ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKA

Drevna

SOFIJA

Kroz vekove današnja prestonica Bugarske imala je različita imena: Serdika, Trijadica, Sredec i Sofi ja. Svojim sadašnjim

imenom ona je jedini grad u svetu koji nosi ime Premudrosti Božije. Budući da je uvek bio značajan administrativni i

kulturni centar, grad je sa svakom sledećom epohom dobijao nova obeležja. Njegovoj punoj prevrtljivosti sudbini posvećena

su tri izdanja koja govore o antičkoj, srednjovekovnoj i modernoj istoriji Sofi je. Dok prelistavate svaku knjižicu, saznaćete više

o kulturi Serda i Rimljana, do vas će dopreti odjek naše veličanstvene srednjovekovne istorije, na čije ćete tragove nejednom

nailaziti dok šetate ulicama savremene prestonice koja je danas prožeta evropskim duhom.

01

Û M

ozai

k iz

sred

ine

IV v

eka,

Ant

ički k

ultu

rni k

ompl

eks

„Ser

dika

”

Bronzana moneta-sestercij Britanika, sina imperatora Klaudija, sredina I veka, OKI „Muzej istorije Sofije” Û

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKA

Sofi ja je grad sa dubokim istorijskim korenima. Središni geografski položaj i povoljni prirodni i klimatski uslovi predodredili su da ovaj

prostor kroz milenijume bude obitavalište različitih civilizacijskih i kulturoloških zajednica. Još u zoru ljudske civilizacije ovde su se nastanili prvi predstavnici ranih zemljoradničkih zajednica. Na mnogim lokalitetima u Sofi jskom polju pronađeni su tragovi neolitskih naselja od kojih je svakako najznačajnije ovo u istočnom delu Sofi je, u četvrti Slatina. Ovde su otkrivena prva izvanredna svedočanstva o životu i kulturi neolita. Pored tipičnih za ovu epohu kuća od gline i pruća, proučene su i druge, (prostora od preko 110 kv. metara) u čijiem se enterijeru nalazio sav potreban alat za domaćinstvo i obradu žitarica. Na poljoprivredni karakter ovog naselja ukazuje i pronađeno žito, kao i fi no obrađeno glineno posuđe, ukrašeno belom i crvenom bojom.

Znatno je manje svedočanstava o praistorijskoj kulturi halkolita (5. milenijum pre Hrista), bronzanog (sredina 4. – kraj 2. milenijuma pre Hrista) i ranog gvozdenog doba (kraj 2. – sredina 1. milenijuma pre Hrista). O postojanju naseobina iz tih perioda može se suditi po karakterističnim keramičkim fragmentima i oruđima rada pronađenim za vreme izgradnje Kneževskog dvorca kao i zgrade bivšeg Partijskog doma. Ovi ograničeni podaci svedoče o pomeranju života u zapadnom pravcu, u neposrednoj blizini kasnog rimskog

Drevna

SOFIJA

Ý Zlatna posuda iz sela Kazičane, OKI Muzej za istoriju Sofi je

grada. Na rano gvozdeno doba datiran je jedinstveni arheološki nalazak iz sela Kazičene. Pronađena tri predmeta, verovatno sa porušene mogile, predstavljaju zlatnu i glinenu posudu i bronzani kotao. Pretpostavlja se da su u glinenu posudu položene kremirane kosti pokojnika, a ona je pokrivena bronzanom, dok je zlatna posuda bila grobni dar. Precizna izrada posude od skoro čistog zlata težine 1050 grama svedoči o visokom socijalnom položaju njenog vlasnika. Grlo i zidovi su ukrašeni reljefnim rebrima, a dno je geometrijski ornamentisano. Svojim dimenzjama i kvalitetom izrade Sofi jska posuda predstavlja jedinstveno svedočanstvo kulture te epohe i po svom značaju svrstava se pored Vlčetrnskog zlatnog blaga.

Poslednje istorijsko razdoblje (kasna gvozdena epoha – sredina 1. milenijuma pre Hrista – kraj milenijuma) pre dolaska Rimljana vezano je za plemena Trera, Tilateja i Serda. Prva dva pripadala su tračkom etnosu. Ime Serda predmet je naučnih sporova. Mnogi istoričari osporavaju njihovu tračku pripadnost i tvrde da su poreklom Kelti. Istorija grada u narednim vekovima vezana je upravo za plemenski naziv Serda.

