بسم الله الرحمن الرحیم از این جلسه کتاب حماسه ی حسینی را با هم آغاز می ک��نیم و ان ش��اءالله اگ��ر عمری باقی بود پنج هفته مب��احث مرب��وط ب��ه این را مفص��لی م��رور می ک��نیم و بعدش کتاب قیام و انقالب حضرت مهدی )ارواحنا فداه( که آخرین کت��اب س��طح یک است. قبل از این که وارد بحث کتاب حماسه حسینی ش��ویم، ی��ک مقدم��ه ی نسبتا مفصلیی را باید درباره ی این کتاب عرض کنم. چ��ون می دانی��د ک��ه کت��اب حماسه ی حسینی جزو کتاب های پر مسئله و پر حاشیه ی شهید مطهری است. یعنی اگر بخواهیم بگوییم از میان همه ی کتاب های ایش��ان ک��ه از ص��د جل��د هم گذشته، پنج تا کتاب که خیلی پر مسئله و پر حاشیه بودند، کدام ها هستند، قطعا یکی اش کتاب حماسه حسینی است. با توجه به جمیع اتفاق��اتی ک��ه چ��ه قب��ل از نگارش کتاب می افتد و چه بعد از نگارش کت��اب، و هن��وز هم ادام��ه دارد، یع��نی خاطرم هست دوسال قبل بود اگر اشتباه نکنیم، با یکی از ذاکران اهل بیت، ک��ه یکی از مداحان بزرگ هستند و همه می شناسیدشان، جایی بودیم و مفص��لی ب��ا هم بحث کردیم ایشان می گفت: اگر شهید مطهری اآلن زنده بود، خودش کتاب حماسه حسینی را از توی بازار جم��ع می ک��رد. یع��نی اج��ازه ی تجدی��د چ��اپ این کتاب را نمی داد. و این کتاب س��خنرانی ب��وده. کت��اب نب��وده ک��ه ش��هید مطه��ری خودش ببیند و نظر بدهد. و وقتی من عرض کردم: امام )رحم��ة الل��ه علی��ه( می فرماین�د آث��ار قلم و زب��ان او بی اس��تثنا آموزن��ده اس��ت، ایش�ان می گفت: ام��ام )رحمة الله علیه( نخوانده بود یا ندیده بود. نظری داشتند و نک��اتی را می گفتن��د. من جای دیگ��ری ب��ه ش��وخی ب��ه ایش��ان گفتم: خب آق��ا ک��ه اآلن این موض��وع را )موضوع دیگری را درباره مداح ها( گفتن��د، آن چیس��ت؟ گفت: خب ح��اال ایش��ان هم که می فرمایند این را نگویید، آن را نگویید، پس بگ��وییم ام��ام حس��ین )علی��ه السالم( را در کربال ب��رق گ��رفت؟! ب��االخره بای��د این ه��ا را بگ��وییم دیگ��ر! گفتم: خوب است آقا هم آن مقداری که الزمه مطابق میل و چهارچوب آن ه��ا ص��حبت نمی کند. البته آقا صحبت می کنند، بچه ها این ط��ور می گوین��د ک��ه : آق��ا هم از دست رفت! حرف ها بوی دوم خرداد می دهد! حاال قضیه این است که حواشی این کتاب به نظر می رسد که تمام شدنی نیست. یعنی همین ط��ور ادام��ه دارد. اآلن هم که اآلن است هنوز بعضی ها بحث می کنن��د ک��ه: بل��ه م��ا قب��ول ن��داریم. خصوصا در بحث تحریفات: غلط است و فالن ج��ایش این ط��ور اس��ت. ح��اال م��ا خرد خرد با ی��ک رویک��رد تحلیلی پیش می رویم. هم��ان ط��ور ک��ه خ��ود آن ش��هید بزرگوار رویکردشان در این کتاب متفاوت نس��بت ب��ه وض��عیت س��ائر ب��ر ایش��ان است. ما هم سعی می کنیم با همان رویکرد پیش برویم ان ش��اءالله ک��ه فض��ای مفید و ب��اب جدی��دی نس��بت در نگ��اه م��ا ب��ه جری��ان عاش��ورا و ح��رکت حض��رت

اباعبدالله حسین )علیه السالم( به وجود بیاید. این مقدمه را در ده محور باید تبیین کرد. مقدمه ی اول رویکرد کتاب است. م��ا اگر کتابشناسی کنیم، برویم سراغ کت��اب ه��ایی ک��ه ت��ا قب��ل از کت��اب حماس��ه ی

حسینی نوشته شدند، در مورد قیام اباعبدلله حسین)علیه السالم( و جریان کربال و عاشورا و ما تقدم و ما تاخر آن موضوع. غالب کتاب ها تا قبل از دوره ای ک��ه کت��اب ه��ایی از این س��نخ، کت��اب حماس��ه حس��ینی ش��هید مطه��ری، کت��اب دک��تر شریعتی، کتاب های دکتر شهیدی و ... رویکرد کتاب ها ، عالوه بر آن کتاب هایی که تاریخی اند یعنی مقاتل اند و تاریخ را نقل کرده اند، غالبا ع��اطفی اس��ت. ب��ه این معنا که برویم سراغ این که با اباعبدالله الحسین )علیه السالم( چه کردند. و آن جنبه ی عاطفی موضوع خیلی پررنگ است. هم�ان جنب��ه ای ک�ه در ع�زاداری هم م��ا آن را ب��ه وض��وح پررن��گ می بی��نیم. ک��ه در بحث جهت دهی ب��ه اش��ک ان شاءالله به آن اشاره می کنم. یعنی ما وقتی می رویم مراسم عزاداری چه ق��در دلمان می سوزد؟ چه قدر احساسات ما تهییج و تحریک می شود؟ خوب یا بدی اش را کاری ندارم. چه قدر احساسات ما تهییج می شود در ش��نیدن س��خنرانی، گوش کردن به عزاداری، در مراسم سینه زنی؟ چه قدر؟ شهید مطهری رویک��رد را تحلیلی می کند. به این معنا که این عاشورایی که اتفاق افتاده و م��ا ی��ا ت��اریخ اش را می گوییم و یا اگر تاریخ را می گ��وییم، آن جنب��ه ه��ای جانس��وزش را می گوییم، آیا قابل تحلیل هم هست؟ بیاییم تحلیل کنیم امام حس��ین )علی��ه الس��الم( برای چه حرکت کرد؟ بقیه ائمه )علیهم السالم( چرا حرکت نکردند؟ تفاوت امام حسین )علیه السالم( با بقیه ی ائمه )علیهم السالم( در چیس��ت؟ چ��ه ش��رایطی به وجود آمد، عاملی که باعث شد امام حسین )علیه السالم( قیام کند، اصلیا چه بود؟ بیعت خواهی یزید بود؟ دعوت مردم کوفه بود؟ یا ش��عارهای حض��رت ب��ود؟ از آن طرف، امام حسین )علیه السالم( در قیامش چه گذاش��ت؟ محت��وای قی��ام چه بود؟ این نهضت چه ویژگی داشت؟ تفاوتش با نهضت های مشابه چه بود که این ماند و آن ها نماندند؟ برای این که بماند چ��ه ک��ار ک��رد؟ ی��ک ذره از چیس��تی قیام اباعبدالله الحسین )علیه السالم( به سمت چگ��ونگی، و از س��مت چگ��ونگی به سمت چرایی حرکت کنیم. یک نهضت، یک قیام و یک حرکت بی نظیر در قبل از خود و بعد از خود. چیستی اش را هم بحث می کنیم. اما این چیستی ی��ک ذره چگونگی و چرایی اش. جنبه ی تحلیلی کتاب حماس��ه ی حس��ینی فای��ده اش این است که اگر ما جریان عاشورا را به صوت تحلیلی بررسی کردیم، آن گ��اه ب��اب درس و عبرت و درس و آم�وزه گ�یری هم ب�از می ش��ود. آن وقت این بحث ی�ک ذره طبیعی تر خواهد بود که امام حسین )علیه السالم( مامور به این بود ک��ه :» و شاء الله ان یراک قتیال«؟ ش��ما آق��ای اباعبدالل��ه )علی��ه الس��الم( بروی��د ش��هید بشوید، خب بعدش؟ بعد خدا خواسته شما را شهید ببیند. ما سوالمان این اس��ت که ما به عنوان شیعه ی اباعبدالله )علیه السالم(، ان ش��اءالله، م��ا هم در براب��ر این رفتار، این روند من البدو الی الختم، با مالحظه و مناظره، ما هم وظیف��ه ای پیدا می کنیم؟ نه. چرا؟ چون خدا به امام حس��ین )علی��ه الس��الم( گفت��ه ب��ود ک��ه

��راشما ق��تیال« ت��و را می خ��واهم ش��هیدک باید شهید شوی. :» و ش��اء الل��ه ان ی ببینم. پس عمال اتفاقی که افتاده یک دستور خصوص��ی ب��وده. خ��دا ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( را در ی��ک وض��عیتی دی��ده و ب��اآلخره او را م��امور ک��رده. درس و

عبرت و الگوگیری و همانند سازی و مشابه سازی دیگر معنا ندارد. یعنی این ک�ه ما می خواهیم حسینی حرکت بکنیم، آقا ما کجا امام حسین )علیه السالم( کجا؟

همان حرف همیشگی که تو محور دوم به آن می پردازیم. ان شاءالله. این مقدم��ه ی اول. نگ��اه تحلیلی، نگ��اه چ��رایی، نگ��اه همانن��د س��ازی و مش��ابه سازی. دوم ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( ی��ک انس��ان م��افوق اس��ت ن��ه م��افوق انسان. برای چه این را می گوییم؟ وقتی که ما ب��ه عاش��ورا و ک��ربال می رس��یم، یک اتفاقی می بینیم، که این اتفاق به خاطر عظمت ممکن است م�ا را مرع�وب کند. یک وقت نگاه می کنیم به حرکت، رسیدن به کربال ، حاال تم��ام ط��ول راه را بگذاریم کنار، حاال خرد خرد ان شاءالله به آن خواهیم رس��ید. ک��ربال، ص��بح، ح��اال شبش هم هیچی، یاران و وفاداری و... بگذریم و بیاییم از زمان ش��روع جن��گ ت��ا

نه ساعته. مثال ما به نه ساعت از اتفاق��اتی–بعد از طهر. مثال یک بازه ی هشت که در طول تاریخ بشر شده، نه ساعتش را در می آوریم، بول��د می ک��نیم، بهش نگاه می کنیم، یک مرتبه سکته می کنیم. توی نه ساعت چه ق��در اتف��اق، ب��ا چ��ه وضعیتی، ناظر به چه اف��رادی، چ��ه ج��وری و ... و ...و دارد می افت��د. یع��نی مثال بهترین مخلوقات خدا، با بدترین وضع توسط شقی ترین آدم ها، به چ��ه ش��کل و شمایلی، یع�نی از دع�وت و بع�د خی��انت و بیعت ب�ا مس��لم و ... چ�ه ج�وری دارد اتف��اق می افت��د. ب��ه این نگ��اه می ک��نیم، برآین��د این اس��ت می گ��وییم ک��ه خیلی عجیب است. امام حسین )علیه السالم( چه قدر صبر داشته. ا ا ا! بعد در ادام��ه حضرت زینب )سالم الله علیها( دیگر که بوده. باز او مرد اس��ت. ایش��ان ک��ه زن هستند. یعنی یک زن با آن همه احساسات رقیق، این هم مح��ارمش ب��ه ش��هادت می رسند در یک بازه ی هشت- نه ساعته بعد او گویی اتفاقی نیفت��اده، پ��رچم را دست می گیرد. نه آق�ا! حض��رت زینب )س��الم الل��ه علیه�ا( گری��ه هم ک�رده. می خواستی گریه هم نکند؟ یعنی همین که این آدم آنجا با دی��دن این جمعیت و قلت یاران برادرش، جا به جا سکته نکرده، همین قابل مطالع��ه اس��ت. این ک��ه ف��ردا چه می بیند و چه اتفاقاتی می افتد و ... الی آخر به این ک��اری ن��داریم. حض��رت زینب )سالم الله( را ره��ا ک��نیم. در بحث پی��ام ه��ا ب��ه حض��رت زینب )س��الم الل��ه علیه��ا( هم می رس��یم. می رس��یم ب��ه وج��ود ن��ازنین اباعبدالل��ه الحس��ین )علی��ه السالم(. یک آدمی ب��ا این اوص��اف، از این ک��ه او را ب��رای بیعت می خواهن��د، آن طور رفتار می کند، بعد خداحافظی می کند از مدینه خ��ارج می ش��ود » و خ��رج منها خائفا یترقب« می فرماید : من آن طور خارج شدم. بع��د می آی��د مک��ه، آن اوضاع و احوال، آن اتفاقات عرفه، بعد خارج می شود. همه می گویند ن��رو، می آید در منزلگاه زباله متوجه می شود که مسلم شهید شده، ب��ه او خی��انت ش��ده، یاران او را رها می کنند. می آید تا می رسد به کربال و... . ما نگاه می ک��نیم ب��ه این آدم و دست هایمان را می آوریم باال. می گ��وییم اگ��ر این انس��ان اس��ت، م��ا انسان نیستیم. اگر ما انسانیم، قطعا او انس��ان ع��ادی نیس��ت. چیس��ت؟ م��افوق انسان است. این، آن اشتباهی است ک��ه ش��هید مطه��ری می گوی��د نبای��د بک��نیم.

اتفاقی که برای امام حسین)علیه السالم( در آن فضا افتاد، اتف��اق خ��ارق الع��اده ای است. بی نظیر است و دیگر تک��رار نش��د. چ��را؟ بهش خ��واهیم رس��ید. ام��ام حسین )علیه السالم( در کربال کاری کرد که خلف��ای بع��د غل��ط بکنن��د مث��ل ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( کس��ی را ش��هید کنن��د. آن بمان��د. ام��ا این ک��ه اباعبدالل��ه الحسین )علیه السالم( در این نه ساعت، ده ساعت چه کار ک��رد، عجیب اس��ت. بله. عجیب است. خیلی عجیب است آقا! بل��ه. خیلی عجیب اس��ت. قب��ول داری��د واقعا انسان مبهوت می شود؟ بله. قبول دارم. واقعا انس��ان مبه��وت می ش��ود. خب این کار انسانی است؟ بله. کار انسانی اس��ت. این ک��ار ی��ک انس��ان م��افوق است. یک انسان فوق العاده است اما فوق انسان نیست. حاال شما این قدر هم دعوای لفظی نکن. ما بگوییم مافوق انسان یا بگوییم انسان م��افوق. ی��ا س��ر ب��ه کاله یا کاله به سر. اگر من از تو قبول بکنم که می گویی مافوق انس��ان اس��ت، این الف را که بگویم باید تا ی بروم. تا ی چه هست؟ اگ�ر م��افوق انس�ان اس��ت پس درسی، ع��برتی، الگ��ویی در ک��ار نیس��ت. در ح��الی ک��ه من ان ش��اء الل��ه از فرمایشات خود حضرت استفاده خواهم ک�رد ک�ه حض�رت ی�ک جمل��ه گفت�ه، ی�ک خطی کشیده، بسیار بسیار خط ظریف و تیزی هم هست و پررنگ. آن خ��ط این است یک صحنه، یک فضایی را درست می کند، می گوید در این فضا این ج��وری باشی، منی. تکان بخوری، یزیدی. می گوییم آقا شما این قدر ص��فر و یکی نگ��و. مثال بگو منی، بعد حضرت عباسی، حضرت زینبی، حض��رت علی اک��بری و... این جوری بگو. می گوید: نه. من، یزید. مثل منی یا یزیدی. می گوییم ی��ک ذره ش��ما دو نفر را از هم دور بکنیم، سه چه��ار نف��ر دیگ��ر هم این وس��ط ج��ا بگیرن��د؟ می گوید: هر چه ما را از هم دور کنی، آن دو دایره هم از هم دور می ش��ود. حس��ین )علیه السالم(، یزید. حالت سوم ندارد. امام حس��ین )علی��ه الس��الم( خ��ودش در حرف هایش کاری کرده که به ما دیکته کند، امالء کند، در ذهنمان حک کن��د ک��ه : » انا بشر مثلکم«. بهانه های من درآوردی که با این بهانه ها ما بتوانیم بپیچ��انیم، راهش بسته شده. از کجا؟ ان شاء الله می رس��یم. ک��ار دوم ش��هید مطه��ری در این کتاب این است: سعی و تالش جدی، در ادامه کتاب سیری در سیره ی ائم�ه )علیهم السالم(، جلسه ی اول )آن کتاب( چه گفتیم؟ در کت��اب س��یری در س��یره ی نب��وی)ص��لی الل��ه علی��ه و آل��ه و س��لم(، چ��ه گف��تیم؟ پی��امبر کیس��ت؟ این ه��ا موجوداتی هستند مثل ما. آن قدر که از سیره عرض کردیم و پیش فرض هایش را گفتیم برای این جا بود. پیش فرض��ش چیس��ت؟ در اس��تفاده از س��یره یکی از پیش فرض های این بود که ما اهل بیت )علیهم السالم( و پیامبر )صلی الله علیه و آله و سلم( را چ��ه ب��دانیم؟ انس��ان. دقیق��ا مث��ل من و ش��ما. ازدواج می کنن��د. همسر دارند. غذا می خورند. می خوابند. عبادت می کنند، تف��ریح می کنن��د. آق��ا وحی هم دارند. تو جنبه ی وحی اش ما تبعیت و الگو پذیری نداریم، چون صورت

مسئله ای نداریم.

س�ه. س��ومین اتف�اقی ک�ه در این کت�اب می افت��د و آن اتف�اق خیلی س�ر و ص�دا درست می کند، آن اتفاق چیست؟ نگاه آسیب شناسانه به ع��زاداری. )س��وال: - ف��رق بین انس��ان و بش��ر چیس��ت؟ اینج��ا هیچی. - کال هیچ ف��رقی ندارن��د؟ بحث لغوی اش را باید نگاه کنیم. ولی گمان نمی کنم مصادیق اش ب�ا هم ف�رق کن��د. مثال از این جهت ک��ه انس��ان از این جهت ک��ه از کلم��ه ی انس، انس ی��ا نس��یان گرفته شده باشد و انسان نامیده شده باشد، طبیعتا این وجه تسمیه یک معن��ایی دارد. اگر اسم دیگری بر انسان بار شود، باید برویم ریش��ه را ببی��نیم و ببی��نیم در

در این آی��ه ک��ه فرمودی��د : »ان��ا–آن ریشه دنبال چه صفتی از انسان ب��وده ان��د. بشر مثلکم« - نه در این هم تفاوت نمی کند.( در م��ورد ع��زاداری م��ا الحمدلل��ه،

بس��اط س��ال،1374 ه.ق( می ش��ود 1435 س��ال ک��ه ب��ا امس��ال)1373بع��د عزاداری مان که به راه است. الحمدلله. هر سال هم از سال گذشته باشکوه تر و پر شورتر. الحمدلله. به قول مرحوم آیت الله بهجت )رحمة الله علیه( ک��ه می فرمودند: چه قدر من می بینم ابرهای عذاب را که به سمت این شهر می آی��د و پرچم های برافراشته اباعبدالله الحسین )علیه السالم( این ابرهای عذاب را کنار می زند و پس می زند. الحمدلله. اما آن چیزی که عزاداری را تهدید می کند، آن قدر خطرناک است که ما در لحظه لحظه ی عزاداری، ضمن توجه ب��ه ع��زاداری باید به آن هم توجه همزمان داشته باشیم. آن چیست؟ تبدیل شدن ع�زاداری ب��ه مناسک. م��ا مناس��کی داریم. مثال عب��ادت می ک�نیم. عب��ادات م��ا ظ��اهری دارن��د. روحی دارند. اگر عزاداری صرفا جنب��ه ی منس��کی و جنب��ه ی ظ��اهری اش مالک

دقیقه چ��ه ق��در روض��ه خوان��دیم؟25شد، این که امروز ما چه قدر سینه زدیم؟ دقیقه. چه قدر گریه کردیم؟ خیلی. من خودم اآلن این قدر گریه کردم، ب��رق20

ها را روشن کنند همه می گویند: ااا! چه قدر چشمهایت قرمز شده! خیلی گریه کردم. این کدام بخش عزاداری است؟ این قسمت صوری و ظاهری اش اس��ت.

