„Wspólną sprawą dorosłych jest pomaganie dzieciom w rozwoju, aby stały się, kim mogą”

(J. Korczak)

2

Współczesne tendencje w psychologii

Predyspozycje i zainteresowania uczniów

– ujęcie psychologiczne / próba definicji

Predyspozycje i zainteresowania uczniów – w szkole

Diagnoza predyspozycji i zainteresowań

Jak wspierać rozwój predyspozycji i zainteresowań w szkole?

Problemy i dylematy Próba podsumowania… Dyskusja

3

4

Ekspansja kultury indywidualistycznej

Popularyzacja psychologii pozytywnej

Akcentowanie holistycznego modelu człowieka

Przekraczanie granic między psychologią akademicką i stosowaną (praktyczną)

Predyspozycje a: talent uzdolnienia inteligencja geniusz mądrość

5

Predyspozycje: to wrodzone albo

nabyte dyspozycje - skłonność do czegoś; sprawność w zakresie jakiejś dziedziny

przejawiają się w dziedzinie (lub dziedzinach) intelektualnej lub pozaintelektualnej

6

Zainteresowania: hobby, pasja związane są z

gotowością do poznawczego zajmowania się określoną dziedziną/przedmiotami

obejmują: zaciekawienie, ciekawość, fascynację, dociekliwość, chęć poznania, selektywne kierowanie uwagi

7

Predyspozycje i zainteresowania jednostki można określić jako: „specyficzną wiązkę jej cech indywidualnych: poznawczych, emocjonalnych, osobowościowych, motywacyjnych, a nawet społecznych” (na podst. Nęcka, 2003, 167).

8/44

Proponowana współcześnie i postulowana przez psychologów definicja jest zarazem pojemna i ogólna

Może „pomieścić” jak najszerzej rozumiane predyspozycje i zainteresowania.

Zatem jeśli przyjmiemy taką definicję, z dużym prawdopodobieństwem możemy przyjąć, że wielu uczniów (wszyscy?) posiadają pewne predyspozycje / zainteresowania

9

Uwaga! Konieczne jest uwzględnienie w definicji predyspozycji i zainteresowań:

- wieku ucznia- środowiska dziecka (szkoły, rodziny, możliwości

finansowych rodziców)- cech osobowości - temperamentu ucznia- itd.

10

testy psychologiczne, badanie które przeprowadza psycholog (np. Skala Inteligencji Wechslera)

testy osiągnięć szkolnych (na podstawie których uzyskuje się informacje o osiągnięciach dziecka w zakresie przedmiotów szkolnych)

inne testy (np. rozpoznawania uzdolnień pozaszkolnych, osobowości, temperamentu)

arkusze rekomendacji (które zawierają opisy cech i zachowań świadczących o posiadanych predyspozycjach, często oparte o specyficzne definicje predyspozycji – lokalne, środowiskowe)

11

Zestaw zachowań znamionujących predyspozycje i zainteresowania ucznia (takie jak spostrzegawczość, wytrwałość, niezależność)

Prace ucznia (np. rysunki, prace pisemne itd.) Informacje i opinie osób mających kontakt z

uczniem (rodzice, inni nauczyciele) Informacje uzyskane od ucznia

(zainteresowania, potrzeby, trudności, możliwości edukacyjne itd. sygnalizowane przez dziecko!!!) (por. Eby, Smutny, „Jak kształtować uzdolnienia dzieci i młodzieży”, 1998, Warszawa WSiP)

12

W zależności od wieku dziecka, jego osobowości, środowiska itd. nauczyciel może (korzystając także z pomocy pedagoga / psychologa) stosować komplet dostępnych metod lub wybrane narzędzia dostosowane do konkretnej sytuacji danego ucznia / uczniów.

Według autorów książki „Jak kształtować uzdolnienie dzieci i młodzieży” (Eby, Smutny, 1998) najbardziej użyteczne są autorskie narzędzia diagnostyczne konstruowane w oparciu o przyjętą w danym środowisku (szkole) definicję predyspozycji i zainteresowań a następnie budowanie na jej podstawie kryteriów świadczących o predyspozycjach i zainteresowaniach.

