t cho cac gia dinh c6 thu nh~p ' hanh cac kinh doanh nho rna cac gia dinh nay tang them thu nh~p.

Ghi eM: Cas c~p chinh quy~n trupg uang va dia phuang da khong th~ c6 cac each thuc hi~u qua va kha thi de ciii thi~n dieu ki~n song cua n~m ngheo vi: , , 0 cac chinh sach do thi cAn duqc b6 sung de ~p trung vao cac van d~ cia cacthanh ph6 va nguOi n~M~ . g . " " ; 0 cac quy ~ cia thanh ph6, cac tiftu chuan ky thu~t va quy hOC;lch qua cao va quat~ kern. 0 kifnl soat dat dai va thi truimg dat dai khOng duqc thvc hifn c6lqi cho vi~ cung cap nha a cho nguOi ngh¥o. , , . cacM thang w chinh khong ~ap 'llng nhu cau nha a cho nguOi ngheo. , · ·it co sv quan tim chinh thttc nhatn fun ra cac each thU.: m.bi d~ giup do cac thanh phO v~rnguOi ngheo. 0 tinh tr\Ulg cua dan nh3-p cu kh6ng dang ky thuang vAn chua ro rang.

T<;1i Vi~t Nam, nhfrng nai ngum ngheo sinh s6ng thuCm.g duqc coi la x~u xi va t6i tan. Cho d~n g~n day, phan ilng cua chinh phu d6i v6i nhfrng khu vvc dan cu nay v~n tuong tv nhu a nhfrng nu6c khac: nhfrng khu vvc dum tieu chu~n cho phep nay khong nen duqc t6n t<;li; bi coi la t<].m thm va se bi xoa bO trong tuang lai. Thai d(> nay gay kh6 khan cho vi~c thvc hi~n cac chuang trinh nang c~p. Kinh nghi~m cho th~y r~ng khi chinh phu c6 ngu6n ngan quy, thuemg ti~n hanh cac ho<].t d(>ng gicli toa, dan cu se duqc di dm va duqc tai dinh cu t<;li cac khu chung cu, thuCm.g la xa nhfrng nai sinh sbng truac day cua h9. Do xoa bo nha cua, cac m<;1ng

luCri xa hQi bi pha vo. Cac m6i lien k~t xa hQi nay da giup ngum dan duang d~u duqc v6i tinh huf>ng kho khan va t<;lO ra ffiQt cam giac V~ sv d6ng nh~t va ph~ thu(>c l~n nhau. Hon nfra, tu g6c d(> kinh t~, kinh nghi~m cho th~y vi~c xay dvng m6i (ch~ng h<;1n khu chun_g cu c~o trung binh) se ton kern kh?ang 10 den 15 Ian SO VOO cai thi~n CO' SU h~ tang trong cac d_)ng dBng va nang d.p cac ngoi nha hi~n co. Nhfrng nghien Ctru cho th~y r~ng h~u h~t cac gia dinh ngheo duqc giao cac can h(> chung cu d~u chuy~n di chi trong vong vai thang vi hQ khong c6 kha nang dap ilng nhfmg khoan thanh toan hang thang va trang trai cac chi phi cho nhfrng

lqi ich va cac dich v~. H9 cling khong thich s6ng trong cac khu chung cu cao t~ng. Khi chuy~n ra khoi chung cu h9 nhi~u khi quay ra nhfmg khu kenh r<;1ch khac ho~c d~t tr6ng ben ria, va cac v~n d~ d6i v6i do thi l<;li gia tang. V~y cau hoi t9i sao l<;1i do bO cac can nha khi dang thi~u qua nhi~u nai tru ng~? Vi~c tai dinh Cl.J:" lam tang them V~n d~ va lam cho IDQi Vi~C tra nen t6i t~ hon. Sv Iva ch9n t6t nh~t la lam vi~c v6i cac c(>ng d6ng d~ cai thi~n cac can nha va co sa h<;1 t~ng hi~n c6. Vi~c ch~p nh~n chi~n luge nay lam cho CUQC sbng CUa nhi~u ngum duqc cai thi~n trong m(>t khoang thm gian ng~n han. 5

Chinh sach do thj cua Chinh phu va thl}'c ti~n Nhiing chinh ~ach nao 1Ji¢n dang dUCfC thlfC hi¢n? ' Hi~n t<;~i t_hl!c te giai quyet tinh tr<;~ng ~6i ngh~o do thi gam c6: , ,

cung dip nha a m~en phi cho m(lt s? lo<;~i doi tuQ11.g kern may man nhat d(nh. xm1 bO cac c(lng dong ngheo sinh song d<;>c theo cac kenh r<;~ch va tai dinh cu

6

h9 t<;~i nhfrng khu m6i xay dl!llg nhfrng toa nha chung cu cho ngu&i c6 thu, nh~p thip. , nhfrng n6ll!c cua Nha nu&c trong vi~c ban hanh Giay ch(mg nh~n quyen so hfru nha a va su dt,mg dit a. ban nha thu(lc so hfru nha nu&c cho ngu&i thue nha. nhfrng nfJ li!C cua chinh quy~n d(a phuemg trong Vi~c cai t<;~o du(mg xa, h~ th6ng thoat nu&c va v~ sinh. n}1frng n6 li!C d~ dua cac chi pl:i lQ'i ich cong c(lng va cac dich Y\1 xu6ng vua tam CUa ngu(ri ngheo do th(, dong thffi dam bao CaC d(ch V\1 ben vfrng. cung c&p tin d1,1ng cho e<1c h9 gia dinh d~ l~p d~t h6 xi tl! ho<;~i ho~c thl!c hi~n cac ho<;~t d(lng cai t<;~o nha a khac

Cho d~n nhfmg nam 90, nha a v~n duqc chinh phu trung uemg cung cbp cho c~n b(l bien c~~ nha nu&c. C6 it SlJ quan tam t&i ket hqp nhu cau nha a va tang truang tucmg lai trong cac quy ho<;~ch doth(. Phap l~nh v~ Nha a nam 1991 da cong nh~n quy~n so hfru tu nhan v~ nha a. Sl! bung n6 v~ nha a lam nay sinh khoang each l&n hem giua nha a cho ngum ngheo va ngum giau. D6ng thm, ca so h<;~ t~ng cua cck thanh ph6 phat tri~n khong theo k(p Vm SlJ tang truang va nhu c~u v~ nha a.

Cac can b(l shinh quy~n dia phucmg, nhfrng ngum lien quan v.i~C cung cap die CCY SOh<;~ ~ang_va nha 0 cho ngum ngheo, n6i rang hQ dang g~p phiii cac van ~e kh6 khan la do:

khong c9 chinh sach ro rang Ve nha 0 va die khu VlJC ngum thu nh~p thap - ' , -h<;> khong ~6 cac huang dan quy ho<;~ch chi tiet de hu&ng dan h<;> cung cap die d(ch V.\1. kh~ khan ~rong vi~~ tien hanh die cong vi~c qua C<lc can b(l tham quyen cap thap

Di~u quan tr~mg 1<1 dua ra cac each ti~p c~n m6i: Cac chinh sach moo. Nhi~u chinh sach qu6c gia da duqc ban hanh d~ tim ra nhfrng each ti~p c~n toan di~n nh~m giup XOa doi ngheo trong khu VlJC do th( Va tren toan qu6c: · Chi~n luqc Toan di~n v~ Tang truang va Xoa d6i giam ngheo (CPRGS) la chi~n luqc cua Chinh phU nh~m xoa d6i ng~eo. Chi~n luqc neu, ra nhfrng v&n d~ va thach thuc d6i v&i ngu&i ngheo do thi va nhfrng cam ket cua chinh phu de duemg dau v&i d6i ngheo do th(. · Chinh phu dang so<;~n thao Chinh sach Qu6c gia v~ Nha a cho Ngum ngheo trong d6 vi~c n,ang cbp duqc ~hi nh~n !rong n(li dung nhu_la m(lt phuemg thuc xu ly_ d6i ym nhfrng v&n d~ ton t<;~i va c6 the se bao gom ca. chinh sach de ngan khong cho nhfmg van de hi~n nay tro nen t6i t~ hem.

