7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

1/47

DNA VE DNANIN YAPISI

HAZIRLAYAN

evik GREL

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

2/47

ERK

GENETK MATERYAL NEDR?

DNANIN YAPISIDNANIN KMYASAL YAPISI

DNANIN MOLEKLER YAPISI

PROKARYOT VE KARYOT

DNALARININ KARILATIRILMASI

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

3/47

GENETK MATERYAL NEDR?

Genetik bilginin; depolanmasn, ifadeedilmesini, yeni nesillere aktarlmasn

salayan ve mutasyonlar ile eitlenebilenmaddeye genetik materyal denir.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

4/47

GENETK MATERYAL OLARAK DNA

Bu bilgiler nda dnldndebaz virsler haricinde yeryzndekibtn organizmalarn genetikmateryali DNAdr.

Peki genetik materyal olan DNAnnyaps nasldr?

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

5/47

DNANIN YAPISI

DNAnn KimyasalYaps

DNAnn MoleklerYaps

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

6/47

DNANIN KMYASAL YAPISI

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

7/47

DNANIN KMYASAL YAPISI

DNA;Azotlu organik bazlar

Be karbonlu ekerFosfat gruplarndan meyadana gelen

nkleotitlerin polimeri olan bir nkleik asittir.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

8/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

9/47

DNANIN KMYASAL YAPISI

Azotlu Organik Bazlar DNAnn yapsnda bulunan organik bazlar iki

eittir: Tek halkal yapda olan azotlu bazlarapirimidinlerdenir. DNAnn yapsndakipirimidinler; Timin (T) ve Sitozin (C)bazlardr.

ift halkal yapda olan azotlu bazlara iseprinlerdenir. DNAnn yapsndaki prinler;Adenin (A) ve Guanin (G) bazlardr.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

10/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

11/47

DNANIN KMYASAL YAPISI

Be Karbonlu eker DNAnn yapsnda bulunan be karbonlu

(pentoz) ekerdeoksiribozdur. DNAnn ismi bu ekere itafen verilmitir.

(DeoksiriboNkleikAsit) DNAda bu ekerin bulunmas, DNAnn

yapsnn RNAnn yapsndan daha kararlolmasn salarken, asl kaltm maddesi olmazelliini kazandran etkenlerden bir tanesidir.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

12/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

13/47

DNANIN KMYASAL YAPISI

Fosfat Grubu

Fosforik asitten salanr.

Nkleik asit ismi fosforik asidintepkimesine gre verilen bir isimdir.

Nkeotitlerin birbirlerine eklenerekpolinkleotitlerioluturmasnda nemli birbileendir.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

14/47

DNANIN KMYASAL YAPISI

Organik bazlarile ekerinN-glikozidikbaile birlemesiyle oluan yapya nkleozit

denir. Nkleozite fosforik asidin,esterba ile

balanmasyla ise nkleotityaps oluur.

eker+Organik baz=NkleozitNkleozit+Fosforik asit=Nkleotit

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

15/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

16/47

DNANIN KMYASAL YAPISI

Bir nkleotidin ekerinin 3-OH grubu iledier nkleotidin 5- fosfat grubu arasnda

oluan fosfodiesterba nkleotitleribirbirine balayarak polinkleotitlerioluturur.

Bu nedenle polinkleotit omurgasn fosfatve eker gruplar oluturur.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

17/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

18/47

DNANIN KMYASAL YAPISI

Organik bazlar nkleotit omurgasnaekerin 1. karbon (C-1) atomundan

balanr. Balanan baz prin ise N-9 atomu ile,

pirimidin ise N-1atomu ile balanr.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

19/47

DNANIN MOLEKLER YAPISI

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

20/47

WATSON VE CRCK MODEL

J. Watson ve F. Crick1953 ylnda DNAnn

boyutlu molekleryapsn aklayan birmodel ortayakoymulardr.

Bu modele gre;

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

21/47

WATSON VE CRCK MODEL

DNA; sa el ynl sarmal oluturmu ikipolinkleotit zincirinden meydana gelir.

ki zincir birbirlerine antiparaleldir. (Yani tersynde ve birbirlerine paralel olarak uzanrlar)

Zincirdeki bazlar arasndaki mesafe 0,34nm (3.4)dir.

Zincirin herbir tam dn 3.4nm (34)dir yaniher bir tam dnte 10 baz ifti bulunur.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

22/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

23/47

WATSON VE CRCK MODEL

Zincirlerdeki azotlu bazlar birbirleri ilehidrojen ba yaparak eleirler. Buna

gre A ile T iki hidrojen ba, G ile C hidrojen ba yaparak eleir.

DNA sarmalnn ap 20 nmdir. Bununla

birlikte DNA byk ve kk oluklarbulundurur.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

24/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

25/47

SORU?

DNA zincirlerinde Anin

sadece T ile ve ya Gninsadece C ile eletiinin

kant ne olabilir?

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

26/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

27/47

WATSON VE CRCK MODEL

Bu modelin en nemli zellii DNAnn iftzincirli olduunu gstermesi ve DNAdaki

baz elemesinin nasl olacan tarifetmesidir.