Ważne jest by korzystać z różnorodnych form diagnozy, w celu zwiększenia jej trafności i uzupełnienie informacji pochodzących z jednego źródła z innymi.

13

1. Ciekawość poznawcza Przejawia ją każde dziecko, ale posiadające szczególne predyspozycje i/lub zainteresowania są szczególnie dociekliwe.

2. SpostrzegawczośćUczeń posiadający predyspozycje i/lub zainteresowania w jakiejś dziedzinie zauważa najdrobniejsze szczegóły.

3. „Połykanie” informacji / lektur z danej dziedziny Uczeń posiadający predyspozycje i/lub zainteresowania w jakiejś dziedzinie posiada wiele informacji na interesujący go temat.

4. Koncentracja i wytrwałośćUwaga dziecka działa szczególnie skutecznie, co ułatwia długotrwałą koncentrację i zwiększa odporność na zmęczenie.

5. Pasja poznawcza / emocjonalnaDziecko posiadające predyspozycje / zainteresowania w jakiejś dziedzinie łatwo popada w stan ekscytacji nowym problemem, potrafi czerpać przyjemność z jego rozwiązywania.

14[1] Cytowane za: E. Nęcka „Inteligencja. Geneza, struktura, funkcje” , 2002

Wymienione (przykładowe) wskaźniki posiadanych przez dziecko predyspozycji / zainteresowań są łatwe do zauważenia w codziennym kontakcie z dzieckiem.

Podane wskaźniki niekoniecznie muszą wszystkie występować razem.

Należy jednak pamiętać, że „nieobecność” predyspozycji/zainteresowań u dziecka, diagnozowana przy zastosowaniu wybranych narzędzi, niekoniecznie musi świadczyć o faktycznym braku tychże (lecz być może o pewnej niedoskonałości metod i niemożności dokonania na ich podstawie trafnej diagnozy specyficznego typu predyspozycji/zainteresowań występujących u konkretnego ucznia)

Uwaga! Albert Einstein w szkole był spostrzegany jako dziecko mające problemy z nauką! 15

Triarchiczny model R. Sternberga obejmuje rozwój predyspozycji/zainteresowań:

1. analitycznych2. twórczych3. praktycznych

16

Model zajęć zewnętrznych

Model zajęć wewnętrznych   Najlepsze rezultaty przynosi

współwystępowanie i realizowanie w szkole obu modeli.

17

MODEL ZAJĘĆ ZEWNĘTRZNYCH: Zajęcia prowadzone są dla grupy uczniów z różnych klas

czy szkół Zajęcia mogą prowadzić nauczyciele z różnych szkół, ale

też rodzice, psycholodzy, naukowcy Zalety modelu: zajęcia umożliwiają kontakty między

uczniami z różnych szkół, co z kolei zapewnia poszerzenie spojrzenia na predyspozycje i zainteresowania

Możliwe trudności: znudzenie dzieci uczestniczących w niestandardowych

zajęciach normalnymi lekcjami, możliwy nieregularny charakter i brak ciągłości zajęć może się przyczynić się do nadmiernego obciążenia

pracą jednego lub kilku nauczycieli 18

MODEL ZAJĘĆ WEWNĘTRZNYCH: Klasa = grupa rozwijająca predyspozycje / zainteresowania Koordynator programu (nauczyciel w szkole / pracownik

poradni psychologiczno-pedagogicznej) projektuje zajęcia Uczniowie „mogą wchodzić i wychodzić” z grupy Zalety modelu: łatwiej wprowadzić w życie programy zajęć

wewnętrznych, gdyż są tańsze i łatwiejsze do przeprowadzenia niż programy zewnętrzne

 Możliwe trudności: brak systematyczności, dorywczość zajęć, program

niekoniecznie zintegrowany z głównymi treściami nauczania, brak długofalowych planów i celów