Chinh sach m&i cua chinh phu khuy~n khich cac ca quan nha nu&c va dan cu bi anh huang bm dl! an cung lam vi~c v&i nhau. Theo chinh sach nay, die dv an dn _phiii duqc !hOng tin t&i ngum dan va duqc ngum dan thiio lu~n, giam sat. Cac CUQC h<;>p c(lng dong duqc to chuc va cac dv an cung ngu6n tai chinh se duqc thao lu~n. Tuy nhien, hi~n khOng c6 chinh sach d~ c~p d~n nang cbp do th(. Ca ciu tuemg d6i ch6ng cheo cua cac ca quan quan ly do thi dia phucmg lam cho vi~c nang cip do thi tro nen kh6 duqc chip nh~n va ap d1,1ng. Day cling la nguyen nhan t<;~i sao nhi~u bai h<;>c hfru ich, tu ~i~u cac dl! an thu nghi~m guy mo nho duqc thvc hi~n cho d~n nay chua duqc su d\l.ng de thiet ke cac chuemg trinh nang cap quy mo l&n hem.

?

Chinh phil co the lam gi? Xac d!nh nhfrng cCY h()i.

Rut ra nhfrng bai hQC tr~mg qua khu va kinh nghi~m ~u nhfrng nai khac. C6 nhieu hinh thuc lua chon va nhieu nguyen t~c d~ tuan thu. ~6 nhfrng bai h9c tu kinh pghi,~m trong qua khu. Da c§ nhieu vi~c du<;rc thvc h}~n de khang dtnh sue m<;~nh cua no lvc cai thi~n ,dieu ki~n song a cac khu dan cu nai rna ngum ngheo sinh song. Ngum ngheo c6 kha nang l(m trong vi~c xay nha cho chinh minh va xay nha theo kl;a nang tai chinh cua hQ; Kha nang nay la tai san c6 gia tri doi vm ngum ngheo va doi ~m cac do thj. Thach thuc chinh Ia _ghip ngum ngheo Ia~ tot hon nhiing gi ~9 da!lg lal}l. Neu chinh phu t<;~o C<lC dieu ki~n va ca sa h<;~ tang can thi~t, ngum pgheo se nhanh c~6ng xay dvng nhfrng ngoi nha tot, kien co han vm chi phi thap han cho cac do thj.

;;;

Da c6 nhi~u kinh nghi~m qubc t~ trong 30 niim qua v~ giiii quy~t vAn d~ nha a co tieu chu~n phu hqp va nang cao cac di~u ki~n d&i v6i ngum ngheo trong cac do thj. Nhi~u trong s& cac vi dl,l thanh cong nh~t la ru cac nu&c Chau A. Cho d~n nay, each thuc giai quy~t hi~u qua nh~t, ,chi phi th~p va CO !h~ duqc C?i la tbt nh~t d&i v6i cac van de ngum ngheo song nhu the nao trong cac do thi la nang d.p do thi t~i cha

Th~ nao la nang c~p doth! t~i chB? T~i Vi~t Nam thu~t ngii nang dp do thj thu&ng co nghia Ia thao d<Y va thay th~ nha & khong xay dlplg hQP phap bing nhiing gi dugc coi Ia tat hon (thu&ng Ia cac khu chung cu cao ting ho~c trung binh). Gi.ch hiJu cua qu6c t~ v~ nang dp thi khong gi6ng nhu th~. N6 c6 nghia la vi~c cung dp cac dtch VI,! CO ban rna khong phai d(ri chuyJn cac gia dinh trong khu vvc. Vi~c nay duqc ti~n hanh thong qua sv tham gia tich eve cua nhfrng ngum dan trong CQng d6ng. Thuang no khong anh huang gi tren thvc t~ trong vi~c xay dvng nha cua.

D~c bi~t han nfra, vi~c su dl,lng thu?t ngfr "nang dp do tht t<;~i ch6" tren binh di~n qu6c tt~ c6 nghia la cung dp trQn goi t~t ca cac dtch VI,! CO ban nhu cung dp nu&c s<;~ch, lat n~n duang di, thoat nu&c, va c6_ nai thai rae phil hqp dJ cai thi~n d(ri song CUa ffiQt CQng dong dan cu thu nh?p th~p rna khong phai di dm dan cu. Cac k~ ho<;~ch nang c~p thuemg cung c~p cac dich vv ca ban tren cling v{ri CaC djch VlJ khac dJ ccli thi~n di~U ki~n s6ng cua cac c{Jng d6ng hi~n l!Ji. HQ c6 thJ dua them, n~u dn, vi~c thu gom ch~t thai r~n bm vi tac d9ng tich eve cua vi~c nay d~n sue khoe, chi~u sang duemg ph6 vi ly do an ninh va cho cac ho<;~t dQng sinh ho<;~t CQng d6ng, h~ th6ng chi~u sang, cac san chai, c6ng vien va cac nha sinh ho<;~t CQng d6ng. Cac dv an nans dp cling s~n bao g6m ca vi~c nang cap cac h~ thOng ca sa h':) t~ng l(m (c~p 1 va C~J? 2) ,cua do tht <;JJ CaC djch VI,! ay dUQ'C ket noi Va cung cap d~n t?n khu dan cu duqc nang c~p. Vi~c nang c~p kh6ng bao g6m xay

dvng cac khu nha m&i bm vi chi phi qua cao va dte gia dinh ngheo c6 th~ nang c~p ho~c xay dvng nha rieng cua hQ d~n d~n. Doi khi cac chuang trinh nang c~p cung c~p ccic khoan vay nho cho cac gia dinh dJ thvc hi~n vi~c nay. M~,!C tieu cua nang dp do tht la thl,te hi~n nhfrng nang dp ca ban, ck thi~ dfli vm khu vvc hi~n t':)i theo each rna dan cu c6 kha nang chi tra va do d6 hQ c<? thJ, ti~p tvc si~ s6~g t<;~i nai dang song. y do la chuyen doi khu vvc nang c~p thanh m9t c9ng d6ng lau dai hoa nh?p v&i nhfrng khu vvc con l<;~i cua thanh ph6. MQt ph~n quan trQng cua mvc tieu la giam thiJu sv bi~n d6i nhfrng gi t6t d~p dang t6n t<;~i trong khu vvc. Di~u nay c6 nghia la dan cu khong nen bt di dm tru phi nai hQ dang s6ng chi~m linh cac khu vvc dn xay dvng ca sa h':) t~ng ho~c s6ng trong nhfrng khu vvc gay nguy hiJm cho moi truemg. N~u phai di dm, vi~c di dm c6 g~ng thvc hi~n di dm d~n khu vvc ngay trong khu vvc c9ng d6ng hi~n t<;~i. Chi phi th~p han cua vi~c nang dp t<;~i ch6 cling cho phep nhi~u ngum huang lqi han la truang hqp chQn chi~n luqc pha bO va thay th~.

Cac chuang trinh nang dp con bao g6m xem xet m9t vai hinh thuc dam bao an toan sa hfru, tranh di d(ri ho~c thu h6i d~t, vi dv nhu c~p Gi~y chting nh?n quy~n sa hfru nha a va su dvng d~t a trong khu vvc dn nang dp. T~m quan trQng cua vi~c nay la dam bao cho dan cu khOng bt thu h6i d~t va t<;~o cho hQ sv tin tuang tv d~u tu nang dp nha &.

7

8

T!Ji sao phai nang cip do thj? Uu th~ va lgi ich cua vi~c nang d.p do thi so v6i cac phumtg phap khac trong vi~c giai quy~t cac vin d~ d6i ngheo do thi Ia:

ngum dan duqc s6ng trong moi truemg duqc ca.i thi~n, lanh m<;~nh va an toan. hQ khong phiii di dm va do do duy tri duqc lien k~t xa hQi va cac m<;~ng lu&i h6 trq. hQ khong m~t cac khoan d~u tu da thvc hi~n tru&c day tren tai san cua minh. tai dtnh cu la bi~n phap thay th~ t6n kern va it duqc sv ch~p thu~n d6i v&i h9 vi~c ban hanh cac quy dtnh t<;~o an toan sa hfru, khuy~n khich d~u tu vao xay dvng nha cua va dong gop tich eve cho ci\. nang cao muc s6ng cho ngum ngheo cling nhu dong gop vao n~n kinh t~ qu6c gia. nhi~u ngum co thJ thu lqi tu cling m9t khoan d~u tu

M(>t vi dy v~ cac lgi ich nang c~p do thj : T<:li cac khu Vl:f_C dl!Q'C nang cap c,ua Guatemala, ty 1~ tre em chet yeu ~iam 90 phan tram va ty 1~ t(>i ph<:1m giam 43 phan tram

Cfo.u hoi: Cac c()ng d6ng thu nh~p thap thuemg duqc xem la khu vvc khong duqc my ql}an. M9i ngum thuemg mong muon c6 m9t do tht d~p va c6 my quan han. Cac quan ch'!c chinh phu va nha quan ly thanh ph6 thuemg hOi: "Cac khu vue dUQ'C nang ~ip cfing se tra nen khiing my quan chang?"

