Dr Mikołaj Tomaszyk Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM

Najistotniejsze elementy nowego modelu zarządzania Najistotniejsze elementy nowego modelu zarządzania strategicznego rozwojem. Rola i znaczenie lokalnej strategii strategicznego rozwojem. Rola i znaczenie lokalnej strategii

rozwojurozwoju

Dr Mikołaj TomaszykWydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna

Nowe podejście w zakresie planowania polityki regionalnej w UE jak i w Polsce

• Trwała redukcja niepełnego wykorzystania zasobów obniżającej wartość osiągania dochodów (likwidacja nieefektywności)

• Działania na rzecz włączenia społecznego• Nowe podejście do definiowania miejsc – przez pryzmat

funkcji, regionu funkcjonalnego – zbiór określonych cech wspólnych dla rozwoju determinujących rozwój lokalny silniej niż w innych regionach

• Redukcja dokumentów planistycznych na rzecz jednolitego systemu planowania strategicznego


Planowanie zagospodarowania przestrzennego

• 3 poziomy planowania przestrzennego: ogólnopaństwowy; regionalny i gminny

• Elementy obowiązkowe do uwzględnienia: Ład przestrzenny (walory krajobrazu, urbanistyka, architektura) Środowisko w tym zagospodarowanie wód, ochrona gruntów rolnych i

leśnych Dziedzictwo kulturowe Zdrowie oraz bezpieczeństwo ludzi i mienia – potrzeby osób

niepełnosprawnych Walory ekonomiczne Prawo własności bez naruszania chronionych interesów publicznych Potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa Potrzeby interesu publicznego


Elementy planowania przestrzennego w gminie

• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

• Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego• Decyzje o warunkach zabudowy• Decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznegoSTUDIUM – to dotychczasowy stan i pozytywne cechy istniejącego układu

przestrzennego; zapewnienie możliwości dalszego rozwoju i wzrostu wartości zasobów lokalnych poprzez lokalizację rozwoju i wzrostu wartości zasobów lokalnych poprzez lokalizację inwestycji prywatnych i inwestycji celu publicznego

ETAPY (w skrócie) uchwała o przystąpieniu + ogłoszenie o przystąpieniu + uzgodnienia, wnioski, projekt studium, wieloletnie programy sporządzania i aktualizacji planów miejscowych


Uzgodnienia i opinie ws. studium• uzgodnienie projektu z wojewodą, • zaopiniowanie projektu przez: • starostę powiatowego,• gminy sąsiadujące,• wojewódzkiego konserwatora zabytków,• wojewódzkiego inspektora sanitarnego,• regionalnego dyrektora ochrony środowiska,• inne właściwe organy (m.in. wojska, ochrony granic, bezpieczeństwa

państwa, nadzoru górniczego, administracji geologicznej)


Ważne dokumenty planistyczne

• KSRR 2020 – Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2020

• KPZK - Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030


Cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraju

Cel 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności

Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez

promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów

Cel 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w rożnych skalach przestrzennych poprzez

rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej

Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski

Cel 5. Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty

bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa

Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego


Stan przestrzennego zagospodarowania kraju 2011 – mapy diagnostyczne

– Struktura osadnicza – Współczesne procesy osadnicze – Wewnętrzne powiązania

funkcjonalne – Miejskie obszary funkcjonalne – Struktura demograficzna – Dojazdy do pracy najemnej – Struktura gospodarcza – Towarowość rolnictwa – Infrastruktura społeczna wyższego

rzędu – Sieć transportowa – Czasowa dostępność transportowa

do głównych ośrodków administracyjno-osadniczych

– Typologia czasowej dostępności transportowej do ośrodków koncentracji usług różnego rzędu

– Gospodarka ropą naftową i gazem ziemnym

– Elektroenergetyka – Gospodarka wodna – Różnorodność krajobrazu – Obszarowa ochrona przyrody – Krajobraz kulturowy – Występowanie złóż kopalin i zasoby

bilansowe w złożach – Zasoby energii odnawialnej – Zagrożenia naturalne – Zagrożenia i infrastruktura związana z

ochroną przeciwpowodziową – Pokrycie planistyczne


Terytorializacja • Wielopoziomowe zarządzanie strategiczne• Kontrakt terytorialny – instrument koordynacji działań prorozwojowych –

rząd, samorząd

• Wspólne cele wyznaczone w odniesieniu do określonego terytorium

• Lepsze dostosowanie interwencji sektorowej do potrzeb regionalnych


Zasady terytorializacji KPZK 2030• Zasada hierarchiczności celów – koordynacja wszystkich podmiotów,

subsydiarność z jst• Dynamiczne strefowanie i wyznaczanie obszarów planistycznych –