 19

Indywidualizacja procesu kształcenia (czyli każdy uczeń jest niepowtarzalny)

Indywidualne motywowanie ucznia (czyli dla każdego co innego jest ważne, każde dziecko potrzebuje innych zachęt, nagród, wzmocnień)

Kreowanie atmosfery ciekawości poznawczej, zabawy, pasji (czyli ważne jest by pracować w dobrej, sprzyjającej dziecku atmosferze)

Ciekawa – niestandardowa, twórcza oferta edukacyjna (czyli uciekamy od szablonów)

20[2] Opracowanie na podstawie: M. Partyka „Zdolni, utalentowani, twórczy”, 1999

Wielorakie formy pracy: indywidualne i grupowe – np. prezentacje, projekty, ćwiczenia itp.

Współpraca z ośrodkami zajmującymi się wspieraniem uczniów ( DODN, Kuratorium, Poradnią Psychologiczną –Pedagogiczną)

Współpraca z nauczycielami, rodzicami (współdziałanie jest bardzo ważne)

Korzystanie z pomocy i rady innych - nauczycieli, pedagogów, psychologów

21[2] Opracowanie na podstawie: M. Partyka „Zdolni, utalentowani, twórczy”, 1999

Dostarczaj dzieciom materiałów rozwijających wyobraźnię

Rozwijaj język dziecka Zostawiaj dziecku czas na marzenia, myślenie i

zabawę– niech nie biegnie z jednych zajęć na drugie Zachęcaj dziecko do utrwalania swoich pomysłów

(niech dziecko rysuje, pisze, nagrywa itp.)

22(3) opracowanie na podstawie Eby, Smutny „Jak kształtować uzdolnienia dzieci i młodzieży”, 1998

Nadawaj dziecięcym wytworom skończoną formę (np. opraw rysunki, złóż tomik wierszy itp.)

Akceptuj naturalną u dzieci skłonność do odmiennego spojrzenia na rzeczywistość

Chwal przejawianie indywidualności dziecka

Zachęcaj dzieci do bawienie się słowami

23(3) opracowanie na podstawie Eby, Smutny „Jak kształtować uzdolnienia dzieci i młodzieży”, 1998

„Szkoły nie powinny ulegać pokusie „biegania po sklepach” w poszukiwaniu najlepszego programu (diagnozy i rozwijania predyspozycji i zainteresowań) i powielania go u siebie.

Wiedza ekspertów i doświadczenia innych szkół to ważne bogactwo, ale należy je traktować raczej jak szkice niż szczegółowe rysunki techniczne” (Eby, Smutny, 1998, 141)

24 (5) Opracowanie na podstawie E. Hurlock „Rozwój dziecka”

Edukacja jest bardziej rozpalaniem ognia niż napełnianiem naczynia (Sokrates)

25

JAKI WPŁYW MA NAUCZYCIEL NA ROZWÓJ PREDYSPOZYCJI / ZAINTERESOWAŃ UCZNIÓW?

JAK POMAGAĆ UCZNIOM W ROZOWOJU PREDYSPOZYCJI / ZAINTERESOWAŃ? (Kiedy? W jaki sposób?)

JAK WSPIERAĆ NAUCZYCIELI, KTÓRZY WSPIERAJĄ UCZNIÓW? (Kto? Kiedy? Jakimi metodami?)

JAK POMAGAĆ UCZNIOM, POSIADAJĄCYM PREDYSPOZYCJE / ZAINTERESOWANIA, KTÓRZY MAJĄ KŁOPOTY W SZKOLE?

26 (5) Opracowanie na podstawie E. Hurlock „Rozwój dziecka”

Jaki styl nauczania sprzyja rozwojowi predyspozycji / zainteresowań?

Jakimi metodami zachęcać uczniów do odkrywania / rozwijania własnych predyspozycji / zainteresowań

Jak motywować indywidualnie ucznia w zespole?

27 (5) Opracowanie na podstawie E. Hurlock „Rozwój dziecka”

28