Khong! Qua thOi gian, khi dan cu s~n sang diu tv sua chua nha ciia hQ, va cai t~o moi trucmg, cac c(lng dong dUQ'C nang dp se tra thanh nhfrng noi hAp din. Cac c<)ng dbng duqc nang cftp thuemg duqc vua y han, ho<;~t d<)ng t6t va than thi~n han so v6i nhfrng phuang an tai phat triJn quy mo 16n.

Ghana

2. Vi dt.t va bai hqc kinh nghi~m Dil c6 Slf ll!a chQn thich hc;p va khd thi nhttt cho Vi(?t Nam, can xem xet cdc kinh nghi(?m qu6c te va trong khu VlfC, tu d6 chQn ra nhung yeu t6 phu hc;p nhat vai khd nang va nhu cau.

C.ic hinh thuc ning ci.p do thj Thvc t@ tren truang qubc t@ cho thay, co nhi~u hlnh thuc nang cap do thi tilli chb. Khong co each ti@p c~ nao ding nhu mo hlnh nao la d1lng ho~c sai. Mbi qubc gia, mbi thanh phb, vm nhiing di~ ki~n va yeu clu rieng, c~ xac dlnh dau la nhan tb quan trQng nhat dbi vm d\l' an cua mlnh. Tuy nhien, c6 m()t vili nguy~n tdc thUft ke ca bdn thuiYng dwc tip dtJng cho mQi p~u:ang an, no gi'!P cho k~t q~a diltt du<;rc phu h<;rp vm c(ing dong va giam thieu cac rik roi phat sinh. Xem xet cac kinh nj;hi~m nfu;g cap do tbi a Vi~t Nam cho thay nhiing nguyen tck nay la rat phu h<;rp.

Pakistan

Ghana

Hu6ng din: Ch9n phutp1g an nao -Nang ci.p theo hinh thuc ''da nganh" hay nang cap "don nganh"? Nang cap trong m(it c(ing d6ng co th~ la nh~m nang cap m(it dich Vt}. (dan li~), day duqc gQi la each "tiep C~n theo dan ngiinh" ~Vi ~tJ., chi t~p trung v~o vi~c cung cap nuqc ho~c thoat nu6c de chong ng~p ung. Nhieu lo<:J.i hlnh nang cap dong lo<:J.t nhi~u dich Vt}. m(it luc dum hinh thuc nang cap "trQn goi" da nganh. Lva chQn phuang an nang dp dan ngiinh doi khi da phuc t<:J.y vii it bi giap do<:J.n trong thi cong, nhung kinh nghi~m

/ .tren th~ gim ~ho thay phuang an nang cap trQn goi, da nganh . cung cap nhieu dich Vt}. (doi khi dUQ'C gQi la each "tiep C~ tich

h<;rp" hay "/da ng_anhJ n~i chung dang gia cho cac n6 l\fc, bOi vi: giai quyet nhieu van de cho c(ing dong, thuang la co lien quan tm nhau cilng m(it luc can dbi duqc nhi~u dich VtJ. thi@t y@u ca ban tranh duqc nhiing t6n that phat sinh khi mubn ti@p tt}.c nang cap SaU nay. .• ' ' ' I

cho phep cac h<:J.ng ffit}.C CUa ffi<:J.ng lum ket cau h<:J. tang (nu6c, v~ sinh, thoat nu6c, lat n~n, chi@u sang ... ) duqc l~p d~t cilng luc, dan gian hoa vi~c quan ly xay d\l'flg. co tac dt}.ng tbt han tm di~u ki~n s6ng cua c(ing d6ng. xet m()t each t6ng th~, se co chi phi thip han nha hi~u qua kinh t@ cua qui mo dlu tu.

9

Mot vai vi du & cac nu6c . . Indonexia

Chuong trinh Cai thi~n, Kampun_g (KIP) la msH s~ng ki~n nal)g cap do ,tht s&m nhat, lqn nhat va duqc biet den nhieu nhat tren the gi6i Chuang, tri~ nay duqc xem nhu m9t trong nhfing chuang tri~ tot nhat ve X<?a ngheo d~i a khu vvc do tht bm chi phi dau tl! tinh tren dau ngum thap _(giao d<]ng ru 118USD a Jakarta den 23 USD a cac thanh pho nho hem), ~a ding bm vi n6 dem l9-i lqi ich cho 15 tri~u con ngu91. M9t so di~m hay dang chu y la: vi~c thvc hi~n duqc tien hanh kha d~ dang v_a nh_anh chong vi cong ngh~ phU hqp va dan gtlm, dan cu van song t?i ch6 thi cong (tron_g khu d~n cu); dong th9i kha linh ,ho?t, cho phep c6 the tiep tt,tc tien ha.nh nang c~p rung_ phan sau nay; va c6 tac 'd<]ng tich eve v6i chi phi dau tu thap nhung hi~u qua kinh te cao.

Pakixtan

Ghana

Ghana da co hang lo<;1t dv an trong vong 15 nam qua va da dua ra nhi~u each ti~.,P c~_n r~t dan!? chu y v~ nang c~p do tl\i. Day la m<;>t vi dv tieu bieu ve each trien khai tlr m9t dv an dan gian thanh m()t chuang trinh qu6c gia nha sv c6 gi~ng sau r<;>ng nhung th6ng nh~t. Dl! an tai djnh cu khu VlJC Accra da thu nghi~m each ti~p c~n tich hQP da nganh d6i v6i 19.000 dan cu v6i chi phi x~p xi 80 USD m()t ngum , tuang duang v6i 47.500USD I hecta. D~c di~m n6i b~t cua dv an nang dp 'ca sa hC;l t~ng c<;>ng d6n& nay la co sv tham gia cua chinh c<;>ng dong, cl:mg hie v6i cac the thuc duy tu dai h?fl. M<?t d6i m6i la chinh quy~n dia phuang tham gia dong gop 10% chi phi v6n.

10

Pakixtan Trong yong 20 nam qua, Pakistan da c6 hang l99-t sang ki~n nang cap qo thi. M9t trong nhfing dv an cung ,cap dtch V\1 v~ sinp. cua to chile phi chinh phu thanh, cong nhat la Dl! an thi diem qrangi, m<]t chuang trinh nang cap ca sa h? tang do chinh c9ng do!lg sa hfru va quan. ly, da giup hem 1 tri~u ngum dan cai thi~n dieu ki~l1 v~ sinh. To chile phi ch~ phu, c~g v6i ,chinh phU va c<]ng dong t?O nen ,m9t quan M doi ~ac <'!e cu,ng cap cac nha v~ 'sinh v6i chi p~i thap f!ham giai quyet van de sue khoe CQ!lg dong, _va CUJlg cap cac dieu ki~n y~ sinh, nha a v6i chi phi thap, M thOng cong ranh, dtch V\1 y te cab~ va tin d\lflg cho doanh pghi~p gia dinl: nho; Dl! an phat bjen do thj Lahore cu!lg cap: nu&c, h~ thOng cong ranh, h~ th6n_g thoat nu&c, h~ thong du<'mg n9i b9, du,<'mg di va, cac ~yen ph6 cho 250.000 dan cu ciing nhu' phat trien quy dat (dat va dtch vv) cho 60.000 ngum, cung cap cac khoan vay x~y dvng nha va nhfing chuang trinh duy tu va quan ly thanh ph6.

"' "' ? "'

V~y phuong each tot nhat de nang cap do thi iY Vi~t Nam Ia gi?

Vifc xiy d1111g mfi hinh ning cip dfi tlti a Vifl Nam co nhi~u thuin lqi nha hqc: hoi nhfing kinh nghifm ]tifn nay cung nhu tnrac diy. Vi~t Nam co rnQt vai mo hlnh ning cap do thi thi di&m tq.i ch6. Tuy nhien day Ia nhfrng mo hlnh qui mo nho d~ thU; nghi~m va xem ~et kha nang ~hat tti~n vi~ nang cAp do.tht ?, Vi~t Nam. Yi~t N~ von da c6 ttuyen thOng v~ xay dliftlg ca:c phuong #n nang cap duf1ng lang ngo x6m, day ciing)a m9t hlnh thtlc ning cap ~i ch6, t~p trung v,ao vi~c nang c&p h~ ~ong ngo hem ti;\i cac kh\1 dan cu co thu ~P thap. f1oq.t d()ng nang cap nay do dia phttpng tai trq, dan Chung dong gop tien cua ho~c lao d9ng. Da co SIJ' phOi hqp g_i:Cia qu~ huy~, phuimg xa va cac nhom dan cu. Nhan dan thuimg dong y }Ui m~t tien nha bQ d~ dyemg hem dugc mo r()ng ho'c lat n~n, t~o dieu ki~n <;ho cac lot.ti xe cap cUu co th~ di vao, c:fi!tg nhu lam cho vi~c cung cap nuO-c va thoat nu&c o khu vvc dqqc de dang hon. ~u v~y, & m9t chi'mg illiJ'C nao do, khai ni~rn nang cap da tUng dugc biet den Va dUQ'C thVC hifn aViftNam.