Û Porušeni zid od pruća iz sredine I veka, Antički kulturni kom

pleks „Serdika” i artefakti iz praistorijskog perioda

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

05 Statueta orla, sredina – treća četvrtina I veka, OKI Muzej za istoriju Sofi je Û

Û D

eo b

azen

a i h

ipok

aust

na in

stal

acija

kup

atila

s k

raja

II-II

I vek

a, A

ntičk

i kul

turn

i ko

mpl

eks

„Ser

dika

”

O predgradskom periodu Serdike postoji ograničeni broj pisanih svedočanstava. Po svemu sudeći u I veku posle Hrista ovde je postojala mala naseobina

– pagus, koju su zaposeli Rimljani za vreme pohoda Marka Licinija Krasa 29-28. godine pre Hrista. Kao deo tračkog carstva i snagom ugovornih odnosa sa Rimom naselje je obezbeđivalo regrute za rimsku vojsku, o čemu svedoči jedan natpis. Nakon formiranja provincije Trakija 45. godine i stabilizacije rimske granice Dunavom, pristupilo se postepenom administrativnom osvajanju ovih teritorija preko izgradnje mreže rimskih puteva i uporišta. Osnovnu ulogu u tom sistemu igrao je glavni vojni put - Via Militaris, koji je povezivao Singidunum (današnji Beo-grad) sa Bizantionom (današnji Istanbul). Nekoliko natpisa otkrivenih na tom putu svedoči da su 61. godine izgrađene prve putne stanice - tabernas et praetoria. Obzirom na strateški položaj Serdike, na trasi tog prvorazrednog puta ponikla je putna stanica. Isključivo vojni karakter Via Militaris u ono doba pretpostavlja povezivanje putnih stanica sa vojnim jedinicama kao obezbeđenjem. Poslednja arheološka proučavanja dokazuju vojno prisustvo u Serdiki oko sredine i u drugoj polovini 1. veka. Pronađeni delovi rimskog naoružanja i uvozni materijal iz Severne Italije govore o prisustvu vojnog kontingenta u vezi sa obezbeđenjem puta. Na taj najraniji period razvoja Serdike datirane su proučene drvne konstrukcije rimskih kuća, izuzetno dobro očuvane od visokih podzemnih voda. Najatraktivniji deo njih eksponiran je u podzemnom prolazu ispod bulevara Kneginje Marije Luize prema Pirotskoj ulici. Oblik i karakter Serdike do početka II veka u potpunosti

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

se uklapao u građevinske tradicije ranih vojnih logora – građevinske konstrukcije su u potpunosti od drveta i zemlje, bez upotrebe kamena i crepa. Značajno povećanje robno-novčanog prometa za vreme up-ravljanja Flavija (69 – 97. god.) i Trajana jasno svedoči o povećanom značaju Serdike u provincijskoj strukturi i njenom razrastanju kao važnom središnom centru.

Upravljanje imperatora Trajana (98-117. god.) vezano je za unapređenje Serdike u rang municipium-a, što će reći grad

sa određenim autonomnim pravima. Za ovu promenu vezana je i obaveza administriranja značajnim gradskim teritorijama – jednim od najvećih u provinciji Trakija. Izraz tog političkog akta je upotreba imena imperatorskog roda kao epiteta u titulaturi grada - Ulpia Serdica. Upravljanje novim municipijumom bilo je organizovano po grčkom uzoru prko gradskog veća – bule i narodne skupštine – demos. Sa otkrivenih natpisa poznate su i druge institucije, kao što je na primer geruzija, najviše telo vlasti, vezano za praktikovanje kulta prema imperatoru. U tesnoj vezi sa novim statusom grada je i prvo urbanističko rešenje Serdike. Trasirane su dve glavne ulice – kardo maksimus (u pravcu sever-jug) i dekumanus maksimus (u pravcu istok-zapad).