PLANOWANIE FUNKCJONALNE• Partycypacja społeczna – szeroka i aktywna – TRANSPARENTNOŚĆ CELE• Przeorganizowanie systemu i wprowadzenie szeregu nowych rozwiązań

prawnych i instytucjonalnych• Spójny, hierarchiczny układ planowania i zarządzania przestrzenią• Większa koordynacja polityki przestrzennej w odniesieniu do polityk

sektorowych• Połączenie planowania przestrzennego i społeczno - gospdoarczego


KPZK - KSRR• OSI – Obszary Strategicznej Interwencji – wyznaczenie biegunów wzrostu i

obszarów problemowych (KSRR)• OF – Obszary funkcjonalne – KPZK• OF –wyznaczane na podstawie stopnia urbanizacji; typu potencjału rozwojowego,

występowanie konfliktów przestrzennych, restrukturyzacja i rozwój nowych funkcji


Koordynacja Krajowego i Regionalnego systemu planowania w Polsce

• Długookresowa strategia rozwoju kraju• Średniookresowa strategia rozwoju kraju – inne strategie: rozwoju regionalnego;

sprawne państwo, innowacyjności i efektywności gospodarki, bezpieczeństwa narodowego i in.

• Plan zagospodarowania przestrzennego kraju – powiązany z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa

• Plan Zagospodarowania Województwa – Regionalne i Subregionalne strategie rozwoju


Źródło: Zespół Doradców Strategicznych, Pobrano z: http://zds.kprm.gov.pl/dlugookresowa-strategia-rozwoju-kraju


System planistyczny zintegrowany horyzontalnie

Ścisła współzależność planów społeczno -gospodarczych:

strategii i programów operacyjnych

Ścisła współzależność planów i programów dla terytoriów w

granicach jednostek administracyjnych

Planowanie zagospodarowania

przestrzennego

Plany programy opracowane dla

terytoriów w granicach OSI/OF


Zintegrowana Strategia Rozwoju Województwa a Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa

Postulaty:- Bazowanie na tych samych ustaleniach polityki

krajowej- Bazowanie na tych samych danych diagnostycznych- Opracowanie =/- w tym samym czasie- Koordynacja zespołów planistycznych- Analogiczne standardy wdrożenia, monitoringu i

kontroli


Źródło: Podstawowe Elementy Strategii Rozwoju Powiatu Hajnowskiego, http://www.powiat.hajnowka.pl/strategie/strategia-rozwoju-do2015roku/4.1..htm


Planowanie przestrzenne za zarządzanie strategiczne

• Musi zapewnić przewidywalność kierunków rozwoju terytorium i przestrzeni lokalnej oraz przewidywalność decyzji władz lokalnych w tym zakresie

• W ramach wspólnych obszarów przestrzennych JST – wspólna polityka gruntowaSIPSIG: • elementy rynku pracy• Potencjał finansowy• Gospodarka komunalna• Gospodarka mieszkaniowa• Oświata, wychowanie i kultura• Ochrona zdrowia i opieka społeczna• Ochrona środowiska


ORGANIZACJA PROCESU PLANOWANIA ROZWOJU


Źródło: SYSTEM ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ STRATEGII ROZWOJU SZCZECINA, Pobrano http://www.szczecin.pl/Strategia/_pl/01_dokument/html/Rozdzial_VII_05_06-7_1.htm


Strategia• Wyznacza działania długoterminowe• Działania kluczowe – strategiczne• Zadania warunkujące przyszłość gminy• Cele – taktyczno – operacyjne – wiążą się z bieżącym funkcjonowaniem systemu• Cele strategiczne – wiążą się z rozwojem całego systemu• Strategia – sztuka prowadzenia działań wojennych• Strateg – to człowiek wyposażony we władzę nad powierzonym losem obywateli• Dobry strateg osiąga cele minimalizując straty• Plan działania mających prowadzić do osiągnięcia konkretnego celu; kompromic

między maksimum a minimum ryzyka


Strategia

Zbiór koncepcji: • Planistycznej• Ewolucyjnej• Pozycyjnej (otoczenie może ograniczać swobodę decydentów)• Zasobowej• Prostych reguł• Realnych opcji


