Do aktualnych wyzwań globalnych - globalna.ceo.org.pl · GloBalny rynEk i handEl Międzynarodowy Handel międzynarodowy napędza globalny rynek, który stanowi skomplikowaną sieć

1

Edukacja globalna to część kształcenia obywatelskiego i wy-chowania, która rozszerza ich zakres przez uświadamianie istnienia zjawisk i współzależności globalnych. Jej głównym celem jest przygotowanie odbiorców i odbiorczyń do stawiania czoła wyzwaniom dotyczącym całej ludzkości. Przez współ-zależności rozumiemy wzajemne powiązania i przenikanie systemów kulturowych, środowiskowych, ekonomicznych, społecznych, politycznych i technologicznych.

Szczególnie istotne w edukacji globalnej jest:• tłumaczenie przyczyn i konsekwencji opisywanych zjawisk,• przedstawianie perspektywy globalnego Południa,• rozumienie świata jako złożonego i dynamicznie zmieniające-

go się systemu,• kształtowanie krytycznego myślenia i zmiana postaw,• ukazywanie wpływu jednostki na globalne procesy i wpływu

globalnych procesów na jednostkę.

Do aktualnych wyzwań globalnych zaliczyć można m.in.:• zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa na świecie,• poprawę jakości życia w krajach globalnego Południa,• ochronę praw człowieka,• zapewnienie zrównoważonego rozwoju,• budowanie partnerskich relacji gospodarczych i społecznych

pomiędzy krajami globalnej Północy i globalnego Południa.

Broszura „Edukacja globalna na zaję-ciach przedmiotowych w gimnazjum” powstała z myślą o nauczycielkach i nauczycielach oraz wszystkich oso-bach zaangażowanych w działalność oświatową. Prezentujemy w niej kon-cepcję edukacji globalnej, wyjaśniając zagadnienia, jakie obejmuje, przyświe-cające jej wartości, postawy i umiejęt-ności, które pomaga rozwijąć, a także odniesienie do działania na rzecz zmiany w skali globalnej. Zachęcamy także do zapoznania się z przykładami pokazującymi, w jaki sposób realizo-wać edukację globalną na wybranych przedmiotach w ramach podstawy programowej.

definicja edukacji globalnej

2

Edukacja globalna wzbogaca koncepcję nauczania poprzez zwrócenie uwagi na globalne współzależności, które łączą ludzi, miejsca i wyda-rzenia na całym świecie. Jest wiele powodów, dla których warto syste-matycznie włączać wiedzę z tego zakresu do programu nauczania:

1. Nasz świat staje się coraz mniejszy. My wszyscy – zarówno młodzież, jak i dorośli – swoimi decyzjami wpływamy na sy-tuację ludzi na drugim końcu świata (a oni wpływają na nas). Aby odnaleźć się w tej sieci powiązań i pozytywnie wpływać na swoje otoczenie, młodzi ludzie powinni rozumieć procesy rządzące funkcjonowaniem tzw. „globalnej wioski”, w której żyjemy.

2. Edukacja globalna to nie tylko wiedza na temat zagadnień glo-balnych, ale też kształtowanie postaw i kompetencji kluczo-wych dla jakości nauczania, m.in. krytycznego myślenia, wy-rażania opinii, pracy zespołowej. Edukacja globalna przygoto-wuje uczniów do stawiania czoła współczesnym wyzwaniom wynikającym z globalnych konsekwencji, jakie niosą za sobą decyzje podejmowane na poziomie lokalnym. Promuje także praktyczne wykorzystywanie zdobywanej wiedzy.

3. Uczennice i uczniowie zazwyczaj dowiadują się o globalnych wyzwaniach za pośrednictwem mediów. Te informacje często wywołują ich zaciekawienie, a edukacja globalna wykorzystu-je ciekawość i chęć zdobywania wiedzy. Dzięki wprowadzaniu nowych tematów cała klasa ma szansę włączyć się aktywnie w zajęcia, w tym osoby, które dotychczas nie wykazywały za-angażowania podczas lekcji.

dlaczego warto mówić o globalnych współ–zależnościach?

3

Edukacja globalna pozwala spojrzeć

na kraje globalnego Południa z zupełnie innej perspektywy. Dzięki temu łatwiej odnieść się do przekazu telewizyjnego lub artykułów prasowych, których redaktorzy i redaktorki często szukają sensacji, a nie prawdy. To taka forma samodzielnego myślenia, nie zaś posługiwania się stereotypami. Michał SzczEPanik, GiMnazJuM iM. k. k. BaczyńSkiEGo w PoczESnEJ, PolSka

Edukacja globalna to uczenie się

o tym, jak pozytywnie działać w dzisiejszym zglobalizowanym świecie. VErEna ViElhaBEr, TEchnikuM EkonoMicznE BSBk 15 w wiEdniu, auSTria

W edukacji globalnej najbardziej

motywuje mnie to, że uczniowie i uczennice bardzo angażują się w interaktywne lekcje, a dzięki temu kształtują w sobie postawy empatii i aktywności obywatelskiej wobec wyzwań globalnych.

nauczyciElka zE Szkoły PodSTawowEJ BukoVEcká 17 w koSzycach, SłowacJa

Edukacja globalna sprzyja rozwijaniu pozytywnych postaw wobec edukacji i życia społecznego. Motywuje

nauczycieli i nauczycielki do patrzenia na kognitywny i emocjonalny rozwój podopiecznych w innych kategoriach. Relacja między nauczającymi i nauczanymi staje się bardziej dynamiczna, egalitarna i sprzyja aktywnemu włączaniu się w ten proces. Zadaniem nauczycielki i nauczyciela jest przeprowadzenie podopiecznych przez ten proces oraz dawanie im impulsów do rozwijania kluczowych wartości i postaw, takich jak szacunek dla różnorodności, pragnienie równości, otwartość na innych. Celem edukacji globalnej jest też pomoc w kształtowaniu zdrowych, kreatywnych i ciekawych świata osobowości, zmotywowanych i pewnych siebie uczennic i uczniów, którzy są w stanie sami kierować swoim procesem uczenia się oraz są gotowi stosować zdobytą wiedzę w każdym napotkanym kontekście. Tak rozumiana edukacja globalna to nowa podróż zarówno dla nauczycielek i nauczycieli, jak i dla ich podopiecznych.

