Dokument i Bankes Boterore

Raport No. 24189-ALB

MEMORANDUM I PRESIDENTIT

TE

SHOQATES NDERKOMBETARE PER ZHVILLIM

DREJTUAR

DREJTOREVE EKZEKUTIVE

MBI

STRATEGJINE

E ASISTENCES PER VENDIN

TE GRUPIT

TE BANKES BOTERORE

PER

SHQIPERINE

(28 Maj 2002)

Njesia per Vendet e Evropes Juglindore ECC04 Evropa dhe Rajoni i Azise Qendrore

Raporti i fundit mbi ecurine e CAS-it: Mars 2000 (Raporti No. IDA/R2000-20)

Ekuivalentet e monedhes

(Kursi i kembimit 30 Prill, 2002)

Njesia e monedhes = Lek 1 lek = 0.007 USD

1.00 USD = 147 Leke

Viti Fiskal i Qeverise

1 Janar – 31 Dhjetor

Shkurtime dhe Akronime AAA - Aktivitete Analitike dhe Keshilluese I-PRSP – Strategjia e Perkohshme e Reduktimit te Varferise ACP – Plani Anti-Korrupsion JSA - Vleresimi i Stafit te Perbashket CAE – Vleresimi i Asistences per Vendin KESH – Korporata Energjetike Shqiptare CAS – Strategjia e Asistences per Vendin LSMS – Sondazh per Matjen e Nivelit te Jeteses CDD – Zhvillimi i Nxitur nga Komuniteti M&E – Monitorimi dhe Vleresimi CEM – Memorandumi Ekonomik i Vendit MIGA – Agjencia Shumepaleshe e Garancise se Investimeve CFAA – Analiza e Pergjegjshmerise Financiare te Vendit MDGs – Objektivat per Zhvillim te Mijevjecarit CG - Grupi Konsultativ MOES – Ministria e Arsimit dhe Shkences CGA - Analiza Gjinore e Vendit MP – Anetar i Parlamentit CPAR – Realizimi i Portofolit per Vendin MTEF - Kuadri Afatmesem i Shpenzimeve DFID – Departamenti per Zhvillim Nderkombetar (Mbreteri e Bashkuar) OJQ – Organizata Joqeveritare BERZH – Banka Europiane per Rindertim dhe Zhvillim OED – Drejtoria e Vleresimit te Aktiviteteve BEI – Banka Europiane e Investimeve OSBE – Organizata per Sigurimin dhe Bashkepunimit Europian ESË – Aktiviteti Ekonomik dhe Sektorial PIU – Njesia per Zbatimin e Projektit BE – Bashkimi Europian PRGF – Programi per Rritjen Ekonomike dhe Reduktimin e Varferise FEFAD – Fondacioni per Financimin dhe Zhvillimin e Ndermarrjeve PRSC - Kredi per Mbeshtetjen e Lehtesimit te Varferise FIAS – Sherbimi Keshillues per Investimet e Huaja PRSP - Dokumenti i Strategjise per Lehtesimin e Varferise FoA – Miqte e Shqiperise SAA - Marreveshja e Asociimit dhe Stabilizimit FSAC – Kredia per Rregullimin e Sektorit Financiar SAP – Procesi i Asociimit dhe Stabilizimit FY – Viti Fiskal SEED - Zhvillimi i Ndermarrjeve ne Europen Juglindore GDP – Prodhimi i Pergjithshem i Vendit SME - Ndermarrjet e Vogla dhe te Mesme GPRS – Strategjia e Rritjes Ekonomike dhe Reduktimit te Varferise PNUD – Programi i Zhvillimit i Kombeve te Bashkuara IBRD – Banka Nderkombetare per Rindertim dhe Zhvillim USAID – Agjencia Amerikane per Zhvillim Nderkombetar IDA - Shoqata Nderkombetare e Zhvillimit TVSH – Taksa e Vleres se Shtuar IFC - Korporata Financiare Nderkombetare INSIG – Instituti i Sigurimeve te Shqiperise FMN – Fondi Monetar Nderkombetar

Zv.President: Johannes Linn Drejtori per Vendin: Christiaan J. Poortman Kryetare e Grupit: Kathryn Funk

STRATEGJIA E ASISTENCES PER VENDIN SHQIPERIA

Pasqyra e Lendes

PERMBLEDHJE i

HYRJE 1

I. SITUATA NE VEND 1

A. Zhvillimet Politike dhe Ekonomike 1

B. Situata ne Rajon 2

C. Aktiviteti Makroekonomik, Perspektivat dhe Rreziqet 3

D. Programi i Zhvillimit te Shqiperise: Strategjia e Rritjes dhe e Reduktimit te Varferise

5

II. STRATEGJIA E GRUPIT TE BANKES PER STRATEGJINE E ASISTENCES PER VENDIN

8

A. Progresi i arritur sipas CAS-it te fundit dhe mesimet e nxjerra 8

B. Programi i asistences per vendin per FY03-FY05 13

Permiresimi i Qeverisjes dhe Forcimi i Institucioneve 15

Nxitja e Rritjes se Qendrueshme te Sektorit Privat 19

Nxitja e Zhvillimit Njerezor 26

Roli i IFC dhe MIGA 28

C. Skenaret e Huadhenies dhe Johuadhenies 28

Sherbimet Johuadhenese 32

D. Menaxhimi i Portofolit te Investimeve 32 III: ZBATIMI I CAS-it 33 A. Bashkepunimet 33 B. Monitorimi i Rezultateve 35 C. Rreziqet 38 SHTOJCA 1: KONSULTIMET PER CAS-in ME PALET E INTERESUARA 40 SHTOJCA 2: CESHTJET GJINORE 47 SHTOJCA 3: MATRICA E BASHKEPUNIMIT 48 SHTOJCA 4: STANDARTET KRYESORE TE PUNES 49 SHTOJCA 5: REZULTATET E VLERESIMEVE TE BESUESHMERISE 50 SHTOJCA 6: SHENIM PER MARREDHENIET ME FONDIN (MONETAR) 51 SHTOJCA 7: TE DHENA PER OBJEKTIVAT E ZHVILLIMIT PER MIJEVJECARIN DHE TREGUESIT E TYRE

STRATEGJIA E ASISTENCES PER VENDIN SHQIPERIA

Pasqyra e Lendes, vazhdim KUTITE: Kutia 1: Nderprerjet e Energjise Elektrike: Nje Tregues per Sfidat e Zhvillimit te Shqiperise 2 Kutia 2: Varferia ne Shqiperi 6 Kutia 3: Vleresimi i Asistences per Vendin nga OED 7 Kutia 4: Sondazh mbi Mendimet e Klienteve 8 Kutia 5: Mesimet e Nxjerra nga Programi i Reformes Institucionale dhe Qeverisese 10 Kutia 6: Zeri dhe Transparenca ne Nivel Lokal: Projekti i Transparences per Tiranen 16 Kutia 7: Studimi Diagnostikues per Investimet e Huaja Direkte 17 Kutia 8: Strategjia Rurale per Shqiperine 20 Kutia 9: Ndertimi i Kapaciteteve ne Parlament 30 Kutia 10: Ecuria e Shqiperise ne lidhje me Objektivat e Zhvillimit per Mijevjecarin 32 TABELAT:

Tabela 1: Programi Huadhenes dhe Johuadhenes 26 Tabela 2: Kriteret per Skenarin Baze (Base Case) 27 Tabela 3: Studimet Kryesore Diagnostikuese Ekonomike dhe Sektoriale 28 Tabela 4: Treguesit Kryesore Monitorues te CAS-it 31

ANEKSET Aneksi A2: Nje Veshtrim i Shkurter per Shqiperine Aneksi B2: Tregues te Vecante te Ecurise dhe Menaxhimit te Portofolit te Bankes Aneksi B3: Permbledhje e Programit te Grupit te Bankes

Programi Huadhenes i IDA Programi i IFC & MIGA Aneksi B4: Permbledhje e Sherbimeve Johuadhenese Aneksi B5: Treguesit Sociale per Shqiperine Aneksi B6: Shqiperia – Treguesit Kryesore Ekonomike Aneksi B7: Shqiperia - Treguesit Kryesore te Ekspozimit Aneksi B8: Kredite IDA ne Portofolin e Investimeve Raport i Investimeve te Disbursuara nga IFC Aneksi B9: Matrica e Strategjise te Partnereve te Vendit Aneksi B10: Permbledhje e Prioriteteve te Zhvillimit HARTA E SHQIPERISE: IBRD 284672

Permbledhje

i. Situata. Shqiperia ka arritur stabilitet makroekonomik dhe nje rritje te larte ekonomike, ndonese nisur nga nje nivel i ulet, pothuajse gjate cdo viti te tranzicionit te saj nga nje ekonomi e centralizuar ne nje ekonomi tregu, megjithe disa periudha te shkurtra destabiliteti ne vend dhe ne rajon, te cilat kerkonin qe vendi te perqendrohej ne problemet me emergjente te tij. Megjithate, Shqiperia mbetet nje nga vendet me te varfera ne Europe: ne baze te te dhenave te fundit, rreth nje ne tre shqiptare eshte i varfer dhe nje numer akoma me i madh nuk perfitojne nga sherbimet kryesore. Programi fillestar i reformave ne Shqiperi nxiti aktivitetin e sektorit privat, sidomos ne bujqesi, sektor qe ka qene faktor kryesor i rritjes ekonomike. Shqiperia ka perfituar gjithashtu nga financimet e shumta te huaja dhe te ardhurat nga emigracioni. Per shkak te pakesimit te financimeve me koncesione, Shqiperia duhet te beje shume me teper perpjekje per te fituar besimin e partnereve per investime dhe per t’u futur ne tregjet financiare nderkombetare. Per ta arritur kete objektiv ne mes te ketij dhjetevjecari, Shqiperia duhet te zgjidhe zhballancimet makroekonomike, te perfundoje programin e reformave, te permiresoje mjedisin e biznesit si dhe menaxhimin e borxhit.

ii. Programi i reformave aktuale perben nje sfide sepse kerkon zgjidhjen e problemeve kryesore te zhvillimit, sidomos te problemit te qeverisjes dhe institucioneve te dobeta, shtetit te dobet ligjor dhe mangesive te infrastruktures dhe te sektorit energjetik. Perspektiva e lidhjeve me te ngushta me strukturat europiane – nepermjet negociatave per Marreveshjen e Asociim/Stabilizimit qe priten te fillojne ne vitin 2002 – eshte nje nxitje e fuqishme per reformat, te cilat do te krijojne nje konsensus afatgjate ne vend. Strategjia e Asistences per Vendin (CAS) shpallet ne nje kohe kur Shqiperia ka nje rast te mire per te kaluar nga nje zgjidhje afatshkurter e krizes ne nje zhvillim te qendrueshem afatgjate. Ne tre vitet e ardhshem, nese ne Shqiperi do te kete stabilitet dhe konsensus, do te krijohen mundesi per zbatimin e reformave te thella strukturore dhe per nje rritje te qendrueshme, nga e cila do te perfitoje e gjithe popullsia.

iii. Programi i Qeverise. Ne kete kuader, hartimi i Dokumentit te Strategjise per Reduktimin e Varferise, qe ne Shqiperi njihet me emrin Strategjia e Rritjes Ekonomike dhe Reduktimit te Varferise (GPRS) kishte rendesi, sepse i dha mundesi Shqiperise te hartoje strategjine e saj te pare kombetare te zhvillimit qe trajton ne menyre te qarte problemin e varferise, ku nepermjet veprimtarise afatmesme te arrihen objektiva afatgjata. GPRS, qe perfundoi ne Nentor te vitit 2001, mbeshtetet ne dy shtylla: qeverisje e mire dhe rritje e fuqishme ekonomike. Gjithashtu ajo kerkon permiresimin e sektorit arsimor, shendetesor dhe te infrastruktures si dhe nje pergjegjshmeri dhe pjesemarrje me te madhe te publikut ne vendimmarrje per rritjen e rolit te shtresave te varfra. GPRS krijon nje mjedis me te mire per cuarjen perpara te reformave dhe uljen e varferise, duke forcuar angazhimin e vendit per realizimin e programit te reformave, duke krijuar nje vizion afatgjate, duke u perqendruar ne rezultatet dhe duke nxitur partneritete.

iv. Objektivat. Objektivi kryesor i CAS-it eshte ulja e varferise duke mbeshtetur GPRS-ne e Shqiperise. Per kete qellim, objektivat konkrete te CAS-it ne mbeshtetje te qeverise jane:

(a) Permiresimi i qeverisjes dhe forcimi i institucioneve: ndertimi i institucioneve publike efikase; rritja e tranparences dhe pergjegjshmerise ne te gjitha nivelet;

i

forcimi i monitorimit dhe vleresimit dhe perdorimi i metodave me baze komuniteti per ndertimin e institucioneve nga poshte lart.

(b) Nxitja e rritjes se qendrueshme te sektorit privat: ruajtja e stabilitetit makroekonomik; permiresimi i mjedisit per investime; vazhdimi i reformave ne sektorin e financave dhe privatizimi i plote i ndermarrjeve; rritje e qendrueshme e prodhimit bujqesor dhe zhvillim i gjithanshem i zonave rurale; permiresimi i infrastruktures, sidomos nepermjet pjesemarrjes se komunitetit dhe sektorit privat; nxitja e qendrueshmerise se mjedisit dhe shfrytezimi i qendrueshem i burimeve natyrore;

(c) Nxitja e zhvillimit njerezor: rritja e cilesise se arsimit dhe kujdesit shendetesor ne zonat urbane dhe rurale, ku reformat ne keto fusha te koordinohen me reformat ne sektorin publik dhe ato te decentralizimit; forcimi i qendueshmerise dhe barazise ne sistemin e sigurimeve shoqerore dhe rritja e efikasitetit te asistences sociale dhe i sherbimeve sociale per komunitetin.

v. GPRS krijon kushte per forcimin e transparences dhe pergjegjshmerise; forcimin e debatit gjate procesit te formulimit te politikave dhe permiresimin e monitorimit dhe vleresimit te politikave. Keto jane objektiva te rendesishme te CAS-it. Ndertimi i institucioneve eshte gjithashtu nje objektiv qendror i CAS-it, i cili perfshihet ne te gjitha aktivitetet e tij. CAS parashikon mbeshtetjen e Bankes per infrastrukturen – vecanerisht ndertimin e institucioneve per te siguruar qendrueshmeri – pasi mangesite ne infrastrukture pengojne investimet private dhe kufizojne shanset per te varferit e zonave rurale. CAS vazhdon te mbeshtese fort Banken per zhvillimin e zonave rurale ku dhe varferia eshte me e theksuar. Ne kuadrin e CAS-it, Banka do te punoje ne baze te arritjeve te deritanishme te punes me komunitetin per ngritjen e institucioneve nga poshte lart.

vi. GPRS gjithashtu ka ndikimin e vet ne aktivitetin e Bankes. Do t’i kushtohet vemendje me e madhe rolit te qeverise dhe partneritetit, duke bere te mundur nje perzgjedhje me te mire nga Banka. Ne sherbimet johuadhenese do te angazhohen si qeveria ashtu dhe palet e interesuara. Gjithashtu, do te tregohet nje kujdes me i madh per rezultatet, duke vleresuar arritjet e CAS-it ne baze te treguesve te ndermjetem dhe perfundimtare te parashikuar ne GPRS.

vii. Programi huadhenes. Skenari baze i huadhenies per FY03-05 parashikon deri ne 131 milion USD per huadhenie, qe konsiston ne rreth kater projekte ne vit ne ndihme te GPRS, ne zbatimin e programit te reformave dhe ne rritjen e qendrueshmerise financiare te Shqiperise, e cila eshte e domosdoshme per rritjen e besueshmerise per investime. Nje numer Kredish per Mbeshtetjen e Reduktimit te Varferise (PRSC-te) do ta konsolidonin programin huadhenes te Bankes, do te ruanin ritmet e ecurise se GPRS-se dhe do te mbeshtesnin reformat kryesore, sidomos reformat qe mbeshteten nepermjet huave rregulluese te programuara. PRSC-te nuk do te zevendesojne huate per investime, te cilat kane qene efikase per ndertimin e kapaciteteve dhe perdorimin e metodave te reja te punes me baze komuniteti.

viii. Skenari i huadhenies minimale, qe nuk i kalon 70 milion USD, do te perdoret ne rast te nje aktiviteti te ulet makroekonomik, moszbatimit te GPRS, apo pakesimit te investimeve. Por Shqiperia mund te perfitoje nje hua me te madhe te IDA-s (deri ne 30% me shume se skenari baze) ne pjesen e dyte te periudhes se CAS-it ne rast te permbushjes se objektivave te GPRS dhe

ii

te permiresimeve te matshme ne fusha te tilla si qeverisja, shteti ligjor dhe sherbimet sociale. Masat qe do te merren per fonde me te medha IDA do te detajohen ne Raportin per Ecurine e CAS-it.

ix. Programi johuadhenes. Aktivitetet analizuese dhe keshilluese (AAA) do te forcojne GPRS, do te mbeshtesin aktivitetet e Bankes dhe do te sigurojne rekomandime te rendesishme per politikat. Banka ka perfunduar nje sere studimesh diagnostikuese ekonomike dhe sektoriale, duke perfshire Raportin e Vleresimit te Prokurimit per Vendin (FY01), Analizen Institucionale per Shpenzimet Publike (FY01) dhe Analizen e Pergjegjshmerise Financiare per Vendin (FY02). Banka do t’i trajtoje ceshtjet e besueshmerise ne menyre sistematike duke i perfshire ato ne PRSC-te dhe ne aktivitete te tjera.

x. Rreziqet per CAS-in. Zbatimi i CAS-it perballet me tre rreziqe kryesore: (i) mungesen e stabilitetit te brendshem apo rajonal; (ii) nderprerjet e shpeshta te energjise elektrike dhe (iii) qeverisjen/institucionet e dobeta. Sic percakohet dhe ne CAS, Banka i zbut keto rreziqe duke mbeshtetur programet e reformes te GPRS, duke e vene theksin mbi transparencen dhe pergjegjshmerine, duke luajtur nje rol te rendesishem ne mbeshtetjen e reformave ne sektorin energjetik, duke perfshire ndertimin e institucioneve ne te gjitha aktivitetet e Bankes si dhe duke perdorur huate rregulluese dhe investuese per te mbeshtetur reformat dhe per te ndertuar kapacitete administrative.

xi. Ceshtjet e meposhtme jane sugjeruar per t’u diskutuar nga Bordi:

• Masat per reduktimin e varferise: A mbeshteten objektivat e GPRS-se sa duhet nga aktivitetet e propozuara te Bankes? A eshte e drejte perfshirja e ndertimit te institucioneve ne te gjitha reformat – sidomos nepermjet rritjes se transparences dhe pergjegjshmerise?

• Kombinimi i mjeteve: A ka nje raport te drejte midis huave rregulluese dhe atyre investuese? A eshte i drejte roli i PRSC-ve, i cili ploteson por nuk zevendeson aktivitetin investues?

• Mjedisi i biznesit: Meqenese investimet private, sidomos investimet e huaja direkte, jane te domosdoshme per rritjen e qendrueshme ekonomike dhe rritjen e besimit per investime, a jane te drejta masat e propozuara per permiresimin e klimes se investimeve (duke perfshire permiresimin e qeverisjes, kapercimin e pengesave administrative dhe permiresimin e infrastruktures)?

iii

MEMORANDUM I PRESIDENTIT TE SHOQATES NDERKOMBETARE PER ZHVILLIM DREJTUAR DREJTOREVE EKZEKUTIVE MBI STRATEGJINE E

ASISTENCES PER VENDIN TE GRUPIT TE BANKES BOTERORE PER SHQIPERINE

HYRJE 1. Dokumenti i Perkohshem per Strategjine e Reduktimit te Varferise ne Shqiperi (I-PRSP) u miratua nga Bordi i Drejtoreve te Shoqates Nderkombetare per Zhvillim (IDA) ne qershor te vitit 2000. I-PRSP parashtronte nje skeme per nje PRSP te plote, qe ne Shqiperi njihet me emrin Strategjia e Rritjes Ekonomike dhe Reduktimit te Varferise (GPRS)1. Ne nentor 2001, qeveria perfundoi dhe shpalli GPRS-ne e saj, pas nje diskutimi ne te cilin u perfshine pushteti qendror dhe lokal, shoqeria civile, sektori privat dhe donatoret. GPRS dhe Vleresimi i Perbashket (JSA) e IDA-s dhe Fondit Monetar Ndekombetar (FMN) do t’i paraqitet Bordeve te Bankes dhe FMN-se ne qershor te vitit 2002. 2. CAS eshte hartuar si nje plan biznesi i Bankes Boterore per FY 2003-05 ne mbeshtetje te GPRS per Shqiperine. Ky eshte CAS i trete i plote per Shqiperine. CAS-i i vitit 1993 u hartua si rezultat i situates emergjente gjate viteve te para te tranzicionit. CAS i dyte i plote u diskutua nga Bordi ne korrik te vitit 1998 (18161-ALB) pas trazirave te vitit 1997 ne Shqiperi. Raporti mbi ecurine e CAS-it u diskutua nga Bordi ne mars 2000 (IDA/R2000-20), pas krizes kosovare te vitit 1999. CAS-i aktual i paraqitet Bordit ne nje kohe kur Shqiperia ka nje rast te mire per te kaluar nga nje zgjidhje afatshkurter e krizes ne nje strategji afatgjate zhvillimi te qendrueshem, sic parashikohet ne GPRS-ne per Shqiperine.

I. SITUATA NE VEND

A. Zhvillimet politike dhe ekonomike 3. Shqiperia ka bere perparim te ndjeshem politik dhe ekonomik qe nga periudha e gati-anarkise ne vitin 1997. Shqiperia ka rivendosur dhe ruajtur nje stabilitet makroekonomik, ka forcuar rendin publik dhe ka thelluar reformat strukturore dhe institucionale. Ne vecanti, Shqiperia ka shenuar rritje te larte ekonomike duke frenuar inflacionin, ka privatizuar ndermarrje strategjike si Banken Kombetare Tregtare (shteterore), ka filluar nje reforme te pergjithshme ne sherbimin civil dhe, kohet e fundit, ka ndermarre hapa te guximshme per rritjen e qendrueshmerise se sistemit te pensioneve. Gjate krizes se Kosoves te vitit 1999, Shqiperia priti dhe strehoi mbi 450,000 refugjate duke ruajtur stabilitetin makroekonomik dhe angazhimin ndaj reformave. Edhe stabiliteti politik ka shenuar rritje; zgjedhjet e pushtetit lokal ne tetor te vitit 2000 dhe zgjedhjet parlamentare te vitit 2001, qe u fituan nga Partia Socialiste ne pushtet, u zhvilluan pergjithesisht te qeta dhe te rregullta, ndonese rezultatet e tyre jane kontestuar vazhdimisht nga Partia Demokratike. 4. Megjithate, skena politike ne Shqiperi vazhdon te jete relativisht e percare dhe konfrontuese, si brenda Partise Socialiste ashtu dhe midis saj dhe Partise Demokratike. Percarja brenda Partise Socialiste qe doli ne pah menjehere pas zgjedhjeve te vitit 2001 coi ne doreheqjen e kater ministrave ne dhjetor te vitit 2001 dhe u pasua me doreheqjen e Kryeministrit ne fund te

1 Strategjia e Rritjes Ekonomike dhe Reduktimit te Varferise u shpall publikisht ne nentor 2001 ne Shqiperi me

emrin: Strategjia Kombetare per Zhvillimin Social-Ekonomik (GPRS).

janarit 2002. Grindjet e brendshme politike e terhoqen vemendjen nga procesi i reformave duke ulur perkohesisht ritmin e tyre. Megjithate, mosmarreveshjet politike u zgjidhen brenda kuadrit kushtetues dhe nje qeveri e re u formua ne fund te shkurtit 2002. Qe atehere situata e tensionuar eshte qetesuar disi: Partia Demokratike i dha fund bojkotit te Parlamentit, fraksionet brenda Partise Socialiste rane dakort te nderprisnin grindjet e brendshme deri ne zgjedhjet presidenciale dhe u ngrit nje komision parlamentar bi-partiak per zbatimin e rekomandimeve nderkombetare mbi reformen zgjedhore. Megjithate, zgjedhja e presidentit ne qershor 2002 mund te ringjallin grindjet midis dy partive kryesore dhe brenda per brenda tyre. Shqiperia duhet te ruaje stabilitetin dhe konsensusin e nevojshem per t’u perqendruar ne sfiden e saj kryesore: konsolidimin e arritjeve te viteve te fundit dhe zgjidhjen e problemeve me te mprehta te saj ne lidhje me qeverisjen dhe institucionet e dobeta si dhe shtetin ligjor; krimin e organizuar dhe trafiqet; nje mjedis te pafavorshem per investime; si dhe mangesite e medha te infrastruktures, sidomos ne sektorin energjetik (shih Kutine 1)

Kutia 1 Nderprerjet e energjise elektrike: Nje tregues i sfidave per zhvillimin e Shqiperise

Qe nga gjysma e dyte e vitit 2000, Shqiperia, qe dikur ka qene eksportuese e energjise elektrike, eshte perballur me nderprerje te gjata dhe te perseritura te energjise elektrike. Dimrin e kaluar nderprerjet arriten deri ne 7 ore ne dite ne Tirane, 9 ore ne qytetet e tjera dhe 13 ore ne zonat rurale. Shkaku kryesor ka qene ndikimi i thatesires ne sistemin energjetik si dhe shperdorimet e medha ne kete sektor per shkak te lidhjeve te paligjshme dhe mospagimit te faturave gjate dhjetevjecarit te fundit. KESH, kompania energjetike e Shqiperise, ka importuar energji elektrike, por sasia e importuar eshte e kufizuar si pasoje e rrjetit te amortizuar te shperndarjes. E ndergjegjshme per krizen energjetike dhe pasojat e saj, qeveria tregoi per here te pare angazhimin e saj per te zgjidhur kete krize. Ne dhjetor 2000, qeveria miratoi nje Plan Veprimi dy-vjecar (i ripunuar ne janar 2000 per te mbuluar periudhen 2002-2003) per te ndalur perkeqesimin e situates ne kete sektor. Deri tani qeveria ka tejkaluar te gjitha objektivat tremujore ne lidhje me arketimet dhe ndalimin e shperdorimeve te energjise. Megjithate, situata e renduar energjetike mbetet rreziku kryesor per stabilitetin makroekonomik, rritjen e qendrueshme dhe lehtesimin e varferise. Nese kjo situate nuk permiresohet mund te coje ne destabilitet politik dhe social, pasi nderprerjet e energjise elektrike jane nje deshmi e perditshme e pamundesise se qeverise per te siguruar sherbimet baze. Qeveria duhet te tregoje angazhim maksimal per nderprerjen e lidhjeve te paligjshme, pagimin e faturave dhe eliminimin e korrupsionit ne KESH. Veshtiresite kryesore jane qeverisje dhe institucione te dobeta si dhe shtet i dobet ligjor – po ato veshtiresi me te cilat perballen sektoret e tjere. Kriza energjetike eshte pasoje e mungeses se perspektives ne te kaluaren dhe zgjidhja e saj perben nje sfide per zhvillimin e vendit.

B. Situata ne rajon 5. Situata ne rajon paraqet shanse dhe rreziqe. Kriza e Kosoves e vitit 1999 nxiti nje perpjekje te koordinuar nderkombetare per te sjelle paqe, zhvillim dhe stabilitet ne Europen Juglindore, gje qe coi ne krijimin e Paktit te Stabilitetit dhe, ajo qe eshte me e rendesishme, ne forcimin e lidhjeve midis vendeve te Europes Juglindore dhe strukturave europiane nepermjet Marreveshjes se Asociim/Stabilizimit (SAAs) midis Bashkimit Europian (BE) dhe vendeve te rajonit. Procesi i Asociim/Stabilizimit (SAP) eshte nje nxitje e rendesishme per konsolidimin politik dhe reformat ne Shqiperi dhe vendet e tjera te Europes Juglindore. Megjithate, shperthimi i konfliktit etnik ne ish Republiken Jugosllave te Maqedonise ne vitin 2001 – vendi i pare ne Europen Juglindore qe ka perfunduar negociatat per SAA – nxori ne pah rrezikun e nacionalizmit etnik dhe brishtesine politike ne rajon. Shqiperia mund te perfitoje shume nga vendosja e lidhjeve me te ngushta me BE dhe roli i deritanishem konstruktiv i Shqiperise ne rajon e ka afruar ate me shume me Europen Perendimore. Por tensionet etnike ne kufirin me Shqiperise vazhdojne te jene faktore destabilizimi. 6. Drejt Europes apo serish drejt mungeses se stabilitetit? Komisioni Europian dhe Qeveria e Shqiperise pritet te fillojne bisedimet per SAA ne vitin 2002. GPRS dhe SAP plotesojne njeri tjetrin: GPRS permban nje program te pergjithshem dhe afatmesem per vendin, i cili e afron

2

Shqiperine me perspektiven afatgjate te pranimit ne Bashkimin Europian. Megjithate, Shqiperia mbetet e brishte ndaj krizave te brendshme dhe te jashtme. Ne qofte se Shqiperia do te kete stabilitet dhe do te zgjidhe me sukses problemet me te mprehta te saj, sidomos ne sektorin energjetik, tre vitet e ardhshme (qe perkojne me periudhen qe mbulohet nga CAS-i aktual) do te jene nje rast i mire per zbatimin e reformave te thella strukturore dhe per rritjen ekonomike nga e cila do te perfitoje e gjithe popullsia.

C. Aktiviteti makroekonomik, shanset dhe rreziqet

7 Qe nga kriza e vitit 1997, Shqiperia ka shenuar nje rritje te larte eknomike, duke e mbajtur inflacionin ne shifra te uleta. Ndonese u nis nga nje nivel i ulet, GDP u rrit mbi 7 perqind ne vit ne periudhen 1998-2000; inflacioni u mbajt ne nivelin 2-4 perqind dhe rezervat e jashtme ishin ne nivelin e kenaqshem te 4-5 muajve importe. Financimet, ne pergjithesi, u siguruan nepermjet ndihmave te medha nga jashte, parave te refugjateve (qe perbejne 10-12 perqind te GDP), dhe aktivitetit te fuqishem te sektorit privat i nxitur nga fillimi i reformave strukturore ne Shqiperi. Bujqesia, e nxitur nga privatizimi i shpejte i tokes dhe liberalizimi i plote i cmimeve dhe tregtise, zinte rrreth gjysmen e GDP. Ndertimet dhe sherbimet gjithashtu kane ndikuar ne rritjen e ndjeshme te GDP. Rritja e GDP ne vitin 2001 ra ne rreth 6.5 perqind si rezultat i perkeqesimit te situates energjetike dhe rritjes se ngadalte te prodhimit bujqesor, per shkak te kushteve te pafavorshme te motit, ndonese niveli i ndertimeve dhe i prodhimit ne sektorin privat mbeti i qendrueshem. Megjithe mungesat e vazhdueshme te energjise elektrike, ecuria ekonomike gjate tremujorit te pare te vitit 2002 ka qene shume e favorshme, ndonese inflacioni pesoi nje rritje te lehte.

8 Por eshte e domosdoshme nevoja per te permiresuar treguesit makroekonomike dhe per te zgjidhur problemet strukturore. Shqiperia ka deficite te medha fiskale dhe te jashtme, te cilat duhet te zbuten per te patur nje rritje te qendrueshme, pasi financimet koncesionale dhe financimet qe nuk krijojne borxhe do te pakesohen ne periudhen afatmesme. Kjo do te kerkoje masa te forta per te zgjidhur problemet strukturore. Duhet permiresuar puna per punesimin e punonjesve te kualifikuar nepermjet rritjes se pagave, ne menyre qe te frenohet largimi i tyre jashte vendit. Megjithe progresin e arritur ne reformen e sektorit financiar, ne privatizimin e ndermarrjeve dhe ne administraten publike, ndermjetesimi financiar eshte i kufizuar, eksportet jane ne nivel te ulet, ka nje klime te pafavorshme per investime dhe kapacitete te dobeta qeverisese dhe administrative. Ne vitet 1992-1999, investimet e huaja direkte per Shqiperine ishin me te uletat ne rajon, vetem 51 milion USD ne 1999. Ne vitet 2000 dhe 2001, privatizimet ne shkalle te gjere e rriten nivelin e investimeve te huaja direkte ne 143 milion USD dhe 204 milion USD respektivisht. Investimet e huaja direkte varen nga vazhdimi i procesit te privatizimit ne periudhen afatshkurter dhe permiresimi i klimes se investimeve ne periudhen afatmesme.

9. Perspektiva afatmesme e Shqiperise tregon nje rritje te vazhdueshme ekonomike dhe stabilitet makroekonomik, nese reformat e politikave do te nxisin investimet private. Asistenca e huaj do te shenoje ulje ne krahasim me periudhen pas krizes kosovare. Per rrjedhoje, rritja e investimeve private - sidomos e atyre te huaja - dhe vazhdimi i dergesave te refugjateve do te jene thelbesore per mbajtjen e GDP ne shifrat 6 - 7 perqind ne vit si dhe per stabilitetin financiar. Inflacioni do te vazhdoje te mbetet ne nivelin 2 - 4 perqind sipas parashikimit, duke presupozuar politika te matura fiskale dhe monetare ne nje regjim fleksibel te kursit te kembimit. Deficiti aktual

3

fianciar, i cili mund te thellohet ne vitin 2002 per shkak te rritjes se sasise se energjise elektrike te importuar, pritet te arrije ne rreth 5.4 % te GDP deri ne vitin 2005. Per te mbeshtetur kuadrin afatmesem, qeveria ka rene dakort me FMN per nje marreveshje trevjecare per Rritjen ekonomike dhe Reduktimin e Varferise (PRGF).

10. Rritja ekonomike varet nga rritja e eksporteve dhe e aktivitetit ne sektorin privat. Eksportet pritet te rriten pas privatizimit te ndermarrjeve kryesore nga investitore strategjike te huaj. Prodhimi industrial pritet gjithashtu te rritet ashtu sic pritet te rriten ndertimet, sherbimet dhe transporti. Prodhimi bujqesor do te vazhdoje te rritet, por do te duhen perpjekje te perbashketa per te perfunduar regjistrimi i tokave ne menyre qe te krijohet nje treg funksional tokash. Reformat ne sektorin e energjetikes jane gjithashtu jetike per rritjen ekonomike.

11. Konsolidimi i metejshem fiskal do te ruaje nje nivel konstant te borxheve dhe do te siguroje burime te mjaftueshme buxhetore per fushat prioritare. Ruajtja e stabilitetit fiskal dhe ulja e varferise kerkojne stabilitet fiskal per uljen e borxhit te brendshem dhe per ristrukturimin e shpenzimeve ne menyre qe ato te perdoren ne menyre me efikase per shtresat e varfera. Te ardhurat nga buxheti – te cilat jane shume poshte nivelit te kerkuar – pritet te rriten me 3.5 % te GDP si rezultat i perpjekjeve te vazhdueshme per permiresimin e administrates se tatimeve dhe doganave. Gjithashtu bizneset informale duhet te integrohen gradualisht ne ekonomine formale per te zgjeruar bazen e taksave. Shpenzimet me interesa te uleta do te sigurojne rritje te burimeve financiare per fushat prioritare pa rritur shpenzimet e pergjithshme. Si perfundim, deficiti fiskal pritet te zvogelohet nga 8.5 % ne vitin 2001 ne 6 % ne vitin 2005 (shih Aneksin B6). Kjo do te sjelle nje ulje te ndjeshme te mbeshtetjes ne huate e brendshme deri ne 2% te GDP, cka do te ule borxhin e brendshem nga 41.1% te GDP ne fund te 2001 ne 35% te GDP ne fund te 2005. Megjithate, borxhi i jashtem pritet te jete konstant, rreth 23.5% e GDP per tre vitet e ardhshme. Huate e jashtme (kryesisht me kushte lehtesuese) pritet te mbeten burimi kryesor per financimin e investimeve publike me shlyerje te shpejte.

12. Megjithe perspektiven e favorshme ekonomike, perspektiva afatmesme dhe besimi per investime ne te ardhmen mbeten te brishta per shkak te faktoreve te jashtem dhe do te varen nga reformat e metejshme. Megjithese te ardhurat e Shqiperise per fryme e kane kaluar pragun e IDA-s kohet e fundit, Shqiperia vazhdon te mbeshtetet ne nje mase te konsiderueshme ne huate koncesionare per shkak te brishtesise strukturore. Pritet qe Shqiperia te mund te behet e besueshme per investime nga mesi i ketij dhjetevjecari, duke bere te mundur qe gradualisht te marre hua me kushte tregtare. Megjithate, per t’u bere e besueshme per investime, Shqiperia duhet te zgjidhe zhbalancimet makroekonomike, te pershpejtoje reformat e parashikuara ne GPRS, sidomos per permiresimin e mjedisit te biznesit, si dhe te permiresoje menaxhimin e borxheve. Mosarrritja e objektivave ne keto fusha do te vononte hyrjen e Shqiperise ne tregjet nderkombetare te kapitaleve. Rritja ekonomike dhe stabiliteti mund te demtohen nga faktore te jashtem qe nuk varen nga qeveria shqiptare, si ulja e kerkeses per eksporte si rezultat i renies ekonomike ne shkalle boterore; nje klime post-konfliktuale ne rajon qe largon investimet; mungesa e energjise elektrike per shkak te motit dhe dergesat e paqendrueshme te refugjateve.

13. Mosthellimi i borxhit te jashtem ne periudhen afatshkurter varet nga perdorimi i fondeve me kushte lehtesuese, pervec thithjes se fondeve (te lira nga borxhet) si psh. investimet e huaja direkte. Per shkak te paqendrueshmerise se asistences se huaj, huate e parakohshme me kushte tregtare mund te shkaktojne nje perkeqesim ne treguesit e shlyerjes se borxhit, duke i shtyre ato ne kufij kritike. Ne kuadrin e PRGF, qeveria duhet te respektoje tavanin per huate afatmesme

4

dhe afatgjata jokoncesionare (me kushte jolehtesuse). Ne rast te mungeses se krizave te jashtme dhe nese i zgjidh drejt shbalancimet makroekonomike, perfundon reformat strukturore dhe permireson menaxhimin e borxhit, Shqiperia mund te filloje te marre hua nga Banka Nderkombetare per Rindertim dhe Zhvillim (IBRD) gjate vitit te fundit te CAS-it aktual (FY05), por me shume mundesi ka ne periudhen e CAS-it tjeter (IDA 14). Gjate periudhes se CAS-it aktual, Shqiperia do t’u nenshtrohet kushteve te IDA-s (20 vjet, jo 40 vjet maturim), sepse GDP per fryme e Shqiperise e kalon pragun e caktuar nga IDA. Gjate pergatitjes te CAS-it tjeter, Banka do te rivleresoje kredibilitetin e Shqiperise per investime, do te percaktoje rrugen e pershtatshme per t’u kualifikuar per asistence nga IDA dhe do te sugjeroje kohen per kombinimin e fondeve te IDA-s dhe IBRD-se.

D. Programi i zhvillimit per Shqiperine: Strategjia e rritjes ekonomike dhe e reduktimit te varferise

14. GPRS mbeshtetet ne dy shtylla – permiresimin e qeverisjes dhe vazhdimin e rritjes se larte ekonomike – dhe percakton sektorin e arsimit, te shendetesise dhe infrastrukturen si fusha prioritare per nderhyrje. GPRS percakton sfidat kryesore te zhvillimit te Shqiperise: zbatimi i dobet i ligjit, klima e pafavorshme per investime, cilesi e dobet dhe pamundesi e perdorimit te sherbimeve sociale, sidomos ne fushen e arsimit dhe shendetesise; infrastruktura e dobet dhe mosplotesimi i nevojave baze si furnizimi me energji elektrike, uje, kanalizime dhe ngrohje. GPRS konfirmon se qeverisja dhe institucionet e dobeta jane shkaku kryesor i problemeve te zhvillimit ne Shqiperi dhe se rritja ekonomike do te jete faktori kryesor per reduktimin e varferise ne Shqiperi. Ruajtja e stabilitetit makroekonomik dhe perkrahja sociale jane kushte te domosdoshme per zbatimin e strategjise. GPRS mbeshtetet ne programin aktual te reformave strukturore te qeverise duke theksuar permiresimin e sherbimeve sociale dhe infrastruktures per te ulur varferine dhe per te siguruar rritjen ekonomike. GPRS gjithashtu thekson nevojen e rritjes se pergjegjesise publike dhe te pjesemarrjes se publikut ne vendim-marrje, cka do te rriste rolin e shtresave te varfera.

15. GPRS ka pese synime kryesore per periudhen tre vjecare: (i) rritjen e GDP ne 18-21% gjate periudhes tre-vjecare; (ii) pakesimin e numrit te te varferve (njerez me te ardhura me pak se 2$ ne dite) me 19% (nga 47% ne 1998 ne 38%); (iii) permiresime te dukshme ne infrastrukture dhe sherbimet respektive, si p.sh. furnizimi me energji elektrike dhe me uje te pijshem, kanalizimet, afrimin e ketyre sherbimeve te shtresat e varfera; (iv) uljen e vdekshmerise foshnjore dhe te nenave respektivisht me 15% dhe 25% si dhe shkallen e perhapjes se semundjeve ngjitese dhe (v) rritjen e numrit te nxenesve te regjistruar ne arsimin tetevjecar me 4% dhe ne arsimin e mesem me 25% si dhe rritjen e periudhes mesatare te shkollimit me 5%. (Treguesit dhe objektivat e ndermjetme dhe perfundimtare te GPRS-se jepen ne Aneksin B9).

16. GPRS beri te mundur qe te krijohet per here te pare nje vizion afatmesem dhe afatgjate zhvillimi per reduktimin e varferise. GPRS ishte ne kohen e duhur sepse ajo sherbeu per te mbeshtetur kalimin nga nje vizion afatshkurter ne nje vizion afatgjate zhvillimi, nxiti interesin e medias dhe te publikut per problemin e varferise si dhe nxiti per here te pare pjesemarrjen e shoqerise civile ne hartimin e politikave. Qeveria e Shqiperise dhe partneret e saj te shoqerise civile punuan shume per pergatitjen e GPRS, qe shenon nje permiresim te dukshem ne krahasim me I-PRSP. Megjithese strategjia ka akoma nevoje te permiresohet, sic theksohet ne JSA

5

dhe permbledhur me poshte (par.18), GPRS perfaqeson perpjekjen e pare te suksesshme per formulimin e nje strategjie te plote te zhvillimit kombetar.