Strategia - rodzaje

• Wzrostu• Stabilizacji• Obronne• kombinowane


Zarządzanie strategiczne• Identyfikacja i implementacja strategii organizacji• Definiuje i redefiniuje strategie w reakcji na zmiany otoczenia lub z zamiarem

wyprzedzenia a nawet wywołania tych zmian• Opiera się na strategicznym myśleniu i podejściu strategicznym• Cechuje oryginalność, kreatywność, podejście interdyscyplinarne, siła wyobraźniW JST:• Ukierunkowany na przyszłość proces planowania i wyboru celów rozwoju• Wybór zadań realizacyjnych, wdrażania przyjętych postanowień• Monitorowanie i kontrola wykonania przyjętych ustaleńCECHY:• Kompleksowość (współzależność cech)• Endogenność• Jst jako część otoczenia• Orientacja na przyszłość• Orientacja na wyniki• Zasada racjonalnego gospodarowania• Sukcesywne wprowadzenie w życie zasad zrównoważonego rozwoju


Elementy Strategii

• Długookresowe cele• Wizja (śmiała, wyrazista ale realna)• Przewidywalne warianty możliwych zdarzeń w

otoczeniu• Sposoby reagowania na te zmiany• Szanse i mocne strony• Dynamiczny charakter


Strategia a zarządzanie strategiczne -zasady

• Jasne, przejrzyste i zrozumiałe dla społeczności lokalnej• Pobudzanie konkurencyjności regionu przez rozwój kapitału społecznego• Odejście od uznaniowości np. w zakresie polityki podatkowej• Skoordynowanie – szczególnie na obszarach silnej fragmentacji politycznej,

społecznej• Zrównoważony, uczciwy rozwój• Zapewnienie odpowiedniej korelacji pomiędzy kosztami zarządzania a

przychodami• Elastyczność• Całościowe spojrzenie na obszar regionu (przewidywalne skutki deczyji

administracyjnych)• Uwzględnienie różnych interesów• Zasada subsydiarność w relacji ze społeczeństwem• Zasada suspensywności – ochrona środowiska w układzie celów:

ekonomicznych, społecznych, środowiskowych


Strategia a zarządzanie strategiczne -zasady

• To proces tworzenia zintegrowanych, perspektywicznych i wielowariantowych koncepcji/ planów a także wdrażanie i rozpowszechnianie zasobów, które umożliwia przetrwanie jednostki w otoczeniu – ujęcie systemowe

• Zasad włączeni: MOPS, OK. BIB, spółki miejskie i in.• Porządkowanie i systematyzacja rzeczywistości i osadzanie jej

w przyszłości


Zarządzanie publiczne - strategiczne

• Administracja samorządowa w zarządzaniu strategicznym: planuje, organizuje, koordynuje i zaspokaja zbiorowe i indywidualne potrzebny obywateli wynikające ze współżycia ludzi w społeczeństwie

• Zarządzanie publiczne: administrowanie; wykonywanie obowiązków właścicielskich, alokacja środków publicznych, monitoring i ewaluacja funkcjonowania jednostek


ISO TQM

Jakość to zgodność z wymaganiami Postrzega jakość jako proces ciągłej poprawy

Uwzględnia potrzeby klienta zdefiniowane w umowie

Uwzględnia potrzeby i oczekiwania klienta wewnętrznego i zewnętrznego

Dostarcza produkt właściwy, zgodny ze specyfikacją, normą prawną

Koncentruje się na dostawcy i jego kulturze

Pomija wzajemne powiązania klient – firma

Skupia się na sprzężeniu zwrotnym klient – przedsiębiorstwa

Koncentruje się na określonych obszarach

Dotyczy całej organizacji

ISO a TQM


Powiązanie między klientem, dostawcą a urzędem gminy, Źródło; http://mfiles.pl/pl/index.php/Jako%C5%9B%C4%87_pracy_w_urz%C4%99dzie


Wyznaczniki sieciowości w jst

• Bliskość geograficzna• Przemysłowa• Kulturowa• Organizacyjna• Instytucjonalna


Sieci kooperacji• Wspólna lokalizacja firm stwarza korzyści aglomeracyjne – sprzyja dyfuzji

nowych idei• Rozwój rynku pracy stymulujący nowe kompetencje• Rozwój określonej gałęzi przemysłu wraz z gałęziami pomocniczymi• Specjalizacja• Realizacja inwestycji infrastrukturalnych• Gromadzenie i dysponowanie terenami ich scalanie, tworzenie bazy

informacyjnej• Rozwój i udostępnianie infrastruktury• Kształtowanie lokalnego krajobrazu i jego estetyka