JacoB SoVoESSi, nEGo-coM, BEnin

Edukacja globalna pozwala pokazać inne oblicze globalizacji. Pomaga dostrzegać, rozumieć i omijać

pułapki globalizacji, takie jak: nadmierna konsumpcja, niszczenie bioróżnorodności i różnorodności kulturowej, brak poszanowania praw człowieka, przemoc. Pozwala dostrzegać też szanse, jakie niesie ze sobą globalizacja: kontakty międzykulturowe, swobodny przepływ ludzi, informacji i pomysłów. Wszyscy możemy brać udział w tworzeniu nowej koncepcji globalizacji, w której centrum zamiast zysku znajduje się ludzka godność. Madza Ednir, cEnTro dE criação dE iMaGEM PoPular, Brazylia

W ramach edukacji globalnej każda

szkoła może uczyć się tego, jak zmieniać świat. Wprowadzenie zagadnień z tego zakresu do programu nauczania pozytywnie wpłynęło na etos naszej placówki.

lynnE warE, Szkoła dla chłoPców BEllE VuE, Bradford, wiElka BryTania

4

koncepcja edukacji globalnej

5

zagadnienia tematyczne w edukacji globalnej

MiGracJE Migranci i migrantki wpływają na gospodarkę, społeczeństwo i kulturę danego kraju. Aby w pełni rozumieć sytuację i złożoność tego wzajemnego oddziaływania, warto zastanawiać się nad czynnikami, które wpływają na procesy migracyjne.

Skąd bierze się migracja zarobkowa? Dokąd udają się mi-granci i migrantki w poszukiwaniu zatrudnienia? Kim są migranci klimatyczni? Dokąd i dlaczego Polacy emigrowali w przeszłości? Dokąd emigrują dzisiaj?

PokóJ i konflikTy na świEciEKonflikty na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym nadal stanowią przeszkodę dla rozwoju społecznego w wielu miejscach na świecie. Rozwiązywanie konfliktów stanowi jedno z priorytetowych wyzwań, jakie stoją przed społecznością mię-dzynarodową.

Co jest przyczyną konfliktów? Jaki wpływ na konflikty na świecie ma handel bronią? Kto jest odpowiedzialny za roz-wiązywanie konfliktów międzynarodowych?

władza PoliTyczna, dEMokracJa i Prawa człowiEka Walka o prawa człowieka i o demokrację nadal stanowi globalne wyzwanie. Pokój i stabilna sytuacja polityczna to warunki zrów-noważonego rozwoju społecznego.

W jaki sposób państwa promują demokrację za granicą? Czy niepodległość jest ważniejsza niż przestrzeganie praw czło-wieka? Czy możliwy jest rozwój w ustroju niedemokratycz-nym?

zrównoważony rozwóJ Dobrobyt powinien być budowany w oparciu o trzy filary rozwo-ju: społeczny, środowiskowy i gospodarczy. Jeśli naszym celem jest równowaga, to nie możemy lekceważyć żadnej z tych per-spektyw.

Na czym polega zrównoważony rozwój? W jaki sposób go-spodarka może stać się bardziej zrównoważona? Jak może-my zmniejszyć nasz wpływ na środowisko w obliczu wzrostu liczby ludności?

konSuMPcJa i ProdukcJa W dzisiejszych czasach większość procesów produkcyjnych zo-stała zglobalizowana. Nasze wybory konsumenckie wpływają na ludzi w innych częściach świata, a to wiąże się m.in. z odpowie-dzialnością.

Dlaczego produkcja w pewnych regionach świata jest tańsza, a w innych droższa? Kto jest odpowiedzialny za warunki pra-cy w odległych fabrykach? Czy kupujesz więcej niż potrze-bujesz?

żywność i rolnicTwo Na nasze talerze trafiają produkty żywnościowe z całego świata, a rolnictwo to kluczowa gałąź globalnej gospodarki. Na świecie jest wystarczająco dużo żywności, żeby starczyło jej dla wszyst-kich, ale wciąż nie jest ona sprawiedliwie dystrybuowana.

Skąd pochodzi jedzenie, które spożywamy? Jak zmieniły się procesy produkcji żywności w skali lokalnej i globalnej? W jaki sposób polityka rolna Unii Europejskiej wpływa na produkcję żywności w Europie i na świecie?

GloBalny rynEk i handEl Międzynarodowy Handel międzynarodowy napędza globalny rynek, który stanowi skomplikowaną sieć powiązań między krajami, międzynarodo-wymi korporacjami i jednostkami. Wpływa na konsumpcję, śro-dowisko naturalne i nasze codzienne życie.

Jak międzynarodowe korporacje wpływają na lokalny i glo-balny rynek? Jak doszło do wielkiego kryzysu ekonomicznego i jak w przyszłości możemy uniknąć podobnych kryzysów?

zaSoBy naTuralnE Społeczeństwo i gospodarka nie mogą istnieć bez dostępu do zasobów naturalnych. Niektóre zasoby są odnawialne, jeśli wy-korzystuje się je w rozsądny sposób. Inne już nigdy nie będą do-stępne, jeśli wykorzystamy je zbyt szybko.

Czy zasoby nieodnawialne mogą być zastąpione odnawial-nymi? Jak możemy ograniczyć nasze uzależnienie od ropy? Kto powinien kontrolować zrównoważone wykorzystywanie zasobów?

różnorodność i SToSunki MiędzykulTurowE Kontakty międzykulturowe coraz częściej stają się częścią na-szego życia codziennego, dlatego warto szukać porozumienia, wymieniać się doświadczeniami i czerpać z różnorodności.

Jak różnorodność kulturowa wpływa na nasze życie? Jaki wpływ na społeczeństwo ma różnorodność i jakie niesie ze sobą szanse i wyzwania?

uBóSTwo Ubóstwo stanowi jedno z największych wyzwań w historii, a dotyka setek milionów ludzi z krajów globalnej Północy i globalnego Połu-dnia. Globalne współzależności mogą wpędzać ludzi w ubóstwo, ale mogą też prowadzić do poprawy warunków życia.

Co to znaczy, że ktoś jest ubogi? Jak rozumiemy ubóstwo w różnych regionach świata? Na czym polega dziedziczenie ubóstwa? Jak ludzie mogą wyjść z ubóstwa?

zdrowiE Produkcja i dystrybucja leków jest umiędzynarodowiona. Dobro-byt każdego z nas zależy od czynników środowiskowych, a także od zużywanych przez nas zasobów.

Jak można zapobiegać chorobom cywilizacyjnym? Dlaczego wiele osób wciąż umiera na uleczalne choroby? Czy pomoc humanitarna odpowiada na potrzeby ludzi, do których jest adresowana?

6

wartości w rozumieniu edukacji globalnej są spójne z ar-tykułami Powszechnej deklaracji Praw człowieka, dlatego zachęcamy do indywidualnej refleksji nad nimi w odnie-sieniu do prezentowanych poniżej postaw.

postawy i wartości

SzacunEk

Uczniowie i uczennice uznają, że każdy człowiek powinien być w stanie realizo-wać swoje prawa, pod warunkiem że nie skutkuje to krzywdą innych ludzi.

Uczniowie i uczennice dyskutują o tym, jak mogą pozytywnie wpły-nąć na dostęp do edukacji w róż-nych częściach świata, a sami nie przeszkadzają też nauce swoim rówieśnikom i rówieśnicom.

oTwarTość

Uczniowie i uczennice rozumieją, że różni ludzie mają różne systemy wie-rzeń i wartości, które prowadzą do od-miennych działań i zachowań. Są gotowi myśleć krytycznie i zaakceptować tę odmienność jako współistniejącą z ich własnym systemem przekonań.

Uczniowie i uczennice biorą udział w uroczystości organizowanej przez mniejszość narodową za-mieszkującą okolicę. Zapoznają się ze znaczeniem obchodów i sta-rają się zrozumieć, skąd się wzięły.

EMPaTia

Uczniowie i uczennice mają świado-mość różnorodnych potrzeb i uczuć do-świadczanych przez ludzi z odmiennych środowisk. Podejmują świadomy wysi-łek w celu spełnienia tych potrzeb (lub nie stają na przeszkodzie w ich realizo-waniu), a także z szacunkiem odnoszą się do uczuć innych ludzi.

Uczniowie i uczennice dowiadują się, jaki wpływ mają zmiany kli-matu na ludzi w różnych częściach świata i dzielą się pomysłami na to, jak przeciwdziałać globalnemu ociepleniu.

uczciwość

Uczniowie i uczennice są świadomi swoich postaw i wartości oraz postę-pują zgodnie z nimi, nawet w trudnych sytuacjach.

Jeśli podczas organizowanej w szkole debaty z sali pada kontro-wersyjne stwierdzenie, uczniowie i uczennice formułują swoje od-powiedzi w duchu poszanowania praw człowieka.

odPowiEdzialność

Uczniowie i uczennice rozumieją, jaki wpływ mają ich decyzje na wyzwania lokalne i globalne. Wierzą, że mogą do-prowadzić do zmiany i mają poczucie, że mogą przyczynić się do stworzenia bardziej sprawiedliwego, pokojowego i zrównoważonego świata.

Na lekcji uczniowie i uczennice dowiadują się, że zrównoważo-ny rozwój to jeden z przejawów naszej odpowiedzialności wobec przyszłych pokoleń. Definiują ob-szary, na które mają wpływ ich codzienne decyzje.

Solidarność

Uczniowie i uczennice widzą siebie jako część globalnej społeczności.

Podczas lekcji dotyczącej niespra-wiedliwości, jaka ma miejsce w ich lokalnej lub w globalnej społeczno-ści, uczniowie i uczennice opowia-dają się po stronie ludzi, których prawa są naruszane.

7

umiejętności

Zdobywanie

i prZetwarZanie

informacji na temat

Zagadnień globalnych

Uczennice i uczniowie poznają

zasady handlu lokalnego

i międzynarodowego,

wyszukują przykłady uczciwych

i niesprawiedliwych praktyk

handlowych oraz określają

i uzasadniają swoje stanowisko

wobec nich.

analiZa procesów i współZależności globalnych

Uczennice i uczniowie analizują wpływ handlu międzynarodowego na społeczeństwo, gospodarkę i środowisko naturalne (np. nowe miejsca pracy, pogłębianie ubóstwa, pobudzenie wzrostu gospodarczego, niszczenie środowiska naturalnego).

podejmowanie świadomych decyZji dotycZących Zagadnień globalnych

Uczennice i uczniowie dyskutują o tym, jaki wpływ na ich życie ma handel międzynarodowy oraz decydują, czy chcą podjąć działania na rzecz poprawy sytuacji (np. kupować produkty fair trade, promować rozwój lokalnej gospodarki).

uMiEJęTności wyróżniaJĄcE

EdukacJę GloBalnĄ

8

Opisy wymienionych aktywności znajdziesz na stronie: www.ceo.org.pl/pl/koss/news/aktywizujace-metody-nauczania.

uMiEJęTności wyróżniaJĄcE EdukacJę GloBalnĄ

Edukacja globalna pomaga zrozumieć świat globalnych współza-leżności, czyli złożoną sieć powiązań między ludźmi, miejscami i wydarzeniami. Dzięki niej uczniowie i uczennice poznają procesy globalne, które kształtują nasze życie, uczą się je analizować i wy-korzystują zdobytą wiedzę przy podejmowaniu decyzji. Wyróżnia to edukację globalną spośród metod nauczania i uczenia się.

uMiEJęTności PrzEdMioTowE

Edukację globalną można realizować w odniesieniu do podstawy programowej różnych przedmiotów. Takie zajęcia nie tylko przy-bliżają globalną perspektywę przy omawianiu poszczególnych zagadnień, ale także pomagają uczniom i uczennicom w zdoby-waniu umiejętności, do których bezpośrednio odwołują się za-pisy podstawy programowej każdego z przedmiotów. Przykłady tak rozumianych umiejętności przedmiotowych zostały krótko omówione w dalszej części publikacji.

uMiEJęTność kluczowa

kryTycznE MyślEniE

koMunikacJa

Komponent umiejętności kluczowej rozwijany dzięki edukacji globalnej

Radzenie sobie ze złożonymi lub kontrowersyjnymi problemami

Dostrzeganie różnych punktów widzenia

Aktywności kształtujące umiejętności kluczowe edukacji globalnej

analiza źródeł, mapa myśli, debata, metoda sześciu kapeluszy Edwarda de Bono, studium przypadku

debata, odgrywanie ról, analiza cytatów, praca z filmem, metoda sześciu kapeluszy Edwarda de Bono

uMiEJęTności kluczowE

Edukacja globalna pomaga w rozwijaniu umiejętności kluczo-wych, które stanowią podstawę nauczania i są niezbędne dla sprawnego funkcjonowania uczennic i uczniów w codziennym życiu, a także w przyszłości na rynku pracy. Na zajęciach lek-cyjnych można wykorzystywać różnorodne aktywności, które pozwolą zaangażować uczniów w proces zdobywania wiedzy i kształtowania postaw i umiejętności.

uMiEJęTność kluczowa

rozwiĄzywaniE konflikTów

krEaTywność

Komponent umiejętności kluczowej rozwijany dzięki edukacji globalnej

Formułowanie opinii na tematy globalne i wyrażanie ich z szacunkiem

Poszukiwanie alternatywnych rozwiązań dla problemów globalnych

Aktywności kształtujące umiejętności kluczowe edukacji globalnej

debata, praca z filmem, gra symulacyjna, odgrywanie ról, niedokończone zdania

analiza SWOT, burza mózgów, odgrywanie ról, gra symulacyjna, studium przypadku

9

Edukacja globalna bez odniesienia do działania może utrwa-lać poczucie bezsilności. wiedza, umiejętności, wartości i po-stawy to punkt wyjścia do podejmowania działań w swoim otoczeniu. każdy uczeń i każda uczennica, a także cała spo-łeczność szkolna powinni mieć świadomość tego, że ich działania mają znaczenie i że dzięki nim mogą kształto-wać sprawiedliwy, pokojowy i zrównoważony świat. Edu-kacja globalna przygotowuje więc do podjęcia aktywności, choć ostateczna decyzja do-tycząca zaangażowania na-leży do ucznia lub uczennicy.

Uczennice i uczniowie uczest-niczą w zajęciach dotyczących odpowiedzialnej konsumpcji. Zapoznają się z tym tematem z perspektywy świadomych wyborów żywieniowych. Do-wiadują się, jakie skutki ma spożywanie produktów impor-towanych, a jakie produktów lokalnych. Poznają konsekwen-cje, które niesie ze sobą rolnic-two mało- i wielkoobszarowe.

PoczuciE oSoBiSTEGo wPływu

Uczennice i uczniowie dowiadują się, jak jednostki i grupy społeczne mogą wpły-nąć na daną sytuację. Wiedza powinna być ugruntowana w rzeczywistych do-świadczeniach, aby można ją było prze-łożyć na faktyczne działania.

Zwiększenie udziału lokalnych i zdrowych produktów w diecie jest korzystne dla zdrowia, ale też wpływa na poprawę wa-runków życia lokalnych spo-łeczności i pozytywnie kształ-tuje globalny rynek handlu żywnością. W ramach zajęć uczniowie i uczennice dowia-dują się, na czym polegają te współzależności i jaką rolę od-grywają w budowaniu bardziej sprawiedliwych relacji między-ludzkich. Po zajęciach uczen-nice i uczniowie powinni być gotowi do podjęcia działań na rzecz promocji pozytywnych rozwiązań.

odniesienie do działania

MoTywacJa do zaanGażowania

Uczennice i uczniowie chcą stać się czę-ścią rozwiązania i działać na rzecz zmia-ny. Rozumieją również, na czym polega ich rola jako członkiń i członków global-nej społeczności.

Uczniowie i uczennice rozu-mieją, jak rolnictwo przemysło-we oraz nieracjonalny import żywności wpływają na zdro-wie, środowisko i gospodarkę (erozja gleb, nasilona migra-cja ze wsi do miast, nadmier-ne wykorzystanie nawozów sztucznych i energii). Dzięki temu są zmotywowani, żeby zmienić sytuację w swoim oto-czeniu i stosować się do zasad odpowiedzialnej konsumpcji.

PrzyGoTowaniE do działania

Uczniowie i uczennice posiedli wiedzę, umiejętności, postawy i wartości zwią-zane z omawianym tematem. Na tej podstawie mogą skupić się na możli-wych działaniach, które wpłyną na po-prawę sytuacji.

Uczniowie i uczennice rozumie-ją, jak działa lokalna i globalna produkcja żywności, znają sposoby wpływania na nią i wiedzą, dlaczego ważne jest podejmowanie działań w tym zakresie. Są gotowi oddolnie zbadać potrzeby i zaplano-wać możliwe działania, w któ-rych każda z osób należących do grupy miałaby swoją rolę do odegrania (np. stworze-nie kampanii informacyjnej, wpłynięcie na menu stołówki szkolnej, zwiększenie udziału lokalnej żywności we własnej diecie).