17 GPRS eshte mbeshtetur ne nje diagnostikim te varferise, i cili nxjerr ne pah natyren shumedimensionale te varferise (shih Kutine 2). Per studimin e nivelit te varferise u shfrytezuan anketimet e fundit per gjendjen ekonomike dhe sociale te familjes shqiptare. Varferia monetare eshte me e perhapur ne zonat rurale, prek me teper familjet me tre ose me shume femije dhe lidhet me nivelin e ulet arsimor. Dergesat e refugjateve luajne nje rol te rendesishem ne lehtesimin e varferise, vecanerisht per familjet ku kryefamiljare eshte gruaja. GPRS ve ne dukje gjithashtu elementet e varferise qe nuk lidhen me te ardhurat: shume familjeve u mungojne sherbimet baze si furnizimi me uje te pijshem, kanalizimet, arsimi, sherbimi shendetesor dhe energjia elektrike ndersa mungesat ne infrastrukture kufizojne mundesite e popullsise se varfer per nje jete me te mire. Ne zonat rurale, sidomos ne zonat malore si p.sh. ne Shqiperine verilindore, ndjehet nje fryme izolimi dhe braktisjeje. Treguesit flasin per nje rritje te pabarazise ne te ardhura, cka mund te dobesonte me tej kohezionin social ne Shqiperi. Ne kushtet kur mungon nje sondazh i rregullt ne nivel kombetar per gjendjen social-ekonomike te familjes, te dhenat sasiore kane kufizime serioze dhe tendencat e varferise nuk mund te percaktohen. Per kete arsye, qeveria ka hartuar nje plan te pergjithshem per forcimin e monitorimit dhe vleresimit te politikave, duke perfshire perfundimin e regjistrimit te popullsise ne vitin 2001, i cili pergatit terrenin qe te behen sondazhe te rregullta me familjet shqiptare, duke filluar me Sondazhin per Matjen e Nivelit te Jeteses (LSMS) ne vitin 2002.

6

Kutia 2 Varferia ne Shqiperi

Analiza e nivelit te varferise e GPRS eshte bazuar ne nje numer te madh te dhenash sasiore dhe cilesore, te cilat , ndonese jo te plota, japin nje pamje shumedimensionale te varferise*. Ne dhjetevjecarin e fundit, Shqiperia ka kaluar nje tranzicion te veshtire politik dhe ekonomik, i karakterizuar nga kriza periodike lokale dhe rajonale dhe i shoqeruar nga nje emigracion i larte sezonal dhe i perhershem brenda dhe jashte vendit. Banoret e zonave rurale, familjet me shume anetare, te paarsimuarit dhe shtresat e pambrojtura e kane patur me te veshtire per ta perballuar situaten e veshtire. Sherbime te rendesishme baze u mungojne dhe shume prej njerezve me te ardhura mesatare.

• Varferia monetare ne Shqiperi eshte e larte ne shtrirje dhe ne thellesi. Afersis • ht nje ne tre shqiptare eshte i varfer, mbi 500.000 shqiptare jetojne ne varferi te thelle (me me pak se 1$ ne dite).

• Kater ne pese te varfer banojne ne zonat rurale dhe niveli i te ardhurave ndryshon sipas rretheve.

• Pabarazia ne te ardhura eshte shume e theksuar (0.43 Gini) nga njeri rreth ne tjetrin.

• Varferia monetare eshte me e larte ne ato familje ku kryefamiljari ka nje nivel te ulet arsimor – eshte pergjysmuar numri i familjeve te varfera me kryefamiljar me arsim te mesem dhe vetem 5% e familjeve me kryefamiljar me arsim te larte jane te varfera.

• Varferia ka nje ndikim jo-proporcional te femijet – rreth 40% e familjeve me tre ose me shume femije jane te varfera krahasuar me 25% te numrit te pergjithshem te familjeve.

• Dergesat e emigranteve perbejne nje sistem te rendesishem informal sigurie, nga te cilat perfitojne nje ne pese familje (nje ne tre familje ne zonat rurale) dhe jane jetike sidomos per familjet me kryefamiljare grua.

• Ne pergjithesi, niveli i varferise nuk duket se varet nga fakti nese kryefamiljari eshte mashkull apo femer (ndoshta per shkak se familjet me kryefamiljare grua perfitojne te ardhura nga burrat e tyre qe punojne jashte vendit). Megjithate, varferia eshte me e madhe ne familjet me kryefamiljare grua – vejushet me femije apo gra qe jetojne vetem dhe niveli i papunesise eshte me i larte te grate. (Shih Shtojcen 2.)

• Varferia monetare behet me e theksuar si rezultat i nje infrastrukture dhe sherbimeve te dobeta apo i mungeses se tyre ne te gjithe vendin. 40% e familjeve nuk sigurojne dy apo me shume sherbime baze si arsimin tete-vjecar, furnizimin me uje dhe ngrohjen.

• Sherbimet shendetesore kane nivel te ulet, te varferit kane akses te kufizur ne keto sherbime per shkak te tarifave te larta zyrtare apo jozyrtare. Gjendja shendetsore e femijeve eshte ne vecanti shqetesuese: 31.7% e femijeve nen moshen 5 vjec jane te pazhvilluar fizikisht si pasoje e kequshqyerjes kronike (11.1% e femijeve nen 5 vjec jane relativisht te konsumuar fizikisht si pasoje e kequshqyerjes). Vdekshmeria foshnjore eshte 28 ne nje mije kurse nen 5 vjec eshte 33 ne nje mije.

Si rrjedhim, strategjia e vendit do te perqendrohet ne masat per rritjen ekonomike dhe forcimin e sektorit publik per te hartuar, monitoruar dhe vleresuar nje program reformash prioritare ne sektoret sociale.

* Analiza e GPRS per varferine mbeshtetet ne: Sondazh per Kushtet e Jeteses (1998) ; Sondazh per Treguesit e Shumefishte (2000) ; Vleresimi Cilesor i Varferise (2001) ; Regjistrimi i te dhenave administrative pilot (2001) dhe nje numer studimesh te vecanta. Te dhenat sasiore nuk jane plotesisht perfaqesuese. Megjithate, Sondazhi per Kushtet e Jeteses i vitit 1998, konfirmon rezultate te ngjashme te nivelit te varferise me ato te Sondazhit per te Ardhurat e Familjeve te vitit 1996.

18 Megjithese GPRS perben nje perpjekje te lavderueshme, disa elemente kane nevoje per t’u permiresuar. Sic u tha me siper, qeveria duhet te permiresoje nivelin e ulet te te dhenave nepermjet sondazheve te rregullta me familjet. Analiza per varferine duhet te plotesohet me marrjen e te dhenave te reja dhe objektivat dhe aktivitetet e GPRS duhet te rivleresohen dhe te pershtaten me mire me analizen e permiresuar te varferise. Permiresimet e metejshme te GPRS do te behen ne baze te nje analize me te mire te burimeve te rritjes ekonomike ne te ardhmen dhe te ndikimit te kesaj rritjeje ne reduktimin e varferise. Lidhjet ndersektoriale, si p.sh. zhvillimi rural dhe mjedisi, duhet te forcohen gjate zbatimit te GPRS. Qeveria duhet te ngreje nje sistem monitorimi dhe vleresimi dhe te permiresoje treguesit dhe objektivat, duke marre parasysh Objektivat per Zhvillim te Mijevjecarit. Qeveria gjithashtu duhet te forcoje koordinimin e ndihmes ne baze te GPRS. Se fundi, procesi pjesemarres

7

duhet te thellohet dhe institucionalizohet per te vazhduar punen e nisur per perfshirjen e shoqerise civile ne hartimin e GPRS.

II. STRATEGJIA E ASISTENCES SE GRUPIT TE BANKES PER VENDIN

A. Progresi i arritur sipas CAS-it te fundit dhe mesimet e nxjerra

19. Strategjia e asistences se Bankes eshte mbeshtetur ne pervojen e deritanishme, vecanerisht ne mesimet e nxjerra nga trazirat e vitit 1997. CAS-i i vitit 1993 iu pergjigj situates shume te veshtire te viteve te para te tranzicionit ne Shqiperi, duke mbeshtetur ndihmat emergjente dhe rehabilitimin fizik te infrastruktures. Gjate viteve 1993-1996, Shqiperia arriti stabilitet makroekonomik dhe rritje te larte ekonomike, si dhe ndermori reforma te rendesishme, duke u cilesuar si “nje histori e suksesshme” ne Europen Qendrore dhe Lindore. Megjithate, shperthimi i anarkise ne vitin 1997, si pasoje e shembjes se skemave mashtruese piramidale, nxori ne pah brishtesine e institucioneve shqiptare dhe deshtimin e shume reformave. Kriza e ndihmoi Banken te nxirrte disa mesime te rendesishme per strategjine e asistences se saj te ardhshme: (i) rendesine primare qe kane qeverisja dhe ndertimi i institucioneve (ii) nevojen per t’u perqendruar me teper ne zbatimin sesa ne aprovimin e ligjeve dhe rregulloreve dhe (iii) efektivitetin e zbatimit te reformave me pjesemarrjen e komunitetit, qe funksionoi mire edhe gjate krizes se vitit 1997.

20. CAS-i i vitit 1998 perfshinte rekomandimet e Analizes per Asistencen e Vendit (CAE) te bera nga Departamenti i Vleresimit te Operacioneve (OED) (shiko Kutine 3). CAS-i i vitit 1998, i hartuar pas trazirave te vitit 1997, theksoi nevojen per nje shtet te forte, institucione efikase publike dhe reformat e politikave. Ai permbante nje program ndihmash, i cili theksonte tre prioritete strategjike: (i) qeverisjen dhe ndertimin e institucioneve, (ii) nxitjen e rritjes se qendrueshme te sektorit privat dhe (iii) nxitjen e zhvillimit njerezor. Fluksi i refugjateve kosovare ne vitin 1999 e sforcoi kapacitetin administrues te Shqiperise, por nuk i nderpreu reformat. Stabiliteti i brendshem dhe rajonal u permiresua ne vitin 2000, kur qeveria hartoi nje PRSP te perkohshme dhe u angazhua per pergatitjen e nje PRSP-je te plote. Si rezultat i nje klime me te favorshme per reduktimin e varferise, Raporti mbi Ecurine e CAS-it ne vitin 2000 theksoi rolin e Bankes per lehtesimin e varferise, duke i kushtuar vemendje te vecante forcimit te kohezionit social dhe ndertimit te institucioneve gjitheperfshirese.

Kutia 3 Vleresim i asistences per vendin i kryer nga OED

Rezultatet. Analiza e Asistences per Vendin e vitit 1998 (CAE) e kryer nga OED shqyrtoi asistencen e IDA-s per Shqiperine gjate viteve 1992-1997. CAE arriti ne perfundimin qe asistenca e IDA-s ishte shume efikase, vecanerisht ne mbeshtetje te prodhimit bujqesor, te privatizimit te ndermarrjeve te vogla dhe te mesme, te reformes tatimore dhe liberalizimit te cmimeve dhe tregtise. Megjithate, CAE konstatoi mangesi ne caktimin e prioriteteve te asistences nga IDA dhe ne shtrirjen e saj ne disa sektore, vecanerisht ne ate te financave. CAE konstatoi disa arritje ne rehabilitimin e objekteve arsimore dhe shendetesore, por edhe nje pune te pamjaftueshme ne lidhje me ndryshimin e kuadrit te pergjithshem ne keta sektore. Pervec kesaj, CAE konstatoi vetem permiresime te lehta ne cilesine e infrastruktures dhe kryerjen e sherbimeve per shkak te dobesise se institucioneve publike. Veshtrim Retrospektiv mbi rolin e CAE. Ne prill 2002, OED beri nje ‘studim investigues’ per 15 vende per te analizuar perfshirjen e rekomandimeve te CAE ne CAS dhe rolin e tyre ne asistencen per vendin. Studimi konstatoi pajtueshmeri te larte midis CAE se Shqiperise dhe CAS-it si rezultat i procesit te GPRS-se, duke krijuar kushte per zbatimin e rekomandimeve te CAE ne lidhje me konsultimet, pjesemarrjen, koordinimin e donatoreve, rolin e vendit dhe monitorimin e nivelit te varferise. 21. Shqiperia ka arritur rezultate te mira ne realizimin e objektiveve te CAS-it te meparshem. Gjate viteve 1998-2002, Shqiperia tregoi nje angazhim te madh per reformat duke

8

realizuar te gjithe treguesit e huadhenies optimale (high-case) te Raportit per Ecurine e CAS-it te vitit 1998 dhe 2000. U shenuan arritje te dukshme ne realizimin e te tre objektivave te CAS-it. Ne kuadrin e CAS-it te meparshem, Banka mbeshteti perpjekjet e Shqiperise per permiresimin e menaxhimit te shpenzimeve publike - duke prezantuar nje kuader shpenzimesh afatmesme (MTEF) – duke hedhur bazat per reformimin e gjyqesorit dhe te administrates publike, duke perfshire fillimin e reformes ne administraten publike (Shih Kutine 5 per mesimet e nxjerra nga reforma institucionale dhe qeverisese). Mbeshtetja nga IDA dhe Korporata Financiare Nderkombetare (IFC) per reformen ne sektorin e financave – nje fushe e kritikuar nga CAE (shih Kutine 3) - ishte vecanerisht e suksesshme, gje qe rezultoi ne privatizimin e Bankes Kombetare Tregtare dhe ne pergatitjen per privatizim te Bankes se Kursimeve. Persa i perket fushes se zhvillimit njerezor, Banka ndihmoi ne hartimin e kuadrit te politikave dhe ne perdorimin e mekanizmave te komunitetit per afrimin e sherbimeve sociale tek shtresat e pambrojtura te popullsise.

. 22. Cfare funksionoi mire:

• Zhvillimi i nxitur nga komuniteti. Projektet qe nxisin pjesemarrjen per forcimin e pergjegjshmerise kane patur sukses ne Shqiperi, sic u tregua qarte ne vitin 1997 kur organizatat me baze komuniteti vazhdonin te punonin mire, megjithe kushtet e veshtira. Banka u mbeshtet ne arritjet e meparshme te saj per zhvillimin me baze komuniteti (CDD) duke zgjeruar projektet e suksesshme pilot; duke aplikuar kete metode (CDD) ne sektore te rinj, si p.sh. ne zbatimin e sherbimeve sociale dhe duke marre masa per sigurimin e qendrueshmerise, si psh. duke i shnderruar fondet e kredise per fshatin ne shoqata te qendrueshme kursim/krediti.

• Operacionet e asistences teknike ne sektorin financiar. Projekti i Asistences Teknike per Programin e Rritjes (qe perfundon ne fund te FY02) dhe Projekti aktual i Asistences Teknike per Ndertimin e Institucioneve ne Sektorin e Financave ishin ne kohen e duhur dhe trajtonin ceshtjet me te rendesishme te reformes ne sektorin financiar. Ato ishin shume te efektshme per realizimin e arritjeve ne kete fushe.

• Plotesimi i mangesive te njohurive nepermjet sherbimeve johuadhenese. CAS-i i meparshem e vinte theksin ne sherbimet analizuese dhe keshilluese (AAA) per te mbeshtetur huadhenien dhe per t’i bere qeverise rekomandime per politikat kryesore. Megjithese ka vend per permiresim ne kete drejtim, keto sherbime kane ndihmuar per te kuptuar me mire ceshtjet sektoriale, kane permiresuar procesin e projektimit dhe kane zgjeruar programin e reformave. Kohet e fundit AAA-te kane mbeshtetur hartimin e GPRS-se.

• Fleksibiliteti ne zbatimin e CAS-it. Banka iu pergjigj shpejt nevojave te qeverise gjate krizes kosovare ne vitin 1999, kur ajo perpunoi dhe disbursoi brenda 30 ditesh nje Kredi te Ndihmes per Shpenzimet Publike dhe hartoi nje numer projektesh per plotesimin e nevojave ne periudhen pas konfliktit. Kohet e fundit, Banka e ka pershtatur programin e saj huadhenes me GPRS, duke shtyre Kredine II te parashikuar per Ndryshime Strukturore dhe Kredine Rregulluese te Perkrahjes Sociale dhe duke zevendesuar Kredine e propozuar per Mbeshtetjen e Reduktimit te Varferise (FY02), e cila do t’i paraqitet Bordit me CAS-in aktual.

9

Kutia 4

Sondazh mbi mendimet e klienteve

Ne pranvere te vitit 2001, nje sondazh me klientet —i pari i ketij lloji ne Shqiperi—iu dergua individeve qe ishin njohur me programet e Bankes: zyrtareve te qeverisjes qendrore dha lokale, OJQ-ve, perfaqesuesve te sektorit privat dhe donatoreve. Moren pjese 168 veta, nje e treta e te cileve punojne ne administraten shteterore. Sondazhi u kerkoi te intervistuarve te vleresonin – ne shkallen 1 me 5 – fushat e aktivitetit (psh. zhvillimin e sektorit privat) ne lidhje me rendesine dhe efektivitetin e Bankes. Vleresimet ishin te larta (mbi mesataren) per te gjitha ceshtjet. Pyetja qe mori me shume pike per efektivitet ishte “Bashkepunimi me zyrtaret e Bankes Boterore,” cka reflektoi marredhenie te mira profesionale midis punonjesve te Bankes dhe kolegeve te tyre analoge. Ceshtjet e konsideruara me pak te rendesishme se ceshtje te tjera nga pikepamja e efeketivitetit te Bankes, ishin: “Dhenia e prioritetit te duhur problemit te lehtesimit te varferise”, “Pergjigje e shpejte ndaj kerkesave ne fazen e zbatimit te projektit”, “Perfshirja e njohurive dhe ekspertizes lokale ne studimet e Bankes”, “Ndihma per rritjen ekonomike” dhe “perfshirja e rekomandimeve praktike ne Studimet e Bankes”. (Megjithate, kjo renditje ishte mbi mesateren). Sondazhi i klienteve tregon nevojen (i) per te bashkepunuar me ngushte me palet e interesuara, sidomos ne pergatitjen e studimeve; dhe (ii) per te percaktuar dhe publikuar objektiva te ndermjetem dhe perfundimtare per te matur ne menyre objektive realizimin e synimeve per zhvillim.

23. Cfare nuk funksionoi mire:

• Treguesit ne fushen e arsimit dhe shendetesise jane akoma te ulet megjithe vemendjen qe ka treguar CAS per politikat ne sektorin social. Studimi per sektorin e arsimit mbeshteti Projektin aktual te Reformes ne Arsim por reforma nuk ka patur efektivitetin e duhur, pjeserisht per shkak te levizjeve te shumta te personelit drejtues ne ministrite e ndryshme. Ne sektorin shendetesor, Banka ka bere nje pune te pamjaftueshme per mbeshtetjen e reformave ne kuadrin e Projektit aktual te Permiresimit te Shendetesise, por ajo po u kushton vemendje me te madhe ketyre ceshtjeve si pjese e dialogut te saj per programet e GPRS, MTEF dhe Kredine per Mbeshtetjen e Reduktimit te Varferise, ndersa qeveria ka marre disa masa kohet e fundit, cka flet per rritjen e angazhimit per reformat ne arsim dhe shendetesi.

• Koordinimi i donatoreve ka nevoje per permiresim. Takimet e donatoreve - instrumenti kryesor per koordinim ne nivel teknik—u nderprene gjate krizes kosovare. U bene disa perpjekje per rifillimin e ketyre takimeve ne Maj 2000 por, numri i tyre nuk u realizua sipas programit. Banka do te punoje per nje koordinim me te mire te donatoreve gjate periudhes se CAS-it aktual (shih par. 74 dhe 75 mbi koordinimin e donatoreve).

• Zgjidhja e ceshtjeve te besueshmerise kerkon nje pune sistematike. CAS-i i meparshem u perqendrua ne kontrollet e besueshmerise te projekteve konkrete. Megjithese keto kontrolle mund te jene efektive per minimizimin e abuzimeve te besueshmerise ne projektet e financuara nga Banka, ato nuk i zgjidhin problemet e shumta te besueshmerise qe pengojne zhvillimin e qendrueshem. Banka ka mbajtur dhe do te vazhdoje te mbaje nje qendrim me te pergjithshem ndaj garancive te besueshmerise, pervec kontrolleve te besueshmerise per projekte konkrete. (shih par. 66 mbi aktivitetin diagnostikues ekonomik dhe sektorial).

10

• Monitorimi i rezultateve duhet te permiresohet. Monitorimi i kontributeve dhe rezultateve te projekteve eshte permiresuar vitet e fundit per shkak se eshte treguar nje kujdes me i madh per kuadrin e plote te projektit. Disa projekte kane ndihmuar per instalimin e sistemeve te kompjuterizuara te te dhenave per menaxhimin qe lidhen me

tregues monitorimi. Megjithate, ka akoma shume vend per permiresim. Qeveria duhet te vendose tregues dhe objektiva, te cilat do te vleresojne ne menyre objektive progresin e deritanishem per arritjen e synimeve te zhvillimit (shih gjithashtu “Cfare nuk ka funksionuar mire” ne Kutine 5). Banka duhet te kombinoje me mire monitorimin e projekteve me rezultatet e zhvillimit dhe te vleresoje sistematikisht kontributin e saj ne arritjen e synimeve te zhvillimit per Shqiperine (shih gjithashtu Kutine 4, Sondazh per Mendimet e Klienteve). Ne CAS-in aktual, Banka thekson mbeshtetjen per Shqiperine ne procesin e monitorimit dhe vleresimit (shih par. 35 dhe 36) si dhe permiresimin e punes per monitorimin e efektivitetit te programit te Bankes (shih par. 79).

Kutia 5

Mesimet e nxjerra nga programi i reformave institucionale dhe qeverisese

Pas trazirave te vitit 1997 ne Shqiperi, Banka Boterore dhe donatore te tjere e ndihmuan qeverine te hartonte dhe zbatonte nje program te gjere reformash institucionale dhe qeverisese. Gjate pese viteve te fundit qeveria ka patur arritje ne disa sektore te rendesishem.

• Korrupsioni. Qeveria aprovoi dhe perpunoi nje Plan te Pergjithshem kunder Korrupsionit (ACP), ngarkoi nje Minister Shteti te ndiqte zbatimin e ACP dhe ngriti nje njesi nderministeriale per te monitoruar luften kunder korrupsionit. Organizatat e shoqerise civile ne Shqiperi, media dhe sektori privat formuan Koalicionin kunder Korrupsionit ne Shqiperi ne fillim te vitit 2001 per te ndergjegjesuar publikun per luften kunder korrupsionit. Kohet e fundit problemi i korrupsionit ka nxitur si asnjehere aktivitetin nderpartiak per te pergatitur nje Ligj per Deklarimin dhe Kontrollin e Pasurive dhe detyrimeve Financiare te Zyrtareve te Zgjedhur.

• Administrata Publike. Departamenti i Administrates Publike perfundoi kuadrin ligjor per nje administrate publike (sherbim civil) te qendrueshme dhe profesionale dhe filloi zbatimin e ligjit. Cdo ministri ka nje Sekretar te Pergjithshem. Qeveria ngriti Institutin e Administrates Publike dhe Komisionin e Sherbimit Civil, i cili eshte nje organ i pavarur, ndonese nuk po funksionon sic duhet aktualisht. Ne fillim te vitit 2002, qeveria aprovoi nje strukture te re pagash per punonjesit e administrates, duke i dyfishuar ato. Qeveria aprovoi nje buxhet afatmesem te shpenzimeve.

• Tatimet dhe Doganat. Qeveria po perdor aktualisht nje sistem vleresimi ne baze te punes per punonjesit e doganave. Regjistrimi i taksapaguesve po permiresohet dhe arketimet e TVSH-se po informatizohen ne gjashte zyra. Nje ligj i ri per procedurat fiskale e ka thjeshtuar procesin e apelit.

• Sistemi Ligjor dhe Gjyqesor. Kushtetuta e nentorit 1998 dhe ligjet organike te saj per te gjitha institucionet kryesore ligjore perbejne nje baze te shendoshe per nje system gjyqesor te pavarur dhe me profesional. Shkolla e Magjistratures e ngritur ne vitin 1998 po funksionon mire. Qendra e Publikimeve Zyrtare boton rregullisht Fletoren Zyrtare, e cila boton te gjitha ligjet dhe vendimet kryesore ligjore.

Shqiperia ka hedhur bazen per nje qeverisje me te mire, ndonese niveli mbetet i ulet. Analiza e aktivitetit te Bankes gjate pese viteve te fundit ve ne dukje disa perfundime.

Cfare funksionoi mire

• Studimet analitike per mbeshtetjen dhe zgjerimin e programit te reformave. Keto studime kane nxitur reformat aktuale dhe kane zgjeruar gamen e ceshtjeve per t’u shqyrtuar. Kohet e fundit, Analiza e Aktivitetit Financiar te Vendit shqyrtoi problemin e pergjegjshmerise financiare, i cili eshte perfshire ne PRSC. Banka do te vazhdoje te zgjeroje dhe te thelloje programin e reformave institucionale dhe qeverisese nepermjet veprimtarise analitike gjate periudhes se CAS-it, duke perfshire Studimin per Decentralizimin Fiskal ne FY03, Memorandumin Ekonomik te Vendit (CEM) dhe Shqyrtimin e Shpenzimeve Publike ne FY05.

• Rregullimet plotesuese dhe aktivetetet investuese per vazhdimin e reformave. Aktivitetet rregulluese dhe investuese krijuan kushte per te ndihmuar Shqiperine te kapercente shume veshtiresi. Per shembull, Projekti per Reformen ne Administraten Civile beri te mundur krijimin e nje kuadri ligjor per depolitizimin e administrates publike, por Kredia per Rregullimet Strukturore, e mbeshtetur nga Kryeministri, ndihmoi per zbatimin e ligjit te ri nga ministrite e linjes.

11

Programi i Bankes FY03-05 vazhdon te theksoje rregullimet perforcuese reciproke (PRSC) dhe aktivitetet investuese.

Cfare nuk funksionoi mire

• Evidentimi i rezultateve konkrete. Megjithe arritjet ne programin e reformave institucionale dhe qeverisese, permiresimi i qeverisjes eshte nje process i gjate dhe i nderlikuar dhe shqiptaret vazhdojne ta cilesojne korrupsionin si problemin me te rendesishem ne vend. Reformat duhet te klasifikohen me kujdes sipas prioriteteve dhe duhet te percaktohen tregues te ndermjetem per evidentimin e progresit te arritur. Banka e ka ndihmuar Shqiperine te percaktoje tregues te hollesishem per monitorimin e rezultateve te Projektit per Reformen ne Administraten Publike. Procesi i GPRS nxiti procesin monitorues te qeverise. Gjate FY03-05, Banka do t’i kushtoje me shume vemendje monitorimit dhe publikimit te treguesve per matjen e progresit ne reformen e qeverisjes.

• Kombinimi i reformave te ndermarra nga qeveria me ndertimin e kapaciteteve ne ministrite e linjes dhe ne qeverisjen vendore. Per te patur rezultate, reformat ne administraten publike duhet te shoqerohen me ndertimin e kapaciteteve. Qeveria ka bere perpjekje ne kete drejtim ne ministrite e linjes, sidomos ne Ministrine e Arsimit dhe Shkences, por pa shume sukses deri tani. Gjate FY03-05, Banka do te integroje me mire reformat institucionale dhe ndertimin e kapaciteteve ne projektet investuese sipas sektoreve.

B. Programi i asistences per vendin per vitet fiskale (FY) 2003-2005

24. CAS-i aktual synon te mbeshtese Shqiperine per zbatimin e GPRS-se. GPRS pasqyron rendesine e objektivave te Raportit mbi Ecurine e CAS 1998 dhe CAS 2000. Prandaj objektivat e CAS FY03-05 jane pergjithesisht te njejta me ato te CAS-it te meparshem. Ato do te ndihmojne qeverine per:

(a) Permiresimin e qeverisjes dhe forcimin e institucioneve: ndertimi i institucioneve publike efikase dhe gjitheperfshirese; rritja e transparences dhe pergjegjshmerise ne te gjitha nivelet; forcimi i monitorimit dhe vleresimit dhe puna me komunitetin per ndertimin e institucioneve nga poshte lart;

(b) Zhvillimin e qendrueshem te sektorit privat: ruajtja e stabilitetit makro-ekonomik; permiresimi i mjedisit per investime private; vazhdimi i reformes ne sektorin financiar dhe perfundimi i privatizimit te ndemarrjeve; rritja e prodhimit bujqesor dhe zhvillimi i gjithanshem i zonave rurale; permiresimi i infrastruktures dhe krijimi i nje mjedisi institucional qe do te ndihmonte zhvillimin e infrastruktures, sidomos me pjesemarrjen e komunitetit dhe sektorit privat; si dhe nxitja e qendrueshmerise se mjedisit dhe e shfrytezimit te qendrueshem te burimeve natyrore;

(c) Nxitjen e zhvillimit njerezor: permiresimi i sherbimit dhe cilesise ne sistemin arsimor dhe shendetesor ne zonat urbane dhe rurale, nepermjet reformave sektoriale te koordinuara me programin e reformave te decentalizimit dhe te sektorit publik; forcimi i qendrueshmerise dhe barazise se sistemit te sigurimeve shoqerore; dhe permiresimi i efikasitetit te asistences sociale dhe sherbimeve sociale per komunitetin.

Reduktimi i varferise eshte objektivi kryesor i Bankes per strategjine e asistences. Banka do te vazhdoje perpjekjet e filluara ne vitin 1998 per thellimin e aktivitetit ndersektorial per lehtesimin e varferise, ne perputhje me GPRS.

25. Banka do te perqendroje punen e saj ne ato fusha qe ofrojne mundesi te reja per te patur progres. Si rezultat i GPRS, qeveria ka treguar nje angazhim me te madh per permiresimin e transparences dhe pergjegjshmerise dhe permiresimin e monitorimit dhe vleresimit. GPRS gjithashtu ka

12

ndikimin e vet ne aktivitetin e Bankes dhe ne vleresimin prej saj te rezultateve. Projektet per investime do te hartohen dhe zbatohen brenda nje kuadri me te gjere strategjik. Sherbimet analizuese dhe keshilluese (AAA) do te kryhen, brenda mundesive, nga qeveria dhe nga palet e interesuara, perfshire dhe donatore te tjere aktive ne kete sektor per te siguruar marrjen e pergjegjesive. Do t’i kushtohet nje vemendje me e madhe bashkepunimit me jashte - duke perdorur GPRS si nje kuader te perbashket. Banka do t’i kushtoje me shume rendesi rezultateve, duke analizuar mbeshtetjen e saj nepermjet treguesve te ndermjetem dhe perfundimtare te percaktuara ne GPRS. Ajo qe ka me shume rendesi eshte fakti qe GPRS krijon nje mjedis me te mire per thellimin e reformave dhe uljen e nivelit te varferise nepermjet forcimit te rolit te vendit ne programin e reformave, perforcimit te nje vizioni afatgjate, perqendrimit ne rezultate dhe nxitjes se partneritetit.

26. Nje kombinim i huave rregulluese dhe investuese do te ishte mbeshtetja me e mire per GPRS. Tre Kredi per Mbeshtetjen e Reduktimit te Varferise (PRSC-te), prej te cilave e para do t’i paraqitet Bordit me CAS-in aktual, do te vazhdojne te mbeshtesin GPRS-se si dhe reformat e politikave ndersektoriale qe jane te domosdoshme per zbatimin e GPRS-se nepermjet huave rregulluese te programuara. PRSC-te do te sigurojne nje mbeshtetje te forte per programin huadhenes te Bankes dhe do te plotesojne – por jo te zevendesojne – huate per investime, te cilat kane patur efektivitet ne ndertimin e kapaciteteve institucionale, hartimin e programeve te reja me baze komuniteti dhe permiresimin e infrastruktures se Shqiperise. Reformat e kujdesshme te politikave sektoriale do te mbeshteten me aktivitete konkrete investimesh, te cilat do te plotesojne nevojat e sektoreve te vecante. PRSC-te e propozuara dhe aktivitetet investuese do te mbeshtesin reciprokisht njeri-tjetrin: PRSC-te do te mbeshtesin reformat kryesore per aktivitetet e linjes, ndersa keto te fundit do te ndihmojne ne ndertimin e kapaciteteve per zbatimin dhe vazhdimin e reformave. PRSC-te do te perbejne 15-20% te programit huadhenes.

27. Komponentet e PRSC-ve trajtojne kater ceshtje kryesore ndersektoriale te GPRS-se. Komponentet jane: (i) nxitja e rritjes se qendrueshme ekonomike dhe zhvillimi i sektorit privat (rritja e investimeve dhe qendrueshmeria financiare e sistemit publik te pensioneve, permiresimi i mjedisit te biznesit dhe zhvillimit rural); (ii) forcimi i kapacitetit per monitorimin dhe vleresimin e programit te politikave (krijimi i sistemeve per vezhgime/sondazhe te rregullta sasiore dhe cilesore dhe forcimin e aftesive analizuese dhe institucionale per sigurimin e informacionit per vendimarrjen e politikave); (iii) permiresimi i sherbimeve dhe i efektivitetit te rrjetit te sigurimeve shoqerore (p.sh. trajtimin e problemit te fondeve te pamjaftueshme per arsimin dhe shendetesine, permiresimin e cilesise se shpenzimeve dhe sigurimin e financimit te prioriteteve te GPRS-se si p.sh. programet e vaksinimit dhe (iv) permiresimi i funksioneve kryesore ne sektorin publik dhe i masave institucionale (permiresimi i formulimit te politikave, forcimi i zhvillimit te burimeve njerezore, permiresimi i pergjegjshmerise se sektorit publik si dhe permiresimi i marredhenieve fiskale nderqeveritare). PRSC e pare (FY02) thekson ngritjen e sistemeve per monitorimin dhe vleresimin e politikave, masat per rritjen e transparences dhe pergjegjshmerise te sektorit publik si dhe reformat ne sistemin e pensioneve. PRSC-te e mevonshme do t’i kushtojne me shume vemendje, ne perputhje me GPRS, permiresimit te mjedisit per aktivitetet e sektorit privat, zhvillimin e gjithanshem rural dhe decentralizimin fiskal. Ne mesin e periudhes se CAS-it, Banka do te analizoje ecurine ne zbatimin e GPRS-se dhe programin e saj si dhe do te shikoje mundesine e nje PRSC te katert ne FY05.

28. GPRS mundeson nje perzgjedhje me te madhe nga Banka nepermjet forcimit te partneritetit. CAS-i merr parasysh perparesine relative te Bankes, pikepamjet e vendit (shih Shtojcen 1 mbi konsultimet per CAS-in) dhe ndarjen e punes me donatoret e tjere. Perparesia e Bankes qendron ne sigurimin e nje asistence analitike dhe mbeshtetjen e reformave kryesore institucionale dhe strukturore per arritjen e objektivave te GPRS. Banka do te vazhdoje te angazhohet ne nje numer sektoresh, sepse angazhimi i saj ndihmon ne afrimin dhe nderveprimin e pjeseve te ndryshme te

13

programit te reformave dhe sepse shume aktivitete jane projekte ‘te perseritura’, qe mbeshteten ne aktivitetin e meparshem te Bankes. CAS percakton nje perzgjedhje me te mire brenda sektoreve: Banka do te rrise financimet per infrastrukturen, e cila do te mbeshtetet me pak nga donatoret. CAS nuk parashikon fonde te tjera per administraten publike dhe gjyqesorin, sepse projektet aktuale te Bankes do te vazhdojne te mbulojne periudhen e aktivitetit te CAS-it dhe sepse BE, ne kuadrin e Marreveshjes se Asociim/Stabilizimit, do te luaje nje rol me te madh ne keto fusha. Nuk parashikohen fonde te reja per sektorin financiar nga IDA, sepse Kredia e propozuar per Rregullimin e Sektorit Financiar (FY02) si dhe projekti aktual per asistence teknike e mbulojne periudhen e aktivitetit te CAS-it dhe sepse reformat me te rendesishme ne sektorin financiar jane pothuajse ne perfundim. Drejtimet kryesore te punes se qeverise, Bankes dhe donatoreve te tjere jane permbledhur ne Matricen e Partneritetit ne Shtojcen 3. Informacion me i hollesishem per aktivitetin e Bankes dhe donatoreve te tjere ne kuadrin e GPRS jepet ne Aneksin B9, Matrica e Strategjise se Partnereve te Vendit.

29. CAS nenvizon parimin e perzgjedhjes brenda sektoreve, duke plotesuar me kujdes punen e te tjereve. Persa i perket qeverisjes, Banka do te nderhyje ne menyre selektive – dhe sidomos ne bashkepunim te ngushte vecanerisht me BE – ne kuadrin e programit te gjere te qeverisjes se hartuar dhe mbeshtetur nga Miqte e Shqiperise2. Korporata Nderkombetare e Financimit (IFC), Banka Europiane per Rindertim dhe Zhvillim (BERZH) dhe nje numer donatoresh bilaterale luajne rol kryesor ne zhvillimin e sektorit privat. (Aktivitetet e IFC-se jane parashikuar me hollesi ne par. 59). IDA do t’i plotesoje aktivitetet e tyre duke mbeshtetur, nepermjet PRSC-ve te propozuara, reformat kryesore per permiresimin e mjedisit per investime private. Ne sektorin financiar, IDA dhe IFC do te mbeshtesin reformat dhe privatizimin e bankes se vetme shteterore qe ka mbetur dhe kompanise shteterore te sigurimeve. Persa i perket infrastruktures, Banka do te perqendrohet ne reformat e politikave dhe forcimin e institucioneve qe jane te nevojshme per infrastrukturen, duke perdorur metoda me baze komuniteti dhe pjesemarrjen e sektorit privat kur te jete e nevojshme. Banka do te vazhdoje te luaje rol kryesor per te ndihmuar qeverine ne zgjidhjen e krizes energjetike, e cila, po nuk u zgjidh, rrezikon seriozisht rritjen ekonomike dhe stabilitetin. Persa i perket sektoreve sociale, Banka do te perqendrohet ne forcimin e politikave dhe institucioneve. Koordinimi me i mire i donatoreve do te siguroje nje ndarje me te mire te punes ne kuadrin e GPRS (shih par.74).

30. Aktivitetet huadhenese te Bankes jane perqendruar ne reduktimin e varferise, ne forcimin e institucioneve dhe ne rritjen e transparences dhe pergjegjshmerise. Keto jane synimet kryesore te CAS-it. Studimi per Varferine (FY03) do te mbeshtetet ne LSMS 2002 dhe ne te dhena te tjera per hartimin e nje programi me te mire per varferine, per percaktimin e pengesave ndaj reduktimit te varferise dhe per te bere rekomandime per permiresimin e strategjise se qeverise per reduktimin e varferise. Vleresimi i nivelit te varferise do te perfshije nje Analize te ceshtjeve Gjinore te Vendit per t’i kuptuar me mire keto ceshtje (shih Shtojcen 2). Studimi per nivelin e varferise do te jete nje kontribut i rendesishem per perditesimin e GPRS-se dhe per aktivitetet e metejshme huadhenese te Bankes. Nje studim per Romet, nje nga grupet me te varfera te popullsise shqiptare sipas GPRS-se, do te ndermerret ne FY04 per te percaktuar masat qe mund te mbeshteten nga donatore te tjere. Projektet investuese te planifikuara per arsimin (FY04) dhe shendetesine (FY05), te cilat mbeshteten ne aktivtetet e meparshme te Bankes dhe PRSC-te II dhe III te propozuara, do te permiresojne cilesine dhe pegjegjshmerine ne sektoret e arsimit dhe shendetesise. Reformat per krijimin e nje sistemi pensionesh te qendrueshem dhe te barabarte – dhe per pakesimin e subvencioneve per pensionet, duke liruar fonde per shpenzimet qe duhen per reduktimin e varferise – do te mbeshteten nga PRSC-te. PRSC-te do te ndihmojne gjithashtu ne permiresimin e menaxhimit te shpenzimeve publike, rritjen e

2 “Miqte e Shqiperise” eshte nje grup jozyrtar i ngritur ne tetor 1998 nga nje numer i madh organizatash shumepaleshe

dhe donatoresh dypalesh.

14

rolit te shoqerise civile ne hartimin e politikave dhe te buxhetit dhe ne perdorimin me efikasitet te fondeve publike per reduktimin e varferise. Persa i perket infrastruktures, Banka do te theksoje permiresimin e transparences dhe pergjegjshmerise ne perdorimin e fondeve publike, nepermjet berjes publike te investimeve per infrastrukturen dhe nepermjet aktiviteteteve pjesemarrese monitoruese. Nisur nga synimi i GPRS-se per vleresimin e nivelit te varferise ne zonat rurale, Banka do te rrise perpjekjet per te trajtuar zhvillimin e zonave rurale si nje problem qendror. Nje numer aktivitetesh te planifikuara do te ndikojne drejtperdrejt ne ekonomine e zonave rurale. Pervec kesaj, PRSC-te II dhe III do te mbeshtesin reformat kryesore per zhvillimin rural dhe aktivitetet ne sektorin social do te tregojne vemendje te vecante per zhvillimin e arsimit dhe shendetesise ne zonat rurale.

Permiresimi i qeverisjes dhe forcimi i institucioneve

31. Forcimi i qeverisjes dhe ndertimi i institucioneve gjitheperfshirese jane prioriteti kryesor per CAS FY03-05. Qe nga renia virtuale e shtetit ne vitin 1997, Banka, ne bashkepunim te ngushte me donatore te tjere, eshte angazhuar ne ndertimin e kapaciteteve kryesore qendrore, duke perfshire administraten publike dhe sherbimin civil, menaxhimin e shpenzimeve publike dhe institucionet ligjore dhe gjyqesore. (Arritjet e Shqiperise ne reformen institucionale dhe qeverisese si dhe mesimet e nxjerra nga kontributi i Bankes jane permbledhur ne Kutine 5). Megjithese jane hedhur bazat per reformat, qeverisja dhe institucionet e dobeta si dhe mungesa e shtetit ligjor mbeten pengesat kryesore per zhvillim ekonomik te Shqiperise, sic percaktohet dhe ne GPRS. Ne kuadrin e CAS-it, Banka do t’i shtrije perpjekjet per ndertimin e institucioneve ne sektoret prioritare – arsim, shendetesi, energjetike, transport dhe furnizim me uje nepermjet aktiviteteve sektoriale, te cilat do te perqendrohen ne ndertimin e kapaciteteve per te plotesuar reformen ne administraten publike te drejtuar nga qendra (shih “Cfare nuk funksionoi mire, ne Kutine 5). Aktivitetet e Bankes do te kryhen me fleksibilitet per te mbeshtetur procesin e decentralizimit ne Shqiperi dhe ndertimin e kapaciteteve ne nivel lokal. Sic u permend dhe me lart, ndertimi i institucioneve do te jete nje objektiv qendror i perfshire ne te gjitha aktivitetet e FY03-05.