Nhfrng k~ ho9.ch nang c~p to~m di~n da nganh hem v&i nhi~u d~ch Vl;l hem cling da duqc thu nghi~m v(ri Sl;I h6 trq CUa nhi~U t6 chuc phat tri~n qu6c t~, bao g6m:

Dv an thi di~m t9.i Phuemg 11, Qu~n 6, thanh ph6 H6 Chi Minh do Ca quan Hqp tacKy thu~t Bi tai trq Nang dp thi di~m do ENDA I Villes en Transition tai trr;; Dv an phat tri~n doth~ Nam D~nh do Ca quan hqp tac phat tri~n Thuy Si tai trq Dv an nang dp do th~ dang duqc thi~t k~ va dv djnh ti~n hanh a C~n Tha, H<h PhOng, Thanh ph6 H6 Chi Minh, va Nam Djnh do Ngan hang Th~ gi&i tai trq.

Nhfrng di~u nay da cho th~.f' cac nguyen_ t~c ca bat; va kinh nghi~m da duqc su dl;lng nhieu nai tren the gi&i c6 the duqc ap d1;1ng thanh cong t9.i Vi~t Nam.

Tru&c

Nhfrng b~H hQc kinh nghi~m T~vc t~ kinh nghi~m tren toan c~u d~~ cho th~y, n~u duqc tien hanh m('>t each hqp ly,,vi~c cung cap nhfrng dtch v1;1 ca ban cho ngum ngheo c6 t.he duqc thvc hi~n v6i ~Qt muc cpi phi phiii chang .• Nang cap do tht t<:J.i ch6 ,c6 the dusrc tien hanh o qui m6 rat l6n, nhl! a Ind6n~xia chang h<:J.n, neu nhu chi phi duqc gifr a muc thiip. Xet ve m<\lt ky thu~t cling ~u tai shinh, nhfrng chuang trinh nhu v~y c6 tinh kha thi. Dieu k0ien cho nhfrng chuang trinh d6 tn? nen c6 hi~u qua va b.en vfrng cJlinh la nha "nhfrng,cam ke! co tinh chinh t$i11 q tat ca c~c cap. Day Ia nguyen tac va dieu ki~n then chOt de nang cap a qui mo 16n.

Braxin

Luu y: kinh nghi~m quAe t~ cho th~y nhfrng di~u sau se khong kha thi va nen tranh : · Pha bo nhfrng khu nha 6 chu()t, cu6ng bile di dm,

phan chia 19-i a qui m6 16n ' Nhfrng toa nha chung cu cao tang, nhfrng nha t~p th~ cho thue. Chinh phu bao dp nha a

11

~ I l f

I t i

I I I I I I

I I I l

i i

i f f ~

i l f

t l ! ' l

~ ' ' ., ;

Hay bat dau bang mum nguyen tac CO' ban trong nang cap do thj: 5>':::, ((·,::::· ;\'< '~ , , ,' ' , .... ,..

1. C~ c¥c chan phai co nhUn.g ~am ket, chi ct,o £iing nhu guyet tam !"lang tinh chinh tri t~ phia chinh quyen doi vOi chuong trlnh. 2. Thiet ke pl}u hqp vOi nhiing d:ieu ki~n va nhu cau c{>ng dong- co nhieu phuong an nang cap, song khong nen mong dqi mt}t "mo

hlnh" chuan m1o. 1

3. Ap dt.m_g nguxen t~c b6 tr<r- trong do vai !ro va trach nhi~m dm;rc pha.n chia tbi uu va duqc thvc hi~n ngay ca a dp th~p nh~t. 4. Cung cap quyen sa hfru nha va su dt,mg dat 5. G~ai quy~t cac v~n d~ v~ q~i ch~, lu~t phap va phat tri~n <!it dai: 6. Can nh~n thuc r~ng nang cap la m9,t ti~n trinh tilng bu6c ton nhieu thm gian. , , 7. Di tu don gian den phuc ~~p, hay biH dau tu nhfrng d~~h vv va CO' s<Y h~ tang CO' ban (cling chua phai la van de

qua nghiem tn;mg khi chat luqng nu6c chua th~t tOt, cong ha, chua co san chai an toan cho tre nho). 8. Nang cao nang lgc cua chinh quy~n d~a phuO'ng d~ h9 duqc trang bi, quan ly t6t d6ng thm du kha nang tai

chinh d~ tham gia.

KhuyAn cao: Lutm ghi tth~ mubi

9. Huy d(]ng c(]ng dfm~ cung tham gia vao qua trinh ra quy~t d!flh va thvc hi~n. 10. Tin:!- cac giai_pha£ de ngan c!t~n vi~c xay d1p1g nhUn.g khu ,dan cu mOi khong hqp phap trong qua trlnh phat

trien quy dat, dieu nay se hO trq cho cac ho;;tt dt}ng nang cap.

ng11 .. y.~~.· .. tac n~. y l.9:ri ll. 'ki~ ~ !fu khi ~ tblhoa C9uoogp1M.~· cap, quQc · g1a va chl~lUQC.

' 1...-

Ciing can luu y t6i nhiing bai hQc cua Vi~t Nam va cac nu6c khac. · Cach hi~u qua d~ b~t d~u ti~n hanh n~ng c~p la nang dp dan gian nhung co trQng diem, cling giong ryhu ke ho~ch nang cap du&ng la~g ngo x6m cua Vi~t Nam, v&i ,sv ph6i hQP gifra dan cu va_chinh quyen dia phucmg. N,hfrng sang kien nho nay, trong nhfrng dieu ki~n thich hQP co the trien khai thanh nhfrng chuang trinh c6 qui mo 16n nhu chuang trinh KIP a Indon~xia, hay cac dv an a Ghana. · Cac phuO'ng an nang cap du&ng lang ngo x6m thi thong dvng va h!fu qua nhung chi bao gom nhfrng cu dan "h9P phap" (khong 9ao gom nhfrng ~gum dan cu tru Mong dang ~y h!~n cling dang song trong c('>ng dong dan cu do). Dieu nay h~n che pl:!.an nao tinh hi~u qua cua ho~t, d()ng ciii t~o, ,t~o ra sv khong binh dang, ,va tang chi pl)i. Nrfrng ke ,ho~ch nang cap lo~i n~y clirg khong bao gom vi~c nang cap bo sung qoi v&i nhfrng ca sa h~ tang cap ~ va cap 2. ' ·Nang cap duang l~ng ng6_xom cho thay vi~c "diet! chl}1h dia gi&i" (nhfrn.,g ngum ~an dong y nan l~i ~anh gi&i thu(>c phan dat cua minh) co the _gop phan hif~ dinh ba~ do C!Ja chinh va rna r(>ng duang vao. Thvc te cling cho tray, c()ng dong san sang dong gop chi phi (trung bi~ la 30%) ~adieu ki~n song cua hQ duc,r_c cai thi~n sau, do~ · Neu_nang cap duang lang ng6 xom chi nham ffil;lC tieu lay loi di lc;ti va h~ th6l}g thoat nu&c thi se bO la ca h(>i t~p tac d()ng 16n hem 4o kh9ng cung cap cac dich V\1 CO biJ.n kl).ac l)hu, cap n,UOC~ di~n, h~ thOng cong r~nh vy., va kl).ong tc;to duqc ket noi can thiet den h~ thOng ca sa h~ tang cap) va cap 2. , · Nang cap co su dl;lng nhfrng chuan mvc ky thu~t phu hQ'P se mang l~i

12

tas d()ng 16n va hi~u qua nhanh chong cho c()ng d6ng v&i muc chi phi thap, nh1f a truan_g hQP cua Pakistan va Indonexia. , ·Nang cap t~i ch6 c6 tac d('>ng 16n t&i suc,khoe c(>ng dong · !<hi duqc darp bao kh~ng c6 sv di chuyen di nai M~c, ho~t d('>ng nang cap se thuc day c(>ng dong d~n cu co d('>ng lvc qe dau tu vao ngoi nha cua h9 va lam cho cac CQ:t;J.g dong ~ra nen ngan nap va CO my quan hem. 0 Nhfrng_ mo hinh thi diem c6 the phat trien len thanh ~frng chuang trinh quoc gia 16n (chuang !rinh KIP a Indonexia phat trien tu m()t thu nghi~m nhO cua chinh quyen dia phucmg tra thanh m()t chuang trinh 16n dem lc;ti lc,ri ich cpo 15 tri~u ngum). , , · Chi it thi m()t phan chi phi cho ho~t d()ng nang cap cling car: duc,rc huy d('>ng dong gop tU phia dan chung. Nguq ngl;eo cling c6 the vase thanh toan ch~ nhfrng ~ich V\1 dm;rc cung cap neu, chung thvc sv la nhfrng gi h9 can ya muon c6. Sv k~t hQP gifra trc,r cap cua chinh phu, dong gop m()t phan cua chinh quyen dia phucmg va dan chung than_h toan chi phi su dl;lng s~ la m('>t mo hinh ly tuang. Nen giam thieu het muc cac lo~i hinh bao cap., , ' · Cung tmg, dam bao quyen sa hfru c6 the duc,rc thvc hi~n dum nhieu hinh thuc. a m(_)t vai nu&c (nhu Peru va Braxin) thOng qua cai each h~ th6ng phap ly da nhanh chong giai quy~t cac tinh tr~ng cu tru _b~t hQP phap; a nhfrng nu&~ khac, nhu truang hQP cua qhana, vi~c tien ha~ duc,rc chia thanh nhieu thm ky. yai nai, chi m()t gi~y ch{mg nh~n quyen cu tru cling co tac d\lllg khuyen khich dan cu dau tu vao nha cua va cac kinh doanh nho.

Ca ch~ ph6i hc,rp gifra cac thanh vien chtu tnich nhi~m lien quan dong vai tro quan trQng d~ dv an duqc ho~m t~t va v~n hanh co hi~u qua. . N~u trong dv an co nhfrng chuang trinh vay nc;r ho?c tin dt,mg thi chung nen duc;rc huy d<)ng tu cac th~ ch~ tai chinh, cac t6 chile qu&n chung, cac t6 chile phi chinh phu, nai s~n sang cung dp nhfrng khoc1n vay nho v&i thu tlJc xin vay kha dan gian.

Ho~t d<)ng nang dp co th~ duc;rc thvc hi~n thOng qua nhfrng thi~t ch~ va thOa thu~n thvc hi~n khong chinh quy, vi d\1 nhu Chuang trlnh Orangi cua Pakixtan, day la di~n hinh cho mo hinh c<)ng d6ng lam chu va cac t6 chile phi chinh phil di~u hanh.

Nhfrn$ ng~yen t~c v~ bai ,hQc tren cho th~y dng, d~ d~t duc;rc k~t qua tot nhat trong so nhieu each thvc hi~n nang cap, co m<)t vai nguyen t~c va phuang each ti~p c~n dong vai tro ca ban. Nhfrng vi d\} tU cas nu?c, k~ c,a nhfrng dv an thu nghi~~ tron$ nu&c d~~ co nhfrng yeu to co the v~n dlJng a Vi~t Nam. Can nhan m~nh rang, nhfrng nha lanh d~o dta phuang, cac chuyen gia ky thu~t, v&i sv tham v~n y ki~n cua cac thanh vien lien quan ( d?c bi~t la c;ua c<)ng d6ng dan cu nai se duqc ti~n hanh nang c~p) se quy~t dtnh di~u gi la phu hc,rp nh~t, nen b~t d&u th~ nao va v~ lau dai dn b6 sung nhfrng n<)i dung gi.

Vi d.V;: .Nhllng qui dinh v~ quy~n so hfru dSt dai gop ph&:t dang ~ ~ tanS diu m tu nhan d~ n$ng c~p c()ng 4~ ':" ttl~. em 1l];~ll ~U, ~til qui oong 1:qng~i co 7tJS:t)d~u .t\1 tU!d\U, Y\[1: ta ~: N~J:l~ N~ng cAp c~ng iling, T~t ~·~h t:b;,·_.~ nliit tlnp; tbl•' · · ·

, , , 3. Thiet ke mc}t chuong trinh nang cap

Can phdi lam gi? M(Jt danh sach nha:ng vi¢c can lam, va m(jt so dii!u quan trQng can ghi nha. Chi phi cho nang cap la hao nhieu?

Thi~t k~ cac chuang trinh nang dp cho thanh ph6 va/ho;\ic qu6c gia dn m~t nhi~u cong sue chu~n bt va len k~ ho~ch. Cong trinh nghien ctru da cho ra d<'ri m(lt K~ ho~ch hanh d(lng cho thanh ph6 C~n Tha, la m(lt vi dv t6t cho ta th~y dn phiii lam gi khi thi~t k~ m(lt chuang trinh nang dp ca 16n. K~ ho~ch hanh d(>ng d6 nh~m vao nhfrng v~n db tbn t~i, ~frng chinh sach anh huang d~n nhfrn.s vi~c c6 t~~ lam, va nhft_ng vi~c can OUQ'C dua vao chuang trinh nang cap tong the cua thanh pho.

Xem Chuang trinh Hanh d(lng cho thanh ph6 C~n Tha a trang 18.

Danh sach gian luge gBm 10 bu&c dn lam khi thi@t k@ m9t chuang trinh quy mo 16n:

1. Neu nhfrng mvc tieu cua chuong trinh va chi~n luge a mile ng~n, trung va dai h~n

2. Xac d!nh va tim hi~u cac v~n d~ dn giai quy~t (nghien cilu ca sa dfr li~u)

3. Xem xet l~i khung chinh sach nh1m tim ra nhfrng gi dn phai hi~u dinh ho?c b6 sung, va dua chinh sach vao thvc hi~n d~ tri~n khai chuang trinh

4. Ki~m tra muc d() phu hgp cua chuang trinh v&i nhfrng k~ ho~ch dang thvc hi~n, va d~ ra cac phuang an khm d<)ng chuang trinh.

5. Nghien Cllu kinh nghi~m va, n~u co th~, dva vao thvc t~ nhfrng gi da lam duqc a dta phuang

6. Xac d!nh cac thanh phkn h;;mg ffilJC cua chuang trinh 7. Dam bao sv tham gia cua cac c()ng dilng a t~t cii cac bu&c cua qua

trinh thi~t k~ va tri~n khai thvc hi~n t~i khu vvc duqc nang dp 8. Lva chQn m()t h~ tkng cO' s<Y phu hgp duc;rc thi~t k~ theo nhfrng tieu

chu~n chile nang thich hc,rp rna cac c<)ng d6ng cling nhu thanh ph6 co th~ ch~p nh~n duqc

9. Xac d!nh ro ai dn phai tham gia vao qua trinh va phan dtnh r6 rang quy~n h~n cling nhu trach nhi~m

10. Dua ra d~ xu~t cho chuong trinh (mo ta chuang trinh) va huang d~n thvc hi~n (k~ ho~ch thvc hi~n)

13

l f

i ' ~ t i f 1

' t

I i

I l I ! !

14

~

Lam nhu the nao Bit diu bing mC,t chi~n luge; Xay dl,lll.g m<)t chi~n luqc phat tri~n do thi d~ ciii thi~n cac CO sa hfil tclng, djch V\1 CO ban va nha a (vi dl,l nhu bkg each nang c~p w ch6 han la siai toa va tai dinh cu to~m b<), va nen dva vao c<)ng dong han la do chinh quy@n quy~t djnh). Kinh nghi~m cho thiy giai toa va tai dinh cu pha VO cac quan M xa hQi va vi~c kinh doanh cua cac c<)ng dbng ngheo, ciing nhu rit tbn kern. Ml,lc dich la tit ca. cac cac h<) gia dinh thanh thi, bao gbm ca ngum ngheo va d~ bi t6n thuang, se duqc cch thi~n sv ti~p c~ tm cac qua trinh quy hofilch va ra quy~t dinh t'i\i dia phuang va ~ang cao ~nh hi~n thvc, dong thm dam bao sinh ke. Tinh de bi ton thuang cia hQ ciing se giam va hQ se ti~p c~n t6t han tm 'C~C djch V\1 do thj, cai thi~n duqc moi truemg va nhaa.