10

jakość w edukacji globalnej

Edukacja globalna to znacznie więcej niż wiedza o świecie. Poniższe wskazówki zwracają na to uwagę i podpowiadają, w jaki sposób pracować z uczniami i uczennicami.

1Kładzie nacisk na współzależno-ści pomiędzy globalną Północą i globalnym Południem; nie ogra-nicza się do prezentacji proble-mów globalnych.

2Pokazuje procesy globalne w ich wymiarze lokalnym, prezentując ich konsekwencje dla zwykłych ludzi; nie ogranicza się do abs-trakcyjnych pojęć.

3Stosuje aktualny i obiektywny opis ludzi i zjawisk; nie utrwala istniejących stereotypów.

4 Pokazuje przyczyny i konse-kwencje zjawisk globalnych; nie ogranicza się do faktografii.

5Tłumaczy potrzebę odpowiedzial-nego zaangażowania w rozwiązy-wanie problemów globalnych; nie służy wyłącznie zbieraniu fundu-szy na cele charytatywne.

6 Szanuje godność prezentowa-nych osób; nie sięga do drastycz-nych obrazów, nie szokuje prze-mocą i ludzkim cierpieniem.

7Uczy krytycznego myślenia i for-mułowania własnych opinii na tematy globalne; nie promuje jednej ideologii, nie oferuje goto-wych odpowiedzi.

8Promuje zrozumienie i empatię; nie odwołuje się tylko do współ-czucia.

9 Oddaje głos ludziom, których sy-tuację prezentuje; nie opiera się na domysłach i wyobrażeniach.

10 Wykorzystuje metody interak-tywne; nie ogranicza się do pa-sywnego przekazywania treści.

11Stawia sobie za cel rozwijanie wiedzy, umiejętności i postaw; nie ogranicza się do przekazy-wania wiedzy.

12Pokazuje znaczenie działań jed-nostek w reakcji na globalne wyzwania; nie utrwala poczucia bezradności.

EdukacJa

GloBalna:

11

Edukacja globalna polega na kreatywnym podejściu do wprowadzania zmian w swoim otoczeniu, dlatego też skupia się na wachlarzu tematów. To, które z zagadnień uznamy za najważniejsze, zależy od tego, jak rozumiemy wpływ każdego z nich na rzeczywistość, w której funkcjonujemy. Szczególnie dzisiaj dostrzegamy ogromną potrzebę tego, żeby nauczający i uczący się

nabywali zdolności, które pozwolą im stawić czoła globalnym wyzwaniom. Dlatego zarówno przed liderami i liderkami edukacji, jak i przed rządzącymi stoi wielkie wyzwanie polegające na tym, żeby umożliwić szkołom, kadrze pedagogicznej i młodzieży odkrycie potencjału, jaki niesie ze sobą edukacja globalna. Ta bowiem ukazuje globalne procesy w lokalnej perspektywie, a przez to ma kluczowe znaczenie w zrozumieniu i rozwijaniu umiejętności przydatnych we współczesnym świecie.

JacoB SoVoESSi

nEGo-coM (BEnin)

Co jest kluczowe dla jakości edukacji globalnej w szkole? Po pierwsze: poszerzenie sposobu myślenia (subiektywnych przekonań, wartości) edukatorów i edukatorek zaangażowanych w proces nauczania. Czy zdają sobie sprawę z tego, że historia to konstrukt kulturowy, zaś przyszłość możemy kształtować poprzez nasze działania? Czy czują się obywatelami

i obywatelkami świata i postępują zgodnie z tym etosem? Czy są skłonni do wejścia w dialog, są empatyczni i pokazują solidarność z innymi ludźmi? Czy wybiegają poza stereotypowe rozumienie, stawiają czoła barierom językowym i uprzedzeniom? Jeśli odpowiedź brzmi tak, nie szkodzi, że ktoś ma znikomą wiedzę na temat koncepcji i metodologii edukacji globalnej. Jako profesjonalistka bądź profesjonalista taka osoba będzie w stanie uzupełnić braki, posiłkując się pomocą specjalistów i specjalistek, kolegów i koleżanek z pracy, a także dostępnymi materiałami i wypełnić dwanaście kryteriów jakości edukacji globalnej. Jeśli natomiast sposób myślenia danej osoby jest zorientowany na autorytatywne, nacjonalistyczne i dyskryminujące postępowanie, to konieczne będzie poddanie ich analizie i zachęcenie takiej osoby do ich przeformułowania. W przeciwnym razie nie będzie możliwe wprowadzenie w życie zasad edukacji globalnej, nawet jeśli edukatorka lub edukator zapozna się z jej koncepcją i metodami, a także jest świadomy wymienionych kryteriów jakości.

Madza Ednir, cEnTro dE criação

dE iMaGEM PoPular (Brazylia)

12

Wymiar międzynarodowy• Prezentowanie różnych krajów i odległych zakątków świata.• Porównywanie sytuacji w Polsce do sytuacji w innym kraju.• Przedstawianie mieszkańców i mieszkanek globalnego Południa jako potrzebujących współczucia oraz podjęcie próby pomocy materialnej poszczególnym osobom i społecznościom.

Wymiar globalny

• Mówienie o tym, z czego

wynika różnorodność

międzykulturowa i jaki wpływ

ma ona na nasze życie.

• Dyskusja na temat tego, jak

różne regiony świata zależą

od siebie i wzajemnie na

siebie wpływają.

• Przedstawienie procesów

stojących za sytuacją,

w której znajdują się

bohaterowie i bohaterki lekcji

oraz zastanowienie się, jaka jest

nasza rola w tych procesach.

warTo PoSzErzać

uczĄc o wyzwaniach wSPółczESnEGo świaTa,

wĄTki MiędzynarodowE

o wyMiar GloBalny

13

język polski

Przykłady PrzEdMioTowE w odniESiEniu do PodSTawy ProGraMowEJ

balne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich do-kładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.

ProPozycJa akTywności do PrzEProwadzEnia PodczaS lEkcJi:

1. W domu uczennice i uczniowie zapo-znają się z nowelą „Sachem” Henryka Sienkiewicza.

2. Na lekcji młodzież zastanawia się, jakie korzyści przynosi lokalnym spo-łecznościom turystyka.

3. Uczniowie i uczennice wspólnie czy-tają wybrane fragmenty reportażu „Ucieczka od codzienności” Jennie Dielemans („Witajcie w raju. Repor-taże o przemyśle turystycznym”, Wy-dawnictwo Czarne 2011) i porównują widownię w cyrku opisaną w noweli z przedstawionymi w reportażu tury-stami i turystkami chcącymi poznać „autentyczną lokalną kulturę”.

4. Uczennice i uczniowie w dwóch gru-pach charakteryzują turystów/tu-rystki oraz mieszkańców/mieszkanki opisanej wioski.

5. Na podstawie przeczytanych frag-mentów tekstu młodzież zastanawia się, w jaki sposób turystyka wpływa na lokalne społeczności, a następnie – przy wykorzystaniu metody globalnej kafejki – opracowuje zestaw rad dla odpowiedzialnego turysty/turystki.

6. Uczennice i uczniowie zaznaczają te rady, do których sami się stosują w czasie podróży.

o odpowiedzialnej turystyce w kontekście noweli henryka sienkiewicza

zaGadniEnia:

• Różnorodność i stosunki międzykul-turowe

• Produkcja i konsumpcja

zwiĄzEk z PodSTawĄ ProGraMowĄ (Treści nauczania – wymagania szczegółowe):

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:2) wyszukuje w wypowiedzi potrzebne

informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu;

10) rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaż).II. Analiza i interpretacja tekstów kultu-ry. Uczeń zna teksty literackie i inne tek-sty kultury wskazane przez nauczyciela.3. Interpretacja. Uczeń:1) przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją.

TEkSTy kulTury

1. Inne pozycje książkowe wskazane przez nauczyciela lub zaproponowane przez uczniów.

uMiEJęTności PrzEdMioTowE (cele kszTałcenia – wymagania ogólne):

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.Uczeń samodzielnie dociera do infor-macji; rozumie komunikaty o coraz bar-dziej skomplikowanej organizacji – wer-

14

historiazaGadniEnia:

• Władza polityczna, demokracja i prawa człowieka

• Globalny rynek i handel międzynarodowy

• Ubóstwo


32. Europa i świat w XIX w. Uczeń:3) wyjaśnia przyczyny i sytuuje w prze-strzeni kierunki oraz zasięg ekspansji ko-lonialnej państw europejskich w XIX w.;4) ocenia pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy euro-pejskiej oraz kolonizowanych społecz-ności i państw.


II. Analiza i interpretacja historyczna.Uczeń wyszukuje oraz porównuje infor-macje pozyskane z różnych źródeł i for-mułuje wnioski; dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wy-jaśniającą i oceniającą; wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów histo-rycznych; wyjaśnia znaczenie poznawa-nia przeszłości dla rozumienia świata współczesnego.


1. Uczniowie i uczennice porównują tabele przedstawiające w skrócie hi-storię dwóch państw – skolonizowa-nego i kolonizującego (np. Portugalii i Brazylii).

2. Szukają podobieństw i układają wy-darzenia/procesy we właściwej ko-lejności, tak aby odzwierciedlały one ich przyczyny i konsekwencje.

3. Klasa dzieli się na grupy; każda grupa czyta inny tekst źródłowy dotyczący konsekwencji kolonializmu w odnie-sieniu do państwa skolonizowanego (jedna grupa) i kolonizującego (dru-ga grupa).

4. Uczniowie i uczennice z przeciwnych grup dobierają się w pary i prezentują sobie treść przeczytanych tekstów.

5. Nauczyciel/nauczycielka wyświetla na tablicy lub rozdaje kartki z cytata-mi intelektualistów/intelektualistek i działaczy/działaczek społecznych oraz inspirującymi fotografiami/ilustracjami (współczesnymi i hi-storycznymi), które odnoszą się do obecnych skutków i dziedzictwa ko-lonializmu.

6. Uczniowie/uczennice wybierają po jednym cytacie lub fotografii i czyta-ją informację, kto wypowiedział dane słowa lub co przedstawia fotografia; tworzą czteroosobowe grupy i dys-kutują na temat wybranych mate-riałów (pytania do dyskusji podsuwa nauczyciel/nauczycielka).

o współczesnych konsekwencjach kolonializmu z perspektywy krajów globalnego południa i północy

15

zaGadniEnia:

• Zrównoważony rozwój• Migracje


1. Uczeń posługuje się podstawowym zasobem środków językowych (leksy-kalnych, gramatycznych, ortograficz-nych oraz fonetycznych), umożliwiają-cym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie następujących te-matów:8) podróżowanie i turystyka (np. środ-ki transportu, orientacja w terenie, ho-tel, informacja turystyczna, wycieczki, zwiedzanie).3. Uczeń rozumie proste wypowiedzi pisemne (np. napisy informacyjne, listy, broszury, ulotki reklamowe, jadłospisy, ogłoszenia, rozkłady jazdy, instrukcje obsługi, proste artykuły prasowe i teksty narracyjne).6. Uczeń reaguje ustnie w sposób zrozu-miały w typowych sytuacjach.11. Uczeń korzysta ze źródeł informa-cji w języku obcym (np. z encyklopedii, mediów, instrukcji obsługi) również za pomocą technologii informacyjno- -komunikacyjnych.


III. Tworzenie wypowiedzi.Uczeń samodzielnie formułuje krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi ustne i pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.


1. Uczniowie/uczennice szukają infor-macji na temat wakacji w Egipcie. Analizują oferty biur turystycznych i relacje z blogów podróżniczych (wszystkie materiały w języku an-gielskim).

2. Klasa zapoznaje się z pojęciem odpo-wiedzialnej turystyki (przy wykorzy-staniu filmu, nagrania dźwiękowego bądź prezentacji interaktywnej) oraz dowiaduje się, jaki wpływ na równo-wagę środowiskową ma podróżowa-nie.

3. Podzieleni na grupy uczniowie i uczennice tworzą dwa plany podró-ży – jeden bardziej klasyczny – wa-kacje w hotelu, a drugi alternatywny, zgodny z zasadami odpowiedzialnej turystyki.

4. Uczniowie i uczennice indywidualnie analizują zalety i wady każdego z pla-nów podróży, a następnie w parach dyskutują, decydując, którą opcję by wybrali.

5. Uczniowie i uczennice odgrywają krótką scenkę – dialog pomiędzy osobą, która właśnie wróciła z po-dróży po Egipcie, a osobą, która w najbliższych miesiącach planuje wyjazd na wakacje.

język angielski

o planowaniu podróży do egiptu i równowadze środowiskowej

16

zaGadniEnia: • Zrównoważony rozwój• Władza polityczna, demokracja i pra-

wa człowieka


X. Globalne i lokalne problemy środowi-ska. Uczeń:1) przedstawia przyczyny i analizuje skutki globalnego ocieplenia klimatu;3) proponuje działania ograniczające zużycie wody i energii elektrycznej oraz wytwarzanie odpadów w gospodar-stwach domowych.


IV. Rozumowanie i argumentacja.Uczeń interpretuje informacje i wyja-śnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski, for-mułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicz-nymi.


1. Uczniowie/uczennice mierzą swój ślad węglowy, wykorzystując apli-kację internetową i dowiadują się, w jaki sposób emisja CO2 wpływa na zmiany klimatu.

2. Szukają więcej informacji na temat przyczyn i konsekwencji zmian kli-matu. Analizują je w klasie i tworzą drzewko decyzyjne, układając w lo-gicznej kolejności przyczyny i konse-kwencje tych zmian.

3. Klasa ogląda krótkie filmiki prezen-tujące państwa najbardziej dotknięte zmianami klimatu (np. małe państwa wyspiarskie, państwa Afryki Subsa-haryjskiej i Azji Wschodniej), żeby uświadomić sobie, jaki wpływ na ży-cie jednostki mają globalne procesy.

4. Pracując w grupach, uczniowie i uczennice analizują przykłady ini-cjatyw mających na celu zmniejsze-nie negatywnych skutków/konse-kwencji zmian klimatu lub przysto-sowanie się do nich.

biologia

o zmianach klimatu i znaczeniu globalnych procesów dla życia jednostki

17

zaGadniEnia:

• Pokój i konflikty na świecie• Władza polityczna, demokracja i pra-

wa człowieka• Globalny rynek i handel międzynaro-

dowy


22. Współpraca i konflikty międzynaro-dowe. Uczeń:2) wskazuje na mapie miejsca naj-poważniejszych konfliktów międzyna-rodowych; omawia przebieg i próby roz-wiązania jednego z nich.23. Problemy współczesnego świata. Uczeń:1) porównuje sytuację w państwach globalnego Południa i globalnej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czym po-lega ich współzależność.


I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń znajduje i wykorzystuje informa-cje na temat życia publicznego; wyraża własne zdanie w wybranych sprawach publicznych i uzasadnia je; jest otwarty na odmienne poglądy.


1. Uczniowie i uczennice analizują przyczyny i konsekwencje wybrane-go konfliktu międzynarodowego. In-formacje mogą zaczerpnąć z książek lub z Internetu.

2. Klasa dowiaduje się, jakie znaczenie dla podsycania konfliktów ma handel bronią.

3. Uczniowie i uczennice dowiadują się o traktacie o handlu bronią dzięki po-staci Ishmaela Beaha, byłego dziecka-żołnierza z Sierra Leone, który obecnie jest muzykiem (rap i reagge) i angażu-je się w działania promujące ratyfikację umowy międzynarodowej dotyczącej tego zagadnienia.

4. Uczniowie i uczennice podpisują istniejącą petycję do swojego rządu, nakłaniającą do jak najszybszego ra-tyfikowania traktatu.

wos

o traktacie o handlu bronią i jego znaczeniu dla łagodzenia konfliktów międzynarodowych

18

zaGadniEnia:

• Pokój i konflikty na świecie


I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji - percepcja sztuki. Uczeń:1) uczestniczy w kulturze poprzez kontakt z zabytkami i dziełami sztuki współczesnej, mając poczucie związku ze śródziemnomorskim dziedzictwem kultury i tradycją narodową, szanując jednocześnie odrębność innych kręgów kulturowych (zna wybrane krajowe i za-graniczne placówki kultury i instytucje artystyczne).II. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę. Uczeń:1) podejmuje działalność twórczą, po-sługując się środkami wyrazu sztuk plas- tycznych, innych dziedzin sztuki (foto-grafika, film) i elementami formy prze-kazów medialnych, w kompozycji na płaszczyźnie oraz w przestrzeni rzeczy-wistej i wirtualnej (stosując określone materiały, narzędzia i techniki właściwe dla tych dziedzin sztuki i przekazów me-dialnych).


I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji - percepcja sztuki. II. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę.III. Analiza i interpretacja tekstów kultu-ry – recepcja sztuki.


1. Przy okazji omawiania obrazu „Guer-nica” Picassa uczniowie i uczennice dowiadują się, co to jest kolaż, od-cień i symbolizm, poznają jednocze-śnie historyczny kontekst obrazu.

2. Uczniowie i uczennice wycinają na-główki z gazet i fragmenty artykułów, które odnoszą się do negatywnych lub kontrowersyjnych bieżących wydarzeń. Można ich zachęcić do przedyskutowania tych zagadnień, używanego języka i form wyrazu.