32. Lufta kunder korrupsionit, i cili eshte tipar dhe shkaktar per institucione te dobeta - mbetet pjese perberese e strategjise se Bankes. Qe nga viti 1998, si pjese e programit antikorrupsion te hartuar dhe mbeshtetur nga Miqte e Shqiperise, Banka e ka ndihmuar qeverine per hartimin dhe zbatimin e Planit Antikorrupsion (ACP), i cili perfshin 150 aktivitete konkrete per politikat ekonomike, shtetin ligjor, administraten publike, prokurimin, kontrollin shteteror dhe ndergjegjesimin e publikut. Qeveria po merr masa per permiresimin e metejshem te ACP e mbeshtetur dhe nga Iniciativa Antikorrupsion e Paktit te Stabilitetit, e shpallur ne fillim te vitit 2000. Pas kater vjete zbatimi te ACP-se, rezultatet jane te ndryshme. Ka shenja te uljes se korrupsionit ne disa fusha - p.sh. te ardhurat u rriten rreth 3% te GDP gjate viteve 1998-2001 – cka tregon qe qeveria mund te arrije rezultate kur eshte e vendosur. Megjithate, ne pergjithesi korrupsioni mbetet nje fenomen thelbesor dhe kompleks qe kerkon perpjekje afatgjata. Nje raport i prillit 2002 nen kujdesin e Iniciatives per Zhvillimin Ligjor te vendeve te Europes Juglindore tregon edhe nje here qe Shqiperia e konsideron luften kunder korrupsionit si sfiden e saj kryesore. Shqetesimi i publikut per korrupsionin e perforcon akoma me teper rendesine e luftes kunder korrupsionit duke arritur rezultate te dukshme ne disa sektore te rendesishem dhe duke evidentuar arritjet nepermjet treguesve monitorues neutrale (shih “Cfare nuk funksionoi mire” ne Kutine 5). Sipas CAS-it aktual, Banka synon te vazhdoje te mbeshtese perpjekjet kunder korrupsionit nepermjet nje numri aktivitetesh (perfshire PRSC II dhe III) dhe sherbimesh johuadhenese (Asistence Teknike kunder Korrupsionit). Ne vecanti, mbeshtetur ne procesin e GPRS, aktivitetet e Bankes gjate FY03-05 do te perqendrohen ne rritjen e transparences dhe pergjegjshmerise si nje mjet per forcimin e institucioneve dhe uljen e korrupsionit.

15

33. Jane hedhur bazat per forcimin e institucioneve kryesore te shtetit – administrates publike dhe gjyqesorit – dhe Banka do te mbeshtetet ne keto arritje. Aktivitetet rregulluese - PRSC II dhe III – do te mbeshtesin reformen e politikave, ndihmuar dhe nga projektet aktuale per Reformen ne Administraten Civile dhe reformen Ligjore dhe Gjyqesore, te cilet do te sigurojne masat e nevojshme dhe asistencen teknike per zbatimin e reformave. Te dyja projektet e investimeve jane koordinuar me kujdes me donatore te tjere, sidomos me BE dhe Keshillin e Europes. Bazat jane hedhur per reformen ne administraten civile, sidomos per reformen e burimeve njerezore, pas aprovimit te Ligjit per Sherbimin Civil ne nentor 1999. Banka mund te ndihmoje per kapercimin e veshtiresive ne zbatimin e ligjit duke perdorur aktivitete rregulluese dhe investuese (shih “Cfare funksionoi mire” ne Kutine 5). Ne bashkepunim me Departamentin per Zhvillim Nderkombetar te Britanise se Madhe (DFID), Banka po mbeshtet nje menaxhim me te mire te shpenzimeve publike, i cili eshte i domosdoshem per reduktimin e varferise. Qeveria po permireson hartimin e buxhetit duke zbatuar nje Kuader Afatmesem te Shpenzimeve (MTEF) – edicioni i trete i tij – i cili perqendrohet ne procesin e hartimit te buxhetit. Banka po mbeshtet gjithashtu permiresimin e zbatimit te buxhetit dhe pergjegjesise financiare duke forcuar kontrollin e thesarit, llogarive kontabel dhe kontrollin e brendshem si dhe duke bashkepunuar me Kontrollin e Larte te Shtetit dhe komisionet parlamentare, duke perfshire rekomandimet e Analizes Financiare dhe te Kontabilitetit te Vendit (FY02) ne PRSC dhe aktivitete te tjera dhe duke u koordinuar me donatore te tjere. PRSC-te dhe Projekti per Reformen ne Administraten Publike do te forcojne kapacitetin prokurues ne perputhje me rekomandimet e Raportit te Vleresimit te Prokurimeve te Vendit (FY01). (Shih par. 66 dhe Shtojcen 5).

34. Jane hedhur gjithashtu bazat per reformen ligjore dhe gjyqesore: Kushtetua e nentorit te vitit 1998 parashikon pavaresine e gjyqesorit, e mbeshtetur nga Ligji i vitit 1998 mbi Organizatat Juridike, i amenduar ne vitin 1999. Megjithate, ka nevoje per forcim te institucioneve dhe per procedura te qarta per zbatimin e Kushtetutes te vitit 1998, sic ishte rasti me perplasjen politike kohet e fundit midis Presidentit dhe Gjykates Kushtetuese ne lidhje me Prokurorin e Pergjithshem. Ka disa shenja modeste te permiresimit te gjyqesorit – ne gjykata, cilesia e vendimeve eshte permiresuar dhe vendimet jane bere publike. Gjithashtu, te diplomuarit e pare nga Shkolla e Magjistratures – e ngritur me ndihmen e Keshillit te Europes dhe donatoreve te tjere, perfshire dhe Banken Boterore – po fillojne te permiresojne vendimet ne gjykatat e shkalles se pare. Megjithate, korrupsioni dhe paaftesia ne sistemin gjyqesor vazhdojne te jene probleme serioze dhe perbejne nje pengese madhore per rritjen ekonomike.

35. Banka do te ndihmoje ne permiresimin e monitorimit dhe vleresimit per rritjen e efektivitetit, transparences dhe pergjegjshmerise se politikave publike, duke forcuar ne kete menyre institucionet shqiptare dhe duke trajtuar nje mangesi serioze te GPRS (shih par.18). GPRS thekson nevojen per te dhena te besueshme dhe sisteme monitorimi dhe vleresimi (M&E) per te rritur efektivitetin e shpenzimeve publike dhe per te vleresuar progresin e bere ne arritjen e objektivave te zhvillimit te vendit. Ne baze te aktivitetit te GPRS, CAS mbeshtet permiresimet e bera ne mbledhjen e te dhenave dhe M&E per tre vitet e ardhshme. Qeveria perfundoi Regjistrimin e Popullsise ne vitin 2001 dhe nje Sondazh per Matjen e Nivelit te Jeteses (LSMS) do te perfundoje ne veren e vitit 2002, si pjese e nje progami pesevjecar per krijimin e mundesive per sondazhe te rregullta te familjeve, me mbeshtetjen e DFID dhe IDA (Projekti aktual per Sigurimin e Sherbimeve Sociale). Ekziston nje iniciative paralele per te ndermarre studime cilesore per nivelin e varferise per te plotesuar te dhenat sasiore. Keto perpjekje do te bejne te mundur mbledhjen e te dhenave te besueshme dhe do te ndihmojne qeverine te monitoroje efektin e politikave mbi rezultatet e deshiruara.

36. Qeveria, e mbeshtetur nga PRSC I, ka pergatitur nje plan paraprak monitorimi dhe vleresimi (M&E), i cili percakton objektiva per nje administrate publike me efikase. PRSC-te, qe permbajne nje komponent te vecante per procesin e M&E, do te ndihmojne gjithashtu per permiresimin e treguesve te GPRS-se dhe forcimin e lidhjes midis treguesve te GPRS-se dhe Objektivave per

16

Zhvillim te Mijevjecarit (shih Kutine 10). PRSC-te II dhe III do te ndihmojne qeverine te arrije objektivat kryesore per zbatimin e planit te M&E, duke plotesuar aktivitetet investuese sektoriale te cilat do te zhvillojne aftesite drejtuese te sektorit publik. Projekti aktual per Reformen ne Administraten Publike do te nxise ndertimin e kapaciteteve per M&E ne ministrite kryesore te linjes, ndersa MTEF do te ndihmoje ne kete drejtim duke siguruar qe diskutimet per buxhetin t’i kushtojne me shume vemendje arritjeve te deritanishme. Kjo do te sillte percaktimin me te mire te prioriteteve ne sektoret e shendetesise, arsimit, perkrahjes sociale – ministrite pilote ne planin e M&E. Percaktimi me i mire i prioriteteve do te kaperceje nje mangesi aktuale te GPRS (shih par. 18). Pevec kesaj, Banka do te ndihmoje qeverine per te rritur transparencen dhe per te angazhuar publikun ne procesin e M&E, duke e futur kete sistem ne sektorin e shendetesise, duke ngritur nje qender pilot te informacionit ne Bashki si dhe nje karte raportimi (report card) te qytetareve ne Tirane (shih Kutine 6).

37. Shqiperia ka bere hapa te rendesishme ne krijimin e nje kuadri ligjor baze per decentralizimin, nepermjet nje procesi pjesemarres, i ndihmuar nga USAID dhe institutet lokale. Megjithate, Shqiperia ka shume rruge per te bere per te perfunduar kuadrin baze rregullues dhe per te zbatuar me efektivitet decentralizimin fiskal, duke patur parasysh nje raport te drejte midis pushtetit qendror, autonomise fiskale te qeverisjes vendore dhe aftesive te kufizuara administrative dhe teknike per kryerjen e sherbimeve ne nivelin e qeverisjes vendore. Studimi i planifikuar per Decentralizimin Fiskal (FY03) do te analizoje marredheniet fiskale nderqeveritare dhe do te percaktoje nevojat per zhvillimin e kapaciteteve institucionale. Gjithashtu ai do te ndihmoje qeverine per te zbatuar strategjine e saj te decentralizimit dhe per te siguruar kontribute te rendesishme per hartimin e projekteve te financuara nga Banka.

38. Banka do te vazhdoje te mbeshtese aktivitetet me baze komuniteti te cilat do te ndertojne institucione nga poshte lart. Rreth nje treta e portofolit aktual te investimeve te Bankes dhe e aktiviteteteve te planifikuara per FY03-05 mbeshteten ne zhvillimin me pjesemarrjen e komunitetit (CDD). Ne baze te arritjeve te deritanishme ne kete fushe (shih par. 22), Banka do t’i zgjeroje aktivitetet e suksesshme te CDD dhe do te perqendrohet ne qendrueshmerine e institucioneve te komunitetit nepermjet aktiviteteve aktuale te ujitjes dhe mikrokreditit si dhe nepermjet Projektit (te planifikuar) per Burimet Natyrore (FY05). Banka gjithashtu do te perpiqet te “institucionalizoje” CDD duke e perdorur ate per te rritur efektivitetin dhe pergjegjshmerine e qeverisjes vendore si dhe do te perdore metoden me baze komuniteti per grantin ndersektorial post-konfliktual per Shqiperine verilindore, i cili do te permiresoje gjendjen e femijeve te pambrojtur dhe do te nxise zgjidhjen pa dhune te konflikteve.

Kutia 6 Zeri dhe transparenca ne nivel lokal: Projekti i transparences per Tiranen

Kur z. Edi Rama filloi pune si Kryetar Bashkie ne 2000, ai premtoi te drejtonte me transparence dhe pergjegjshmeri ne kryeqytetin e Shqiperise. Ai i propozoi grupit te sektorit publik te Bankes bashkepunim per permiresimin e sherbimeve publike duke i siguruar qytetaret e Tiranes per ngritjen e nje qendre informacioni ne Bashki ne te cilen ata mund te drejtonin ankesat dhe te merrnin pergjigje per to. Grupi i sektorit publik te Bankes e pranoi kete sfide si pjese te punes se tij kunder korrupsionit dhe si prove per monitorimin dhe vleresimin e GPRS. Ata siguruan financimin e projektit nepermjet nje granti prej 614.000 USD nga qeveria hollandeze dhe nje trust fund konsulent (25.000 USD) nga qeveria norvegjeze. Kushtet e Tiranes e bejne kete projekt te domosdoshem. Popullsia e Tiranes eshte trefishuar ne dhjete vitet e fundit duke arritur shifren 750.000 banore nga 250.000 banore qe kishte para dhjete vjeteve. Infrastruktura e qytetit nuk ka qene ne gjendje te plotesonte kerkesat ne rritje per uje, kanalizime, rruge, leje biznesi dhe leje ndertimi. Bashkise i mungojne gjithashtu ambjentet baze: p.sh. nuk ka nje salle pritjeje per njerezit qe kerkojne sherbime dhe licenca. Per rrjedhoje, banoret e Tiranes nuk dine ku te shkojne per zgjidhjen e problemeve te tyre Projekti i Transparences per Tiranen, i hartuar sipas modelit te suksesshem ne Indi, Filipine dhe Ukraine ofron dy zgjidhje: zgjidhja e pare ka te beje me ngritjen e nje qendre informacioni ne bashki, ku qytetaret mund te drejtohen per informacion mbi sherbimet

17

publike, te marrin formulare standarte (te cilat po hartohen aktualisht) dhe te bejne ankesa. Ata gjithashtu mund te kryejne pagesa per sherbimet publike dhe te pajisen me fature, duke luftuar ne kete menyre disa shfaqje te thjeshta te korrupsionit.

Zgjidhja e dyte do te jete nje karte raportimi e qytetareve qe do te sherbeje si nje mekanizem monitorues, i cili do t’i mundesoje qytetaret te shprehen nese sherbimet jane apo nuk jane te efektshme. Bashkia mund ta perdore kete karte per te bere ndryshimet e nevojshme per permiresimin e gjendjes, ndersa qytetaret per te ‘verifikuar’ punen e Bashkise dhe per te kontribuar me mendimet e tyre.

Projekti qe filloi te zbatohej ne Janar 2000 po ecen mjaft mire. Nese ky projekt do te jete i suksesshem ne permiresimin e sherbimeve publike dhe rritjen e transparences dhe pergjegjshmerise se punes se Bashkise ne Tirane, ai mund te shtrihet edhe ne bashki dhe komuna te tjera dhe te kombinohet me aktivitetet e tjera per monitorimin e GPRS.

Nxitja e zhvillimit te qendrueshem te sektorit privat

39. GPRS e konsideron sektorin privat si faktorin kryesor te rritjes ekonomike. Stabiliteti relativ politik dhe angazhimi per reforma qe nga viti 1998 ka sjelle nje rritje te ndjeshme te aktivitetit ne sektorin privat. Megjithate, per te patur nje zhvillim te qendrueshem te sektorit privat qe do te lehtesonte varferine, eshte e nevojshme te permiresohet mjedisi i biznesit; te plotesohet programi i reformave strukturore (vecanerisht privatizimi i sektorit financiar); te vazhdoje rritja e prodhimit bujqesor dhe te arrihet nje zhvillim i gjithanshem i zonave rurale; te permiresohet infrastruktura dhe te arrihet nje menaxhim i qendrueshem i mjedisit dhe i burimeve natyrore. Grupi i Bankes - IDA, IFC dhe Agjencia e Garancive per Investime Shumepaleshe (MIGA) do te bashkepunojne per te ndihmuar Shqiperine te permiresoje kushtet per nje zhvillim te qendrueshem te sektorit privat. Memorandumi Ekonomik i Vendit (CEM), i planifikuar per FY04, do te permiresoje shfrytezimin e burimeve per rritjen ekonomike dhe perditesimin e GPRS ne te ardhmen (shih par. 18).

Permiresimi i mjedisit te biznesit

40. Permiresimi i klimes se veshtire te biznesit eshte nje kerkese e rendesishme per nje rritje te qendrueshme. Banka do ta perqendroje vemendjen ne permiresimin e mjedisit per investime dhe sidomos ne krijimin e kushteve, ne kuadrin e GPRS, per nje dialog me efikas midis qeverise dhe sektorit privat. IFC, Sherbimi Keshillues per Investimet e Huaja (FIAS) dhe Zhvillimi i Ndermarrjeve ne vendet e Europes Juglindore (SEED)3 po punojne me qeverine dhe komunitetin e biznesit per hartimin e nje plani veprimi te pergjithshem per permiresimin e mjedisit te investimeve. Nje studim i FIAS percaktoi qeverisjen e dobet dhe institucionet e dobeta si pengesat kryesore per investime (shih. Kutine 7), duke nenvizuar rendesine e CAS-it per krijimin e institucioneve me te pergjegjshme dhe transparente. Grupi i Bankes do te mbeshtese qeverine ne permiresimin e kuadrit ligjor dhe institucional duke analizuar pengesat administrative per investime (FIAS) dhe duke permiresuar me vone procedurat administrative (PRSC II, FY03); duke permiresuar kuadrin ligjor per falimentimin, shlyerjen e borxheve, zgjidhjen e mosmarreveshjeve (Kredia Rregulluese e Sektorit Financiar FY02; PRSC I dhe II ne FY02, FY03); dhe duke ngritur nje agjenci per nxitjen e investimeve me ndihmen e MIGA-s. Ekonomia shqiptare dominohet nga biznese shume te vogla dhe te vogla. Nje numer iniciativash te donatoreve, perfshire SEED, jane angazhuar ne menyre te vecante per te ndihmuar bizneset shume te vogla, te vogla dhe te mesme. Edhe zonat rurale, ku banon nje pjese e madhe e popullsise se varfer, kane nevoje per nje mjedis te favorshem biznesi, gje qe kerkon nje strategji te

3 SEED eshte nje iniciative e re e donatoreve nen drejtimin e IFC-se per forcimin e ndermarrjeve te vogla dhe te

mesme ne rajon. Programi njihej ne fillim me emrin ‘Programi i Ndermarrjeve ne Ballkan’.

18

qarte per keto zona (Kutia 8). Permiresimi i infrastrukrures, sidomos ne zonat rurale, eshte gjithashtu i domosdoshem per krijimin e nje mjedisi te pershtatshem per biznesin (par. 49).

Perfundimi i reformave ne sektorin financiar dhe privatizimi i ndermarrjeve

41. Shqiperia vazhdon te kete progres te ndjeshem ne reformat e sektorit financiar, sidomos ne privatizim. Duke filluar nga viti 1997, Qeveria ka likuiduar Banken (Shteterore) Bujqesore Tregtare per shkak te falimentimit te saj, ka privatizuar Banken Kombetare Tregtare te nje konsorcium investuesish qe perfshinte IFC dhe Banken Europiane per Rindertim dhe Zhvillim (BERZH), dhe e ka lene Banken e Kursimeve (BK) – banken e fundit shteterore dhe me te madhen ne Shqiperi – te funksionoje sipas nje kontrate te rrepte drejtimi ne pritje te privatizimit te saj, qe eshte ne nje faze te avancuar. Dy kredi aktuale te IDA-s, Projekti i Asistences Teknike per Programin e Rimekembjes (qe do te perfundoje ne FY02) dhe Projekti i Asistences Teknike per Ndertimin Institucional te Sektorit Financiar, kane dhene nje ndihme te rendesishme ne kete drejtim. Bashkepunimi i ngushte IDA-IFC ka qene shume efikas per privatizimin e sektorit financiar. IFC po luan rolin kryesor ne mbeshtetjen e qeverise per shitjen e Bankes se Kursimeve dhe mendon te investoje ne kete banke duke luajtur nje rol nxites ne privatizimet kryesore. Projekti aktual i Asistences Teknike per Ndertimin Institucional te Sektorit Financiar dhe Kredia per Rregullimin e Sektorit Financiar (FSAC, FY02), te cilet do t’i paraqiten Bordit me CAS-in aktual, gjithashtu do te mbeshtesin qeverine per privatizimin e Bankes se Kursimeve si dhe te INSIG-ut, kompanine shteterore te sigurimeve, duke shenuar heqjen dore perfundimisht te shtetit nga cdo lloj pronesie e rendesishme ne sektorin financiar. IFC dhe BERZH kane rene dakort ne parim te bejne nje investim paraprivatizues ne kapital ne INSIG.

19

Kutia 7 Studimi Diagnostikues i Investimeve te Huaja Direkte

Me kerkesen e qeverise, Sherbimi Keshillimor per Investimet e Huaja (FIAS) studioi mjedisin per investime te huaja direkte (FDI) ne Shqiperi. Analiza u bazua ne nje studim ne terren ne maj 2000, i cili perfshinte intervista me 40 investitore ne sektore tendryshem qe kishin bere investime ne Shqiperi apo mendonin te investonin ne Shqiperi. Studimi diagnostikues vuri ne dukje qe Shqiperia u ofron investitoreve te huaj akses ne tregun e BE-se dhe ne detin Mesdhe, krahe te lire pune dhe punetore te kualifikuar si dhe burime te pasura natyrore dhe minerare. Studimi konkludon se Shqiperia i ka mundesite per te ngritur disa here nivelin e FDI nese zgjidhen disa probleme te rendesishme ne lidhje me mjedisin e investimeve.Sipas studimit, problemi kryesor qe shqeteson FDI eshte qeverisja e dobet. Investitoret permendin veshtiresite e meposhtme:

• Mungesa e zbatimit te vazhdueshem dhe transparent te ligjit, veshtiresia me e madhe per rritjen e investimeve te huajadirekte.

• Korrupsioni, i cili e rrit koston e biznesit. • Zbatimi i dobet i ligjeve dhe kontratave si rezultat i mangesive ne sistemin gjyqesor. • Zbatimi i manget i ligjit per tatimet dhe procedurat doganore si dhe paaftesia e organeve rimbursuese te tatim/taksave. • Infrastruktura e dobet, sidomos mungesa e furnizimit me energji, uje, dhe problemet e transportit, te cilat rrisin

shpenzimet. • Veshtiresi ne marrjen e lejeve per truall dhe ndertime. • Procedura te gjata per zbatimin e rregullave te biznesit.

Ne baze te studimit, FIAS rekomandon permiresimin e klimes per investime perpara perdorimit te fondeve ne ndihme te FDI-se. Per kete qellim FIAS po vazhdon te ndihmoje qeverine shqiptare duke ndermarre, me bashkefinancues Fondacionin Soros, nje studim mbi Pengesat Administrative per Investime, duke organizuar nje seminar dhe duke formuluar “nje planveprimi”.

42. Banka do te vazhdoje te mbeshtese permiresimin e infrastruktures ne sektorin financiar. FSAC do te ndihmoje ne ngritjen e nje sistem per sigurimin e depozitave, ngritjen e nje sistemi te automatizuar RTGSS, permiresimin e kuadrit ligjor per falimentimin dhe zbatimin e kolateralit dhe forcimin e praktikave te kontabilitetit dhe te kontrollit financiar. Gjithashtu do te permiresoje rregullat dhe mbikeqyrjen bankare dhe te sigurimeve, cka do te ndihmoje qeverine ne luften e saj kunder pastrimit te parave. Ligji kunder pastrimit te parave, i pergatitur me ndihmen e FMN-se, u aprovua ne vitin 2001 dhe Thesari Amerikan po i jep asistence Ministrise se Financave ne kete drejtim. Banka e ka ndihmuar Banken e Shqiperise te hartoje rregullore kunder pastrimit te parave dhe se bashku me FMN do te krijoje kushte per zbatimin e tyre. Qeveria ka premtuar te permiresoje me tej legjislacionin kunder pastrimit te parave ne 2002 dhe te forcoje zbatimin e tij.

43. Ndermjetesimi financiar dhe cilesia e sherbimeve po permiresohen, sidomos per ndermarrjet e vogla dhe te mesme. Qe nga viti 1998, eshte rritur ndermjetesimi financiar per sektorin privat, ndonese nisur nga nje nivel i ulet. Bankat private po zgjerojne aktivitetet bankare me pakice, duke hapur dege te reja ne qytetet kryesore dhe duke siguruar sherbime me te mira, perfshire banke elektronike (e-banking). Megjithate, ndermjetesimi financiar vazhdon te jete ne nivele te uleta, sepse do te duhet kohe per reformat e siperpermendura, perfshire dhe permiresimin e sistemit gjyqesor, per te krijuar nje sistem bankar funksional. Paralelisht me reformat strukturore, Grupi i Bankes ka mbeshtetur direkt permiresimin e sistemit te kreditit duke u perqendruar ne biznese shume te vogla, te vogla dhe te mesme (SMEs). IFC ka investuar ne FEFAD bank, e cila ndihmon bizneset shume te vogla, te vogla dhe te mesme dhe po perdor garancite e pjesshme per te ndihmuar Banken Amerikane te Shqiperise te rrise investimet per SME-te. Qe nga viti 1993, IDA ka ndihmuar programe pilote per financime te vogla ne zona urbane dhe rurale, te cilat jane nga me te suksesshmet ne rajon. Projekti akual i Mikrokreditit ndihmon ne krijimin e shoqateve rurale te kursim/kreditit, ne zgjerimin e institucionit te

20

pare mikrofinanciar privat ne vend dhe ne krijimin e nje kuadri te pershtatshem rregullues dhe kontrolli per financimet e vogla.

44. Privatizimi i ndermarrjeve po ecen mire. Faza e pare, privatizimi i SME-ve, ka perfunduar. Faza e dyte, privatizimi i sektorit strategjik, perfshiu privatizimin e suksesshem te kompanise celulare te telekomunikacioneve ne korrik 2000 dhe dhenien e nje license te dyte ne maj 2001, te dyja procese transparente dhe konkurruese. Qeveria gjithashtu hartoi kuadrin ligjor per privatizimin e kompanise se nxjerrjes se kromit ne Shqiperi si dhe ristrukturoi kompanine e nxjerrjes se naftes ne tre kompani: nxjerrje/shfrytezim, marketing dhe sherbime, duke ndjekur secila menyren e vet te privatizimit. Qeveria dhe ekspertet financiare jane perqendruar tani ne privatizimin e AlbTelekomit, kompanise se telefonise fikse, ndonese kalendari i privatizimit eshte shtyre per shkak te nje tregu te dobet nderkombetar te telefonise fikse. Banka, e cila perdor fondin italian per ekspertet financiare, do te vazhdoje te monitoroje programin e privatizimit, sidomos per te siguruar tranparence te vazhdueshme.

Rritja e prodhimit bujqesor dhe nxitja e zhvillimit rural

45. GPRS e ve theksin ne zhvillimin e zonave rurale, ku jetojne kater ne pese shqiptare te varfer. Rritja e prodhimit dhe krijimi i mundesive per punesim ne zonat rurale, si dhe afrimi i tregut dhe permiresimi i sherbimeve sociale dhe financiare jane te domosdoshme per reduktimin e varferise. Nje numer i madh i aktiviteteve te Bankes po kontribuon aktualisht per zhvillimin e zonave rurale. Nepermjet Projektit aktual per Rehabilitimin e Ujitjes dhe Drenazhimin si dhe Projektit per Sherbimet Bujqesore po behen investime per rritjen e prodhimit bujqesor, lidhjen me tregun dhe regjistrimin e tokave. Projekti aktual per Pyjet po permireson menaxhimin e pyjeve dhe perfshin nje komponent pilot te suksesshem per menaxhimin e pyjeve dhe kullotave te komunitetit. Projekti Pilot per Zhvillimin e Peshkimit, i aprovuar ne FY02, do t’i njohe shoqatat e peshkimit me nje menaxhim me te mire te burimeve detare. Pervec kesaj, Projekti per Rruget Rurale dhe Projekti per Punet e Komunitetit trajtojne mangesite ne infrastrukturen rurale ndersa Projekti per Mikrokreditin po zhvillon nje sistem shoqatash kursim/krediti ne zonat rurale. Shumica e aktiviteteve te Bankes jane me baze komuniteti dhe kjo metode ka qene shume efikase ne zhvillimin e ndjenjes se pergjegjshmerise (shih par. 22, “Cfare funksionoi mire”).

46. Gjate FY 03-05, Banka do t’i kushtoje nje vemendje me te madhe zhvillimit rural duke e trajtuar ate si nje objektiv kryesor. Rreth nje e treta e aktiviteteve te FY03-05 do te perqendrohen kryesisht ne zonat rurale ndersa aktivitetet e tjera do te perfshijne elemente te rendesishem rurale. PRSC-te II dhe III (FY03 dhe FY04) do te trajtojne ceshtje qe trajtohen ne Strategjine Rurale FY02 (shih Kutine 8) dhe do te mbeshtesin gjithashtu shqyrtimin e propozimeve te qeverise per reformen ne sistemin e pensioneve ne zonat rurale. Projekti per Mirembajtjen e Rrugeve (FY02), i cili do t’i paraqitet Bordit me CAS-in aktual, do te permiresoje rruget rurale dhe do te perdore metoda me efikase per mirembajtjen e rrugeve. Nje Projekti tjeter per Transportin (FY04) do te financoje – ne baze te rezultateve te nje studimi fizibiliteti – nje pjese te Rruges Durres-Morine, nga e cila pritet te perfitojne ne menyre te konsiderueshme zonat e thella te Shqiperise (shih par. 53). Zhvillimi i nxitur nga komuniteti do te vazhdoje te jete nje element i rendesishem i aktiviteteve investuese te Bankes ne zonat rurale. Banka do te vazhdoje te mbeshtese permiresime te vogla te infrastruktures ne zonat rurale nepermjet Projektit II per Punet ne Komunitet (FY04). Projekti per Zhvillimin Rural/Ujerave (FY05) do te mbeshtetet ne pervojen e skemave pilote me baze komuniteti per ujerat ne zonat rurale. Sistemi i shoqatave te kursim/kreditit ne zonat rurale mund te kerkoje mbeshtetje te metejshme ne FY05 ose FY06. Projekti III per Bujqesine/Ujitjen (FY05) do te siguroje vazhdimesine e shoqatave te perdoruesve te ujit, do te perfundoje ristrukturimin e ndermarrjeve te ujesjellesit dhe do te mbeshtese prioritetet e tjera te GPRS, si p.sh. mbjelljen e pemeve frutore dhe vreshtave. Komponenti i suksesshem

21

i Projektit te Pyjeve per menaxhimin e pyjeve dhe kullotave te komunitetit do te fuqizohet ne baze te Projektit per Burimet Natyrore (FY05). Studimi per Zhvillimin e Kapitalit Njerezor ne zonat rurale do te trajtoje permiresimin e cilesise dhe qendrueshmerise se sherbimeve sociale dhe do te ofroje informacion per projektin III per Arsimin (FY04) Projektin III per Shendetesine (FY05).

Kutia 8 Strategjia rurale e shqiperise

Te ndergjegjshem per rolin e rritjes ekonomike dhe te reduktimit te varferise ne zonat rurale, Banka, se bashku me Qeverine dhe palet kryesore te intresuara, ndermori hartimin e nje Strategjie Rurale ne FY02 si nje kontribut per GPRS dhe CAS. Studimi ka percaktuar shtate faktore te Strategjise rurale: (i) Permiresimi i klimes per investime private. Perfundimi i kuadrit te nevojshem ligjor – ne vecanti Ligji per Falimentimin – dhe zbatimi me rigorozitet i ligjit dhe rregulloreve. Nje rendesi te vecante ka forcimi i gjyqesorit. (ii) Zhvillimi i tregut te tokave. Perfundimi i regjistrimit per here te pare te tokave bujqesore private, permiresimi i procesit te regjistrimit te tokave dhe shqyrtimi i tarifave per transaksionet dhe taksat e transferimit, per t’u siguruar qe ato nuk pengojne transaksionet e tokave apo zhvillimin e tyre ne menyre te kunderligjshme. (iii) Permiresimi i sherbimeve rurale. Permiresimi i studimeve bujqesore per t’i plotesuar me mire dhe me nje kosto me te ulet nevojat e fermereve te vegjel. Vazhdimi i sherbimeve te ndryshme keshilluese. Te marre fund nderhyrja direkte e Qeverise ne prodhimin e farnave. Permiresimi i sherbimeve per kategorizimin e farnave per te mbeshtetur zhvillimin e prodhuesve private te farnave. (iv) Nxitja e sherbimeve financiare ne zonat rurale. Perfundimi i rregullores per shoqatat e kursim/kreditimit, permiresimi i rregullores per institucionet financiare jobankare dhe forcimi i kapaciteteve rregulluese dhe mbikeqyrese. Te nxitet rritja e sherbimeve mikrofinanciare, por te mos lejohet nje rritje e menjehershme e tyre sepse mund te rrezikohet qendrueshmeria financiare. (v) Rehabilitimi dhe permiresimi i menaxhimit te infrastruktures rurale, duke perfshire rruget rurale, kullimin dhe ujitjen si dhe furnizimin e zonave rurale me uje dhe energji elektrike. Ne vecanti, te shfrytezohet pjesemarrja e komunitetit per krijimin e nje mjedisi institucional, i cili do te siguroje mbulimin e kostos dhe mirembajtjen. (vi) Hartimi i programeve te vecanta per zhvillimin jobujqesor. Krijimi i nje mjedisi te pershtatshem nepermjet permiresimit te infrastruktures dhe sherbimeve financiare (shiko i, iv dhe v me lart). Perdorimi i metodave me baze komuniteti dhe ne baze te kerkesave per nderhyrjet ne objektet e vogla. (vii) Menaxhimi i qendrueshem i burimeve. Te nxitet pjesemarrja e komunitetit ne permiresimin e menaxhimit te pyjeve, kullotave dhe pellgjeve ujembledhese; permiresimi i planifikimit dhe i aftesive menaxhuese nga komuniteti. Pyllezimi i tokave te zhveshura dhe te varferuara ne zonat e pellgjeve ujembledhese dhe rehabilitimi i ketyre zonave. Nje Studim per Zhvillimin e Kapitalit Njerezor ne zonat rurale (FY04) do te mbeshtetet ne Strategjine Rurale per te kuptuar me mire rolin e kapitalit njerezor ne reduktimin e varferise ne zonat rurale dhe per gjetjen e rrugeve per permiresimin dhe afrimin e sherbimeve kryesore sociale.

Sigurimi i mjedisit te qendrueshem dhe menaxhimit te burimeve natyrore

47. Shqetesimi ne rritje per mjedisin – nje fushe e neglizhuar shume vitet e fundit – eshte nje tregues tjeter i angazhimit per rezultate afatgjata. Gjate tranzicionit, ka patur nje degradim te madh te

22

mjedisit, i cili nese nuk do te frenohet do te demtoje perspektiven e zhvillimit te turizmit ne vend dhe do te rrise nivelin e varferise. Faktet e fundit tregojne qe ka nje rritje te angazhimit publik per mbrojtjen e mjedisit, duke perfshire prishjen e ndertimeve te paligjshme per t’u zevendesuar nga parqe dhe shatervane ne Tirane. Qeveria beri perpjekje per te perfshire ndikimin e mjedisit mbi varferine ne GPRS, gje qe thekson nevojen per ndalimin e degradimit te mjedisit, per rehabilitimin e zonave shume te ndotura qe rrezikojne shendetin dhe per shfrytezimin e qendrueshem te burimeve natyrore (shih me poshte). Agjencia Kombetare e Mjedisit u shnderrua ne Ministri te Mjedisit ne gusht 2001 dhe qeveria aprovoi nje Plan Veprimi Kombetar te permiresuar per mjedisin ne janar 2002. Ne kete kontekst, duhen forcuar kapacitetet rregulluese te qeverise, te ndihmohet qeveria ne angazhimin e saj per mjedisin nepermjet veprimeve konkrete dhe te rritet me tej ndergjegjesimi i publikut per mjedisin. Keto ceshtje do te trajtohen ne nje Projekt te planifikuar per Mjedisin (FY03), i cili do te sherbeje per te nxitur donatoret per te dhene fonde shtese.

48. Sic ve ne dukje GPRS, degradimi i burimeve natyrore kercenon zhvillimin rural dhe lehtesimin e varferise. Gjate tranzicionit, siperfaqja e pyjeve eshte pakesuar me rreth 15% dhe rreth nje milion hektare kullota jane degraduar per shkak te shfrytezimit te pakontrolluar. Erozioni i tokave per shkak te prerjes se pyjeve ka demtuar 60% te tokes bujqesore. Projekti aktual i pyjeve i financuar nga Banka, Italia dhe Zvicra perdori nje metode te re te suksesshme te bazuar ne menaxhimin e pyjeve dhe kullotave te komunitetit. Projekti i planifikuar i Burimeve Natyrore (FY05) do te mbeshtetet ne kete pervoje, duke mbeshtetur aktivitetet prodhuese te qendrueshme per te reduktuar varferine dhe per te ndihmuar ne mbrojtjen e mjedisit.

Permiresimi i Infrastruktures

49. CAS-i nenvizon rolin e Bankes ne infrastrukture, e cila luan nje rol te rendesishem per zhvillimin e sektorit privat dhe te cilen, popullsia e varfer – sidomos ajo e zonave rurale – e konsideron si nje nga problemet e saj kryesore. BE, nje financues i rendesishem i infrastruktures ne vitet e meparshme, po i kalon fondet nga infrastruktura ne fusha te tjera. Nisur nga vendi qe ze infrastruktura ne GPRS dhe nga nevojat financiare, CAS siguron nje mbeshtetje te rendesishme per infrastrukturen - mbi 50% te huase per FY03-05. Reformat institucionale te domosdoshme per permiresimin e punes sektoriale, privatizimin dhe qendrueshmerine, do te jene nje element i rendesishem ne te gjitha projektet per infrastrukturen. Banka do te kryeje aktivitete me pjesemarrjen e publikut qe do te nxisin transparencen dhe pergjegjshmerine ne perdorimin e fondeve publike, duke u dhene mundesi qytetareve qe gjithnje e me teper t’u kerkojne llogari qeverise dhe perfaqesuesve te tyre per perdorimin me efikasitet te fondeve publike. Banka gjithashtu do te mbeshtese permiresimet e pjesshme te infrastruktures nepermjet Projektit II te Puneve per Komunitetin (FY04), i cili do te riorientohet per sigurimin e transparences dhe vazhdimesise. Banka po mbeshtet permiresimet ne infrastrukture ne zonat paraurbane nepermjet Projektit per Menaxhimin e Tokave ne Zonat Urbane.

50. Energjetika. Megjithe deshtimet e meparshme ne zgjidhjen e problemeve te medha ne sektorin e energjetikes, qeveria po ben aktualisht perpjekje serioze per permiresimin e gjendjes ne kete sektor. Per kete qellim, qeveria miratoi nje Plan Veprimi dyvjecar ne dhjetor 2000 (i ripunuar ne janar 2002 per periudhen 2002-2003) per marrjen e masave ne kete drejtim. Deri tani KESH, kompania energjetike e Shqiperise, i ka plotesuar te gjitha objektivat tremujore per arketimet dhe pakesimin e humbjeve. Por megjithe kete fillim premtues, problemet ne kete sektor jane kaq te thella sa qe do te duhet qe perpjekjet aktuale te vazhdojne per nje periudhe te gjate kohe te mbeshtetura nga investime shume te nevojshme. Qeveria ka aprovuar gjithashtu nje Raport te Politikave ne Sektorin Energjetik, duke hartuar nje plan te qarte per reformat ne kete sektor. Do te duhet kohe per te zbatuar kuadrin rregullues legjislativ per terheqjen e investimeve private ne kete sektor. Per rrjedhoje, asistenca e donatoreve do te

23

kerkohet per disa vjet, ne varesi te plotesimit te objektivave te Planit te Veprimit dhe te zbatimit te reformave ne Raportin per Politikat.

51. Banka ka luajtur deri tani rolin kryesor ne kete drejtim dhe ajo eshte e vendosur te vazhdoje ta luaje kete rol. Projekti per Transmetimin dhe Shperndarjen e Energjise u aprovua ne 1996 por u nderpre ne 1997 per shkak se qeveria nuk e zgjidhi problemin e lidhjeve te paligjshme te energjise elektrike dhe sepse nuk u permiresuan arketimet e faturave elektrike. Banka e rifilloi disbursimin e fondeve ne qershor 2001 pas plotesimit te objektivave te Planit te Veprimit per tremujorin e pare te 2001 nga qeveria dhe KESH. Ne te njejten kohe, Banka vendosi te mbeshtese perpjekjet e qeverise per zgjidhjen e krizes. Projekti per Rehabilitimin dhe Ristrukturimin e Sektorit Energjetik, i cili do t’i paraqitet Bordit ne te njejten kohe me CAS-in aktual, do te mbeshtese asistencen teknike, blerjen dhe instalimin e kasave me matesa elektrike si dhe rehabilitimin e pjeseve kryesore te rrjetit te transmetimit dhe shperndarjes ne rrethet e Durresit, Elbasanit dhe Kucoves. Me kerkesen e qeverise, Banka do te mbeshtese gjithashtu perpjekjet per rritjen e kapacitetit te termocentraleve. CAS parashikon nje Projekt per nje Termocentral (FY03), i cili do te financoje nje pjese te kostos se ndertimit te nje termocentrali te ri 100 MW. Banka do te ndihmoje qeverine per te siguruar fonde shtese nga donatore te tjere per ndertimin e termocentralit te ri dhe do te vazhdoje te luaje rol kryesor per nxitjen e dialogut ne kete sektor.

52. Furnizimi me uje. Furnizimi me uje ne Shqiperi ndeshet me shume nga problemet qe ndeshet dhe sektori energjetik: konsumi i madh, shperdorimi dhe lidhjet e paligjshme, tarifa me te uleta se kostoja, arketimet e pamjaftueshme si dhe investimet e pamjaftueshme ne infrastrukturen fizike. Si rrjedhim, megjithese Shqiperia ka burime te bollshme ujore, furnizimi me uje nderpritet ne zonat urbane dhe me pak se gjysma e popullsise rurale ka mundesi per t’u furnizuar me uje te pijshem. Problemi i furnizimit me uje pengon investimet private dhe rrezikon shendetin e njerezve, sidomos te shtresave te varfera. Pa reforma ne kete sektor dhe pa investime ne infrastrukturen fizike, perkeqesimi aktual i ketij sektori do te shkaktoje probleme serioze ne shume zona urbane dhe rurale. Banka, ne bashkepunim te ngushte me donatore te tjere, po luan rol kryesor ne ndihmen qe i jep qeverise per reformen e politikave, duke u perqendruar ne rikuperimin e kostos dhe pjesemarrjen e sektorit privat dhe komunitetit. Qeveria po pergatit, me asistencen e Bankes, nje Plan Veprimi per Furnizimin me Uje si dhe nje Strategji te pergjithshme per Furnizimin me Uje dhe Kanalizimet (FY03). Projekti i bashkise per ujin e pijshem dhe ujerat e zeza (FY03) do te veje ne prove rolin e sektorit privat ne furnizimin me uje dhe kanalizimet nepermjet nje kontrate menaxhuese per kater qytete: Durres, Fier, Lezhe dhe Sarande. Kjo kontrate do te permbaje masa konkrete per permiresimin e furnizimit me uje te shtresave te varfera, te cilat furnizohen me uje me pak se dy ore ne dite. Projekti do te perfshije furnizimin me uje te zonave rurale per zbatimin pilot te Strategjise se qeverise per Furnizimin me Uje dhe Kanalizime ne keto zona, qe bazohet ne pjesemarrjen e komunitetit. Nese projekti pilot do te jete i suksesshem, ai do te mbeshtetet nga Projekti i Zhvillimit Rural dhe i Ujerave (FY05). Gjithashtu, Projekti i financuar nga GEF (Shoqata Globale e Mjedisit) per Menaxhimin e Ujerave dhe Ekosistemit, ne bashkepunim te ngushte me Projektin e Bashkise per ujin e pijshem dhe ujerat e zeza, do te permiresoje menaxhimin e ujerave te zeza per mbrojtjen e biodiversitetit ne zonat bregdetare. Mbeshtetja e Bankes per sektorin e ujerave ne Shqiperi bazohet dhe ne mesimet e nxjerra nga Projekti i Ujerave ne Durres, nje projekt i deshtuar, i cili u mbyll ne vitin 2000, duke nenvizuar reformat ne kete sektor si dhe angazhimin e sektorit privat.

53. Transporti. Rrjeti rrugor ne Shqiperi vazhdon te kete akoma mangesi te medha, megjithe progresin e dukshem ne segmente te vecanta te tij. Nje Projekt per Mirembjatjen e Rrugeve (FY02), i cili do t’i paraqitet Bordit me CAS-in aktual, do te mbeshtese mirembajtjen e rrugeve nacionale dhe rrugeve ne zonat rurale nepermjet mirembajtjes se rrugeve, duke ndjekur politika te pershtatshme per te financuar mirembajtjen e tyre. Pervec kritereve ekonomike, rruget do te perzgjidhen ne baze te afersise

24

me sherbimet jetike (si p.sh. spitalet). Projekti do te synoje permiresimin e transparences dhe pergjegjshmerise ne perdorimin e fondeve publike nepermjet veprimeve monitoruese dhe berjes publike te fondeve te dhena. CAS perfshin nje Projekt shtese per Transportin (FY04), i cili do te mbeshtese nje pjese te rehabilitimit te rruges Durres-Morine, ne baze te rezultateve te studimit te fizibilitetit dhe analizes ekonomike. Rruga Durres-Morine, se ciles i kushtohet vemendje ne GPRS, mendohet te jete nje investim i rendesishem per zhvillimin ekonomik te pjeses verilindore te Shqiperise (shih Shtojcen 1 ne Konsultimet per CAS-in). Pervec permiresimit te rrugeve, Banka po mbeshtet gjithashtu sektorin e portit nepermjet Projektit aktual per Portin e Durresit. Projekti aktual per Lehtesimin e Tregtise dhe Transportit ne Evropen Juglindore, i cili eshte pjese e programit rajonal qe bashkon tete vende te Ballkanit, synon te ule shpenzimet jotatimore te tregtise dhe transportit dhe te ule korrupsionin dhe kontrabanden ne pikat e kalimit kufitar. Strategjia e planifikuar per Transportin (FY05) do te marre parasysh problemet dhe nevojat e pergjithshme ne sektorin e transportit, sidomos ne kuadrin e perfshirjes se Shqiperise ne strukturat e BE.

Nxitja e zhvillimit njerezor

54. Banka do te vazhdoje te mbeshtese fort perpjekjet e qeverise per permiresimin e nivelit te arsimit, shendetesise dhe perkrahjes sociale. Duke pranuar lidhjen midis varferise, nivelit te ulet arsimor dhe shendetit te keq te femijeve, GPRS dhe MTEF kane cuar ne rritjen e buxhetit per arsimin dhe shendetesine dhe kane hartuar nje program per permiresimin e nivelit te tyre si dhe per rritjen e efektivitetit te perkrahjes sociale. Banka do te vazhdoje te mbeshtese qeverine nepermjet sherbimeve johuadhenese qe ndihmojne ne kuptimin e reformave kryesore, projekteve te vecanta per investimet (duke perfshire projektet per shendetin dhe arsimin qe mbeshteten ne aktivitetet investuese te meparshme te Bankes) dhe huave rregulluese (PRSC-te ne FY02, FY03, FY04). PRSC-te mbeshtesin reformat ne sistemin e pensioneve, permiresimin e sherbimeve sociale dhe efektivitetin e perkrahjes sociale. PRSC-te do te mbeshtesin reformat shume te rendesishme ndersektoriale per aktivitetet e linjes (si p.sh. krijimin e kushteve institucionale qe Projekti i Reformes ne Arsim te vazhdoje me investimet e parashikuara per tekstet), ndersa projektet investuese do te krijojne kapacitetet per zbatimin e reformave.

55. Persa i perket sektorit te arsimit, Banka do te vazhdoje te perqendrohet ne permiresimin e drejtimit dhe te pergjegjshmerise. Tendencat ne fushen e arsimit jane alarmante: numri i nxenesve te regjistruar ne arsimin tetevjecar dhe te mesem ka rene shume gjate tranzicionit. Permiresimi i kesaj situate do te varet nga permiresimi i drejtimit dhe i pergjegjshmerise. Nderhyrjet e Bankes ne sektorin e arsimit jane bere ne baze te nje analize te pergjithshme te sektorit te arsimit: Sektori i Arsimit ne Shqiperi: Probleme dhe Prespektiva (FY00). Projekti aktual i Reformes ne Arsim synon te ndihmoje Ministrine e Arsimit dhe Shkences (MASH) per te planifikuar dhe menaxhuar kryerjen e sherbimeve arsimore. MASH eshte nje ministri pilot per reformen ne sherbimin civil, e mbeshtetur nga Projekti per Reformen ne Administraten Publike. Reformat e rendesishme per permiresimin e planifikimit dhe menaxhimit si dhe afrimin e sherbimit arsimor cilesor tek shtresat e varfera gjithashtu mbeshteten nga programi i PRSC (FY02 - FY04). Ne baze te punes ne kete sektor dhe ne perputhje me objektivat e qeverise per arsimin te percaktuara ne GPRS, Projekti III per Arsimin (FY04) do te mbeshtetet ne permiresimin e aftesise drejtuese te MASH-it per permiresimin e metejshem te cilesise ne arsim dhe pergjegjesine qe shkollat duhet te kene ndaj prinderve. Projekti do te bazohet ne kater faktore kryesore per rritjen e cilesise ne arsim: programet mesimore, tekstet mesimore, kualifikimi i arsimtareve dhe vleresimi i te mesuarit. Projekti do t’i kushtoje vemendje te vecante zonave rurale, ku niveli i varferise eshte me i larte dhe kerkesat per arsim jane me te ulta, si dhe aktiviteteve me komunitetin per rritjen e pergjegjesise se shkolles, mbeshtetur ne aktivitetet e financuara nga Fondacioni Soros per ngritjen e shoqatave mesues-prinder. Perpara hartimit te projektit per Reformen III ne Arsim, qeveria se bashku

25

me palet kryesore te interesuara duhet te permiresoje strategjine e saj ne kete sektor per sigurimin e te dhenave reja, duke perfshire te dhena per LSMS dhe mendime per GPRS/MTEF.

56. Banka do te ndihmoje qeverine per shnderrimin e synimeve ne sektorin e shendetesise ne veprime konkrete qe mbrojne nevojat baze shendetesore te shtreses me te pambrojtur te popullsise. Megjithese Shqiperia u fut ne tranzicion me nje popullsi relativisht te shendetshme, jetegjatesia mesatare ka shenuar renie dhe vdekshmeria foshnjore dhe ajo e femijeve nen pese vjec vazhdon te jete relativisht e larte sidomos ne zonat rurale. Vendi gjithashtu perballet me problemin e aksidenteve rrugore, perhapjen e madhe te semundjeve kronike dhe HIV/AIDS, e cila ndonese aktualisht jo shume e perhapur (72 raste te konfirmuara, 20 raste te reja ne 2002), mund te perhapet shpejt. Shqiperia po ben hapat e para per nje reforme te pergjithshme shendetesore. Ministria e Shendetesise, me ndihmen e Organizates Boterore te Shendetesise, ka hartuar nje strategji dhjetevjecare, e cila permban objektiva te pergjithshme dhe percakton veshtiresite kryesore, por duhet mjaft pune per t’i kthyer synimet ne veprime konkrete. GPRS dhe MTEF filluan procesin e kategorizimit te prioriteteve. Me mbeshtetjen e PRSC-ve, Ministria e Shendetesise do te ndermarre disa studime baze dhe do te pergatise plane te hollesishme per zbatimin e strategjise. Projekti aktual per Zhvillimin dhe Permiresimin e Sistemit Shendetesor, te aprovuar ne FY98, per permiresimin e sistemit shendetesor sekondar dhe terciar, po plotesohet gjate zbatimit per ta pershtatur me mire me prioritetet e GPRS, per shembull, duke perfshire sherbimet shendetesore dhe aktivitete te tjera ne permiresimin e cilesise dhe aksesit ndaj sherbimeve shendetesore. Projekti III per Shendetesine (FY05), ne perputhje me GPRS-ne, do te mbeshtese qeverine: (i) per krijimin e nje sistemi shperblimi ne baze te punes per te stimuluar personelin e kualifikuar sidomos ne zonat rurale (ii) permiresimin e sistemit shendetesor te decentralizuar ne nivel qarku, duke theksuar sigurimin e sherbimeve cilesore per shtresat e pambrojtura, perfshire popullsine rurale dhe paraurbane dhe (iii) dhe permiresimin e monitorimit dhe vleresimit te programeve per shendetin publik. Qeveria do te zhvilloje nje analize te sektorit te shendetesise ne kuadrin e hartimit te Projektit III per Shendetesine.

57. Banka do te mbeshtese perpjekjet e qeverise per krijimin e nje sistemi fiskal te qendrueshem te perkrahjes sociale per shtresat e varfera dhe te pambrojtura. Programi qeveritar per reformen e pergjithshme te pensioneve synon te krijoje nje sistem te perballueshem dhe te barabarte pensionesh duke ulur vartesine nga subvencionet buxhetore, qe aktualisht zene rreth 1% te GDP-se, dhe duke thithur pa te drejte fondet e pakta qe nevojiten per sherbime te tjera me jetike sociale. PRSC-te do te mbeshtesin zbatimin e paketes se reformave per pensionet ne Shqiperi si dhe objektivat e ndihmes ekonomike ne ‘cash’. Shqyrtimi i Rrjetit te Perkrahjes Sociale (FY03) do te vleresoje efektin e ndihmes ekonomike dhe programit te pensioneve te punonjesit, te punonjesit e vetepunesuar ne zonat rurale dhe urbane si dhe do te ndihmoje per te kuptuar me mire shkallen e funksionimit te programit per pensionet si asistence sociale per pensionistet. PRSC-te do te mbeshtesin gjithashtu qeverine per krijimin e nje kuadri te qendrueshem te sherbimeve sociale me baze komuniteti, ne kuadrin e Projektit aktual te Sherbimeve Sociale. Vemendje do te tregohet per nevojen e harmonizimit te politikave te rrjetit te perkrahjes sociale me ato te decentralizimit.

58. Problemet e tregut te punes nuk jane kuptuar mire. Tregu informal i punes luan nje rol te rendesishem ne ekonomine shqiptare, por ka munguar informacioni qe do te na lejonte te krijojme nje mendim te pergjithshem per tregun e punes. (shih par. 35 dhe 36). Nje Vleresim i Tregut te Punes (FY05) do te ndihmonte ne kuptimin e ceshtjeve te ketij tregu, do te bente vleresimin e standarteve kryesore te punes si dhe do te bente rekomandime per permiresimin e zbatimit te tyre (shih Shtojcen 4).

26

Roli i IFC dhe MIGA

59. IFC i ka rritur ne menyre te ndjeshme investimet ne Shqiperi. Gjate periudhes 1998-2001, IFC miratoi 7 projekte qe arrinin shumen rreth 90 milion USD: hua per nje kompani qe prodhon thase per cimento prane portit te Durresit; investim ne kapital dhe hua per Projektin e Patos-Marinzes per rritjen e prodhimit te naftes dhe investim ne kapital ne FEFAD Bank, e cila jep hua per biznese shume vogla, te vogla dhe te mesme (SME); investim ne kapital ne Banken Kombetare Tregtare, ku IFC eshte nje aktor kryesor ne konsorciumin e investitoreve qe ka blere Banken; hua per Fabriken e Cimentos ne Elbasan, e cila eshte e vetmja fabrike cimentoje qe funksionon ne Shqiperi dhe lehtesi per garanci te pjesshme per Banken Amerikane te Shqiperise per te rritur investimet per SME-te. IFC do te vazhdoje te mbeshtese forcimin e sektorit financiar dhe zhvillimin e SME-ve. Ne menyre te vecante IFC do te vazhdoje bashkepunimin shume efikas me IDA-n per pershpejtimin e privatizimit te sistemit Bankar, duke nxitur privatizimet kryesore. Ne bashkepunim me IDA-n dhe FMN, IFC po ndihmon aktualisht qeverine per privatizimin e Bankes se Kursimeve, institucionin me te madh financiar te vendit, si dhe INSIG, kompanine me te madhe te sigurimeve ne Shqiperi. IFC gjithashtu ka investuar ne Zhvillimin e Ndermarrjeve ne Vendet e Evropes Juglindore (SEED), dikur enti i ndermarrjeve ne Ballkan, i cili siguron asistence teknike per Bizneset e Vogla dhe te Mesme (SME) dhe vazhdon te punoje per permiresimin e mjedisit te biznesit per SME-te. SEED ka hapur nje zyre kohet e fundit ne Tirane dhe po harton nje program te asistences teknike dhe te projekteve per ndertimin e institucioneve. SEED funksionon ne nivel tregtar, me qellim qe t’ua delegoje sherbimet e saj bizneseve te vendit brenda 5 vjetesh. Aktivitetet e SEED plotesohen nga Fondi Trans-Ballkanik, i krijuar nga IFC dhe nga institucionet te tjera financiare te zhvillimit, per te bere investime ne kapital ne SME-te private ne rajon. IFC gjithashtu po mendon te investoje ne energjetike dhe telekomunikacion.

60. Ne dy vitet e fundit, MIGA dha dy garancite e para per projektet ne Shqiperi. Garancia e pare -1.6 milion USD ne shkurt 2000 – qe mbulon nje investim italian ne nje Projekt Turizmi: nje mol turistik ne bregdetin adriaktik te Shqiperise. Garancia e dyte - 7 milion USD ne qershor 2001- qe mbulon Banken Tregtare te Greqise per investimin e saj ne Banken Ndertregtare (Intercommercial). Duke filluar nga fundi i shkurtit 2002, shuma totale e MIGA-s per projektet ne Shqiperi ishte 8.6 milion USD. Ndersa MIGA aktualisht nuk po ndermerr ndonje projekt ne Shqiperi, ajo eshte e gatshme te mbeshtese investimet per projektet ne sektorin privat dhe eshte vecanerisht e interesuar per te mbeshtetur procesin e privatizimit. MIGA po mbeshtet gjithashtu Shqiperine nepermjet Sherbimit te Investimeve per Marketingun. MIGA do te krijoje kushte per ngritjen e nje agjencie te nxitjes se investimeve, pasi parlamenti shqiptar te miratoje ligjin per ngritjen e agjencise se re. MIGA mund te siguroje asistence per agjencine e re si me poshte: hartimin e strategjise, trainimin e personelit, hartimin e strategjise per teknologjine e informacionit dhe Internetin, krijimin e materialeve promovuese (perfshire faqen ne internet) dhe sherbimet per popullsine e zonave te largeta.

C. Skenaret huadhenes dhe johuadhenes

61. Arritjet e Shqiperise ne FY99-02, e kualifikuan ate per skenarin optimal (high-case) te CAS 1998 dhe Raportin mbi Ecurine e CAS 2000. CAS FY03-05 permban dy skenare te huadhenies: minimal dhe baze (status quo), (shih Tabelen 1). Fondi baze (base-case) i IDA-s per FY03-05 eshte 131 milion USD. Ekziston mundesia per nje fond me te madh nga IDA, ne rast se vendi arrin nje nivel te larte te rritjes ekonomike (shih par. 64).

27

62. Skenari i huadhenies baze perfshin rreth 4 projekte ne vit - dy kredi rregulluese dhe 10 aktivitete investimesh - per te mbeshtetur reformat e politikave te GPRS dhe aktivitetet kryesore per reduktimin e varferise. Skenari baze synon te ruaje nivelin aktual te GPRS, te nxise zbatimin e reformave ekzistuese dhe te kalohet ne qendrueshmerine financiare aftamesme. Per te qendruar ne

skenarin baze, Shqiperia duhet te plotesoje kriteret e treguara ne tabelen 2, te cilat perfshijne tre kushte: (i) ruajtjen e stabilitetit makroekonomik dhe krijimin e besueshmerise per investime te huaja (me perjashtim te rastit kur mosrealizimi do te ishte rezultat i faktoreve te jashtem); (ii) nivelin e kenaqshem ne zbatimin e reformave te GPRS, duke perfshire masat konkrete te treguara ne Tabelen 2 dhe (iii) zbatimin e kenaqshem te investimeve. Pervec kesaj, programi huadhenes baze eshte veterregullues: ne qofte se ecuria e reformave ne sektoret kryesore eshte e pakenaqshme, aktivitetet korresponduese do te nderpriten.

63. Huadhenia minimale nuk do t’i kaloje 70 milion USD; ajo perfishin dy-tre aktivitete investuese ne vit qe do te forcojne institucionet dhe do te lehtesojne varferine me gjithe klimen e pafavorshme per investimet. Me qene se sherbimet johuadhenese sherbejne per te mbeshteur GPRS, ndryshimi midis skenarit baze dhe atij minimal eshte i vogel. Skenari minimal do te realizohej nese Shqiperia nuk do t’i plotesonte kriteret (treguesit) ne Tabelen 2, me perjashtim te rastit kur mosrealizimi do te ishte rezultat i faktoreve te jashtem.

Tabela 1 Programi huadhenes dhe johuadhenes

Minimal Baze

Huadhenie:

2-3 projekte investimesh ne vit, perfshire projekte me risk te ulet qe kane ndikim te drejtperdrejte mbi varferine.

Huadhenie :

4 projekte ne vit, qe perfshijne huadhenie minimale plus aktivitete investuese dhe rregulluese qe mbeshtesin reformat ne fushat kryesore.

Huadhenia ne total deri ne 70 milion USD.

Huadhenia ne total deri ne 131 milion USD

FY03: Termocentral I (20 m USD) Mjedisi (5 m USD)

FY03: Termocentral I (20 m USD) Mjedisi (5 m USD) Projekti bashkiak, Uji i pijshem/ujerat e zeza (15 m USD) PRSC II (10 m USD)

FY04: Arsimi III (8 m USD) Punimet ne komunitet II (10 m USD)

FY04: Arsimi III (8 m USD) Punimet ne komunitet II (10 m USD) Transporti (20 m USD) PRSC III (10 m USD)

FY05: Zhvillimi rural /Ujerat (8 mUSD) Shendetesia III (10 m USD) Bujqesi /Ujitje III (8 m USD)

FY05: Zhvillimi rural/Ujrat (8 m USD) Shendetesia III (10 m USD) Bujqesi /Ujitje III (8 m USD) Burimet Natyrore (7 m USD)

Sherbimet johuadhenese: Analiza e nivelit te Varferise; Shqyrtimi i Sistemit te Perkrahjes Sociale; Strategjia Kombetare e Ujerave; Studimi per Romet; Zhvillimi

Sherbimet johuadhenese: Njelloj si skenari minimal plus Studimin per Decentralizimin Fiskal dhe CEM: Konkurrenca dhe Burimet e Rritjes

28

i Kapitalit Njerezor ne zonat rurale; PER; Asistence teknike kunder korrupsionit. (shih Aneksin B4).

Rritjes

64. Shqiperia mund te kualifikohet per fonde me te medha nga IDA ne pjesen e dyte te periudhes se CAS-it (deri ne 30% me shume se fondi ne skenarin baze) ne rast se ajo ka ecuri te larte ne zbatimin e GPRS dhe arrin besueshmeri per investime te huaja, sic u evidentua, per shembull, nga permiresimet e dukshme ne fushat e meposhtme: (i) transparenca, pergjegjshmeria dhe lufta kunder korrupsionit ne sektorin publik; (ii) shteti ligjor (duke perfshire te drejten e prones); (iii) niveli cilesor i administrates publike; (iv) permiresimi i sherbimeve sociale; dhe (v) monitorimi dhe analiza e pasojave te varferise. Ne rastin e rezultateve shume te larta ne FY03 dhe FY04 qe do te justifikojne fonde me te medha te IDA-s ne FY05, Banka do te pergatise nje Raport per Ecurine e CAS-it qe do te analizoje ecurine e Shqiperise si dhe aktivitetet huadhenese te mundshme, te cilat mund te jene: Projekti per Termocentral II per plotesimin e nevojave ne rritje per energji elektrike ne Shqiperi, ne rast te nje rritjeje te larte ekonomike dhe/ose nje aktivitet rregullues per te mbeshtetur reformat e politikave per perpjekje me intensive ne lehtesimin e varferise.

Tabela 2

Kriteret per t’u perfshire ne skenarin e huadhenies baze

Qendrueshmeria Makroekonomike dhe - Nje kuader i kenaqshem makroekonomik Besueshmeria per Kredi (perjashtuar krizat nga jashte) sic doli nga zbatimi i programit PRGF te FMN-se

Strategjia e Rritjes Ekonomike - Perditesimi vjetor i GPRS-se dhe Reduktimit te Varferise - Ecuri e kenaqshme ne zbatimin e reformave te GPRS, . duke perfshire:

Mjedis per investime - Marreveshje per nje plan dhe kalendar per te analizuar rezultatet kryesore te Studimit per Pengesat Administrative per Investime si dhe zbatim i kenaqshem i ketij plani.

Qeverisje/Anti-Korrupsion - Zbatim i kenaqshem i programit “per nje qeverisje te mire” te Planit Antikorrupsion. Efektiviteti, tranparenca dhe - Perpjekje te kenaqshme per te marre ne konsiderate perdorimi me pergjegjesi i mendimet e paleve te interesuara dhe per t’i perfshire ato

ne shpenzimeve publike strategjite sektoriale ku mbeshteten propozimet

buxhetore te MTEF-it.

29

Permiresimi i sherbimeve sociale - Shpenzime operative buxhetore te rritura per arsimin dhe shendetesine si perqindje e GDP-se, ne perputhje me treguesit e MTEF.

Efektiviteti i portofolit - Jo me shume se 20% e projekteve (ne numer) me parametra

te pakenaqshem IP apo DO dhe nje nivel disbursimi te pakten 15%.

Sherbimet Johuadhenese

65. Programi johuadhenes i Bankes synon te forcoje GPRS, te mbeshtese aktivitetet huadhenese dhe te beje rekomandime te rendesishme per politikat. Studimet ekonomike dhe sociale te bera nga Banka kohet e fundit (ESW) – Analiza Cilesore e Varferise dhe Strategjia Rurale – mbeshteti GPRS-ne e qeverise. Keto studime diskutohen ne Pjesen II.B dhe te gjitha sherbimet analizuese dhe keshilluese pasqyrohen ne Aneksin B4. Pervec ketyre studimeve, qeveria do te ndermare disa studime sektoriale (per shendetesine, burimet natyrore dhe zhvillimin urban) ne kuadrin e hartimit dhe zbatimit te projekteve.

66. Banka ka perfunduar kohet e fundit pjesen kryesore diagnostikuese te studimeve ekonomike dhe sektoriale, qe perfshijne Studimin per Varferine (FY97), CEM (FY99), Analizen Institucionale per Shpenzimet Publike (FY01), CPAR (FY01) dhe CFAA (FY02). CPAR dhe CFAA tregojne qe Shqiperia ka shenuar progres ne krijimin e nje baze ligjore dhe institucionale per nje mjedis te shendoshe te pergjegjshmerise financiare. Megjithate, studimet gjithashtu vene ne dukje nevojen per masa te tjera ligjore dhe, ajo qe eshte me e rendesishme, nevojen per vazhdimin e punes per ndertimin e kapaciteteve (rezultatet e CPAR dhe CFAA jane permbledhur ne Shtojcen 5). Banka do t’i trajtoje ceshtjet e besueshmerise ne menyre sistematike, duke integruar ne menyre me efektive rekomandimet e aktivitetit te besueshmerise ne programin e huadhenies (shih par. 23: “Cfare nuk funksionoi mire”). Rekomandimet e besueshmerise kane qene te perfshira ne PRSC I, i cili perfshin dhe permiresimin e funksioneve publike sektoriale dhe te masave institucionale. Gjithashtu, Projekti aktual i Reformes ne Administraten Publike mbeshtet ndertimin e kapaciteteve per permiresimin e besueshmerise (shih par. 33). Pas perfundimit te CFAA-se, aktualisht nuk ka mangesi ne aktivitetin ekonomik dhe sektorial. Per t’i mbajtur te perditesuara njohurite e Bankes ne fushat kryesore, CAS sugjeron permiresime ne disa fusha: Analiza e nivelit te Varferine ne FY03, CEM ne FY04 dhe PER ne FY05 (shih Tabelen 3). Deri tani, Banka ka kryer nje pune diagnostikuese ne konsultim me (por jo ne partneritet te plote) agjenci te tjera te zhvillimit. Gjate periudhes se CAS-it, Banka do te synoje te forcoje partneritetin, ne rast se ka interes nga donatoret per te mbeshtetur perpjekjet e qeverise per te permiresuar kuadrin e pergjegjshmerise financiare.

Tabela 3 Punimet kryesore diagnostikuese ekonomike dhe sektoriale

Lloji Data e perfundimit te studimeve

me te fundit Data e perfundimit te studimeve

te tjera Analiza e nivelit te varferise* FY97 FY03

Memorandumi ekonomik i vendit (CEM)

FY99 FY04

Analize e Shpenzimeve Publike (PER)

FY01 FY05

Raport i analizes se prokurimeve ne Vend

FY01 FY06

30

Sudimi i Pergjegjshmerise Financiare te Vendit

FY02 FY07

* Qeveria, me ndihmen e Bankes, beri perditesimin e te dhenave per varferine ne FY00 dhe FY01.

D. Menaxhimi i portofolit

67. Banka i ka dhene Shqiperise hua me vlere 554 milion USD gjate dekades se fundit, prej te te cilave 412 milion USD (72%) u disbursuan deri ne 30 prill, 2002. Shtate aktivitete te IFC dhe 43 kredi te IDA-s jane aprovuar qe nga FY92. Nga 43 kredi te IDA-s, 38 kane qene projekte per investime dhe 5 kane qene aktivitete emergjente dhe rregulluese me disbursim te shpejte qe perbejne rreth 24% te huadhenies ne total. Investimet aktuale te IDA-s pershfijne 21 projekte qe arrijne shumen 265 milion USD, nga te cilat 107 milion USD u disbursuan duke filluar nga 30 prilli, 2002. Numri i projekteve aktive dhe sasia e portofolit aktiv kane qene pergjithesisht konstante qe nga FY98, dhe portofoli do te mbetet ne nivelin aktual edhe per disa vjet. Tre kredi te IDA-s do te perfundojne ne fund te FY02. Qe nga Raporti i marsit 2000 per ecurine e CAS-it, IDA ka aprovuar 8 aktivitete huadhenese me nje shume prej 70 milion USD, prej te cilave pese u arpovuan gjate FY00 dhe tre gjate FY01. IDA do t’i paraqese Bordit pese aktivitete te tjera ne FY02, duke perfshire kater aktivitete qe do te shqyrtohen nga Bordi me CAS-in aktual.

68. Ne pergjithesi, aktivitetet e financuara nga IDA kane ecur mire, ne saje te nje studimi te kujdesshem te projekteve dhe te perdorimit te metodave me baze komuniteti qe nxisin pergjegjshmerine. Cilesia e portofolit vazhdon te rritet, ndonese vonesa e disbursimeve ka qene nje problem i vazhdueshem. Analizat vjetore per Realizimin e Portofolit ne Vend (CPPR-te) i kane pakesuar veshtiresite e zbatimit, duke sjelle disbursime me te larta, te cilat mund te rriten me maturimin e portofolit. Nepermjet CPPRs, Banka po bashkepunon ngushte me komunitetine e donatoreve ne Tirane per te shkembyer eksperience dhe per te gjetur zgjidhje te perbashketa per problemet e perbashketa te zbatimit te projekteve. Banka ka luajtur gjithashtu nje rol aktiv ne ristrukturimin e projekteve me rezultate te pakenaqshme apo ne perfundimin e tyre ne kohe. Aktualisht, vetem nje projekt (5% e investimeve) klasifikohet si i pakenaqshem dhe i rrezikuar, duke pasqyruar nje indeks realizmi prej 100%. Sipas OED, ka patur permiresime te vazhdueshme ne rezultatet dhe vazhdimesine e projekteve, dhe qeveria e ka rritur vazhdimisht aftesine per te hartuar dhe zbatuar projekte.

69. Megjithe arritjet e viteve te fundit, realizimi i portofolit ka nevoje per nje monitorim te kujdesshem. CPRS i shtate vjetor, i perfunduar ne prill 2002, konstatoi qe portofoli ishte ne nivel te mire, por qe niveli i prokurimeve ishte i ulet dhe kishte vonesa ne fillimin e projekteve dhe ne perfundimin e tyre ne kohe. CPPR-te shqyrtuan probleme me te cilat perballen Njesite e Zbatimit te Projekteve (PIU), duke synuar riintegrimin gradual (rast pas rasti) te tyre ne administraten publike. CPPR-te e vune theksin sidomos mbi transparencen dhe problemi i korrupsionit u diskutua hapur per here te pare me te gjitha ministrite e linjes qe zbatojne projektetet e financuara nga Banka.

III. ZBATIMI I CAS-IT

A. Partneritetet

70. Banka do te punoje per forcimin e bashkepunimit te brendshem dhe te jashtem, i cili eshte rritur si rezultat i GPRS. Duke u mbeshtetur ne procesin pjesemarrres te GPRS, Banka filloi konsultimet per CAS-in me qeverine, shoqerine civile, sektorin privat, parlamentin dhe donatoret (shih

31

Shtojcen 1). Banka do te pergatise dhe zbatoje aktivitetet huadhenese dhe johuadhenese ne bashkepunim te ngushte me palet e interesuara.

71. Bashkepunimi me BE do te jete shume i rendesishem per te siguruar nje komplimentaritet te qendrueshem midis CAS-it dhe procesit te Asociim/Stabilizimit. Programi shumevjecar CARDS i BE-se per Shqiperine parashikon nje shume prej 143.9 milion Euro per vitet 2002-2004 per pese fusha: (i) drejtesia dhe rendi, qe perfshin reformen ne fushen e drejtesise, ne polici dhe luften kunder krimit te organizuar, ruajtja integrale e kufirit dhe ceshtje te strehimit politik dhe emigracionit (71 milion Euro); (ii) permiresimi i nivelit te administrates, qe perfshin prokurimet publike, doganat, tatimet dhe statistikat (16 milion Euro); (iii) zhvillimi ekonomik dhe social, qe perfshin tregtine, zhvillimin e komunitetit dhe arsimin (53.9 milion Euro); (iv) mjedisi dhe burimet natyrore (11 milion Euro); dhe (v) stabiliteti demokratik (nepermjet OJQ-ve) (3 milion Euro). Italia eshte donatori me i madh dypalesh me nje program te parashikuar asistence prej 150 million USD per vitet 2002-2004.

72. Ka patur nje bashkepunim te ngushte midis Bankes dhe FMN-se, sidomos gjate procesit te GPRS. PRSC I (FY02) u pergatit paralelisht me PRGF-ne e FMN-se – te dy stafet bashkepunuan ngushte ne institucione dhe ne terren per te siguruar vazhdimesi dhe per te koordinuar punen. PRGF do t’i paraqitet Bordit te FMN-se ne qershor 2002 (shih Shtojcen 6, Shenim i Fondit).

73. Koordinimi i donatoreve ne Shqiperi behet ne nivele te ndryshme. Koordimini i pergjithshem ne nivel politik behet kryesisht ne kuadrin e Miqve te Shqiperise (FoA), i cili eshte nje grup informal organizatash shumepaleshe dhe donatoresh dypalesh. Miqte e Shqiperise organizojne takime te posacme nen kujdesin e Presidences se Bashkimit Europian dhe Organizates per Sigurimin dhe Bashkepunimin ne Europe (OSBE). FoA takohen rreth nje here ne vit, ne Vjene ose ne nje kryeqytet tjeter europian, per te vleresuar ecurine e reformave ne Shqiperi. Kohet e fundit, nje mbledhje e FoA u zhvillua ne Vjene ne prill 2002. Qeveria e Shqiperise dhe donatoret po diskutojne aktualisht nese do te ishte e pershtatshme qe ne kete faze Shqiperia te perfshihej ne kuadrin e Grupit Konsultativ (CG). FoA takohen gjithashtu shpesh ne Tirane per te diskutuar per zhvillimet politike dhe per te koordinuar fushat e ndryshme te reformave.

74. Takimet sektoriale te donatoreve ne Tirane jane instrumenti kryesor per bashkepunim teknik. Keto takime, te drejtuara nga Banka, BE dhe donatoret kryesore dypalesh, funksionuan mire ne vitet 1997-1998, por u nderprene per nje vit gjate krizes kosovare. U be nje perpjekje ne maj te vitit 2000 per te rifilluar takimet e donatoreve por ato shpesh shtyheshin ose ishin sporadike. Gjate periudhes se CAS-it, Banka dhe BE do te punojne se bashku per permiresimin e bashkepunimit ne nivel teknik dhe per te ndihmuar qeverine qe gradualisht te marre rol drejtues.

75. Meqenese zhvillimi i qendrueshem duhet te behet nga pala shqiptare, Banka do te mbeshtese perpjekjet per nje rol me te madh te Shqiperise ne koordinimin e donatoreve, duke filluar ndoshta me takimin e Grupit Konsultativ qe do te zhvillohet ne Tirane ne gjashtemujorin e dyte te vitit 2002 ose ne gjashtemujorin e pare te vitit 2003. Ky do te ishte takimi i trete i ketij grupi per Shqiperine, pas takimit te perbashket te emergjences G24/CG te vitit 1999 per mbeshtetjen buxhetore dhe bilancin e pagesave pas krizes kosovare dhe pas takimit te CG mars 2001 te drejtuar nga Banka dhe BE. Takimet e ardhshme te CG do te sherbejne per koordinimin me te mire te ndihmes se donatoreve me GPRS. Qeveria gjithashtu duhet te marre nje rol drejtues ne takimet sektoriale te donatoreve.

76. Iniciativat e tjera per koordinimin e donatoreve do te ndermerren sipas ceshtjeve konkrete qe do te dalin. Eshte vendosur nje bashkepunim efektiv me institucionet shumepaleshe, donatoret dypalesh dhe OJQ-te ne kuadrin e aktiviteteve konkrete huadhenese dhe johuadhenese.

32

Bashkepunimet e suksesshme ne nivel projektesh kane rezultuar ne nje numer te madh bashkefinancimesh. Deri tani Banka ka punuar me 14 bashkefinancues te ndryshem.

77. Banka do te mbeshtetet ne procesin e GPRS per te forcuar bashkepunimin me shoqerine civile. Disa OJQ dhe grupe nga komuniteti jane aktivizuar ne nje numer aktivitetesh te Bankes. Ne frymen e GPRS-se, Banka po aktivizon rregullisht palet e interesuara ne hartimin dhe zbatimin e projekteve.

78. Banka po ben perpjekje per te informuar me mire Parlamentin per punen e saj. Misionet

e Bankes qe vizitojne Shqiperine i informojnsektoriale. Gjithashtu Parlamenti eshte perfshMegjithese Parlamenti nuk u angazhua gjerezgjedhjeve parlamentare, procesi i GPRS-se donxitur debatin e hapur te politikave dhe duke rrsynon te ndertoje vecanerisht kapacitetet e parlapolitikave dhe te pergatitjes se buxhetit (shih Ku

Ndertimi i ka Parlamenti u angazhua shume pak ne hartimin e GPRS se GPRS-se. Pervec kesaj, megjithese Parlamenti ka qene efihartuar politika, per te analizuar buxhetin kombetar dheteknik te perhershem. Parlamenti ka qene i ngerthyer ne gopozita. Partia Demokratike i dha fund bojkotit te fundit te Ne fillim te procesit te pergatitjes se GPRS-se, Banka fillangazhohej ne menyre me konstruktive ne politikat kombHollanda aprovoi nje grant per t’u zbatuar nga OSBE (zhvillimit ekonomik dhe menaxhimit te fondeve publike;per deputetet dhe komisionet parlamentare; dhe (iii) per mmendimeve prej tij dhe per forcimin e pergjegjshmerise kapaciteteve te Kuvendit te Republikes se Shqiperise - dnderpartiake dhe zyrtare te larte qeveritare moren pjese nBankes Boterore ne bashkepunim me Parlamentin e Finlan Projekti do te nxise lidhjet midis Kuvendit Popullore te She Parlamentit per te amenduar dhe aprovuar ligje gjithnjeluaje nje rol aktiv ne monitorimin dhe perditesimin e GPRndihmoje qe vendi te arrije nje konsensus me te gjere per p

B. Monitor

79. Banka i kushton nje vemendje te vecante mesimeve te nxjerra nga CAS-i i meparshem (Shtojca 1). Ne kuadrin e CAS-it, Banka do te nde GPRS-se dhe shpenzimeve publike (shih par. ecurine e punes jane pasqyruar ne Matricen e bazohet ne Matricen GPRS te Shqiperise. Matric(ne bold) dhe tregues/objektiva te ndermjetme (sipas rrethit, grupeve social/ekonomike dhe gObjektivat per Zhvillim te Mijevjecarit (MDG)

Kutia 9 paciteteve ne Parlament

pare, sepse ai u shpernda gjate fazes me te rendesishme te hartimit tekas ne aprovimin ne kohe te ligjeve, ai ka mundesi te kufizuara per te per te monitoruar shpenzimet publike. Parlamenti nuk ka nje stafrindje personale dhe politike, duke perfshire bojkotet e shpeshta nga Parlamentit ne janar 2002.

oi diskutimet me drejtues te parlamentit ne menyre qe Parlamenti teetare dhe ne procesin e hartimit te buxhetit. Pas ketyre diskutimeve,i) per nje trajnim afatgjate te deputeteve mbi ceshtjet e qeverisjes,(ii) per krijimin e nje njesie permanente keshilluese dhe shkencorebeshtetjen e aktiviteteve per informimin e elektoratit, per terheqjen ese deputeteve ndaj zgjedhesve te tyre. Ky projekt – Modernizimi i o te filloje ne mes te vitit 2002. Pervec kesaj, nje grup deputeteshe nje workshop per PRSP ne maj 2002 te organizuar nga Instituti i des.

qiperise dhe Parlamenteve ne Europe. Projekti do te rrise kapacitetet e me komplekse. Projekti gjithashtu do te ndihmoje Parlamentin teS. Projekti do te thelloje procesin e pjesemarrjes ne GPRS dhe do terioritetet e zhvillimt dhe strategjite.

e rregullisht komisionet parlamentare per problemet ire ne konsultimet per CAS-in (shih Shtojcen 1).

sisht ne hartimin e GPRS-se se pare per shkak te te forcoje institucionet demokratike ne Shqiperi duke itur transparencen. OSBE po zbaton nje projekt, i cili mentit per nje pjesemarrje me te mire ne formulimin e tine 9).

imi i rezultateve

te monitorimit, ne perputhje me procesin e GPRS-se, shih par. 23) dhe mendimeve te klienteve (Kutia 3 dhe ihmoje qeverine te forcoje monitorimin dhe vleresimin 35). Nje numer i madh treguesish dhe objektivash per Strategjise se Partnereve te Vendit (Aneksi B9), i cili a perfshin tregues/objektiva perfundimtare te GPRS-se ne korsive). Sipas GPRS-se, treguesit do te zberthehen jinise. Prioritetet e GPRS-se jane ne perputhje me (shih Kutine 10 per ecurine e Shqiperise ne arritjen e

33

MDG). Sipas programit te CAS-it, Banka po e ndihmon Shqiperine per te permiresuar treguesit dhe objektivat, si dhe per t’i bashkerenduar ato me MDG.

80. Sipas CAS-it, monitorimi i efektivitetit te Bankes do te behet ne dy faza: (i) ne fazen e projektimit, Banka do te vazhdoje te forcoje kuadrin e monitorimit dhe vleresimit te projekteve per te analizuar me mire efektivitetin e aktiviteteve konkrete per arritjen e rezultateve te parashikuara; (ii) ne nivelin e programit te pergjithshem te asistences, Banka do te monitoroje mbeshtetjen e CAS-it per objektivat e GPRS-se, duke perdorur Matricen e Strategjise se Partnereve ne vend dhe sidomos treguesit kryesore te treguar ne Tabelen 4. Ne mesin e periudhes se CAS-it – ne FY04 – Banka do te shqyrtoje treguesit dhe objektivat per te vleresuar ecurine e zbatimit te programit te asistences; te permiresoje strategjine nese eshte e mundur dhe te permiresoje treguesit dhe objektivat kur te kete te dhena me te sakta.

Tabela 4 Treguesit kryesore monitorues te CAS-it

Objektivat e GPRS/CAS Treguesit e Ecurise se CAS-it I.Permiresimi i Qeverisjes dhe Permiresimi i Institucioneve

- Te vazhdoje zbatimi i Ligjit per Reformen ne Sherbimin Civil, duke permiresua treguesit e ecurise se zhvillimit (Pjesa I e Matrices se Strategjise se Partnereve te vendit). - Te behet perditesimi i rregullt i GPRS, nepermjet nje procesi pjesemarres. - Te zbatohet buxheti ne baze te MTEF, duke forcuar lidhjen e tij me GPRS.

II. Nxitja e Zhvillimit te Qendrueshem te Sektorit Privat - Te perfundoje shitja e Bankes se Kursimeve dhe INSIG-ut - Te analizohen rezultatet e studimit ‘Pengesa Administrative per Investimet’. - Te perfundoje regjistrimi per here te pare i tokes bujqesore. - Te plotesohen objektivat tremujore te Planit te Veprimit ne Sektorin e Energjetikes, te zbatohet faza e pare e Programit te Reformes ne sektorin e Energjetikes.

III. Nxitja e Zhvillimit Njerezor - Te rriten shpenzimet vjetore per arsimin dhe shendetesine, ne perputhje me MTEF. - Te hartohet dhe zbatohet nje plan i hollesishem per te realizuar planin e regjistrimit te nxenesve ne shkolle. - Te hartohet dhe zbatohet nje plan i hollesishem per realizimin e objektivave ne fushen e shendetit publik. - T’i paraqitet parlamentit nje pakete e pranueshme e politikave per pensionet, duke perfshire ndryshime ne parametrat si p.sh. indeksimi, dalja para kohe ne pension, dhe dallimet midis zonave urbane dhe rurale. Te ulet deficiti i pensioneve si perqindje e GDP-se.

34

Ecuria e Shqiperise ne lidhje m Objektivat per Zhvillim te Mijevjecarit (MDG), te miratBashkuara, synojne te rritjen e aksesit ne arsim dhe shendvarfer ne bote gjate periudhes 1990-2015. 8 objektiva arritjen e tyre. Megjithese MDG-te jane formuluar perkushtet specifike te cdo vendi. Ne rastin e Shqiperise, po(ii) percaktimin e objektivave per Shqiperine; dhe (iii) vrealizoje MDG-te. E mbeshtetur nga PRSC-te, qeveriParalelisht, ekipi i Bankes ka mbledhur nje informacionkritere dhe per te konstatuar mangesite ne te dhenat qe do Shqiperia arriti rezultate relativisht te mira per nje nuekonomike, sociale dhe politike gjate periudhes se tranzinje infrastrukture sociale dhe fizike, qe nuk eshte ne gjene treguesve ne vitin 1900 nuk do te ishte e drejte, pasi kShqiperi, kur filloi te binte niveli i jeteses se popullsise. Pervec kesaj, ecuria aktuale e Shqiperise ne lidhje me shkalla e perhapjes se HIV/AIDS eshte e vogel, ka nje prostitucioni, te shkaktuara nga perkeqesimi i sistemit semundjes. Prandaj, parandalimi i HIV/AIDS perben nje Me poshte jepet nje analize paraprake e ecurise se Shqipte programit monitorues te vendit:

Varferia monetare: Vleresimi i Objektivava tse nje dollar ne dite do te filloje ne vitin 2002monitoroje gjithashtu popullsine me te ardhurJeteses ne 1998 perbente gjysmen e popullsise.

Sektoret Sociale: Shqiperia aktualisht po i lardjemte dhe vajzat. Numri i nxenesve te regjistprogrameve te reformes ne arsim perpjekjet e MTEF, qeveria eshte angazhuar te rrise fondshenuar arritje ne lidhje me objektivat e MDG madh midis zonave te ndryshme te vendit mune nenave ne masen 75% do t’i afronte neindustrializuara, dhe kjo veshtiresohet dhe ngfoshnjore dhe e nenave jane prioritete per shend

Gjinia: Objektivi i MDG per te eliminuar pabaShqiperine. Megjithate, mund te jete problem Pergjigjja e CAS-it per problemet gjinore jepet

Qendrueshmeria e Mjedisit: Strategjia e ujerapor objektivat e MDG jane teper ambicioze, gjper permiresimin e furnizimit me uje dhe kdegradimi i tokes dhe niveli i dobet i institucion

Bashkepunimi Global. Shqiperia ka bere pparashikueshem dhe jodiskriminues dhe eshte e

Kutia 10 e Objektivat per Zhvillim te Mijevjecarit

uara zyrtarisht ne shtator 2000 nga 189 vende anetare te Kombeve teetesi, mbrojtjen e mjedisit dhe pergjysmimin e numrit te njerezve te

dhe 48 kritere do te sherbejne per vleresimin e ecurise se vendit ne te gjitha vendet firmetare, ato duhet te realizohen ne pershtatje me behen perpjekje per: (i) verifikimin e te dhenave qe lidhen me MDG;leresimin e GPRS dhe ndihmes se huaj per te ndihmuar Shqiperine te a ka filluar te pershtase prioritetet e saj monitoruese me MDG-te. te gjere ne lidhje me MDG-te, i cili do te perdoret per te vendosur te trajtohen ne programin monitorues te PRSC-ve (shih Shtojcen 7).

mer treguesish sociale ne fillim te tranzicionit. Megjithate, trazirat cionit kane ndikuar ne nivelin e jeteses se popullsise. Vendi trashegoidje ta mirembaje, sidomos ne zonat me emigracion te larte. Vendosja

y vit nuk korrespondon tamam me fillimin e tranzicionit ekonomik ne

MDG duhet te marre parasysh disa prirje. Per shembull, megjitheserritje te shpejte te sjelljes se rrezikuar si psh. perdorimi i droges dhete shendetit publik, gje qe mund te sjelle nje perhapje te shpejte teprioritet per sektorin e shendetesise.

erise ne lidhje me MDG, te cilat do te vleresohen me tej gjate zbatimit

e MDG per pergjysmimin e numrit te njerezve me te ardhura me pak, kur LSMS do te jape te dhenat e para te besueshme. Shqiperia do te a me pak se dy dollare ne dite, qe sipas nje Sondazhi per Nivelin e

gohet objektivit te MDG per arsimin e plote tete-vjecar per te gjithe ruar ka rene ne 81%. Si rezultat, CAS mbeshtet nepermjet PRSC dhe qeverise per permiresimin e drejtimit te ketij sektori. Sipas GPRS dhe et per sektorin e arsimit dhe shendetesise. Megjithese Shqiperia kaper uljen e vdekshmerise se femijeve nen moshen pese vjec, disniveli i d ta pengoje kete progress. Objektivi i MDG per te ulur vdekshmerine menyre jorealiste treguesit e Shqiperise me ato te vendeve tea niveli i ulet i sektorit te shendetesise. Ashtu si HIV, vdekshmeriaetesine.

razine gjinore ne arsim nuk perben aktualisht nje shqetesim serioz per braktisja e shkolles nga djemte, gje qe do te verifikohet nga LSMS.

ne Shtojcen 2.

ve ne zonat rurale synon te permiresoje furnizimin me uje te pijshem, e qe mund te veshtiresoje realizimin e tyre. Duhet akoma shume pune analizimet ne zonat rurale. Shqetesim mbeten prerja e pyjeve dhe eve te mjedisit.

rogres ne krijimin e nje sistemi tregtar dhe financiar te hapur, te angazhuar per nje qeverisje te mire dhe per reduktimin e varferise.

35

C. Rreziqet

81. CAS eshte ekspozuar ndaj te njejta rreziqeve qe perballet dhe GPRS, te cilat jane te parashikuara ne JSA. Zbatimi i CAS-it perballet me tre rreziqe kryesore: (i) destabilizimi i brendshem apo rajonal; (ii) nderprerjet e shpeshta te energjise elektrike; dhe (iii) qeverisje e dobet dhe kapacitet institucional i dobet.

82. Shqiperia vazhdon te jete e brishte ndaj destabilitetit te brendshem apo rajonal i cili mund te vonoje ose te pengoje reformat. Stabilitieti politik i Shqiperise dhe siguria e brendshme jane permiresuar qe nga viti 1997 dhe ka shenja qe demokracia parlamentare po forcohet. Por kultura politike ne Shqiperi karakterizohet nga lufta personale dhe zgjedhja e presidentit ne qershor te vitit 2002 mund te risjelle nje situate konfliktuale. Perseritja e trazirave civile – si ato te vitit 1997 - nuk kane gjasa te perseriten si pasoje e nje mjedisi politik me te qendrueshem. Nje skenar me i mundshem mund te jene grindjet politike ose periudha te perkohshme destabiliteti, cka do te terhiqte vemendjen nga programi i reformave. Megjithate, vazhdimi i angazhimit per reforma garantohet nga perspektiva e integrimit ne strukturat europiane nepermjet Procesit te Stabilizimit dhe Asociimit. GPRS gjithashtu ndihmon ne krijimin e nje konsensusi te gjere per reformat. Banka do te ndihmoje ne krijimin e nje kohezioni social duke mbeshtetur GPRS, duke u perqendruar ne menyre te vecante ne permiresimin e transparences dhe pergjegjshmerise dhe ne rritjen e pjesemarrjes se shoqerise civile ne formulimin e politikave publike dhe menaxhimit te financave. Destabiliteti rajonal gjithashtu perben nje mundesi per destabilizim. Pakti i Stabilitetit per Europen Juglindore dhe Procesi i Asociim/Stabilizimit krijojne mundesi per zgjidhjen e konflikteve ne menyre paqesore dhe per te ruajtur stabilitetin, por nacionalizmi etnik vazhdon te jete i pranishem.

83. Kriza energjetike perben nje rrezik serioz per rritjen ekonomike dhe stabilitetin. Kriza ka pasoja te shumta negative. Subvencionimi i importit te energjise elektrike nga qeveria (31.5 milion USD ne vitin 2001) i devijon fondet nga nevojat e tjera me jetike dhe mund te demtoje konsolidimin e metejshem fiskal dhe rritjen e qendrueshme ekonomike. Nderprerjet e energjise demtojne bizneset dhe ulin nivelin e jeteses dhe te shendetit sidomos per shtresen e varfer. Nderprerja e reformes ne sektorin energjetik mund te shkaktoje trazira sociale dhe destabilitet politik. Per kete arsye, CAS tregon vemendje te vecante per te ndihmuar Qeverine te permiresoje gjendjen ne Sektorin Energjetik nepermjet Projektit te Rehabilitimit dhe Ristrukturimit te Sektorit Energjetik (FY02) dhe Projektit per ndertimin e nje Termocentrali (FY03). Projekti per nje termocentral te dyte do te diskutohet sipas nje skenari optimal huadhenes. Banka do te zbuse veshtiresite ne sektorin energjetik duke luajtur nje rol te rendesishem ne fillimin e dialogut sektorial dhe ne koordinimin e donatoreve.

84. Pamundesia per te permiresuar qeverisjen, per te luftuar korrupsionin dhe per te forcuar institucionet do te demtonte zbatimin e GPRS dhe CAS. Kriminaliteti shenoi rritje gjate tranzicionit dhe u be vecanerisht shqetesues gjate trazirave te vitit 1997 kut kishte vakuum te pushtetit. Megjithese rendi eshte permiresuar shume qe nga viti 1997, krimi i organizuar dhe trafiku i qenieve njerezore vazhdojne te jene probleme serioze. Publiku eshte gjithashtu i shqetesuar per lindjen e “monopoleve”. Interesat personale mund te pengojne realizimin e nje qeverisjeje te mire. Mbeshtetja e vazhdueshme nderkombetare, vecanerisht e BE-se ne kuadrin e Procesit te Asociim/Stabilizimit, jane faktore qe do te nxisin nje qeverisje me te mire. Banka do te bashkepunoje me komunitetin nderkombetar per te ndihmuar Shqiperine ne luften kunder korrupsionit, duke perqendruar vemendjen ne ndertimin e institucioneve, cka do te perfshihet ne te gjitha aktivitetet huadhenese. Rritja e transparences do te krijoje institucione me te pergjegjshme dhe me te forta. Banka do te perdore gjithashtu hua shtese rregulluese dhe investuese per te mbeshtetur reformat kryesore te politikave dhe per te krijuar kushte per zbatimin e reformave. Aktivitetet huadhenese do te kene fleksibilitet per te mbeshtetur procesin decentralizues te Shqiperise dhe per te forcuar qeverisjen vendore. Nisur nga kapacitetet e kufizuara

36

institucionale te Shqiperise, do te duhet nje mbeshtetje e jashtme e koordinuar mire per te perballuar sfiden e zbatimit dhe monitorimit te GPRS. Banka do te punoje per te permiresuar koordinimin e donatoreve, duke nxitur perdorimin e GPRS dhe duke ndihmuar qeverine qe te luaje gradualisht nje rol kryesor.

James D. Wolfensohn President nga Shengman Zhang

Washington D.C.

37

Shtojca 1: Konsultimet e CAS-it me palet e interesuara

1. Situata dhe procesi. Qeveria e Shqiperise e pershendeti fillimin e konsultimeve te CAS-it me te gjitha palet e interesuara, perfshire qeverine, Parlamentin, shoqerine civile, sektorin privat dhe partneret e huaj. Ajo e konsideroi kete proces ne perputhje te plote me natyren perfshirese te Strategjise se Rritjes Ekonomike dhe Reduktimit te Varferise te Shqiperise (GPRS), e cila mbeshtet CAS-in. Konsultimet u zhvilluan gjate periudhes 15 mars – 15 prill, 2002. Ato u bazuan ne GPRS-ne e fundit te shpallur nga qeveria ne nentor 2001, si edhe ne Diskutimet per CAS-in, qe paraqesnin programin dhe rolin e Bankes ne Shqiperi, shpjegonin procesin e CAS-it dhe benin nje permbledhje te strategjise se propozuar te asistences per FY03-05. Konsultimet me shoqerine civile u mundesuan nga Qendra Carter, e cila kishte mundesuar gjithashtu pjesemarrjen e shoqerise civile ne hartimin e GPRS.

2. Konsultimet e CAS-it u zhvilluan kryesisht ne Tirane dhe ne Shkoder, qyteti me i madh ne Shqiperine e Veriut, nje zone me nivelin me te larte te varferise ne Shqiperi. Konsultimet u zhvilluan ne formen e tavolinave te rrumbullakta me Komisionin Nderministerial per Politikat Ekonomike (te drejtuar nga Kryeministri me pjesemarrjen e pjeses me te madhe te Kabinetit); kryesine e Parlamentit, perfshire Kryetarin e Parlamentit, Byrone Parlamentare, kryetaret e grupeve parlamentare dhe kryetaret e komisioneve kryesore per ceshtjet ekonomike dhe sociale; kryetaret e dy partive kryesore politike; perfaqesues nga sektori privat, perfshire organizatat dhe shoqatat kryesore te industrise, ndertimit dhe bankave; grupe te ndryshme qe perfaqesonin shoqerine civile, perfshire Grupin Kombetar Keshillues te Shoqerise Civile per GPRS si dhe grupet e zhvillimit rural, te rritjes ekonomike dhe te antikorrupsionit. Te gjitha keto grupe perfshinin perfaqesues nga rrethet akademike, institutet kerkimore (jopublike), medias, shoqatave profesioniste, komunitetit te biznesit dhe organizatave joqeveritare qe jane aktive ne fushen e zhvillimit ekonomik dhe social. Konsultimet ne terren u zhvilluan me fermere dhe anetare te shoqatave te fermereve. CAS-i u diskutua gjithashtu me partneret kryesore te huaj te zhvillimit ne Shqiperi.

3. Pervec tavolinave te rrumbullakta, konsultimet u bazuan ne kontaktet e gjera me palet e interesuara per GPRS (duke perfshire spitalet, shkollat, shoqatat e konsumatoreve te ujit, shoqatat e mikrokreditit etj.), ne mendimet e dhena nga perfituesit e projekteve te financuara nga Banka, ne diskutimin e raportit te ECA mbi Tranzicionin ne vendet e Europes Lindore dhe ne ish Bashkimin Sovjetik si dhe ne mendimet e dhena nga palet e interesuara nepermjet nje website te vecante te CAS-it per Shqiperine, i cili eshte ne shqip dhe ne anglisht. Ai permban dokumentacionin e GPRS, diskutimet per CAS-in, procesverbalin e konsultimeve, te dhena te hollesishme mbi aktivitetet e Bankes ne Shqiperi si dhe mendime dhe propozime nga pjesemarresit. Konsultimet u pasqyruan mire nga media e vendit. Gazetat si edhe radiot dhe televizionet me te rendesishme pasqyruan takimet me palet e interesuara. Diskutimet per CAS-in u botuan te plota ne organet me te rendesishme ekonomike, kurse programi i asistences se Bankes u pasqyrua ne disa artikuj dhe programe televizive.

4. Konsultimet per CAS-in shenuan nje fillim ne marredheniet e Shqiperise me Banken dhe me partneret e huaj te zhvillimit. Pjesemarresit ne konsultime vleresuan lart transparencen e ketij procesi duke e krahasuar ate ne raport me partneret e tjere. Perfaqesuesit e shoqerise civile shprehen kenaqesine e tyre te vecante qe iu dha rasti t’u degjohej zeri nga Qeveria dhe i kerkuan Bankes te vazhdonte zhvillimin e debateve te tilla me segmente te gjera te shoqerise shqiptare.

5. Konsultimet nxoren ne pah rendesine e synimeve kryesore te GPRS dhe ne menyre indirekte te CAS-it. Numri i madh i kerkesave dhe i propozimeve te bera nga pjesemarresit theksuan vleresimin e bere nga palet e interesuara per kontributin e Bankes ne zhvillimin e Shqiperise. Shume pjesemarres nenvizuan faktin qe ata nuk ishin kaq te interesuar per objektivat dhe cilesine e projekteve te financuara

38

nga Banka se sa per fondet e IDA-s. Per te njejten arsye, kerkesat e shprehura nga palet e interesuara vune ne dukje kufizimet e programit te asistences IDA dhe rendesine e perfshirjes se GPRS ne programin e asistences se financuar nga donatore te tjere. Ne te njejten kohe, konsultimet nxoren ne pah mundesite e kufizuara te paleve te interesuara per t’u angazhuar ne menyre me efektive ne debat, ndryshimin qe ekziston midis sektorit publik dhe atij privat dhe nevojen per te patur me shume konsensus midis grupeve te ndryshme te shoqerise civile.

6. Mendime te pergjithshme. Shumica e pjesemarresve ne konsultime diskutuan per nje numer temash te pergjithshme, duke theksuar nevojen per:

• nje vleresim te pergjithshem te rolit te asistences se Bankes per Shqiperine ne dhjete vitet e fundit, sidomos ne lidhje me objektivat per reduktimin e varferise dhe per qeverisjen;

• forcimin e mekanizmave te monitorimit dhe vleresimit per projektet e financuara nga Banka, per sigurimin e informacionit nga OJQ-te dhe perfituesit mbi rolin e projekteve dhe per sigurimin e informacionit publik per shoqerine civile;

• vazhdimesine e projekteve te financuara nga Banka, duke theksuar forcimin e institucioneve dhe kapaciteteve sidomos ne nivel lokal dhe/ose perfaqesimin e drejtperdrejte te perfituesve;

• zgjerimin e konsultimeve me partnere te tjere si p.sh. sindikatat, ne lidhje me papunesine, pensionet, arsimin profesional dhe kualifikimin, si edhe per koston sociale te reformave ne pergjithesi;

• nje aktivitet me te madh te Bankes ne zonat me shkalle te larte varferie, sidomos ne Shqiperine e Veriut. Ne kete kuader, pjesemarresit kerkuan nje angazhim me te madh te Bankes per rehabilitimin e rruges Durres-Morine;

• rehabilitimin e infrastruktures, sidomos pas riorientimit te asistences se donatoreve te tjere per ndertimin e institucioneve. Shumica e pjesemarresve theksuan rendesine e ngritjes se termocentraleve te rinj, rehabilitimin e ujesjellsave dhe sistemit te kanalizimeve, vazhdimin e programit per rehabilitimin dhe mirembajtjen e rrugeve.

• nje koordinim me te mire te ndihmave per permiresimin e raportit midis financimit te infrastruktures dhe te kapaciteteve, duke shmangur mbivendosjet dhe duke bere nje ndarje te drejte te investimeve dhe,

• koordinimin e punes per zbatimin e GPRS (dhe strategjive te asistences, perfshire CAS-in e Bankes Boterore) me strategjine per asocimin dhe integrimin e mundshem ne Bashkimin Europian.

7. Qeveria e diskutoi draftin e CAS-it ne Komisionin Nderministror te Politikave Ekonomike, i cili drejtohet nga Kryeministri me pjesemarrjen e te gjitha drejtorive e sektoreve qe pergjigjen per zhvillimin ekonomik dhe social si edhe te gjitha drejtorive te pergjithshme si ajo e Financave, Ekonomise, Drejtesise dhe Pushtetit Lokal. Diskutimet e para te CAS-it u pasuan me ngritjen e nje grupi pune te drejtuar nga Ministri i Financave (dhe njekohesisht Guvernatori i Bankes Boterore ne Shqiperi), i cili shqyrtoi me secilen drejtori CAS-in e propozuar dhe i paraqiti Keshillit te Ministrave nje raport te permbledhur per aprovimin e tij. Konsultimet perfunduan pas nje raundi te dyte takimesh me Ministrat kryesore dhe me Kryeministrin.

8. Konsultimet me Qeverine nxoren ne pah rendesine e Bankes Boterore si huadhenesi kryesor per Shqiperine dhe vleresimin e larte te Qeverise shqiptare per cilesine e projekteve dhe

39

rekomandimet e politikave te Bankes. Konsultimet konfirmuan perputhjen e pergjithshme te programit te asistences per sherbimet huadhenese dhe johuadhenese me GPRS-ne dhe sugjeruan nje numer ndryshimesh konkrete per lehtesimin e varferise. Kerkesa e vetme me e rendesishme ishte perdorimi i nje kontributi te IDA-s per rehabilitimin e rruges Durres-Morine dhe marrja e iniciatives per perdorimin e asistences se donatoreve te tjere. Qeveria shprehu gjithashtu deshiren per te pershpejtuar projektin e propozuar per termocentral dhe mbeshteti nje projekt te ri te puneve ne komunitet si edhe projektin per mbrojtjen e mjedisit.

9. Diskutimi i CAS-it me Qeverine ishte nje rast i mire per fillimin e nje dialogu te nivelit te larte mbi ceshtjet e shumta te politikave, si p.sh. privatizimi i sektoreve strategjike (sistemi bankar, telekomunikacioni), reformat ne shendetesi, arsim dhe perkrahje sociale (privatizimi i disa sherbimeve shendetesore, reforma ne sistemin e sigurimeve shendetesore, decentralizimi i sektorit te arsimit dhe shendetesise, pajisja e shkollave me teknologji nga ndermarrjet private, reforma e sistemit te pensioneve. Konsultimet theksuan nevojen per forcimin e monitorimit dhe vleresimit per te kuptuar rolin e politikave dhe veprimeve sektoriale ne reduktimin e varferise.

10. Konsultimet me Parlamentin u drejtuan nga Kryetari i Parlamentit me pjesemarrjen e drejtuesve te grupeve parlamentare, Byrose Parlamentare dhe kryetareve te komisioneve kryesore ne fushen e zhvillimit. Te dy raundet e konsultimeve me legjislativin u vleresuan shume nga pjesemarresit dhe shenuan nje fillim persa i perket trajtimit te ceshtjeve te zhvillimit nga Parlamenti. Tradicionalisht, anetaret e Parlamentit njihen me vendimet politike dhe programin e asistences vetem kur Ekzekutivi paraqet ligjet perkatese. Informacioni per zhvillimin e diskutimeve te politikave dhe programin e asistences do t’i ndihmoje parlamentaret qe te luajne nje rol me konstruktiv per zhvillimin e Shqiperise ne kuadrin e strategjise se reduktimit te varferise. Ata i kerkuan Bankes te vazhdonte te informonte rregullisht Parlamentin per aktivitetet dhe projektet e saj dhe shprehen deshiren e tyre per te luajtur nje rol me aktiv ne monitorimin e zbatimit te programeve per shpenzimet publike dhe per zbatimin e ligjeve te aprovuara nga Parlamenti.

11. Parlamenti theksoi rendesine e permiresimit te infrastruktures ne Shqiperi, vecanerisht prodhimin, transmetimin dhe shperndarjes se energjise elektrike si dhe rruget. Pjesemarresit theksuan nevojen e zhvillimit rural, frenimin e emigracionit nga zonat rurale, shfrytezimin me efikas te kapaciteteve ne Parlament, ne institucionet akademike dhe shkencore, pershpejtimin e privatizimit te sektoreve strategjike, si p.sh. sistemin bankar dhe energjetik dhe permiresimin e qeverisjes, sidomos ne mbeshtetjen e luftes kunder korrupsionit dhe zbatimin e legjislacionit per kthimin e pronave. Ata theksuan rendesine e rekomandimeve te Bankes dhe shprehen disa shqetesime, si p.sh. nevojen per te vleresuar me mire rolin e projekteve te Bankes per rritjen ekonomike dhe reduktimin e varferise dhe per te marre parasysh ndikimin social te reformave te mbeshtetura nga Banka. Se fundi, ata shprehen shqetesimin per pakesimin e fondeve te IDA-as dhe per veshtiresine e perftimit te huave nga IBRD.

12. Konsultimet me udheheqesit politike treguan mbeshtetje te forte bi-partiake per GPRS dhe CAS-in. Kryetaret e partive Socialiste dhe Demokratike shprehen te njejtin besim per strategjine afatmesme dhe afatgjate te reduktimit te varferise, nevojen e zhvillimit te zonave veriore te Shqiperise, permiresimin e infrastruktures, liberalizimin e metejshem te ekonomise, permiresimin e qeverisjes ne pergjithesi dhe luften kunder korrupsionit ne vecanti. Ata shprehen deshiren e tyre per te bashkepunuar ne Parlament per aprovimin e ligjeve per zhvillim dhe luften kunder varferise.

40

13. Konsultimet me sektorin privat theksuan nevojen per nje rol me aktiv te komunitetit te biznesit dhe per nje dialog me efikas me qeverine dhe partneret nderkombetare. Pjesemarresit, te cilet perfshinin kryetaret e shoqatave kryesore tregtare, institutet kerkimore jo publike, firmat konsulente si edhe biznesmene te njohur, i kerkuan Bankes te merrte iniciativen e dialogut me qeverine per heqjen e pengesave per investuesit private si dhe per te ndermarre veprime legjislative per pronat, falimentimin dhe ligjin tregtar, zbatimin me te mire te legjislacionit fiskal per te eleminuar veprimet voluntariste, zhvillimin e tregjeve te kapitaleve, zbatimin e konkurrences dhe rritjen e pjesemarrjes se biznesit vendas ne procesin e privatizimit dhe ne prokurimet publike. Pjesemarresit i sugjeruan Bankes te ndihmonte ne permiresimin e infrastruktures, sidomos te rrugeve dhe sistemit energjetik.

14. Pjesemarresit shprehen vendosmerine e tyre per percaktimin e nje qendrimi te perbashket te sektorit privat ne lidhje me pengesat kryesore per investimet dhe per te marre iniciativen e organizimit te konferencave kombetare pe zhvillimin e sektorit privat ne Shqiperi. Ata shprehen besimin ne rekomandimet e Bankes (si edhe IFC, FIAS dhe SEED) dhe ne hartimin e nje programi reformash per zhvillimin e sektorit privat nepermjet huave te tjera te IDA-s. Ata i sugjeruan Bankes te informonte per arritjet ne lidhje me legjislacionin e biznesit dhe procedurat administrative, per forcimin e administrates publike, sidomos te administrates fiskale dhe per te krijuar shprehi menaxhuese ne sektorin privat si dhe ne administraten publike. Nje sugjerim i vecante ishte ngritja e nje Instituti te Administrates Publike. Nje institut i tille aktualisht eshte ngritur dhe po funksionon me mbeshtetjen e Projektit per Reformen ne Administraten Publike te financuar nga IDA. Se fundi, ata i sugjeruan Bankes qe investimet publike ne pergjithesi dhe investimet e Bankes ne vecanti te shqyrtoheshin vetem pasi te shteroheshin mundesite per investime nga sektori privat.

15. Konsultimet me perfaqesuesit e komunitetit te biznesit dhe te shoqerise civile trajtuan ceshtjen e rritjes ekonomike te Shqiperise. Pervec ceshtjeve te permendura me siper, pjesemarresit theksuan nevojen e nje qendrimi me dashamires ndaj biznesit nga ana e qeverise, i cili rrjedh nga dyshimet per praktikat korruptive te biznesit. Ata propozuan permiresimin e transparences se transaksioneve te biznesit duke perdorur norma kontabel standarte nderkombetare dhe duke shqyrtuar transaksionet voluntariste, si p.sh. licensimin, rimbursimin e TVSH-se dhe procedura te tjera administrative. Pjesemarresit propozuan ngritjen e nje grupi mbikeqyres biznesi per monitorimin ne vecanti te prokurimeve publike. Ata i sugjeruan Bankes te rrise perpjekjet per t’u konsultuar me autoritetet vendore per marrjen e vendimeve per investime ne fusha, te cilat do te jene ne kompetencen e pushtetit vendor, si p.sh. ujesjellesat dhe kanalizimet. Duke mbeshtetur investimet e metejshme te Bankes ne sektorin energjetik, pjesemarresit i sugjeruan Bankes te mbeshteste privatizimin e kompanise kombetare te energjetikes (KESH), ose te pakten bashkedrejtimin e saj me partnere private. Ashtu si te gjitha palet e interesuara, perfaqesuesit e sektorit privat e mbeshteten fort asistencen e Bankes per rehabilitimin e rruges Durres-Morine, si nje mjet per nxitjen e aktivitetit ekonomik ne Shqiperine e Veriut dhe per integrimin rajonal.

16. Konsultimet me shoqerine civile ishin me intensivet. Ato perfshine disa raunde diskutimesh me Grupin Keshillues Kombetar te Shoqerise Civile per GPRS, organizatat dhe shoqatat e interesuara per zhvillimin rural, institucionet akademike, median, shoqatat profesioniste, sindikatat, fondacionet, institutet kerkimore jopublike, OJQ-te, biznesmenet, organizatat dhe personalitetet qe jane perfshire ne luften kunder korrupsionit, perfaqesuesit vendore te shoqerise civile dhe fermere nga Shqiperia e Veriut. Diskutimet me keto grupe ishin te hapura, te gjalla dhe konstruktive. Te gjithe pjesemarresit e pershendeten mundesine per t’i percjelle Bankes mendimet

41

dhe nevojat e tyre si dhe mundesine per t’u angazhuar ne nje dialog indirekt me qeverine. Konsultimet trajtuan masat qe jane marre per pjesemarrjen e shoqerise civile ne dialogun mbi zhvillimin dhe reduktimin e varferise. Nisur nga mungesa e tradites se angazhimit te shoqerise civile dhe e institucioneve demokratike ne Shqiperi, perfshirja e shoqerise civile ne proceset e GPRS dhe CAS-it ka qene e lavderueshme.

17. Mendimet e shprehura nga shoqeria civile varionin nga rekomandime konkrete mbi permbajtjen, hartimin dhe zbatimin e programit te asistences te Bankes, ne rekomandime per ceshtjet e politikave te ngritura nga Banka ne dialogun e saj me qeverine dhe ne sugjerime per rritjen e pjesemarrjes dhe rolit te shoqerise civile ne formulimin e strategjise dhe zbatimin e programit.

18. Ne lidhje me permbajtjen, hartimin dhe zbatimin e programit te Bankes, pjesemarresit sugjeruan qe Banka:

• t’i siguronte sektorit privat “hapesiren e nevojshme per frymemarrje”, dhe projektet publike te shqyrtohen vetem ne rastin kur mungojne financimet private.

• te vazhdonte konsultimet me shoqerine civile dhe perfituesit ne lidhje me permbajtjen dhe hartimin e programeve te propozuara duke filluar qe nga faza fillestare e pergatitjes se projektit;

• te theksonte rolin e investimeve private ne pergjithesi dhe te ndermarrjeve te vogla dhe te mesme ne vecanti per krijimin e vendeve te punes dhe te te ardhurave qe do te sherbenin per reduktimin e varferise;

• t’i jepte prioritet zhvillimit rural dhe frenimit te emigracionit nga zonat rurale;

• te mbeshteste projektet me baze komuniteti;

• te merrte parasysh nevojat e shtresave te pambrojtura/te margjinalizuara (perfshire te rinjte) dhe perfshirjen e tyre ne hartimin e programeve ne te ardhmen;

• te permiresonte bashkerendimin e projekteve si dhe me projektet e financuara nga qeveria ose nga donatore te tjere;

• ta perqendronte asistencen e saj ne zonat me varferi te larte sidomos ne Shqiperine e Veriut, dhe te merrte parasysh kerkesen per angazhimin e saj ne rehabilitimin e rruges Durres-Morine, si nje mjet per hapjen e Veriut ndaj investimeve dhe tregtise me pjesen tjeter te Shqiperise, me Kosoven dhe me tej;

• te krijonte nje sistem monitorimi dhe vleresimi (M&E) per te shqyrtuar rolin e projekteve te Bankes ne reduktimin e varferise, duke vleresuar sigurimin dhe cilesine e sherbimeve nepermjet ketyre projekteve si dhe te perfshinte shoqerine civile, qeverisjen vendore dhe perfituesit ne procesin e M&E; dhe

• te vepronte me shume si nje institucion zhvillimi se sa si nje Banke. Ky sugjerim u be ne menyre qe fondet e Bankes te perqendroheshin kryesisht ne aktivitete konkrete ne lidhje me zhvillimin rural, arsimin, shendetesine, infrastrukturen, energjetike, etj. se sa te perdoreshin per te mbeshtetur vetem buxhetin.

42

19. Pjesemarresit theksuan disa ceshtje te politikave qe ata i konsiderojne kritike per suksesin e GPRS-se dhe te cilat ata shpresojne qe Banka t’i trajtoje ne dialogun e saj me qeverine:

• kapercimi sistematik i pengesave ndaj zhvillimit te sektorit privat, duke perfshire biznesin, legjislacionin fiskal dhe tregtar, pronat, ligjet per falimentim dhe kontabilitetin, permiresimin e zgjidhjeve te mosmarreveshjeve tregtare, heqjen e pengesave administrative dhe rritjen e investimeve ne infrastrukture, sidomos ne rruge dhe energjetike;

• lufte me e ashper kunder korrupsionit, permiresimi i punes per rritjen e transparences te prokurimeve publike dhe shpenzimeve publike ne pergjithesi, permiresimin e punes se gjyqesorit per shpejtimin e reformes ne administraten publike, rritjen e kapacitetit dhe besueshmerise se medias investiguese dhe krijimin e nje sistemi vleresues dhe monitorues per te vleresuar rezultatet e luftes kunder korrupsionit dhe per t’ia bere ato te njohura shoqerise civile. Nje problem i perbashket eshte nevoja per te kombinuar reformat me veprime te menjehershme, te cilat mund te japin rezultate konkrete dhe te rrisin mbeshtetjen per luften kunder korrupsionit;

• rritja e konkurrences dhe eleminimi de fakto i monopoleve ne ekonomine shqiptare. Pjesemarresit vune ne dukje shqetesimin per fenomenin “Zaptim i shtetit” ne kete drejtim qe karakterizohet nga shfaqjet monopoliste qe nderthurin politiken, biznesin dhe median.

20. Pjesemarresit ishin te nje mendimi ne lidhje me forcimin e pjesemarrjes se shoqerise civile ne hartimin e politikave ekonomike, formulimin e nje strategjie kombetare per reduktimin e varferise dhe zbatimin e programeve dhe projekteve ne kuadrin e kesaj strategjie, por ata nuk bene sugjerime konkrete se si mund te arrihen keto objektiva. Shpresohet qe Qendra Carter te vazhdoje te kontribuoje per nje qendrim me koheziv te segmenteve te ndryshme te shoqerise civile dhe te ndihmoje ne mundesimin e dialogut te shoqerise civile me qeverine dhe partneret e huaj.

21. Konsultimet me partneret kryesore te huaj perfshine donatoret kryesore qe jane aktive ne Shqiperi dhe ne menyre te vecante nje grup kryesor donatoresh qe monitorojne GPRS-ne nen kujdesin e Miqve te Shqiperise. Duhet theksuar se konsultimet e CAS-it u mbeshteten ne takimet e rregullta me kete grup donatoresh, cka ishte nje rast i mire per zhvillimin e diskutimeve te hollesishme per GPRS-ne, rolin e donatoreve ne zbatimin e tij dhe modalitetet per forcimin e koordinimit te donatoreve ne kete drejtim. Donatoret shprehen mbeshtetje te plote per GPRS-ne dhe thane se do t’i pershtasnin gradualisht strategjite e tyre me GPRS-ne. Disa donatore shprehen angazhimin e tyre per te mbeshtetur ndertimin e kapaciteteve per zbatiminin dhe monitorim/vleresimin e GPRS-se, duke mbeshtetur si sekretariatin e GPRS-se ashtu dhe njesite e programimit dhe te politikave ne drejtorite sektoriale.

22. Konsultimet konfirmuan tendencen pergjithesisht te qendrueshme ose ne renie te asistences se huaj te parashikuar si dhe rritjen e vemendjes tek disa donatore kryesore dhe ne vecanti te BE-se per zhvillimin e institucioneve. Pjesemarresit theksuan nevojen e koordinimit me te ngushte dhe shmangies se dublimeve dhe mangesive ne programet e financuara nga jashte. Shume prej tyre kerkuan qe BE te luante nje rol me te madh ne koordiminim e donatoreve me procesin e asociim/stabilizimit. U tregua nje interesim i madh per krijimin e nje strukture me operative per analizen e politikave te nivelit te larte dhe rekomandimeve brenda qeverise. Shume pjesemarres theksuan nevojen e krijimit te nje sistemi te perbashket monitorimi dhe vleresimi.

23. Diskutimet per programet e propozuara te asistences treguan qe ne pergjithesi ato perputhen me prioritetet e GPRS. Fonde te konsiderueshme do te sigurohen per zhvillimin e institucioneve dhe ndertimin e kapaciteteve ne administraten publike dhe ne sistemin gjyqesor, duke perfshire mbeshtetjen per e-government (e-qeverine) (Shqiperia eshte nje nga kater vendet e kualifikuara per financime te

43

vecanta ne kuadrin e programit e-government te sponsorizuar nga Italia dhe nga donatore te tjere). Financimi i infrastruktures, perfshire sektorin energjetik, rruget, arsimin dhe shendetesine, do te sigurohet kryesisht nga Italia, BERZH, EIB, dhe nga Banka Boterore. Pjesemarresit theksuan nevojen e rritjes se mbeshtetjes per mbrojtjen e mjedisit por nuk bene premtime konkrete.

44

Shtojca 2: Ceshtjet gjinore

Ndryshimet shoqerore, ekonomike dhe politike ne Shqiperi ne dekaden e fundit kane patur nje

ndikim te rendesishem tek meshkujt dhe femrat. Megjithese te dhenat sasiore dhe cilesore jane akoma te kufizuara (shih par.17 dhe Kutine 2), Sondazhi per Matjen e Nivelit te Jeteses (LSMS) i vitit 2002, Analiza e Varferise (FY03) dhe analiza te tjera te planifikuara do te shpjegojne ndikimin e tranzicionit ne te dyja gjinite.

Pabarazia gjinore mund te ndikoje ne rritjen ekonomike dhe ne nivelin e varferise duke ulur rendimentin e punes, p.sh. ne rastin kur punedhenesit i paguajne punonjesit me pak se puna qe ata kryejne, ndersa grate nuk interesohen shume per kualifikimin e tyre pasi harxhojne nje kohe te konsiderueshme ne aktivitetet shtepiake.1 Mbeshtetja vetem te njeri nga partneret e familjes mund te sjelle perkeqesim te gjendjes ekonomike. Programi PRSC i Bankes dhe aktivitetet investuese ne sektorin social synojne te trajtojne ceshtjet gjinore sipas sektorit, si p.sh. sigurimi i sherbimeve sociale cilesore per te dyja gjinite. Analiza e nivelit te varferise do te perfshije nje Vleresim te ceshtjeve gjinore te vendit (CGA) per Shqiperine, i cili do te mbeshtetet ne LSMS-ne, Vleresimin Cilesor te Nivelit te Varferise 2001 dhe te dhena te tjera per te hedhur drite mbi ceshtjet gjinore, duke perfshire dhe ceshtje ndersektoriale. CGA do te beje gjithashtu rekomandime qe programi i reformave te vendit dhe investimet e IDA-s t’i trajtojne me mire ceshtjet gjinore.

Te dhenat e meposhtme mbi situaten aktuale ne Shqiperi jane marre nga te dhenat e kufizuara te deritanishme, qe do te plotesohen me tej ne CGA:

• Tregu i Punes. Ne Shqiperi, grate kane nje pjesemarrje relativisht te larte ne pune krahasuar me vendet me nje GDP te ngjashme, ndonese perfaqesimi i tyre ne profesionet sekondare eshte i pabarabarte si pasoje e tregut shteteror te punes. Shkalla e aktivizimit te tyre nuk ndryshoi ne vitet 1990-1996 (ne baze te te dhenave me te fundit), rreth 90% burra dhe 73% gra. Ne vitin 1998 grate perfaqesonin 42% te fuqise punetore. Nje Studim Cilesor i Varferise 2001 (QPA) tregon qe shume gra perballen me pergjegjesi te shumta kur burrat e tyre emigrojne jashte vendit2. Ka pak te dhena per tregun informal te punes dhe Studimi (i propozuar) per Tregun e Punes (FY05) do te trajtoje problemet gjinore te tregut te punes.

• Te dhena te tjera per te ardhurat. Familjet me kryefamiljar nje prind ose grua te moshuar

kane me shume gjasa qe te jene te varfera sesa grupet e tjera sociale. Ne Shqiperi grate perfitojne ne menyre te pabarabarte nga te ardhurat qe nuk lidhen me punen, si p.sh. pensionet (grate kane te drejte te dalin ne pension 5 vjet me shpejt se burrat, me gjithe jetegjatesine e tyre me te larte). Ato gjithashtu mund te kene te drejte per perfitime te tjera, si p.sh. nje vit leje lindje me 50-80% te pages. Familjet me kryefamiljar grua gjithashtu perfitojne ne menyre te pabarabarte nga parate e refugjateve, te cilat luajne nje rol te rendesishem ne lehtesimin e varferise. Ka pak te dhena mbi mundesine per kredi ne baze te gjinise.

• Arsimi. Numri i pergjithshem i nxenesve te regjistruar ne arsimin 8-vjecar pesoi renie nga 90%

perpara tranzicionit ne 88% ne vitin 1997, ndersa regjistrimet ne arsimin e mesem rane nga 79% ne vitin 1989 ne 40% ne 1997. Megjithate, raporti mashkull/femer u rrit ne vitet 1990-

1 Shih Paci, Pierella, “Studimi Gjinor Rajonal: Europa dhe Azia Qendrore,” [Banka Boterore, draft], 20 Shkurt 2002 2 Shih de Soto et. al., “Nje Studim Cilesor i Varferise ne 10 Zona te Shqiperise,” Banka Boterore, 30 Qershor, 2001

1997: (i) ne arsimin e mesem u rrit nga 0.89 ne 1.01; dhe (ii) ne arsimin e larte nga 1.14 ne 1.39. Per rrjedhim, dialogu duhet te sqaroje se perse numri i djemve qe nuk frekuentojne shkollen eshte me i larte se numri i vajzave.

• Shendetesia. Ne 1999 ndryshimi ne moshen mesatare midis burrit dhe gruas ishte 4.7 vjet, nga

6.1 vjet qe ishte ne 1990. Tendenca e vdekshmerise foshnjore dhe e nenave mbetet per t’u analizuar. Ka nje rritje te ‘sjelljes se rrezikshme’, cka do te sjelle nje rritje te semundjeve seksualisht te transmetueshme dhe te HIV/AIDS. Numri i lindjeve ne Shqiperi ra nga 3.4 ne 1982 ne 2.1 ne 1999.

• Dhuna kunder grave dhe trafiku i qenieve njerezore. Megjithese te dhenat jane te kufizuara,

dhuna kunder grave perben nje shqetesim serioz. Instituti i Kombeve te Bashkuara per Drejtesine dhe Kriminalitetin Nderajonal (UNICRI, 1998) trajtoi problemin e dhunes seksuale ne Sondazhet per Viktimat e Krimit ne vitin 1995-1996 dhe konsatoi qe 6% e grave ne Tirane kane raportuar qe jane dhunuar. Projekti aktual per Sigurimin e Sherbimeve Sociale perfshin mbeshtetje per programet per grate dhe femijet e rrezikuar. Shqiperia gjithashtu vuan nga problemi i madh i trafikut te qenieve njerezore. Vajzat dhe grate jane viktimat kryesore por ky fenomen prek edhe djemte dhe te rinjte. Kjo ceshtje ka qene nje element i rendesishem i dialogut midis Shqiperise dhe Komisionit Europian.

46

Shtojca 3

Matrica e Partneritetit

Sfidat e Zhvillimit Stabiliteti i Makros

Qeverisja dhe Ndërtimi i Institucioneve Rritja e Qëndrueshmërisë së Sektorit Privat Zhvillimi Njerëzor

Partneri/Aktivitetet

Men

axhi

mi i

M

akro

s/Fo

rcim

i i

Proc

edur

ave

Fisk

ale

Ref

orm

at L

igjo

re

Ant

i-kor

rups

ioni

Ref

orm

at n

ë A

dmin

istra

tën

Publ

ike

Mon

itorim

i dhe

Vle

rësi

mi

Dec

entra

lizim

i

Ref

orm

at n

ë Se

ktor

in

Fina

ncia

r

Priv

atiz

imi i

Ndë

rmar

rjeve

Zhvi

llim

i i S

ME-

ve

Men

axhi

mi i

Mje

disi

t

Ener

gjia

Tran

spor

ti

Uji

Zhvi

llim

i Rur

al

Shën

detë

sia

Arsimi Ref

orm

a pë

r Për

krah

jen

Soci

ale

dhe

Pens

ione

t

Qeveria

FMN-ja

IDA

IFC

EU

Italia

Donatorë shumëpalësh

Donatorë dypalësh

Fokus shumë i ulët Fokus i ulët Fokus i konsiderueshëm Fokus i lartë

Shtojca 4: Standartet kryesore te punes

Kater standartet kryesore te punes jane: eliminimi i cdo forme te punes se detyruar, eliminimi i punes se femijeve, eliminimi i diskriminimit ne pune dhe lirina per t’u bashkuar ne nje shoqate dhe e drejta per ‘bisedime kolektive’ (midis punedhenesve dhe sindikatave per te drejtat e anetareve te tyre). Nje raport i qeverise amerikane per vitin 2001 jep te dhenat e meposhtme per standartet kryesore te punes ne Shqiperi.

• Puna e detyruar. Ligji mbi Dispozitat Kryesore Kushtetuese dhe Kodi i Punes e ndalojne

punen e detyruar ne pergjithesi dhe punen e detyruar te femijeve ne vecanti. Megjithate, trafikimi i grave dhe i femijeve per shfrytezim seksual si dhe trafikimi i femijeve si lypesa, perbejne probleme serioze. Shqiperia eshte nje vend i origjines dhe i tranzitit. Trajtimi zyrtar i ketij problemi deri tani nuk ka qene efikas. Raporti flet per korrupsionin dhe perfshirjen e policise ne keto trafiqe. Ligji i aprovuar ne janar 2001 e cileson trafikun njerezor si veper penale.

• Eliminimi i punes se femijeve. Kodi i Punes percakton moshen 16 vjec si moshen mimimale te punesimit dhe kufizon sasine e punes qe mund te kryhet nga femijet nen 16 vjec. Megjithate, nuk ka raportime per zbatim te ligjit nga gjykatat.

• Eliminimi i diskriminimit ne pune. Ligji shqiptar e ndalon diskriminimin ne baze te seksit, races, etnise, gjuhes dhe fese. Megjithate, diskriminimi ndaj grave dhe disa grupeve minoritetesh vazhdon te ekzistoje. Persa i perket diskriminimit ne pune, grave nuk u mohohet e drejta e profesionit me ligj ose ne praktike dhe Kodi i Punes parashikon qe grate te marrin rroge te barabarte per pune te barabarte.

• Liria per t’u bashkuar ne nje shoqate dhe e drejta per ‘bisedime kolektive’. Punetoret kane te drejte te formojne sindikata te pavarura. Disa sindikata i perkasin nje ose me shume federatave te sindikatave. Pothuajse te gjithe punonjesit kane te drejten e greves, ndonese me ligj grevat politike ndalohen. ‘Bisedimet kolektive’ jane te ligjshme, por shpesh nuk jane efektive per shkak te papunesise se larte.

Shtojca 5: Rezultatet e vleresimeve te besueshmerise Raporti per Vleresimin e Prokurimeve ne Vend perfundoi ne FY01, ndersa Vleresimi i Pergjegjshmerise Financiare te Vendit (CFAA) perfundoi ne FY02. Perfundimet kryesore te ketyre studimeve jane permbledhur me poshte. Raporti i Vleresimit te Prokurimeve ne Vend (CPAR). Shqiperia ka bere progres te rendesishem ne lidhje me ngritjen e sistemit te prokurimit publik, duke perfshire Ligjin mbi Prokurimin Publik, i cili eshte afruar me standartet nderkombetare. Ligji mbi Prokurimin Publik parashikon ngritjen e nje Agjencie te Prokurimit Publik, e cila i raporton Keshillit te Ministrave. Megjithate, efektiviteti i punes se Agjencise se Prokurimit Publik eshte penguar nga mangesi te shkaktuara nga mungesa e fondeve, ndryshimet e shumta te personelit dhe nga ndikimet politike. CPAR beri rekomandimet e meposhtme: (i) permiresim i pergjithshem i Ligjit per Prokurimin Publik per forcimin e procesit te Tenderit te Hapur, si menyra kryesore e prokurimit publik, sqarimi i kushteve per perdorimin e metodave kufizuese te prokurimit, perdorim me i gjere i metodes Kerkese per Propozime dhe kontroll me efikas i perdorimit te tepruar aktual te metodes se Prokurimit te Drejperdrejte; (ii) permiresimi i transparences dhe marrjes se informacionit duke perdorur internetin, botimit te rregullt te Buletinit te Prokurimit Publik dhe masa te tjera; (iii) rritja e konkurrences duke shmangur dallimin arbitrar midis Tenderimit te Hapur ne vend dhe atij nderkombetar dhe duke zgjatur periudhen e pergatitjes se ofertave; (iv) permiresimi i procedurave dhe praktikave te prokurimit nepermjet disa ndryshimeve proceduriale dhe perhapjes se pervojes me te mire; (v) lufta kuder korrupsionit dhe forcimi i zbatimit te ligjit; dhe (vi) permiresimi i punes se Agjencise se Prokurimit Publik dhe stafit te prokurimit. Vleresimi i Pergjegjshmerise Financiare te Vendit (CFAA). CFAA konstatoi problemet e meposhtme: (i) pune e dobet ne disa institucione; (ii) kontrolle te brendshme joefikase si p.sh. perdorim joefektiv i parave dhe funksionim i dobet i kontrollit te brendshem; dhe (iii) mungesa e nje baze te shendoshe ligjore per kontroll te brendshem financiar ne sektorin publik. Persa i perket auditimit (kontrollit) te sektorit privat, CFAA konstatoi: (i) nevojen per te bere dallimin midis bankave, kompanive te sigurimit, kompanive te listuara dhe te palistuara dhe enteve te tjera per te percaktuar standarte te zbatueshme kontabiliteti; (ii) mangesi te theksuara ne kontroll dhe mungese pervoje ne zbatimin e standarteve nderkombetare te kontabilitetit. Sic u diskutua ne CAS, Banka po i trajton dhe do t’i trajtoje rekomandimet nepermjet Projektit aktual te Reformes ne Administreten Publike dhe PRSC I te propozuar (FY02), PRSC II (FY03), dhe PRSC III (FY04) (shih par. 33 dhe 66). Gjithashtu, Banka do te bashkepunoje me donatoret, te cilet kontribuojne ne kete drejtim.

49

Shtojca 6: Shenim per Fondin Monetar Shenim per Informacion Publik (PIN) Nr. 01/74 Fondi Monetar Nderkombetar 27 Korrik, 2001 700 19 Street, NW

Washington, D.C. 20432 USA

Shqiperia: Shenim per Informacion Publik Ne 31 korrik, 2001, Bordi Ekzekutiv i Fondit Monetar Nderkombetar (FMN) perfundoi konsultimet per Nenin IV me Shqiperine.1 Situata Menaxhimi i drejte ekonomik, i mbeshtetur nga reforma strukturore, ka karakterizuar ecurine e Shqiperise sipas PRGF aktual, megjithese niveli i varferise dhe emigracioni mbetet i larte. Politikat kane cuar ne nje ulje te ndjeshme te presionit inflacionist si dhe nje ulje te konsiderueshme te deficitit te pergjithshem financiar te vendit. Aktiviteti ekonomike eshte rritur gjate vitit 2000, me nje rritje te GDP-se prej 73/4. Megjithate, mungesa e energjise elektrike e pengoi kete rritje gjate dimrit te 2000-01 dhe vazhdon te jete pengese per zhvillimin e vendit. Perkeqesimi i bilancit te tregtise u kompensua me nivelin e larte te dergesave nga emigrantet. Kursi i kembimit, qe u vleresua kundrejt Euros gjate pjeses me te madhe te vitit 2000, ka qene i qendrueshem muajt e fundit. Politika fiskale vazhdon te jete e mbare per shkak te gjendjes se mire ne te ardhurat. Deficiti i pergjithshem (duke perjashtuar grantet) u ul ne 9.1% ne vitin 2000 dhe u realizuan objektivat per deficitin e brendshem – 3.2% e GDP-se – dhe per te ardhurat e pergjithshme nga tatimet. Rritja e nivelit te te ardhurave u pasqyrua ne zbatimin e masave te parashikuara sipas programit, pra ne uljen e korrrupsionit dhe te kontrabandes. Megjithe perpjekjet fiskale te tre viteve te fundit, borxhi publik i brendshem vazhdon te jete relativisht i larte, ndonese borxhi i pergjithshem eshte nen mesataren e vendeve ne zhvillim. Politika monetare eshte zbutur ne menyre te konsiderueshme qe nga fillimi i vitit 2000, perqindjet e Bonove te Thesarit kane rene 6-7% qe nga fillimi i vitit 2000. Inflacioni eshte rritur lehte qe nga mesi i vitit 2000, kryesisht per shkak te rritjes se shpenzimeve per energjine elektrike dhe strehimin, por ai mbetet brenda kufirit te parashikuar nga qeveria prej 2-4%. Ne mes te vitit 2000, Banka e Shqiperise perdori instrumenta indirekte te politikave monetare. Eshte arritur progres i dukshem ne privatizimin e ndermarrjeve shteterore dhe kane filluar reformat shume te nevojeshme ne sektorin e energjetikes. Tenderi per privatizimin e Bankes se Kursimeve u shpall ne 29 qershor. Procesi i privatizimit ne fushen e telekomunikacionit po ecen mire dhe pothuajse ka perfunduar ne sektorin e minierave. Ne bujqesi, u realizua objektivi per regjistrimin e tokave ne fund te muajit dhjetor. Eshte zbatuar Ligji per Zyrat Ekzekutive dhe ka filluar nga puna regjistri i barreve

1 Sipas Nenit IV te Neneve te Marreveshjes te FMN-se, FMN zhvillon diskutime dypaleshe me vendet anetare

zakonisht cdo vit. Nje ekip viziton vendin, mbledh te dhena ekonomike dhe financiare dhe diskuton me zyrtare zhvillimet dhe poltikat ekonomike te vendit. Me kthimin ne seline qendrore, ekipi pergatit nje raport, i cili perben bazen per diskutim nga Bordi Ekzekutiv. Ne perfundim te diskutimit, Drejtori Menaxhues, si Kryetar i Bordit, permbledh mendimet e Drejtoreve Ekzekutive dhe kjo permbledhje u dergohet vendeve perkatese. PIN permbledh mendimet e Bordit Ekezekutiv te shprehura gjate diskutimit te Bordit Ekzekutiv ne 13 korrik 2001 ne baze te raportit te misionit.

50

siguruese ne janar 2001. Nga ana tjeter, ka patur vonesa ne paraqitjen e Ligjit te ripunuar te Falimentimit si dhe ne ngritjen e nje qendre ndermjetesimi. Vleresimi i Bordit Ekzekutiv Drejtoret vleresuan ecurine makroekonomike dhe reformat strukturore te cilat kane mbeshtetur rritjen ekonomike dhe stabilitetin financiar. Megjithate, ata theksuan nevojen per t’u mbeshtetur ne keto arritje te rendesishme per reforma te metejshme strukturore dhe permiresimin e qeverisjes, me qellim qe te ruhet rritja e shpejte ekonomike dhe te ulet niveli i varferise. Drejtoret mbeshteten kuadrin e politikave fiskale per pjesen tjeter te vitit 2001. Ata pershendeten permiresimin ne mbledhjen e te ardhurave, te mbeshtetur dhe nga qeveria per forcimin e administrates doganore dhe tatimore. Gjithashtu ata theksuan nevojen per zgjerimin e bazes tatimore si dhe nevojen per kufizimin e shpenzimeve, sidomos nese nuk realizohet plani i te ardhurave. Per periudhen afatmesme, drejtoret mendojne se rritja e te ardhurave do te vazhdoje te jete nje objektiv kryesor i politikave fiskale ne menyre qe te arrihet zgjerimi i nevojshem i shpenzimeve sociale dhe te mbahet borxhi publik brenda kufijve te arsyeshem. Drejtoret vleresuan politikat monetare te qeverise. Interesat jane ulur ne menyre te ndjeshme, ndersa inflacioni ka mbetur ne shifra te uleta, kursi i kembimit eshte stabilizuar dhe rezervat zyrtare kane arritur nje nivel te kenaqshem. Megjithate, me rritjen e lehte te inflacionit qe nga mesi i vitit 2000, Drejtoret konstatuan qe zbutja e metejshme e politikave monetare nuk ishte e garantuar dhe rekomanduan nderhyrje te shpejte ne rast se presioni inflacionist do te rritej. Ata konstatuan gjithashtu, qe kursi i kembimit eshte vleresuar realisht vitet e fundit dhe i sugjeruan qeverise qe te ndiqte zhvillimet nga afer per te parandaluar ndikimet negative mbi konkurrencen. Drejtoret vune re qe megjithe progresin e arritur, integrimi financiar mbetet ne nivel te ulet dhe ka nje dollarizim te larte te ekonomise. Duhet te mbahet parasysh ndikimi i rindermjetesimit ne rast te nje kalimi te mundshem ne nje kuader ku synohet te mbahet ne mbikeqyrje inflacioni per politikat monetare. Drejtoret theksuan rendesine e reformes ne sektorin financiar. Ata nxiten qeverine t’i jepte prioritet te larte privatizimit te suksesshem dhe ne kohen e duhur te Bankes se Kursimeve dhe pershendeten shpalljen e nje tenderi kohet e fundit. Ata gjithashtu sugjeruan perpjekje te metejshme per te nxitur konkurrencen ne sektorin financiar per zhvillimin e sektorit bankar ne te gjithe vendin, per kontrollin bankar dhe pershpejtimin e zbatimit te Ligjit kunder pastrimit te parave si dhe zbatimin e rekomandimeve te vleresimit te garancive te fazes se pare. Drejtoret ishin te shqetesuar per problemet ne fushen e energjetikes, te cilat perbejne nje pengese te mundshme per rritjen ekonomike dhe te cilat, per shkak te nevojes per subvencione, jane nje barre per buxhetin. Ata e konsideruan si nje mase te perkohshme rritjen e subvencioneve per energjetiken kete vit, deri sa te fillojne reformat e domosdoshme ne kete sektor, duke perfshire masat per rishikimin e tarifave dhe permiresimin e arketimeve. Ne lidhje me reformat strukturore, drejtoret sugjeruan qe te vazhdoje programi i reformave ligjore dhe institucionale per permiresimin e qeverisjes dhe te mjedisit per biznesin dhe investimet. Duhet te perfundoje privatizimi i ndermarrjeve, duke perfshire sektoret e telekomunikacionit dhe energjetikes. Duhet te forcohet kuadri ligjor per kreditimin e sektorit privat si dhe te miratohet ligji

51

per falimentimin. Drejtoret vleresuan perpjekjet e qeverise per mbajtjen e nje regjimi tregtar te hapur dhe per nismat e fundit ne lidhje me tregtine e lire ne rajon. Drejtoret pershendeten progresin e bere ne hartimin e Dokumentit te Strategjise per Rritjen ekonomike dhe Reduktimin e Varfersie (PGRS) nepermjet nje procesi te gjere pjesemarres. Ata konstatuan qe, megjithe arritjet e fundit, Shqiperia perseri perballet me dobesi te theksuara institucionale dhe ne infrastrukture, cka kerkon nje program te guximshem reformash ne te ardhmen per te siguruar nje rritje te shpejte ekonomike dhe ulje te varferise, e cila eshte vecanerisht e theksuar ne zonat rurale. Gjithashtu ata nenvizuan rolin qe komunitetit nderkombetar mund te luaje ne kete drejtim. Drejtoret kerkuan permiresimin e te dhenave ekonomike, duke perfshire llogarite kombetare dhe indekset e cmimeve, te saktesise dhe afatit te te dhenave mbi shpenzimet kapitale te huaja, te cilat ndikojne ne monitorimin e gjendjes fiskale. Ata premtuan asistence teknike ne keto fusha. Drejtoret vune ne dukje progresin e Shqiperise ne rregullimin e marredhenieve me kreditoret e saj dhe u kerkuan te gjitha paleve te zgjidhin problemet e mprehta sa me pare. Ata i sugjeruan qeverise te hiqte sa me pare kufizimet ne shkembimet monetare ne baze te Nenit XIV te Neneve te Marreveshjes se Fondit dhe shpresonin qe Shqiperia te fitonte statusin e nenit VIII. Drejtoret theksuan rendesine e hartimit me kujdes te GPRS, qe percakton prioritetet kryesore te shpenzimeve brenda Kuadrit Afatmesem te Shpenzimeve (MTEF). Drejtoret u interesuan per masat e metejshme pas takimeve vjetore dhe theksuan nevojen per nje koordinim me te ngushte me Banken Boterore ne kete drejtim. Ne baze te rritjes ekonomike te Shqiperise dhe te diskutimeve me qeverine, ata konkluduan qe nje kombinim i fondeve koncesionale dhe jokoncesionale do te ishte i pershtatshem ne baze te nje marreveshjeje paraprake. Kontakto: Z. S. Hossein Samiei, Deputy Division Chief, Southeastern II, European I Department, IMF, ext. 36356.

52

Aneksi A2 Faqja 1 e 2

Shqipëria me një vështrim 5/14/02

Evropa & Të ardhura Komparatorët e Varfërisë dhe ata Socialë Azia mesatarisht

Shqipëria Qendrore të ulëta2001Popullsia, mesi i vitit (milionë) 3.4 475 2,046GNI për frymë (metoda Atlas, US$) 1,230 2,010 1,140GNI (metoda Atlas, miliardë US$) 4.2 956 2,327

Rritja mesatare vjetore, 1995-01

Popullsia (%) 0.9 0.1 1.0Fuqia punëtore (%) 1.3 0.6 1.3

Parashikimi më i fundit (viti më i fundit i disponueshëm, 1995-01)Varfëria (% e popullsisë që është nën .. .. ..nivelin e varfërisë kombëtare)Popullsia urbane (% e popullsisë totale) 40 67 42Jetëgjatësia në lindje (vitet) 74 69 69Vdekshmëria foshnjore (për 1,000 lindje) 20 21 32Kequshqyerja e fëmijëve (% e fëmijëve nën 5) 8 .. 11Aksesi ndaj ujit të pijshëm (% e popullsisë) .. 90 80Analfabetizmi (% e moshës së popullsisë 15+) 15 3 15Regjistrimi bruto në fillore (% e popullsisë në moshë 110 100 114shkollore) Meshkuj 109 101 116 Femra 110 99 114

KOEFICIENTET KRYESORE EKONOMIKE dheDREJTIMET AFATGJATA

1981 1991 2000 2001

PBB (miliarda USD$) .. 1.1 3.8 4.1Investimet e brendshme bruto/PBB 35.1 7.3 18.6 19.4Eksporti i mallrave dhe shërbimeve/PBB 23.0 7.2 18.9 20.4Kursimet e brendshme bruto/PBB 36.6 -13.0 -2.9 -3.7Kursimet kombëtare bruto/PBB .. -14.2 11.6 13.1

Bilanci i llogarisë korrente/PBB .. -21.6 -7.2 -6.3Pagesat e interesit/PBB .. 0.2 0.2 0.3Borxhi i përgjithshëm/PBB .. 44.9 20.9 23.0Shpenzimet/eksportet totale të borxhit .. 3.9 2.1 2.7Vlera e sotme e borxhit/PBB .. .. 12.9 ..Vlera e sotme e borxhit/eksporteve .. .. 38.5 ..

1981-91 1991-01 2000 2001 2001-05(rritja mesatare vjetore)PBB -0.5 5.4 7.8 6.5 6.7PBB për frymë -2.4 4.6 6.9 5.6 6.3Eksporti i mallrave dhe shërbimeve .. 11.7 5.8 24.8 5.5

STRUKTURA E EKONOMISE1981 1991 2000 2001

(% of PBB)Bujqësia 32.4 39.3 51.0 49.1Industria 43.0 42.7 26.3 27.3 Manifakturat .. 36.5 11.6 11.6 Shërbimet 24.6 18.0 22.7 23.6

Konsumi Privat 54.9 90.9 92.0 90.9Konsumi i Përgjithshëm i Qeverisë 8.5 22.1 10.9 12.9Importi i mallrave dhe shërbimeve 21.5 27.6 40.4 43.5

1981-91 1991-01 2000 2001(rritja mesatare vjetore)Bujqësia 1.0 6.1 4.0 1.4Industria -0.5 5.0 11.4 10.7 Manifaktura .. -0.8 5.0 6.5 Shërbimet -3.0 5.1 13.3 13.6

Konsumi Privat .. 5.4 2.8 6.7Konsumi i Përgjithshëm i Qeverisë .. 3.1 7.4 12.0Investimi i Brendshëm Bruto -1.0 20.1 17.9 11.1Importi i Mallrave dhe Shërbimeve .. 11.0 6.5 23.5

Shënim: Të dhënat për 2001 janë parashikime paraprake

*Rombet tregojnë katër tregues kyç në vend (me të zeza) të krahasuara këto me mesataren e grupit të të ardhurave.Ku mungojne të dhënat rombet nuk janë të plotë.

-10

0

10

20

96 97 98 99 00 01

Rritja e investimeve dhe PBB (%)

GNI PBB

Rombi i Zhvillimit*

Jetëgjatësia

Aksesi ndaj ujit të pijshëm

GNIpërfrymë

Regjistrimibruto në

fillore

Shqipëria Grupi me të ardhura mesatarisht të ulëta

-40

-20

0

20

40

60

96 97 98 99 00 01

Rritja e eksporteve dhe importeve(%)

Eksporte Importe

Koeficientët ekonomikë*

Tregtia

Kursimet ebrendshme

Investimet

Hyrja në borxh

Shqipëria Grupi me të ardhura mesatarisht të ulëta

Aneksi A2 Faqja 2 e 2

Albania

ÇMIMET dhe FINANCAT SHTETERORE1981 1991 2000 2001

Çmimet e brendshme(% e ndryshimit)Çmimet e konsumit .. 49.4 0.1 3.1Deflatori i PBB -2.2 34.5 -1.2 2.8

Financat shtetërore(% e PBB, duke përfshirë grantet korrente)Të ardhurat korrente .. 34.3 22.4 23.0Defiçiti buxhetor .. -21.7 -2.4 -1.2Defiçiti/ sufiçiti i përgjithshëm .. -27.8 -9.1 -8.5

TREGTIA1981 1991 2000 2001

(Milionë US$)Totali i eksporteve (fob) 419 101 256 305 Produktet bujqësore dhe ushqimi .. .. 28 .. Energjia, mineralet dhe elektriciteti .. .. 14 .. Manifakturat .. .. 218 ..Totali i importeve (cif) 384 409 1,070 1,332 Ushqimi .. .. 217 .. Nafta dhe energjia .. .. 71 .. Të mirat kapitale .. .. 230 ..

Indeksi i çmimit të eksportit (1995=100) .. .. .. ..Indeksi i çmimit të importit (1995=100) .. .. .. ..Termat e tregut (1995=100) .. .. .. ..

BILANCI I PAGESAVE1981 1991 2000 2001

(Milionë US$)Eksporti i mallrave dhe shërbimeve 431 82 705 840Importi i mallrave dhe shërbimeve 403 314 1,520 1,791Bilanci i burimeve 28 -232 -815 -951

Të ardhurat neto 11 -22 106 148Transfertat korrente neto .. 8 439 543

Bilanci i llogarive korrente 45 -246 -270 -260

Zërat e financuar (neto) -19 24 381 391Ndryshimet në rezervat neto -26 221 -111 -131

Shënim:Rezervat (në milionë US$, përfshirë dhe arin) .. .. 638 767Kursi i këmbimit (DEC, US$/monedha vendase) .. 14.4 143.7 143.5

BORXHI I JASHTEM DHE FLUKSI I BURIMEVE1981 1991 2000 2001

(Milionë US$)Borxhi i përgjithshëm i disbursuar e i papaguar .. 512 784 945 IBRD .. 0 0 0 IDA .. 0 346 ..

Shërbimi i përgjithshëm i borxhit .. 4 27 41 IBRD .. 0 0 0 IDA .. 0 2 3

Përbërja e fluksit të burimeve neto Grante zyrtare .. 320 161 .. Kreditorë shtetërorë .. 20 93 .. Kreditorë privatë .. 28 -1 .. Investime të huaja direkte .. 0 143 .. Barazia e portofolit .. 0 0 ..

Programi i Bankës Botërore Angazhimet .. 0 54 20 Disbursimet .. 0 64 34 Pagesat e principalit .. 0 0 0 Flukset neto .. 0 64 34 Pagesat e interesit .. 0 2 3 Transfertat neto .. 0 62 31

Ekonomi e Zhvilluar 5/14/02

-15

-10

-5

095 96 97 98 99 00 01

Bilanci i llogarive korrente ndaj PBB në (%)

0

250

500

750

1,000

1,250

1,500

95 96 97 98 99 00 01

Nivelet e eksportit dhe importit(në milionë US$)

Eksporte Importe

-10

0

10

20

30

40

96 97 98 99 00 01

Inflacioni (%)

Deflatori i PBB CPI

37

5888

346

37

218

Përbërja e borxhit të vitit 2000 (në milionë US$)

A - IBRD E - DypalëshB - IDA F - PrivatëC- FMN G - AfatshkurtërD - Shumëpalësh

Aneksi B2 Faqja 1 e 1

Treguesit e Përzgjedhur të Menaxhimit dhe Perfomancës së Portofolit të

Bankës 15 prill 2002

Treguesi 1999 2000 2001 2002Vlerësimi i portofolitNumri i Projekteve në Zbatima 21 21 20 21Periudha Mesatare e Zbatimit (vite) b 2.8 2.2 2.3 3.0 Përqindja në numër e Projekteve Problematike a, 9.5 9.5 10.0 4.8 Përqindja në shumë e Projekteve Problematike a 13.4 13.2 18.3 9.6 Përqindja në numër e Projekteve në Rrezik a,d 9.5 9.5 15.0 4.8 Përqindja në shumë e Projekteve në Rrezik a,d 13.4 13.2 23.6 9.6 Koefiçenti I Disbursimeve (%) e 21.4 19.4 22.4 15.5 Menaxhimi i PortofolitCPPR gjatë vitit (po/jo) Po Po Po PoBurimet e supervizionit (total, US$1,000) 1,359.90 1,866.20 1,807.90 1,723.90Mestarja e Supervizionit 65 89 90 82

Zërat e Menaxhimit Që nga VF80 Pesë vitet e funditVlera në numër e Proj sipas DOV* 21 19Vlera në shumë e Proj sipas DOV (milionë US$) 316 272 % e projekteve në numër të vlerësuara si P ose Shp nga DOV 14.3 15.8 % e projekteve në shumë të vlerësuara si P oseShp nga DOV 0 0

a. Siç tregohet dhe në Raportin Vjetor të Performancës së Portofolit (përveç VF të tanishëm)b. Vjetërsia mesatare e projekteve në portofolin e Bankës për vendinc. Përqindja e projekteve të vlerësuara si P (I pakënaqshëm) apo Shp (shumë i pakënaqshëm) mbi objektivat e zhvillimit (Ozh) dhe/ose progresi I zbatimit (PZ)d. Siç përcaktohet edhe në Programin e Përmirësimit të Portofolite. Raporti i disbursimeve gjatë vitit me bilancin e shumave të padizbursuara në fillim të vitit të portofolit të Bankës: vetëm projekte investimi* Të gjithë treguesit janë për projektet aktive të Portofolit, me përjashtim të Përqindjes së Disbursimit, e cila përfshin të gjitha projektet aktive si edhe projektet që kanë përfunduar gjatë vitit fiskal

Aneksi B3 Faqja 1 e 2

Përmbledhje e Programit të Grupit të Bankës Botërore

Programi Aktual dhe Propozimet e IDAs për VF02 për Huadhëniet ndaj Shqipërisë

dhe Propozimet për VF03-05

Viti fiskal ID e Projektit US$(M) Përfitimet Strategjike a/ (L/M/U)

Rreziqet e Zbatimit a/ (L/M/U)

2002 Projekti Pilot për Zhvillimin e Peshkimit (aktual) 5.6 M L Mirëmbajtja e Rrugëve 30.0 M M

Kredia për Axhustimin e Sektorit Financiar 15.0 H MRehabilitimi/Ristrukturimi I Sektorit të Energjisë 29.9 H MKredia për Strategjinë e Reduktimin të Varfërisë 20.0 H M

Totali VF02 94.9

2003 Projekti bashkiak i ujësjellës kanalizimeve 15.0 H HMjedisi* 5.0 M MEnergjia Termike* 20.0 H HKredia për Strategjinë e Reduktimin të Varfërisë II 10.0 H M

Nën total VF03 50.0

2004 Transporti 20.0 H MPunët Publike II* 10.0 M LArsimi III* 8.0 H MKredia për Strategjinë e Reduktimin të Varfërisë III 10.0 H M

Nën total VF04 48.0

2005 Shëndetësia III* 10.0 H MUji/Zhvillimi Rural* 8.0 H MBujqësia/Ujitja III* 8.0 M LBurimet Natyrore 7.0 M L

Nën total VF05 33.0

Total VF03-05 131.0

Aneksi B3 Faqja 2 e 2

Programi i IFC-së dhe MIGA-s për VF 1999 - 2002

1999 2000 2001 2002*

Aprovimet e IFC-së (US$m) 2.33 2.5 27.5 0.00

Sektori (%)BUJQESIA & PYJETKIMIKATETNAFTA, GAZI & MINIERAT 37SHERBIMET E ARSIMITFINANCA & SIGURIMET 48 100 8USHQIMI & PYJETPRODHIMI INDUSTRIAL & KONSERVAVEMINERALET JO METALIKE 52 55METALET KRYESORELETER & PULPTEKSTILE & VESHMBATHJEGOME & PLASTIKETotali 100 100 100

Instrumentet e Investimit (%)Huatë 52 91Aksionet 48 100Forma të tjera aksioneshTe tjera (garancitë) 9Totali 100 100 100

Garancitë e MIGAs (US$m) 0.00 1.5 8.5 8.5

* (20 milionë US$) për Bankën e Kursimeve pritet të aprovohen në 20 qershor 2002

Aneksi B4 Faqja 1 e 1

Përmbledhje e Shërbimeve Johuadhënëse

Produkti VF i Përfundimit Kosto (US$000) Odienca a Objektivat b

Arritjet e funditAssitence Teknike (AT) për Antikorrupsionin 00 50 Q/IDA/Don PNJ/ZPNdikimet e refugjatëve/perspektivat 00 25 Q/IDA/Don PNJ/ZPRishikimi i Performansit të Portofolit në Shqipëri (CPPR) 00 25 Q/IDA/Don PNJ/ZPRishikimi Sektorit të Arsimit 00 162 Q/IDA/IP/PS PNJ/ZP/DPVlerësimi i Prokurimeve në Shqipëri 01 PNJ/ZPAT për Antikorrupsionin 01 50 Q/IDA/Don PNJ/DP/ZPVlerësimi Cilësor i Varfërisë 01 62 Q/IDA/Don PNJ/ZPRishikimi i Shpenzimeve Publike të Institucioneve 01 300 Q/IDA/Don PNJ/ZPRaporti mbi Antikorrupsionin në Qeverisje 01 90 Q/IDA/IP ZP/DPCPPR 01 30 Q/IDA/Don PNJ/ZPVlerësimi i Besueshmërisë Financiaretë Vendit 02 30 Q/IDA/Don PNJ/ZPDokumenti i Qëndrueshmërisë Financiare 02 138 Q/IDA PNJ/ZP

Në procesStrategjia Rurale 02 145 Q/IDA PNJ/DP/ZPVlerësimi i Varfërisë 03 150 Q/IDA/Don PNJ/DP/ZPStudim mbi Decentralizimin Fiskal 03 132 Q/IDA/Don PNJ/ZP

Të planifikuaraStrategjia Kombëtare për Ujin 03 92 Q/IDA/Don PNJ/DP/ZPAT për Privatizimin 03 30 Q/IDA/Don PNJ/ZPPCF AT për Zhvillimin e Foshnjave 03 30 Gov/IDA PNJ/ZPAT për Antikorrupsionin 03 50 Q/IDA/Don PNJ/DP/ZPRishikim i Rrjetit të Sigurimeve Shoqërore 03 75 Q/IDA/Don PNJ/ZPCEM - Konkurenca dhe Burimet e Rritjes 03 207Zhvillimi i Kapitalit Njerëzor në Zonat Rurale 04 75 Q/IDA/Don PNJ/ZPAT për Privatizimin 04 30 Q/IDA/Don PNJ/ZPDokumenti për Vlerësimin e Gjendjes së Romëve 04 60 Q/IDA/Don PNJ/DP/ZPPCF AT për Zhvillimin e Foshnjave 04 30 Q/IDA/Don PNJ/DP/ZPAT për Antikorrupsionin 04 50 Q/IDA/Don PNJ/DP/ZPVlerësimi i Tregut të Punës 05 120 Q/IDA/Don PNJ/DP Studim mbi Transportin 05 85 Q/IDA/Don PNJ/DP/ZPAT për Antikorrupsionin 05 50 Q/IDA/Don PNJ/DP/ZPRishikim i Shpenzimeve Publike 05 200 Q/IDA/Don PNJ/ZP

____________a. Qeveria, Donatorët, Banka, Informimi Publikb. Përhapje e Njohurive; Debati Publik; Zgjidhja e Problemeve

Aneksi B5 Faqja 1 e 1

Treguesit Socialë

Viti i fundit tek I njëjti rajon/grupi i të ardhurav

Europa & Të ardhuraAzia mesatarisht

1970-75 1980-85 1994-99 Qëndrore të ulta

POPULLSIAPopullsia në total (milionë) 2.4 3.0 3.4 474.4 2,093.0 Koeficenti i rritjes (% e mesatares vjetore per periudh 2.3 2.0 1.0 0.1 1.0Popullsia urbane (% e popullsise) 32.8 34.8 39.1 66.8 42.4Koeficenti i pjellshmërisë në total (lindjet për grua) 4.4 3.2 2.1 1.6 2.1

VARFERIA(% e popullsise)Indeksi kombëtar .. .. .. .. .. Indeksi urban .. .. 15.0 .. .. Indeksi rural .. .. 28.9 .. ..

TE ARDHURATGNI për frymë (US$) .. .. 1.120 2.010 1.140Indeksi i çmimeve te konsumit (1995=100) .. .. 182 192 149Indeksi i çmimeve të ushqimit (1995=100) .. .. .. .. ..

SHPERNDARJA E TE ARDHURAVE/ KONSUMITIndeksi i GINI-t .. .. .. .. ..Kuantili më i ulët (% e te ardhurave ose konsumit) .. .. .. .. ..Kuantili më i lartë (% e të ardhurave ose konsumit .. .. .. .. ..

TREGUESIT SOCIALEShpenzimet publike Shëndetësia (% e PBB) .. .. .. 4.3 2.7 Arsimi (% e GNI) .. .. 3.1 5.1 4.8 Asistenca sociale & mirëqenja (% e PBB) .. .. 6.0 8.8 ..Koeficenti neto i regjistrimit në fillore(% e grup moshave) Totali .. .. 102 92 99 Meshkuj .. .. 100 93 100 Femra .. .. 103 92 99Aksesi ndaj ujit të pijshëm(% e popullsisë) Totali .. .. .. 90 80 Urbane .. .. .. 95 95 Rurale .. .. .. 82 69Koefiçenti i vaksinimit(% nën 12 muaj) Fruthi .. 96 85 97 87 DPT .. 96 97 97 87Kequshqyerja tek fëmijët (% nën 5 vjeç) .. .. 8 .. 11Jetëgjatësia në lindje(vite) Totali 68 71 72 69 69 Meshkuj 66 68 72 64 67 Femra 70 74 76 73 72Vdekshmëria Foshnjat (per 1,000 lindje) 53 35 24 21 32 nën 5 (per 1,000 lindje) 82 57 31 26 40 Të rritur (15-59) Meshkuj (per 1,000 njerez) 190 .. 171 289 192 Femra (per 1,000 njerez) 113 .. 86 127 133 Nëna (per 100,000 lindje) .. .. 31 .. ..Lindje të asistuara nga personel i kualifikuar (%) .. 99 .. .. ..

Shënim: 0 ose 0.0 do të thotë zero ose më pak sesa gjysma e njësisë së treguar. Koefiçentët neto të regjistrimit që kalojnë 100. tregojnë mospërputhje ndërmjet parashikimit mbi popullsinë në moshë shkollore dhe të dhënave të raportuara nga regjistrimi. Viti më i fundit i të dhënave mbi lidhjet me burime të përmirësuara të ujit është viti 2000

CD mbi Treguesit e Zhvillimit Botëror për 2001, Banka Botërore.

Aneksi B6 Faqja 1 e 2

Treguesit Kryesorë Ekonomikë

Te parashikuara Te planifikuaraT 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Llogarite kombëtare (si % e PBB)Prodhimi i brendshëm bruto (PBB) 100 100 100 100 100 100 100 Bujqësia 53 51 49 47 46 44 43 Industria 25 26 27 28 29 29 30 Shërbimet 22 23 24 25 26 27

Konsumi total 106 103 104 101 98 96 95Investimi i brendshëm bruto 17 19 19 21 23 23 24 Investimet Qeveritare 6 7 7 8 8 8 8 Investimet private 11 12 12 13 14 15 15

Eksportet (GNFS)b 16 19 20 20 20 20 20Importet (GNFS) 39 40 44 42 40 39 38

Kursimet e brendëshme bruto -6 -3 -4 -1 2 4 5Kursimet kombëtare bruto 9 12 13 13 15 17 18

Zërat e MemorandumitProdhimi i brendshëm bruto 3676 3752 4114 4540 5013 5541 6097(milion US$ me çmimet e tanishme)

Ritmet reale vjetore të rritjes ekonomike (%, e llogaritur nga çmimet e vitit 1993) PBB me çmimet e tregut 7.3 7.8 6.5 6.0 7.0 7.0 6.5

Ritmet reale vjetore të rritjes për frymë (%, e llogaritur nga çmimet e vitit 1993) PBB me çmimet e tregut 6.6 6.9 6.0 5.5 6.5 6.5 6.0

Bilanci i pagesave (milionë US$ )Eksportet (MSh)b 594 705 840 892 980 1087 1208 Mallra FOB 275 255 305 342 391 454 529 Importet (MSh)b 1437 1520 1791 1893 2009 2165 2317 Mallra FOB 1121 1076 1332 1414 1507 1634 1758 Bilanci i burimeve -843 -815 -951 -1001 -1029 -1078 -1109 Transferat korrente neto 510 439 543 510 554 598 643 Bilanci i llogarive korrente -270 -270 -260 -374 -355 -344 -327

Investimet e huaja direkte neto 51 143 204 153 215 205 172 Hua afat gjata (neto) 72 70 165 241 193 200 212 Zyrtare 73 70 162 236 188 196 208 Private -2 0 3 5 5 4 4 Kapitale te tjera (neto) 229 168 22 6 34 42 1 Ndryshimet në rezervë d -83 -111 -131 -26 -87 -103 -58

Zërat e memorandumitBilcanci i llogarive korrente (% e GDP) -7.3 -7.2 -6.3 -8.2 -7.1 -6.2 -5.4

(Vazhdon)

28

Aneksi B6 Faqja 2 e 2

Treguesit Kryesorë Ekonomikë (Vazhdim)

Të parashikuara Projected Të planifikuara Treguesi 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Financat publike (si % e PBB me çmimet e tregut) e

Të ardhurat korrente 21.3 22.4 23.0 24.1 25.0 25.8 26.2Shpenzimet korrente 25.3 24.9 24.2 24.5 24.0 24.2 24.4Sufiçiti (+), ose defiçiti (-) I -4.0 -2.6 -1.2 -0.4 1.0 1.7 1.8llogarive korrenteShpenzime kapitale 7.4 6.5 7.3 7.7 8.2 8.3 8.3Bilanci i përgjithshëm -11.4 -9.1 -8.5 -8.1 -7.2 -6.5 -6.0Financimi i huaj 6.1 4.3 3.3 4.9 3.7 3.6 3.5Financimi i brendshshëm 5.2 3.3 3.1 2.8 1.9 1.5 1.4Të ardhurat nga privatizimi 0.1 1.4 2.1 0.4 1.6 1.4 1.1

Treguesit EkonomikëM2/PBB 57.9 60.8 66.7 63.1 62.4 62.4 62.2Rritja e M2 (%) 22.3 12.0 20.0 5.5 9.3 10.5 9.5

Indeksi i çmimeve (Viti 2001 =100)Kursi real i këmbimit (US$/NjML) f 101 108 100 .. .. .. ..

