Ks. dr hab.Krzysztof Krzemiriski, prof. UMKProfesor nadzwyczajny w Katedrze Teologii Fundamentalnej i pogmatycznejWydzialu TeologicznegoUniwersytetu Mikolaja Kopernika w Toruniu

Ocena rozprawy habilitacyj nej Smieri i zmartwyctfuwstanie cialq czlowieka,wyd. Petrus-Paulinianum, Krak6w 20'l,5r ss. 236vy J u. r uul uJ-l 4rltltllallllIIIIg l\l 4t\r, vv 2u LJ1 JD. .4J1,

i caloksztaltu dorobku naukofuegoo. dra Kazimierza WILKA (o. Rafala OSPPE)

1. Droga naukowa Habilitanta

Ojciec Paulin doktor Kazimierz (imig zakonne Rafai) Wil$ urodzil sig 2 marca 1958 rokuw Rzeszowie. W 1985 roku na Papieskiej Akademii Teollgicznej w Krakowie obronilmagisterium z nauk teologicznych (w zakresie teologii morahjej) na podstawie napisanej podnaulcowym kierownictwem o. dra lana Wichrowicza OP pr{cy Moralne aspekty godnoiciosoby ludzkiej w ujgciu Jana Pawla IL Trzy Iata p62niej, i^, 1988 roku Habilitant zrobillicencjat z ftlozofti (specjalizacja - filozofia czlowieka) na ppdstawie m.in. pracy Strukturaosoby l.udzkiej w ujgciu Karola Wojtyty. Opiekunem naukow[,m byt ks. prof. dr hab. J6zefTischner. W 1996 roku o. Wilk obronil doktorat w zakrebie nauk humanistycznych napodstawie dysertacji przygotowanej pod naukowym kierdwnictwem ks. doc. RomanaRozdzefiskiego zatytulowanej Osobowy charakter relacji mlgdzyludzkich w ujgciu KarolaWojtyly. Wszystkie dyplomy i stopnie naukowe zostaly zreali|owane w Papieskiej AkademiiTeologicznej w Krakowie.

2. Ocena rozprawy habinitacyjnej

PruedLolona do oceny rczprawa habilitacyjna zlstala zatytulowana Smierci zmartwychwstanie ciala czlowieka, wyd. Petrus (wbp6lpraca wvd. PaulinianumCzgstochowa), Krak6w 2015, ss. 236. W ocenie skupimy sig riLa kwestiach metodologicznychi merytorycznych. Caioii rozprawy podzielona zostala na Wslpp i pige rozdzial6w, z kt6rychostatni - piaty - ma charakter podsumowania i dopowiedzenia oraz przedstawienia wniosk6wkofcowych. Zasadniczym celem rozprawy jest - jak pisze Autor - por6wnanie, a nawetswoista konfrontacja tradycyjnego (odwoiuj4cego sig do r4ySli Sw. Tomasza z Akwinu)z propozycj4 koncepcji ewolucyjnej (prezentowanej na grun(ie polskim przez ks. TadeuszaStanislawa Wojciechowskiego) ujgcia problematyki Smierpi i zmartwychwstania cialaczlowieka. Temat Zycia,jego sensu, rozwuZanego w kon przemrJama, sensu clerprenla,choroby, trudnoSci - zauwaLa o. prof. dr hab. Zdzislaw Kijas OFM Conv - powraca bardzoczgsto przy kofcu roku kalendarzowego, przy okazji Sw ania jakiegoS wydarzenia,

iiania. zanlkania i znikaniajakiejS rocznicy. Okazje takie przywodzq na my6l kwestigtego wszystkiego, co widzialne i materialne. M6wimy, 2e Zycie upiyva i sig kofczy. A co nato m6wi wiara? Zaprzeczajqc zmyslowej obserwacji n, pozwala ufa6, 2e Zycieczlowieka wcale sig nie ko,itczy, ze sig nie wypala, ale jedynie [mienia dotychczasow4 jakoSi.Fenomen Zycta, ten niewidoczny dla ludzkich oczu, nie jQ unicestwiony wraz ze !;mierciEciaLa. Zycie raz wzbudzone trwa. Eschatologia chrze(cij odczluje prawdg o czlowieku

wszystkim w blasku prawdyw Swietle nie tylko stworzenia go przez Boga, aleo zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. 869 powoluje czlowfeka do istnienia i dzieli z nimnaturQ wiecznoSci. PrzezwyciElajEce Smieri zmartwychwst{nie Jezusa Chrystusa stanowinajdobitniejsze Swiadectwo, Ze Lycie czlowieka jest wieczne \kahdy w nim uczestniczy, choiw rolny spos6b. Katechizm Kolciola Katolickiego przypomina, ze ,,Smierc kohczy Zycie

czlowieka jako czas otwarty na przyjgcie lub odrzucenie Boiej ukazanej w Chrystusie.Nowy Testament m6wi o s4dzie przede wszystkim w pe ywie ostatecznego spotkaniaz Chrystusem w Jego drugim przyjSciu, aletakZe wielokrotnie ierdza,2e zaraz po Smiercikazdego nast4pi zapLata stosownie do jego czyn6w i wiary. rzypowieSi o ubogim N.azanu

do dobrego lotra (por. Lk23,(por. tr k 16, 22) i slowa Chrystusa wypowiedziane na Wzyi43), a takZe inne teksty Nowego Testamentu m6wi4 o rm przeznaczeniu duszy (por.

1021).Mt 16, 26),YJoremo?ebyc odmienne dlar62nych ludzi" (KK

Jasny model nieba, mocna i stala tgsknota za nim s4 ba waznym motorem dobrego

braku motywacji i radoSci Lycia. Prawdziwy, plyn1cy z O ijawienia Bozego obraz niebadynamizuje czlowieka, dodaje mu sil do pokonylvania Z

w jego codziennoS6 nadziejg na lepsze jutro i szczg1liwsz4iowych trudno5ci, wprowadza

ic. Zycie glgbok4 wiar4i nadziejq nieba przemienia ludzkie serce, wzmacnia wolgodwagg i chgi do przezwyctELanra zyciowych trudnoSci.

witalne sily, wlewa w serce

Tg prawdg szczeg6lnie ukazuj1 mgczennicy. Jak uczy an Pawel II w Fides et ratio,,mgczennik jest najbardziej autentyaznym Swiadkiem y o Zyciu. Wie, ze dzigkispotkaniu z Jezusem Chrystusem znalazl prawdg o wlasnym

Zycia, sil4 do przeZywania i pokonywania nierzadko trudnychCzgsto staje sig - szczegolnie dla os6b do3wiadczaj1cychodwaznego stawiania czola przeciwnoSciom, przezwycirezygnacjr, a nawet wrQcz entuzjazmu do podqzania za dobre

- jak pisze o. Kijas - jest nierzadko najlepszym antidotum

funkcja znakujest bardzo waLna w zyciu czlowieka. Ludzie,widziec ziemig w blaskach nieba, zdolni s4 do pokonania naj

kt6re nie zna zachodu, do pelni zjednoczenia z Bogiem.i przeciwstawiaj4c sig zabrjaniu, inicjuje kulturg |ycia. Zyciei materii, w kt6rym 869 pozwala zbawionym ,,widzie6"

hwil, jakie niesie codzrennoSc.ierpienia - Zrodlem mocy dozania zniechgcenia i pokus

, do Zycia. Tgsknota za niebema wiele wsp6lczesnych chor6b

yciu i tej pewnoSci nikt ani nicprzemoaq nie skloni4 go doOto dlaczego po dziS dzieh

Je uznanle, ptzycqga uwaggich slowu, jest zaS taki, 2epotrzebuje dtugich wpvod6w,

6rzy w swojej wierze potrafi4igkszych przeszkod na swojej

wiecznego zaleZy od sposobubra, jaki wkiadamy w kazde

i - o cel swego Lycia, o Lycielne p5,.tania antropologicznestusa sprawtlo, 2e wczeSniej

nie zdola mu odebrai. Ani cierpienie, ani Smieri zadanaodst4pienia od prawdy, kt6r4 odkryi, spotykaj4c ChrystusaSwiadectwo mgczennik6w nie przestaje fascynowa6, znajdi pobudza do naSladowania. Pow6d, dla kt6rego ufamydostrzegamy w nich oczywiste Swiadectwo miloSci, kt6ra niaby nas przekona6, gdyz m6wi do kazdego cztowieka o tym, on w glgbi sercajuz uznajeza

- pisze biskup Ozorowski -ludzkim, kt6re poczyna sig

prawdg i czego od dawna poszukuje" (FeR, 32). Oni wipotwierdzaj4 objawion4 przez Chrystusa prawdg o zyciuw doczesnoSci, a sw6j cel ostateczny posiada w wiecznoSci. el ten iest tak wielki. 2e wartodla niego zloZyc w ofierze ziemskie Lycie. Czlowiek Zyjziemsk4 drog4, zdqZ.a do nieba. Giosi to kult mgczennik6w,

prawdziwie wtedy, gdy id4cdzigki czemu jest on znakiem

pro fetycznym, wskazuj 4cym n a pr zy szlo (;6 (s i gnum p ro gno s t i zz). Nie fizeba dodawa6,2e ta

drodze i zdobycia najwyZszych szczytow. Czlowiek otrzy je Zycie jako dar i zadanie.W Bogu posiada ono swoje Zrodlo i cel ostateczny. nnik uczestniczy przez swojq

ieri jest przej5ciem do Lycra,Smierd w misterium paschalnym Chrystusa. Dlatego jego S

ybieraj4c dobrowolnie Smier6ieczne to stan, wolny od czasu

iebie, ogl4dad siebie, ,,twarz4w twarz", pozwala sig radowai swoj4 obecnoSci4. JakoSi zycprzeLywanra chwili obecnej, od iadunku miloSci, prawdy islowo r czyn, w kuz.d4 mySl i kazd1 troskg.

Czlowiek, doSwiadczaj 4c przemijania, nie moze nie wai pltania o istotg, sens,

a w ostatecznym wymiarze, szczeg6lnie w perspektywie Smi

po Smierci, o zmaftwychwstanie ciaLa. S4 to fundai egzystencjalne. Swiatlo Ewangelii przyniesione przezmarginalne, przerastaj4ce czlowieka pfiania znalazly siE w trum jego uwagi. W gruncie

rzeczy na nic sig zdala wymijaj4ca odpowiedZ Grek6w dana $w. Pawlowi napodj4t problem zmartwychwstania t Zycta wiecznego, ze poslbchaj4 go innym

Areopagu, gdyrazem. Katdy

swojego Zycia,czlowiek - jak pisze Habilitant - musi odpowiedziei sobie n{ pytanie o senscztowieka uchwyconego w perspektywie Smierci" (s. 9),

Dysertacjg habilitacyjn4 otwiera Wstgp zawreraj fundamentalne okreSleniametodologiczne. W pierwszym rozdziaLe Autor prezentujegreckiego odwolania do mitu po wsp6lczesne dyskusje

rys mySli eschatologicznej odlogiczne w zakresie spraw

ostatecznych. W drugiej czgSci podejmuje sig krytycznej ntacji dysputy na temat relacjiskusja koncentruje sig wok6ls4 dwa tematy: transcendencjawartym dyskusja skupia sig na

duszy ludzkiei do ciaLa czlowieka. W trzecim rozdziale d

istotowej charakterystyki duszy ludzkiej. Punktami odniesieniczlowieka oraz nie3miertelno56 duszy ludzkiei. W rozdzialegi6wnym temacie, jakim jest Smieri i zmartwychwstanie ciata czlowieka. Autor Scierapogl4dy tomistyczne z ewolucyjn4 hrpotezq wypracow przez ks. prof. TadeuszaWojciechowskiego. Dysertacjg zamyka rozdzial zawieraj y konkluzje i uzupelnienia,w kt6rym Habilitant zaprezentowal pr6bg podsumowania t j dyskusji, istotne - jegozdaniem - dopowiedzenia teologiczne oraz wnioskinaukowych.

e przeprowadzonych badah

Glgbsza analiza ocenianej rozprawy habilitacyjnej,Habilitanta skiania do nastgpuj4cych wniosk6w. Wpierw

wigc naukowych dokonaflezy odnieS6 sig do strony

metodologicznej. Autor zaznaeza, 2e cz5rtajEc teksty ks.trzeba przyznaf slusznego wniosku - by podjgcie probl

jciechowskiego doszedi do -Smierci poprzedzic opisem

struktury by'towej czlowieka. Inaczej tematyka tanatologi zna bylaby jak budowla bezfundamentu, niekompletna. Studium wymagalo specyfiAutor idzie za Josephem Pieperem i Thomasem Naglem,

go podejScia filozoficznego.lug kt6rych $mier6 nie tylko

stanowi specyficzny przedmiot filozofii, ale nadaje filozo iu specjaln4 rangg i powagQ.Wediug Sw. Augustyna, nic nie jest tak pewne jak Sm er6 (wsp6iczeSnie dodaje sighumorystycznie, ze drugim pewnikiem sA podatki). aniem Piepera intelektualn4nieuczciwoSci4 jest wsp6lczesne wypieranie jej ze Swiad czlowieka, ,,kurczowezmuszanre sig do nie-mySlenia o Smierci" (s. 12). Meditatio zs jest zamySleniem godnymkazdego cztowieka (takZe niewierz4cego), jeSli chce swojemu yciu nada6 sens.

Jak zaznacza Habilitant, ks. Woiciechowski. w odr6 niu od ujgd tomistycznych -odg6rnych, uprawia sw4 antropologig ,,od dolu", wychodz4cprzyrodmczych, by drog4 logicznego wnioskowania doj36 do

cielesnoSci, od danych nauk

,,poprzez partykularne dobra i prawdy dojS6 do Absolutneierwiastka ducha w czlowieka,Dobra i Absolutnej Prawdy"

owieka jako istoty wyj4tkowej(s. 1a). Punktem wsp6lnym obu koncepcji jest postrzeganiew widzialnym Swiecie, wyposazonej w duchow4, a wigc nieS

Zyciawiecznego z Bogiem, kt6ry jest MiloSci4 (por. s. 13).ierteln4 duszg, wezwanego do

Bardzo istotne jest opisanie metody, kt6r4 stosuje Habili ant w swoich badaniach. Idziezna antropologia jest refleksj4w tym ks. prof. Wojciechowskirn, kt6rego zdaniem filozofi

czlowieka nad jego wlasnym bytem, czyli nad jego pochod niem, istot4, celem i sensemi, S. 16).Dlatego p5,tanieistnienia (Wybrane zagadnienia z filozoficznej antropol

rationale uzupelniony aspektami antropologii biblijnej przet I do wsp6iczesnych czas6w

o czlowieka nast4pilo w szczytowym etapie rozwoju filozojasno6ci Swiat duchowy, wieczne prawa i wieczne idee.

(tamze, s. 17). Habilitarft zaznacza, 2e studium bgdziechrzeScij afrskiej. Wedlu g przyw olanej j ako mistrzyni Edyty

greckiej, gdy odkrl.to w calejaniem Kellera, obraz animal

wadzone w ramach filozofii

frlozofia zasadniczo nre roLnlta sig od teologii. Odwotuj4c s

ein, w ujgciu Ojc6w Ko$cioiado Maritaina, Stein m6wi, ze

,,gdyby rozum chcial zamkn1c sig na to wszystko, co ujawn a mu <Swiatlo z g6ry>>, to takirozum bylby <nierozumny)" (s. 19). Zdaniem Maritaina sensowna i peina odpowiedZ

na temat ludzkiego dzialania nie moze nie bra6 pod uwagg g pierworodn ego, czy dzielaOdkupienia (s. 19-20). Zadaniem wigc autentycznej filozofii wedlug Stein - jest uzgodni6z wiarq i teologi4 to, co wypracowala za pomocE swych w ych narzgdzi, czyh rozumieniejestestw w ich racjach ostatecznych (por. E. Stein, Byl a byt wieczny, s. 55). W imigprawdy badacz winien ,,odcz\wa( potrzebg powt6rzenia sw ich badari w nadprzyrodzonymi nieomylnym Swietle najwylszego Autorytetu" (E. Stein, skoriczony, s. 55-56). Dlategotak2e ,,niewierz4cy musi zrozumiel, iZ cztowiek wi y zobowt1zany jest dopodporz4dkowania sig Objawieniu i to z dw6ch : z racji bycia wierz1cymi rzetelnym filozofem" (s. 21). Naturalny rozum i Objawienie pewien spos6b wzajemnie sig

iejszego wgl4du i lepszegoubogacaj4. ,,DajE poznaj4cemu szersze mozliwoSci dozrozumienia badanej neczyw istoSci" (s. 22). F ilozofra przy sz nauki wiary, by w ten spos6b osi4gn4i ich pelniejsze po

aja sobie odpowiedzi czerpaneanie. Perfectum opus rationis

rozpoznaf calego czlowieka. Wszelki redukcjonizm, jak w adku Heide gger a, sprowadzaantropologiczne mySlenie na manowce (s. 25). Czlowiek to b posiadaj4cy okna, przez kt6re

uje swoje bytowe dopelnieniemoze tgsknie patrzec ku wiecznoSci, ale przez ktore teZ otrzy(s. 26). Edytg Stein jako filozofa - podkre5la Habilitant - nurtowalo ponadto pragnienie

ich mozliwoSci, jej uchwyceniepoznania Prawdy. Chodzilo jej o najpelniejsze, na miarg ludzi zrozumienie (s. 27). Badania w dysertacji habilitacyjr j - podkre5la o. Wilk - s4prowadzone w takim wlaSnie rozumieniu filozofii iej. To dfuzsze wprowadzeniemetodologiczne i doglgbne okreSlenie metody pracyw ar sztacie naukowym Habilitanta.

W drugim rozdziale Autor proponuje Zarys myili

yjnej Swiadczy o dojrzalym

ogicznej. Przedstawia bardzosyntetycznie rozumienie Smierci w mySli greckiej, w Sta Testamencie otaz w pismachwczesnochrzeScijaf,skich, przechodz4c nastgpnie do ych dysput - na gruncie

oznacza idealne zebranre w jedno caloSci prawd dostgpnobjawionych przez Boga (Stein, Byt skonczony, s. 58). Tyl

czy o zmartwychwstalym ciele? Co mog4 powiedziei naukiNic!" (s. 57). Gtos Ratzingera jest szczeg6lnie cenny w kteologii z naukami kognitywistycznymi. Dla wsp6iczesnej

rozumowi i prawd wiaryw6wczas filozof ma szansq

gruncie Swiatowym: ks. prof.recenzenta zaskakuj4ce jesticzenie ich do oisarzv

tekScie wsp6lczesnej dysputyIogn jeszcze cenniejsza jestnieSmiertelnoSci cziowieka

polskim: o. prof. Jacka Salija z ks. prof. Lucjanem Balterem iJosepha Ratzingera z ks. prof. Gisbertem Greshakiem. Dwpierw pominigcie autor6w nowotestamentalnych (w czesno chrze$cij afrskich nie j e st uzas adnionym r ozw i4zanie ), a nastgpnie przeskok od 5w.

wsp6lczesnych. Nie znajdujEAugustyna do Marcina Lutra oraz ponowny skok dowystarczaj4cego uzasadnienia takiego sposobu uj gcia problem

Cenne jest natomiast krytyczne ustosunkowanie sig ilitanta do propozycji tzw.eschato lo gic znego doketyzmu (Balter), hipotezy zmartw y c ania w chwili Smierci (Balter,

materialistycznych (Inwagen,Greshake,,przesun4l gl6wny

niekt6re ujgcia protestanckie, Greshake, Lohfink; czy ujZimmerman, Gasser, Corcoran, Baker). Trafnie zauwaza,akcent w eschatologii... przesun4l punkt cigzkoSci z i kosmosu na pojedynczego

terminem,,dusza" niemieckiczlowieka" (s. 52). Wnikliwie dostrzega, ze posluguj4c si

teolog rozumie j4 rnaczej niL tradycja Ko3ciola. Wskazujekoncepcja czyScca w ujgciu Greshake'a. Trafnie zauwaZa,

z na trudno5ci, jakie nastrEczakoncepcja ,,realnie stara sig

zdemontowac szczgi;cie nieba" (s. 55). Przywoluiqc za{ ingera Habilitanta,,rozprawiabowiem nauka szczeg6lowa,siq" z tendencjami redukcjonistycznymi w antropologii. ,,C

ograniczona do badania szczegotow tego Swiata, moze powi ziec o zmartwychwstaniu ciala,o 'nowej materii'?

nauka, 2e odrzucaj1c,,substancjalistyczne" uzasadnieni

odwoluj4ce sig do samoistnej nie5miertelnoSci duszy ludzki Ratzinger - koryguj4c swoje

wczeSniejsze pogl4dy naukowe - za fundament nieSmierte ici czlowieka uznaje relacjg

dialogow4 z Osobami Tr6jcy Swigtej. To jest - jak sluszni podkreSla Habilitant - istotaczlowieczehstwa (por. s. 61-62). W tym kontekScie bardzopodsumowania - pytania, kt6re w Ko5ciele katolickim

s4-postawionewformie

Dlaczego czlowiek - uwazany przez niektorych za byt materiaj4 fundamentalne znaczenie.lny - jest zdolny do posiadania

pierwszo-osobowej perspektywy? Dlaczego,,materialny" wiek tworzy kulturg: naukg,technikg, sztukg, a inne byty materialne nie maj1tych zd i? (por. s. 70-71).

Gl6wny problem podjgty przez Habilitanta w drugim dotyczy genezy duszyludzkiej i jej relacji z cialem czlowreka oraz osobowoSci b ludzkieso. Nauka KoSciolazdaje sig nie zostawiad tu pola manewru dla koncepcji pwolucjonistycznych w sferzepsychizmu. Dogmatyczne na.uczanie Ko$ciola m6wi o stwprzeniu kaZ.dej duszy ludzkiejbezpoSrednio przez Boga (nie do pogodzenia z koncepcjq gzystencji oraz reinkarnacji)

ewolucjonistyczego). W XXoraz creatio ex nihilo (zdaje sig wyklucza6 mozliwoSd ujwieku Ko5ciot potwierdzii nauke w encyklice Piusa XII 11 i generis (1950) oraz w Zywodyskutowanym - niestety nie zawsze zgodnie z istotn4 treSci{ - przeslaniu Jana Pawla II doPapieskiej Akademii Nauk z 22 puldziernlka 1996 rqku. Papiea podkreSla ,,skokontologiczny", zastrzegaj4c niemoZliwoS6 pogodzenia go zduszy ludzkiej. Przywolany przez Habilitanta ks. Wojci

rncepcj4 ewolucyjnej genezyski teZ wyklucza ewolucyjn4

ci4glo56 psychizmu zwierzEcego i ludzkiego. Nalez4 do r6znych Swiat6w. Badania -podkeSla przywolany ks. Wojciechowski - wykazujq istnieriie czegoS, co przekracza SwiatzwieruEcy: nowy Swiat ducha ludzkiego, Swiat transcendericji, Swiat kultury otwieraj4cyzupelnie nowy horyzont bytu (s. 81). Czy jednak - jak propdnuje filozof, aHabilitantzdajesig akceptowad - ,,dusza ludzka powstaje u dziecka przez przeksztalcenie i podniesienieczgSci psychizmu zmyslowego, odziedziczonego od rodzic6[v, na poziom duchowy, przezuwolnienie go od wigz6w przestrzent czasu"? Czy zastrzeZ{nie, 2e ,,moLe siE to dokonaidzigki bezpo$redniej interwencji Boga" (s. 87; por. s. 97) stanowi wystarczaj4co mocnyargunrent dla obrony przed zarzutem generacjonizmu i ewilucyjnej ci4gloSci pierwiastkaduchowego? Habilitant zdaje sig nie dostrzega6 tego problemu.

Nie spos6b nie przyznat racji Habilitantowi, ze scholastJzczne tlumaczenie Smierci jakorozdzielenia duszy od ciaia nastrgcza wiele problem6w interpretacyjnych. Z drugiej strony -co jest szczegoLnie istotne w dobie rozwoju nauk kognitywistlczrrych - nie da sig utozsamiiludzkiej duszy z mozgiem. Czlowieka rzeczywtlcie - jak ppdkreSla Habilitant - wyroaniaelement duchowy (s. 91). R6znica jest jakoSciowa, a niq tylko iloSciowa. DuchowoSiczlowieka jest pochodn4 zupelnie nowego rodzaju ponadbiologicznego Lycia, nowegosposobu istnienia, ,,zapocz1tkowuje now4, duchow4 liniE rozwoju" (s. 97; por. s. 95).W proponowanym ujgciu ewolucyjnym, kt6re maprzezwycigNyd scholastyczne ograniczenia,dusza nie stanowi samoistnej substancji, ale przeksztalcon1 c!gS6 istoty czlowteka, wigc niemohe,,by6 utozsamiona zlym, co biologiczne, ani teZ.zdodaf1zzewnqtrznowEsubstancj4"

q

(s. 98). Czlowiek stanowi integralny byt osobowy.

Integralne ujgcie czNowieka wzmacnia Habilitant siggajflc do Karola Wojtyly i EdytyStein. P62nrejszy papieZ przechodzi od cielesnoici, przez psychicznoSd do duchowoSci

- integralnoSi bytu ludzkiego, co otwiera mu drogg do dalproblemu,

h etap6w badania podjgtego

Istotowa charakterystyka duszy ludzkiej - stanowi istotg badaf, zawartych w rozdz\aletrzecim. Co Swiadczy o niepowtarzalnej specyfice czlowi{ka? Zgodnie z zasadq ageresequitur esse charakteryzuj4ca czlowieka specyfika dzialanih ma swoje podloze w bycie.WlaSciwe zai; - dostrzegane przez nauki szczegotowe - jest transcendowanie Swiata

materialnego. To wla5nie - jak wskazuje przywolany ks] Wojciechowski - podkreSlaewolucyjna antropologia fiozoftczna (s. 110). Tylko czlowield w widzialnym Swiecie potrafidokonai rozroln\enra dobra od zta, prawdy od falszu, koniecgnoSci od przygodnoSci. Tylkocztowiek jest w stanie okreSlai zasady i normy zycia , moralnego, religijnego.Potrafi je uczynid immanentnymi, ale takZe transcendowaf je. Przekraczaj4ce porzqdekmaterialny skutki muszq miei odpowiedniq przyczynQ. Z tego Habilitant sfusznie wnioskuje,Ze tylko czlowieka - w odr6znieniu od calego stworzenia - ltonstytuuje duchowa dusza, Zabardzo cenne - z naukowego punktu widzenia - trzeba dopowiedzenia Habilitanta.Siggaj4c do Karola Wojtyty, Konstantego Michalskrego oraz Romana Ingardena skuteczniezbija argumenty wsp6lczesnych nurt6w redukcjonistycznyph, kt6re wszelkie dzialania,r6wniez intelektualne, sprowadzaj4 do mozgu. Ks. Michalski podkreSla, Ze tylko czlowiektworzy kulturg, naukg i sztukg. Ze Swiata wyr6znia go o56 odczy'tania i zrozumieniadziel kultury. Potrafi tworzy( ustroje i struktury (relacje) miqidzyosobowe lez4ce u podstawrodziny, narodu i spoleczefrstwa. Z kolei w antropologii Iirgardena Habilitant podkreSlawyakcentowanie ponad-materialnoSci Swiata ludzkiego. Wyk4zuje on, 2e tylko czlowiekowiwlaSciwa jest duchowa wladzapoznawaza. Od Wojtyly czerpi! argumenty zawyruZaniem sigludzkiego ducha w czynie. Ludzkq duchowoSi poznajemy poprzez transcendencjp osoby.Tylko czlowiek przez rozum ma odniesienie do prawd]y, a przez wolg do dobra.Przyporzqdkowana do prawdy dynamika woli stanowi waruhek sine qua non - wiaSciwejwyl4cznie czlowiekowi - moralnoSci dzialania. Autentyczny {kt osobowy - czyn - jest sob4przez moment prawdy. To nadaje mu - jak podkre6la $rzywolany Wojtyia - ksztaltautentycznego actus personae (s. 133).

Dotychczasowe badania stanowily przygotowanie do ",tlaSciwego

studium na temat$mierci i zmartwychwstania ciata czLowieka. W czwartym rozpziale Habilitant przechodzi doistoty problemu. Zycie czlowieka naziemijest w istocie - o clym w codzienno5ci wielu zdajesig zapominai - poSrednim etapem istnienia bytu ludzkie$o. Trwa dyskusja czy Smierd

bylaby, gdyby czlowiek nre zgrzeszyL czy tez jest konsekwbncjE grzechu pierworodnego?Pieper za !w. Tomaszem stawia tezg, 2e mozliwoSi Smierci nale?y raczej od pocz4tku do

naturalnej struktury czlowieka. Tradycyjna nauka Ko5ciolal zalicza nie6miertelnoSd ciaiado dar6w pozaprzyrodzonych (dona praeternaturalia), czyli d swej istocie nieprzerastaj4cych

to, 2e ziemski wymiar istnienia czlowieka nie jest ostatnim, ale ma charakter przejSciowy.

Zycie czlowieka na ziemi jest wigc w istocie przygotowanienl, do wiecznoSci. Jezus Chrystuswielokrotnie przypomina,2e na ziemi jesteSmy tylko pielgrz

lnteresuj4ca - z ftlozoftcznego i teologicznego punk widzenia - jest ewolucyjnara - za ks. Woiciechowskim -koncepcja eschatologii. Habilitant - co bardzo istotne - odr(

ewolucjg naturaln4 od nadprzyrodzonej (s. 156). Na pozi ie naturalnym Smieri nie jest

regresem czlowieka, ale momentem najbardziei pozytywnw Swiat pozamateialny, na poziom ducha, podniesieniemudoskonaleniem czhowieka, przejSciem na poziom pe

podniesieniem i przeniesieniem do stanu posiadania pelniprzez czlowieka. Caly czlowiek uzyskuje nieSmie

. Jest dla niego przejSciempelnej nieSmiertelnoSci. Jest

i bltowej w wiecznoSci,y'tu mozliwego do osi4gnigcia

co jest t6wnoznaczne ze

i" Duchowo3d duszy zostajezmartwychwstaniem cial.a czlowieka w momencie jego Sm

dopeiniona przeobraZ.onym w duchowe cialem. Doko sig transcendencja calegoczlowieka poza materialn4 naturg (por. s. 150-153). Dziprzepoczwarzenia motyla. Czlowiek ,,w momencie Smierci -nieistotowego wymiaru cielesnoSci, swojej cielesnej powtoki,

ie sig proces analogiczny do

pelny czlowiek, pelna osoba, z duszq i z istot4 cielesnoScimomencie Smierci ptzez zmartwychwstanie" (s. 154). Zpowraca do przyrody, do kosmosu,

i, czyli reszta ciala ludzkiego

PowyZsza koncepcja wsp6lbrzmi z danymi lijnymi o powszechnoScizmaftwychwstania. W Janowej ewangelii Jezus naucza, 2e ,,nadchodzi bowiem godzina,w kt6rej wszyscy, lctorzy spoczywaj4 w grobach, uslysz4 glos Jego: a ci, ktorzy pelnili dobreczyny, p6jd4 na zmaftwychwstanie Zycia; ci, ktorzy petnili zt{ czyny - na zmartwychwstaniepotgpienia" (J 5, 28-29). Nauka Jezusa rodzi jednak py'tariie o porz4dek moralny, kt6rydomaga sig konsekwencji w wieczno$ci. Jest to pytanie o zbawienie i niezbawienie(potgpienie) czlowieka. WyjaSnia to - wskazuje Habilitant -f ewolucj a nadprzyrodzona. Jejpocz4tkiem jest zaistnienie dialogu czlowieka zBogiem, a eum stanowi moment doiSciado visio beatffica - blogoslawionego ogl4du Boga. Smiefc - w proponowanym przezHabilitanta ujgciu ewolucyjnym - jest ukoronowaniem obu {inii rozwoju'. przyrodzonego -skutkujEcego zmartwychwstaniem, i nadprzyrodzonego - uwi{fcz:onego visio beatifica, wizjEuszczg(liwiaj4cego ogl4du Bozego oblicza. Smieri - * [y- ujgciu - stanowi bramgotwieraj4c4 ,,czlowiekowi ostateczne wypetnienie sig sensu jego istnienia, kt6rym jestspotkanie Boga i przebywanie z Nim twarz4w twarz" (s. 156.f 157). To oznacza, Ze nie kazdy,kto do5wiadcza ewolucji przyrodzonej, staje sig uczestniliem finalnego stanu ewolucjinadprzyrodzonej, dojScia do wiecznej szczgSliwoSci, dost4piefiavisio beatffica, do oglqdaniaBozego oblicza i przebywania z Bogiem twarz4 w rz. Ewolucja nadprzyrodzonazapodmiotowana jest w wolnej woli czlowieka. To 2e moZe on rozwijac Lycienadprzyrodzone, zycie iaski, miloSci i zjednoczenia z Bogidm, ale moze tez - jako istotaobdarzona woln4 wol4 - to Zycie w sobie nie rozwijai. Ponie#az zal -w ujpciu ewolucyjnym

wiecznori6 jest konsekwencj4 doczesnoSci, dlatego ilierozwijanie w sobie Zycianadprzyrodzonego oznaaza brak widzenia Boga w wiecznpsci, czyli wieczne potgpienie(s. 157). W hipotezie ewolucyjnej Habilitant widzi przesfrzef dla czy\cca jako stanu,w kt6rym czlowiek moralnie do tego dysponowany, po Smierci ma szansg dojScia do moralnejdo skonaloSc i, czyli Swigto Sci.

Powy1sza koncepcja rodzi kilka pfrah, kt6re nie zostaly podjgte przez Habilitanta. Czykaldy czlowiek niejako w spos6b zdeterminowany rozwlja sig? DoSwiadczenie dostarczaprzeslanek, 2e nawet w wymiarze natury (ewolucja naturafna) mo|na zaprzepaicii sw6jrozw6j. Wydaje sig, ze ten problem wymaga glgbszej a4alizy, kt6ra umknEla uwadzeHabilitanta. Druga kwestia dotyczy koncepcji zmaftwychwstania w chwili Smierci, swegoczasu akceptowanej przez najwigkszych teolog6w na Zach$dzie. Jej zwolennikiem - jakzauwaLa sam Habilitant - byl w swoich czasach akademi{kich teolog Joseph Ratzinger.W swoim po2niejszym okresie naukowym jednak porzucil te pogl4dy. Natomiast KongregacjaNauki Wiary 17 maja 1979 roku wydala List do biskup6lv o niekt6rych zagadnieniachdotyczqcych eschatologii Recentiores episcoporum Synodi, rnf kt6rym w5r6d wsp6lczesnychproblem6w wymienia relacjg zachodzycy miEdzy Smierci4 phrzeScijanina a powszechnymzmartwychwstaniem. Problem dotyczy wigc hipotezy zmartfychwstania w chwili imierci.Warto przS\oczyc najistotniejsze punkty tego nauczania. ,,KoSbi6l przyjmuje istnienie i Lycie,po Smierci, elementu duchowego, obdarzonego $w i wol4 w taki spos6b, 2e'jaludzkie' istnieje nadal, chocia? w tym czasie brakuje dopetnienia jego ciala. Na oznaczenietego elementu KoSci6l posluguje sig pojgciem 'duszy', kt6rego uLywa Pismo SwiEte

iTradycja" (p.3).Do hipotezy zmartwychwstaniaw chwili $mierci Kongregacja odnosi sig

isze Habilitant - uwalnia sig odprzechodzi do wiecznoSci jakoktora zoslala przeobralona w

w punkcie 5: ,,KoSci6l oczekuje, zgodnie z Pismem Swigtjm,'chwalebnego ukazania sigPana naszego Jezusa Chrystusa'(Konst. Dei verbum. 4), kl6re uwizajednak za odrgbnei poLniejsze w stosunku do sy'tuacji ludzi zaraz po Smierci']. Tego dotyczy takZe punkt 4:,,KoSci6t wyklucza wszelk4 formg mySli lub wyrazu, ktd,ra czynihaby niezrozumialymii niedorzecznymi modlitwy i obrzgdy pogrzebowe oraz kult zinartych, a wigc rzeczyrvistoSci,kt6re w swojej istocie stanowi4 przecie? miejsca teologicfne". Zostala tez potwierdzonanauka o stanie zbawienia, potgpienia oraz formie oczyszczeltia, czyiccu: ,,Ko(ci6l, zawszewierny Pismu Swigtemu Nowego Testamentu i Tradycji, wierLy w szczgscie sprawiedliwych,ktorzy kiedyS bgdE razem z Chrystusem. Wierzy, irc kara u/iecz:na czeka grzesznika, kt6rybgdzie pozbawiony Boga; wierzy r6wniez, 2e ta kara obejni,rie cale 'jestestwo' grzesznika.Wierzy w kofrcu - jeSli chodzi o wybranych - w ich e]wentualne oczyszczenie, kt6repoptzedza samo ogl4danie Boga, a kt6re mimo wszystko jest calkowicie inne od karynaleznej potgpionym. To wlasnie rozumie Kosci6l, gdy m6wi { piekle i czylccu".

Jak w tym kontekScie interpretowa6 przedstawion1 plpez Habilitanta koncepcjg ks.Wojciechowskiego? Sam Habilitant slusznie zastrzega, 2e przedstawiona koncepcja jesthipotez4 naukow4 i nie moze byi utozsamiana z nauczanielrn KoSciola (s. 157). I tak teztrzebaj4 interpretowai. Z naukowego punktu widzenia zadadiembadacza (filozofa, teologa)jest poszukiwanie nowych, innowacyjnych rozwiqzafi pr$blem6w teologicznych, kt6reuwzglgdniaj4 wsp6lczesny rozwoj nauki. Fides et ratio - zad{niem nauk koScielnych, a wigcchrzeScijaf,skiej filozofii i teologii, jest prowadzenie stalego dialogu ze Swiatem nauki. Bezw4tpienia jedn4 z najbardziej dynamicznie rozwij ajqcych si{ dziedzin jest - a ruczej sE -teorie ewolucji. Dostrzegl to Pius XII w 1950 roku, gdy redagpwal encyklikg Humani generisi odni6sl sig do mozliwoSci uzgodnienia biblijnego opisu striorzenia (wiata i czlowiekaz -jak w6wczas okreSlil - hipotezE ewolucji. W 1996 roku kwestig podj4l Jan Pawel IIw przeslaniu do Papieskiej Akademii Nauk, m6wi4c juL \ie o hipotezie, ale o teoriachewolucji. Obydwa dokumenty Magisterium Ecclesiae ukatuj4 mozliwoSi uwzglgdnieniateorii ewolucji w opisie genezy czLowieka, ale wyl4czni$ w sferze pochodzenia cialaludzkiego. Dusza ludzka nie podlega temu procesowi, gdyz jedt bezpoSrednio stwarzanaprzezBoga w chwili poczgcia kazdego czlowieka, kt6ry nie skiadp sig z duszy i ciala, ale JESTdusz4 i cialem.

Papierkiem lakmusowym warsztatu badawczego jest zalwsze podsumowanie wynik6wprzeprowadzonych badari. Zakonczenie wymaga bowiem od F{abilitanta dojrzaloSci warsztatunaukowego, co objawia sig w umiejgtno3ci obiektlwnej, merytorycznej ocenyprzeprowadzonego studium, wskazania trudnoSci oraz wypunttowania efekt6w badawczych.Z tego wzglgdu lektura zakonczenia jest dla recenzerrta siczegolnie ekscytuj4ca. MuszgprzyznaQ 2e w przypadku recenzowanej dysertacji nie spotlkaio recenzenta tozczarowanie,a wrQcz przeciwnie - pewnego rodzaju ukontentowanie. Habilitant krl.tycznie oceniapodejScia, kt6re ze wzglgdu na monistyczny (najczgSciej mqherialistyczny) charakter nie s4w stanie uj4i prawdy o rzeczywisto6ci duszy ludzkiej zgodniei z frlozofi4 chrzeScijafrsk4. Nieunika - co (;wiadczy o dojrzaioSci naukowego podejScia -- ostrej krytyki koncepcjiewolucyjnej przez Jamesa D. Kennedy'ego (nagrodzonego tfulem Wybitnego IntelektualistyXX Wieku - Outstanding Intellectuals of the 20th Century i MiEdzynarodowego CzlowiekaRoku - International Man of the Year 1999-2000) czy Gerdrda J. Keane'a (autora ksi4zkiCreation redescovered. Evolution and the importance of the origin debate, "1999).Uwzglgdnia - cho6 w mojej ocenie - do56 powierzchownie ld,rytyczne podejScie do ewolucjitonrist6w tej klasy, co Mieczyslaw A. Kr4piec i Eric L. Mpscall. Wreszcie stawia bardzocennq diagnozE, 2e zwolennik teorii ewolucji wcale nie m{rsi byi ateist4, bowiem ujrzec,,w procesie ewolucji nie dzielo $lepego przypadku, kt6ry pie wiadomo dlaczego miaibydziala( rozumnie, ale ujrze( w nim przejaw m4droSci Bozdj, Jego dzialania - oto pigkno

przygody ludzkiego rozumu spotykaj4cego sig z Objawiehiem, teologi4, filozofiq oraznaukami szczeg6towymi" (s. 164). Habilitant - slusznie - wdkazuje na btgdne utozsamianiew przestrzeni badaf neurotycznych zmian jakoSciowych z ilb5ciowymi. Przytacza - za ks.Wojciechowskim - pi96 bt9d6w teorii identycznoSci (s. 169-1]0). Zaks. Gerardem DogielempodkreSla, ze koncepcja ks, Wojciechowskiego jest hipotel4, a\e takZe hipotez4 - chodz wielk4, doniosl4 i dtugq tadycj4 - jest nauczanie odwoluj4ce sig do zasadyarystotelesowskie go hylemorfi zmu.

Habilitant uzasadnia, ze hipoteza ks. Wojciechowskidgo wsp6lbrzmi z przekazemantropologii biblijnej. Czlowiek Biblii nie jest podzielony. Proponowana koncepcja postrzegaczlowieka - od jego zaistnienia po eschatycznq wieczno$6 - nie jako wewngtrznie ztoaon4substancjaln4 jednoS6 (ujgcie tomistyczne), ale jedno5i i calo66 by'tow4, doSwiadczaj4c4swojej cielesnoSci i duchowoSci. Struktura nie jest jednoropna. Stanowi j4 jednoSi ciatai stworzonego w bezpoSrednim akcie stw6rczym dokonanym prz,ez Boga - ducha. Bardziejwigc - niz model tradycyjny (dualistyczny) - odpowiada antrbpologii biblijnej, kt6ra ujmujecztowieka w jego integralnej jednoSci. Zdaniem Habilitanta - jest tez zdecydowanie prostszaniz proponowana przez o. Zdzislawa Kijasa 'przyczyna tfanscendentna' Ignazio Sanny(Chiamati per nome. Antropologia teologica. Cinisello Balsam! '1998).

Habilitant skutecznie odpiera kolejny zarzut polegaj4{y na dystansie do tego, costworzone. W protologii mocno zakorzenilo sig blgdne postrzeganie stworzenia jakoobarczonego pigtnem grzechu. Bywa, 2e stan po upadku jest mylnie odczl'tywany jako stanpierwotny. Najlepiej oddaj4 to slowa Jezusa o malzefstwie ,,Od pocz4tku tak nie bylo" (Mt19, 8). Pierwotny stan, czyh przed upadkiem ukazuje materig jako stworzonq przez Boga,a wigc ontycznie dobr4. Najbardziej definity"wn4 afirmacj4 on{ycznej dobroci ciala czlowiekajest Misterium Incarnationis Syna Bozego, wcielenie Drugipj Osoby Tr6jcy Swigtej orazzmartwychwstanie i wniebowst4pienie Jezusa Chrystusa, kt6re stanowi przemienieniei wyniesienie do chwaly nieba ludzkiej natury.

Habilitant wykazuje r6wnie2, 2e hipoteza ewolucyjna onsekwentniej niL koncepcjazmartwychwstania w chwili Smierci wyjaSnia specyfikg ci Zmartwy chwstale go JezusaChrystusa i wniebowzigtej NajSwigtszej Maryi Panny. Przyw tej NMP nie opiera sig jedyniena niepowtarzalnej pozycji Maryi w odniesieniu do innych s

ks. Wojciechowskiego ciaio Jezusa Chrystusa i Jego

wiedliwych. Wedlug hipotezyniebowzietei Matki doznalo

zmartwychwstania i chwaty numerycznie. Pozostali zbawt ni bgd4 posiadai swoje cialow istocie. Niestety -uwa|am to za pewne niedopracowanie - abilitant nie wyjaSniablizej naczym polega to ,,posiadanie ciala w istocie". Zostawiaenigmaty cznym, niej asnym.

elnika z wyja$nieniem do$6

Autor - co Swiadczy o zmylle badawczym - wskazuje ta na kwestie, kt6re wymagajqdalszych badah i wyjaSniefi. Pierwsz4 jest pytanie o m ent, w kt6rym dokonuje sig

hominizacja? Habilitant stawia tu wyzwanie dla nauki teologami stawia natomiast zadanie badanie pierwi

6lowych. Przed filozofami

czlowieka. Wobec wsp6lczesnych tendencji redukcjduchowego konstytuuj4cegoh sprowadzania czlowieka do

i umysl, nieodzowne jestwymiaru cielesnego, czego synonimami mialby by6 m6ukazywanie pelnej prawdy o bycie ludzkim. Konieczna jest - sfusznie postuluje Habilitant za

ks. Michalskim - apologia wiary w nie$miertelnoSi duszyHabilitanta - dalsze badania na gruncie filozofrcznvm. neu

kiei. Konieczne sa - zdaniemogicznym, a przede wszystkim

teologicznym, gdzie jako mistrza wskazuje Josepha Ratzin

MySlg, 2e na szczeg6ln4 uwagg zasluguje bardzo mocne wanie przez Habilitantateo- i chrystocenttycznego kontekstu czlowieka. Istotnyistnienia Swiata i czlowieka wni6sl wsp6lczesny mySliciel

lad w trynitarne rozumienies Urs von Balthasar. Wedtue

jego koncepcji cziowiek jest 'zantrrzony' w ontologii tryniproblem stwarzania i istnienia czlowieka poza'pelntE', kt6rq

obdarowywane istnieniem, wpisane jest w wewn4trztrynitarSyna i Ducha Swigtego. Z punktu metaftzycznego ma to ogr

Lrnej. W ten spos6b eliminujeest Tr6jca Swigta. ZachowujEc

w czlowieczefrstwie J ezusa

peln4 Swiadomo66 ontologicznej roLnicy miEdzy Stw6rc4 a niem, szwajcarski teologuczy, Ze Swiat zostal stworzony ,,w Bogu", to znaczy, poza Nim nie istnieje Zadna

:enie wigc, jako nieustannie,,przestrzefi", bo poza Nim nic nie moze istniei. S

relacje Os6b Boskich: Ojca,ne znaczenie. Stworzenie nie

jest definiowalne w swojej odrgbnej istocie lub defini walne negatywnie wzglgdemokreSlaj4cej jej transcendencji. Oznacza to, ze stworzona nat realizuje sig w perspektywieswojego transcendenlnego 2rodia. W konsekwencji o to, ze wolnoSd Tr6jjedynegoBoga i Jego akt stw6rczy nie ograniczaj4 czhowieka, ale rQ rueo gran rczonE przestrzehrealizacji jego wolnodci. Stworzenie * wedlug Balthasara -nie byl Tr6jc4 Os6b Boskich. Realizacjg tej pelni mozna dos

yloby niemozliwe, gdyby 869

Chrystusa, kt6re nie zostaje zredukowane, ale prze ione, osi4gaj4c swoj4 peinigw doskonaloSci (por. J. Strumilowski, Argumenty na nie istnie Boga,s.189-190).

3. Ocena dorobku poz^ rozpraw4 habilitacyjn4

O. dr Kazimierz Wilk wskazal w autoreferacie, opr6cz ysertacji habilitacyjn ej (Smierta 2015, ss. 236) 5 ksi4zeki zmartnychwstanie ciala czlowieka, Krak6w-Czgs

autorskich - w tym jedn4 w jgzyku angielskim. Jest reda2 artykul6w w monografiach zbiorowych oraz Il artykul(

rem jednej ksi4zki, autoremnaukowych opublikowanych

w kajowych (w tym jeden artykul w jgzyku angielskim i zagranicznych (po dwa wekt6rych treS6 zasadniczo jestWloszech i USA) czasopismach. Przedstawil 10 artykuli

powt6rzeniem materialu uprzednio opublikowanego w jach ksi4zkowych. Ponadto odczasu doktoratu zredagowal w sumie 15 recenzji. dzialalno3ci edukacyjnej ma

lozofrcznej i teologicznej.rownie? znaczne dokonania na niwie popularyzowania mySli

3.1. Publikacje ksi4Zkowe:

Jako ksi4zki autorskie Habilitanta - zdaniem recenzenta - moina wskazai 5 pozycji:

1. Elementy antropologii filozoficznej. Materialy wprowa&zajqce w wybrane zagadnieniaantropologiifilozoficznej. Opracowanie i telrsty, CzgstochowF2002, ss. 134. [rec. o. dr hab.J. Mazur -AP Czgstochowa].

2. Filozofia czlowieka wedlug Edyty Stein - Teresy BenQdykty od Krzy2a, Czgstochowa2002, ss. 336. lbez recenzjil.

3.Czlowiek - istota wezwana. Antropologiczno-personplistyczne aspekty filozoficznejtwfrczoici Edyty Stein - kresy Benedykty od Krzyia, Czgstofhowa2003, ss. 342. [rec. prof.dr hab. Andrzej P6ltawski - Uniwersytet Gregoriafiski - R4ym]. Jest to drugie, zmienionewydanie ksi4zki Filozofia czlowieka wedlug Edyty Stetn ) Teresy Benedykty od Krzy2a,Czgstochow a 2002.

4. Podstawa jednostkowego bytu czlowieka. Studium f oparciu o myil Edyty Stein,Krak6w 2009, ss. 154. [rec. o. dr ha. JanMazur, prof. KUL fublin; o. prof. dr hab. AndrzejA. Napi6rkowski - UP JPII - Krak6w; prof. dr hab. An{rzej P6ttawski - UniwersytetGregoriafiski - Rzyml.

5. Etudes on the Philosophical Anthropologt,Krakow 2010, ss. i59. [rec. o. prof. dr hab.

Bazyli Deg6rski -Angelicum - R y-; o. dr hab. JanMazur, pfof. KUL - Lublin].

Cech4 charakterystycznq powylszych pozycji jest to, 2e - z jednym wyj4tkiem -publikacje s4 recenzowane przez autorytety naukowe ze Swiatlp akademickiego w Polsce i we

t0

Wloszech. Bez w4tpienra naleZy podkre3lii obecnoS6 w {orobku Habilitanta publikacjiobcojEzycznej.

3.2. Artykuly naukowe:

3.2.1. artykuly w pracach zbiorowych:

Charakter naukowy z przedstawionych maj4 dwa artykulyJ

l. ,,Czlowiek Chrystusowy" wedlug Erica Lionela MascQlla, w: Jezus Chrystus wczoraji dzii ten sam takie na wieki, red. A. Napi6rkowski i Z. Kijas, [ftak6w 2004, s. 422-433.

B. Kostelik, A. Krupka, R. WoZniak, Krak6w 2005, s. 119-140.

3.2.2. mtvkuly opublikowane w czasopismach ltraiowych (ieden w iezvkuangielskim) oraz zrgranicznych (dwa w USA i dwa we W

Kryteria naukowoSci spelnia jedenaScie arty Autoraw czasopismach naukowych:

l. Filozofia osoby ludzkiej wedlug Rend Le Trocquera, Dissertationes

zamieszczonych

Paulinorum" 10(1997), s.57-80.

2. CzloyviekZesz5.4" naukowy.I 68.

- byt otwarry (E L Moscalla koncepcja ,,Kultura. I gzyk. Humanizm.W y dzial Nauk Humanistycznych WS JOIE" owa) 2 (2000), s. 147-

3. Fenomenologia (Filozoficzna metoda E. Husserla w wylttadzie R. Ingardena), ,,ZeszfiyHistoryczno-Teologiczne. Rocznik Collegium Resuruectianum]' 8 (2002), s.245-263.

4. La persona umana nellafilosofia di Karol Wojtyla,,,Anfelicum" 82 (2005), s.373-387.

s. 5-20.

6. O ,,koitcu" i ,,celu" oraz ich niektdrych.

,,Kwaftalnik Filozoficzny" 3 (2007), s. 145-160.

7. Human Person and Freedom According to KarolQuarterly" 47 (2007) nr 3, s. 265-278.

antropologicznych,

woj ,,International Philosophical

8. On Human Being: A Dispute between Edith Stein Martin Heidegger,,,Logos:

2. Czlowiek - osoba - istota wolna. Ujgcie Karola Wojtyty'v w: Posluga myflenia, t.2, red..ostelik, A. Krupka, R. WoZniak, Krak6w 2005, s. 119-140.

3.2.2. artykuly opublikowane w czasopismach lirajowych (ieden w jgzyku

3. Struktura bytowa czlowieks wedlug Karola Wojtylyl ,,))issertationes Paulinorum"ll (2002), s. 41-54.

4.,,Filozofia" czy ,,filozofia chrzeicijariska". Stanowisko Edyty Stein, ,,sosnowieckieStudia Teologiczne" 6 (2003), s. 325-343.

5. Zagadnienia czystego Ja w filozofii Edyty Stein, ,,Disserlationes Paulinorum"

Studia Teologiczne" 6 (2003), s. 325-343.

5. Zagadnienia czystego Ja w filozofii Edyty Stein, ,,Disserlationes Paulinorum"13 (2004), s.82-101.

6. Rozw6j czlowieka i jego zasada wedlug Edyty Stein, tt't: Przyroda - Czlowiek - 86Sojcu docentowi dr. hab. Ludwikmi Kaszo;;i,r;';7i'i;"5:*,"u urodzin,red. B. ;;*fr;:r:,Krak6w 2004, s. 329-338.

7.,,Zycie" jako zasadafilozoficznego myilenia. O punkc\.e wyjSciafitozoficznych badanEdyty Stein - kresy Benedyk4t od Krzyia,,,Dissertationes Paulinorum" 14 (2005), s. 54-72.

8. Personalistyczna antropologia wedlug Karola Wojtl/y, ,,Kwartalnik FTlozofrczny"2 (2005), s. 5-24.

9.Zagadnienie cielesnolci czlowieka w filozofii Edyty Stein, ,,Resovia Sacra. Studiateo lo giczno -ftlozoficzne diecezj i rzeszowskiej " 12 (20 0 5), s. 2f3 -27 9 .

10. Zagadnienie duszy ludzkiej w filozofii Edyty Steinl ,,Studia Catholica Podoliae"5 (2006), s.679-70L

3.3. Publikacj e o charakterz e przy czy nkarskim i popul[ryzatorskim :

3.3.1. ksi4Zki:

Nastgpuj4ce pozycje, kt6rym w Autoreferacie Habilitan{ nadal status naukowy, moznazaliczyc do grupy przyczynkarskiej ipopularyzuj4cej naukg. J[k samAutor slusznie zaznaczawe wstgpach do nich, nie maj4 one charakteru akademickiego, a jedynie s4 przemySleniami:

l.Zapiski bez tytulu, Czgstochowa2006, ss. 79. [rec. o. frof. dr hab.Bazyli Deg6rski -Angelicum-Rzyrn; o. prof. drhab. JanMazur -KULLublinl

2. Wprowadzenie do filozofii 2ycia, Krak6w 2016, ss. 139.lbez recenzji]

3, O sensie Zycia. Fundamentalny dramat czlowieka, Kr]ak6w-Szydl6wek 2016, ss. 88.

lbez recenzjil

3.3.2. inne publikacje:

W Autoreferacie Habilitant wskazal trzy publikacje, kt6rq jednak nie spelniaj4 kryteri6wartykulu naukowe go. Mozna j e p otraktowai j ako materi al prz!,czy nkarski :

L Wstgp, w', Mass media a duszpasterstrvo, red. R. K, Wilk, Krak6w 2011, s. l-2.

2. Pomigdzy gminq pierwszych chrzeicijan a wieZq Babel) c4tli pomigdzy porozumieniema zmowq,w'. Mass media a duszpasterstwo, red. R. K. Wilk, K]rak6w 2011, s. 3-8.

3. Biblioteka klasztoru Ojc6w Paulin1w w Krakowie na Skalce, w'. Wy2sze SeminariumDuchowne Ojcdw Paulin6w. 350 lat studiumfilozofi.czno-teolQgicznego w Krakowie na Skalce(1653-2003), red. A. Napi6rkowski, M. Tabulski, Czgstochowd-Krak6w 2004, s.131-133.

4.19 kr6tkich artykul6w opublikowanych w ,,Slowid Powszechnym", ,,Niedzieli",,,Poslaficu Serca Jezusowego" oraz 11 homilii i medl'tacji.

Dorobek popularyzuj4cy naukg oraz obecnoSi tw6rczQSci o charakterze rozwaZah 'naleLy uznac zabardzo cenn4 i wskazan4 cechg naukowca.

l2

3.4. Recenzje

Bardzo wuZna w ocenie dojrzalo5ci naukowej jest zdoln{S6 krytycznej oceny publikacjinaukowych. Ukazuje onawarsztat naukowy i dojrzaloSd kan{ydata ubiegaj4cego sig o statussamodzielnego pracownika naukowego. W tym przypadku Habilitant jest autorem o6miurecenzji publikacji naukowych w jgzyku polskim oraz jedndj autorecenzji - wlasnej pracydoktorskiej. W swoim dorobku posiada takZe - co zadluguje na szczegolnE uwaggi docenienie - 6 recenzji monografii obcojgzycznych, R$cenzje zamieszczal w takichczasopismach naukowych, jak: ,,Edukacja frlozoftczna",,,Disseftationes Paulinorum",,,Przeglqd Powszechny", ,,Studia Philosophiae Christiana{", ,,Collectanea Theologica",,,Homo Dei", ,,Ruch Filozof,rczny". Jest autorem laudacji dl4 ks. prof. dra hab. AleksandraUsowicza opublikowanej w,,Informatorze WSD Zakonu Paulih6w" (12 (200012001) s. 9-12).

3.5.DzialalnoSd dydaktyczna i organizacyjna,naukowych

naleino56 do towarzystw

Habilitant ma bogate doSwiadczenie dydaktyczne. Od akademickiego 19901 1991w Srodowisku naukowym Krakowa i Czgstochowy prow wyklady z antropologii, teorii

z zakresu antropologii. Ma napoznania, historii filozofii, etyki gospodarczej oraz seminariswoim koncie dorobek przyczynraj4cy sig do ksztalcenia vch kadr naukowvch. Jestpromotorem 3 prac magisterskich z zakresu antropologii i fi

Habilitant ma doSwiadczenie organizacyjne. Pnez dwaprefekta studi6w w WyZszym Seminarium Duchownym Oj

(2009 -2011) pelnil funkcjg

Skalce afiliowanym do Wydzialu Teologicznego Uniwers u Papieskiego Jana Pawla IIw Krakowie. Byl odpowiedzialny za organizacjg i prze ieg studi6w oraz organizacjEkonferencji i sympozj6w naukowych.

O. Wilk jest czlonkiem Sekcji Filozoficznej Polski Towarzystwa Teologicznegoz siedzib4 w Krakowie.

3.6. Czynny udzial w konferencjach

Habilitant uczestniczvl czynnie w siedmiu konferenc h krajowych w Srodowiskuautorem jednej laudacji. Manaukowym Krakowa i Czgstochowy wyglaszaj4c wyktady. J

na swym koncie dwie serie po szeSi prelekcji wygloszonych 2013 roku Doylestown (USA).Pierwsza, w jgzyku polskim, podejmowata tematykg fi icznq i moraln4. Druga - cozasfuguje na uwagg - zostala wygloszona w jgzyku angie skim, a dotyczyta problem6wchrzeScij afiskiej etyki.

3.7 . StaiLe w zagr anicznych oS rod kach n au kowych

O. dr Kazimierz (Rafal OSPPE) Wilk odbyi dwaoSrodkach akademickich:

1. w dniach od 1 listopada 2014 r. do 31 sierpniana Uniwersytecie w Chicago (The Chicago University - USA

2. w dniach od 15 stycznia do 15 sierpnia2}}7 r. - Sc

w Illinois w Chicago (The University of Illinois at Chicago).Re s e arc h na Uniwerstecie

4. Gl6wne kierunki badafr naukowych

WaZnym elementem charakterystyki dorobku n Habilitanta iest okreSlenie

obszar6w badawczych. Dokladna analiza tw6rczo5ci naukWilka pozwala wskazac dwa gt6wne obszary badawcze.

j o. dra Rafaia Kazimierza

antro p o lo gi a chr zelcij ariska/antrop o lo gi a inte gralna or az metocerue recenzenta s4 nlml:logia filozofii i antropologii.

Ponadto Autor ma w dorobku opracowania, kt6re stanowi4 m

w Paulin6w w Krakowre na

naukowe

2005 r. -

w zagranicznych

Scholar Research

t3

ej sze j edno s tki tematy czne.

4.1. antropologia chrze5cijafska/antropologia in

Problematyka antropo I o giazna stanowi najbar dziej r ozw igty zakres badah naukowychHabilitanta, kt6ry skoncentrowal siE rozumieniu cz ieka jako bytu osobowego,obdarzonego rozumem i woln4 wol4, zdolnego do ia relacji interpersonalnychwertykalnych (z Osobami Boskimi) oraz horyzontalnych (izdolnego do miloSci oraz Swiadomego i odpowiedzialnegoosobami. Owocem prowadzonych badali s4 ksi4zki:

1. Etudes on the Philosophical Anthropology,Krakow 20 0, ss. 159. [rec. o. prof. dr hab.Bazyli Deg6rski -Angelicum - R ym; o. dr hab. JanMazur, f. KUL - Lublinl.

2. Podstawa jednostkowego bytu czlowieka.Krak6w 2009, ss. 154. frec. o. dr ha. JanMazur,A. Napi6rkowski - UP JPII - Krak6w; prof.Gregoriariski- Rzyml.

nnymi ludZmi); jako podmiotudzialania w dialogu z innymi

oparciu o mySl Edyty Stein,ublin; o. prof. dr hab. Andrzejrzej Pohawski - Uniwersytet

r62nica migdzy,,czyneffi"Ttumaczenia,,I will" i ,,I amyfikacj i. Habilitant przybliLa

Studiumprof. KULdr hab. A

3. Czlowiek - istota wezwana. Antropologiczno-pe islyczne aspekty filozoficznejtwdrczoici Edyty Stein - kresy Benedykty od Krzyha, CzEstdr hab. Andrzej P6ttawski - Uniwersytet Gregoriariski * Rzy

howa 2003, ss. 342. [rec. prof.

l.4. Filozofia czlowieka wedlug Edyty Stein - Teresy Be

2002, ss. 336. [bez recenzji].od Krzyza, Czgstochowa

5 . Elementy antropologii filozoficznej.antropolo gii filozoficznej. Opracow anie iJ. Mazur - AP Czgstochowa].

Materialy wpro ajqce w wybrane zagadnieniatel<sty, Czgstochow 2002, ss. 134. frec. o. dr hab.

SpoSr6d artykul6w na podkreSlenie zasluguje o noSd cztercch publikacjianglojgzycznych:

l. Human Person and Freedom According to Karol Woj

Quafterly" 47 (2007) nr 3, s. 265-278.,, International Philosophical

2. On Human Being: A Dispute between Edith Stein Marl in He idegger,,,Logos:A Journal of Catholic Thought and Culture" I0 (2007), nr 4, s. 103-1 1 8.

3 . On Uniting Europe. (Man-Nation-St ate),,,Angelicum" 9 (2009), s. 939-950.

4. Personalistic and Utilitarian View of MariagePhilosophicum" 14 (2004), s. 145-158.

to Early Wojtyla,,,Forum

oraz jednej napisanej w jEzyku wloskim:

7. La persona umana nellafilosofia di Karol Wojtyla, ,,An

Dwa pierwsze Habilitant opublikowal w czasopism

licum" 82 (2005), s.373-387.

h indeksowanych (Arts &,Humanities Citation Index). Pismo ,,International Philczasopism indeksowanych: Academic Source Elite,

ical Quarterly" jest na liSciemic Source Premier. Index

Philosophicus, International Philosophical Bibliography icenne wprowadzenie do lektury Osoby i czyn Karola Woj

. Artykul stanowi bardzodla czytelnika korzystaj4cego

z tlumaczenia angielskiego, w kt6rym nie zostata odda(doSwiadczeniem ,ja chcg") a ,uczynnreniem" (,,chce mi sig'willing" nie oddaj4 subtelnych, a w gruncie rzeczy istotnychtg dystynkcj g Woj tyly czytelnikow i anglojgzy cznemu.

W artykule On Human Being: A Dispute between EditAutor konfrontuje antropologiczn4 mySl Edyty Stein ipostrzega czlowieka jako ,,byt ku Smierci" (,,Sein zum Tod")

t4

Stein and Martin HeideggerHeideggera. Niemiecki fi lozofDla Sw. Benedykty od KrzyZa

$mieri - co poSwiadczyla swoj4 ofiar4 w Auschwitz -Publikacja zostala dostrzezona w Polsce i w Stanach Zi

etapem paschy do petni Zycia.nych Ameryki. Dr Rodrigo

Chac6n, wykladowca Harvard University, w 2014 wskaza! artykul jako lekturg wykladuHeidegger and social thought (Committee on Degrees in al Studies. Harvard University.

_and_social_thought_s yllabus_Social Studies 98ng; https://scholar.harvard.edu/..2014_version; dostgp: 2017 07 01). Do artykulu odniosla sip Lidia Ripamonti w napisanejw 20 l3 roku na Anslia Ruskin Ilniversitv dvsertacii doktclrskiei Erlith ,ltein'c rvirintto nlna Anglia Ruskin University dysertacji doktlrskiej Edith stein's critique ofMartin Heidegger: Background, Reasons and Scope. Artykul przywolat John Haydn Gurminw: A Bibliography of English Language Commentaries on the Philosophy of Edith Stein(http://eprints.maynoothuniversity.ie ll554ll1}i4PP_2O08_SreinL-Bib_Hc.pdf; dostgp: 2017 0701; ,,On Human Being:A Dispute between Edith Stein and Nz{artin Heidegger" in Logos l0:4(Fall, 2007)). Publikacj a znalazla sig w blogu Johna Dunna z 7 lipca 2013 roku Stein BeyondHeidegger (Rafal Kazimierz Wilk, 'On human being: a dispute between Edith SteinandMartin Heidegger', Logos: A Journal of Catholic Thought an$ Culture, September 22,2007),http ://www. drj ohndunn. com/np40. shtml; dostgp : 20 17 0 7 0 1 ).

Do tej grupy tematycznej zaliczyc trzeba artykul Czlowielp - osoba - istota wolna. rJjgcieKarola wojtyly w: Posluga myslenia, t.2, red. B. Kastelik, d. Krupka, R. wozniak, Krak6w2015, s. 119-140. Autor ukazuje w nim strukturg by,tow4 czlojvieka-osoby, osoby ludzkiej, bynastgpnie przejSc do studium nad wolnoSci4 cziowieka. pojtyia rozumie j4 w spos6bdynamiczny. Przywoluj4c Sw. Augustyna mohna powiedziei, ze czlowiek staje sig wolnym,gdy woln4 wolg ukierunkowuje na pruwdziwe dobro, czyli to, co jest zgodne z naturqczlowieka ze wzglgdu na cel. W ten spos6b czlowiek ljako osoba potwierdza siebiew czlowieczefistwie, staje sig bardziej sob4. Koncepcja Wpjtyly wsp6tbrzmi ze slowamiJezusa ,,poznacie prawdg, a prawda was wyzwoli" (J 8, 3,2). w dalszej czgsci artykuluHabilitant przechodzi do krytycznej polemiki z Leszktem Kolakowskim, kt6ry jako liberali woluntarysta negowal zwi4zek prawdy z byciem wolnym. im oponentem Habilitantajest Jean-Frangois Lyotard, kt6ry negowal istnienie pra obiektywnej. Gdyby istniala,bylaby zniewoleniem czlowieka, przejawem tendencji totaliiarnych. Wedlug wigc filozofiiliberalnej, poznanie prawdy zniewala. Dlatego - w ujgciu litjeralnym - to czlowiek stwarzaprawdg i dobro. Autor zdecydowanie polemizuje z t4 koncepc

W ksi4zce Czlowiek - istota wezwana. Antropologfilozoficznej tw1rczoici Edyty Stein - Teresy Benedykty od

no-personalistyczne aspekty

4)za, CzQstochowa 2003, ss.342. lrec. prof. dr hab. Andrzej P6ftawski - Uniwersytetzrecenzowanej przez ks. prof. Kazimterza Wolszg, Habilitantosobowy charakter czlowieka w ujgciu Edyty Stein.w cielesno-psychiczno-duchowej strukturze czlowieka. Dost wplyw Sw. Teresy z Avilliw widzeniu duszy jako ,,twierdzy", duchowej, dynami , ,,staj4cej sig" ,,przesttzent".

ruiace czlowieka osobowe Ja.W niej zyje ij4 obejmuje - integruj4c byt ludzki - konstDzialanie czlowieka jako bytu osobowego jest Swiadome i wo . Najbardziej zaS wypowiadasig on w mitoSci, wolnym oddaniu sig drugiemu, ,,ty", aby u nstytuowai wsp6lnotg,,,fl y".

koncepcjg Edyty Stein zeW dw6ch nastgpnych rozdzialach Habilitant konstanowiskiem Heideggera (czlowiek odczltany wyl1cznie w wvie doczesnoSci) orazuzupelnia je ujgciami Karola Wojtyly, Leszka KolakowskieSartre. Efektem przeprowadzonych badanjest konkluzja Acztowiek moze odnalelctylko iwylqcznie w Bogu.

W drugiej ksi4zce Podstawa jednostkowego bytu czlowEdyty Stein, Krak6w 2009, ss. 154. [rec. o. dr ha. JanMazuhab. Andrzej A. Napi6rkowski - UP JPII - Krak6w; proUniwersytet Gregoriafski - Rzym] zrecenzowanej przez

regoriafiski - Rzyml szerokonalizuje strukturg bytow4 onzkluczow4 rolg duszy ludzkiej

Erica L. Mascalla i Jean-Paula2e ostateczny sens istnienia

ka. Studium w oparciu o myilprof. KUL Lublin; o. prof. drdr hab. Andrzei P6ftawski -

l5

,jana Biljenko na Ukrainie

(Naukovij Visnyk Chernivetskoho Universitetu. Zbirnyk fiauk. Prats. Vypusk 665-666.Filosofia. - Chernivtsi: Chernivtsi National University, 2013, ss. 300-303)Autor -rozwijajqctrzeci rozdzial poprzednio omawianej pozycji - podejmuje kwestig tozsamoSci czlowieka.Zdaniem prof. Jamesa B. Reichmanna, czynnikiem indywiduflizuj4cym czlowieka jest cialo.Chrzescijariski my5liciel, Etienne Gilson widzi ten czynntk w ludzkiej duszy jako formieo"h.t--^i^l-^i ^i^1^ \T^+^*:^-+ TT^L:l:+^-+ ^r^-^ ^:^ ,----1--l-^! L ,1 .substancjalnej ciala. Natomiast Habilitant stara sig wykdzai, 2e tym czynnikiem jestpodmiotowoS6 osobowa czlowieka. Wojtyta okreslal ja ja4o to, co jest ,,nieredukowalnew czlowieku"

W ksi4zce poSwigconej badaniom nad antropologi4 ftlozoficznE (Etudes on therof. dr hab. Bazyh Deg6rski -ublinl) Habilitant przedstawia

zagadnienie bytu ludzkiego, jego wolnoSci, zdol

Philosophical Anthropology,Krakow 2010, ss. 159. [rec. o.Angelicum - Rzym; o. dr hab. Jan Mazur, prof. KUL -interpersonalnych w Swietle filozofii Karola Wojtyly,Michalskiego. Polemizuj e takhe z Davidem Hume'm, kt6ry n(obok bonum utile i bonum delectabile).

Powyzsze pozycje zostaly dostrzezone w polskim krQgucy.towalnoSd przez M. Olejniczaka, A. Napi6rkowskiego,M. Tabulskiego. Zagadnienia antropologiczne w ujgciu t

i do miloSci oraz relacjiEdyty Stein i Konstantego

e uwzglgdnial bonum honestum

ukowym, o czym Swiadczy ichGalarowicza, M. Mruszczyk,

rycznym s4 przedmiotembadafr zawartych w najnowszych, mniejszych publikacj Habilitanta: O sensie zycia.

ss. BB otaz Wprowadzenie doFundamentalny dramat czlowieka, Krak6w-Szydt6wek 201

filozofii 2ycia, Krak6w 2016, ss. 139. W pierwszej ji siggaj4c do dorobku Stein,Heideggera, Michalskiego, Bocheriskiego oraz To a, Dostojewskiego, Sartre'ai Ratzingera wykazuje, iz tylko B69 moze stanowii ost sens i cel LyciaczLowieka. Jestto nawiEzanie do sl6w Sw. Augustyna, 2e,,niespokojne jest iem serce czlowieka dop6kinie spocznie w Bogu". W drugiej pozycji Autor podejmu trudne tematy do$wiadczeniai sensu cierpienia, wzrostu czlowieka przez akceptacjg wolido SwigtoSci.

ej, duchowych zasad dqzenia

Jest to generalnie antropologia chrzeicljahska, czy -antropologia integralna, kt6ra odwoluj4c sig do Objawieniauj4i rozumowo. Pelna antropologia - podkreSlal Jan Pawel

ak okreSlil j4 Jan Pawel II -go stara sig takze czlowieka

- odczl.tuje czlowieka zawszew kontekScie Boga w Trojcy Swigtej Jedynego. ,,W istocie mprawdziwie jedynie w misterium Slowa Wcielonego... C

ium czlowieka wyjaSnia sigystus, nowy Adam, wlaSnie

w objawieniu tajemnicy Ojca i Jego miloSci objawia w pelni lowieka samemu czlowiekowii odslania przed nim jego najwyzsze powolanie" (KDK 22; por. RH 8.10). Odniesienia doinnych os6b (Boskich i ludzkich) stanowi4,,podstawowy iar blowania czlowieka, kt6rezawszejest wsp6lbytowaniem" (Jan Pawel II, Przekroczyt nadziei, Lublin 1994, s.46).

4.2. metodologia filozofii i antropologii:

DrugimHabilitantawskaza( na

obszarem badawczym, kt6ry recenzent dosf,tlozofii

naukowej tw6rczoicii antropologii. Mozna

1. Fenomenologia (Filozoficzna metoda EHistoryczno-Teologiczne. Rocznik Collegium

Husserla w w ie R. Ingardena), ,,Zesz:r4yResurrectianu ' 8 (2002). s.245-263.

2. Zagadnienie ludzkiego Ja w fenomenologii,s. 5-20.

tiones Paulinorum" 16 (2007),

3. O ,,koncu" i ,,celn" oraz ich niekt1rych ko

,,Kwartalnik Ftlozoftczny" 3 (2007), s. 145-160.

ws4 badania skoncentrowane wok6l metodologiinastgpuj4ce pozycje w dorobku Autora:

I6

Ia,vencj ach antropologicznych,

4. Metodologia antropologii filozoficznej Karola Wojtlly, ,,Kwartalnik Filozoficzny"2 (2010), s. 39-59.

5.,,Filozofia" czy ,,filozofia chrzeicijaitska". Stanowisfto Edyty Stein, ,,sosnowieckieStudia Teologiczne" 6 (2003), s. 325-343.

6. ,,Zycie" jako zasadafilozoficznego myilenia. O punkctie wyjicia filozoficznych badanEdyty Stein-kresy Benedykty od Krzy2a,,,Dissertationes Pauilinorum" l4 (2005), s.54-72.

5. Wnioski kofrcowe

Poglgbiona i dokladna analiza bogatego dorobku naukowpgo o, dr Kazimierza (o. RafalaOSPPE) Wilka daje recenzentowi podstawg do stwierdzenia,b.e l{abilitant charuTderyzuje sigwarsztatem naukowym o wysokim poziomie metodologicznlm i merytorycznym. Dorobeknaukowy o. Wilka jest przykladem rzetelnej pracy badawczej. PodejScie Habilitanta do badafinaukowych char akteryzuj e do ciekliwoSd oraz umiej gtnoSi iego wnikania w problemybadawcze. Bardzo cenn4 cech4 jest odwaga podejmowani{ trudnych, wrgcz pionierskichtemat6w - czym wykazal sig Autor szczegolnie w pracy litacyjnej. Przy tym bardzocenne jest pelne naukowej pokory i odpowiedzialnoSci jScie do badanych zagadnieni wlaSciwa ich kwalifikacia naukowa. U Habilitanta widai d iczny rozwoj umiej gtno5cibadawczych oraz przemy3lane uzupelnianie podejmowanych fadari. Dostrzegalny jest wzrostumiejgtnoSci coraz bardziej wnikliwej analizy materialu 2r6dlowego, co pozwala nadojrzewanie w coraz dojrzalszym i trafniejszym wyprow iu wniosk6w i konkluzii.Dokonania naukowe Habilitanta - takZe te o zasiggu migdz ym - jego publikacje -w tym obcojgzyczne: angielskie i wloskie), dost

osobista organizacja sympozj6w ukazuj4, ze jest wybitnyrtp specjalist4 od problematykifilozofii chrzeScijafrskiej, a szczegolnie antropologii chrzescijfifiskiej/antropologii integralnej.Badania zwiqzane z przygotowaniem rczpruwy habilitacyjnej Swiadczl o duzejsamodzielnoSci i dojrzaloSci naukowej. Cechuje go - bardzo cpnna w warsztacie naukowym -odwaga podejmowania nowych, niejednokrotnie pionierskicf temat6w badawczych. W jego

czlowieka - antropolog chrzeScijariski musi wdwukierunkowy dialog rozumu i wiary.

aC i prowadzid nieustannie

Zgodnie z Ustawq o stopniach naukowych i tytule na wym oraz o stopniach i Qtulew zalcresie sztuki, stwierdzam, 2e Habilitant, o. dr Kazimi (Rafal OSPPE) Wilk, autorrecenzowanej rczprawy naukowej i dorobku naukow r, spelnia wymogi stawiane

ilitowaneso w dziedzinie naukkandydatom ubiegaj4cym sig o stopiefi naukowy doktora hteologicznych. W publikacjach i dziaialnoSci naukowej bilitant wykazuje sig w pelni

i samodzielnego prowadzeniasatysfakcj onuj 4cq wiedzE teorety czn4 oraz umiej gtnoSci

badafr naukowych t praktycznego ich wykorzystania.

Na podstawie pozytlr,vnej oceny rozprawy habilitacyjhej i dorobku naukowego pouzyskaniu stopnia doktora nauk humanistycznych, wnioskujg do Rady Wydzialu PapieskiegoWydzialu Teologicznego we Wroclawiu o dopuszczenie o. dralKazimierza (o. Rafala OSPPE)Wilka do dalszych etap6w postgpowania habilitacyjnego.

postgpowaniu moZna dostrzec corM wigksz4 odwagg naukow4 przejawraj4c| sigw krytycznym podej3ciu do podejmowanych zagadnieh, wtalSciw4 ich oceng naukow4 orazwytyczanie nowych perspektyw badawczych nie tylko dfa antropolog6w, ale r6wniezprzedstawicieli nauk szczeg6lowych, z kt6rymi - szczegolltie w refleksji nad misterium

Torut'r. 10 linca 2017 roku

t/ t/.Y4 -4rz/zz</

1T-/

Z.miis/,'