Uporedo sa njima projektovane su i ostale ulice, određene su lokacije stambenih insula i javnih zgrada. U južnoj, višoj polovini grada izgrađen je glavni trg – agora i deo javnih zgrada. Severno i istočno od njih građena su stambena naselja. Od tog prvog gradskog perioda ima relativno malo ostataka. Prilikom arheoloških radova ispod bulevara Kneginje Marije Luize pronađene su stambene zgrade značajnih dimenzija i brojnih prostorija, građene od cigala iznad visoke cokle od Û

Bun

ar s

a oč

uvan

im d

rven

im g

reda

ma

s kr

aja

II ve

ka, A

ntičk

i kul

turn

i kom

plek

s „S

erdi

ka”

07 Û Stela, 142. god., podignuta u čast imperatora Antonina Pija od upravnika provincije Trakije Marka Antonija Zenona, krečnjak, NIM

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

kamena. Širina ulica bila je znatno veća – između 6 i 12 metara. Oko 161 – 163. godine jugoistočno od grada (ispod današnjeg Garibaldijevog trga) podignut je hram Zevsu-Sarapisu. Usled intenzivnog ekonomskog razvoja i kao izraz prestiža, gradska uprava Serdike počela je autonomno da seče novac za vreme vladavine imperatora Marka Avrelija.

Prvi krizni momenat u istoriji Serdike vezan je za varvarske najezde Kostoboka 170. godine. Arheološka proučavanja svedoče o masovnom rušenju i

totalnom spaljivanju grada. Na podovima kuća otkriveni su popadalo posuđe, spaljeni delovi nameštaja i enterijera. Da bi se sanirale posledice ove katastrofe državnim sredstvima preduzete su energične mere za obnovu grada. Osnovni momenat u tom spasilačkom programu je podizanje prvog zida tvrđave Serdike, dokumentovano sa dva natpisa iz 176 – 180. godine – za vreme upravljanja Marka Avrelija i Komoda. Zid je u približno petougaonom obliku opasivao centralni deo grada sa javnim zgradama i stambenim naseljima. Građen je na cokli od krupnih kamenih blokova – kvadra, u redovima od kamena i cigala. Na svakom uglu zida i na jednakom odstojanju jedna od druge podignute su okrugle kule. Fragment zida tvrđave sa severoistočnom kulom eksponiran je kraj ulice «Iskar», između ulica «Serdika» i «Veslec». Vladavina imperatora iz dinastije Severa doba je procvata za Serdiku. Obnovljeno je autonomno kovanje

09 Autonomni kovani novac iz Serdike, III vek, OKI Muzej za istoriju Sofi je Û

Û F

ragm

ent a

rhitr

ava,

II-II

I vek

, kre

čnja

k, N

IM

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

11

Û O

stac

i drv

nih

kons

trukc

ija iy

sre

dine

– d

ruge

pol

ovin

e I v

eka,

Ant

ički k

ultu

rni

kom

plek

s „S

erdi

ka”

Ý Arhitektonski fragmenti, Rimsko doba, mermer, NIM

novca u gradu. Reversi moneta odlikuju se velikom raznovrsnošću mesnih znamenitosti (hramova, česmi i sl.) i simbola. Krajem II – početkom III veka počela je intenzivna izgradnja. Ulice i agora ukrašeni su porticima sa kolonadama u rimsko-korintskom stilu. Značajni za prosperitet grada su mineralni izvor i lekovite terme i građevine. Sudeći po očuvanim kipovima, natpisima i monetama, bogovi medicine i lečništva Apolon i Asklepije bili su na velikoj pošti i igrali su prvotazrednu ulogu. Pronađeni su fragmenti monumentalnog kipa Asklepija, kao i izvrsna pozlaćena bronzana glava – deo kipa Apolona Lečitelja, rimska kopija ranog grčkog originala nastalog u nekoj od helenističkih radionica Skopasove škole. Antička mineralna kaptaža istočno od Banja Baši Džamije neraskidivo je povezana sa organizacijom lečništva u gradu. U ono doba podignute su i ogromne terme južno od agore, ispod današnje crkve Svete Nedelje. Od ove građevine delimično su proučene hipokaustne instalacije i jedan bazen pozamašnih dimenzija.

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

U Serdici su poštovali i druga božanstva. Nakon arheoloških proučavanja otkriven je hram Heraklu (ispod Bulbanke) i delovi hrama Zevsu Hupsitsosu, severno od zida tvrđave. Fragmenti kultnih statua i natpisa svedoče o poštovanju Atine, Artemide, Kibele i Mitre. Prilikom otkopavanja hrama Herakla otkriven je veliki broj polomljenih delova kultnih statua različitih božanstava. Taj rušilački akt posledica je hrišćanske nadmoći i vezuje se za uklanjanje paganskih simbola krajem IV veka.

Poslednja četvrtina III veka obeležila je prekretnicu u razvoju Serdike. Kao rezultat

sveopšte krize u imperiji i pod pritiskom varvarskih plemena napuštene su dakijske provincije severno od Dunava. Usled reformi imperatora Avrelijana (270–275. god.), stare provincije Mezija i Trakija zamenjene su novima, sa manjom teritorijom. Jedna od njih je Unutrašnja Dakija (Dacia Mediterranea), za čiju je prestonicu izabrana Serdika. Status glavnog grada i povoljan geografski položaj predodredili su česte imperatorske posete ovde. Kao jedna od prestonica imperije u ono doba, Serdika je prvobitno vezana za ime Dioklecijana (293–294. god.) i pre svega Galerija (305–311. god.). Sa prisustvom Galerija u gradu povezuje se

Ù Fragment fresaka u grobnici br. XVI na nekropoli bazilike Svete Sofije

Û Srebrni relikvarijum, IV vek, grob br.3 na nekropoli bazilike Svete Sofi je, NAIM - BAN

Û Staklenica sa nekropole bazilike Svete Sofi je, NAIM - BAN

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

funkcionisanje kovnice novca u Serdici koja je u periodu 303-308. godina igrala ulogu državne kovnice Rimske imperije. Upravo u Serdici imperator je proveo poslednji deo svog života, verovatno u nadi da će lekovite mineralne vode isceliti njegovu tešku bolest. Pred svoju smrt 311. godine Galerije je ovde izdao svoj Edikt o toleranciji kojim je hrišćanima prvi put omogućeno da slobodno ispovedaju svoju veru. Između 316. i 330. godine u Serdici je izdato 19 edikata Konstantina Velikog koji svedoče da je imperator koristio grad kao svoju rezidenciju. On je ovde unapredio u rang cezara dvojicu svojih sinova – Krispa i Konstantina II. Upravo zbog čestih Konstantinovih dolazaka ovde pripisuje mu se fraza: “Serdika je moj Rim”. Kod sinova Konstantina Serdika je na početku bila pod vlašću Konstansa do 350. godine, a zatim pod Konstancijem II. Geografski položaj grada na krajnim istočnim predelima teritorija pod vladavinom Konstansa ponovo predodređuje njegovu važnu ulogu. Godine 343. ovde je održan vaseljenski crkveni sabor, poznat raskolom između istočnih i zapadnih episkopa. U to vreme episkop Serdike je Protogen čija je bazilika identifikovana 2011. godine nedaleko od mesta gde se presecaju dve glavne antičke ulice. Dva edikta Konstancija II 339. godine i Valentinijana i Valenta 364. godine, izdata u Serdici, svedoče o imperatorskim posetama gradu.

U vezi sa novim statusom provincijske prestonice i imperatorskog sedišta u Serdici su preduzeti zamašni građevinski radovi i preuređenja. Veliki deo

15

Û A

ntičk

i kul

turn

i kom

plek

s „S

erdi

ka”

Imperator Gaj Galerije Valerije Maksimijan (305–311 г.) Þ

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

javnih zgrada je renoviran i dograđen. Tipičan primer u tom pogledu je zgrada bulevteriona (gradskog veća) koja je proširena da bi mogla da odgovori potrebama provincijske skupštine. Ogromna građevina rimskih termi južno od agore pretvorena je u administrativnu zgradu, gde se u kratkom periodu nalazila i kovnica novca Serdike. U jugozapadnom delu grada podignuto je nekoliko velikih zgrada sa baziličnim planom koji se interpretiraju kao skladišta žitarica (horeumi). Veliki deo stanova je preuređen i proširen, pojavljuju se sale za prijeme čiji su podovi pokriveni mozaicima, što svedoči o ekonomskim mogućnostima građana. Jedan od najatraktivnijih mozaika ispod bulevara Kneginje Marije Luize proučen je 2011. godine. Usred bogatog geometrijskog dekora panoa prikazan je imperatorski venac u kome je ispisana reč Felix – srećan. Porast stanovnika zbog novih mogućnosti koje je grad pružao doveo je do proširenja Serdike u severnom pravcu. Početkom IV veka i ovi gradski prostori su takođe zaštićeni zidom tvrđave. Značajne promene zapažaju se u uličnoj mreži: ulice, uključujući glavne, su reducirane zbog potrebe za većim stambenim prostorom. Izgrađena su brojna javna kupatila manjeg kapaciteta. Najrečitiji primer ove tendencije je izgradnja balneuma, danas poznatog kao rotonda Svetog Georgija. U jugoistočnoj četvrti Serdike oformljeni su rezidencijalni kompleksi složenih arhitektonskih kompozicija, sa samostalnim odsecima za kupatila i salama ukrašenim mozaicima. Verovatno upravo