Indeksi i çmimeve të konsumit -1.0 4.2 3.5 3.9 3.0 3.0 3.0(% e ndryshimit)Deflatori I PBB (% e ndryshimit) 2.5 -1.2 2.8 5.2 3.2 3.3 3.3

a. PBB me çmimet e tregutb. "GNFS" tregon " Mallrat dhe Shërbimet" (MSh)c. Përfshin transfertat neto të pakërkuara duke përjashtuar grantet zyrtare kapitale.d. Përfshin përdorimin e burimeve te FMN-sëe. Qeveri qendrore e konsoliduarf. "NjML" tregon "Njësinë e Monedhës Lokale". Një rritje në US$/NjML tregon vlerësim

Aneksi B7 Faqja 1 e 1

Treguesit Kryesorë të Ekspozimit

Të parashikuara Të planifikuaraTreguesit 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Borxhi i përgjithshëm i papaguar 707 784 945 1182 1378 1579 1789dhe i dizbursuar (BPP) (mUS$)

Dizbursimet neto 133 112 163 228 185 192 205

Shërbimi total i Borxhit (ShPB) 23 27 41 65 65 67 74(mUS$)a

Borxhi dhe treguesit e shërbimevetë tij (%)BPP/EMSh b 71.0 62.2 61.2 76.5 82.1 85.4 88.3BPP/PBB 19.2 20.9 23.0 26.0 27.5 28.5 29.4ShPB/EMSh 2.3 2.2 2.6 4.2 3.9 3.6 3.7

Treguesit ndaj të cilëveIBRD është e ekspozuarIBRD ShB publik 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0Kreditorë të preferuar të ShB/publik 49.7 59.8 72.0 68.1 64.0 66.3 54.4 ShB (%)c

IBRD ShB/EMSh 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0IBRD BPP (mUS$) 0 0 0 0 0 0 0Nga të cilët vlera aktuale e garancive (mUS$)Pjesa e portofolit IBRD (%) .. .. .. .. .. .. ..IDA BPP (mUS$) 296 346 405 489 565 634 694

a. Përfshin borxhet publike dhe ato publikisht të garantuara, borxhet private të pagarantuara, përfshin përdorimin e kredive dhe kapitaleve neto afat-shkurtër të FMN-sëb. "EMSh" tregon eksportet e mallrave dhe shërbimeve, duke përfshirë edhe dërgimet e refugjatëvec. IBRD, IDA, bankat rajonale për zhvillim multilateral, FMN dhe Banka për zgjidhje e Mosmarrëveshjeve Ndërkombëtare përcaktohen si kreditorë të preferuard. Përfshin vlerat e tanishme të garancivee. Përfshin llojet e equity e quasi equity të huave dhe mjeteve të equity

Aneksi B8 Faqja 1 e 2

Përmbledhje e Prioriteteve të Zhvillimit Projekte të përfunduara

IBRD/IDA *Totali i dizbursuar (aktiv) 107 Nga këto janë ripaguar 0 Totali i dizbursuar (të mbyllura) 305 nga këto janë ripaguar 0Totali i dizbursuar(aktive + të mbyllura) 412 nga këto janë ripaguar 0

Totali i padizbursuar (aktiv) 137Totali i padizbursuar (të mbyllura) 0Totali i padizbursuar (aktiv+të mbyllura 137

Projekte Aktive

ID e Projektit Emri i Projektit Objektivat e Zhvillimit Ecuria e Zbatimit Viti fiskal IBRD IDA Granti Të

kanceluaraTë

padizbursuara Origjinale Frm Rev'd

P054736 SHERBIMET BUJQESORE S S 2001 9.9 9.3 -0.1P051309 PUNET PUBLIKE S S 1999 14 0.6 -5.3P040818 PORTI I DURRESIT S S 1998 17 8.7 8.4P069120 REFORMA NE ARSIM S S 2000 12 10.3 -0.2P068853 RIPARIMI EMERGJENT I RRUGEVE S S 2000 13.65 6.6 4.9 2.8P069079 AT PER NDERT. E SKT. FINANCIAR S S 2000 6.5 4.6 1.7P069479 ZHVILLIMI I PESHKIMIT # # 2002 5.6 5.5P008271 PYJET S S 1996 8 2.3 3 0.1P045312 RIMEKEMBJA E SHENDETESISE S S 1998 17 12.0 13.2P043178 UJESJELLES KANALIZIME S S 1999 24 9.3 -1P040975 ZHVILLIMI I TOKES S S 1998 10 6.5 5.7P057182 REFORMA NE DREJTESI S S 2000 9 7.6 3.5P051310 MIKROKREDITI S S 1999 12 5.0 -0.9P036060 RRUGET NACIONALE S S 1996 25 0.7 2.3P034491 SHPERNDARJA E ENERGJISE U S 1996 29.5 4.5 11.4 20.1P051602 RIMEKEMBJA E INDSTR.PRIVATE S S 1998 10.25 5.3 5.9P069939 REFORMA E ADMIN. PUBLIKE S S 2000 8.5 7.4 2.2P054384 AT PER PROGR. RIMEKEMBJES S S 1998 5 0.5 0.5 0.5P055383 OFRIMI I SHERBIMEVE SOCIALE S S 2001 10 9.5 -0.2P070078 LEHTESIMI I TREGTISE/TRANSP. EJS S 2001 8.1 6.7 2.3P066491 REHAB. EMERGJENT I UJESJELLESS S 2000 10 7.4 3.7Rezultati i përgjithshëm Rezultati 265 4.5 137.2 69.6 3.5

Vlerësimi në bazë të supervizionit

Raporti i Fundit i Statusit të Projektit

Shuma fillestare në US$ Dizbursimet a/

Diferenca midis Parashikimit & fakteve aktuale

Aneksi B9 Faqja 2 e 43

Paraqitja e Portofolit të Planifikuar/Shpenzuar dhe të Disbursuar të IFC-së Shkurt 2002

ra

VF i Aprovimit Hua Aksione Pjesëmarrja Hua Aksione Quasi Pjesëmarrja 1998/01 0.00 28.50 0.00 0.00 0.00 9.15 0.00 0.00

2000 0.00 2.00 0.00 0.00 0.00 2.00 0.00 0.002001 15.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.001999 0.90 0.00 0.00 0.00 0.90 0.00 0.00 0.001999 0.00 0.98 0.00 0.00 0.00 0.98 0.00 0.00

15.90 31.48 0.00 0.00 0.90 12.13 0.00 0.00

VF i Aprovimit Hua Aksione Quasi Pjesëmarrja1998 30.00 0 0 50.002001 10.00 0 0 0

40.00 0 0 50.00Totali në pritje:

Emri i ProjektitPatos MarinzaPastos Marinza In

Aprovime të Varu nga Angazhime

ÇimentoSEF EurotechSEF Banka FEFAD

Totali i Portofolit

KompaniaAAPBKT

Të dhënat e IFC-së (Shumat në dollarë US)

Angazhimet e IFC IFC të Disbursuara

Aneksi B7 Faqja 1 e 1

STRATEGJIA E ASISTENCES PER SHQIPERINE: MATRICA E PROGRAMIT (VITI FISKAL 2003-2005)

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

A. Qeverisja dhe Ngritja e Institucioneve

1. Fuqizimi i administrates publike dhe sigurimi i nje sherbimi civil profesional.

(i) Fuqizimi i hartimit te

politikave dhe forcimi i

koordinimit nder-institucional.

• Hartimi dhe zhvillimi i nje mekanizmi

koherent dhe te qendrueshem per koordinimin e politikave ne kuadrin e procesit te integrimit evropian.

• Permiresimi i funksionimit te Keshillit te Ministrave.

• Fillimi dhe konsolidimi i takimeve te Sekretareve te Pergjithshem, si edhe fuqizimi i kapaciteteve te administrimit.

• Krijimi i kapaciteteve teknike per te monitoruar efektet e politikave dhe programeve te ndermara nga qeveria shqiptare.

• Trajnim dhe asistence teknike per institucionet e administrates publike te ngarkuara me zbatimin e programeve dhe politikave specifike.

• Nxitja e kapaciteteve te Keshillit te Ministrave per te siguruar keshillim strategjik dhe analitik.

• Hartimi i Planit te Veprimeve ne lidhje me strategjine per ndertimin e nje procesi me pjesemarrje per hartimin e politikave dhe per koordinim.

• Projekt-ligji per Organizimin dhe Funksionimin e Keshillit te Ministrave (me synim krijimin e nje kuadri ligjor me mbeshtetes per nje proces pjesemarrjeje ne hartimin e politikave) do te shqyrtohet nga qeveria dhe do t’i dergohet edhe nje here Parlamentit.

• Do te organizohen takime/mbledhje periodike te Sekretareve te Pergjithshem.

• Forcimi i masave dhe kapaciteteve te monitorimit te politikave te deges ekzekutive, si edhe sigurimi i burimeve te mjaftueshme per te hartuar dhe zbatuar programe te reja monitorimi.

• Hartimi i nje strategjie dhe plani veprimesh per fuqizimin e hartimit te politikave dhe procesin e koordinimit.

Projekti i Reformes

se Administrates

Publike (ne

vazhdim);

PRSC (FY02, 03,

04)

SIGMA (keshillim) OSBE (keshillim) PNUD (Asistence teknike)

Aneksi B9 Faqja 2 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ii) Permiresimi i struktures te administrates publike. • Kryerja e nje studimi te pergjithshem ne

lidhje me strukturen e administrates publike.

• Hartimi i nje “Metodologjie per miratimin e struktures”.

• Miratimi i nje strukture standarde. • Perfundimi i procesit te vleresimit te vendit

te punes per punonjesit e sherbimit civil dhe trajnimi i supervizoreve direkte ne procesin e vleresimit te rezultateve te punes te individeve.

• Perfundimi i procesit te konfirmimit te punonjesve te administrates publike.

• Permiresimi i procedurave te punesimit ne perputhje me praktikat me te mira.

• Monitorimi dhe analizimi i procesit te zbatimit te ligjit.

• Ngritja dhe zhvillimi i nje sistemi koherent ne lidhje me politikat e personelit.

• Perfundimi i studimit per administraten publike. • Hartohet dhe nis zbatimi i “Metodologjise per

miratimin e struktures. • Permiresohet administrimi i sherbimit civil (behet

vleresimi i punes se personelit, veprimet ne lidhje me personelin jane ne baze te meritokracise,integriteti i administrimit te sherbimit civil).

• Zbatohen procedura pajtimi ne pune

qe garantojne profesionalizem dhe

barazi ne perzgjedhjen e kandidateve

• Botimi i te dhenave tremujote ne lidhje me pozicionet e punonjesve te sherbimit civil brenda Administrates Qendrore, emerimi i personelit sipas procedurave te pajtimit te sherbimit civil.

• Hartimi dhe zbatimi i nje sistemi kontrolli koherent ne lidhje me politikat e personelit.

Projekti i Reformes se Administrates Publike (ne vazhdimesi)

SIGMA EU Phare/CARDS

(iii) Forcimi i institucioneve te perfshira ne zbatimin e reformes. • Forcimi i kapaciteteve te komisionit te

sherbimit civil. • Fuqizimi i Departamentit te Administrates

Publike. • Fuqizimi i njesive te administrimit te

burimeve njerezore ne ministrite e ndryshme.

• Fuqizimi i rolit te Sekretareve te Pergjithshem.

• Fuqizimi i rolit te komisionit te sherbimit civil per mbikqyrjen e drejtimeve te manaxhimit te sherbimit civil, si edhe per zbatimin e ligjit te nepunesit civil.

• Permiresimi i funksionimit dhe administrimit te njesive te manaxhimit te burimeve njerezore.

• Konsolidimi i pozicionit te sekretareve te pergjithshem si persona kyce qe luajne nje rol te rendesishem ne permiresimin e kompetencave te administrimit dhe delegimit, si edhe ne uljen e burokracise ne vendim-marrjen politike.

Projekti i Reformes se Administrates Publike (ne vazhdimesi)

SIGMA EU Phare/CARDS

Aneksi B9 Faqja 3 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(iv) Ngritja profesionale e administrates publike. • Pergatitja e Strategjise per trajnimin e

administrates publike. • Konsolidimi i Institutit te Trajnimit te

Administrates Publike. • Pergatitja dhe zbatimi i programeve te

trajnimit.

• Perfundimi i strategjise dhe pergatitja e programit

vjetor te trajnimit te administrates publike. • Konsolidohet funksionimi i Institutit te Trajnimit

te Administrates Publike dhe perpilohet nje sistem trajnimi i detyrueshem nga ky institucion.

• Hartimi i moduleve te trajnimit dhe programit vjetor mbi bazen e nevojave te identifikuara.

Projekti i Reformes se Administrates Publike (ne vazhdimesi)

PNUD EU Phare/CARDS (ka gjasa)

(v) Permiresimi i kuadrit ligjor. • Pergatitja e ligjit per Etiken ne

Administraten Publike. • Permiresimi i kuadrit ligjor mbi bazen e

eksperiences ne procesin e zbatimit te ligjit. • Pershtatja e proceseve te sektorit me Kodin

e Procedures Administrative.

• Perfundimi i ligjit per Etiken e ne administraten publike.

•

•

Departamenti i Administrates Publike shqyrton eksperiencat dhe ndikimin e rishikimeve te Ligjit per Nepunesin Civil dhe ia dergon Keshillit te Ministrave per rekomandim. Keshilli i Ministrave i dergon Parlamentit legjislacionin per rishikimin e ligjit per nepunesit e sherbimit civil. Zbatohet Kodi i Procedures Administrative dhe behen edhe pershtatjet e nevojshme.

Projekti i Reformes se Administrates Publike (ne vazhdimesi); PRSC (viti fiskal02, 03, 04)

SIGMA (ka gjasa)

(vi) Permiresimi i sistemit te pagave. • Miratimi i struktures se pagave per

punonjesit e sherbimit civil. • Permiresimi i struktures se pagave per

punonjesit e sistemit te arsimit dhe shendetesise.

• Zbatimi i sistemit te ri te pagave ne te gjithe administraten publike.

•

•

Keshilli i Ministrave nxjerr nje vendim ne lidhje me rritjen e pagave ne sistemin e arsimit dhe ate te shendetesise. Hyn ne fuqi struktura e re e pagave. Keshilli i Ministrave miraton nje vendim per rritjen e pagave ne administraten publike brenda nje pakete pagash fiskale te qendrueshme. Hyn ne fuqi struktura e re e pagave.

Projekti i Reformes se Administrates Publike (ne vazhdimesi); Projekti i Reformes ne Arsim; PRSC (viti fiskal 02, 03, 04)

SIGMA (ka gjasa)

(vii) Zhvillimi i teknologjise te informacionit. • Zbatimi i strategjise per Zhvillimin e

Teknologjise te Informacionit. • Plotesimi i bazes se te dhenave per

punonjesit e administrates publike.

• Perfundohet plani strategjik i teknologjise te informacionit per vitet 2002 –2006.

• Masa adminsitrative dhe procedura te permiresuara (programimi i vendeve te lira te punes; levizjet e kuadrit; jane permiresuar levizjet brenda administrates publike)

Projekti i Reformes se Administrates Publike (ne vazhdimesi)

EU Phare/CARDS

Aneksi B9 Faqja 4 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(viii) Fuqizimi i rendit ne pushtetin lokal. • Forcimi i bashkepunimit me njesite e

pushtetit lokal. • Organizimi i tryezave te rumbullakta me

njesite e pushtetit lokal. • Trajnimi i perfaqesueseve te zgjedhur

lokale.

PAR TAC SIGMA (ka gjasa)

(ix) Forcimi i marredhenieve me publikun. • Permiresimi i sistemit te aksesit te publikut

per dokumentat zyrtare. • Futja e idese qe nje sherbim publik efektiv

eshte prioritet. • Ngritja e stendave te infromacionit

publik ne te gjitha institucionet e administrates publike.

•

SIGMA (ka gjasa)

Aneksi B9 Faqja 5 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

II. Reforma ne sistemin e gjyqesorit.

(i) Permiresimi i procesit legjislativ, shtimi dhe rritja e botimeve dhe shperndarjes se akteve ligjore, vendimeve te gjykatave dhe informacione te tjera. • Funksionimi i plote i Qendres zyrtare te

Botimeve dhe instalimi i sistemeve moderne per shperndarjen e informacionit.

• Permiresimi i cilesise se normativave ligjore.

• Permiresimi i procesit legjislativ dhe unifikimit te tij, duke mbajtur parasysh rolin e Ministrise se Drejtesise.

• Vleresimi i efekteve qe rrjedhin nga pershtatjet qe behen ne legjislacion.

• Te sigurohet qe Qendra e Botimeve Zyrtare te funksionoje plotesisht dhe qe te kete instaluar nje sistem modern per shperndarjen elektronike te te gjitha akteve normative, si edhe per shperndarjen e te gjitha vendimeve te Gjykates se Larte.

• Hartimi i nje programi trajnimi ne lidhje me teknikat e hartimit te ligjeve ne institucionet perkatese (administrate publike dhe Parlament) me qellim permiresimin e cilesise se legjislacionit.

• Permiresimi i hartimit dhe koordinimit te punes legjislative, duke mbajtur parasysh rolin specifik te Ministrise se Drejtesise.

• Te fillohet nga vleresimet e efekteve financiare, sociale, mjedisore, institucionale dhe efekte te tjera te mundshme te iniciativave ligjore te propozuara apo te amendamenteve si pjese e procesit normal te hartimit te procesit legjislativ ne vijim.

Projekti i Reformes Ligjore dhe Sistemit Gjyqesor (ne vazhdimesi)

Keshilli i Evropes (COE) / EU OSBE Projekti parlamentar SOROS

Aneksi B9 Faqja 6 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ii) Rritja e transparences ne veprimet publike dhe aksesi ndaj normativave ligjore. Te sigurohet qe efektet e ligjeve te lidhen me objektivat.

• Permiresimi i zbatimit te ligjit mbi Lirine e Informacionit dhe Kodit te Procedurave Administrative

Projekti i Reformes Ligjore dhe Sistemit Gjyqesor (ne vazhdim)

COE / EC DANIDA ABA-CEELI USAID

(iii) Rritja e nivelit te trajnimit te profesioneve ligjore te ngarkuara me zbatimin e reformave per rritjen e efektivitetit te sistemit gjyqesor, si edhe sigurimi i zbatimit te duhur te procedurave ligjore. • Rritja e kualifikimit te gjykatesve dhe

prokuroreve qe kontrollojne zbatimin e normativave ligjore.

• Perfundimi i trajnimit per Kancelaret dhe administraten e gjykatave.

• Hartimi i nje programi trajnimi per Fakultetin e Drejtesise.

• Zbatimi i trajnimit per ligjin per komunitetin.

• Tetor 2001- qershor 2002, zbatimi me sukses i programit gjitheperfshires per trajnimin e vazhdueshem te gjykatesve dhe prokuroreve aktuale. Duhet siguruar nje kurikulum plotesisht i integruar me aktivitetet normale te Shkolles.

• Hartimi dhe ngritja e nje programi trajnimi permanent per administratoret e gjyakatave.

• Konferenca Kombetare Gjyqesore duhet ta thelloje me tej rolin e saj ne rritjen e profesionalizmit, pergjegjshmerise dhe prestigjit te profesionit gjyqesor.

• Shoqata e Avokateve konsolidon rolin e saj si njesi me vete-rregullim per te siguruar cilesine profesionale te vete shoqates

Projekti i Reformes Ligjore dhe Sistemit Gjyqesor (ne vazhdim)

DANIDA ABA-CEELI SOROS

(iv) Rritja e nivelit te edukimit gjyqesor. • Vendosja e statusit te Konferences

Gjyqesore. • Forcimi i organizimit te Shoqatave te

Avokateve.

• Cilesi gjithmone e ne rritje e studenteve qe perfundojne Fakultetin e Drejtesise permes nje programi gjitheperfshires reformash ne pranimin ne fakultet, ne programin mesimor, ne fakultet dhe ne administrimin e tij, mbeshtetur nga zbatimi me sukses i nje marreveshjeje binjakezimi me nje fakultet te huaj drejtesie apo me nje institucion te ngjashem.

• Hartimi dhe zhvillimi i programeve te trajnimit me profesioniste te sistemit ligjor.

EC

Aneksi B9 Faqja 7 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(v) Zhvillimi i njohurive mbi ligjet e komunitetit. • Mbeshtetja e aktiviteteve te Ministrise se

Drejtesise, Gjykates Kushtetuese, Gjykates se Larte dhe Keshillit te Larte te Drejtesise, duke perfshire edhe sherbimin e inspektoriatit. Zhvillimi i manaxhimit dhe administrates se gjykatave, duke perfshire edhe transparencen e aktiviteteve te gjykates.

• Forcimi i funksionimit te zyrave te prokuroreve publike.

• Fuqizimi i funksionimit te policise gjyqesore.

• Zhvillimi i nje sistemi te ri gjyqesor.

• Rritja e efikasitetit dhe transparences ne funksionimin dhe veprimtarite e perditshme te secilit nga institucionet ligjore dhe gjyesore, si edhe te sistemit ne teresi.

• Hartimi dhe zbatimi i inspektimit efektiv te gjykatesve dhe personelit te gjykatave.

• Hartimi dhe zbatimi i sistemeve moderne per manaxhimin e gjykatave dhe administrimin e ceshtjeve gjyqesore, te cilat permiresojne funksionimin e gjykatave dhe rrisin transparencen ndaj publikut.

• Efikasitet ne rritje i funksionimit te sherbimit te permbarimit, hartimi i nje programi trajnimi dhe i nje udhezuesi per policet per t’u shperndare gjeresisht midis policise gjyqesore.

• Ngritja dhe funksionimi i nje Qendres per Zgjidhjen Alternative te Mosmarreveshjeve per Mosmarreveshjet Tregtare

Projekti i Reformes Ligjore dhe Sistemit Gjyqesor (ne vazhdim)

COE / EC DANIDA ABA-CEELI

(vi) Sigurimi i funksionimit efektiv te institucioneve ligjore, gjyqesore dhe te mbrojtes se te drejtave te njeriut. • Rritja e interesimit te publikut ndaj

Avokatit te Popullit. • Nxitja e te drejtave te njeriut dhe te

mbareqeverisjes ne Shqiperi.

• Perfundimi i trajnimit profesional te personelit dhe zhvillimi i sistemit te administrimit te ceshtjeve gjyqesore. Ndergjegjesim me i madh i publikut ne lidhje me rolin dhe procedurat e institucionit.

• Jane siguruar dhe zhvilluar mjetet e pershtatshme per funksionimin e plote te te dy institucioneve, dhe thellimin e koordinimit me institucionet e tjera te drejtesise dhe gjyqesorit.

COE / EC OSBE ABA- CEELI DANIDA SOROS

(vii) Forcimi i funksionimit te institucioneve te drejtesise dhe te sistemit te gjyqesorit. • Ndihmese per funksionimin e

Zyres se Avokatit te Shtetit dhe Zyren e Agjentit te Qeverise.

• Hyrja ne fuqi dhe zbatimi i legjislacionit ekzistues per trafikun e qenieve njerezore (shtimi i perpjekjeve per perndjekjen e trafikanteve dhe krimit te organizuar, rishperndarja e burimeve per t’u ardhur ne ndihme viktimave, sigurimi i mbrojtjes per viktimat dhe deshmitaret potenciale, ndermarrja e masave radikale perkundrejt kontigjentit te policise te perfshire ne trafik dhe forcimi i manaxhimit te kufirit)

COE / EC OSBE WEU/MAPE UNICEF (ka gjasa)

(viii) Sigurimi i funksionimit te nje sistemi te luftes kunder krimit ne perputhje te plote me zbatimin e te drejtave te njeriut.

DANIDACOE / EC OSBE ABA-CEELI SOROS

Aneksi B9 Faqja 8 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ix) Sigurimi i funksionimit efektiv te institucioneve te tjera mbeshtese si: Avokati i Popullit, Avokati i Shtetit dhe agjenti qeveritar.

COE / EC SOROSA ABA-CEELI

III. Fuqizimi i institucioneve lokale

(i) Thellimi dhe konsolidimi i autonomise lokale. • Perfundimi dhe zbatimi i legjislacionit

baze per adminstrimin e teritorit. • Identifikimi i burimeve te te ardhurave

te pushteteve lokale, si edhe i linjave te pergjegjesise per funksionet e perbashkta.

• Transferimi i pronave shteterore tek pushteti lokal.

• Miratimi i ligjeve baze dhe rregulloreve per administrimin e pushtetit lokal dhe autonomine fiskale.

Studimi per decentralizimin fiskal (viti fiskal 2003)

USAID: Instituti Urban

(ii) Permiresimi i qeverisjes ne nivel lokal. • Aplikimi i nje sere masash per

permiresimin e standarteve dhe praktikave, marredhenieve institucionale te strukturave dhe kapaciteteve te qeverisjes se pushtetit lokal.

(iii) Rritja e kapaciteteve, transparences, pergjegjshmerise dhe pjesemarrjes te komuniteteve ne pushtetin lokal. • Identifikimi i kapaciteteve qe

nevojiten per zbatimin e strategjise se decentralizimit.

• Aplikimi i nje sere masash dhe veprimtarish te fokusuara ne rritjen e interesimit te publikut ndaj pushtetit lokal.

B. Nxitja e Zhvillimit Ekonomik te Qendrueshem

Aneksi B9 Faqja 9 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

I. Ruajtja e Stabilitetit Makroekonomik.

(i) Ruajtja e ritmeve te larta te zhvillimit ekonomik (7-8 % ne vit). • Thellimi i reformave strukturore dhe

institucionale. • Lehtesimi i investimeve private te

brendshme dhe te huaja permes: (i) rritjes se kreditimit; (ii) ngushtimit te diferences midis perqindjeve te interesit per depozitat dhe huate; (iii) privatizimit te ndermarrjeve te mbetura strategjike.

• Nxitja e rritjes te investimeve publike per permiresimin e infrastruktures dhe kapitalit njerezor.

Stabiliteti makroekonomik ka qene brenda synimeve te vendosura nga programi PRGF i FMN-se.

CEM – konkurenca dhe burimet e zhvillimit ekonomik (viti fiskal 2004)

FMN - PRGF

(ii) Thellimi i stabilitetit makroekonomik (mbajtja e inflacionit ne shifrat 2-4% ne vit). • Permbajtja ndaj objektivave sasiore te

vendosur nga Banka e Shqiperise. • Ruajtja e stabilitetit te shkembimit te

monedhes. • Mbajtja e deficitit buxhetor nen kontroll. • Permiresimi i instrumenteve te tregut ne

politiken monetare.

FMN - PRGF

(iii) Konsolidimi i metejshem fiskal (ulja e deficitit buxhetor nga 9.1 % e GDP ne vitin 2000 ne 6.5% te GDP ne vitin 2004). • Permiresimi i administrates fiskale, dhe

zgjerimi i bazes se taksave, rrjedhimisht duke rritur me shpejt te ardhurat se shpenzimet.

• Sigurimi i perdorimit efektiv te shpenzimeve.

• Planifikimi konsistent i te ardhurave dhe shpenzimeve.

Projekti i Reformes se Administrates Publike (ne vazhdimesi)

FMN – PRGF DFID

Aneksi B9 Faqja 10 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(iv) Me shume hapje dhe permiresim i pozicionit te jashtem te ekonomise. (Reduktimi i deficitit te llogarive rrjedhese nga 6.9% e GDP-se ne vitin 2000 ne 6.7% te GDP-se ne vitin 2004, me nje ngritje ne vitet ne vijim. Rritja e vellimit te rezervave monetare ne 4.7 muaj importesh ne vitin 2004.) • Permiresimi i balances se tregtise

permes politikave dhe instrumenteve te pershtatshme per zevendesimin e nje pjese te importeve dhe permes krijimit te kushteve per nxitjen e eksportit.

• Progres drejt marreveshjeve dypaleshe dhe shumepaleshe per tregtine e lire ne rajon dhe me gjere.

FMN – PRGF EU

Aneksi B9 Faqja 11 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

II. Permiresimi iNdermjetesimit Financiar.

(i) Ristrukturimi dhe fuqizimi i tregut financiar. • Permiresimi i legjislacionit ne lidhje me

funksionimin e tregut te kapitaleve. • Privatizimi i Bankes se Kursimeve dhe

kompanise shteterore te sigurimeve INSIG. • Perpilimi i nje skeme per garantimin e

depozitave. • Fuqizimi i kapaciteteve per mbikqyrjen e

sistemit financiar.

• Perfundimi i shitjes se Bankes se Kursimeve dhe INSIG-ut.

• Ngritja dhe funksionimi i kenaqshem i Fondit te Sigurimit te Depozitave.

• Zbatimi i kenaqshem nga ana e Bankes se Shqiperise i nje plani te zhvillimit te mbikeqyrjes.

• Perqafimi i nje rregulloreje te kenaqshme bankare nga ana e Bankes se Shqiperise.

Projekt i Asistences Teknike per Ngritjen e Insitucioneve Financiare (ne vijim); Kredia per axhustime strukturore ne sektorin financiar (FY02); Asistence teknike per sektorin financiar II (FY03) IFC: Fushate marketingu dhe potenciale investuese per privatizimin e Bankes se Kursimeve; potenciale investuese ne INSIG para privatizimit

FMN MAE (asistence teknike per supervizionin bankar, ligjin e sigurimit te depozitave, modernizimin e sistemit te pagesave, dhe ligjin kundra pastrimit te parave) US (asistence teknike per mbikqyrjen bankare, mbeshtetje Ministrise se Financave per luften kunder pastrimit te parave)

EBRD: potenciale te mundshme investuese ne Banken e Kursimeve (permes aksioneve); potenciale t te mundshme investuese para privatizimit te INSIG-ut

Aneksi B9 Faqja 12 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ii) Mbeshtetje per sherbimet

bankare te permiresuara.

• Nxitja e konkurences midis bankave. • Pergatitja dhe zbatimi i sistemit RTGS. • Nxitja e diversifikimit te produkteve dhe

sherbimeve financiare dhe bankare.

• Rritja e kreditimit per sektorin financiar. • Ulja e normave te interesit. • Delegimi i funksioneve buxhetore dhe fiskale permes

ankandeve te hapura. • Nisja e sistemit RTGS.

Projekt asistence teknike per ngritjen e institucioneve financiare (ne vijim); Kredia per axhustime ne sektorin financiar (FY02)

SHBA: Banka Amerikane e Shqiperise.

III. Lehtesimi i Zhvillimit te Sektorit Privat.

(i) Nxitja e sipermarrjes se lire. • Lehtesimi i procedurave per akses ndaj

biznesit. Reformimi i institucioneve qe meren me nxjerjen e lejeve dhe licencave. Rritja e transparences se autoriteteve te administrates tatimore dhe doganore permes publikimit te urdhrave dhe udhezimeve; dhe instalimi i linjave telefonike per rregjistrimin e ankesave.

• Ngritja e nje zyre per informimin e publikut ne cdo ministri.

• Permiresimi i kushteve te kreditimit. Ngritja e Zyres se Informacionit te Kreditit; dhe rritja e transparences dhe informacionit per tregun permes permiresimit te legjislacionit per kontabilitetin dhe auditimin, si edhe kontrollin dhe auditimin e institucioneve. Permiresimi i zbatimit te ligjit per falimentimin dhe kolateralin.

• Perfundimi i studimit ne lidhje me pengesat administrative per hyrjen e investitoreve. Ndermarrja e hapave per te percaktuar procedurat administrative per hyrjen e investitoreve. (Kusht i PRSC-se)

• Perfundimi i kuadrit ligjor per zgjidhjen e borxhit dhe mosmarreveshjeve tregtare. (Kusht i PRSC-se)

• Permiresimi i raportimit financiar (FSAC). • Hyrja ne fuqi e nje ligji te kenaqshem per

kontabilitetin dhe berja e ndryshimeve ne legjislacionin perkates (FSAC)

• Progres ne zbatimin e programit te zhvillimit institucional per ligjin per falimentimin dhe transaksionet e siguruara. (FSAC)

Azhurnimi i strategjise per sektorin privat (FY04); Kredia per axhustime strukturore ne sektorin financiar (FY02); Asistenca teknike II per sektorin financiar (FY03) FIAS (Studimi per Pengesat Administrative)

GTZ (asistence teknike per ligjin per falimentimin) USAID Fondacioni Soros (bashkefinancim i studimit per pengesat administrative)

Aneksi B9 Faqja 13 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ii) Fuqizimi i institucionalizimit dhe formalizimit te tregut. • Permiresimi i mjedisit institucional dhe

ligjor per konkurencen e lire ne treg. Fuqizimi i Departamentit te Konkurence dhe Komisionit te Konkurences dhe pershtatjet e nevojshme ne kuadrin ligjor. Forcimi i enteve rregullatore.

• Permiresimi i marredhenieve te biznesit me administraten tatimore dhe doganore. Permiresimi i procedurave per rimbursimet tatimore. Informatizimi i zyrave lokale tatimore. Trajnimi i administrates tatimore dhe doganore. Ngritja e komisioneve te pavarurura per ankesat e tatimpagueseve.

• Rritja e sigurise se tokes dhe aksesit. Perfundimi rregjistrimit te zonave te mbetura kadastrale.

EU

(iii)Mbeshtetja e zhvillimit te

SME-ve.

• Permiresimi i kuadrit ligjor per zhvillimin

dhe forcimin e aktivitetit te skemave te mikrofinancimit.

• Nxitja e inkubatoreve te biznesit.

• Perfundimi i hartimit dhe nisja e zbatimit te rregulloreve per Shoqatat e Kursim-Kreditit.

• Permiresimi i Institucioneve Financiare Jo-bankare.

Projekti i Mikrokreditit (ne vijim)

GTZ EBRD: Fondi shqiptar i Rindertimit; Linja e Krediti per Rimekembjen e SME-ve EIB: huadhenie indirekte per SME-te permes Lehtesise Globale te Huadhenies

(iv) Nxitja e investimeve te huaja direkte. • Ngritja e nje Agjencie per Nxitjen e

Investimeve te Huaja per sigurimin e sherbimeve ndaj investitoreve te huaj.

• Zhvillimi i zonave te lira dhe parqeve industriale.

• Hartimi dhe venia ne funksionim e nje baze te dhenash per lehtesimin e vendim-marrjes nga ana e investitoreve te huaj.

MIGA: asistence teknike per Agjencine e Nxitjes se Investimeve

FMN

Aneksi B9 Faqja 14 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(v) Nxitja e eksporteve. • Rishikimi dhe permiresimi i legjislacionit

qe nxit eksportet. • Zhvillimi i funksioneve qe garantojne

eksportin permes Agjencise Shqiptare te Garancise.

• Nxitja e zhvillimit te mekanizmave te kontrollit te cilesise se produkteve.

Projekti per Rimekembjen e Industrise Private (ne vijim); Asistenca Teknike II per sektorin financiar(FY03)

Aneksi B9 Faqja 15 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

IV. Permiresimi iinfrastruktures

Energjia (i) Permiresimi i manaxhimit dhe administrimit te burimeve energjitike. (ii) Zgjerimi i kapaciteteve per importimin dhe prodhimin e energjise elektrike, si edhe permiresimi i integrimit te sistemit me rrjetet e Ballkanit dhe ato te Evropes.

• Amendamenti i ligjit per rregullimin e sektorit te energjise elektrike duke eleminuar rolin e qeverise ne caktimin e cmimeve.

• Zgjerimi i kompetencave dhe burimeve financiare te Entit Rregullator te Energjise ne menyre te tille qe te kryeje funksionet e specifikuara ne ligjin per rregullimin e sektorit te energjise elektrike.

• Miratimi i nje strukture dhe mekanizmi te ri tarifor mbi bazen e kostos per ndryshime te mundshme ne te ardhmen nga Enti Rregullator i Energjise.

• Pershtatja e mekanizmave per mbrojtjen e konsumatoreve me te ardhura te ulta kundrejt rritjes se cmimit te energjise elektrike.

• Hartimi i nje dokumenti politik ku te pershkruhet me detaje strategjia per shperberjen dhe privatizimin e KESH-it dhe krijimin e nje modeli per tregun komercial te energjise.

• Permiresimi i arketimit te faturave te energjise elektrike nga te gjithe konsumatoret, dhe ne vecanti nga familjaret dhe institucionet buxhetore dhe jo-buxhetore.

• Ulja e humbjeve teknike dhe jo-teknike ne sistemet e transmetimit dhe shperndarjes se energjise elektrike.

• Hartimi dhe zbatimi i programeve investuese me koston me te ulet per rehabilitimin e lehtesive ekzistuese te prodhimit te energjise elektrike, ndertimi i faciliteteve te reja dhe forcimi i sistemeve te transmetimit dhe shperndarjes se energjise elektrike.

• Zbatimi i masave per uljen e kerkeses per energji elektrike permes stimulimit te perdorimit te burimeve alternative te energjise per ngrohje dhe gatim, si edhe permiresimi i eficiences ne perdorimin e energjise.

• Fuqizimi i rrjetit te transmetimit te energjise elektrike me vendet e rajonit dhe rrjetin evropian.

Projekti i Rimekembjes se Sektorit te Energjise (PSRP) –i kontraktuar/i premtuar PSRP – i premtuar Projekti per Transmetimin dhe Shperndarjen e Energjise (PTDP) – do te financoje studimin. PSRP – i premtuar PSRP – Kusht i Bordit PSRP – i premtuar PSRP – i premtuar PRSP – i premtuar

USAID (do te siguroje asistence teknike USAID (asistence teknike) Klauzole per donatoret e tjere: EBRD: termocentrali ne Vlore (ne varesi te studimit te fizibilitetit ) EIB Italia Zvicra JBIC Studim i KfW-se Studim i USTDA-se

Aneksi B9 Faqja 16 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

Transporti (i) Rehabilitimi i rrjetit ekzistues te infrastruktures se transportit. • Perfundimi i fazes se pare te rehabilitimit

dhe ndertimit te korridoreve te transportit rrugor.

• Rritja e financimeve per mirembajtjen dhe riorganizimin e sherbimeve te mirembajtjes duke kontraktuar jashte mirembajtjen rutine.

• Kryerja e studimeve te detajuara dhe projekteve per ndertimin e rrugeve me leverdishmeri ekonomike, duke perfshire rruget Durres-Kukes-Morine dhe Tirane-Klos- Peshkopi-Bilate.

• Modernizimi i manaxhimit dhe perfundimi i punimeve ne portet e Durresit dhe Vlores, dhe ne portet sekondare te Shengjinit dhe Sarandes.

• Realizimi i kontrates koncesionare per ndertimin e nje terminali te ri per pasagjeret ne aeroportin e Rinasit dhe ndertimi i nje piste te re per avjonet.

• Rritja e pjesemarrjes se komunitetit ne mirembajtjen e rrjetit te rrugeve komunale.

Projekti Emergjent i Rrugeve (ne vijim); Projekti per Lehtesimin e Tregtise dhe Transportit ne Evropen Juglindore (ne vijim); Projekti per Mirembajtjen e Rrugeve (FY02); Projekti i Portit te Durresit (ne vijim).

EU EBRD : projekti per rehabilitimin e rrugeve; kontrolli i trafikut ajror ne aeroportin e Tiranes EIB : projekti per rehabilitimin e rrugeve; kontrolli i trafikut ajror ne aeroportin e Tiranes; terminali i trageteve ne portin e Durresit. Italia Fondi kuvaitian Italia (portet sekondare)

Aneksi B9 Faqja 17 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ii) Komercializimi i sherbimeve te transportit dhe privatizimi i sherbimeve shteterore. • Permiresimi i kuadrit rregullator dhe

institucional. • Ngritja e Autoritetit Shqiptar Detar per

manaxhimin e infrastrukures portuale. • Permiresimi i sistemeve te informacionit

dhe manaxhimit. • Azhurnimi i inventarit te vagonave te

trenave. • Zbatimi i master planit per sistemin e

kontrollit te trafikut ajror.

• Kryerja e nje studimi

fizibiliteti dhe pergatitja e

master planit per zhvillimin e

transportit ajror.

Projekti i Portit te Durresit (ne vijim)

Aneksi B9 Faqja 18 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

V. Lehtesimi i Zhvillimit Rural

Permiresimi i Infrastruktures Rurale

(i) Permiresimi i aksesit ne

cilesise te ujit te pijshem dhe

sistemeve te kanalizimit te

ujrave te zeza.

• Miratimi i strategjise per furnizimin me uje te pijshem dhe per kanalizimet e ujrave te zeza ne zonat rurale.

• Ngritja e Agjencise te Higjienes dhe Ujit te Pijeshem ne zonat rurale.

• Ndertimi i linjave te furnizimit me uje dhe kanalizimeve ne shumicen e zonave kritike rurale.

• Inkurajimi i komunitetit per pjesemarrje ne projektet e furnizimit me uje dhe kanalizimeve.

Perfundimtare: te ardhurat ne zonat rurale rriten me __? Afat-mesme: • Aprovimi i strategjise per furnizimin me uje te

pijshem dhe kanalizimin e ujrave te zeza ne zonat rurale.

• Ngritja e Agjencise te Higjienes dhe Ujit te Pijshem ne zonat rurale.

Strategjia kombetare e ujit (FY03); Projekti per zhvillimin rural/ujin (FY05)

ECHO (me cfare projekti?); OPEC (me cfare projekti?); Banka e Zhvillimit Islamik (me cfare projekti?)

Aneksi B9 Faqja 19 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ii) Rehabilitimi dhe

permiresimi i akseve kryesore

rrugore, i sistemeve te

furnizimit te energjise elektrike

dhe telekomunikacioneve.

• Rehabilitimi i rrugeve kryesore qe lidhin bashkite dhe fshatrat.

• Riorganizimi dhe permiresimi i mirembajtjes se rrjetit te rrugeve sekondare dhe terciare.

• Permiresimi i furnizimit me energji elektrike per popullesine rurale, kryesisht permes permiresimit te kushteve te pergjithshme te rrjetit te furnizimit.

• Rritja e futjes se sherbimeve telefonike permes futjes se operatoreve private.

Afat-mesme: • Rehabilitimi i 1,800 km rruge rurale.

Projekti i Puneve Komunitare (ne vijim); Projekti i Mirembajtjes se Rrugeve (FY02); Projekti II i Puneve Komunitare (FY04)

Aneksi B9 Faqja 20 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

Lehtesimi i rritjes se bujqesise (i) Krijimi i tregjeve funksionale dhe te sigurta te tokes, si edhe i kushteve per konsolidimin e prones. • Permiresimi i funksionimit te zyrave te

rregjistrimit te pasurive te paluajtshme ne te gjitha rrethet.

• Te perfundohet rregjistrimi i pare i tokave, pyjeve dhe kullotave.

• Pergatitja e ligjit per pronen private dhe rishikimi dhe permiresimi i legjislacionit per token bujqesore.

• Zgjidhja e problemit te pronesise dhe kompensimi i ish-pronareve.

• Zhvillimi i nje sistemi dhenieje me qera te decentralizuar (me baze komuniteti) te pyjeve publike dhe tokave te kullotave.

Afat- mesme: • Rruajtja e ritmeve te rritjes ne bujqesi me 5%. • Berja e zyrave te rregjistrimit te pasurive te

paluajtshme plotesisht funksionale ne te gjitha rrethet.

• Perfundimi i rregjistrimit te pare te tokes. (Kusht i PRSC III)

• Perfundon dhe fillon nga zbatimi plani i biznesit per sistemin e rregjistrimit te pasurive te paluajtshme dhe per sigurine e tapise.

• Miratimi i ligjit per pronen private. • Aktivitetet per konsolidimin e tokes fillojne si pilote

ne kater rrethe. • Tarifat per rregjistrimin e tokes ulen me 50%. Perfundimtare: • Koha per rregjistrimin e transaksioneve per token ulet

me 50% -- ne nje dite.

Projekti i Sherbimeve Bujqesore (ne vijim); PRSC II, III (FY03, FY04)

USAID: Projekti i Rregjistrimit te Pasurive te Paluajtshme.

(ii) Rehabilitimi dhe ristrukturimi i ujitjes dhe kullimit • Zgjerimi i aktiviteteve te rehabilitimit ne

zonat e ulta dhe ato malore. • Ristrukturimi i ujesjellsave dhe kthimi i

tyre ne borde te ujitjes dhe kullimit. • Mbeshtetja e ngritjes se Shoqatave te

Perdorueseve te Ujit (SHPU) dhe Federatave te tyre.

• Trajnimi i manaxhereve te SHPU-ve dhe Federatave ne manaxhim dhe organizim.

• Kalimi i punimeve te ujitjes tek SHPU-te.

Projekti i Dyte per Rrehabilitimin e Ujitjes dhe Kullimit (ne vijim); Ujitja III (FY05)

IFAD: Projekti per Rehabilitimin e Ujitjes ne Shkalle te Vogel

Aneksi B9 Faqja 21 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(iii) Permiresimi i aksesit dhe cilesise se sherbimeve ne bujqesi dhe ne prodhimin blegtoral. • Forcimi i sherbimeve keshillimore dhe

zgjerimi i tyre ne te gjithe vendin. • Mbeshtetja e zhvillimit te nje sherbimi

efektiv privat ekstensioni ne te gjitha fushat me potencialin me te larte per prodhim ne vend.

• Ristrukturimi i institucioneve kerkimore bujqesore.

• Ngritja e Qendres Kombetare te Kerkimeve Bujqesore dhe Sherbimeve te Ekstensionit Bujqesor.

• Zhvillimi i praktikave per rikuperimin e kostos ne sektorin e kerkimeve bujqesore.

• Ristrukturimi dhe forcimi i institucioneve te kontrollit dhe certifikimit te farerave dhe fidaneve.

• Vijimi me projekte qe synojne permiresimin e profilaksive veterinare dhe shendetit te kafsheve.

• Konsolidimi i sherbimeve fitosanitare dhe te mbrojtjes se drithrave – Kufizimi i rolit te sektorit publik ne kontrollin e cilesise dhe perdorimin e sigurt.

Afat-mesme: • Zbatimi i skemes konkuruese te granteve. • Ristrukturimi i institucioneve kerkimore

bujqesore per transferimin e teknologjise se aplikuar ne fermat e vogla.