Patologie zarządzania strategicznego - diagnoza

• Dostrzegalne objawy w samorządzie jako całości

• W sferze wartości i zachowań członków władz samorządowych

• Nieprawidłowości operacji i procesów• Zły wpływ otoczenia samorządu• Etapy rozwoju zjawisk patologicznych• Wewnętrzne; zewnętrzne



Metody diagnozy strategicznej – analiza mikrootoczenia

Analiza stanu danej js, jej infrastruktury, położenia, walorów środowiskowych, kultury społecznej i organizacyjnej – analiza zasobów

lokalnych


Elementy przewagi konkurencyjnej• Społeczeństwo lokalne – struktura wiekowa, społeczna, zawodowa, wykształcenie,

migracja, struktura dochodów• Rynek pracy - sektorowa struktura zatrudnienia, bezrobocie, ruch zatrudnionych,

potrzeby rynku pracy• Gospodarka – struktura sektorowa i własnościowa, związki gospodarki z nauką, zespoły

badawcze• Infrastruktura techniczna – jej stan techniczny, struktura własnościowa, sieci

transportowe, energetyka, telekomunikacja, gazowa, kanalizacyjna• Zasoby naturalne – użytki rolne, jakość gleb, atrakcyjność środowiska naturalnego• Położenie geograficzne i geopolityczne – względem kraju, regionu• Infrastruktura społeczna – instytucje i ich organizacja, jakość infrastruktury służącej do

oświaty, ochrony zdrowia, pomocy społecznej• Infrastruktura otoczenia biznesu – agencje rozwoju, inkubatory przedsiębiorczości• Finanse lokalne – montaże finansowe z sektorem prywatnym• Lokalne życie polityczne• Lokalne media


Metody diagnozy strategicznej – analiza makrootoczenia

• Ani gmina ani powiat nie maja wpływu na jego kształtowanie• Generuje szanse i zagrożeniaPEST: segmentacja otoczenia na polityczne; ekonomiczne; socjokulturowe;

technologiczne• Czynniki makrootoczenia: ekonomiczne; społeczno-demograficzne; polityczno-

prawne; środowiskowe; kulturowe; technologiczneEtapy PEST• Zdiagnozowanie istotnych czynników wpływających na poszczególne segmenty

makrotoczenia• Stworzenie listy czynników oddziałujących na poszczególnych obszarach• Dyskusja w gronie zespołu, korekta lub uzupełnienie• Ustalenie wpływu każdego czynnika na organizację, sporządzanie ich zestawienia

wg siły• Określenie relacji między organizacją a makrootoczeniem


4 typy strategii w oparciu o SWOT• Ofensywna – optymalne wykorzystanie sił i okazji –efekt synergii• Umiarkowana – wykorzystuje mocne strony celem obrony przed zagrożeniami i

utrzymaniem pewnej rezerwy sił na redukcję skutków ewentualnych zagrożeń• Zachowawcza – konkurencyjna – wzmacnia słabe strony poprzez wykorzystanie

szans• Defensywna – walka o przetrwanie


MAPSMetoda Aktywnego Planowania Strategicznego

• Zakłada niespójność poszczególnych elementów informacji i wiedzy potrzebnych do opracowania strategii

• Proces scalania działań instytucji, organizacji, lokalnych ekspertów

• Merytoryczną rolę w wypracowaniu strategii odgrywają lokalni liderzy

• Warsztaty strategiczne


Elementy Strategii

Wizja - sens istnienia + analiza uwarunkowań, scenariusze, SWOT + strategia wykorzystania

szans i mocnych stron + określenie sojuszników, partnerów (polityka) + cele rozwoju opisujące pożądane zmiany w

strukturze podsystemów + plany wdrożenia + plan finansowy + wdrożenie, mentoring,

korekta


Blokowy obraz planowania strategicznego

40

Ewaluacja monitoring wdrażanie

Strategia Budżety

Plany działań

Zagadnienia strategiczne

Cele krótko- i długo-okresowe

Wizja Misja Wartości

Plan dla planu

Ocena interesariuszy

Analiza uprawnień

Analiza SWOT

Ocena gotowości

IV Faza Wdrażanie strategii

III FazaBudowanie strategii i

planów działań

II FazaIdentyfikowanie i

analizowanie zagadnień

strategicznychI Faza

Organizowanie procesu i analizaotoczenia oraz

organizacji

41

Trendy – siły• Polityczne• Ekonomiczne• Społeczne• Technologiczne• Edukacyjne • kulturalne• Środowiskowe