Þ „Raj”, mozaik sa apside prvog hrama otkrivenog ispod bazilike Svete Sofi je, treća četvrtina IV veka, detalj, NAIM - BAN

Û Am

fi teatar Serdike, kraj III veka, delimično eksponovan u hotelu „Arena di Serdika”

16

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

ove zgrade su korišćene za potrebe imperatora prilikom njihovih brojnih poseta gradu. Novi momenat u urbanistici Serdike su ranohrišćanske bazilike i crkvene zgrade, većinom podignute u IV i V veku. Najranija i značajnija od njih proučena je 2010-2011. godine i udaljena je oko 60 metara severno od glavne ulice – dekumanus maksimus. Ona je vezama za održavanje Vaseljenskog sabora u Serdici 343. godine. Krajem 4. veka u blizini severne kapije grada podignuta je druga velika bazilika. Martirioni izvan zidova tvrđave koji su građeni u znak pošte prema poginulim hrišćanskim mučenicima prerasli su u bazilike. Pod martiriona ispod bazilike Svete Sofi je pokriven je raznobojnim mozaikom sa hrišćanskim simbolima. Impozantne su i velike serdičke grobnice u okolini bazilike Svete Sofi je od kojih su neke ukrašene bogatim freskama. Među najimpozantnijim građevinama u Serdici krajem III veka je amfi teatar koji je otkriven poslednjih godina. On je podignut istočno od zida tvrđave na temeljima starijeg amfi teatra, južno od puta koji je izlazio iz istočne kapije. Oformljen je sa velikom arenom i sedištima samo sa južne strane, sledeći prirodni nagib terena.

Svedočanstva o poslednjem periodu u razvoju antičkog grada od sredine V do kraja VI veka su ograničena. Za vreme vladavine

Justinijana I (527-565. god.) zidovi tvrđave su popravljani, a Serdika

19

Û M

ozai

k iz

sred

ine

IV v

eka,

det

alji s

a ve

ncem

, Ant

ički k

ultu

rni k

ompl

eks

„Ser

dika

”

Korintski kapitel, Rimsko doba, mermer, NIM Þ

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

je ponovo cvatući grad sa značajnim mogućnostima. Arheološka proučavanja ukazuju na visoki životni standard njegovih žitelja sve do treće četvrtine VI veka. Bez obzira na činjenicu što je u prvim godinama vladavine Justinijana I arhiepiskopija premeštena u Justinijanu Primu (Caričin grad), serdički episkopi su odbijali da priznaju primat novog sedišta crkvene vlasti. Taj konflikt spominje se u pismu pape Grigorija Velikog episkopu Feliksu iz Serdike, u kome papa zahteva da se dotični eiskop povinuje arhiepiskopu Justinijane Prime koji je višeg ranga. O ovakvom stanju odnosa i pre toga može se suditi po natpisu o obnavljanju serdičkog vodovoda za vreme imperatora Tiberija Konstantina (578-582.). U njemu se navodi da je remontne radove naredio arhiepiskop Leontije. Njegov stan je identifikovan prilikom poslednjih arheoloških raskopavanja na mestu gde se presecaju kardo maksimus i dekumanus maksimus.