9 می آیی هیئت، 7بسیار خوب. پشتش چی؟ اآلن سوال من این است: ساعت داری می روی. وقتی آمدی کی بودی؟، وقتی داری می روی کی هس��تی؟ یع��نی ما باید در همین دوساعت ع�وض ش�ده باش��یم؟ جس�ارت اس�ت اگ�ر ق�رار نب�ود عوض بشویم، دل درد داریم بیاییم اینجا این هم اش��ک و آه، و در ی��ک ج��ای تن��گ بنشینیم و سخنرانی تمام می شود، گریه و خیس عرق بشویم و توی س��ر و کل��ه ی خودمان بزنیم و آخرش هم یک چای و بیسکوییت پ��ذیرایی کنن��د و م��ا ب��رویم. مثل امسال ما. مثال دل درد داریم؟ بیکاریم؟ البته آنجا کی��ک هم می دهن��د ح��اال! دو سه جا هم شام می دهند. حاال بحث درباره ی هیئت م��ا را می گ��ذاریم کن��ار. به آن هم می رسیم. ما نگاهمان به عزاداری چی هست؟ توی عزاداری چ��ه ک��ار باید بکنیم؟ چه باید بگوییم؟ خودمانی اش: عزاداری یک ش��کل دارد، ی�ک محت��وا. محتوای عزاداری چه باید باشد؟ شکل ع��زاداری چ��ه بای��د باش��د؟ ت��وی محت��وای عزاداری ما چه می گوییم؟ یعنی چی روضه می خوانیم؟ بله مردم! کودک چه��ار ساله ی امام حسن )علیه السالم( آمد، عبدالله، کنار اباعبدالله )علیه السالم( به شهادت رسید. عذر می خواهم یک سوال بپرسم؟ به م��ا گفتن��د ک��ه ام��ام حس��ن

شهید شدند. فرض کینم زم��ان ش��هادت51 نه 50 نه 49)علیه السالم( در سال امام، همسر ایشان حضرت عبدالله را باردار بوده، تا کربال می شود چند س��اله؟ ده ساله. آخر تو برمی گردی می گویی طفل چهارساله، یک نفر، البت��ه این ق��در اطالعات تاریخی فوق العاده است که فراوان من این طرف و آن طرف ش��نیده ام و هیچ کس هم معترض نشده. من خودم این جور هستم وقتی عزاداری جایی می روم، اتفاق خیلی بدی می افتد. سخنران و مداح دچار افس��ردگی روحی می شوند. یک وقتی رفته بودیم جایی که مراسم ختمی بود. یک بنده خ��دایی از دنی��ا رفته بود، صبح تشییع جنازه بود، من بعد از ظهرش رسیدم. تازه رسیدم و گفتند که برویم برای مراسم ختم آن بنده خدا که غروب بود. رفتیم. یک مسجد بزرگی بود. پایین به حالت گرد مسجد بود، باال خانم ه��ا بودن��د. یع��نی مش��رف ب��ود. این روز اولی هم هست که بنده خدا از دنیا رفت��ه و ش��ب اول ق��برش اس��ت و هم��ه هنوز داغشان تازه. این م��داح هم می خوان��د ه��ا! یع��نی می خوان��د! همین ط��ور نشسته بودم به او نگاه می کردم. منتظر ب�ودم تم��ام کن��د. گفت : بل�ه، حض��رت زینب )سالم الله علیها( توی کجاوه نشسته بود، سر امام حسین )علی��ه الس��الم( را آوردند از جلوی کجاوه رد کردند. حضرت زینب )سالم الله علیها( از پنج��ره ی کجاوه نگاه کرد و گفت: رقیه جان بیا! حضرت رقیه از آن سمت کجاوه آم��د. از بس سراسیمه بود چند بار توی راه خورد زمین. خل��ق الل��ه یع��نی می گریس��تند. می گری�������ستند! ص��دای زن ه��ا از ب��اال جی��غ و داد، مرده��ا گری��ه، برادره��ای آن مرحوم خودشان را می زدند. من هم همین جور نگاه می کردم ب��ه م��داح. تم��ام شد، آم��د ک��ه ب��رود، رفتم جل��و. او آم��د کفش ه��ایش را بپوش��د ب��رود، دس��تم را گذاشتم روی دیوار که رد نشود. گفتم: آقا می ش��ود ی��ک س��وال بپرس��م؟ گفت: بفرمایید. گفتم: کجاوه را می شود تعریف کنید؟ کجاوه به چ��ه وس��یله ای اطالق می شود؟ - کجاوه؟ از همین ها که می گذارند روی ش��تر و این ه��ا. گفتم: خب. پشت شتر چه ق��در اس��ت؟ او احس��اس ک��رد من دارم مس��خره می کنم. گفت: یعنی چی؟ گفتم: پشت شتر یک فضایی اس��ت و کج��اوه هم ی��ک ان��دازه ای دارد دیگر. گفت: منظور؟ گفتم: این تحلیل کوته بینانه )یک تعبیر تندی ب��ه ک��ار ب��ردم( که شما از کجاوه ارائه کردید، بیشتر به یک سالن ده دوازده متری شبیه بود ک��ه چند تا هم پنجره دارد. اگر نمی دانی، بدان کجاوه یک جایگاه چوبی یک نف��ره ای است که روی کمر شتر قرار می دهن�د. این ج�ور ک��ه ش��ما فرمودی�د ی��ک قط�ار شتر، بیست تا شتر، باید باشند یک سالن سراسری روی این ها باید باشد. گفتم: شما تعری��ف کج��اوه را نمی دانی ب��ه چ��ه حقی میکروف��ون را می گ��یری دس��تت مداحی می کنی؟ )من یک پرانتزی هم اینجا باز کنم. چون ت��ا آخ��ر بحث حماس��ه حسینی مدام به مداحی اشاره می کنم. بنده از مداحی بی سررشته نیستم. یک وقت به مداح ها چیزی می گویم، می گویند: نه آق��ا! ش��ما بای��د م��داح باش��ی ت��ا بتوانی در مورد مداح ها حرف بزنی. بنده نسبت ب��ه این ک��ه م��داحی یع��نی چی، چه طوری باید بخوانی- آقا یع��نی می خوانی��د؟ بل��ه. بن��ده م��داح هس��تم. ل��ذا می فهمم چه می گویم. چون بعضی ها هس��تند این ط��ور می گوین��د: ی��ک نف��ر آم��ده

درباره ی مداحی ص�حبت می کن��د، ت�ا ح�اال م�داخی دس�تت گرف�تی؟ - جس�ارت نباشد، آن موقعی ک��ه من میکروف��ون دس��تتم گ��رفتم گم��ان می کنم م��ادربزرگ شما تازه می خواست برای پدرتان برود خواس��تگاری. یع��نی آن م��وقعی ک��ه م��ا

سال قبل بود. لذا اگر در م��ورد م��داحی می گ��ویم،25شروع کردیم به خواندن شما نگویید که : از مداحی چیزی متوجه می شوی. بله متوجه می شوم.( ب��ه او گفتم: ش��ما کی بهت گفت��ه ک��ه میکروف��ون دس��تت بگ��یری؟ گفت: آق��ا ح��اال ی��ک اشتباهی بوده. گفتم: نه، شما از این که مردم دارند گریه می کنند سوء استفاده می کنی. س��خنران ه��ا هم همین ط��ور. متع��دد ش��ده س��خنرانی ج��ایی می رویم سخنران یک چیزی می گوید، بهش می گویم: آقا این ک��ه فرمودی��د خالف آی��ه ی

آقا شما طلبه ای؟ - نه آقا. بنده اصلیا از ت��وی خیاب��ان آم��دم. چ��ه–قرآن است. کار داری من کی هس��تم. من دارم می گ��ویم ح��رف ش��ما غل��ط اس��ت. زود می گویند: شما طلبه ای؟ خب بیا مثال یک دانه موز بخور. گرفت��اری م��ا در ع��زاداری یک بحث در محتواست. چه حرف هایی که زده می شود! یع�نی بعض��ی وقت ه�ا امام حسین )علیه السالم( را این قدر می آورد پایین، می آورد پ��ایین، آدم واقع��ا احساس می کند که: طفلک! سید اوالد پیغمبر را چه ق��در اذیت کردن��د! این می شود. از آن طرف، تو شکل عزاداری. در تحریفات مفصلیا با همدیگر سر و کل��ه می زنیم. چه جوری عزاداری می کنیم؟ یک هیئتی ما همین جوری گ��ذری رف��تیم یک سری زدیم. هیئت دو و میدانی و پ��رش ارتف��اع اس��تان ته��ران ب��ود. من نمی دانم کسی قالب گرفته بود ی�ک نف�ر رفت�ه ب�ود ب�االی لوس�تر س�ینه زده ب�ود ک�ه لوستر شکسته بود؟! هر چه قدر من ب��ه جمعیت نگ��اه ک��ردم ی��ک کس��ی ول��و ب��ا پرتاب بتواند خودش را به لوستر برساند، در قیافه ه��ا دی��ده نمی ش��د. مگ��ر این که می گویم قالب بگیرند. لوستر شکسته بود، ریخته بود. این ها هم ت��وی س��ینه زنی، پاها خونی و این ها. من ایستاده بود دم در آن قسمت اصلیی. جلوی م��داح

این باب که آن صاحب منزل ما را می شناخت. وگرنه خط��ر ج��انی را گرفتم. از دارد بعضی جاها تذکر دادن. این که چه جوری می خوان��د و این ه��ا بمان��د. یع��نی

،1200من وارد شدم. فقط یک سین می شنیدم. یعنی مداح خ��ودش اک��و چن��گ اک��و و ری��پیتش را گذاش��ته بودن��د روی ده، ح��داکثر، این میکروف��ون را هم من ندیدم. نمی دانم توی حلقش بود. توی دهانش ب��ود ی��ا ت��وی مع��ده اش ب��ود. ی��ک چیزی فقط سی سی همین جوری ادامه می داد. چ��ه ک��ار می کردن��د! چن��د نف��ر زنجیر تیغی می زدند. دو نفر رو به همدیگر بودند. اصلیا معل��وم نب��ود کی ب��ه کی هست. اصلیا معلوم نبود آنجا کجا هست. ایستادم جلوی م��داح. گفتم امش��ب ی��ا من شهید می شوم یا این. ایستادم و شروع کردم از اول گفتم: این، این ، این ، این. هیچی نمی گفت. یعنی فکر نمی کرد این قدر تند و ناجور کسی بهش حمله کند. یک پسری آمد رد شود، بهش گفتم: آقا پایت خ��ونی اس��ت. از اینج��ا رد می شود، فرش نجس می شود. گفت: خون عزای حسین )علیه السالم( پاک است.

نیستعر قرار من که را ها فرش آن دیگر است! طور همین کردم: ض بشورم. یک پسری دید این مداح همین جور ایستاده و من هم دارم او را ل��ه می

کنم، آمد جلو و گفت: آقا شما با هرمله کردن مخالفید؟ گفتم: ع��ذر می خ��واهم ب�ا چی؟! گفت: ب��ا هرمل��ه ک��ردن! گفتم: منظورت��ان هرول��ه اس��ت دیگ��ر؟ گفت: همان دیگر! گفتم: نه مخالف نیستم. شما راحت باش. یک کس��ی خم ش��ده ب��ود آب می خورد. بهش گفتن��د: اینج��ور آب نخ��ور، عقلت کم می ش��ود. گفت: عق��ل دیگر چی هس��ت؟ گفتن��د: هیچی! آبت را بخ��ور. خ��دا را ش��کر هن��وز وارد مح��رم نشده ایم، راحت این مثال ها را می زنیم. واقعا تحریفات را در مح��رم بخ��واهیم ارائه دهیم، نمی دانم چه بگویم. چون مثال ها همین هاس��ت. و خ��دا می دان��د از

اگر آقا شخص��ا وارد نمی ش��دند، خ��ود آق��ا شخص��ا، اآلن خ��دا می دان��د82سال عزاداری ما تا کجا رفته بود. یعنی اگر آقا وارد نمی شدند، کلمه ی آقا چ��ه ب��ود؟ فرمودند: این آهنگ های چرند. عین جمله ی آقاست. کار به کج��ا رس��ید! یکی از این دوستان ما تعریف می کرد، می گفت: رفتم دیدم یک هیئت دارد می آید، چه قدر عظمت! بع��د این ه��ا دارن��د ب��ا ی��ک آهنگی می خوانن��د. این آهن��گ، چ��ه ق��در آشناست! آهنگ »من کارم من ک��ارم، بی ک��ار و بی اندیش��ه هیچی درس��ت نمی شه«. ت�وی خیاب�ان همین ط�ور ایس�تادم من. ک�ه ی�ک نف�ر ک�ه دارای پنج درص�د فعالیت فوقانی باشد، در کل این آدم ها پیدا نمی شود؟ نگاه آسیب شناس��ی ب��ه عزاداری هم توی محتواست : چ��ه می گ��وییم در ع��زاداری م��ان؟ یکی مقت��ل را حفظ می کند می آید مقتل را از حفظ می خواند. کثر الل��ه امث��الهم. یکی هم از آن طرف. کم که می آورد، می گوید، به قول شهید مطهری: بله بچه ه��ای ام��ام حسین زیر آفتاب داغ روی زمین های یخ زده، هی سر می خوردن��د، و زمین می خوردند. آقا ب��اآلخره اگ��ر آفت��اب داغ ب��ود ک��ه زمین یخ نمی زد. ی��ک ع��ده ای هم هستند که کال خودش��ان را می زنن��د. ک��اری اش نمی ش��ود ک��رد. ی��ک چ��یزی هم بگویم. توی این فضا هستیم این هم خوشمزه است. شاید البته. یکی از دوستان تعریف می کرد، می گفت: یکی از رفقایمان رفته بود ح��اج منص��ور، از ق��ول آن فرد حاضر نقل می کنم، گفت یک نفر آمد نشست کن��ار من، آنج��ا هم دی��ده ای��د چند نفر می آیند می خوانند تا خود حاجی بیاید. یک نفر داشت می خوان��د، او زد روی پای من و گفت: حاج منصور است؟ گفتم: نه. چند دقیقه گذشت و یک نف��ر دیگر شروع کرد به خواندن. زد روی پای من و گفت: حاج منص��ور اس��ت؟ گفتم: نه. همین طور سه نفر چهار نفر گذشتند ت��ا این ک��ه ح��اج منص��ور آم��د و ش��روع کرد: اللهم صلی علی محمد و آل محمد. زد روی پ��ای من و گفت: ح��اج منص��ور است؟ گفتم: آره. شروع کرد هق هق گریه کردن. یع��نی اص��لیا ک��اری ن��دارد ک��ه کی دارد چه می گوید. این یک بحث در محتواست. از این طرف دقت بکنی��د ک��ه خ�ود این ه�ا )م��داح ه��ا( چ��ه ق��در تالش می کنن��د. از ح��اج منص��ور ح�رف زدیم، خودش را هم بگوییم. چه قدر خود او تاثیر داش��ته در جلوگ��یری از ب��رخی از این انحرافاتی که این مداح های مدرن می خواهند ایج��اد بکنن��د. این ی��ک ط��رف، آن وقت در شکل. برخی از این هیئت ها .... واقعا می گویم نمی دانم اگر آق��ا وارد نمی شدند و زور آقا نمی چربید بر این ها، هر چند که هنوز که هنوز اس��ت ب��د و بیراه گفتن به جلوگیری از قمه زنی ادام��ه دارد، ب��د و ب��یراه ه��ای ن��اجور. ادام��ه

دارد. ولی چون زور آقا زی��اد ب��ود، زورش رس��ید. ت��ا کج��ا بای��د پیش ب��رویم؟ چ��ه بخوانیم؟ کدام شعر؟ کدام آهنگ؟ توی هیئت که می خواند، کافی بود برگردی به این هایی که شمایل شان می خورد که نسبت ب��ه م��اوراء بح��ر، یع��نی آن ط��رف آب هم یک عنایتی دارند، یکهو چشم ها گرد شد. صبح یک همشیره ای آن طرف یک مطلبی تالوت فرمودند، غروب بنده اینجا دارم همان را می خوانم. این نگ��اه

77آسیب شناسی به عزاداری خیلی پر هزینه هم بود. خیلی پر هزینه بود. س��ال بود، یک ج��ایی م��ا را دع��وت کردن��د ک��ه: بی��ا س��خنرانی. گفتم باش��د. ی��ک ه��یئت سنگینی هم بود. هم جمعیت شان زیاد بود و هم خیلی جوان بودن��د. من بحث را گذاشتم همین آسیب شناسی عزاداری. قبل از این که به آن ها بگویم، نزدیک دو هفته فکرم مشغول بود که بگویم یا نگویم. آخ��رش گفتم : بن��ده خ��اک ک��ف پ��ای شهید مطه��ری هم نیس��تم. اگ��ر او وارد ش��ده و تش��خیص داده، یع��نی ام��ر، ام��ر ضروری است. یک صحبتی کردم. چند تا مث��ال هم زدم. ی��ک مث��الی ک��ه زدم این بود، گفتم که: برای شما عجیب نیست که، این آقای نریمان پناهی آن موقع تازه شروع کرده بود، چه طوری است که ایشان یک کاست می دهد بیرون، دو هفت��ه

آن72سه هفته نگذشته، توی روستاها هم پیدا می شود. اما حاج منص��ور س��ال شعر »ای نگار نازنین فاطمه )س��الم الل��ه علیه��ا(« را در مدین��ه می خوان��د، اآلن نزدیک بیست سال گذشته، خیلی از شماها هم که بچه های مذهبی و اهل ه��یئت هستید، نشنیده اید. چرا آن، این قدر زود پخش می شود؟ هم��ه س��کوت کردن��د. گفتم: من راستش را بخواهید، خیلی خوش بین نیستم. این ی��ک پروس��ه نیس��ت. این یک پروژه است. اگر امروز به جای حس��ین )علی��ه الس��الم( حوس��ین گف��تیم، فردا معلوم نیست به جای حوسین چه بگوییم. یک سری س��وال مط��رح ک��ردم و سخنرانی را تمام ک�ردم. اخ�وی هایم�ان هم بودن�د. اخ�وی دوم و س�ومم ب�ه من گفتند: خیلی تند رفتی. اخوی چهارم گفت: من موافقم. پنجمی هم سکوت ک��رد. او موافق با دومی و س��ومی ب��ود. یع��نی او هم ت��وی رودربایس��تی چ��یزی نگفت.

واقعا؟ پس شما زود تحریف–. من پیشگو نیستم. 77باآلخره مخالف بود. سال را پیش بینی کردید. نه این پیش گویی نیست. اگر حسین ش��د حوس��ین ت��ا س��ین سین هم پیش می رود. م��ا ب��ه خ��اطر این نگ��اه آس��یب شناس��انه هزین��ه دادیم و هزینه خواهیم داد. چرا؟ چون نقطه ی مقابل شهید مطهری در کتاب حماس��ه ی حسینی چه کسانی هستند؟ آدم هایی که شور جاهالن��ه ش��ان ب��ر ش��عور عالمان��ه شان می چربد. بعد می ایستند جلوی شهید مطهری، تکف��یر می کنن��د. هن��وز هم

بله، این ه��ا نمی فهمن��د. دس��تگاه ام��ام حس��ین–که هنوز است تکفیر می کنند. )علیه السالم( را نفهمیدند. به دستگاه امام حسین)علیه السالم( هم می رس��یم. تو به دستگاه امام حسین)علیه السالم( قائلتری یا همین شهید مطهری ک��ه آخ��ر هر سخنرانی اش، که هیچ ربطی هم به امام حسین )علیه السالم( ندارد، روض��ه ی امام حسین )علیه السالم( می خواند و از همه هم بیش��تر گری��ه می کن��د. ک��ه اگر جلوگیری نمی شد همان چیزی آسیب می دید، که اصلی وجود اس�الم ب�ه آن بند است. )سوال: بحث آس�یب شناس��ی ع�زاداری در کت�اب حماس�ه حس�ینی را

شما قصد دارید راجع بهش بحث کنید؟ - یک قس��مت تحریف��ات مفص��لی اس��ت. یک جلسه ی ما تحریفات خواهد بود. یک چهار ساعتی. سوال: ی��ک مش��کلی ک��ه در این چند سال اخیر برای من پیش آمده و درباره ی شب ه��ای ق��در و ده��ه ی اول محرم است. که وقتی وارد هیئت ها می شویم، مداح ها مدام این را تک��رار می کنند که: به چشم هایتان التماس کنید ک��ه اش��ک بیای��د. مثال ش��اید این اتف��اق برای من نمی افتد. شاید گریه ام نمی گیرد. وقتی که می خواهم از هیئت بی��ایم بیرون یک احساس عذاب وجدانی دارم. فکر می کنم یک مش��کلی حتم��ا هس��ت که این اتفاق نمی افتد. من فک��ر می کنم یکی از علت ه��ایی ک��ه ه��یئت ه��ا اآلن این شکلی شده و ی�ک ع�ده بی خ�ود خودش�ان را می زنن�د و از این کاره�ا، ی�ک

به احس��اس من رب��ط دارد؟ علتش این است. بعد می خواستم ببینم این چه قدر من گریه نکنم، گوش بدهم ببینم چه اتفاقی می افتد یا ن��ه واقع��ا بای��د ب��ه آن ه��ا گوش بدهم؟ توی دهه ی محرم هم که می گویند بی خود گریه کنید، الکی گری��ه

ن��ه. الکی گری��ه بکنی��د ب��ا آن چ��یزی ک��ه روایت می گوی��د، متف��اوت–کنید و اینها است. امام صادق )علیه السالم( می فرمایند: می آیی��د گری��ه کنی��د. چ��را؟ چ��ون »شیعتنا خلقوا من فاضل طینتنا یفرحون بفرحنا و یحزنون بحزنن��ا« ش��یعه ی م��ا این است. حاال ما رفتیم جلسه ی امام حسین )علیه الس��الم( ب��ه ه��ر دلیلی نمی توانیم گریه کنیم. از اینجا دوباره بر می گردم فعال برویم داخل ه��یئت. من آم��ده ام گریه ام هم نمی گیرد. این جا حضرت می گوین��د ادب کنی��د، اگ��ر نمی توانی��د »بکاء« کنید چه بکنید؟ »تباکی«. تباکی یعنی خود را ب��ه ح��الت گری��ه زدن. ش��ما یک مراسم عزایی می روی��د. هم��ه عزادارن��د. ش��ما ع��زادار نیس��تید. اگ��ر لب��اس مشکی نپوشید دیگر قرمز نمی پوشید. از آن طرف وقتی هم��ه دارن��د گری��ه می کنند ولی گریه تان نمی آید، حالت بکاء می گیرید. پس این ک��ه ب��ه م��ا گفت��ه ان��د حالت بکاء بگیرید، خود این هم موض��وعیت دارد. خ��ود این هم مهم اس��ت. ح��اال برمی گردم. چرا ما نمی توانیم گریه کنیم؟ فارغ از این که کی نمی تواند، چ��ون من قصد جسارت به شما را ندارم. آیت الله بهجت )علیه الرحمة( می فرمودن��د که : منافق در مراتب عالی نفاق به جایی می رسد که اختیار اشکش هم دس��ت خودش است. یعنی می تواند این قدر منافق شود، ک��ه منافقان��ه ح��تی گری��ه هم بکند. لذا گریه موضوعیت پیدا نمی کند این طور که : خب چ��ه ق��در گری��ه؟ س��ه لیتر و نیم. ولی نکته این است : آیا گریه خ��وب اس��ت؟ اص��لیا تردی��د نکنی��د. » و سالحه البکاء« ما دیگر هیچ چیزی نداریم. تنها چیزی ک��ه داریم گری��ه اس��ت. ی��ک طفل وقتی گرسنه می شود چه کار باید بکند؟ باید گریه بکند. ما هم��ان ق��در ب��ه گریه نیاز داریم ک�ه بچ��ه می خواه��د اعالم کن��د من گرس��نه ام اگ��ر ب��ه من ش��یر ندهید می میرم. این قدر به گریه نیاز داریم. اما چه می ش��ود ک��ه اش��ک انس��ان کم می شود؟ این که من احساس بکنم، مثال امشب شب ق��در اس��ت، ص��بح راه افت��ادم رفتم ب��رای خری��د. خری��د عی��بی دارد؟ ن��ه. ولی من می روم ب��رای خری��د الحمدلله چشمم هم ول اس��ت. این و این و این و .....ظه��ر آم��ده ایم خان��ه ی��ک تلفن یک ساعت و ربعه داشتیم با هشتاد نودتایی هم غیبت آنجا انجام دادیم. بعد

از آن هم نشسته ایم یک فیلم اوریجینال دیدیم. بعد ش��ب هم می خ��واهیم گری��ه بکنیم. این چش��م ازش اش��ک نمی آی��د. یع��نی این اش��ک ب��رون دادی از مجم��وع

گ��وش و پ��ا و قلب رفتارهای من است. آدمی ک��ه م��راقبت از چش��م و دس��ت و کرد، پایش که رسید اشک او فقط منتظر یک اش��اره اس��ت. ام��ام ص��ادق )علی��ه السالم( می فرمایند: شیعه ی ما اگ��ر س��ه ب��ار ن��ام مب��ارک ام��ام حس��ین )علی��ه السالم( را بشنود، اشکش جاری می شود. نه از آن طرف بیفتید که اشک بیشتر پس ق��رابت بیش��تر و تق��رب بیش��تر، ن��ه از این ط��رف بیفتی��د ک��ه ن��ه اش��ک هیچ اهمیتی ندارد. چرا. اهمیت دارد. سالح ما اشک است. ولی اگر می خواهید ببینید چرا نمی توانید گریه بکنید یک قدم بروید عقب. من چه ک��ار می کنم ک��ه اش��کم کم است؟ اما از آن طرف، هر کس بیشتر گریه می کند مقربتر است؟ نه خ��یر. پس از این س��مت هس��ت ولی از آن س��مت نیس��ت. س��وال: ش��ما آقایی��د و می توانید تذکر دهید ولی ما هم خودمان خیلی وقت ها در هیئت ها اذیت می ش��ویم از این که چرا مراسم امام حسین )علی��ه الس��الم( بای��د این ط��وری باش��د و هیچ

می ش��ود بفرمایی��د در این ت��ذکر دادن آقای��ان از چ��ه–ک�اری نمی ت��وانیم بک��نیم. گزاره ای برخوردارند ک��ه خ��انم ه��ا از آن بی به��ره ان��د؟ اوال این ک��ه ی��ک س��ری مراسم، مراسم خانم هاست. این جلسات خانم ه��ا ک��ه بعض��ا ازش اخب��ار ف��وق العاده ای می آید. یعنی مطالبی را بیان می کنند که هر ی��ک دان��ه اش ب��رای این که انسان به هفت هشت تا مرض العالج همزمان مبتال بشود، ک��افی اس��ت. ام��ا از آن طرف مجلسی ک��ه آقای��ان هس��تند، قب��ل از این مجلس تم��ام ش��ود س��ریع بیایید دم در. بعد بگویید ببخشید مداح این جلسه کیس��ت. این خیلی ام��ر پیچی��ده ای است؟ یا سخنران کی بود؟ من یک دقیقه از ایشان یک سوال دارم. به اس��م سوال حرف تان را سوال گون�ه مط�رح کنی��د، بع�د هم ط�رف را آس�فالت کنی��د. کاری ندارد که. برخی از مداح های بزرگ این طرف آن طرف ک��ه می رون��د، دو سه نفر همراهشان هستند. این یک نکته. نکته ی دوم. حاال ف��رض بفرمایی��د ی��ک مداحی آمده در یک جلسه ای دو نفر همراهش هستند. آمدید بگویید ببخشید من یک سوال خصوصی ازتان دارم. یا بگویید چند دقیقه بفرمایید این سمت. دیگر او که موجود جهش یافته ژنتیکی نیست که. یک دقیقه بیایید کن��ار ک��ه آب��روی او هم جلوی اطرافیانش نرود. سوال: فرق تباکی و ریا را چه چیزی مشخص می کن��د؟ یک وقتی هست تباکی خود را ناراحت نشان دادن است یا خ��ود را گری��ان نش��ان دادن. من خیلی دیدم مداح ها یا سخنران ها صدای گریه در می آورند، در ح��الی که واقعا اش�کی نمی ریزن�د. - این ک�ه ص�دای گری�ه را دربی��اوری، این ک�ار، ک�ار ممنوعی نیست ولی به قلب است . فرق تباکی و ریا هم به قلب است. ب��ه قلب شما نگاه می کنند، شما می گویید من اشک نداشتم ولی اح��ترام جلس��ه را نگ��ه داشتم. من می گویم دیدم خیلی ضایع اس��ت و هم��ه این طورن��د، من هم هم��ان طور کردم. اصلیا احترام حالی ام نیست. یع��نی می خ��واهم جل��وی بقی��ه من هم یک نمایشی بدهم. این دیگر قلبی است و قابل تشخیص نیست. سوال: خیلی ها هم هستند در این جلسات به خاطر مشکالتشان، آم��رزش گناهانش��ان گری��ه می

عیبی ندارد. گری��ه هم سلس��ه م��راتب دارد. ولی ی��ک جه��تی بای��د داش��ته–کنند. باشد. من امروز امتحان ادبیات فارسی را افتاده ام. آمده ام ت��وی جلس��ه گری��ه می کنم. این دیگر عمال برای امتحان اس��ت، ب��رای ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( نیس��ت. س��وال: اص��لیا نمی خ��واهم بحث ف��رد را مط��رح کنم. ولی چ��ون ش��ما خودتان ح��اج منص��ور را مط��رح کردی��د، من می خ��واهم ب��بینم آس��یبی ک��ه همین حسین حسین گفتن ها به آن طریقی که گفتید بیشتر است در این ج��ور مراس��م یا این که مثال حاج منصور ارضی توی مداحی که می کنند یک زمان خیلی زیادی

وق�تی آق�ا–را ایشان صحبت می کنند و حاال بعضا یکسری ص�حبت ه�ایی ک�ه... درباره ی این موضوع اظهارنظر کرده ان��د چ��را توق��ع داری��د من روی ح��رف آق��ا حرف بزنم؟ آقا فرمودند : این کار، کار شایسته ای نیس�ت. آن ی��ک ج�ور آس��یب دیگر است که مداح شروع می کند به سخنرانی، بعد توی س��خنرانی ب��د و ب��یراه بگوید، بی احترامی بکند، یا مثال نفرین بکند. این ها کار شایس��ته ای نیس��ت. من نمی گویم مداح سیاسی نباشد. اما مداح قرار است حرفش را با شعر بزند. اگر قرار اس��ت خ��ودت ص��حبت ک��نی، دیگ��ر چ��را س��خنران می آوریم؟ آن ک��ار، ک�ار اشتباهی است. آقا هم تذکر دادند. همین امسال در جمع مداح ها، آقا ص��ریح ت��ر از سالهای قبل به این موضوع تعریض دادند که: این کار، کار خ��وبی نیس��ت و از این تریبون نباید این اتفاق بیافتد. اما فاز دو موضع متفاوت است. ص��حبت ه��ای سیاسی فالن مداح بیشتر لطمه می زن��د ی��ا انحراف��ات و حوس��ین حوس��ین فالن مداح؟ این دوتا به دوتا چیز متفاوت لطمه می زند. با هم قاب��ل مقایس��ه نیس��ت.

اما هر دو لطمه زننده است. در این تردیدی نیست.(چهارم: پرداختن به وظایف عالمان دینی در عین وظایف عوام.

امام حسین )علیه السالم( قیام کرد. ما در قبال آن قیام چ��ه وظیف��ه ای داریم؟ همه ی ما وظیفه داریم پرچم آن قیام را برافراشته نگه داریم تا ص��احبش بیای��د.

– نه دیگر حفظش ک��ه ب��ا علماس��ت. –سوال: در قبال حفظش چی؟ همه مون. کی گفته با علماست؟ با علما و غیر علما. با عوام مردم. اگر انحرافی ایجاد شد وظیفه ی رف�ع انح�راف و بازگردان�دن وض�عیت ب�ه ح�الت مطل�وب ب�ه عه�ده ی

کیست؟ باز هم به عهده ی هر دو گروه است. کار پنجمی که این کتاب می کند خصوصا به عالمان دینی بیشتر اشاره می کن��د، بحثی که در کتاب ده گفتار بحث سازمان روحانیت هم اش��اره می کن��د. و انتق��اد می کن��د ب��ه علم��ایی ک��ه ض��عف م��ردم را نادی��ده می گیرن��د. بن��ده می خ��واهم سخنرانی بکنم، چه بگویم برای مردم؟ این ها که چیزی بلد نیس��تند ک��ه. می آیم یک مطلبی را همان جا برای یک نفر پیامک می کنم آن هم چیز دیگری را پیام��ک می کند. پیامک نامناسب و بی موقع. آن را می گیرم و همان را ش��روع می کنم به توضیح دادن. واقعا پیچاندن کار سختی اس��ت؟ خ��دا رحمت کن��د مرح��وم آیت الله میرزا علی آق��ای فلس��فی را. از ش��اگردان آیت الل��ه خ��ویی بودن��د و مش��هد

درس داشتند. چند سال قبل از دنیا رفتن��د. آن ه��ا هم مثال ب��رای افاض��ه ی فیض گفتند بله آقا بفرمایید )صحبت کنید(، مرجع بود و بسیار هم ب��ه جهت فک��ری آدم مالیی بود. ایشان فرمودند من آم�ادگی ن�دارم، ب�رای این س��خنرانی مطالع�ه ای

ای آقا! دیگر شما که ماش��االله... ایش��ان فرمودن��د من ب��رای اینج��ا–نکرده ام. آقا هر کس دوست دارد حاج آقا بیاید، یک دانه ص��لیوات! از–مطالعه نکرده ام.

همین کارهایی که م��ا هم می ک��نیم. ص��لیوات فرس��تادند. این پ��یرمرد بس��یار هم متواضع بودند، خدا رحمت شان کن��د ان ش��اءالله. فرمودن��د من آم��ادگی ن��دارم،

آقا صلیوات بفرستید تا حاج آقا برون��د روی من��بر!–یعنی چیزی آماده نکرده ام. یکی دو تا سه تا پنج تا. به زور. کتف حاج آقا را دارند از جا در می آورند. ایش��ان رفتند روی منبر فرمودند: بسم الله الرحمن الرحیم، س��خنرانی ب��دون مطالع��ه و

آقا شما مرج��ع،–هدر دادن وقت مردم حرام است. صلیواتی عنایت کنید. تمام. آدم دارای درس خارج، یک ساعت نمی ت��وانی ح��رف ب��زنی؟ - ح��رف می ت��وانم

زدنم! می دانی��د ف��رقشح��رفبزنم ولی من اهل ح��رف زدن نیس��تم. من اه��ل چیست؟ دو نفر دعوا کردند. به یکی شان گفتند: زدی ی��ا خ��وردی؟ - دس��تت درد

! زدمزدم پس چه ک��ار ک��ردی؟ - – زدی؟ - نه –نکند ما که اهل خوردن نیستیم. بزنیم وگرنه حرف زدن ک��ه ک��اری ن��دارد.حرفیعنی زدم نابودش کردم. ما باید

همین اآلن ب��ه بن��ده بگوین��د آق��ا بی��ا ب��رویم ج��ایی ده س��اعت س��خنرانی کن. ده ساعت. یعنی به اندازه ده شب. یک دهه ی اول محرم. آدم می توان��د س��خنرانی کند اما چه قدر توی آن حرف حساب هست؟ من یک وق��تی فک��ر می ک��ردم این که شهید مطهری می گوید من ده ساعت پانزده ساعت مطالعه می کردن برای یک سخنرانی، به ما گفته بودن�د ده ش�ب ی�ک ج�ایی بی�ا ص�حبت کن، موض�وع را دادند، موضوعی ک��ه کلی هم درب��اره اش خوان��ده ب��ودم: عاش��ورا ع��برتی ب��رای همیشه، همین پارسال بود، رفتم صد و چهل ساعت دوباره مطالعه کردم ک��ه آن بحث یک بحث منقحی بش��ود، خ��ودم احس��اس رض��ایت کنم از این ک��ه دارم می گویم و مخاطب هم لذت ب��برد. آنج��ا فهمی��دم ش��هید مطه��ری چ��ه گرفت��اری می کشیده. بعد هم فهمیدم این طور سخنرانی کردن کار من نیست. با این وسواس و با این روحی��ه ب��ه م��ا نیام��ده. این ک��ه وظیف�ه ی عالم��ان دی��نی این نیس��ت ک�ه بگویند: خالیق هر چه الیق، این ها که هر چی بگویی می گویند: به به! وظیف��ه ی عالمان دینی این است که اگر انحرافی ایجاد شد، ض��من این ک��ه ع��وام موظ��ف

اند به وظایفی که در تحریفات خواهیم گفت، عالمان هم وظیفه دارند.پنجم: جنبه ی کاربردی در جریان عاشورا

از توی عاشورا چه چیزی در می آید؟ ما از عاشورا می خواهیم به چ��ه برس��یم؟ جمله ی معروفی داریم که : با عاشورا و امام حس��ین )علی��ه الس��الم( می ش��ود کشور را ساخت. ما مشکل اقتصادی داریم. می توانیم از عاشورا راهبرد بگیریم برای مشکل اقتصادی؟ ما مثال مشکل عزت داریم، مش��کل نامهرب��انی داریم. ب��ا عاشورا می شود این ها را برطرف کرد؟ می شود؟ یک جمله ای دارد فوکویاما.

می دانید که فوکویاما جزو آدم هایی است که خیلی گردن کلفت است در تئوری پردازی در غرب و در آمریکا. او می گوید: ما با شیعیان دو تا مش��کل داریم. این ها دو تا چیز دارند که مشکلشان با ما در آنهاست. دو تا ابرازی که ب��رای این ه��ا هست نمی گذارد که ما با این ها به نتیجه برسیم و نمی توانیم هم ک�اری بک�نیم: ی�ک. دو ب��ال ش��ان. ی�ک بالش��ان ب�ال س��رخ ش��هادت اس��ت. ب��ال دوم ب�ال س��بز

ی��ک دهم دقت دش��منان م��ا را ب��ه بعض��ی از ماه��ا می مهدویت اس��ت. یع��نی اگر دادند، ما چه می شدیم. فوکویام��ا می گوی��د ش��یعه دو ب��ال دارد ک��ه هیچ ک��ارش نمی شود کرد: بال سرخ شهادت و ب��ال س��بز مه��دویت. امی��دش و افقش ک��امال معلوم است. در مسیر حرکت هم می گویند می کش��یمت. اینج��ا جمل��ه ی ام��ام )رحمة الله علیه( را ببینید. امام )رحمة الله علیه( می گوی��د: مل��تی ک��ه ش��هادت دارد، تسلیم و شکست ندارد. یکی از این انگلیسی ها، فکر می کنم سفیر سابق انگلیس در ایران بوده، می گوید: ما مشکلمان با ایرانی ها این است که در همه ی ج��ای دنی��ا ه��ر مل��تی را می خ��واهی مجب��ور ب��ه تس��لیم ک��نی، می گ��ویی می کشیمتان. به این ها وق��تی می گ��ویی می کش��یمتان ت��ازه گ��ل از گ��ل ش��ان می شکفد. »ما لنا اال احدی حسنیین« ما را بکش��ید. بس��یار خب. »ق��اتلوا او قتل��وا« اگر ما را بکشید می رویم بهشت. شما را بکشیم ب��ه ج��زای آن ان ش��اءالله می رویم بهش�ت. این ک�ه عاش�ورا ک�اربردش چیس�ت؟ س�رمایه ی اجتم�اعی ک�ه از عاشورا به دست می آید. بفرمایید چه قدر نظام هزین��ه می کن��د عاش��ورا م��ردم بریزند توی خیابان ها؟ نظام اصلیا یک ریال هزینه می کند؟ اصلیا نظ��ام تبلیغ��ات می کند؟ اصلیا تبلیغات نکند، ی�ا اص�لیا ض�د تبلیغ�ات، نظ�ام بیای�د بگوی�د امس�ال عاشورا هیچ کس بیرون نیاید، مردم هوا سرد است، سرما می خورید، آنف��والنزا آمده و فالن. چه اتفاقی می افتد؟ مهندس های روسی که آمده بودن��د بوش��هر و عاشورا را دیده بودند می گفتند ما از ایرانی ها تعجب می کنیم. ب��ا این س��رمایه اجتماعی چه طوری مشکلتان این ها حل نشده؟ و یکبار هم پوتین درباره ی آق��ا این را گفته بود که با چنین ره��بری چ��ه ط��ور اس��ت ک��ه ای��ران هن��وز ی��ک س��ری مشکالت مثل مشکالت اقتصادی دارد؟ کجای دنیا می توانند یک دفعه هشتاد نود درصد مردمشان را بکشانند در مجالس؟ کجای دنیا؟ ی��ک نمون��ه بگویی��د. هش��تاد نود درصد چرا بگو ده درصد مردمشان. ما شب عاشورا چن�د درص�د از مردم�ان توی مسجد، حسینیه، تکایا و عزاداری های خانگی هستند؟ چند درصد ت��وی خان��ه ی خودشان می مانند؟ از آدم هایی که می توانند بیایند بیرون. مثال کسی فرزن��د کوچک دارد، بیمار دارد، آن ها را حساب نکنید. شما اگر این سرمایه ی اجتماعی را بتوانید در یک مسیری بسیج بکنید، مشکالت کشور ک��ه هیچ، مش��کالت دنی��ا را می تواند حل کند. سرمایه ی اجتماعی ک��ه م��ردم پ��ای ی��ک علمی بیاین��د مفت و مجانی بایستند. بع��د ح��اال اگ��ر م��ا از عاش��ورا این س��رمایه اجتم��اعی را گرف��تیم بردیم در قسمت های مختلف، مثال عزت مندی. کس��ی ک��ه ع��زت داش��ته باش��د، تسلیم نمی شود. کسی که عزت داشته باشد، گن��اه نمی کن��د. کس��ی ک��ه ع��زت داشته باشد، غرغر نمی کند. کسی که عزت داشته باشد، طمع نمی کن��د. ع��زت

امام حسین )علیه الس��الم( را بگ��یر بی�ار در این س�رمایه ی اجتم�اعی خ�رج کن. اصلیا عزت نمی گذارد تو گناه بکنی. امیر المومنان )علیه السالم( در نهج البالغه می گوید: »ما زنا غیور قط« غیور زنا نمی کند. نگفت ک��ه م��ومن زن��ا نمی کن��د. می گوید برای این که زنا نکنید شما نیاز ب��ه غ��یرت داری��د. کس��ی غ��یرت داش��ته باشد، هر دینی داشته باشد، شان خودش را از این که به ن��اموس دیگ��ری چش��م داشته باشد، اجل می داند. عزت را بیا تزریق کن. بع��د گرفت��اری م��ا بای��د بش��ود این که کره گران شد یا نمی دانم پنیر ارزان شد؟ ی��ا فالن چ��یز کم ش��د ی��ا فالن چیز زیاد شد؟ گیر ما این هاست؟ واقعا ما باید گرفتار این حرف ها باشیم؟ س��ر و کله بزنیم سر این که فالن چیز را کمتر خوردیم یا فالن چیز را بیشتر خوردیم؟ هیئت می آیم، گریه می کنم، عزاداری می کنم. فردا سر این که نوشابه پنجاه تا تک تومنی گران ش��ده، فحش هم می دهم. این نش��ان می ده��د من نفهمی��ده ام برای چه آمده ام و به من تزریق نشده اس��ت آن چ��ه بای��د تزری��ق می ش��د. این جنبه ی کاربردی عاشوراست. ما اآلن اگر عاش��ورا را ب��ا تم��ام زوای��ایش بگ��یریم بیاوریم، انقالب ما از عاشورا نشات گرفت، جنگ ما با عاشورا پیروز شد و ما با عاشورا می توانیم وضعیت اآلنمان را هم اصلیاح بکنیم. روحیه ی م��ا در برخ��ورد با مسائل و مشکالت عاشورایی نیست. اگ��ر عاش��ورایی ب��ود، دیگ��ر ک��ره و پن��یر مسئله ی اول کشور نمی شد. س��وال: این ک��ه می گویی��د ب��ا عاش��ورا می ش��ود اقتصاد را حل کرد، خب آقا می آمدند به جای این ک�ه چه�ار پنج س�ال را ب�ه ن�ام های اقتصادی نامگذاری کنند، می گفتند سال اقتصادی امسال سال امام حسین

و نتیجه ی س�ال ه�ایی ک�ه آق�ا ب�ه–)علیه السالم( و روحیه ی عاشورایی است. اسم اهل بیت )علیهم السالم( نامگذاری کردند، چه شد؟ سال ام��ام علی )علی��ه الس��الم( کلی اس��م ام��ام علی )علی��ه الس��الم( چ��اپ ک��ردیم و آن عکس ه��ا را کشیدیم که کلی مژه های حضرت در آن بلند اس��ت! س��ال ام��ام خمی��نی)رحم��ة الله علیه( عکس های امام خمی��نی )ره ( را چ��اپ ک��ردیم. م��ا این را می فهمیم. سال امام حسین )علیه السالم( هم می رفتیم دوباره امام حسین )علیه السالم( را می کشیدیم. لذا آقا مستقیما وارد شدند در هم��ان راه��بردی ک��ه دش��من وارد شده. دشمن دنبال نبرد اقتصادی است ما هم دنبال جهاد اقتص��ادی هس��تیم. واال فرمایش شما امر درستی است ام��ا گذاش��تیم س��ال ام��ام علی )علی��ه الس��الم(. سال امام علی )علیه السالم( چه اتفاقی افتاد. ام��ام علی )علی��ه الس��الم( خیلی

خوبند زحمت کشیدند و ماجورند ان شاء الله. شش. ارائه الگوهای واقعی در برابر اسطوره های خیالی غرب. شخصیت ه��ایی را بولد می کنند که این ها واقعیت بیرونی ندارند. مثال فیلم گالدی��اتور را در نظ��ر بیاورید. یک فردی را به جهت جوانمردی و صبر و رشادت و میهن دوستی تا کجا می برد باال. بعد این آدم یک حقیقتی داشته؟ در فیلم تروی، آکیلیس را ی��ا هم��ان آشیل را تا کجا می برد باال. این موجود کی هست چی هست. این ها ما ب��ه ازای بیرونی داشتند؟ بتمن ما به ازای بیرونی داش��ته؟ این الگوه��ای خی��الی ک��ه ارائ��ه

می کنند بعد این ها می شوند، نم��اد. می ش��وند الگ��و. می ش��وند ه��دف. م��ا هم بشویم مثل این. کاری که برای بچه ها نمونه هایش می شود این م��رد عنکب��وتی و زن عنکبوتی و مرد حش��ره ای و زن حش��ره ای و از این چیزه��ا. این مس��خره بازی هایی که هست. کاری که با یم حسن تدبیر، مثل کاری که در لوازم التحریر

بل��ه ام��ا پیچی��ده اس��ت. بای��د ک��ار زی��ر بن��ایی–شد، می شود جلویش را گرفت. بشود. تازه بعد از این کاری که انجام ش��ده مق��ام مس��ئول کی��ف ب��ا عکس والت دیزنی هدیه می دهد و به او می گویند، گویا در جریان نیست که لوازم التحریر با همین نقش های ایرانی توانسته بازار را قبضه کند. لوازم التحریر غ��ربی ح��داقل در دفتر، تمام شد. در جریان نیست، می گوید: بله ک��ار ف��رهنگی ی��ک ش��به نمی شود. آقا شد. چون این ک��ار، ک��ار ف��رهنگی نیس��ت. این ک��ه ش��ما ک��دام نقش را چاپ بکنی پشت دفتری که می خواهی بدهی دس��ت بچ��ه ه��ا. ت��و این را دادی و این ها نخواستند؟ عکس هایی را چاپ می کنید که خیلی از بچه ها اصلیا کارتون هایش را ندیده اند. ولی ترکیب رنگش قش��نگ اس��ت. قرم��ز و ص��ورتی و آبی و فسفری و س��بز پس��ته ای. خب این ه��ا را کن��ار هم بگ��ذاری خیلی چش��م ن��وازتر است. یاد دفترهای زمان ما بخیر! واقعا انسان لذت می برد. فارغ از هرگون��ه... یک کتابی چاپ کرده اند نمی دانم دیده اید یا نه . »یادش بخیر«. یک دانه ب��ه م��ا هدیه دادند. نگاه می کردم احساس کردم چه تبعیض نژادی واقع��ا نس��بت ب��ه م��ا صورت گرفته. ما آن دوره در مسابقه ای ش��رکت می ک��ردیم، مس��ابقه منطق��ه ای، استانی یا کشوری، یک بار در مسابقه کشوری اگر ما برنده می ش��دیم، ی��ک لوح به من داده اند، کال امضا ندارد. اآلن یک بچه ای در مدرس��ه س��الم می کن��د، پنج تا سکه بهار آزادی هدیه می دهند. ب��ا هفت ت��ا ل��وح زرین و این ه��ا. آن وقت تنبیه ما خیلی پر و پیمان بود الحمدلل��ه. یع��نی ک��افی ب��ود ش��ما تک��ان بخ��وری ت��ا بساط فلک بر پا بشود. م�ا س�والمان این اس��ت: در براب�ر گالدی�اتور و آکیلیس و بتمن ما هم آدم داریم معرفی کنیم؟ آقا امام حس��ین )علی��ه الس��الم(. ص��بر کن. صبر کن. اول کار تیر آخر را شلیک نکن. آقا جوانان م��ا آخ��ر ج��ذب الگوه��ای م��ا نمی شوند. چند تا از جوانان ما شهید چم��ران را می شناس��ند؟ یع��نی بتوان��د پنج دقیقه به طور کامل درباره ی اسطوره ای به نام مصطفی چم��ران )رحم��ة الل��ه علیه( صحبت کند. کی بود، کجا رفت، در چه مرتبه ای قرار گرفت، زد زیر تشت دنیا، رفت کجا، چه طور بچه یتیم های لبنان را دور خ�ودش جم��ع ک�رد، بع�د آم�د ایران به کجا رسید، از کجا رفت کجا مشغول انجام وظیفه شد و چه طور شهید شد. تو صبر و شجاعت و رشادت و دین داری و تعبد و قناعت و مردم دوستی و وطن دوس��تی چم��ران را نش��ان ب��ده، اگ��ر ج��وان و پ��یر و زن و م��رد گ��ردن خم نکردند، بیا هر چه دلت خواست به من بگ�و. ت�و چم�ران را نش�ان ب�ده ت�وی ی�ک سریال. با هنر. چیزی که از شهید بابایی دی��دیم، ی��ک دهم آن بزرگ��وار نب��ود. ی��ک دهم کتاب زندگی نامه ی ایش��ان نیس��ت. فض��ائل اخالقی عجیب این موج��ود. ب��ا همین ها ببینید چه محبتی از او در دل مردم ایجاد شد. خ��دا خ��یر بده��د ب��ه تم��ام دست اندرکاران آن برنامه. یا آخرین روزها زمستان که درب��اره ی ش��هید ب��اقری

بود. چه کار کرد؟ یع�نی واقع�ا آدم احس�اس می ک�رد نوج�وان ه�ا ب�ا ی�ک ح�الت تحسینی می نشینند می بینند. یک جوانی که سر جمع چهل کیلو وزنش نبود. ی��ک کاری کرده بود که وقتی توضیح می داد چه کار باید بکنیم، فرماندهان سی چه�ل سال نظامی ارتش، کپ کرده بودند. اص��لیا وق��تی وارد آن جلس��ه می ش��ود ک��ه مرحوم آیت الله مشکینی هم هستند، بعضی ها نگاه می کردند که: این کیه؟ چه می خواهد بگوید این بچه؟ بعد چ�ه ط��وری این را راه ان�داخت. دقت کردی��د چ�ه طور با یک نقشه و گزارش گیری های مختلف، پک خ��ودش را کام��ل ک��رد و ی��ک پازل چید؟ تو این را نشان ب��ده. مثال ش��هید ک��اوه ک��ه ب��ود؟ چ��ه می دانم! ش��هید باکری که بود؟ چه می دانم! چه می دانم ن�ه ب�ه این معن��ا ک�ه بل�ه ش�هید محم�د کاوه از فرماندهان خراسان بود. بیش از این. در م��ورد ش��هید برونس��ی چ��ه می دانیم ما؟ آقا خاک های نرم کوشک را خوانده ایم. چند تای شما خوانده اید؟ می دانید شهید برونسی گیر کرده بودند داخل معبر، عملی��ات مان��ده ب��ود، س��رش را گذاشت روی زمین، سجده کرد و متوسل شد به حضرت زهرا )سالم الله علیها( معبر باز شد؟ دوتا از این ها نشان بده. بع��د ب��بین ج��وان ه��ای م��ا س��راغ بتمن و گالدیاتور و آکیلیس می روند یا نمی روند؟ ح��اال هم��ه ی این ه��ایی ک��ه من مث��ال زدم، همه ی این ها، ب�رخی از ره یافتگ�ان ب�ه ق�دم ه�ای مختل�ف آس��تان م�ردی هستند به نام اباعبدالله الحسین )علیه السالم(. حاال خود او را معرفی بکنیم چ��ه می ش��ود. از ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( چ�ه تص��ویری داریم م��ا؟ تص��ویر م��ا: طفلک! سید اوالد پیغمبر را چه قدر اذیت کردند. تص��ویر م��ا س��ید اوالد پیغم�بری است به امام حسین )علیه السالم(. آق��ا ش��ما اه��ل چی هس��تی؟ - اه��ل همچین حزب اللهی گری. نگاه کن. اهل مردانگی. نگاه کن. کمک به فقیر بیچ��اره. نگ��اه کن. خ��انواده دوس��تی. چ��ه می خ��واهی؟ بگ��و ت��ا من از وج��ود اباعبدالل��ه )علی��ه السالم( اوجش را تقدیمت کنم. با سند و مدرک از ت��اریخ. م��ا این الگ��و را داریم بعد نگرانیم: جوانان ما جذب ورزشکارهای خارجی شدند. بله. آن ه��ا ی��ک خالیی دارند دنبال الگو هستند. مع��رفی می ک��نی؟ ن��ه. می رون��د س��راغ آن الگ��و. بع��د عکس یک آدمی را روی پیراهنش چاپ می کند، وقتی به او می رسی از این ک�ه او قربانی چه وضعیتی است، چشمت پ��ر از اش��ک می ش��ود. او قرب��انی اس��ت. نمی داند کی هست، چی هست. در مورد مثال رئیسعلی دل��واری م��ا. آن دل��یران تنگستانی که شما دیده ای��د م��ال قب��ل از انقالب اس��ت. م��ا ک��ه دبس��تان ب��ودیم، تلویزی��ون نش��ان می داد. من قش��نگ ی��ادم اس��ت. چ��ه ق��در در ط��ول هفت��ه روزشماری می کردیم برسیم به شبی که دلیران تنگستان نشان می ده��د. ت��ازه آن را قبل از انقالب ساخته اند. رئیسعلی دلواری را به مردم معرفی نمی ک��نیم، رابین هود، یک شخصیت افسانه ای، چند مدل تا اآلن فیلم س��ینمایی، چن��د م��دل سریال و چند مدل انیمیشن اش را خود من دیدم؟ فیلم سینمایی رابین هود چند ورژن. چند مدل سریال. چند تا انیمیشن. شخصیت خیالی. یع��نی ف��ردی ب��ه ن��ام رابین هود نبوده اس��ت. بع�د م�ا س�تارخان را داریم. باقرخ�ان را داریم. من دارم همین ط��ور مث��ال می زنم ک��ه بیایی��د ت��وی جبه��ه. آن وقت ام��روز می خوان��دم،

مطلبی روی سایت داخلی دانشگاه که بچه ها گذاشته بودند: یک شهیدی که اهل افغانس�تان ب��وده، پ�در و م�ادرش ت��وی جن��گ ه��ای داخلی افغانس�تان کش��ته می شوند. وقتی ایران جنگ می شود، او راه می افتد می آی��د ای��ران. از افغانس��تان می آید استان خراسان از آنجا اعزام می شود به جبهه. می گفت شب عملی��ات ما سیصد نفر گیر کردیم. خوابید روی س��یم خ��اردار گفت از روی من رد ش��وید. همه رد شدیم. این زائده های سیم خاردار تمام توی بدنش فرو رفت��ه ب��ود. هم��ه که رد شدند، تمام بدنش غرق خون بود. همان جا گفت: خدایا دیگر شهادت م��را برسان. همان لحظه تیر خورد به سرش. همان لحظ��ه. ش��هید ش��د. بع��د وص��یت کرده بود: یک موتور دارم. آن را هم بفروشید خرج جبهه شود. تو این را معرفی بکن. بعد ببین همه در مقابل او ایستاده تعظیم می کنن��د ی��ا نمی کنن��د. خ��دا می داند جنگ هشت ساله که سهل است، اگر هشت روز این آمریک��ایی ه��ای لعن��تی مثل ما جنگ داشتند، به خدا قسم هشت هزارت��ا فیلم ازش می س��اختند. هش��ت هزارتا. هشت سال دفاع مقدس داشتیم ما. چن��د ت��ا فیلمی ک��ه م��ا نش��ان دهیم، جنگ ما دفاع مقدس بود ن��ه جن��گ رامب��ویی از جنس سیلوس��تر اس��تالونه. جن��گ دفاع مقدس را می توانی، نش��ان ب��ده. بعض��ی وقت ه��ا ک��ه می گوین��د این فیلم دف��اع مق��دس اس��ت، آدم خج��الت می کش��د. فیلم نش��ان داد شخص��یت اص��لیی مجروح شده بود، آمد دم یک س��نگری ق��رار گ��رفت. دی��د چن��د ت��ا ع��راقی داخ��ل هستند. هیچی هم بلد نبود بگوید، گفت: قولوا الال��ه االالل��ه تفلح��وا. این ه��ا هم��ه آمدند بیرون و دست ها را گذاش��تند روی س��ر. این هم پش��ت س��ر ب��ا تفن��گ می رفت و ازش خون می رفت. بعد افتاد. این ها دیگر خودشان همین جوری آمدن��د تا رسیدند به ایرانی ه��ا و تس��لیم ش��ان ش��دند. قبلش هم ی��ادم رفت بگ��ویم ک��ه همان شخصیت چند میلیون نفری را یک نفری کشت. من نشستم پای این فیلم، ببخشید پس این دویست هزار ش��هید و جانب��از کج��ا ش��هید و جانب��از ش��دند؟ ی��ک ای��رانی می رود، چه��ل هزارت��ا ع��راقی را می کش��د ک��ه. آخ��ر آژانس شیش��ه ای ناراحت شده که: آقا شهید ش��د ک��ه! خب ش��هید می ش��دند. همین اآلن جانبازه��ا دارند شهید می شوند. واقعیت جنگ چه ب��وده؟ اص��لیا این فیلم را ک��ه می دی��دم این قدر پای تلویزیون خ��ودم را خ��وردم. گفتن��د م��ا اس��یر ش��دیم. هم��ان چن��د ت��ا عراقی. گفتند توسط کی؟ گفتند توسط این. بعد دیدند ا! کسی نیست که. یعنی دشمن ما واقعا عقب مانده ی ذهنی بوده؟ بع��د ب��ه این ه��ا می گوین��د ش��ما چ��ه طوری اسیر شدید؟ گفتند: آمد گفت قولوا الاله اال الله دیدیم فعل جم��ع ب��ه ک��ار برده پس حتما فهمیده که ما چند نفریم. همه تسلیم شدیم. یعنی دو نف��ر از این ها عقلشان نرسیده، بیرون را نگاه کند ببیند می تواند آن اسیر کننده را بزند. که آن هم یک نفر است و تازه مج��روح هم هس��ت. این می ش��ود فیلم جنگی. فیلم های آرتیستی مثل آن فیلم خن��ده دار افعی. مثال ی��ک شخص��یت آن فیلم از اینج��ا می پرد بر خالف قوانین جاذبه حرکت می کند. می خواهد برای تیر اندازی آماده شود، بستن آن دستبند و لباس��ش دقیق��ا و دقیق��ا ک��پی رامب��وی مع��روف اس��ت. دقیقا کپی برداری از آن است. بعد تیر شلیک می کند، انگار که یک آتشی رویش

گذاشته باشند، قبل از این که تیر به آنجا برس��د، منفج��ر می ش��ود. فیلم جنگی! نمی دانم واقع�ا. این الگ�وی واقعی ک�ه م�ا داریم واقع�ا برش�ش ان�دازه ی بتمن نیست؟ شهید باب��ایی را نش��ان دادن��د، بچ��ه ه��ای کوچول��و ت��و اطرافت��ان هس�تند، فراوان من این را دیده ام: بچه های کوچولویی که می گوین��د م��ا عب��اس باب��ایی ایم. به پدر و مادرشان می گویند لب��اس خلب��انی برایش��ان بخرن��د. ندیدی��د ش��ما؟ مختار را که نشان داد، یک بچه ای در بستگان ما هشت سالش است، عاشورای پارسال آمده بودند خانه ی ما. مختار را آخر شب تک��رار می داد. این بچ��ه تم��ام دیالوگ های سریال را با یک بار دیدن تقریبا حفظ بود. شما یک سریال حماس��ی نشان دهید. تازه آن مختار که، ضمن زحماتی که کشیده بودند، س��ریال ض��عیفی بود. هم به لحاظ دیالوگ ها ضعیف بود، ضرب المثل ده��ه ی شص��ت را گذاش��ته بودند توی فیلم سال شصت هجری که : آش کشک خال��ه ت��ه . این چ��ه دی��الوگی است؟ دیالوگ ه�ا ض�عیف، حماس�ه و ش�ورش در ص�حنه ی ک�ربال افتض�اح. ولی نفس این که این کار ساخته شد و شد مسئله ی مردم. خیلی کار ف��اخری ب��ود و قطعا زحمات این بزرگواران م��اجور اس��ت ان ش��اءالله. ام��ا خب می ش��د خیلی کیفیت بهتری داد. این شد مسئله ی مردم. بچه کوچولوها مختار را دیدند، گفتن��د ما شمشیر برداریم. شما می توانید الگوسازی کنید. امام حسین )علی��ه الس��الم( را معرفی کنید به جوان ها. )سوال: معموال شخصیت هایی که در ح��وزه اخالقی هستند افراد به این دلیل به سمت شان نمی روند که س��خت اس��ت خودش��ان را به زحمت بیاندازند، تا از نظر اخالقی مثل آن ها بش��وند. ت��رجیح می دهن��د یک��ک الگویی باشد فقط برای جوانان و نوجوانان. یک الگویی که فقط جنبه ی هیج��ان

آفرین! حاال ما چه جوری معرفی کنیم که آن جنبه ی هم��ذات پن��داری اش–و... رعایت شود. یعنی برای یک نوجوان از م��راقبت ه��ای مرح��وم م��یرزا علی آق��ای قاضی )رحمة الله علیه( شروع کنیم. نه. از شنگول بودن شهید همت در ج��وانی و نوجوانی شروع کنیم. تا او احساس بکند من ب��ا ف��ردی ب��ه ن��ام محم�د اب��راهیم همت در دوره نوجوانی و جوانی خیلی ف��رقی نمی کنم. از ش��هید آوی��نی ش��روع کنید که می گوید: این کافه های روش��نفکری، هم��ه اش را من رفت��ه ام. بع��دش

رسیدم به اینجا. از آنجا شروع کنید. این هنر من و شماست. هفتم: جهت دهی به اشک.

ما برای چه گریه می کنیم در مراسمات عزاداری؟ راستش را بگویم؟ راس��تش این است که ما می رویم در عزاداری، مداح می خوان��د، س��خنران هم می گوی��د بله امام حسین )علیه السالم( را گرفتند و مثال حضرت آمد عرقش را پ��اک کن��د، تیر زدند خورد به سینه حضرت. بعد می گوییم چه قدر درد دارد تیر ب��ه س��ینه ی آدم بخورد. گریه می کنیم. من لبش را بگ��ویم: ش��ما ب��رای جس�م قطع�ه قطع�ه شده اباعبدالله )علیه السالم( گری��ه می کنی��د. - این اج��ر دارد؟ بل��ه. - پس چ��را انتقاد می کنید؟ چون می خواهم تو با کالس ش��وی. می دانی آدم ه��ای ب��اکالس برای چه گریه می کنند؟ برای این اول اباعبدالل��ه )علی��ه الس��الم( را می گ��وییم،

می گوییم، می گوییم، می رود باال، می رود باال، هم مبهوت او می ش��ویم. هم��ه عاشق و ش��یدا و دلباخت��ه ی او می ش��ویم، بع��د می گوین��د این آق��ایی ک��ه خیلی عاشقش شدی و شیدایش شدی، داری می میری برایش، یک م��و از س��رش کم شد. بعد تو چه ط��وری گری�ه می ک�نی؟ ف�رض کنی��د اآلن ی�ک آدم حس�ابی را در چشم شما بزرگ کنند، یک آدمی ک��ه ب��رای او اح��ترام زی��ادی ق��ائلی. کوچک��ترین لطمه ای ب��ه او وارد ش��ود، لطم��ه ای ک��ه ب��ه او در عین اقت��دار وارد ش��ده، چ��ه جوری می ریزید به هم. برای حسین )علیه السالم( باید این جور گریه کرد. لبش را بگویم: باید بر روح مقتدر مظل��وم اباعبدالل��ه )علی��ه الس��الم( گریس��ت ن��ه ب��ر جسم قطعه قطعه شده اباعبدالله )علیه السالم(. فرقش چیس��ت؟ ف��رقش این است که وقتی شما برای جسم قطعه قطعه شده گری��ه می ک��نی، از ه��یئت ک��ه می آیی بیرون احساس می کنی که: چه قدر واقعا ظلم زیاد است و چه قدر ب��ه ب��دن ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( لطم��ه زدن��د و فالن. احس��اس افس��ردگی و ناراحتی. یک احساس نا امیدی ناشی از حاکمیت ظلم در حدی که نوه ی پی��امبر را چنین کنند. اما وقتی مقتدر مظلوم در چشمت خوب جا گ��رفت، ام��ام حس��ین )علیه السالم( با این عظمت، عظمت را می بینی؟ آره. بعد به این ام��ام حس��ین )علیه السالم( گفتند که تو خارجی هستی. - به امام حسین )علیه السالم( گفتن��د خارجی؟ - آره. دیگر اصلیا نیازی به روضه خواندن نیست. خدا آقای ف��اطمی نی��ا

. شهادت حض��رت زه��را )س��الم82 یا 81را حفظ کند. یک سخنرانی کردند سال الله علیها(، هفتاد و پنجم ب��ود، از تلویزی��ون من داش��تم می دی��دم. فرمودن��د ک��ه سخنرانی تمام شد من یک روضه ای هم بخوانم. گفتند که حضرت زه��را )س��الم الله علیها( می رفتن��د در بیت االح��زان و بع��د می آمدن��د در قبرس��تان آنج��ا چن��د دقیقه ای زیر یک درختی توی سایه ی درخت می نشستند و ب��رای حم��زه )علی��ه السالم( و دیگران، فاتحه ای می خواندند و ب��ر می گش��تند. بع��د روض��ه ی آق��ای فاطمی نیا این بود: من در تاریخ دیدم ک��ه این ه��ا آن درخت را هم قط��ع کردن��د. بقیه اش؟ همین. یعنی این قدر این مردم دنی بودند ک��ه دیدن��د این درخت س��ایه اش باالی سر حض��رت زه�را )س�الم الل�ه علیه�ا( اس�ت، درخت را قط�ع کردن�د. جمعیت زار می زد. چرا؟ چون قبلش حضرت زهرا )س��الم الل��ه علیه��ا( را ب��رده باال، برده باال، برده باال، حاال می گوید آن درختی که روی س��ر ایش��ان س��ایه می انداخته را این ها برنتابیده اند. از تو نابود می شوی که چ��ه ق��در آدم بای��د پس��ت باشد. آخر این درخت یک س��ایه ای داش��ت. ب��االی س��ر کی؟ ب��االی س��ر این آدم بزرگ. برای چه درخت را قطع می کنید؟ آدم را ببر باال بعد به مردم بگو یک م��و از سر این آدم کم شد. ببین چه کار می کنند. بعد آن وقت می فهمی چ��را ام��ام صادق )علیه السالم( می گوید: ن��ام ابی عبدالل��ه )علی��ه الس��الم( س��ه ب��ار بیای��د، شیعه اشکش جاری می شود. سه بار. امام )رحمة الله علیه( می نشس��ت ب��اال،

)رحمة آقای کوثری می فرمود که السالم علیک یا اباعبدالله )علیه السالم(. امام الله علیه( دستمال را می گذاشت روی ص��ورتش. ش��انه ه��ایش همین ط��ور می لرزید. هنوز روض��ه نخوان��ده ک��ه. اص�لیا نمی خواه��د روض��ه بخوان��د. چ�ون ام��ام

)رحمة الله علیه( می داند که آن اآلن می خواهند بگویند آن مقت��در مظل��وم ی��ک مو از سرش کم شده. دیگر نمی تواند تحمل کند. ت��ازه روض��ه را بای��د م��دام در لفافه بخواند که اتفاقی برای امام )رحمة الل��ه علی��ه( نیفت��د. چ��ون اگ��ر ی��ک ذره جلوتر برویم، یک دفعه قالب تهی می کند. بعد من می گویم: چرا این قدر روضه های وحشتناک می خوانند من هیچ احساسی پی��دا نمی کنم؟ چ��ون من نمی دانم برای کی دارم گری��ه می کنم. من فک��ر می کنم دارم ب��رای آدمی گری��ه می کنم که او را گرفته اند، کلی به جسمش لطمه زدند، ت��یر زدن��د، شمش��یر زدن��د. خب مگر نزدند؟ زدن�د. ام�ا من ب�رای این گری�ه نمی کنم. چ�ون جس�م ک�ه تم�ام می شود. من برای این گریه می کنم که عجب آدم بزرگی را چ��ه برخ��وردی باه��اش کردند. فرق این دو تا گریه و برون دادش چیست؟ برون دادش این است وق��تی این طور گریه می کنی، اوال وقتی می خواهی گریه ک��نی، ن��ابودی، س��رت پ��ایین است. دوم نشستی سینه ات می خواهد پاره شود، گریه که می کنی. دس��تت را گرفته ای به سرت از صورتت اشک می ری��زد ولی گ��ردنت را کج نمی ک��نی. ای خدا! این جوری گریه می کنی. این گریه می دانی چی به تو می دهد؟ وقتی می آیی بیرون، نوع نگاهت به عالم هم عوض شده. دست ه��ایت را فش��ار می دهی گریه می کنی. در حالت اول، این جوری گریه نمی ک��نی. س��رم باالس��ت و گری��ه می کنم. یعنی با امام حسین )علیه الس��الم( این ک��ار را کردن��د؟ دیگ��ر روض��ه را گوش نمی کنم، من فقط توی این فکرم که به چه آدم بزرگی چ��ه بی اح��ترامی کردند. برای این گریه می کنم. لذا اگر همین روضه را ب��رای یکی دیگ��ر بخوانن��د من این قدر گریه نمی کنم. اما در گریه ی اول برای هر کس بخوانند، همین قدر گریه می کند. فرض بفرمایید به کسی که برای جسم گریه می کند، بگوین��د ی��ک بنده خدایی در خیابان داشته می رفته گرفته اند همین کارها را ب��ا او ک��رده ان��د، همان قدر گریه می کند. چون جسم با جسم فرق نمی کند. اما اگر من بگویم با یک آدم بزرگوار که چه عرض کنم، یک آدم معمولی این کاره��ا را ک��رده ان��د، این قدر سینه ام فشار نمی آید. به اشک جهت ب��دهیم. ش��هید مطه��ری وارد این می شود، فحش اش را هم می خ��ورد. ک��ه بل��ه این ه��ا اش��ک را تض��عیف کردن��د. در مورد کی حرف می زنی؟ شهید مطهری آخری سخنرانی هایش، بلند بلند روضه می خواند و بلند بلند گریه می کند. یک چیزی بگو که الاقل ب��ه او بچس��بد. اش��ک باید درد داشته باشد. چرا؟ چون باالترین درج�ه ی احساس��ات ه��ر انس��ان اش��ک اوست. نباید مفت خرج شود. باید بیفتد در جهتش تا برون داد داشته باشد. و اال لیتری که نیست. که آقا بیا این بیست لیتر پر اشک شد! ح��اال چ��ه ک��ارش ک��نیم؟ می می خواهم تو گریه بکنی، خ��وب ک��ه گری��ه ک��ردی، ح��اال بگ��ویم ب��بین، این را داشته باش. که تو با این گریه راه بیفتی. نه این که با این گریه بنش��ینی. ن��ه این که آخر گریه وقتی داری از جلسه بیرون می روی، با آن چیزی ک��ه اولش ب��ودی، فرقی نداشته باشی. من از هیئت دارم می آیم بیرون، ت��ازه می گ��ویم ب��روم آن قسمتی که خانم ها دارند می آیند بیرون یک موقع خانم ها از چشم چرانی بن��ده در امان نمانند. پس برای چی من اآلن گریه کردم؟ وقتی ت��و ب��ا گری��ه خ��ودت را

وصلی کردی به آدمی که باالتر از او را نمی شود تصور کرد، حدت را بی��اور ب��اال، دیگ��ر این تیپ گناه��ان س��خیف شایس��ته ی ت��ویی ک��ه ب��ه این آدم ب��ا گری��ه گ��ره خوردی، نیست. چرا باز هم نگاه می کنم؟ اصلیا نمی دانم برای چه گریه ک��ردم. ما رفتیم دیدیم همه گریه می کنن��د م��ا هم گری��ه ک��ردیم. این ث��واب ن��دارد؟ چ��را ثواب دارد. من داشتم با تو در یک سطح دیگری صحبت می کردم. ث��واب را می خواهی چه کار؟ حاال یک دو تومان هم برایت نوشتند. برو خوش باش. البته ح��اال که آمدی این طرف و نگاه کردی، صد تومان ع��ذاب هم ب��رایت نوش��تند. ل��ذا ت��و بهتر است هیئت نیایی. )سوال: ببخشید من می خواستم درب��اره ی نگ��اه آس��یب شناسانه به عزاداری س��وال کنم. آن عب��ارت »ان��ا قتی��ل الع��برات« را چ��ه ط��ور

توضیح می دهید؟ - می رسیم. می رسیم که عبرات یعنی چه.( هشتم: تبیین الگو و روحیه مبارزه در اسالم.

مارکسیست ها بحثی را مط�رح کردن�د ک�ه اس��الم ح�الت ایس�تایی دارد. اس��الم الگوی مبارزه ندارد. اگر قرار باشد ما دینی به نام اسالم را انتخاب ک��نیم، دچ��ار محافظه کاری، تقیه، سکون، کنار آمدن با ظلم به اسم مصلیحت می شویم. م��ا با توجه به روحیه کمال طلبی انسان، نمی توانیم با اسالم حرکت را پیش ب��بریم. در این کت��اب ش��هید مطه��ری می گوی��د اگ��ر ق��رار باش��د ی��ک دین و آیین ادع��ای مبارزه کند و روحیه ی ظلم ستیزی قرار است یک مصداق داشته باش��د، بالش��ک آن مصداق اباعبدالله الحسین )علیه السالم( است. شما می گویید آدم ها کم��ال طلبند، کمال به چیست؟ یک ویژگی از کمال انسانی بگو که در عاش��ورا نباش��د؟ یا در جای دیگری نمونه ای بیاور که از عاشورا باالتر باشد. شما می گویید که در عاشورا روحیه ی مب��ارزه طل�بی نیس�ت؟ بگ�و مب�ارزه طل��بی چی هس�ت ت�ا من بگویم در عاشورا هست یا نیست. یک الگو به فراگیری عاش��ورا بی��اور. عاش��ورا مال شیعیان است؟ مال مسلمانان اس��ت؟ م��ال دین دارهاس��ت؟ عاش��ورا م��ال انسان هاست. از کج��ا می گ��ویی؟ می رس��یم. الگ��وی مب��ارزه ارائ��ه ک��رده ایم، واقعی نه خیالی. الگوی واقعی فراگیر مبارزه. آن هم عی��نی. من نمون��ه نش��انت می دهم الگ��ویی ب��رای مب��ارزه ب��ا ظلم ک��ه تم��ام انس��ان ه��ا ف��ارغ از هم��ه ی گرایشات می توانند بروند سر سفره اش بنشینند. تو یک نمونه بی��اور. نمون��ه ای که تو می آوری، یا قومی است یا نژادی است یا خ�وب خ�وب ک�ه باش�د م�ذهبی است. این مذهبی هم نیست. قیام امام حسین )علیه السالم( انسانی است. می دانید که وقتی کار از دین رد می شود، می گوید: »فکون��وا اح��رارا فی دنی��اکم«. اصلیا قواعد اسالمی به کنار. انسان هستید؟ آزاده باش��ید. آزادگی ک��ه ربطی ب��ه دین ندارد. مگر آدم های آزاده فقط دیندارند؟ مارکسیست ه��ا می گوین��د اس��الم الگو ندارد، اسالم دین مبارزه نیست. شهید مطه��ری می گوی��د: تعری��ف ش��ما از مبارزه و ظلم ستیزی چیست؟ یک انسان چه کار بکند می شود الگ��وری مب��ارزه و ظلم ستیزی؟ ش��ما هم الگوهایت��ان را بیاوری��د ب��ا هم مقایس��ه ک��نیم. ب��ه جهت

تنوع، به جهت سطح، به جهت اوج مثل این کجا داریم؟

نه: تشریح تاثیر بزرگواری بر شخصیت یابی جامعه. گاهی اوقات جامعه به دالیل متعددی دچار بی شخصیتی می شود. مثال دقت کرده باش��ید بعض��ی وقت ه��ا در مس��ابقات ورزش��ی، م��ا این ط��وری می گ��وییم: می گوین��د این تیم شخص��یت قهرمانی ندارد. یعنی چه؟ یعنی خودش را باور ندارد. یع��نی خ��ودش ب��ه خ��ودش قهرم��انی را نمی بین��د. از اول مس��ابقات می گوین��د م��ا آم��ده ایم ب��رای ن��ائب قهرمانی. آن دوره ای که آقایان رض��ازاده و س��لیمی در مس��ابقات س��نگین وزن وزنه ب��رداری می رفتن��د، بقی��ه ب��رای مق��ام دومی مب��ارزه می کردن��د. چ��ون می دانستند مقام اول از قبل تعیین شده، با وجود حسی رض��ازاده ی�ا به�داد س��لیمی طبیعتا آن ها اولن��د ب��رویم ب��رای دومی تالش ک��نیم. این تیم شخص��یت قهرم��انی ندارد. آن هویتی که باید باشد تا او به سر م��نزل مقص��ود برس��د، نیس��ت. بی��اییم سراغ جامعه اسالمی. جامعه ی اسالمی قبل از امام حسین )علیه السالم( دچار یک افتی می شود. چه افتی؟ افت ناشی اتفاقی که در جریان صلیح امام مجتبی )علیه السالم( افتاد و بعد بیست س�ال ح�اکمیت معاوی�ه ی من�افق ب�ر جامع�ه ی اسالمی. یک چنین افتی ایجاد ش��د. جامع��ه شخص��یت خ��ودش را از دس��ت داده. حاال نکته این است : چه چیز می تواند این جامعه را بیدار کند؟ ی��ک آدم ب��زرگ؟ نه خیر. یک آدم بزرگوار. هر آدم بزرگ��واری؟ یع��نی ه��ر آدم بزرگ��واری ک��ه ج��ای امام حس��ین )علی��ه الس��الم( ب��ود؟ مثال اف��راد دیگ��ری ج��ای ام��ام حس��ین )علی��ه السالم( بودند؟ نه خیر. یک بزرگواری می خواهیم با ویژگی های قبلی. که روحیه ی مبارزه طلبی اش چه طور باشد، واقعیت اش چه طور باش��د، نظ��امی ک��ه او در آن حرکت خود را انجام می دهد، که س��یرش را خ��واهیم رفت، ام��ام حس��ین )علیه السالم( از مکه چه طور خارج می شود؟ از مکه کی خارج می شود و چه طوری؟ اصلیا برای چه این روز خارج می شود؟ با چه کسانی خ��ارج می ش��ود؟ چه می گوید؟ عبارات امام حسین )علیه السالم( چرا این گونه اند؟ چرا حضرت به جای این حرف، آن حرف را نگفته؟ چ��را آن اظه��ارنظر را نک��رده؟ این جمل��ه ای که ما اآلن از امام حسین )علی��ه الس��الم( می ش��نویم پش��تش ی��ک حس��اب و کتابی هست. مثال می فرماید: »مثلی الیبایع مثله« و چرا نمی گوید: ان��ا لم اب��ایع یزید؟ چرا این جوری می گوید؟ چرا آن جایی که در مدینه در حالی ک�ه در خط�رالم اذ ق��د بلیت اس��ت، مالحظ��ه نمی کن��د و می فرمای��د: »و علی االس��الم والس�� االمة براع مثل یزید« چرا این طور می گوید؟ این بزرگوار با این وی��ژگی ه��ا می تواند جامعه را دچار شخصیت بکن��د. چگون��ه؟ مفص��لیش را توض��یح خ��واهیم داد. اینجا همین قدر اشاره کنم. جامعه ای که یک گروهی اش راه می افتند می آین��د امام حسین )علیه السالم( را با آن وضعیت شهید می کنند، یک گ��روه دیگ��ری از سرها و کاروان استقبال می کنن��د، ی��ک گ��روهی هم س��کوت می کنن��د. در همین جامعه مدتی نگذشته، اول قی��ام ت��وابین راه می افت��د و بع�د قی��ام مخت��ار. و بع��ده ی واقم در مدینه. در همین جامعه. امام حسین )علیه السالم( ک��اری جریان حر که می کند این است که این جامع�ه ی بی شخص��یت بی ه��ویت تس��لیم ش��ده را

تبدیل به جامعه ای می کند که از کاری که خودش کرده، برمی گردد.