• Hartimi i procesit per certifikimin e farerave. • Rregullorja e farerave ndryshohet per t’iu

pershtatur standarteve nderkombetare. • Prodhimi i farerave dhe shumefishimi i

farerave baze nga stacionet kerkimore te farerave rritet me 10% ne 44 tone per stacion kerkimor

• Multiplikimi dhe tregtimi i farerave do te jene plotesisht te bazuara ne sektorin privat.

• Sherbimi i ekstensionit do te udhehiqet nga kerkesa dhe do t’i pershtatet nevojave te fermereve te vegjel.

Projekti i sherbimeve bujqesore (ne vijim); PRSC II, III (FY03, FY04)

Hollanda: Projekti Kombetar i Ekstensionit. IFAD Projekti per

zhvillimin e

zonave malore.

Italy: Projekti i Blegtorise se Integruar; Prodhimi, Ruajtja dhe Perdorimi i Fidanave te Certifikuar ne Shqiperi. USAID: Mbeshtetje per shoqatat e bulmetit dhe blegtorise (Land O’Lakes); Asistence per shoqatat shqiptare te tregtise bujqesore.

(iv) Lehtesimi i aksesit ndaj sherbimeve financiare. • Krijimi i kushteve per zgjerimin e

shoqatave te kursim-kreditit, fondeve te kreditimit te fshatit dhe ndermjetesuesve te tjere financiare ne zonat rurale.

• Rritja e aksesit ndaj kredive permes zgjerimit te mbulimit te SHKK-ve dhe huadhenies bankare ne zonat rurale.

Projekti i Mikrokreditit (ne vijim)

Zvicra (Bashkefinancim ne projektin e mikro-kreditit). IFAD: Projekti per zhvillimin e zonave malore. Irlanda; USAID: Opportunity International; futja e kreditimit te biznesit te vogel dhe Programit te Asistences.

Aneksi B9 Faqja 22 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(v) Permiresimi i administrimit te burimeve te peshkimit dhe rritja e veprimtarive te akuakultures. • Hartimi i nje ligji te ri per peshkimin. • Hartimi dhe zbatimi i politikave specifike

ne mbeshtetje te sektorit te peshkatarise dhe permiresimi i aksesit ndaj inputeve.

• Mbeshtetje per rifillimin e aktivitetit te prodhimit te peshkut ne rezervuaret ekzistues.

• Ngritja e skemave pilote me vlere te larte te akuakultures ne ujrat e paster/fresket.

• Vleresimi i fizibilitetit te akuakultures me vlere te larte ne ujrat detare.

• Ngritja e Shoqatave te Peshkatareve per te marre persiper manaxhimin e burimeve te peshkimit.

• Rehabilitimi i porteve te peshkimit me qellim permiresimin e higjienes dhe standarteve te lundrimit dhe peshkimit.

•

Projekti i Peshkimit (ne vazhdim)

Japonia (me cfare projekti?)

(vi) Rritja e nivelit te perpunimit te prodhimeve bujqesore, blegtorale dhe te peshkut. • Mbeshtetja e trajnimit ne lidhje me sigurine

dhe kontrollin e cilesise se ushqimit, duke perfshire edhe sherbimet laboratorike per certifikimin e standarteve te sigurise dhe cilesise.

• Nxitja e investimeve te huaja direkte ne industrine e perpunimit bujqesor.

• Reduktimi i pengesave per FDI-ne matet me numrin e vertetimeve/certifikatave qe nevojiten.

• FDI rritet me 25%.

Projekti i Sherbimeve Bujqesore (ne vijim)

Programi CARDS i Bashkimit Evropian; KR2 e Japonise

Aneksi B9 Faqja 23 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(vii) Permiresimi i kushteve per tregtimin e prodhimeve bujqesore ne tregjet vendase dhe ato nderkombetare. • Ndertimi i tregjeve te shumices ne Lushnje

dhe Vlore (dhe mundesisht ne fazen e dyte ne Shkoder, Korce dhe Tirane)

• Permiresimi i strukturave te informacionit, marketingut dhe nxitjes se eksporteve.

• Permiresimi i organizimit te produkteve te tregut dhe perfshirja e perfitueseve ne manaxhimin e tyre.

• Ndertimi i strukturave per mbledhjen dhe shperndarjen e informacionit ne lidhje me tregjet tek fermeret.

• Nxitja e krjimit dhe fuqizimit te agjencive te marketingut bujqesor ne zonat rurale.

• Kryerja e studimeve ne lidhje me mundesite per rritjen e konkurences se prodhimeve vendase ne tregjet vendase dhe nderkombetare.

• Permiresimi i legjislacionit dhe procedurave administrative qe lidhen me eksportet.

Afat-mesme: • Funksioni i plote i tregjeve te Lushnjes dhe Vlores.

Perfundimi i planeve per tregjet e fazes se dyte. • Te ardhurat nga tregjet bashkiake rriten me 50% ne

US$30,000 per treg ne vit. • Perdorimi i tregjeve si pika informacioni per tregtaret

dhe fermeret. • Rritja e te ardhurave nga shitjet per fermeret permes

tregjeve.

Projekti i Sherbimeve Bujqesore (ne vijim)

GTZ: Keshillim ne lidhje me politikat bujqesore; Nxitja e Organizatave te Ndihmes me Forcat e Veta ne Bujqesine private;Studim i fizibilitetit per Tregun e Shumices ne Tirane. Agjencia Suedeze e Zhvillimit Nderkombetar: Projekti per Zhvillimin e Tregut Rural, ne rrethin e Korces. USAID: Zhvillimi i Shoqates se Agrobiznesit dhe Tregtise; Futja e Kreditimit te biznesit te vogel dhe Programit te Asistences; Projekti i Zhvillimit te Pyjeve Private.

(ix) Permiresimi i standarteve dhe kontrollit te cilesise se produkteve. • Harmonizimi i legjislacionit per prodhimet

ushqimore me ate te Bashkimit Evropian. • Perfundimi i legjislacionit ne lidhje me

cilesine, datat e skadimit dhe kushtet per tregtimin e produkteve.

• Forcimi i pikave te kontrollit veterinar ne kufi.

USAID: Projekti per zhvillimin e pyjeve private; Zhvillimi i Bulmetit dhe Blegtorise (Land o’Lakes).

Aneksi B9 Faqja 24 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

Permiresimi i Administrimit te Burimeve Natyrore

(i) Mbeshtetje per kalimin e

pronesise apo te drejtes se

perdorimit tek komunitetet

lokale.

• Fuqizimi i strukturave te manaxhimit te

mjedisit ne nivel kombetar dhe lokal. • Perfundimi i legjislacionit per qeradhenien

afatgjate te burimeve natyrore, si p.sh te kullotave.

• Vazhdimi i kalimit te te drejtave te perdorimit dhe pronesise te pyjeve dhe kullotave tek bashkite dhe komunitetet rurale.

• Futja e praktikave te administrimit te perbashket te burimeve detare nga komunitetet rurale permes Shoqatave te Peshkatareve.

• Prerjet e paligjshme do te reduktohen me _%. • Te ardhurat e GDFP do te rriten me 10%.

Projekti i Pyjeve (ne vijim); Projekti per zhvillimin e peshkatarise (ne vijim); Projekti per burimet natyrore (viti fiskal 2005)

Italia

Aneksi B9 Faqja 25 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ii) Permiresimi i kapaciteteve per administrimin e burimeve natyrore. • Permiresimi i strukturave te manaxhimit

dhe kontrollit per shfrytezimin e pyjeve dhe kullotave.

• Ristrukturimi i sherbimeve pyjore per lehtesimin e perdorimit te qendrueshem te pyjeve dhe kullotave.

• Hartimi i kuadrit ligjor dhe institucional per manaxhimin dhe perdorimin e burimeve ujore per peshkim.

• Mbrojtja e tokes nga erozioni permes pyllezimit dhe ndertimit te pritave malore.

• Rehabilitimi i sistemit te kullimit per te eleminuar permbytjet ne zonat veriperendimore te Shqiperise.

Projekti i pyjeve (ne vijim); Projekti per zhvillimin e peshkatarise (ne vijim)

Italia (bashkefinancon projektin e pyjeve). USAID

Lehtesimi i zhvillimit jo-ferme Nxitja e aktiviteteve jo-fermere ne zonat rurale me qellim rritjen e punesimit dhe te te ardhurave. • Mbeshtetje per zgjerimin e skemave te

mikro-financimit—duke perfshire SHKK-te—dhe sherbimet keshillimore.

• Zhvillimi i programeve te puneve komunitare.

• Zgjerimi i sherbimeve keshillimore per zhvillimin jo-fermer.

• Zhvillimi i tregjeve zinxhir si p.sh: turizmi bujqesor, mbledhja dhe perpunimi i bimeve mjeksore, punimeve te artizantit etj.

• Rritja e aktiviteteve jo-fermere ne zonat rurale matur me perqindjen e rritur te te ardhurave ne total.

• Hartimi i kuadrit per mbrojtjen e burimeve natyrore dhe kultivimin e bimeve mjeksore.

Projekti i Mikro-kreditit (ne vijim); Projekti i puneve komunitare (ne vijim); Projekti II i puneve komunitare (viti fiskal 2004)

IFAD: Projekti per zhvillimin e zonave malore; Irlanda; USAID: Opportunity International.; Projekti per zhvillimin e pyjeve private; DFID.

Aneksi B9 Faqja 26 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

Nxitja e Zhvillimit Njerezor ne zonat Rurale

(i) Rritja e aksesit dhe

permiresimi i cilesise se

sherbimeve ne arsim, shendetesi

dhe mbrojtjen sociale ne zonat

rurale.

• Rehabilitimi i ndertesave dhe pajisjeve shkollore.

• Vazhdimi i zbatimit te programeve per trajnimin e mesueseve dhe ritrajnimin e tyre ne zonat rurale, kryesisht per ata mesues qe nuk japin mesim ne lendet e tyre.

• Ngritja e shkollave per trajnim dhe trajnime profesionale me qellim kualifikimin dhe ruajtjen e krahut te lire te punes.

• Ngritja e qendrave te reja shendetesore dhe klinkave dhe ambulancave ne zonat rurale.

• Permiresimi i aksesit ndaj sherbimeve te urgjences dhe sherbimeve dentare dhe farmaceutike ne zonat rurale.

• Permiresimi i kujdesit per nenen dhe femijen ne zonat rurale.

• Permiresimi i fokusimit te mbeshtetjes sociale dhe sistemeve te asistences ekonomike.

• Shtrirja e skemave te sigurimeve shoqerore dhe shendetesore ne te gjitha zonat rurale.

• Zbatimi i projektit per perdorimin e autobuseve te shkollave per transportin e nxenesve ne shkolle.

• Krijimi i stimujve per punesimin e mesueseve dhe mjekeve ne zonat rurale.

• Ulja e ritmeve te largimit te mesuesve dhe mjekeve nga zonat rurale.

Arsim

Aneksi B9 Faqja 27 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ii) Fuqizimi i veteqeverisjes. • Zbatimi i planit te decentralizimit sipas

afatit. • Fuqizimi i kapaciteteve te pushtetit lokal

permes trajnimit ne pergatitjen e politikave te zhvillimit rajonal dhe ne ofrimin e sherbimeve publike.

• Inkurajimi i pjesemarrjes se komunitetit ne veteqeverisje.

VI. Nxitja e Zhvillimit te Qendrueshem te Mjedisit

(i) Forcimi i institucioneve te mjedisit dhe kuadrit ligjor. • Ristrukturimi i Ministrise se Mjedisit,

forcimi i degeve dhe inspektoriatit. • Percaktimi i autoritetit dhe pergjegjesive te

njesive te pushtetit lokal ne fushen e mjedisit.

• Percaktimi i rolit te ministrive te linjes dhe institucioneve ne zbatimin e politikave, si edhe hartimi i kuadrit ligjor per mbrojtjen e mjedisit dhe monitorimin e tregueseve. Ngritja e struktures se mjedisit ne institucionet qendrore.

• Rritja e ndergjegjesimit te publikut dhe pjesemarrjes se tij ne mbrojtjen e mjedisit.

• Permiresimi i zbatimit te rregulloreve te mjedisit. • Decentralizimi konkret i sherbimeve te mjedisit tek

pushteti lokal– me tregues sasiore. • Integrimi i parametrave te mjedisit ne politikat

sektoriale- numri i njesive mjedisore te ngritura.

Projekti per mjedisin (viti fiskal 2003)

DFID ($450,000 per rritjen e kapacitetit te inspektoriatit dhe permiresimin e monitorimit) EU : Strategjia Rajonale per Trajtimin e Mbetjeve te Rrezikshme (E119,000). Norvegjia: Zbatimi i programit rajonal per rindertimin e mjedisit (E162,000). CIDA: sigurimi i nje keshilltari politikash per Ministrine e Mjedisit.

Aneksi B9 Faqja 28 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ii) Hartimi dhe pershtatja e dokumenteve afatgjata te politikave, vleresimeve strategjike te mjedisit dhe instrumenteve te politikave te mjedisit. • Pergatitja e Planit Kombetar te Veprimeve

per Mjedisin per vitin 2001. • Pergatitja, miratimi dhe zbatimi i ligjit per

Taksen e Karbonit dhe Taksen e Paketimit. • Hartimi i normativave ne lidhje me

shkarkimet mjedisore nga burimet e levizshme dhe te palevizshme; hartimi i normativave ne lidhje me cilesine e mjedisit (ajer, uje, toke).

• Pergatitja e dokumenteve.

(iii) Ulja e ndotjes nga burimet ekzistuese. • Rehabilitimi i dy nga pese “pikat e nxehta” • Kryerja e studimit te fizibilitetit per tre

“Pikat e Nxehta.” • Perfundimi i ndertimit te dy impjanteve per

trajtimin e ujrave te zeza. • Permiresimi i manaxhimit mjedisor te

mbeturinave urbane dhe ndertimi i dy fushave depozituese (landfills) sanitare.

• Zbatimi i pese projekteve pilote per reduktimin e hedhjeve industriale.

• Rregullimi i aktiviteteve te sektorit te ndertimit dhe mirembajtjes se rrugeve ne kater qytete me ndotje te larte te ajrit.

• Eliminimi i 1,800 ton mbetjesh arseniku nga Azotiku i Fierit.

• Dy vendondodhjet e “pikave te nxehta” permbushin standartet e percaktuara.

• Perfundimi i studimeve te fizibilitetit per “pikat e nxehta” dhe miratimi i tyre nga qeveria.

• Perfundojne nga ndertimi impjantet per trajtimin e ujrave te zeza.

• Perzgjedhja e ndermarrjeve dhe perfundimi i auditimit qe rezulton ne leshimin e lejeve te integruara.

• Pregatitja e planeve per rregullimin e ndertimeve dhe mirembajtjes se rrugeve dhe aprovimi i tyre nga qeveria.

• Elemenimi i sasise se mbetjeve azotike nga Azotiku i Fierit.

Projekti per

mjedisin (viti fiskal

2003)

UNEP: Studimet e fizibilitetit per Pikat e Nxehta. SIDA: Studimi i Fizibilitetit per Fushen e Mbetjeve (Waste Dump) ne Sharre. EU: Strategjia Rajonale per Trajtimin e Mbetjeve te Rrezikshme (E119,000)

Aneksi B9 Faqja 29 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(iv) Marrja e masave per permiresimin e perdorimit te qendrueshem te burimeve. • Zbatimi i tri projekteve pilote permes

aplikimit te masave te kombinuara kunder errozionit te dheut/tokes.

• Shtimi i zonave te mbrojtura • Caktimi i ekosistemit te liqenit te Shkodres

dhe gjirit te Vlores si Zona te Mbrojtura. • Rehabilitimi i pyjeve te demtuar nga zjarret

apo nga aktiviteti ekonomik (ne zonat bregdetare, sistemi i lagunes Kune-Vaini, Lure)

• Zbatimi i planit te manaxhimit per Parkun Kombetar te Dajtit.

• Zbatimi i masave per kalimin e te drejtes per pronesi apo perdorim te burimeve natyrore tek bashkite/komunitetet lokale.

• Zbatimi i gjashte projekteve komunitare pilote per perdorimin e qendrueshem te burimeve natyrore lokale.

• Siperfaqja e permiresuar e tokes (ne hektare). • Rritja e siperfaqes se zonave te mbrojtura ne 3 vjet

nga 6% ne 15%. • Rehabilitimi i zonave pyjore, numri i gjobave te

mbledhura, numri i zjarreve. • Shtimi i numrit te vizitoreve ne Parkun Kombetar te

malit te Dajtit. • Numri i pyjeve qe u jane kaluar komuniteteve, numri

i komunave te perfshira, dhe numri i popullesise se ndikuar.

• Zbatimi i projekteve komunitare pilote per perdorimin e qendrueshem te burimeve natyrore lokale.

Manaxhimi i Parkut te Butrintit – IDF (ne vijim); projekti per burimet natyrore (viti fiskal 2005)

IFAD

Aneksi B9 Faqja 30 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

VII. Nxitja e Zhvillimit Urban

(i) Permiresimi i aksesit ndaj infrastruktures urbane. • Rritja e aksesit ndaj infrastruktures dhe

sherbimeve baze (si p.sh: uji i pijshem dhe kanalizimet) ne zonat me mungesa apo ne komunitetet e lena pas dore.

• Hartimi dhe zbatimi i standarteve te pershtatshme/financiarisht te mundshme per te varferit ne lidhje me aksesin ndaj infrastruktures.

• Hartimi i politikave te reja per caktimin e cmimeve te sherbimeve publike ne nje nivel financiarisht te mundshem per te varferit.

• Hartimi i nje perqasjeje qe siguron pjesemarrjen e komunitetit ne te gjitha fazat e pergatitjes dhe zbatimit te projektit.

• Rritja e efektivitetit te investimeve per ndertimin e infrastruktures ne zonat me ndertime te reja.

• Hartimi i planeve strategjike te zhvillimit, me synim krijimin e lidhjeve me direkte midis tendencave/modeleve te zhvillimit te tokes, aktiviteteve ekonomike, sidomos ne zona me rritje te shpejte si koridori Tirane-Durres dhe zonat e bashkise se Kamzes.

• Komercializimi i ndermarrjeve te ujesjelles-kanalizimeve me qellim permiresimin e funksionimit te tyre, si edhe te mirembajtjes dhe rikuperimit te kostos.

Projekti i Ujrave dhe Kanalizimeve Bashkiake (FY03); Projekti per manaxhimin e tokes urbane (ne vijim); Strategjia kombetare e ujit (FY03); Projekti i Portit te Durresit (ne vijim); Projekti i puneve komunitare (ne vijim); Projekti II i puneve komunitare (FY04)

KfW EU Italia

Aneksi B9 Faqja 31 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(ii) Garantimi i te drejtave te pronesise mbi token. • Perfundimi i kthimit te prones mbi

token dhe miratimi i masave per kompensim.

• Amendamenti i ligjit per kthimin e pronave me qellim plotesimin e detyrimeve te shtetit per kerkesat per kthimin e pronave dhe miratimi i masave te aplikueshme per kompensimin e kthimit te pronave.

• Perfundimi i rregjistrimit te pronave te paluajtshme.

• Legalizimi i zonave me ndertime informale.

• Eksplorimi i modeleve praktike per rregullimin e vendosjeve/banimeve informale.

• Mbledhja e informacionit te sakte ne lidhje me statusin e pronesise se tokes.

• Plotesimi i kerkesave ligjore per zyrtarizimin e vendbanimeve informale.

• Aplikimi lokal i pagesave per zhvillimin e tokes per infrastrukture ne vendbanimet informale sipas Projektit te Manaxhimit te Tokes Urbane.

• Miratimi i nje politike te re ne lidhje me pronen publike.

• Identifikimi i masave qe do t’u japin bashkive te drejtat ligjore te pronesise per tokat publike dhe asete te tjera bashkiake.

• Identifikimi i masave qe lejojne manaxhimin bashkiak dhe perdorimin e tokes dhe aseteve te tjera.

•

Aneksi B9 Faqja 32 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(iii) Zhvillimi i tregut te strehimit dhe rritja e aksesit te te varferve ndaj ketij tregu. • Kryerja e sondazheve te zgjeruara ne

lidhje me varferine ne zonat urbane dhe hartimi i sistemit te te dhenave dhe informacionit me qellim vleresimin e nevojave te ardhshme per investime dhe politika.

• Mobilizimi i burimeve per hartimin e tregueseve te zhvillimit urban dhe uljes se varferise ne nivel bashkie.

•

(iv) Permiresimi i performances se manaxhimit urban permes monitorimit. • Mbeshtetje per ndertimet me kosto

te ulet. • Identifikimi i te ardhurave

maksimale dhe minimale te familjeve nevojtare per mbeshtetje nga shteti ne lidhje me strehimin, dhe permiresimi i statusit ligjor te “te pastreheve”.

• Koordinimi i kategorive te perzgjedhura per mbeshtetje nga shteti per strehim me mundesite financiare te burimeve ekzistuese private dhe publike.

• Parashtrimi i nje standarti minimal per banesat me kosto te ulet, si edhe per tipin/llojin e ndertimit, materialeve te ndertimit etj.

• Nxitja e firmave qe ndertojne me kosto te ulet dhe prodhueseve te materialeve te ndertimit.

• Futja e programit per zhvillimin e tokes me qellim strehimi per familje me nivele te ndryshme te ardhurash.

•

Aneksi B9 Faqja 33 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(v) Forcimi i kuadrit institucional dhe ligjor per zhvillimin urban • Permiresimi i sistemit financiar per

strehimin. • Identifikimi i mundesive financiare per

familjet me te ardhura te ulta me qellim krijimin e linjave te kreditit te fokusuara tek ajo kategori.

• Mobilizimi i kursimeve private per qellime strehimi.

• Nxitja e skemave te kursimeve komunitare.

• Mobilizimi i kursimeve te institucioneve me depozita afatgjata per te dhene kredi per strehim duke ofruar garanci shteterore dhe perqindje interesi terheqese.

• Mbeshtetje per programin e permiresimit dhe mirembajtjes se banesave dhe mjedisit ne komunitete.

• Nxitja e komuniteteve te rrisin pergjegjesine qe lidhet me mirembajtjen si faktor qe ka nje efekt ne vleren reale te prones se tyre.

• Ngritja e strukturave te manaxhimit per mirembajtjen e tregut ekzsistues te strehimit.

• Krijimi i mekanizmave te kreditimit per pronaret e apartamenteve dhe krijimi i shoqatave te prones se perbashket me qellim permiresimin e prones se perbashket.

• Rishikimi dhe permiresimi i ligjit per pronen e perbashket, si edhe te rregulloreve qe nevojiten ne lidhje me detyrimet per mirembajtjen.

•

Aneksi B9 Faqja 34 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

VIII. Permiresimi i telekomunikacionit

(i) Vijimi i liberalizimit te sektorit te telekomunikacionit.

• liberalizimi i sherbimeve te telefonise fikse. • Permiresimi i struktures se tarifave te sherbimit. • Privatizimi i Albtelekom-it. • Rritja e nivelit te futjes se telefonise ne zonat urbane

dhe ato rurale. • Permiresimi i cilesise se sherbimit. • Konsolidimi i Entit Rregullator te

Telekomunikacionit. • Shtrirja e sherbimit te internetit ne institucionet

arsimore dhe ato te trajnimit per te ndihmuar bizneset.

C. Nxitja e Zhvillimit Njerezor

Aneksi B9 Faqja 35 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

I. Forcimi i Rrjetit te Sigurimeve Shoqerore. Synimi 1 MDG: Crrenjosja e varferise ekstreme dhe urise: (Synimi: pergjysmimi midis viteve 1990 dhe 2015 i perqindjes se njerezve te ardhurat e te cilave jane nen nje dollar ne dite)

Asistenca Ekonomike (i) Rritja e mbuleses se te varferve me ndihme ekonomike. • Identifikimi i tregueseve ekonomiko-

sociale qe mund te perdoren per vleresimin e situates ekonomike-shoqerore te rajoneve ne vend.

• Alokimi i granteve ne bllok nga buxheti qendror mbi bazen e tregueseve ekonomiko-shoqerore.

• Te percaktohet menyra sipas te ciles do te behet monitorimi dhe plotesimi i objektivave kombetare per uljen e varferise duke hartuar dhe zbatuar njekohesisht politika efektive per decentralizimin e skemes se sigurimeve shoqerore.

• Rishikimi i kuadrit ligjor dhe atij te politikave me qellim sigurimin e rrjeteve efektive te sigurimeve shoqerore.

• Trajnimi i punonjesve. • Hartimi i nje baze te dhenash ne lidhje me

gjendjen ekonomiko-shoqerore te grupeve sociale.

• Harmonizimi i asistences sociale me forma te tjera te mbrojtjes sociale.

• Synimi do te jete qe sistemi gjithmone e me shume te ndihmoje personat me standart minimal jetese.

• % e perfitueseve te ndihmes ekonomike qe ishin te varfer dhe % e te varferve (duke perfshire dhe femijet) qe marrin asistence sociale.

• Perqindja e fondeve te ndihmes ekonomike e alokuar per familjet qe plotesojne kriteret kombetare te perfitimit.

• Zbatimi i rekomandimeve per dizenjon dhe funksionimin e programeve te asistences sociale qe kane rezultuar nga studimi i rrjetit te sigurimeve shoqerore.

Projekti i ofrimit e sherbimeve sociale (ne vijim); Rishikimi i rrjetit te sigurimeve shoqerore (FY03); PRSC (FY02, FY03, FY04); Vleresimi i Varferise (FY03)

DFID

Aneksi B9 Faqja 36 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

Perkujdesja Sociale (i) Zgjerimi i mbuleses me sherbime sociale ne te gjithe vendin ne perputhje me nevojat sasiore dhe cilesore te kategorive vulnerabel sociale apo te kategorive me risk social. Permiresimi i ofrimit dhe cilesise se sherbimeve sociale. • Pergatitja e strategjise per sherbimet

sociale. • Permiresimi i legjislacionit me qellim

decentralizimin e plote te sherbimeve. • Trajnimi i stafit qe merret me ofrimin e

sherbimeve, si edhe i administratoreve. • Bashkepunim me OJQ-te. • Harmonizimi me skemen e asistences

sociale. • Ngritja e qendrave ditore lokale per

perkujdesje ndaj kategorive me nevoja specifike.

• Zbatimi i nje politike te kenaqshme me qellim berjen e financimeve te sherbimeve me baze komunitetit te qendrueshme (PRSC II)

• Miratimi i nje strategjie te kenaqshme nga ana e qeverise per uljen e varferise dhe permiresimin e jeteses, ku te specifikohet sesi do te behet koordinimi i roleve te sherbimeve sociale me baze komuniteti, programeve te pensioneve dhe politikave te asistences ekonomike ne “cash” brenda nje mjedisi ku decentralizimi vjen ne rritje. (PRSC III)

Projekti i ofrimit te sherbimeve sociale (ne vijim); PRSC (FY02, FY03, FY04)

Aneksi B9 Faqja 37 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

Sigurimet Shoqerore

(i) Rritja e numrit te

kontribueseve dhe ulja e

subvencioneve nga buxheti i

shtetit.

• Perfshirja e popullesise rurale ne skemen e kontributeve te sigurimeve shoqerore.

• Rishikimi i struktures se diferencave te pensioneve.

• Permiresimi i legjislacionit. • Eksplorimi i skemes per shkrirjen ne nje te

skemave urbane dhe rurale. • Permiresimi i kontrollit dhe monitorimit. • Futja e numrit te sigurimit social. • Rishikimi i proceseve te punes aktuale,

si edhe informatizimi i sistemit te kerkuar te informacionit.

• Zbatimi i paketese fillestare te rekomandimeve te

dala nga studimi i rrjetit te sigurimeve shoqerore. (PRSC III)

• Parashtrimi ne Parlament i paketes se politikave per pensionet me qellim trajtimin e problemeve te parashikuara ne periudhen afatgjate ne lidhje me mbulimin, mundesite, barazine dhe mjaftueshmerine e sistemit te pensioneve, duke perfshire edhe nje afat te ndryshimeve specifike ne parametra te tilla si indeksimi, perqindjet e kontributit dhe tavani i kontributit. (PRSC II)

• Zbatimi i kenaqshem i ndryshimeve parametrike te rena dakord ne sistemin e pensioneve, duke perfshire minimalisht nje rritje me faza ne moshen e daljes ne pension dhe masat e duhura per indeksimin. (PRSC III)

• Pergatitja e nje programi 3 vjecar pune dhe investimesh per permiresimin e performances dhe efikasistetit administrativ ne vazhde te Institutit te Sigurimeve Shoqerore. (PRSC III)

PRSC I, II, III (FY02, FY03, FY04)

Aneksi B9 Faqja 38 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

II. Permiresimi i Cilesise se Arsimit Synimi 2 i MDG: Arritja e arsimit primar per te gjithe (Synimi: Deri ne vitin 2015, te gjithe femijet, djem dhe vajza baske, kudo qe ndodhen te jene ne gjendje te perfundojne shkollimin primar). Synimi 3 i MDG: Nxitja e barazise gjinore dhe me shume pushtet grave (Synimi: Eliminimi i pabarazive gjinore ne arsimin primar dhe sekondar deri ne vitin 2005, dhe pastaj ne te gjitha nivelet e arsimit jo me vone se viti 2015).

(i) Rritja e efektivitetit dhe eficiences financiare te arsimit publik. • Pregatitja e nje strategjie reformash

administrative dhe financiare: percaktimi i funksionit te sektorit ne nivel qendror, lokal dhe nivel shkolle; ngritja ose konsolidimi ne MASH e strukturave te rejat qe merren me planifikimin, analizen e politikave, burimet njerezore dhe manaxhimin financiar; ngritja e nje njesie monitorimi per GPRS-ne; zbatimi gradual i reformes administrative dhe financiare, duke filluar me projekte pilote.

• Hartimi dhe zbatimi i nje programi trajnimi per stafin manaxherial ne nivel qendor, lokal dhe nivel shkolle me qellim rritjen e aftesive te punonjesve ne kryerjen e pergjegjesive te reja funksionale.

• Rritja e shpenzimeve per arsimin si % e GDP me 3.7% ne vitin 2004 (me synim afrimin me mesataren e vendeve te OECD-se prej 5.5%).

• Plotesimi me personel dhe buxheti ne perputhje me funksionet e aprovuara organizative te: (i) ananliza e politikave, planifikim dhe monitorim; (ii) manaxhimi financiar; (iii) manaxhimi i burimeve njerezore. (Kusht i PRSC-se)

• Botimi i raportit te pare vjetor per Performancen ne sektorin e Arsimit nga Njesia e Analizimit te Politikave. (Kusht i PRSC-se)

Projekti i Reformes ne Arsim (ne vijim); Projekti i Reformes ne Arsim II (FY04); PRSC I, II, III (FY02, 03, 04)

Insituti i Shoqerise se Hapur (OSI): Projekti per Zhvillimin e Arsimit ne Shqiperi (AEDP) Universiteti i Bokones, Itali

(ii) Rritja e frekuentimit te arsimit baze (8 vjecar). • Analiza e faktoreve qe ndikojne ne

kerkesen per arsimin baze sipas nen-grupeve te familjeve qe kane tendence te braktisin shkollen.

• Programe pilote qe kane si synim rritjen e frekuentimit te shkolles sipas ketyre nen-grupeve.

• Zbatimi i programit pilot ne lidhje me perdorimin e autobuseve te shkollave ne 5 zona ku mund te perdoret ky sherbim.

• Pergatitja dhe zbatimi i paketes ligjore per mbeshtetje financiare per femijet e familjeve te varfra.

• Vazhdimi i rehabilitimit te shkollave ne zonat urbane dhe ndertimi i shkollave te reja ne zonat suburbane.

• Rritja e frekuentimit te arsimit 8 vjecar ne 94%. Frekuentimi i arsimit sekondar rritet me 50%. Periudha mesatare e shkollimit rritet ne 10 vjet. (Treguesi perfundimtar i GPRS-se)

• Ministria e Arsimit dhe Shkences boton te dhena qe

tregojne progresin ne plotesimin e synimeve per perqindjet bruto te frekuentimit te shkolles (kusht i PRSC-se)

• Sigurimi i librave shkollore falas per familjet me te ardhura te ulta sipas nje skeme te pranuar subvencionesh. (Kusht i PRSC-se)

• Botimi i informacionit ne gazetat shqiptare ne lidhje me shkollat e rehabilituara vitin e shkuar. (Kusht i PRSC-se)

Projekti i Reformes ne Arsim (ne vijim); Projekti i reformes ne arsim II (FY04); PRSC I, II, III (FY02, 03, 04)

OSI AEDP

Aneksi B9 Faqja 39 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(iii) Rritja e cilesise se

personelit mesimdhenes.

• Rritja dhe ristrukturimi i pagave te

personelit mesimdhenes me 12% ne vit. • Rritja e kompensimit financiar per mesuesit

qe japin mesim ne zonat e veshtira. Analize paraprake e faktoreve per terheqjen e mesueseve te mire ne zonat rurale apo ne zonat e veshtira sub-urbane.

• Pergatitja dhe testimi i programit te trajnimit per mesuesit pa arsimin e pershtatshem.

• Evidentimi i mesueseve qe do te trajnohen, planifikimi dhe zhvillimi i trajnimit.

• Rritja e pagave per vitin 2003 sipas nje plani per manaxhimin e burimeve njerezore. (Kusht i PRSC-se)

• Njesia e Manaxhimit te Burimeve Njerezore pergatit strategjine dhe planit te zbatimit per terheqjen dhe mbajtjen e mesueseve te kualifikuar. (Kusht i PRSC-se)

Projekti per reformen ne arsim (ne vijim); Projekti per reformen ne arsim II (FY04)

Programi i Zyres Italiane te Bashkepunimit dhe Fondi i OPEC-ut per Zhvillim Nderkombetar OSI AEDP

Aneksi B9 Faqja 40 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(iv) Rritja e frekuentimit te

shkollave te mesme

profesionale dhe permiresimi i

orientimit te tyre drejt tregut.

• Decentralizimi i programit mesimor te

shkollave profesionale. • Hartimi i kuadrit ligjor per ngritjen e

shkollave profesionale mbi bazen e planifikimit rajonal te kerkesave te tregut te punes.

• Botimi i materialeve didaktike ne mbeshtetje te programit te ri mesimor.

• Ristrukturimi ose ngritja e 5 shkollave te trajnimit dhe kualifikimit profesional me konvikte per te ndihmuar zonat rurale dhe sub-urbane.

• Hartimi, pilotimi dhe zbatimi i ritrajnimeve per mesuesit e shkollave profesionale.

• • Ngritja ose ristrukturimi i shkollave te mesme

profesionale dhe te trajnimit ne zonat e perzgjedhura pilote sipas nje strategjie dhe plani zbatimi qe do te sherbeje si pilot per programe moderne te trajnimit profesional qe reflektojne nevojat e tregut rajonal te punes. (Kusht i PRSC-se)

PRSC (FY02, 03, 04) GTZ Agjencia Zviceriane per Zhvillim dhe Bashkepunim; AEDP

Aneksi B9 Faqja 41 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

III. Zhvillimi i nje Sistemi Shendetesor Efektiv dhe te Qendrueshem Synimi 4MDG: Ulja e vdekshmerise foshnjore (Synimi: Ulja me 2/3 midis viteve 1990 dhe 2015 e vdekshmerise foshnjore nen 5 vjec). Synimi 5 MDG: Permiresimi i shendetit te nenes (Synimi: Ulet vdekshmeria e nenave me 3/4 midis viteve 1990 dhe 2015).

(i) Permiresimi i efektivitetit

dhe eficiences se perdorimit te

burimeve.

• Trajnimi i personelit qe do te pergjigjet per

procesin e planifikimit. • Kryerja e studimeve per te vleresuar me

sakte nevojat ne fushat me te rendesishme te sistemit.

• Pergatitja e dy masterplaneve rajonale. • Permiresimi i metodologjise te perdorur ne

financimin e sistemit, duke u perqendruar kryesisht ne forcimin e HIS-it.

• Vijimi i decentralizimit te autoritetit. • Ngritja e nje Njesie Monitorimi ne

Ministrine e Shendetesise. • Hartimi dhe venia ne jete e nje plani per

uljen e korrupsionit.

• Rritja e shpenzimeve per shendetesine si % of GDP me 3.2% ne vitin 2004. (GPRS)

• Ulja e korupsionit. (GPRS) • Permiresimi i procesit te planifikimit, shperndarjes se

burimeve dhe monitorimit ne nivel qendror dhe lokal. (GPRS)

• Buxheti per shendetesine do te synoje trajtimin e nevojave prioritare brenda strategjise te qeverise per shendetesine.

• Mirarimi i nje vendimi qeveritar per institucionalizimin e ngritjes se sistemit te raportimit te buxhetit, duke perfshire edhe Sistemin e Llogarive per Shendetesine.

• Hartimi i strategjise afatmesme qe identifikon reformat dhe programet prioritare te politikave per permiresimin e kapacitietit institucional te sistemit te sigurimeve shendetesore.

• Rritja e buxhetit shteteror per vaksinimin e femijeve dhe vaksinimin e vajzave dhe grave me vaksinen kunder rubeoles dhe TT-se per te kompensuar uljen e kontributit te donatoreve. (PRSC II)

DFID: Mbeshtetje teknikeper Njesine e Planifikimit dhe Politikave; Asistence per Institutin e Sigurimeve Shendetesore. WHO: Mbeshtetje per procesin e reformes se kujdesit shendetesor dhe riorganizimin e Ministrise se Shendetesise. CIDA: Keshilltar per Njesine e Politikave dhe Planifikimit ne Shendetesi.

Aneksi B9 Faqja 42 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

Synimi 6 i MDG: Lufta kunder HIV/AIDS, malaries dhe semundjeve te tjera (Synimi: Pegjysmimi deri ne vitin 2015 dhe kthimi i tendences se perhapjes se rasteve HIV/AIDS-it dhe semundjeve te tjera madhore).

(ii) Permiresimi i aksesit dhe cilesise se sherbimeve shendetesore. • Ndertimi dhe rehabilitimi i rreth 80

qendrave shendetesore dhe rreth 400 ambulancave, pajisja e tyre me pajisjet e nevojshme dhe trajnimi i personelit te tyre.

• Transformimi i 5 spitaleve kryesore ne spitale rajonale.

• Motivimi i personelit te punesuar ne zonat rurale dhe ato te thella malore per te ngadalesuar transferimin e tyre ne qytetet e medha.

• Mbulim 100% i teritorit me qendra shendetesore dhe 50% me ambulanca. (GPRS)

• Hartimi i Standarteve Kombetare dhe Udhezimeve ne lidhjem me sherbimet shendetesore si baze per planifikimin e shendetesise dhe strategjine e racionalizimit.

• Hartimi i planit te racionalizimit te sherbimeve shendetesore per nje rajon me qellim permiresimin e cilesise dhe aksesit ndaj sherbimeve shendetesore, si edhe zhvillimin e kapaciteteve lokale per perseritjen/replikimin e planifikimit ne rajone te tjera.

• Miratimi i kontrates se rishikuar midis Institutit te Sigurimeve Shendetesore dhe Autoritetit Rajonal Shendetesor te Tiranes qe fut elemente te sistemit te shperblimit mbi bazen e performances. (PRSC III)

Porjekti per Rimekembjen dhe Zhvillimin e Sistemit te Shendetesise (ne vijim); Projekti III i Shendetesise (FY05) PRSC (FY02, FY03, FY04)

Zyra franceze e bashkepunimit: Masterplan per 10 spitale rajonale ne Shqiperi; SIDA: Fuqizimi i Sistemit te Manaxhimit dhe Mirembajtjes te Sherbimeve Shendetesore Shqiptare. USAID: Fuqizimi i Sherbimeve te Kujdesit Paresor ne Nivel Rrethi, Iniciativa e Infermierise. SADC: Trajnimi i infermiereve dhe mamive shqiptare; pajisje mjeksore per Shkodren. ECHO: programe te ndryshme per rehabilitimin e sherbimeve shendetesore. DFID: Mbeshtetje per Urdhrin shqiptar te Mjekve.

Aneksi B9 Faqja 43 e 43

Diagnostifikimi dhe objektivat e zhvillimit ne

kuadrin e GPRS-se

Strategjia e qeverise/Veprimet Tregues te perzgjedhur/Synime te Bankes dhe Qeverise ne lidhje me performancen

Instrumentet e grupit te Bankes dhe Afatet

Veprimtari te donatoreve te tjere

(iii) Permiresimi i tregueseve shendetesore permes nderhyrjeve specifike. • Synimi drejt vaksinimit 100% te femijeve

te moshes nen 2 vjec. Vijimi me grupmosha te tjera dhe perfshirja graduale e vaksinave te reja EIP. Perfshirje graduale e Ministrise se Shendetesise ne financimin e programit.

• Zbatimi i programeve peruljen/parandalimin e TBC-se, HIV-AIDS-it, STD-se, etj.

• Ulja e vdekshmerise foshnjore me 15% ne 17 lindje

te gjalla; dhe e vdekshmerise se nenave ne 25% ne 15 per 100,000 te gjalla. (tregues perfundimtar i GPRS-se)

• Zbatimi i programeve qe cojne drejt uljes se kerkeses per droga, alkoohol dhe cigare.

• Ulja e rasteve te diarrese dhe epidemive permes permiresimit te sistemit rajonal te inspektimit per kontrollin e cilesise se ujit te pijshem dhe produkteve ushqimore.

• Hartimi i strategjise per shendetin mendor. Zgjerimi i projektit SHO edhe ne kater rrethe te tjera.

• Zbatimi i nje sistemi informacioni per programet dhe treguesit e shendetit publik.

• Vaksinimi i femijeve mbi 90%; vaksnimi TT i femrave mbi 90% dhe vaksinimi kunder rubeoles per vajzat dhe grate nga mosha 15-35 vjec mbi 60%.

• Ndjekja dhe kontrolli i rasteve te HIV/AIDS-it dhe tuberkulozit te raportuara nga sistemi i zgjeruar i kontrollit/inspektimit midis popullesise me risk te larte.

• Rastet e diarreve ulen me 50% ne 600 per 100,000 banore. (Treguesi perfundimtar i GPRS-se)

• Zbatimi i programeve prioritare te promocionit te shendetit te evidentuara ne Planin Kombetar te Masave. (PRSC III)

Projekti per rimekembjen dhe zhvillimin e sistemit te shendetesise (ne vijim); Projekti III i Shendetesise (FY05) PRSC (FY02, FY03, FY04)

USAID: Sondazhi

kombetar per shendetin

riprodhues, assistence

teknike per MCH.

UNICEF: MCH, Ushqimi i

nenes dhe femijes,

vaksinimi.

UNFPA: Programi per parandalimin e STDs/HIV/AIDS-it, Programe dhe sondazh ne lidhje me shendetin riprodhues

UNDP: Parandalimi i HIV/AIDS-it. CIDA: Parandalimi i HIV/AIDS-it, Shendeti moshuarit. riprodhues, Kujdesi shendetesor per te moshuarit

WHO: Programi TB DOTS, Sistemi i surevejimit te semundjeve, Sistemi i shendetit mendor te komunitetit

Aneksi B9 Faqja 44 e 43