3. W szkicowniku uczniowie i uczenni-ce tworzą skalę szarości (używając ołówka, pasteli, itp.), a następnie układają wycinki z gazet w zależno-ści od wartości tonalnej, tworząc wi-zualną skalę szarości od jasnych do ciemnych odcieni.

4. Uczniowie/uczennice dzielą się na małe grupy i otrzymują fragment szkicu obrazu „Guernica”.

5. Uczniowie/uczennice oglądają ory-ginalną wersję obrazu „Guernica”, żeby porównać odcienie szarości. Następnie, wykorzystując wycinki z gazet, robią kolaż na swojej części szkicu.

6. Cała klasa łączy ze sobą poszcze-gólne części, żeby utworzyć z nich współczesną „Guernikę” i zaprezen-tować pracę. Może to być przyczynek do dyskusji o roli sztuki w budzeniu świadomości na temat globalnych zagadnień.

plastyka

o roli sztuki w budzeniu świadomości na temat globalnych zagadnień

Organizacje podejmujące tematykę globalną:Amnesty International: www.amnesty.org.plCentrum Edukacji Obywatelskiej: www.globalna.ceo.org.plFundacja Edukacja dla Demokracji: www.edudemo.org.plFundacja Edukacji Międzykulturowej: www.miedzykulturowa.org.plFundacja Partners Polska: www.fpp.org.plGrupa eFTe Warszawa: www.efte.org.pl Instytut Globalnej Odpowiedzialności: www.igo.org.plPolska Akcja Humanitarna: www.pah.org.plPolska Zielona Sieć: www.zielonasiec.pl

Informacje i materiały z krajów Globalnego Południa:Afryka.org: www.afryka.orgArabia.pl: www.arabia.plCentrum Studiów Polska-Azja: www.polska-azja.pl/Globalne Południe: www.globalnepoludnie.plKwartalnik Pomoc rozwojowa: www.pcpm.org.pl/pl/pomoc-rozwojowaPortal o Ameryce Łacińskiej: www.latinoamerica.pl/Serwis informacyjny INFOŚWIAT: www.infoswiat.com

Polecane publikacje i scenariusze zajęć o tematyce globalnej:Cały świat w klasie – www.globalna.ceo.org.plCzy Afryka jest krajem? – www.afryka.orgJak mówić o większości świata. Rzetelna edukacja o krajach globalnego Południa – www.pah.org.plRepozytorium materiałów z edukacji globalnej – www.e-globalna.edu.plŚwiat na wyciągnięcie ręki – www.globalna.ceo.org.plPrawo do edukacji, Prawo do wody, Prawo do żywności, Metoda projektu w edukacji globalnej– www.pah.org.pl

W świat z klasą (ang. World-Class Teaching) to międzynarodowy projekt, który ma na celu wspieranie nauczycielek i nauczycieli szkół gimnazjalnych w systematycznym włączaniu perspektywy globalnej do zajęć przedmiotowych w odniesieniu do treści podstawy programowej. W ramach polskiej części projektu nauczycielki i nauczyciele tworzą materiały edukacyjne oraz rozwijają kompetencje z zakresu edukacji globalnej w obrębie sześciu przedmiotów: WOS-u, historii, języka polskiego, języka angielskiego, biologii i plastyki. Projekt jest realizowany przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (Polska), Leeds Development Education Centre (Wielka Brytania), People in Peril Association (Słowacja), Südwind Agentur (Austria), NEGO-COM (Benin) oraz Centro de Criação de Imagem Popular (Brazylia).

Autorzy i autorki: Madza Ednir (Centro de Criação de Imagem Popular), Franz Halbartschlager (Südwind Agentur), Alison Huntley (Leeds Development Education Centre), Monika Karkowska (Centrum Edukacji Obywatelskiej), Elżbieta Krawczyk (Centrum Edukacji Obywatelskiej), Jacob Sovoessi (NEGO-COM), Marta Sykut (Centrum Edukacji Obywatelskiej), Jędrzej Witkowski (Centrum Edukacji Obywatelskiej), Lukas Zajac (People in Peril Association).

Redakcja: Elżbieta Krawczyk, Marta Sykut

Projekt graficzny, ilustracje i skład:

Wydawca: Fundacja Centrum Edukacji ObywatelskiejWydanie III, Warszawa 2015Druk: Drukarnia SiedemISBN: 978-83-64602-65-8Wydrukowano na papierze ekologicznym.

Publikacja jest współfinansowana w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2015 r. oraz ze środków Unii Europejskiej.

Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autorów i autorek, i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP ani Unii Europejskiej.

Publikacja „Edukacja globalna na zajęciach przedmiotowych w gimnazjum” jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Fundacji Centrum Edukacji Obywatelskiej.Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosownej licencji, o posiadaczach i posiadaczkach praw oraz o programie polskiej współpracy rozwojowej.

Wersja elektroniczna publikacji jest dostępna na stronie: globalna.ceo.org.pl.

Centrum Edukacji Obywatelskiej to niezależna instytucja edukacyjna, działająca od 1994 roku. Upowszechniamy wiedzę, umiejętności i postawy kluczowe dla społe-czeństwa obywatelskiego. Wprowadzamy do szkół programy, które nauczycielkom i nauczycielom pozwalają lepiej i skuteczniej uczyć, a młodym ludziom pomagają zrozumieć świat, rozwijają krytyczne myślenie, wiarę we własne możliwości, za-chęcają do angażowania się w życie publiczne i działania na rzecz innych. Obecnie realizujemy blisko 30 programów adresowanych do szkół, kadry pedagogicznej oraz uczniów i uczennic.

Publikacje przedmiotowe do: WOS-u, historii, języka polskiego, języka angielskiego, biologii i plastyki znajdą Państwo na stronie: globalna.ceo.org.pl.

Documents

Do aktualnych wyzwań globalnych - globalna.ceo.org.pl · GloBalny rynEk i handEl Międzynarodowy Handel międzynarodowy napędza globalny rynek, który stanowi skomplikowaną sieć