Chi~n luqc m§.u (nhu mo hinh thanh phi> Ccln Tha) se bao gbm ba cftu ph~n chinh sach ca ban: L~p k~ hOfilCh c6 sv tham gia ( cua cac c<)ng dbng) . dbi Vm CaC djch Vl,l, nha a va CO Sa hfil t~ng. Ma r<?n& IDfilng lum ca sa h<ii t~t;g cho ngum c_6 thu nh~p thap nhu m<)t each chu yeu cai thi~n dieu ki~n sbng cua ngum ngheo. Cai thi~n vi~c ti~p c~n cua cac hQ gia dinh ngheo tm ngubn tai chinh cho xay dl,lll.g nha a.

Thvc hi~n theo cac each thuc m6i : Vi~c nang c~p doi hOi m<)t "cung each lam an mm", dn thi~t phai "suy nghi kp.ac di". Dieu d6 khong c6 nghia la chi dul)g nq.p cac kinh nghi~m hifn c6, rna can phai tq.o rp. nhfrng pbuang p{lap mm, tien trillh mm, cong ngh~ m6i, lu~t 1~ mm, tieu chuan ky thu~t mm. Die!J. nay c6 nghia la hi~u dinh cac chinl:) sach va xay dl,lll.g cac n~yen hie hu{m~ dan mm. Vi dl,l, Djnh hl(6ng Phat trifn Do thj tOi n.im 2020 cua Chiph phu qm phai duqc hi~u dinh de dua nang cap tq.i chO vao cc\c chinh sach quoc ~ia. Dieu quan trQng phai ghi nh& la quy mo 16n doi hOi IDQi cap dQ quan ly va tat ca cac nbom khac tham gia tim kiem nhfrng phuang each lam vi~c mm. Thi dl,l:

· Phan dp trach nhifm. Vi~c nang cftp se tl}anh, cong 11~u dtc ca quan dia phuang, nhfrng ca quan qm;n thu<)c han vm nhfrng ':an de. c1,1 th~ cua dan Cl}' cil}1g nhu chinh bim than thanh ph6., lam vi~c ym cac c<)ng dong de len ke ho(;lch, thiet k~ va thvc hi~n cac dy an. Quan diem phan cap nay se mang lq.i hi~u qua khi chinh quyen trung uang khuy~n khich, ung hQ va tai ~rg cho nhfrng y tu<'mg cua, dja phuang. Vi~t N~m da chuyen sang thvc hi~n phal} c~ trach nhi~m va trao quyen cho caf chinh quyen q.ia phuang, nhung c6 le nhu the van chua du. Cac chuang trinh nang cap quy mo Ian can dugc hoq.t d<)ng du{ri IDQ,t chinh sach da dUQ'C phe duy~t, chinh sach do trao cho dia phuang kha nang ra quyet dinh va c6 nhfrng hoq.t d<)ng hi~u qua.

· Ap dgng nhiing thii tgc don gilm l:Joa. D~ cac cJmang trinh nang cftp dai h<;m quy mo Ian ho(;lt d<)ng m<)t each thOng S}lOt va dlln.g tien d<), cac thu tl,lc phai dan gian va sv phe chuan ph~i nhanh ~hong. Ta,t ca. cac ben th;~.m gia, nhu cac ca quan cong icp, cac fll}6m CQng dong, cac to chtrc quan ChUng, cac to chtrc phi chinh phu VV. phai hieu va chap nh~n cac thu tl,lc nay.

. Su dg!Jg cac quy ho~ch tong thl cac quy hf}€f.Ch chi tiJt khu VlfC va c,ac kJ hO€f.Ch nang cap ciia ct}ng tfong IDQt each tnl!C te.,Cac quy hoq.ch to_ng the va ccl,c quy ho9ch khlf vvc chi tiet Ia hiJftl anh ly tu<'mg va tam nhin dai hsm ve sv phat !riel} cua thanh ph6. D6la nh,frng diem khm gau c6 ich cho vi~c l~p ke,ho9ch va thiet ke cac chu<Jl!g trinh nang cap. Bm vi nang cap la m<)t qua trinh tang dan (tUng bvac) doi hO_i sv mem deo va cac giai pl}ap giam chi phi mm, ~ua trinp. nay kho~g the bi h(;ln che bm sv r,h\l thu<)c ctrng nhac ~ao cac Quy ho9ch t<?ng the. Xin ~{:y riing se khOIJg co drrqc ket qua hie thOi, nang cap la q~a trinh chuyen doi c<)ng dong va thanh ph6 qua cac buac phat tri~n vua sue va tang dan.

· Giam thiiu tinh, tr!fng di dOi va!hoi-c tai djnh cu. Day la m<)t nguyen t~c ca ban c~a cac, dv an nang cap. Tai dinh cu, chi duqc thvc hi~n vi cac ly do an to~n hay kh\ can thiet phai cai thi~n cac cq sa h9 tang buc bach. Ca~ bi~n phap mm va ~em deo de gifr ca~ hQ gia d~ a t(;li ch6 se giam ~hi r,hi (bao gom ca. cac chi phi ve ~~t xa h<)i) va bien d<)ng den vm cac gia dinh. Tien tiet ki~m d1fQ'C do giam chi P!ll bqi hoan se lam tang them ngan,sach can c6 cho cac h(;lng ffil,l.C c.an ccli thi~n t<;li ch6. De giam bat cac tac d<)ng kinh te cua v}~c tai d~ cu khong th~ tranh du;qc, cac hQ gia dinh bi anh hu<'mg can phcli dugc bo tri cang gan nai hQ da song cang tot.

C~n phai lam them gi d~ chuong trinh nang dp t~m cfr quBc gia thvc hi~n dugc? · Nhan t6 quan trQng nh~t d§.n d~n thanh cong cua chuang trinh nang C~p la cam k~t hoan thanh nhi~m Vl,l CUa t~t ca cac ben tham gia: cac chinh quy@n trung ucmg, can b(> dp thanh ph6, cac c(>ng dbng, va cii cac hQ gia dinh c6 thu nh~p th~p. y thuc hqp tac phiii dugc xay dvng gifra nhfrng thanh vien nay. Va thu hai, chuang trinh nang c~p phiii thoa man m(>t nhu du thvc sv - ngum dan phiii mubn di@u d6 va hi~u dugc gia tr~ cua n6. D~ thvc hi~n chuang trinh m(>t each hi~u qua, dn phiii thvc hi~n t6t cac s~p x@p co du, t~t cii mQi ngum phiii dugc c6 thOng tin va c(>ng tdc.

Mqt sB vin d~ quan trqng tom tit l~i nhu sau:

• Nang c~p c~c khu nha 6 chu()t va cac khu d~ cu}a phue>'!lg each hi~u qua va co kha n~ng de giup cho ngum ngheo do tN gi~i quyet nhu cau nha a va m<?t moi truang song lanh m(;lnh, S(;l.Ch, an toan va hap dan hem.

• Nang c~p la gang lam bill vi n6 mang l<;1i nh~~u lQ'i ich va t6t cho cii ngum ngheo cling nhu tat ca mQi song dan cua thanh ph6 (thi dl,l: tang cuang sue khoe, an ninh vv. cho cii thanh pho).

• M<?! c()ng d6ng da dugc nang dp se ~ai tpi~n di@u ki~~ sbng cua tit ca cac gia dinh nam trong vung thvc hi~n dv an, bat ke hQ c6 h(l khau hay khOng.

• Sv tham gia ~ua c(lng dBng la b~t bu()c, bill vi: - Vi~c nang cap bao go1p toa~ b(> hang x6m hi~n c6, - Vi~c duy tu co sa h<;1 tang ve lau dai ~e ph~i dva vao mQi ngum ~an, - Sv tham gia se xay dvng m()t c()ng dong tot d~p hem ap d1:1ng dong lo<;1t trong thanhph6.

• ,sv ~ham gia cua dja phuong c6 y nghia quy~! djnh. Cac dv an dn phai du9c thiet ke tt'! du6i len, phiii lam v!~c v6i cas c()ng dong va cac co quan chinh quy~n thanh ph6 sao cho CdC CQng dong CO the quyet d~nh CdC muc d~ch Vl,l hQ muon nhan. • · Cac chuang trinh nang c~p se c6 hi~u qua cao nh~t khi dugc chinh quy~n thanh pha chi d~o va dugc tri~n khai thvc hi~n a dp c<?ng d6ng thOng qua r~t nhi~u cac co quan trung gian nhu cac t6 chuc c()ng d6ng, cac t6 chuc phi chinh phu v.v ...