دهم: استفاده ی فقهی از عاشورا. در جریان راه افتادن انقالب اسالمی و حرکت حضرت امام )رحم��ة الل��ه علی��ه(، یک عده ای قائل به این بودند که در مقابل ش��اه و رفتاره��ای او بای��د تقی��ه ک��رد. امام می فرمایند که تقیه برای چیست؟ تقیه می کنیم که اصلی دین حفظ شود.�ه می کنی�د؟ معل�وم حاال اگر اصلی دین به خطر افتاد، دیگ��ر ش��ما ب�رای چ�ه تقی است این دیگر تقی��ه نیس��ت. می خواهی��د خودت��ان راحت باش��ید. )س��وال: آق��ای

اوال آق��ای بروج��ردی در–بروجردی با امام )رحمة الله علی��ه( هم��راهی نکردن��د. از دنیا رفته بودند و در زمان قیام حضرت امام )رحمة الله علی��ه( در قی��د1339

حیات نبودند. دوم این که کاری که شاه قبل از آقای بروجردی انج��ام داد ب��ا بع��د ک�ه ب��ر س��رکار می آی�د، بچ�ه اس��ت. آق��ای1320از او فرق می کند. شاه سال

بروجردی جاافتاده. آقای بروجردی مرجعیت عامه پی��دا می کن��د. ش��اه احس��اس . آیت الله بروج��ردی از1339می کند فعال نباید کاری کرد. تا می رسیم به سال

دنیا می روند، شاه نوزده سالی حکومت کرده و به نظر خودش به ی��ک تجرب��ه و جایگاهی رسیده. آقای بروجردی هم که مرجع عامه بودند، رفت��ه ان��د و ش��اه ک��ه خیال می کند حاال امام )رحم��ة الل��ه علی��ه( هس��تند و آیت الل��ه گلپایگ��انی، آی��ات عظام اراکی، مرعش��ی، ش��ریعتمداری، از آن س��مت آیت الل��ه خ��ویی، آیت الل��ه حکیم، آیت الله شاهرودی، مرجعیت بین این ها پخش می شود. پی��ام تس��لیت را هم به آیت الله حکیم در عراق می دهد. شاه با این محاس��بات در ای��ران ش��روع می کن���د ب���ه جری���ان انقالب س���فید، الیح���ه ی انجمن ه���ای ای���التی و والی���تی، کاپیتوالسیون و چیزهای دیگر. کاری که شاه می کند، بهانه را دست امام )رحم��ة الله علیه( می دهد. اگرچه تف��اوت منظ��ر ام��ام )رحم��ة الل��ه علی��ه( ب��ا آیت الل��ه بروجردی قابل انکار نیست.( آن موقع که امام )رحمة الله علیه( شروع می کنند برخی می گویند ما باید تقیه بکنیم. جمله ی کلیدی ام��ام )رحم��ة الل��ه علی��ه( این است می فرمایند که : در مهام ام�ور، مه�ام یع�نی چی؟ ام�ور مهم. مه�ام جم�ع چیست؟ مهم. در مهام امور تقیه جایز نیست. در امور مهمه تقی��ه ج��ایز نیس��ت. شما تقیه می کنید که اصلی دین را حفظ کنید، اآلن اص��لی دین در خط��ر اس��ت. برای چه تقیه می کنید؟ امام )رحمة الله علیه( می گوید اآلن تقیه ج��ایز نیس��ت. تقیه جایز نیست یعنی باید قیام کرد. و آن جاست که اختالف مبنای امام )رحم��ة الله علیه( با دیگران معلوم می شود. استفاده ای که امام )رحمة الل��ه علی��ه( از عاشورا می کند و بعد شهید مطه��ری این را در بحث ام��ر ب��ه مع��روف و نهی از منکر می آورد. در جریان امر به مع��روف، دو ش��رط کلی��دی ت��ر احتم��ال ت��اثیر و عدم مفسده است. این احتمال تاثیر و عدم مفسده در همه ی ام��ر ب��ه مع��روف ها و نهی از منکرها و در همه ی حاالت جاری و ساری است؟ نه. کج��ا تخص��یص می خورد؟ اگر اصلی دین در خطر قرار بگیرد امر به معروف دیگر شرط ندارد. ما اآلن می خواهیم از دین حمایت بکنیم، ممکن است م��ا را بکش��ند. خ��انواده ی ما را بکشند، آن ها را به اسارت ببرند. خب ببرند. اگر اصلی دین در خطر ق��رار

گرفت، عدم مفسده دیگر معنا ندارد. چون هیچ مفسده ای باالتر از خط��ر ب��رای اصلی دین نیست. امام )رحمة الله علیه( می گوید ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( که قیام کرد، مفسده داشت یا نداش��ت؟ ظ��اهرا این اس��ت ک��ه هفت��اد و دو نف��ر شهید می شوند و هشتاد و چهارتا زن و بچه هم می روند به اسارت. اس��یری آن هم به آن وضعیت. کلی از زن و بچه هم توی راه ش��هید می ش��وند. س��وال: این اآلن مفسده نیست؟ چرا مفسده هست. پس امام حسین )علیه السالم( شرایط امر و نهی را رعایت نک��رد. وق��تی اص��لی دین در خط��ر باش��د، مفس��ده ن��داریم. )سوال: تشخیص این که اصلی دین در خطر است با کیست؟ - آفرین! تش��خیص با کیست؟ امام )رحمة الله علیه( می فرمایند اآلن ش��اه دنب��ال اض��اله ی اص��لی دین است. واقعا بوده؟ تاریخ را بخوانید. اگر عم��ری ب��اقی ب��ود، در س��طح چه��ار می رسیم به خدمات متقابل اسالم و ایران. پهلوی دوم برای چه تاریخ را ع��وض کردند؟ تاریخ را می دانید که ع��وض کردن��د. ت��اریخ شاهنش��اهی ش��د. دو ه��زار و

که1320پانصد از کجا آغاز شد، سوالی است که جواب داده نشده. گفتند سال پهلوی دوم آمده می شود سر دو هزار و پانصد سال. از آن موقع شناس��نامه ه��ا بر اساس آن بود. ما هم توفیق داشتیم آن موق��ع شناس��نامه م��ان از این ش��یر و خورشیدی ها بود. یک مدرک معتبری بود که آن را هم متاس��فانه از م��ا گرفتن��د و از همین الله و این ها دادند. برای چه تاریخ عوض شد؟ سوال: بع��د ت��اریخ ق��رار بود چه چیزی عوض بشود؟ بر اساس اسنادی که هست می گویم. قرار بود دین رسمی کشور چه دینی شود؟ زبان چه زبانی بشود؟ این حرکت را ام��ام )رحم��ة الل��ه علی��ه( فهمی��د. ام��ام )رحم��ة الل��ه علی��ه( گفت من فهمی��ده ام ک��ه ح��رکت محمدرضا از این که می گوید برای نمایندگان مجلس دیگر قسم با قرآن خوردن الزامی نیست، می توانند با هر کتابی قسم بخورند. این الفی اس��ت ک��ه ب و پ و ت و ث هم دارد. امام )رحمة الله علیه( این را فهمید. گفت من می ایس��تم. -

فقط امام )رحمة الله علیه( ایستاد؟ -نه خ��یر مراج��ع–من را بکشند؟ - بکشند. داخلی هم. خدا رحمت کند مرحوم آیت الله خویی را. سر جریان فیضیه در نامه ای ایشان می نویسند هست ک��ه: ای ک��اش من خ��ونم در این مس��یر ریخت��ه می شد. همین آیت الله خویی که خیلی ها به خاطر جه��ل و ن��ادانی می گوین��د : بل��ه ایشان موافق انقالب نبودند. آخر تو زندگی نامه آیت الل��ه خ�ویی را خوان�ده ای؟ دو تا از کتاب های ایشان را می ت��وانی ن��ام ب��بری؟ عالق��ه من��د بودی��د، س��یره ی سیاسی آیت الله خویی را ببینید. کت��ابی اس��ت آق��ای م��الکی ن��امی نوش��ته. بع��د ببینید آیت الله خویی کی بوده و چی بوده. ایشان سر جریان فیض��یه می گوی��د : ای کاش من خون ناقابل خودم را فدای این جریان می ک��ردم. )س��وال: این ک��ه فرمودید اگ��ر اص��لی دین در خط��ر ق��رار بگ��یرد مفس��ده داش��تن ش��رط نیس��ت، مفسده درست است اما اگر احتمال عدم تاثیر باشد باید چه کار کنیم؟ - ما بای��د کار خودمان را بکنیم. دیگر تاثیر با ما نیست. امام حسین )علیه الس��الم( ظ��اهرا شهادت خودش چه تاثیری داشت؟ اص��لیا ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( ب��ا من و شما تفاوتی نمی کند. اآلن ما همه مان صد و پنجاه ت��ا دویس��ت ت��ا ام��ام حس��ین

)علیه السالم( هستیم اینجا. یعنی چی که امام حسین )رحم��ة الل��ه علی��ه( ب��ا م��ا فرق می کند؟ دین در خطر قرار گرفته، شما خ��ونت را ف��دا کن. ج��انت را ب��ده. چه تاثیری دارد؟ تو چه کار به تاثیرش داری؟ ش��ما ج��انت را ف��دا کن. اگ��ر نگ��اه همه در زمان به خط��ر افت��ادن اص��لی دین این باش��د ک��ه جانم��ان را ف��دا بک��نیم، مسئولیت تاثیر دیگر با ما نیس��ت. هم��ان ط��ور ک��ه اگ��ر کس��ی ب��ه عن��وان ن��اظر بایستد و نگاه بکند به کربال. امام حسین )علیه السالم( آمد، آمد، آم�د، رس�ید ب�ه کربال، و شهید شد. تاثیر نداشت. به قول آن ناظرانی که می گویند ام��ام حس��ین )علیه السالم( نفله شد العیاذبالل��ه. زن و بچ��ه اش را هم ک��ه ب��رد. این ک��ار ب��ود خب؟ ظاهرش این است دیگر. ما موظف به این نیستیم ک��ه فک��ر بک��نیم بع��دش چه می شود. ما موظفیم وقتی اصلی دین در خطر قرار گرفت، ب��ا تم��ام وج��ود برویم در قلب دشمن. خون ما ریخته شد؟ تو به این کاری نداشته ب��اش. خ��ونت و جانت را بده بقیه اش با من خدا. امام )رحمة الله علیه( این استفاده را کرد و انقالب اسالمی را بر این پایه استوار کرد. و اال همان موقع به امام )رحم��ة الل��ه علیه( می گفتند: مسئولیت این خون هایی که ریخت��ه ش��ده ب��ا کیس��ت؟ ب��اآلخره شاه آدم می کشت. چ��ون می دانی��د ک��ه فقه��ا در خ��ون ب��ه ش��دت اه��ل احتی��اط هستند. احتیاط در دماء که راحت حکم قتل ندهیم. حکم اعدام ن��دهیم. در ح��دود ذره ای شبهه بشود، حد را اجرا نکنید. این خون ه��ایی ک��ه ریخت��ه می ش��ود چ��ه کسی پاسخگوست؟ امام )رحمة الله علیه( می گفت من پاسخگو هس��تم. چ��ون اصلی دین در خطر است. از عاشورا استفاده ی فقهی ک��رد. )س��وال: ش��ما ی��ک –مقدار قبلتر گفتید که یک بزرگواری باید این قیام را می کرد، نه هر بزرگواری.

اول این که من نگفتم بزرگوار باید قیام بکند. گفتم شخصیت ی�ابی ب�ه جامع�ه ی اسالمی را یک بزرگوار می تواند انج��ام ده��د. ام��ا س��وال این اس��ت : اگ��ر همین اآلن یک اتفاقی برای دین افتاد. یک بزرگواری هم ح��رکت ک��رد. ماه��ا ب��ه عن��وان غیربزرگوار یا مالزمین بزرگوار باید حرکت بکنیم ی��ا ن��ه؟ ی��ا بگ��وییم م��ا بزرگ��وار نیس��تیم، وظیف��ه ن��داریم. هم��ه ی ش��هدای ک��ربال در س��طح ام��ام حس��ین )علی��ه السالم( بودند؟ ن��ه. ب��اال پ��ایین دارد؟ بل��ه. ت��وی هش��ت س��ال دف��اع مق��دس یکی بودند؟ نه. ما موظفیم اگر اصلی دین به خطر افتاد، ح��رکت ک��نیم. ح��اال اگ��ر م��ا بزرگ��وار ب��ودیم، امک��ان ح��رکت دادن جامع��ه را داریم. از آن جهت ش��بیه ام��ام حسینیم. اگر بزرگوار نبودیم، از این جهت که خونم��ان را ب��رای دین دادیم ش��کل امام حسینیم. همه ی ما در خون دادن که می ت��وانیم ش��بیه ام��ام حس��ین )علی��ه السالم( باشیم. پس باز هم ما امام حسین )رحمة الله علی��ه( هس��تیم. هیچ وقت نگویید امام کجا ما کجا. در کی؟ در زمانی که قرار است م��ا ح��رکت بک��نیم. ام��ا در این که شان آنها، جایگاه آنها، غ��ایت آن ه�ا، م�ا کج��ا غالم رده ی هفتم آن ه�ا کجا؟ من کجا قنبر امام علی )علیه السالم( کجا؟ ولی از آن طرف نگویید که آن ها کجا ما کجا. - این رفتار را امام باقر )علیه الس��الم( ک��رد. - ام��ام ب��اقر )علی��ه السالم( کجا و ما کجا. امام باقر )علیه السالم( انجام داده که من و ش��ما انج��ام بدهیم. واال که آن ها می شوند ائمه ی طاقچ��ه ای. واقع��ا انس��ان ل��ذت می ب��رد

دوازده تا امام نشس��تند یکی از یکی گل��تر. م��ا امام��ان )علیهم الس��الم( را ب��رای روی طاقچه نمی خواهیم. باید ببینیم امام )علیه السالم( اینجا چه ک��ار ک��رده من هم همان کار را تقلید بکنم. این جمله ی آن ها کجا و م��ا کج��ا خیلی جمل��ه ی دو پهلویی است. )سوال: حجاب و عفاف هم جزو اصلی دین اس��ت دیگ��ر. اآلن ک��ه حجاب و عفاف اوضاعش این جوری است امرب��ه مع��روف و نهی از منک��ر نبای��د

نه. امر به معروف و نهی از منکر ایراد ن��دارد. در بحث ام��ر–ایراد داشته باشد. به معروف و نهی از منکر هم به بحث عفاف و حجاب می رسیم. اما اصلی دین که می گوییم یعنی یک کسی آمده که می گوید من می خواهم دین را از ص��فحه ی زندگی بشر پا کنم. حاال من از شما س��وال می کنم: این ه�ایی ک�ه حجابش�ان مثل شما نیست، این ها دنبال این هستند که اصلی دین را از بین ببرند؟ ما برای این که چنین ادعایی داشته باشیم، طبیعتا باید بگ��وییم ک�ه رفتاره�ای این ه�ا چ�ه رفتارهایی است. آیا رفتارهای این ها بوی این را می دهد که می خواهن��د اص��لی دین را از بین ببرند؟ اگر این است چرا شب های محرم خودش آمده دست پسر و دخترش را هم گرفته آورده؟ شاید دخترش هم اصلیا حجاب ن��دارد ولی ب��ا هم آمده اند نشسته اند کنار من و شما بیش��تر از من و ش��ما گری��ه نکن��د، کم��تر هم گریه نمی کن��د. هم��ه را نمی گ��ویم. خیلی هایش��ان را می گ��ویم. بس��یاری از آن هایی که با پوشش و حجاب اسالمی زاویه پیدا کرده اند، نه دین س��تیزند ن��ه دین گریزند. جاهل اند. جاهل نه به این معنا که می گوییم ای نادان جاهل! نه. جاه��ل اند یعنی ناآگاهند. سوال: چرا ما باید تقاص گناه اجتماعی آن ها را بدهیم؟ - ن��ه. اگر ما حتی یک نفر از ما، فرض بفرمایید در ی��ک جامع��ه ای هم��ه غ��رق در گن��اه باشند، یک نفر امر و نهی کند، خدا به واس��طه ی آن ی��ک نف��ر ع��ذاب ن��ازل نمی کند. سوال: یعنی ما باید راه بیافتیم توی خیاب��ان ب��ه هم��ه ش��ان امرب��ه مع��روف کنیم؟ - به امر و نهی می رسیم. بیافتیم تو خیاب��ان، کاریک��اتوری ک��ردن موض��وع اس��ت. و در آن ن��وع ش��انتاژ من خ��ودم متخصص��م. این طبیعت��ا م��دنظر نیس��ت. سوال: یک جایی که یک بنده خدایی داشتند راجع به عاشورا ص��حبت می کردن��د، یک نکته ای گفتند. گفتند عبرتی که از عاشورا می گیریم این است که شما حتما –حرف امامتان را گوش دهید. یعنی شما می گویید اصلی دین در خطر است...

اتفاقا ما از عاشورا درس می گیریم که فق��ط ح��رف امامم��ان را گ��وش نک��نیم. چون اگر مردم قبل از آمدن امام )علیه السالم( ب��ه مس��لم ک��ه نماین��ده ی ام��ام )علیه السالم( بود، توجه می کردند، ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( را آن ج��ور در

بس��یار خب. پس این–کربال... سوال: آن را هم امام )علیه السالم( گفته بودند. که می گویند ما فقط به حرف اماممان گوش بک��نیم، م��راقب باش��ید ک��ه ح��رف دیگری نخواهند بزنند. که امام زمان )عجل الله تعالی فرجه الشریف( بیای��د بع��د ما به حرف او گوش می کنیم. اگر ما عاشورا و جریان عاش��ورا را تحلی��ل ک��نیم، فرستادن مسلم یک پیغام دارد که تا امام نیامده باید گوش به ح�رف ن�ایب ام��ام داد. سوال: من هم همان را می خواهم بگویم. این که کسی مث��ل ام��ام )رحم��ة الله علیه( قیام کرد، حتما باید یک عالمی باشد که قی��ام می کن��د ن��ه این ک�ه ه��ر

بله. ما می گوییم آقای امام زمان ش��ما نیس��تید چ��ه کس��ی قی��ام کن��د؟–کسی. »روات ح��دیثنا« و اال ی��ک آدم ش��نگولی راه بیفت��د، راه بیفت ب��رو جی��غ جی��غ کن. مردم وقتی آیت الله کاشانی نامه می نویسد به دکتر مصدق می گوی��د م��راقبت کن و فالن، مصدق را جه��ل ب��رمی دارد می گوی��د: بن��ده مس��تظهر ب��ه پش��تیبانی ملت ایران هستم. دیدیم که ملت ایران چه کرد. آن ک��ه می بی��نی م��ردم آمدن��د، برای این بود که آیت الله کاش��انی ب�ا کفن آم��د. م��ردم احس�اس کردن�د ک�ه دین پشت جریان است، آمدند توی میدان. چند نفر با شما همراهی کردند؟ یک کودتا شد پرتت کردند بیرون. تمام شد و رفت. لذا این ک�ه چ�ه کس��ی ق�رار اس�ت آن تشخیص را بدهد و این حرکت را سازماندهی کند قطع��ا بای��د ی��ک اتص��الی ب��ا آن جریان داشته باشد. این اتصال در زمان غیبت، دس��ت فقهاس��ت. )س��وال: ب��رای حرکتی که امام )رحمة الله علیه( داشتند، همین که تشخیص دادند اصلی اس��الم در خطر است، کافی ب��ود؟ ی��ا این ک��ه آن بح��ثی ک��ه در س��یره اه��ل بیت )علیهم السالم( داشتیم که باید حتما آن یاران هم به ی��ک ح��دی برس��ند، دخ��الت دارد؟ - امام )رحمة الله علیه( احساس کرد اصلی دین در خطر اس��ت، ح��اال ک��ه اص��لی دین در خطر است بحث یار پیش می آید یا نه؟ سوال: اگ��ر ام��ام حس��ین )علی��ه السالم( به جای هفتاد و دوتا یار، دوتا یار داشت. چه کار می ک�رد؟ ب��از هم قی��ام می کرد. چون اصلی دین در خطر ب��ود. ولی زم��ان ام��ام حس��ن )علی��ه الس��الم( اصلی دین در خطر نبود. یزید یک چ��یز خ��وبی ک��ه دارد این اس��ت ک��ه دیپلماتی��ک رفتار نمی کند. او این جوری است که می گوید فیلم های بابام ب��ه کن��ار، »لعبت هاش��م...« این آق��ای فالن می خواس��ت حک��ومت بکن��د، این هم ک��ه گفت من

لعبت هاشم بالملك فال. خ��بر ج��اء پیغمبرم و فالن این ها همه اش بازی بوده. » وال وحي نزل« جبرئیل کیلو چن��د اس��ت؟ وحی کج��ا ب��وده؟ این ه��ا می خواس��تند حکومت بکنند، گفتند بهانه حکومت م��ان چ��ه باش��د؟ ی��ک نب��وت و کت��اب راه می اندازیم، حاجی حاجی مکه. قضیه این بوده. یزید این جوری آمد. نه قب��ل از یزی��د کسی این جوری آمد و نه بعدش. شاه آمد و گفت قرآن برود کنار. ام��ام )رحم��ة الله علیه( شامه اش تیز بود، مشروطه را هم بلعیده بود. امام )رحمة الله علیه( یک نوجوان است که از قم راه می افتد می آی�د ته�ران می رود مجلس ش�ورای ملی آن باال آرام می نشیند، نگاه می کن��د ب��ه مرح��وم م��درس. ح��رف ه��ایش را گوش می کند، بلند می شود دوباره ب��ر می گ��ردد قم. ام��ام )رحم��ة الل��ه علی��ه( وقتی جریان مصدق اتفاق می افتد، می رود پیش آیت الله کاشانی. من اصلیا با امام )رحمة الله علیه( کاری ندارم. من با آق��ای س��ید روح الل��ه ک��ار دارم. آق��ای س��ید روح الل��ه ب��ه جهت آس��یب شناس��ی جنبش ه��ای م��ردم ای��ران ی��ک مجته��د تاریخی- سیاسی اس��ت. مجته��د جامع��ه شناس��ی اس��ت. این ه��ا را دی��ده، وق��تی سرکار می آید دارد شاه را هم نگ��اه می کن��د. بع��د می بین��د ب��رخالف قاجاری��ه و حتی رضا شاه، رضا شاه در آن فضای بگیر ببند، از یک جایی جلوتر نرفت. یعنی رضا شاه نیامد اصلی قسم به قرآن را حذف کند. رفت سراغ منع حج��اب. ام��ام )رحمة الله علیه( نگاه می کند و مقایسه می کند، شاه را هم می بیند. م��وقعیت

خودش را هم می بیند، اینجا حرکت می کند. وقتی م��ا نگ��اه می ک�نیم ب�ه اس��ناد تاریخی می بینیم که حذف قرآن از قسم نمایندگان بالشک الفی است که نه تنها تا ی بلکه تا حروف مشدد بعدی اش را هم این ها دیده بودند. دین رسمی، زبان رسمی، تاریخ رسمی. همه ی این ها از قبل طراحی شده ب��ود. فق��ط ک��اری ک��ه کردند، گفتند این ها گاماس گاماس. اول این، بس است. بعد این. شما فکر می کنید این که هویدا را می آورند و آن طور بدنه ی حاکم بهاییزه می شود، اتفاقی است؟ یا مثال ما می بینیم سه نف��ر ب��ه درد وزارت فالن می خ��ورد بین ش��ان ده بیست سی چل می کنیم؟! مطلقا این طور نیست. نگاه نمی کنیم چه کسانی به درد وزارت می خورند، نگاه می کردن�د ببینن��د چ�ه کس�انی به�ایی هس�تند، یع�نی اص��لی به��اییت اس��ت تخصص��ی هم داش��ت ک��ه داش��ت. نداش��ت هم خیلی مهم نیست. همان طور ک��ه می رس��یم و می بینی��د ک��ه ی��ک وی��ولن زنی در کاب��اره ی خیابان سوسن شاه آباد، می آید می شود وزیر فرهنگ کش��ور. ارتب��اط شایس��ته ساالری است دیگر. ویولن با فرهنگ ارتباط دارد. مهم بهاییت است. ن��ه این ک��ه فرد چه تخصصی دارد. امام )رحمة الله علیه( این را همان اول می فهمد، چ��ون

می فهمد می گوید اصلی دین در خطر است و اقدام می کند. ما در این پنج جلسه می خواهیم در مورد چ��ه چ��یز بحث بک��نیم؟ این چه��ارچوبی که اآلن می بینید چهارچوب کلی بحث اس��ت. اگ��ر می خواهی��د این را یادداش��ت

کنید که نقشه ی راه این پنج جلسه را داشته باشید. ائمه )علیهم السالم( به ما می گویند برای امام حسین )علی��ه الس��الم( ع��زاداری

. چرا بای��د ع��زاداری ک��نیم؟ و چ��را حض��رت1کنید. دو تا سوال مطرح می شود: شهید شدند که الزم باشد برایش�ان ع�زاداری ک�نیم؟ در پاس��خ ب�ه این دو س�وال سواالت جزئی تری مطرح می شود. در ذیل چرا باید عزاداری ک��نیم، این س��وال مطرح می شود که چرا عزاداری؟ مگر امام حسین )علیه السالم( شهید نش��ده، مگر شهدا به مقام فوز و رستگاری نمی رسند پس بای��د ش��ادی ک��نیم. چ�را بای��د این عزاداری دائمی باشد؟ پنجاه سال صد سال بس است دیگر. ه��زار و سیص��د و خرده ای سال گذش��ته، ه��ر س��ال هم از پارس��ال بیش��تر. ب��رای چی ع��زاداری

. اصلیا امام حسین )علیه السالم( ب��رای چ��ه ش��هید ش��د؟ چ��ه اتف��اقی2دائمی؟ افتاد که او شهید شد که حاال ما برای این شهید عزاداری کنیم؟ چرا شهید ش��د؟ چون قیام کرد. سوال: اوال چه وضعی پیش آمد که امام حس��ین )علی��ه الس��الم( مجبور شد قیام کند؟ دو. ماهیت این قیام چیست؟ یعنی چ��ه ج��ور قی��امی ک��رد؟ این که چه وضعی پیش آمد ه قی��ام ض��رورت ی��افت، بحث مفص��لیی اس��ت، زی��ر ش��اخه ه��ایش را می گ��وییم. م��اهیت این قی��ام ب��ر حس��ب عل��ل داخلی و عل��ل خارجی. این قیام بماهو خودش چ��ه عل��ل و ریش��ه ه��ا و اج��زایی دارد؟ ب��ه جهت تاثیر و تاثرات بیرونی چه عواملی بر او اثر می گذارند و تاثیر و تاثر متقابل پی��دا می کنند. بر حسب علل خارجی که مفص��لی ت��ر اس��ت و بحث پ�ر و پیم��ان ت�ری دارد، قیام امام حسین )علیه السالم( یک قی�ام انفج�اری ب�ود؟ یع�نی یکدفع�ه ای

یک شرایط واقع شد که مجبور شد قیام کند؟ یا آگاهانه بود؟ می گ��وییم آگاهان��ه بود. ابعادش چیست؟ یک بعد ت��دافعی داش��ت و ی��ک بع��د ته��اجمی. بع��د ت��دافعی سلبی و ایجابی دارد و بعد تهاجمی هم عملی و نظری. این کل بحثی است که تا انتهای کتاب حماسه ی حسینی ما هر چ�ه می گ�وییم در این چ�ارچوب ق�رار می گیرد. ولی هر کدام از این ها جلویش کلی شاخه های مختلف دارد. نقشه ی راه را یادداشت بفرمایید که بحث گم نشود. )س��وال: این ک��ه در ع��زاداری ه��ا گفت��ه می شود که مثال امام حسین )علیه السالم( پانصد نفر را کشته اند، تعداد نفرات مشخص است یا نه؟ - در بحث تحریفات اشاره ای می کنیم. شهید مطهری می گوید من حساب کردم اگر امام حسین )علیه السالم( شمش��یرش همین ط��وری بدون توقف، حرکت می کرده باشد، روز عاشورا باید هفتاد و خ��رده ای س��اعت باشد. یعنی همین جوری زده باشد و با هر ضربه هم یک نفر را کشته باشد. چرا این اتفاق می افتد؟ چون طرف عظمت حضرت اباالفضل )علی��ه الس��الم( را در چه می بیند؟ در زور بازو. بعد برویم سراغ شعرهایی که گفته می ش��ود. ک��ه ب��ه قول آقا می فرمایند که : این که می گویید چه چشم و فالن، خیلی ها هستند در دنیا چشمهایشان از حضرت اباالفضل )علیه السالم( چشم های قشنگتری اس��ت ولی ویژگی حضرت اباالفضل که قشنگی چشم ه��ایش نب��وده. چی ب��وده؟ آن را بحث بکنید. که یک وقتی آقای کریمی شعر خوانده بود که : الله اکبر چ��ه دس��ت و بازویی/ الله اکبر چه چش��م و اب��رویی. بع��د ش��عر ادام��ه داش��ت. همین بیت را گرفته بودند ادامه داده بودند که : الله اکبر چه دور بازویی/ الله اک��بر چ��ه پش��ت بازویی. این ها همه عب��ارت ه��ای پ��رورش ان��دام اس��ت. مثال حض��رت اباالفض��ل )علیه السالم( این قدر ب��ازو داش��ته. از ب�ازوی سیلوس��تر اس��تالونه و ج�ان کل��ود ونتام و آرنولد شوارتزنگر بزرگتر بوده. این حضرت اباالفضل )علی��ه الس��الم( ب��ه بزرگی بازویش حضرت ابالفضل )علیه السالم( ش��ده؟ ی��ا آن ح��رف ه��ای خن��ده دار. طرف برمی گردد می گوید حضرا اباالفضل آمد یک نفر را گرفت، پرت کرد آس��مان، دومی آم��د او را هم ان��داخت، س��ومی ت��ا هش��تاد ت��ا. هش��تادمی را ک��ه انداخت، اولی از آسمان می افتاد که حضرت در ه��وا او را زد دو تک��ه ک��رد. بع��د دومی. شما با توجه به ق�انون جاذب��ه حس�اب کنی��د، اگ�ر هش�تاد نف�ر را حض��رت همین طوری این جوری بیندازد باال، اولی را چه قدر باید بیندازی باال که تا هفت��اد و نه را نیندازی، او پایین نیاید؟ بعد هم می گوید قربانش بروم حضرت اباالفضل )علیه السالم(. باب��ا! قرب��ان زور ب��ازوی حض��رت اباالفض��ل )علی��ه الس��الم( نمی خواهد بروی. قربان این بشو که : »رحم الله عمی العباس ک��ان ناف��ذ البص��یرة« کسی نمی توانست توی چشم حضرت اباالفضل )علیه السالم( نگاه کند. قرب��ان این بشو حداقل. ح��اال خیلی هم شایس��ته اس��ت ک��ه ورزش��کاران م��ا از حض��رت اباالفضل )علیه السالم( مدد بگیرند و از امیر المومنین )علیه السالم(. اما به پیر به پیغمبر، امیر المومنین )علیه السالم( به خاطر بازویش ام��یر الموم��نین )علی��ه السالم( نشده. بله آن هم تاثیر داشته اما امیر المومنین )علیه السالم( یک جایی ذخیره کرده که بعد بازویش این جوری می تواند ک��ار بکن��د. واال حس��اب کنی��د از

میان اعراب همه رفتند در قلعه ی خبیر را بکنن��د، نش��د. بع��د پیغم��بر)ص��لی الل��ه علیه و آله و سلم( به حض��رت گفت ب��ازوی ت��و از هم��ه بزرگ��تر اس��ت ک��ار، ک��ار خودت است. بحث بازو نبود. چ��ون آن در را چه��ل نف��ر ب��از و بس��ته می کردن��د. چهل تا بازوی معمولی را هم روی هم بگذارید، این قدر می شود. مگ��ر حض��رت علی )علیه السالم( از نظر قد و اندازه چ��ه ق��در ب��وده؟ این ح��رف ه��ا م��ال این است که جسم موضوعیت دارد. برای کسی که نگاهش این اس��ت، ب��رای جس��م حضرت هم گریه می کند. یعنی ش��ما روح حض��رت اباالفض��ل )علی��ه الس��الم( را نگاه کنی، نیازی به جسم نیست. بگو حضرت ابالفضل )علیه السالم( کی ب��وده؟ حضرت اباالفضل )علیه السالم( کسی بوده که ب��ه ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( می گفته: یا موالی. دیگر روضه می خواهی چه کار؟ برادر به برادر می گوی��د ی��ا موالی. این را بگو، یک کم قصه گرفتت، بعد بگو یک جا هم بوده که گفته یا اخ��ا. همین. اصلیا روضه نمی خواهد. مثل این می مان��د ک��ه انس��ان کت��اب را ب��ردارد، داستان زندگی این ها را بخواند. داستان زن��دگی را می خ��وانی بای��د چی��ک چی��ک اشکت بیفت��د روی کت��اب. یع��نی وق��تی نگ��اه می ک��نی چ��ه موج��وداتی. بع��د چ��ه رفتارهایی. زندگی این ها را بخوانید. این که مثال م��ادر حض��رت اباالفض��ل )علی��ه السالم( کیست. وقتی با حضرت ام��یر )علی��ه الس��الم( ازدواج می کن��د، اس��م ام البنین )سالم الله علیها( فاطمه است دیگر، حضرت امیر )علی��ه الس��الم( ک��ه ب��ه ایشان می گویند فاطمه، می گوید آقا ب��ه من فاطم��ه نگویی��د. چ��ون از حض��رت زینب )سالم الله علیها( خج�الت می کش�م. تم�ام. این ک�ه ام الب��نین)س��الم الل�ه علیه��ا( بلن��د می ش��ود می آی��د مث��ل پروان��ه دور ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( و حضرت زینب )سالم الله علیها( می گردد روضه از این باالتر می خواهی؟ اص��لیا برای این گریه بکن که ما ان شاء الله می خواهیم به کس��انی پیون��د بخ��وریم ک��ه وقتی ویژگی های انسانی آن ها مطرح می شود، سینه ی م��ا کش��ش قلبم��ان را ندارد. قلب ما می خواهد سینه را پاره کند و بیاید بیرون که خدایا! ی��ک آدم ت��وی معرفت و انسانیت و اخالق و مهرورزی به کجا می رسد که با ی�ک کس�ی ازدواج می کند و دور بچه های او مثل پروانه می چرخد. بعد وقتی به او خ��بر می دهن��د که چهارتا پسرت شهید ش��ده ان��د اص��لیا خم ب��ه اب��رو نمی آورد. می گوی��د ام��ام حسین )علیه السالم( چه شد؟ حاال روضه های ما: و الشمر جالس. این هم بای��د باشد که این ها محفوظ بماند اما الشمر جالس مال یک شب عاشوراس��ت. بس است. مال یک ظهر عاشوراست. از شب اول تو مدام می گویی والشمر جالس علی ص��دره، شمش��یر را گذاش��ت، او می دوی��د و من می دوی��دم. این م��ال ی��ک جاست. من را قصی القلب نکن. همه اش او می دوید را نگو. یک ج��ا هم این را بگو که حضرت اباالفضل )علیه السالم( گفت: یا م��والی من ب��روم )ب��ه می��دان(؟ حضرت گفتند: تو سقای منی، امید منی. این را بگو، مستمع می م��یرد ک��ه ام��ام حسین )علیه السالم( به حضرت اباالفضل )علیه السالم( می گوید تو امید م��نی. یک شاعری شعر گفت، در شعرش گفته بود که امام حسین )علیه الس��الم( هم پشتش به حضرت اباالفضل )علیه السالم( گرم بود. گفت این که ش��عری غلطی

است. خوابید و در خواب امام حسین )علیه الس��الم( را دی��د و فرمودن��د درس��ت همین است. من هم پشتم به حضرت اباالفضل )علیه السالم( گرم است. قبلش بگو اباالفضل )علیه السالم( کی بوده و بگو اباعبدالله )علی��ه الس��الم( کی ب��وده، بعد بگو امام حسین)علیه السالم( می گوید من پشتم به تو گرم است. بعد ب��بین مردم می میرند یا نمی میرند. این عرضه را ندارم، این توان را ندارم، این بی��ان را ندارم، این شعر را ندارم، ش�روع می کنم از آن ط��رف قص��ابی ک�ردن. س�ال