Opasnost od varvarskih najezda tokom IV-V veka nametnula je neophodnost od ojačanja sistema učvršćenja Serdike. Gradsko jezgro unutar ranijeg zida iznova je u celini učvršćeno. Postojeći zid opasan je novim, čvrsto priljepljenim uz njega zidom od cigala na cokli od velikih kvadra. Na frontovima zida podignute su trougaone, isturene napred kule, a istočna i zapadna kapija ojačane su petougaonim kulama. Kako su bile oformljene dve kapije može se videti u podzemnom prolazu kod Predsedništva i zapadno od ulice Džordža Vašingtona. Na oko 20 metara ispred ovog zida podignut je drugi, niži zaštitni zid – tzv. protejhizma. Izgradnja

Û Zapadna kapija Serdike

Ý Pogled na dekumanus Maksimus, VI vek, Antički kulturni kompleks „Serdika”

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

solidnog sistema učvršćenja po uzoru Teodosijevih zidova u Konstantinopolju datirana je na drugu polovinu V veka. Približno u isto vreme podignuta je i poslednja najveća građevina na istočnoj nekropoli grada – bazilika Svete Sofi je. U unutrašnjosti grada takođe je došlo do promena. Opasnost od najezda Slovena i Havara dovela je do prekomerne koncentracije stanovništva unutar zidova tvrđave. U drugoj polovini VI veka na svim slobodnim uličnim i javnim prostorima podignute su stambene zgrade skromnijeg izgleda. Krajem VI veka grad je skoro u potpunosti porušen u izuzetno snažnom zemljotresu. Arheološka svedočanstva o tom događaju su potresna: veliki delovi porušenih zidova, arki, uništene ulice i građevine. Ova prirodna kataklizma ujedno sa povećanom opasnošću od spoljnih napada beleže kraj Antičke Serdike i antičke civilizacije na ovim prostorima.

23

Û P

ogle

d na

kar

do m

aksim

us, I

V-VI

vek

, Ant

ički k

ultu

rni k

ompl

eks

„Ser

dika

”

Fragment mozaika na nekropoli bazilike Svete Sofi je Þ

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKADrevna

SOFIJA

14

ÛÛÛ

23

5

6

7

8

10

11

12

9

ÛN

1 Nalazak iz sela Kazičane – NIM, naselje Bojana

2 Rimske drvene kuće – podzemni prolaz bulevara Kneginje Marije Luize prema Pirotskoj ulici

3 Fragment zida tvrđave sa severoistočnom kulom – nedaleko od ulice „Iskar”, između ulica „Serdika” i „Veslec”

4 Bronzana glava kipa Apolona Lečitelja – NIM, četvrt Bojana

5 Kardo maksimus – ispred CUM-a (Centralne robne kuće)

6 Dekumanus maksimus – u podzemnom prolazu kod Predsedništva

7 Istočna kapija Serdike – u podzemnom prostoru ispod Predsedništva

8 Edikt o toleranciji – ispred hrama Svete Sofije

9 Rotonda Svetog Georgija – u dvorištu Predsedništva

10 Bazilika Svete Sofije

11 Amfiteatar Serdike, delimično eksponiran u hotelu „Arena di Serdika”

12 Zapadna kapija Serdike – pored ulice Džordža Vašingtona

LEGENDA I-VI vek

© 2013, © Autorski kolektiv: prof. Božidar Dimitrov, prof. Georgi Jankov, prof. dr Svilen Stefanov, dr Kalina Hristova, Elinka Bojadžijeva, gl.as. dr Mario Ivanov, Valentina Nedevska, © Umetnička obrada: Klub 50

Drevna

SOFIJA

www.visitsofia.bg

Bes

plat

na d

istr

ibuc

ija

DREVNA SOFIJAIstorijski razvoj Sofi je od praistorije do kraja VI veka

SREDNJOVEKOVNA SOFIJA VII – XIV vek

MODERNA SOFIJAGrad mudrosti, vere i nade

PRESTONIČKA OPŠTINA, JAVNO PREDUZEĆE „TURISTIČKE USLUGE“ul. „Oborište“ 44, 1505, Sofi ja, tel.: +359 2 943 47 28, faks: +359 2 943 47 68, e-mail: opto@info-sofi a.bg

TURISTIČKI INFORMACIONI CENTAR – SOFIJAbul. „Car Osvoboditel“ 22 (u podzemnom prolazu SU „Sv. Kliment Ohridski”), Sofi ja, tel.: +359 2 491 83 44, 491 83 45, e-mail: tourist@info-sofi a.bg, Fb: InformationCentreSofi a

ISTORIJSKI RAZVOJ SOFIJE OD PRAISTORIJE DO KRAJA VI VEKA

Drevna

SOFIJA PERIOD PROCVATA I PROPADANJA VII – XIV VEK

Srednjovekovna

SOFIJA GRAD MUDROSTI, VERE I NADE

Moderna

SOFIJA