Ayrca zincirlerin birbirlerinin karsnda

dz bir ekilde durmad ve sarmaloluturduunu da sylemesi bu modelinbir artsdr.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

28/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

29/47

DNANIN MOLEKLER YAPISI

Yaplan almalar Watson ve Crickinmodelini defalarca dorulamtr. Bu

nedenle gnmzde genel bir kabulgrmektedir. Fakat baz zel durumlar ve ya baz

kimyasal mdahaleler ile DNAnn

molekler yapsnda deiiklik meydanagelebilir.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

30/47

DNANIN MOLEKLER YAPISI

Dk tuz deriimi ve sulu ortamda Watson veCrickin modelinde herhangi bir deiim olmaz

ve DNAnn bu yapsna B-DNA formu denir. Yksek tuz konsantrasyonu ve su kaybnn

olduu durumlarda ise DNAA-DNA formundabulunur.

Bu yap B-DNAdan farkl olarak her tam dnte9 baz ifti bulundurur.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

31/47

DNANIN MOLEKLER YAPISI

DNAnn D ve E formu ise guaninbulundurmaz. Sarmaln her dnnde

srasyla 8 ve 7baz ifti bulundururlar. DNAnn Z formuise dier formlara gre

daha deiiktir. En byk fark bu formun

sol el ynlolmasdr. Sarmaln her birdnnde ise 12 baz ifti bulundurur.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

32/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

33/47

PROKARYOT VE KARYOT DNALARININKARILATIRILMASI

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

34/47

PROKARYOT VE KARYOT

DNALARININ KARILATIRILMASI Prokaryotlar ve karyotlarn DNAlarnn

dzenlenileri ve molekler yaplar baz

farkllklar gsterir. karyot ve prokaryotlarn DNAlarnn

balca farklar;

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

35/47

PROKARYOT VE KARYOT

DNALARININ KARILATIRILMASI1) Prokaryotlarn DNA dzenlenii

halkasaldr. Buna karn karyotlarda

lineerdir.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

36/47

PROKARYOT VE KARYOT

DNALARININ KARILATIRILMASI2) Prokaryotlarn DNAs sitoplazmada

nkleoidad verilen blgede younlam

halde bulunurken, karyotlarn DNAsekirdek ierisindedir ve sitoplazmadanayrlm halde bulunur.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

37/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

38/47

PROKARYOT VE KARYOT

DNALARININ KARILATIRILMASI3) Prokaryotlarda DNAnn paketlenmesi

sper sarmallar ile salanrken,

karyotlarda paketleme histonad verilenproteinler aracl ile salanr.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

39/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

40/47

PROKARYOT VE KARYOT

DNALARININ KARILATIRILMASI4) karyotlarn DNAs zerinde hibir RNA

trn ve ya hibir protein trn

kodlamayan ve intronad verilen blgelerbulunurken, prokaryotlarda bu blgelerbulunmaz.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

41/47

PROKARYOT VE KARYOT

DNALARININ KARILATIRILMASI5) Bakterilerde asl genomik DNAnn

yannda ek olarak plazmitad verilen

kk halkasal DNAlar bulunur.karyotlarda plazmitler bulunmaz fakatgenomik DNAnn yaps haricinde

mitokondri ve kloroplastlarek DNAlarierir.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

42/47

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

43/47

PROKARYOT VE KARYOTDNALARININ KARILATIRILMASI

6) karyotlarn DNAlarnda tekrarlayan bazdizileri vardr. rnein; insan DNAsnn

%30u yaklak 20 defa tekrarlayan bazdizilerinden oluur. Buna karnprokaryotlarn DNAlarnda byle bir durum

sz konusu deildir.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

44/47

DNANIN GENETK BLG

OLDUUNA DAR BR DENEY Yaplan almalarda UV nn canllardaki en

mutajenik dalga boyunun 260 nm olduu tespit edilmitir. Bu bilgiye gre genetik materyal olarak i gren

maddenin UV nn bu dalga boyununa duyarl olmasgerekir. Buna gre bir hcre 260 nm dalga boyuna sahip UV

na maruz brakldnda DNA ve RNAnn emdii grlmtr. Proteinler ise Ancak 280 nm boyun

dalga boyuna sahip emebilmitir.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

45/47

DNANIN GENETK BLG

OLDUUNA DAR BR DENEY Bu sonular sonucu genetik materyalin DNA ve

ya RNA olmas gereklilii ortaya kmtr.

ncelemenin devamnda RNAnn absorbeettii halde baz diziliminde herhangi birdeiimin olmad saptanm, bunun yanndaDNAnn baz diziliminde farkllk olumutur.

Bu da DNAnn genetik materyal olduununkant olarak kabul edilmitir.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

46/47

DNANIN GENETK BLG

OLDUUNA DAR BRKA KANIT DNAlarn baz kapsam trden tre deiiklik

gsterir. Bir trn DNAsndaki baz kapsam trdeki

bireylerin; yana, beslenme kouluna balolarak deimez.

Birbirine yakn trlerin DNA baz dizilimleribirbirine benzerlik gsterirken, birbirinden okuzak trlerin DNA baz dizilimlerinin benzerlikgstermemesi.

7/30/2019 DNA VE DNANIN YAPISI

47/47

TEEKKRLER