D2 cultuur & media DE STANDAARDMAANDAG 3 FEBRUARI 2020

Niemand heeft ooit een dinosaurus gezien. En dus doen we een beroep op ‘paleokun­stenaars’ om ze weer tot leven te wekken, van vergeten 19de­eeuwse aquarellisten totSteven Spielberg. Het Teylers Museum in Haarlem zoomt in op hun werk. SENNE STARCKX 

Volgende week maandag weten we het. In Amerika weten ze het zelfs al op zondag,

maar dat komt omdat ze daar negen uur achter lopen op ons: welke film wint de Oscar, wie zijn de beste actrice, acteur en regisseur? Daar wordt een heel jaar over gespeculeerd. Let er maar eens op hoe vaak recensenten in hun besprekingen vermelden of een film of een acteerprestatie Oscarwaardig is.

Helaas is er veel meer nodig om te winnen dan simpelweg de beste zijn – voor zover je artistieke prestaties kunt vergelijken. Er worden events georganiseerd en er lopen reclamecam­pagnes met billboards in de straten – zo’n recla­mepaneel op Sunset Boulevard kost een paar tienduizend euro voor een week. Netflix trok vorig jaar voor Roma 25 tot 30 miljoen dollar uit, dat was meer dan het dubbele van wat de film had gekost. Regisseurs en acteurs moeten zich ook overal laten zien waar er stemgerech­tigde leden van de Academy zouden kunnen op­duiken; het pensenkermissencircuit van Los Angeles, zeg maar. En de producenten moeten 

ervoor zorgen dat hun film wordt gezien door de mensen die moeten stemmen. Harvey Weinstein organiseerde daar indertijd zelfs screenings voor in bejaardentehuizen. En diezelfde Weinstein deinsde er ook niet voor terug om campagnes tégen andere films op te zetten, zoals Roman Polanski onlangs nog vertelde over die keer dat hij genomineerd was voor The pianist en hij moest opboksen tegen twee Weinstein­films. 

‘Het is echt een race, als een zotte paarden­race’, vertelde regisseur Bong Joon Ho van Parasite afgelopen weekend in deze krant. ‘Het is fysiek slopend. Iedereen wordt simultaan uit­geput. En de studio’s smijten er ook almaar meer geld tegenaan, in een soort opbod.’

Maar als je dat allemaal weet, hoeveel waardekan je dan nog hechten aan zo’n Oscar? Een prijs moet niet gaan naar wie de beste en/of de duurste campagne heeft gelopen, hij moet gaan naar wie de beste film heeft gemaakt.

Is de beste wel de beste?

DESALNIET TEMINFILIP  VAN  ONGEVALLE

Hoeveel waarde kan je nog hechten aan een Oscar?

‘Ik streefde er alheel lang naar om een roman te maken die over helemaal niets gaat. Ik meen dat ik daarin geslaagdben’De 80­jarige JEROEN BROUWERS is fier op zijn nieuwe roman ‘Cliënt E. Busken’ (in De Morgen)

derd berichten is drank te zien. Een van de recordhouders is de rapper

Lil’ Kleine (van het liedje ‘Drank & drugs’), die 15 keer met een glas of fles te zien was (en in de meeste andere foto’s rookt hij een sigaret, al dan niet met ta­bak, maar daar hebben de onderzoekers niet naar gekeken).

De onderzoekers vrezen dat de strengebeperkingen op alcoholreclame gericht op jongeren momenteel worden omzeild via influencers. Bij één op drie onder­zochte alcohol­gerelateerde berichten, werd expliciet vermeld dat het om een gesponsorde post ging. (dod)

Hoeveel  invloed heeft Lil’ Kleine op zijn minderja­rige fans?  ©  rr

Op Instagram wordt er heel wat metdrankflessen en glazen gezwaaid, en dat gebeurt haast altijd in een context die het drinken van alcohol positief afschil­dert. Dat constateert een groep Neder­landse wetenschappers, in een onderzoek dat is gepubliceerd op Frontiers in psy­chology. Ze waarschuwen dat jongeren daardoor kunnen worden aangezet om (meer) te drinken.

De onderzoekers keken naar de laatstehonderd berichten van 178 Instagram­ge­bruikers die bij Nederlandse jongeren po­pulair zijn. Twee derde van hen plaatste berichten over drank, in twee op hon­

Internet

Influencers zetten jongeren aan tot drinken

Hoe de mens de dino schiep

Van fossiel tot fantasie 

Schreven  we  levensecht?  Dantoch  op  basis  van  wat  er  medio19de  eeuw  over  de  uitgestorvenreptielen bekend was, en dat wasniet  veel:  Hawkins’  collega  Ri­chard  Owen  had  de  dinosauriërpas tien jaar eerder (‘verschrikke­lijke hagedis’) zijn naam gegeven.Maar  een  kniesoor  die  daar  toenmoeilijk  over  deed.  De  ‘CrystalPalace dinosaurs’ waren een sen­satie: het Londense publiek keekverbluft naar deze ‘voorwereldlijke

schepsels’.  En  de  gasten  vanHawkins smulden van de

bijpassende  schild­paddensoep.

Hawkins hadzich  voor  het

uiterlijk van

Het  moet  geweldigzijn  geweest,  hetbanket  in  het  Lon­dense Crystal PalacePark  op  oudejaars­

avond 1853. De genodigden scho­ven aan bij een feestdis die in eenbetonnen  iguanodon  was  ge­plaatst.  De  iguanodon  was  maareen van de tientallen  levensechtesculpturen  van  dinosauriërs  diebeeldhouwer  en  ‘natuurvorser’Benjamin  Waterhouse  Hawkinshad  gescha­pen. 

de  dino’s  gebaseerd  op  weten­schappelijk  bewijs  (fossielen),maar vooral ook op een flinke por­tie verbeelding. Hoe had hij kun­nen weten dat het gekke uitsteek­sel dat tussen resten van de igua­nodon  was  gevonden,  niet  op  desnuit  van  het  dier  hoorde,  maaraan zijn duim? Daarom dat hij hemverbeeldde als een neushoornach­tig  reptiel,  en niet  als de  vinnigetweevoeter  zoals  die  in het dino­museum in Brussel te bewonderenis. Die verbeelding van ‘paleokun­stenaars’  als  Hawkins  staat  cen­traal in de expo Dinomakers in hetTeylers  Museum  in  Haarlem,  datzich  traditiegetrouw  richt  op  hetsnijvlak van kunst en wetenschap.

Bijbelse zondvloed Dat snijvlak is in de kleine maar

originele tentoonstelling omnipre­sent. Bij de entree worden we be­groet door twee imposante prehis­torische  schepsels:  een  grondlui­aard en een ichtyosaurus. Ze staaner niet als fossielen, maar zijn ge­portretteerd op twee enorme aqua­rellen. Beide stukken werden nogmaar onlangs aangekocht, ze zijnvan de hand van ene Ignaz JohannBerger, een nu onbekende Oosten­rijkse schilder die ze in 1856 maak­te  voor  het  rariteitenkabinet  vaneen  aartshertog.  De  reusachtigegrondluiaard  en  het  zeereptielspraken  toen  immers  tot  de  ver­beelding – en eigenlijk doen ze dat

‘Nothosau­rus bij 

maanlicht’ (ca 1860). 

©  teylers  museum 

DE STANDAARDMAANDAG 3 FEBRUARI 2020  D3  

Joseph Kuwasseg, ‘Landschap met iguanodonten uit het vroege krijt’ (circa 1851­1858). © collectie neue galerie graz am universalmuseum joanneum/N. Lackner/UMJ

maker’ Steven Spielberg werd  in­geprent.  Knight  stelde  de  T.  rexvoor als een lompe, wat dommigeloebas die traag zijn staart voort­sleept. Knights invloed was niet ge­ring:  hij  bepaalde  mee  het  heer­sende beeld van de dino’s tot ver inde tweede helft van de vorige eeuw.

‘Zo  herinner  ik  het  ook  uitmijn jeugd’, zegt hoofdconservator

jagend uit, en dat veranderde zelfsniet toen aan het eind van de eeuwin Noord­Amerika iconische exem­plaren zoals de T. rex werden ont­dekt. Op de monumentale schilde­rijen  van  de  Amerikaanse  paleo­kunstenaar  Charles  Knight  is  dekoning van de dino’s maar een slapafkooksel  van  de  vervaarlijkevleeseter die ons door  ‘paleofilm­

Veerle Baetens heeft de Magritte­prijsgewonnen voor de beste actrice. Ze kreeg de prijs voor haar rol in de Frans­Belgi­sche psychologische thriller Duelles van Olivier Masset­Depasse, die liefst negen nominaties verzilverde. De film won in de categorie ‘beste film’ onder meer van Le jeune Ahmed van de gebroeders Dar­denne. Het hitchcockiaanse Duelles speelt zich af in de jaren 60. Na een dra­ma in een rustige buurt sluipt de para­noia geleidelijk in de sterke vriendschap tussen twee vrouwen. 

Bouli Lanners kreeg de Magritte voorde beste acteur.  (belga)

Film

Andy Gill, gitarist en medeoprichter van de postpunkband Gang of Four, is op 64­jarige leeftijd overleden aan een long­ontsteking. Volgens een mededeling van de band was hij in zijn ziekenhuisbed nog aan het luisteren naar mixes voor een nieuw album. ‘De laatste tournee in november was de enige manier waarop hij ooit afscheid zou nemen,’ schrijft de band, ‘met een Stratocaster rond de nek, gierend van de feedback en de oren van het publiek op de eerste rij verdovend.’ Een grote hit had de groep nooit, wel grote invloed, op onder meer Nirvana en Red Hot Chili Peppers. (dod)

Muziek

Cybercriminelen zijn ervandoor met bijna 3 miljoen euro van het Rijksmuse­um Twenthe. Het museum was twee jaar geleden in gesprek met een Londense kunsthandelaar over de aankoop van een werk van de Engelse schilder John Con­stable, maar de e­mailconversatie over de transactie werd gevolgd door hackers. Op een gegeven ogenblik stuurden de crimi­nelen zelf een bericht dat afkomstig leek van de verkopers, met daarin een reke­ningnummer in Hongkong. De afgespro­ken 2,85 miljoen werd op die rekening gestort, en verdween spoorloos. Beide partijen geven elkaar de schuld.  (dod)

Schilderkunst 

Ketnet voert opnieuw actie tegen pes­ten, dit keer met Nora Gharib en Ketnet­wrapper Sarah Mouhamou als boegbeel­den. Lukas Dhont regisseerde een video­clip voor de nieuwe song ‘Stip it’. Ketnet roept iedereen opnieuw op om vier stip­pen op zijn hand te zetten. Vanaf dat mo­ment zijn ze besmet met het ‘antipest­virus’ en kunnen ze het ook doorgeven. Van 14 tot 21 februari krijgt de problema­tiek rond pesten aandacht tijdens de Vlaamse week tegen pesten. Die week wordt afgesloten met het Antipestival, waar de Move tegen pesten­award wordt uitgereikt.  (dod)

Televisie

Rijksmuseum Twenthe door cybercriminelen opgelicht

‘Move tegen pesten’ is terug op Ketnet

Andy Gill, gitarist van Gang of Four, overleden

Veerle Baetens wint Magritte voor beste actrice

nog steeds. Ze waren de tyranno­saurus rex en de brontosaurus vanhun tijd – die mastodonten warenindertijd nog niet ontdekt.

Vanaf 1800 moesten de religieu­ze  scheppingsverhalen het  steedsmeer afleggen  tegen wetenschap­pelijke verklaringen. De uitleg alszouden de versteende botten die aleeuwenlang  werden  gevonden,toebehoord hebben aan dieren dietijdens de Bijbelse zondvloed wa­ren  omgekomen,  voldeed  nietmeer. Het begon paleontologen ennatuuronderzoekers  te dagen datde  aarde  ooit  bevolkt  geweestmoest zijn door creaturen die nooitdoor  een  mens  waren  aan­schouwd.  Ze  werden  geconfron­teerd met een onvoorstelbaar ge­geven: diersoorten kunnen uitster­ven.

Dinomakers is eigenlijk een be­knopte  overzichtstentoonstellingvan het werk van de paleokunste­naars  die  de  afgelopen  tweehon­derd jaar onze voorstelling van dedinosauriërs hebben bepaald. Ver­wacht  geen  rotstekeningen  vancro­magnonmensen  of  neander­thalers  (waar  wij  bij  ‘paleokunst’toch eerst aan denken) maar schil­

derijen,  beelden,  schetsen,  boek­illustraties,  films,  reclamepostersen gezichtsreconstructies gemaaktdoor  kunstenaars  die  zich  daar­voor  telkens baseerden op de  (inhun tijd) nieuwste wetenschappe­lijke  inzichten.  Hun  creaties  zijnvergelijkbaar  met  de  artist’s  im­pressions  waarmee  sterrenkundi­gen uitpakken als ze weer eens eennieuwe  planeet  hebben  ontdekt:op basis van de beschikbare infor­matie maken ze een beeld van hoehun vondst er zou kunnen uitzien.

T. rex: Lompe loebas De  expo  toont  hoe  onze  dino­

verbeelding  sinds de  vroege  19deeeuw is veranderd. En hoe die evo­lutie werd gestuurd door het werkvan slechts enkelen. Aanvankelijkwerden de dino’s nog afgebeeld alsvreemde schepsels, alsof ze net alsde  middeleeuwse  fabeldierennooit echt hadden bestaan. Als af­zichtelijke monsters ook, waarvande lelijkheid contrasteert met hetparadijselijke  landschap  erom­heen, zoals in de schilderijen vande  Franse  landschapsschilderJoseph Kuwasseg. Toch zien de die­ren er dan nog niet echt angstaan­

Trienke van der Spek, die de expovormgaf samen met gastconserva­tor Esther van Gelder.  ‘De dino’s,dat waren toch die trage, niet al teslimme mastodonten waarvan hetuitsterven bijna voor de hand lagomdat  ze  in  alle  opzichten  lekenonder te doen voor de snellere enslimmere zoogdieren?’ Pas tijdensde‘dinorenaissance’, die begon metJurassic  Park,  kantelde dit  beeldweer. Intussen had ook de theorievan de meteorietinslag opgang ge­maakt: de dino’s lijken vooral bru­te pech te hebben gehad. 

Zo kan elke generatie zich her­kennen in de dinoverbeelding, vanvroeger  en  nu.  En  van  morgen,want  ook  de  huidige  generatiekinderen is nog mateloos gefasci­neerd. Met doe­opdrachten wordtook  hun  dinoverbeelding  geprik­keld. En natuurlijk mogen ze huneigen favoriete dino tekenen en in­kleuren. Dat is niet alleen gedaanom hun ouders wat rust te gunnen:een grote onbekende in de huidigedinowetenschap  is welke kleurende  dieren  hadden.  Paleontologenproberen dat sinds kort te achter­halen met de hulp van scheikundi­gen  die  op  fossielen  naar  sporenvan pigment zoeken. Zodat paleo­kunstenaars onze dinoverbeeldingstraks weer kunnen opfrissen. 

‘Dinomakers’,  nog  tot  1/6  in het  Teylers  Museum,  Haarlem. ¨¨¨¨èIgnaz Johann Berger,  ‘Ichtyosaurus’ (ca. 1856).  ©  teylers  museum 

‘De dino’s, dat warentoch die trage, niet alte slimme masto­donten waarvan het uitsterven bijna voorde hand lag omdat zein alle opzichten lekenonder te doen voor desnellere en slimmerezoogdieren?’