Ciing xin ,nhtf ring: Nhiing yirc;. sau day phai la m{Jt phan cua qua trinh thiet ke: · Dam bao sv thar_n gia cua nguCY! dan trong cac

cong do(;ln l~p ke ho?c,h, thi~t k~ va xay dl!!lg Su dt;mg cac tieu chuan thiet ke CO' sa h~ ta~g Va cac ffiUC de) dich Vl}. phu hQ'P Va CO the chap nhan duoc

. Xe~ xet V~n hanh va duy tu d~ cai thi~n co sa h? t~nK , , , Cung cap CO', sa~~ tang 16n (cap 1 va cap 2) co lien quan neu can thiet Cung d.p tr~;m goi CO' sa h~ ting va djch Vl]. co ban dn thi€t va ch~p nh~n dugc Giam thi~u vifc di doo

15

16

/'

Chi phi nang cap la bao nhieu? Nguon s6 /i{Ju: Thi dl! v~ kf! hoqch nang cifp tqi Cdn Tba

~6 nhi~u y~u t6 qu y~t dtnh chi phi nang c~p: se c6 bao nJtieu ca sa h<ii tang d)!Q'C tai SU d\mg hoi,ic CO Sa h<ii tang m6i, C<\C thiet bi Se dugc cung cap a muc d§ nao - thi dw m9t duang nu&c c6 dinh cho khoang 20" gia dinh, hay cap nu&c ri,eng bi~t cho m6i hQ. Ro rang, s:hi phi th~y d,6i theo ph<iim vi ca sa h<ii tang va muc d9 dtch VlJ. cung cap. M9t yeu to, quan tr9ng J<hac la m?t d9, dan cu (bao nhieu nguOi tren m(>t hec ta dat t'ili c(>ng dong). Cang np.ieu n&uOi hay h,Q gia dinh tren m9t hec Ja

Uac tfnh sa b(J chi ph£ nang cap t(li ch6 a Vi¢t Nam se t6n khodng tu 75 - 160 d6 la binh quan tren dau nguai

thi chi phi nang c~p tren dau nguai cangJhap, bm vi chi phi nang cap dugc cnia cho nhieu ngum han. Nhfing yeu to kh~c nhu vt tri va dta , , , hinh (khu vvc nang cap each h~ thOng ca sa h<ii tang_ chinh bao xa) se at;th huang den chi phi nang cap theo ,da4 ngum ho~c theo hec ta. Chi phi tren hec ta giup cho cac nha hOCilCh dtnh CO IDQt nen tang thu?n lgi de xac dtflh IDQt chuang trinh dUQ'C thiet ke tot a IDUC nao.

Cac n~hien cw da d~ r,a m<?t k~ ho<iich nang c§.p do tht t'ili thanh ph6 C~n Tha, trong d6 bao g6m ca u&c tinh chi p):li sa b(>. U&c tinh d6 minh ho<il cac chi_ phi nang cap tong quat a V!~t N ~m. B<l,ng ke dum day dugc tinh cho dlc phuang ap trQn g6i nang cap "da nganh, da dtch VlJ." (nghia Ja g6m cac,dtch VlJ. din ban nhu toi thieu la cap nu&c, v~ sinh, thoat nu&c, duang diva chieu sang). Bang ke dum day u&c lugng chi phi nang cap t'ili TP Can tha.

Chi phi tren hec ta (tinh b~g dola My)

M~td(ldansb Muc dich vv ca ban Muc dich vv trung binh Muc dich vv hoan chinh

400 nguOi. /ha $39.538 $49.216 $62.557

500 nguOi./ha $43:077 $54.037 $69.478

600 nguOi./ha $46.823 $59.065 $76.540

Chi phi theo ddu nguOi (tinh b~g dola My)

M~td(ldansb Muc dich VlJ.. ca ban Muc dich vv trung binh Mt1c dich vv hoan chinh ·

400 nguOi/ha $99 $123 $156

500 nguOi./ha $86 $108 $139

600 nguOi./ha $78 $98 $128

Cac chi phi nay tuong duong v6i h~u h~t cac dt.J an nffi.ng cAp da nganh, cung cAp nhi~u djch VI.}.

hi~n nay tren the gi6i.

4. Thvc hi~n ~huong trlnh, dv an nang cap cac chuang trtnh nang cap Ia m(it n6 ll!C c(>ng tac !an, vai Slf khuyen khich va ung h(> cua Chinh phu doi vai cac thanh vien cap thanh pho va tinh. cac ca quan trung uang phai ttm ra cac bifn pbap t(Jo thut,ln lr;i cho cac chinh quyi?n dja phuang thlfc hifn c6ng Vifc cua mlnh. Se kh6ng co ai thay the cho chinh quyi?n thanh pho trong qua trtnh nang cap. Chinh quyi?n do dong vai tro then chat dif cho c6ng vi¢c tien triifn va di den ket qua. Tuang tl! nhu thi!, cac chinh quyi?n thanh pho Va cac c(>ng Slf cua hQ - nhu fa cac c6ng ty cung cap djch VZ;t c6ng c(>ng, cac t6 chuc qutln chung va cac t6 chuc phi chinh phu giup cac c(>ng diJng tham gia - co thif t(Jo dii?u kifn thut,ln lr;i cho vifc thlfc hifn nang cap. Nguai dan a cac khu VlfC dur;c nang cap se tham gia xay dlfng nhung khu VlfC song tot dl;!p han, neu nhang nguai khac kh6ng can tra n6 ll!C cua hQ. Tat ca Slf c(>ng tac nay co thif mang l(Ji nhang thay d6i !an cho nguai ngheo va d~ bj t6n thuang a cac thanh pho cua Vift Nam neu m6i thanh vien ttm ra dur;c nhung phong each lam vifc mai va hi¢u qua han.

Tom lai... C~c t~anh ph6 cua Vi~t Nam dang phai d6i m~t v&i nhfrng van de ngay cang 1~. Tro!'lg khi nh~g thach thuc c6 ve ~6 khan, cac thanh pJ:lo l<;J.i nam giu nhieu thu?n l<;ri, to l{m tiem tang mang l<;J.i nhie~ lgi ich cl)O ngum dan, bao gom ca,ngum ngheo va cho ca nen kinh te quoc gia. Th?t may man ch<? nhfrng ngum c6 trach nhi~m dua ra nhfrng quyet d~ ve tuang lai cua cac tha:f!h ph6 q Vi~t Nam la hi~n c6 phieu thi dv va kinh nghi~m tot c6 the giup hQ t?n dyng tiem nan_g. Bon cong trinh nghien ct1u duqc de c~p trong ban huemg dan n~y h~m chua m(>t luqng th9ng tin do s(> va nhfrng g<;ri y sau sac de tim huemg phat tri~n. Cqng trinh n,ay pao ham ca nh}lng phan tich can hi\.!\ car thiet de c6 the hieu dUQ'C. ban chat va anh huang cua vap d~ ngh~o ~6 a cac thanh ph6 cua Vi~t Nail), va nhfrng y kien ~an thiet de dua, ra m(>t gi,ai phap vfrng chac va hi~u qua nham ciii thi~n dieu ki~n song cua ngum nghep. Thong di_~p chinh,cua nhfrng dieu tra nay !a VifC nang cap thanh ph6 c6 SUC song va la each hi~u qua nhat de giup _do dan ngheo, th~nh tht, cilng nhu dua ra nhfrng huemg dan sho vi~c thiet ke va tl)vc hi~n cac dv an, chuang trinh nang cap a Vi~t Nam nhu the nao.

Cac buac CO' ban neu trong tai li~u huang din . nay c6 th~ duqc tom tit liJ.i nhu sau

- Thuc d~y cac ca c~~ c~ sach va nhfrng ciii each d.n thi~t - Dat duac su cam ket ve chinh tri - L£p d~y c~~ khoiing each v~ ki~n f!luc , - Dao t<;J.O ye nang lvc <;ho chinh quyen thanh ph6 - Phat .trien va phan bo ngan sach ·· , - Chuan hi m(>t chuang trinh v6i cac nguyen tac da duqc thu

l).ghi~m va cac t>ai h<;>c hfru ish, ':a • ' • - Ap dt,tng cac dieu d6 vao thiet ke the che va thvc the cua chuang

trinh

Cac bu&c n~u tren ~6 thJ giup dua ra cac quy~t dinh v~ vi~c ~i~t Nam nel} lam the nao, de c6 the thvc hi~n m(>t ch~ang trinh na~g cap thanh ph6 quy mo .quoc gia. Sv hqp tac giua cac cap chinh quyen va xa hQi, khong chi de quiing ba cho pang cap n:a sa xoa bO ngheo, kh6, khong nen xem thu<'mg. D6 c6 the la nhan to dau m~t se, thuyet phlfc m<;>i thanh vien thu nhfrng phuang phap la,m vi~c m6i. Di~u nay c~g se t<;to ra ,mQt moi, truang thu?n lgi de d<;J.t den mtfC ti~U quoc gia ve ci\.i thi~n dieu ki~n song cho ngum ngheo acac thanh ph6.