Beneficjenci, kluczowi odbiorcy działań, usług• Mieszkańcy •Radni, • Mieszkańcy regionu• Klienci np, Turyści i odwiedzający, przedsiębiorcy i inwestorzy

Współdziałający – siły współpracujące

Konkurenci – siły konkurujące

2Uwarunkowania

formalne (prawne, instytucjonalne)

3Wizja, Misja (wartości interesariuszy)

Interesariusze wewnętrzni

i zewnętrzni 4b

Środowiskowewnętrzne

Zasoby• Przyroda• Ludzie• Gospodarka• Informacja• Kompetencje (wiedza)• Kultura

Obecna strategia• Ogólna• Częściowa• Realizacji procesów• Funkcjonalna

Dotychczasowe osiągnięcia • Lista projektów• Wskaźniki efektów• Rezultaty• Opisy przypadków

Środ

owis

ko z

ewnę

trzn

eŚr

odow

isko

wew

nętr

zne

6

Formułowanie strategii

– różne podejścia

7

Przegląd strategii i

planu realizacji.

8

Opis przyszłego

stanu. „Wizja

sukcesu”

9

Wdrażanie strategii

10

Ocena realizacji strategii

1

Wstępne Porozumienie

(Planowanie strategii)

4a

Środowiskozewnętrzne

Cykl strategiczny - zarządzania strategicznego wg J.M. Brysona, 2004, „Strategic Planning for Public and Non-Profit Organizations”

Szanse i zagrożenia

Silne i słabe strony

5

Zagadnienia strategiczne – różne podejścia:

PLANOWANIE STRATEGII WDRAŻANIE STRATEGII MONITORING/ OCENA STRATEGII

Funkcja planowania strategicznego

42

1. Wstępne porozumienie

2 i 3.Sprecyzowanie uprawnień i misji

4.Ocena otoczenia

5. Identyfikowanie zagadnień strategicznych

6.Sformułowanie strategii

Kreowanie idei dlastrategicznych działań

Organizowanie partycypacji

Budowanie zwycięskiej koalicji

7. Przegląd i adaptacja strategii i planów

8. Stworzenie wizji sukcesu

9. Wdrażanie strategii i planów

10. Ocena strategii iProcesu planowania

Realizowanie strategii

Podejmowanie fundamentalnych decyzjii działań, które kształtują i pokazują

czym organizacja jest, co robi i dlaczego to robi.

Realizowanie uprawień i wypełnianie misji

Tworzenie wartości publicznej

Misja to stwierdzenie przyjmowane przez kierownictwo jst, które powinno zawierać zasadniczy cel działania, wartości istotne dla organizacji, na których ma opierać się strategia.

Strategia jest rozwinięciem misji organizacji W tej deklaracji może występować też opis zasad

i metody osiągania celów przez organizację. Deklaracja misji powinna posłużyć dla celów

poprawy zarządzania.


Bibliografia• H. Gawroński, Zarządzanie strategiczne w samorządach lokalnych, Wolters Kluwer business,

Warszawa 2010• T. Wołowiec, D. Reśko, Strategia rozwoju gminy jako narzędzie zarządzania zmiana gospodarczą,

Zeszyty Naukowe, Ekonomia 5(2/2012)• K. Opolski, P. Modzelewski, Zarządzanie jakością w usługach publicznych, CeDeWu.pl,

Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2012• M. Tomaszyk, Potencjał współpracy subregionalnej w nowym budżecie unijnym 2014+, [w:], P.

Antkowiak, (red.), Subregionalny katalog zmian fospodarczych i mechanizmów zaradczych. Region północno - wschodniej Wielkopolski, Poznań 2013.

• A. Noworól, materiały konferencyjne z Posiedzenia tematycznego Krajowego Forum Terytorialnego, 15 marca 2012

• Bugdol M., Produkty urzędów administracji samorządowej, Problemy Jakości 12/2002, Sigma-NOT, Warszawa 2002

• Efektywne metody zarządzania w administracji publicznej. Raport z badań, pod red. J. Zalewskiego, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2000

• Wawak S., Analiza i doskonalenie systemów zarządzania jakością w urzędach gminnych, pr. doktorska, AE w Krakowie 2007

• J. F. Nowak, Zarządzanie w samorządach terytorialnych a rozwój lokalny i regionalny, materiały konferencyjne. - W niniejszym materiale skorzystano z wykresów Autora zamieszczonych w tej ww. materiale

• Strona Internetowa Zespołu Strategicznych Doradców Rządu RP


Dziękuję za uwagę


Documents

Dr Mikołaj Tomaszyk Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM