Embed Size (px)
Citation preview
dr n. med. Bogusław NedoszytkoMetody badań histologicznych
Wydział Zamiejscowy
w Gdyni
Histologia i biologia komórki
dr n. med. Bogusław Nedoszytko
Wydział Zamiejscowy
w Gdyni
Podstawy biologii i genetyki
dr n. med. Bogusław Nedoszytko
Wydział Zamiejscowy
w Gdyni
Atlas Histologiczny
dr n. med. Bogusław Nedoszytko
Wydział Zamiejscowy
w Gdyni
Podstawy biologii i genetyki
dr n. med. Bogusław Nedoszytko
Wydział Zamiejscowy
w Gdyni
Program wykładów:
• Biologia komórki – komórki pro i eukariotyczne, teoria endosymbiozy, błona komórkowa, transport przez błony,
• osmoza, dializa, endocytoza, egzocytoza, fagocytoza, aparat Golgiego, lizosomy, peroksysomy.
• Biologia komórki – mitochondria, cytoszkielet, ruch komórki.• Biologia komórki – jądro komórkowe, struktura i funkcje, chromatyna, chromosomy.• Biologia komórki – cykl komórkowy, podziały komórkowe, mitoza, mejoza, proliferacja,
apoptoza, spermatogeneza, oogeneza, • Biologia komórki – połączenia międzykomórkowe, macierz miedzykomórkowa, transport
międzykomórkowy. • Histologia, podstawy techniki histologicznej.• Tkanka nabłonkowa i tkanka łączna.• Skóra – budowa i funkcje naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej.• Wytwory skóry – włosy, paznokcie, gruczoły potowe i łojowe, gruczoł mlekowy.• Tkanka kostna i tkanka chrzęstna, szpik kostny.• Krew, układ krwionośny, układ limfatyczny. • Tkanka mięśniowa, tkanka nerwowa i glejowa • Układ pokarmowy, wątroba i trzustka.• Układ oddechowy i układ dokrewny. • Układ moczowy i układ rozrodczy.• Embriologia – wybrane zagadnienia.
Program ćwiczeń
• Tkanka nabłonkowa, tkanka łączna, • Tkanka kostna i chrzęstna, układ
mięśniowy• Skóra i tkanka podskórna. włosy,
paznokcie• Krew i układ krwionośny, układ
oddechowy• Tkanka nerwowa, układ pokarmowy
Zalecana literatura i materiały dydaktyczne
• Histologia, A. Stevens, J. Lowe , PWN. 2000• Alberts i wsp. Podstawy biologii komórki. PWN 1999.• Limanowski – Podstawy histologii WSZPZIU• Histologia, pod red. K. Ostrowskiego, PZWL, 1995• Histologia, W. Sawicki, PZWL, 2003• Podstawy cytofizjologii i histofizjologii, A. Myśliwski, skrypt AMG,
2003• Podstawy cytofizjologii, pod red. J. Kawiaka, M. Olszewskiej, J.
Warchoła, PWN, 1995• Atlas histologiczny pod red. A. Myśliwskiego, OPERON, 2000• Atlas cytologii i histologii, Sobotta i Hammersen, Urban & Partner• Atlas histologiczny – B. Nedoszytko ( w przygotowaniu)
Histologia• Przedmiot i metody
badań
Histologia (gr. histos = utkanie; łac. textus = utkanie, tkanina, plecionka) jest nauką o
budowie i czynnościach tkanek.
Komórka
Tkanka
Narząd
Układ narządów
Wyróżnia się:
• histologię ogólną – naukę o ogólnej budowie i funkcjach podstawowych tkanek organizmu;
• histologię szczegółową – naukę o mikroskopowej budowie poszczególnych narządów i układów narządów;
• histofizjologię – naukę o czynnościach tkanek, w powiązaniu jednak z ich strukturą;
• histochemię - naukę o metodach wybarwiania i wykrywania (reakcje barwne) substancji chemicznych zawartych w poszczególnych tkankach oraz badającą w pewnym zakresie procesy biochemiczne w tkankach;
• histopatologię – naukę o budowie i funkcjach tkanek organizmu w stanie chorobowym (mikroskopowe badanie zmian chorobowych = patologicznych w narządach).
Nabłonki -ektoderma
Mięśnie i tkanka łączna -mezoderma
Tkanka nerwowa -ektoderma
Etapy badania histologicznego• Pobieranie tkanki• Wybranie wycinków • Utrwalanie tkanki:
-zazwyczaj chemicznie (formalina)-mrożenie
• Usunięcie utrwalacza• Odwodnienie tkanki (alkohole)• Oczyszczenie tkanki (ksylen)• Zatopienie w parafinie• Wykonanie preparatów (szkiełek)• Barwienie rutynowe (Hematoxylina & Eozyna)• Przykrycie szkiełkiem nakrywkowym (balsam kanadyjski)
Pobieranie materiału do badań histologicznych
Wykonanie preparatów
Archiwum preparatów w bloczkach parafinowych
Mikrotom
Odwadnianie tkanek
Barwienie preparatów
Eozyna & hematoksylina
Eozyna - barwik kwaśny – barwi tkanki na czerwono
• Reaguje z grupami kationowymi białek, tkanki zabarwiają się czerwono
• Związki i tkanki wykazują acidofilię• Barwi białka, cytoplazmę
Hematoksylina barwnik zasadowy –barwi tkanki na niebiesko
• Reaguje z grupami anionowymi: fosforanowymi (DNA, RNA) siarczanowymi, karboksylowymi,
• związki i tkanki wykazują bazofilię • Barwi jądro komórkowe, rybosomy
Cytologia• wymazy z dróg
rodnych , • diagnostyka stanów
zapalnych i nowotworów
Metody stosowane w histologii
•Histochemia/Cytochemia/Immunocytochemia•Autoradiografia•Hodowla organów i tkanek•Separacja ( oddzielania) komórek i organelli•Specjalne techniki mikroskopowe imikroskopy
Miary długości:
1 Angstrom (Å) = 0.1 nanometra (nm)10 Angstroms = 1.0 nanometra1,000 nanometers = 1.0 micrometra (μm)1,000 micrometers = 1.0 millimeter (mm)
Erytrocyt (RBC) = średnica 6-7μm
METODY STOSOWANE W HISTOLOGII
Histochemia/Cytochemia/Immunocytochemia
•Daje informacje o składzie chemicznym tkanki
•Po rutynowym utrwalaniu barwi się tkankę na obecność:- Nukleoprotein- Białek cytoszkieletu (wewnątrz komórkowo)- Białek pozakomórkowych- Fosfolipidów i białek błony komórkowej- Węglowodanów ( glikogen)
Neurony Komórki tuczne w skórze
Nerka – kanaliki nerkowe
Włókna kolagenu w sercu
Jelito cieńkie (H+E)
Immunocytochemia:
•Reakcja Antygen/przeciwciało•P-ciało sprzężone z enzymem, metalem ciężkim lub barwnikiem fluorescencyjnym
• P-ciało pierwotne/ P-ciało wtórne(kanapka – sandwich)
Mikrofilamenty aktynowe
F-Actin microfilaments - red, von Willebrand factor in palade bodies - green, nuclei blue (DAPI).
Mouse embryonal fibroblast 3T3 treated with anti-mitoticdrug vinblastineTubulin paracrystals stained with antibody TU-01 againstalpha-tubulin (red), vimentin coils stained with antibody VI-01 against vimentin (green), DNA (blue)
Primary culture of rat neurons and glial cellsTubulin stained by polyclonal antibody (green), neuron-specific class-III beta tubulin stainedwith antibody TU-20 (red) DNA (blue)
Barwienie kwasem nadjodowym i fuksyną - reakcja PAS (Periodic acid-Schiff )
Oligocukry poddane działaniu kwasu nadjodowego ulegają utlenieniu. Powstały dwualdehyd reaguje z dczynnikiemSchiffa jakim jest fuksyna (odbarwiona kwasem siarkawym) dając barwną, purpurową reakcję.
• Dodatnią reakcję PAS dają wszystkie nierozpuszczalne polisacharydy jak: – glikogen – skrobia – celuloza.
• Ponadto pozytywną reakcję dają również takie związki jak: – mukopolisacharydy– glikoproteiny i glikolipidy.
Reakcja PAS - szpik prawidłowy• Produkt reakcji: czerwone
ziarnistości w miejscu występowania glikogenu
• Komentarz: Gruboziarnista reakcja w limfocycie wskazanym strzałką. Ponadto widocznych jest pięć innych granulocytów wykazujących słabą, reakcję dodatnią dyfuzyjną (w neutrofilach segmentowanych reakcja ta jest silna).
Wymaz – barwienie glikogenu PAS
Skóra – proliferujące komórki warstwy podstawnej (BrDU)
Skóra – barwienie melanin (m.Fontana-Masson)
Skóra – melanina (czerwone) i komórki dzielące się (BrDU)
Skóra – komórki proliferujące PCNA
Skóra – komórki proliferujące PCNA
Skóra – kolagen IV
Skóra – włókna elastyczne
Skóra – w naczyniach czynnik krzepnięcia von Villebrandta
Skóra - VEGF
Apoptoza w komórkach skóry
Jelito – aktyna w mięśniach gładkich (czerwone)
Gruczoł ślinowy
Prostata
A. Limfocyt
B. Monocyt
C. Bazofil
Barwnik Wright’a-Giemsy
ACTH Receptor estrogenowy
Koniec
PCNA
Błona podstawna laminina
P-53