بود صبح تاسوعا، جایی مراسم بود نزدیک دانشگاه، یکی از دوستان گفت بیا87 برویم. سر صبح. گفتم چه کسی است؟ چون من معموال جایی تمی روم. رف��تیم طرف ی��ک روض��ه خوان��د من از ص��بح تاس��وعا ت��ا غ��روب عاش��ورا هیچ چی نمی توانستم بخورم. نه آب و نه غذا. دو روز مثل آدم های منگ به یک نقط��ه ی ک��ور نگاه می کردم. یعنی همه ی رفقا نگران شده بودند که چه ش��ده. اص��لیا ط��رف یک چیزی را مطرح کرد، شما فرض بفرمایی��د ی��ک تک��ه اش را بخواه��د ب��ه نظ��ر خودش بول�د بکن��د، بع��د هم م��دام ب��ه آن حاش��یه بده�د. بل��ه ی��ک س��ری وح�وش سبوعی که در تاریخ بش��ریت س��ابقه ندارن��د، ریختن��د آنج��ا. خیلی خب باب��ا! قلب مردم را که نمی خواهی پاره پاره کنی. وقتی هم می خواند، آنج��ا فق��ط داد می زدند، دیگر کسی نمی توانست گریه کند. افراد چه قدر می توانند همراهی کنند. آمدیم بیرون، س��رم همین ط��ور پ�ایین ب�ود، ن�ه ح�رف می زدم ن�ه می توانس�تم چیزی بخورم. دوستان دیگر نگران شده بودن��د. گفتن��د ب��بریمت دک��تر؟ گفتم ن��ه. چی شده خب؟ داشتم فکر می کردم نه به این که چی شد، ب��ه این ک��ه این اآلن چه کار کرد. الزم بود چنین تصویری درست بکند و شروع کن��د س��معی و بص��ری آن صحنه را اجرا کردن؟ آنجا خدا را ش��کر می ک�ردم ک��ه آدم ه��ایی ک��ه دلش��ان نازک است یا خانم ها نبودند و اال می مردند. بالشک می مردند. م��ا روایت داریم که وقتی شیعه ب��ه ک��ربال می رود خ��دا دل او را آرام می کن��د و اال مح��ال اس��ت شیعه ای پایش به حرم امام حسین )علیه السالم( برسد و زنده برگردد. بع��د ت��و می خواهی دو هزار کیلومتر این طرف تر از کربال کاری بکنی که طرف بم��یرد؟ یک کاری بکنی طرف جان بدهد اینجا. بله ممکن است کسی ج��ان هم بده��د ک��ه چه اجری باالتر از این. و خدا قسمت و روزی همه بکند. ولی این ک�ه ت��و ب�ه زور می خواهی یک کاری بکنی، طرف نابود شود. صدای همه گرفته بود از بس جی��غ زده بودند. این باز ادامه می داد. این اآلن مداحی است یا سالخی؟ بیش��تر گری��ه کنند و بیشتر داد بزنن��د ب��ه ق��ول ش��هید مطه�ری حتم��ا اخالص ص��احبخانه بیش�تر است. )سوال: ش��ما در جهت دهی ب��ه اش��ک گفتی��د ک��ه آن شخص��یت را بای��د ب��ا شناخت بیشتر بشناسیم. این شناخت چه طور حاصلی می شود؟ - الزمه ی اول ش��ناخت آش��نایی ب��ا زن��دگی اوس��ت. من االول الی اآلخ��ر. همین. م��ا ام��ام حسین)علیه السالم( را کامل می شناسیم؟ مثال از بدو تول��د رواب��ط او ب��ا پ��در و مادر و پدربزرگ. همه ی این ها را می دانیم؟ حقیقتا عرض می کنیم که از نظ��ر اطالعات تاریخی، نود و پنج درصد مردم ما شاید نود و پنج درصد از تاریخ اسالم را نمی دانن��د. آن چ��یزی ک��ه م��ا می دانیم همین کلی��ات اس��ت. از این ک��ه بعض��ا

سخنرانی در جمع آدم های مطل��ع، آدم ه��ای تحص��یل ک��رده ک��ه بعض��ا خودش��ان سخنران و استاد و مبلغ هستند، حقیر که هیچی بلد نیستم، ی��ک بح��ثی را مط��رح کردم، یک اظهار لطف های عجیب و غریبی شد که اولش احساس کردم این ه��ا چون می بینند سن و سال من کمتر است می خواهند روحی��ه بدهن��د، بع��د دی��دم نه. می خواست روحیه بدهد بله اما دیگر به خ��اطر من س��خنرانی ف��ردا ش��ب را که کنسل نمی کند. حاال این که چ��ه کس��ی را کنس��ل ک��رده بمان��د. این م��ال این است که معلوم است که فرد تحلیل درستی ندارد. اطالعات درستی ن��دارد. ی��ک نفر این ها را جمع و جور کند و در اختیار قرار دهد. امام حس��ین )علی��ه الس��الم( کی ب�ود؟ ح�اال نمون�ه ه�ایی را تاکی�د خ�واهم ک�رد. دس�تگاه ام�ام حس�ین )علی�ه السالم( که این هم��ه می گوین��د دس��تگاه چیس��ت؟ دس��تگاه ام��ام حس��ین )علی��ه السالم( دستگاه نظم است. شما تا حاال روی نظم ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( مطالعه کرده اید؟ امام حسین )علیه السالم( آدم خیلی منظمی بوده. بع��د خیلی آدم ت��یزی ب��وده. یع��نی آق��ای حس��ین بن علی )علی��ه الس��الم( بس��یار آدم زرنگی است. منظورتان امام حس��ین )علی��ه الس��الم( اس��ت؟ ن��ه خ��یر آق��ای حس��ین بن علی)علیه السالم(. با ام�امتش ک�اری ن�داریم. شخص�ا آدم بس�یار زرنگی اس�ت. عرض کردم خدمتتان پنج ش��ب این را ک��ردم موض��وع س��خنرانی: عق��ل دقی��ق و قلب رقیق اباعبدالله )علیه الس��الم(. ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( عق��ل دقیقی داشت. قلبش رقیق بود ولی عقلش بسیار دقیق بود. اگر دقی�ق نب�ود این پ�ازلی که چید پس از هزار و پانصد سال این جور درخشان نمی ماند. باآلخره یک جایی اش را خراب می کردند و تحریف می کردند. به قول ش��هید مطه��ری زهرم��اری قاطی اش می کردند. با چه کیاست و زرنگی رفتار کرد که هیچی قاطی ک��ار او نشد. سوال: این که فرمودید یزید خیلی رو بود. امام حس��ین )علی��ه الس��الم( در زمان معاویه قی�ام نک��رد چ�ون معاوی�ه اص�لیا ی�ک من��افقی ب��ود ک�ه نمی ش��د در زمانش قیام کرد. زمان یزید قیام ک�رد. م�ا هم همیش�ه می گ�وییم ام�ام حس�ین

کی گف��تیم ی��ار نداش��ت؟ دو–)علیه السالم( برای این قیام کرد که یار نداش��ت. هفته پیش تاکید کردیم، گفتیم امام حس��ن)علی��ه الس��الم( و ام��ام حس��ین )علی��ه السالم( در زمان حیات معاویه یک جمله می گفتند آن جمله این ب��ود ک��ه م��ا ی��ار نداریم؟ جمله این بود که تا معاویه زنده است باید صبر کرد. پس هیچ ربطی ب��ه

حرفی ک��ه ب��ه ام��ام–یار ندارد. سوال: امام صادق )علیه السالم( که می گفتند. صادق)علیه السالم( می زدند چه بود؟ می گفتند قیام کن. ام��ام )علی��ه الس��الم( می گفتند من یار ب�رای قی�ام ن�دارم. ح�اال اگ�ر ام�ام ص�ادق )علی�ه الس�الم( ی�ار داشت، قیام می کرد؟ بله قیام می کرد. چرا؟ چون اصلی دین در خطر بود؟ نه. فارغ از اصلی دین، حکومت تش��کیل ده��د. س��وال: می خواس��تم در م��ورد ام��ام

قبل از امام حس��ین–حسین )علیه السالم( کتاب معرفی کنید اگر ممکن است. )علیه السالم( یکبار جریان کربال را بخوانی��د اگ��ر ح��ال داش��تید و خواندی��د، بیایی��د کت��اب درب��اره ی ام��ام حس��ین)علی��ه الس��الم( هم مع��رفی کنم. یکب��ار له��وف را بخوانید. لهوف ابن طاووس را بخوانید همه تان. یعنی واقع��ا خیلی ب��د اس��ت ک��ه

شما یکبار لهوف را نخوانده باش��ید. ج��زو مقات��ل معت��بر اس��ت ک��ه مق��ام معظم رهبری )حفظه الله( صراحتا ازش ن��ام بردن��د. ترجم��ه ش��ده ی فارس��ی و روان. کامال تاریخ گونه و داستان گونه است. این را بخوانی��د. آن وقت بیایی��د من کت��اب درباره ی زندگی حضرت بهتان معرفی کنم. له��وف س��یر ت��اریخی دارد و یکی از معروف ترین مقاتل ناظر به جری��ان کربالس��ت. س��وال: زم��ان معاوی��ه هم ام��ام

اگر دوازده هزار نفر با امام حسن )علیه السالم( می–حسن )علیه السالم(..... ماندند. ما معاویه می جنگید. اگر دوازده هزار نفر پاکار بودند. ولی وق��تی آن ه��ا دور امام حسن )علیه السالم( را خالی کردند، یعنی برای جامعه ی اس��المی این جا نیفتاده است که باید معاویه را کنار زد. کمبود یار موضوعیت دارد ولی ن��ه ت��ا حدی که امام حسین )علیه السالم( ب��ا هفت��اد و دو نف��ر هم ح��رکت بکن��د. هم��ان موقع اگر امام حسن )علیه السالم( با بنی هاشم جمع می شدند، هفتاد نف��ر می شدند. آن هفتاد تا خونشان پایمال می شود ولی این هفتاد تا ب��ه خ��اطر حم��اقت

یزید خونشان آشکار می شود.( اولین محور این بحث این است که : چ��را ع��زاداری و ن��ه ش��ادی؟ ام��ام حس��ین )علیه السالم( شهید شده، ش��هادت هم ک�ه ی�ک فیض ب��زرگ الهی اس��ت. ش��هدا مقام باالیی دارند. ما باید خوشحال باشیم و شادی کنیم. همان طور ک��ه پ��یروان حضرت عیسی )علیه السالم( در روزی که به نظرشان آن حضرت را به ص��لییب کشیدند شادی می کنند. بهتر نیست؟ چرا شادی نک��نیم؟ چهارت��ا نکت��ه را ع��رض

. ریش��ه ی خ��رافی اعتق��اد مس��یحیان: مس��یحیان ی��ک اعتق��اد غلطی1می کنیم: دارند و آن هم این است که حضرت عیسی )علیه السالم( به صلییب کشیده شد به عنوان کفاره ی گناه��ان مس��یحیت الی ی��وم القیام��ة. م��ا این ح��رف را از بیخ غلط می دانیم. ائمه )علیهم السالم( آمده اند ک��ه م��ا عب��ودیت و بن��دگی ک��نیم و گناه نکنیم. نه این که ائمه )علیه السالم( آمده اند که خود را فدا بکنند که ما هر چه گناه می کنیم بخشیده ش��ود، پیش��اپیش. پس بفرمایی��د بع��د از این ک��ه ام��ام حسین )علیه السالم( شهید شد برای دستورات قرآن مبنی بر نماز و روزه و حج و زکات و حجاب هیچ دلیلی وج��ود ن��دارد. ام��ام حس��ین)علی��ه الس��الم( ق��رآن را نقض کرد دیگر. نسخ کرد. من شهید شدم دیگر خیالتان راحت. من کنترات همه ی س��ختی ه��ای الهی را برداش��تم. م�ا اص��لیا قائ�ل ب�ه چ�نین ح�رف خن��ده داری نیستیم. )سوال: حاال در این ح�دش قائ�ل نیس�تیم این ح�رف ک�ه مثال می گوین��د فکر می کنم عالمه بحر العلوم گفتند که برای رس��یدن ب��ه خ��دا دو ت��ا راه وج��ود دارد یکی قرآن و یکی زیارت عاشورا. بعد راه امام حسین )علیه الس��الم( خیلی سریع تر است. بعد این تحلیل را یکی از بزرگان می کنند امروز. می گویند که : آن مصائبی که امام حسین )علیه السالم( روز عاشورا کشیدند، کار را برای توی –سالک امروز آسان ت��ر می کن��د. و ت��و ب��ا گری��ه مس��یرت س��ریع ت��ر می ش��ود.

آفرین! بارک الله! اما می گوید ب��رای کی آس��ان کردن��د؟ جمل��ه یت��ان را دوب��اره برای توی سالک. نه برای توی مذنب عاص��ی ف��اجر متظ��اهر.– سالک. –بگویید.

برای توی سالک حضرت کار را تسهیل می کند. یعنی تو اگر امام حس��ین )علی��ه السالم( را نداشتی، سرعتت ده بود، امام حسین )علیه السالم( سرعتت را ص��د می کن��د. ولی اگ��ر ت��و بایس��تی س��رجایت ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( زورکی حرکتت نمی دهد. امام حسین )علیه السالم( کاری کرد که عاشورای او به ق��ول شما بشود سکوی پرتاب. اما باید عاشورا را بخوانیم یا نه؟ عب��ارت خیلی دقی��ق گفته شده که برای توی سالک این کار را کرد. حرف همین است که بن��ده آم��ده ام هیئت چه آمده ام و چه آدمی می روم. یک وقتی شب جمعه ب��ود یکی از این بچه های ما تم��اس گ��رفت گفت ح��اج منص��ور می آیی؟ زم��ان دانش��جویی ب��ود. گفتم آره می آیم. گفتم پس ساعت یک سر پل م��دیریت دانش��گاه م��ا هم بس��ته بود دیگر. دوازده شب در را می بستند. راه افتادم از اتاق که بروم. از ات��اق ک��ه خارج ش��دم یکدفع��ه انگ��ار آس��مان س��وراخ ش��د. یع��نی گلول��ه ی ب��اران ب��ه چ��ه درشتی. حاال من هم خارج شده بودم و آمده بودم. اگر می خواستم برگردم هم فایده ای نداشت. گفتم این خیلی تند اس��ت احتم��اال زود بن��د می آی��د. را افت��ادم آمدم. در دانشگاه هم بسته. یک جایی از روی نرده ها پریدیم و آم��دیم. س��ر پ��ل مدیریت که رسیده بودم، نود درصد آب بودم و ده درصد خودم. اصلیا آب خالی. این بنده خ�دا دوس�تمان آم�د. بع�د گفتم چ�ه ج�وری بنش�ینیم؟ روی ص�ندلی آدم خیس ک��ه می ش��ود ک��راهت دارد بنش��یند اص��لیا. لب��اس ه��ا خیس آب. رس��یدیم شهرری. یک چند دقیقه دور زدیم بیشتر خشک ش��ویم بع��د ب��رویم داخ��ل. رف��تیم داخل . هوا هم گرم شد. از این باران هایی بود که می گیرد که فق��ط آدم خیس خیس شود بعد هم تمام می شود. رفتیم داخل. حاج منصور آمد. چند لحظ��ه داغ بود گفت: تو آدمی؟ می آیی هیئت بعد ساعت دو ش��ب، س��ه ش��ب از اینج��ا می روی، کله ات را می اندازی و می روی مثل... می روی توی خانه و م��ادرت می آی��د می پرس��د: غ��ذا خ��وردی؟ مث��ل فالن کل��ه ات را می ان��دازی می روی س��ر سفره. یک کلم�ه هم س��وال نمی ک�نی مادرج�ان خ�ودت غ�ذا خ�وردی؟ من کلی خوشم آمد اتفاقا. گفت اخالقت مث��ل آدم نیس��ت. پ��در و م��ادرت زحمتت را می کشند بیایی اینجا، ت��و اخالقت مث��ل فالن اس��ت. اینج��ا فحش ه��ا را می داد ح��اج منصور. من هم کیف می کردم. بگو بگو بلکه بعضی از این ها آدم شوند. راست می گوید. همین است. من رفتم هیئت اآلن آمدم. بچه ام آم��ده: ب��رو آن ط��رف خسته ام. خاک بر سرت بکنند. آن هیئتی که بروی بعد بچه ات را ول ک��نی. و از تربیت او غافل بشوی به کمرت بزند. این مدل هیئت رفتن برون دادش چیست؟ آمدم هیئت چشمم هم ول است. این چشمی که هن��وز از گری��ه ی ام��ام حس��ین )علیه الس��الم( نم دارد را اینج��ور خ��رج نکن. بعض��ی وقت ه��ا احس��اس می کنم شیطان لعنتی چه جور با ما معامله می کند. دوساعت سه س��اعت س��ینه زنی و عزاداری و اش��ک و آه، ح��اال آم��د نگ��اه ح��رام ک��رد و تم��ام. چش��م گری��ان ب��رای اباعبدالله )علیه السالم( به نامحرم. تمام شد. بنشین خان��ه ات. آن گن��اه را نکن مستحب هم نمی خواهد انجام بدهی. بنشین پای تلویزیون با تلویزیون گریه کن.

. تفکیک جنبه ی فردی شهادت حضرت از جنبه ی اجتماعی. امام حسین )علیه2

السالم( شهید شد. مبارکش باشد. به شما چه ربطی دارد؟ خن��ده دار اس��ت ک��ه ما بگوییم امام حسین )علیه السالم( به رستگاری رسیده ... صبر کن ب��بینم. این امام حسینی )علیه السالم( که به رستگاری رسید، چ�ه کس�انی او را کش�تند؟ - یک عده ای بودند از کفار حربی سمت ات��ریش. - ن��ه خ��یر قرب��ان. ام��ام حس��ین )علیه السالم( را مردمی کشتند که در رکاب پدرش امیر المومنین)علیه السالم( زمانی رشادت کردند که هیچ کس به امیر المومنین کمک نمی کرد. امام حسین )علیه السالم( را مردمان عزیز کوفه زحمت کشیدند کش��تند. کف��ار کج��ا بودن��د؟ مردم شام کجا بودند؟ مردم کوفه، بیعت کنندگان با مسلم و نامه نوشته های به امام حسین )علیه السالم( آمدند حضرت را کشتند. برای جامعه ی اس��المی این یک فاجع��ه ی بی نظ��یر اس��ت ک��ه ن��وه ی پی��امبر را ب��ا آن وض��عیت ب��ه ش��هادت رسانده. ما باید گریه کنیم برای این افتضاحی که جامعه ب��ه ب��ار آورده. حض��رت

.3رفته بهشت. به من و تو چه ربطی دارد؟ ما به این طرفش بای��د نگ��اه ک��نیم. اوج احساسات ما گریه است نه خنده. در اوج خن��ده هم م��ا ب��ا گری��ه تخلی��ه می شویم. چرا؟ چون خنده کشش احساسات عالی را ندارد. اوج احساسات انسان گریه است و گریه صیقل می دهد. شما بنشینی سه س��اعت بخن��دی وق��تی بلن��د می شوی، دچار کدورت قلبی می شوی. ولی وقتی سه س��اعت گری��ه می ک��نی وقتی بلند می شوی تازه احساس می کنی، رها شدی، آرام شدی. این خاص��یت گریه است. ما با گریه پیوند می خوریم. به کی؟ هم ب��ه منب��ع و هم ب��ه هم��دیگر. من با گریه خودم را به کسی که دارم برای او گریه می کنم می چس��بانم. از آن سمت با گریه به همدیگر هم پیوند می خوریم. قبال هم گفت��ه ام. م��ا ت��وی ه��یئت یکب��اره ب��ا هم مهرب��ان می ش��ویم. احس��اس ن��زدیکی می ک�نیم. قبال هم��دیگر را ندیدیم. خب ندیدیم که ندیدیم. حاال خواهر بنشین. بچه ات را ب��ده من دو دقیق��ه

چه��ار–نگه دارم. مثال زیرانداز نداری، خودم را جمع می کنم تا ت��و هم بنش��ینی. ساعت می خواهیم بنشینیم اآلن. شب احیا را تصور کنی��د. وق��تی کن��ار هم گری��ه می کنیم، دلهای ما به هم نزدیک می شود. یع�نی من و ت�و ی�ک اش��تراکی داریم. آن اشتراک این است ک��ه عش��ق م��ا واح��د اس��ت.این گری��ه ی ص��یقل دهن��ده ی احساسات، اوج احساسات انسانی، عامل پیوند ما ب��ا منب��ع و یک��دیگر اس��ت ک��ه می تواند حق مطلب را ادا بکند. نه خنده. چون خنده در حالت عادی هم به ی��ک حدی که می رسد دیگر نمی کشد. باید گریه بکنی و تخلی��ه ش��وی ت��ا بگ��ویی این

. گریه عام��ل هش��دار اس��ت. گری��ه عام��ل تنب��ه4گریه، گریه ی شوق من است. است. حضرت زهرا )سالم الله علیها( بعد از این که پدر بزرگوارشان به شهادت می رسد و حق امیر الومنین )علیه السالم( همسر او غص��ب می ش��ود چ��ه ک��ار می کند؟ شروع می کند گریه کردن. بزرگوار اآلن شما گری��ه ک��نی خالفت را ب�ر می گردانی؟ نه. پس برای چه گریه می کنی؟ حض��رت ب��ا گری��ه می خواه��د این چراغ را روشن نگه دارد. اگر این چراغ خاموش بشود، علی )علی��ه الس��الم( ک��ه رفت، بعدی ها را هم می زنند کنار. حضرت زهرا )سالم الله علیه��ا( می خواه��د به اندازه ی خودش چراغ حقانیت امیر المومنین )علی��ه الس��الم( را روش��ن نگ��ه

دارد. ما اآلن برای چه گریه می کنیم؟ ب��رای چ��ه ی��ک ک��ار خ��ارق الع��اده ای می کنیم؟ برای چه مدام توجه همدیگر و توجه دیگران را جلب می ک��نیم؟ هم��