17

18

M()t vi dv. v~ nan,g <;ip do thi: K~ ho~ch ha,nh d():qg chi ti~t t~i t}lanh phB, C~n Tho*, ,duQ'C dll}h k~m trong ngh!en ctru ray, minh ho,~ n<)i dung thiet ke cua m<)t chuang trinh nang,cap bao gom chinh sach, chien luqc, va ke ho~ch nang cap t~i ch6. Ke ho~ch bao gom 5 phan: · nang cap cac khu ~\fC d\!<;YC xac djnh la CO thu nho%p, thap . cch thi~n CO' SCY h~ tang cap 1 va cap 2 cua thanh rho . Chien luqc Ch\) vi~c di dm tai djnh cu khOng the tranh khoi, va cai thi~n nha a · Dam bao quyen sa hfru , , · Nang cao nang h,rc cho c<)ng dong va chinh quyen dta phuang

K~ ho~ch bao gbm cac c<)n~ d6n,g dan Ctr c6 thu nh?p th~p g 11 phuemg thu<)c thanh phq ck Tha, nai c6 kpoang 16.400 hQ,gia dinh (tuang duang 65.600 nguOi) kh(>ng c6 ca sa h~ tang ho~c nha a thOa dang. So hQ gia dinh khong c6 hQ khau lam tang them so luqng dan cu bang khoang 10% dan cu trong cac c<)ng dong nay.

D!~m qua tinh hinh CY thanh phB cAn TJ:ta:, ' ' Den nam 2010 u&c tll)h dan so_ thanh ph6 Can Tha s~ vao khoang 550.000 ngum, tuang ilng 183.000 hQ gia dinh. So ngum ngheo dv kien se vao khoang 250.000 nguOi. Con so nay chie~ khoang 75% dan ~o hi~n n~y. , , , Cac cu<)c khao sat np6m c<)ng dq_ng c6, thu nh?p thap cho thay ph~m viva chat luqng song cua nguOi ngheo a khu vvc c6 thu nh?p thap nhu sau: · 30% khong duqc cap nu&c c6 dong h6 do · 30% khong c~ nha v~ sinh rieng . 27% kpong noi duqc v&i m~ng di~n . 40% l<}i ng6 khong c6 den chi~u sang · 19% l<}i ng6 khong dtrQ'C lat nen. · 21% loi ng6 hay bi ng?p lyt , · 60% hQ gia dinh khong noi dtrQ'C v&i h~ thOng thoat nu&c . 57% hQ gia dinh khong duqc thu gom rae

Cac chinh sach h6 tra dn duac xem xet la: Cac chuin,my:c ky t~u~t cua ·h~ tAng CO' SCY a khu V\fC c6 thu nh?p th~p dn phu hqp va linh ho?t, sao cho vua giam chi phi xay dqng vua dap ilng

dQtr<;rchyeuhcaynanh~cap. "h h h .. ~ 'kh ~ d A d , 'd 'tinhd~ A ;._ d~ th' • d~ , ~ d~ .ti.~ h'nh m o~c tong t e va qm 09-c c 1 bet a u vvc can uqc xay qng va su l,ll1g co en yeu cau ~c u cua cu an va qmg ong ncn en a n~ngcap. , • Can d-Lrng ngay cac chinl) sach tai dtnh cu dang ap dl,ll1g, thay v,ao d6 la cac,chuang trinh nang cap de giam b61: vi~c tai djnh cu cua cac hQ gia dinh phai dm di nai khac do spng trong vung nguy ca ho~c dp nang cap ca sa h? tang. ' ' ' Nhfrng chinh sach C\). the ve V~n hanh va bao dufutg doi v&i khu V\fC dtrqc nang cap can CaC ca quan bao dtr6ng va dan Ctr t?i khu V\fC nang cap thqc hien. C~p Gi~y chilng nh?n quy@n, sa hfru nha va quy@n su dl,ll1g dM (BOLUCs), lam cho dan Ctr t~i c<)ng dbng duqc nang c~p tin tuang r~ng hQ se khong phai rm kl).oi nai dang sinh song.' ' ' ' ' ' ' • ' Th~ ph6 va nhiing nha cung cap di<;h V\). <;an darn bao cur-g ~ap nhiing CO' SCY h~ tang can thiet cho k}lu vvc duqc nang cap. De thqc hi~n duqc dieu nay can, CO ffiQt ra SOat l?i quy_ ho~ch torg the toan thanh ph6 de rna r<)ng Il).?ng ltr&i t&i khu V\fC nang cap. C~ng cap tai chinh gia cu nham t?O dieu ki~n cho khu vvc tu nhan cung cap nha a v&i gia ca thOa dang va vua sue mua cho nh6m dan Ctr c6 thu nh?p tha p ' • ' ' ' Cung cap va phat trien cac chuang trinh dao t~o huan luy~n cho cac ca quan tien hanh cong tac nang cap

Sa luqc v~ chi_ phi cho k~ h09-ch hanh d<)ng: T6ng chi phi u&c tinh la 26,9 tri~u USD, Jshong bao gbm chi phi nang dp cho cq sa h§l t~ng dp 1 va c~p 2 cu~ thanh _RhO. Trong d6 gom c6 13,4 tri~u USD da~ cho ho~t d<)ng nang cap t?i ch6, 2,1 !ri~u USD danh chq_ tai dtnh cu can thiet,, 8,5 tri~u cho,phat trien quy dat, 2.0 tri~u danh sho cac khoan cho vay de cai thi~n nha a, 0,5 tri~u USD cho Giay chilng nh?n quyen sa hfru nha va quyen su dl,ll1g dat, va 0,:3 tri~u USD cho dao t9-o huan luy~n.

* K,~ ho~ch hanh d9ng nay c.ua d.n Tha duqc l~p vao d~u nam 2002. T~i thm di~m in tai li~u nay vao gifra nam 2003, thi~t k~ chi ti~t cho m(it dv an do ngubn v6n cua Ngan hang The gi6i tai trq dii duqc chuan b(. · ·

In 1000 cuon, tq.i Cong ty In va Van hoa ph~m Kh6 28 X 21 em. Giay phep so: 114/QD-CXB ngay 1-7-2003.

In xong va n9p IU'U chiEi'u thang 7-2003.

Tai li~U huang d~n nay tom t~t nghien Clru do Lien minh cac thanh phb tai trq bao gf>m bbn ph~n:

1. Nha & va Ccr s& H~ tJng- Nhiing buc xuc cua dan ngheo do thj, do Nguy~n Thi Hi~n cling Nguy~n Quy Thanh, Hoang Thanh Van, Thai Thi NgQc Du va Ph9-m Gia Tran thvc hi~n, v6i sv hcS trq thvc hi~n cua Hoang Tht Hoa va Carrie Turk, Ngan hang Th@ gi6i

2. Danh gici cac chuong trinh nang dp do thj dii va dang durrc thlfC hi~n gin day, do Chris Banes thu()c Banes Dawes Associates thvc hi~n.

3. Xay dlfllg m(lt ChiJn Iurrc quBc gia vJ mer r(lng cac chuong trinh cung dp nha & va cac djch vg t6t hon cho nguOi ngheo do thj, do Culpin Associates thvc hi~n.

4. Xay dlfllg m(lt KJ ho~ch hanh d(lng chi tiJt cho m(lt thanh phB durrc l'!a chlJn la cin Thcr, do Michael Slingsby va D6 Xuan Thuy thvc hi~n.

Tai li~u huang d~n nay cung dva tren tai li~u "Nang dp_ cac c(lng dBng do thj- tai li~u danh cho cac nha th'!c thi, do Ngan hang n~@ gi&i va SIGUS- MIT thvc hi~n, c6 th~ truy c?p th~o dia chi thanh phb:/ /web.mit.edu/urbanupgrading/ Tai li~u huang dan nay do George Gattoni thvc hi~n, v&i sv tham van cua Alan Coulthart va Rumana Huque, va sv c()ng tac thvc hi~n cua Hoang Thi Hoa, Nguy~n Thi Hucmg Giang va Hoang Thanh Ha, Ngan hang Th@ gi&i. Thii!t k@ maket do Heidi Mills.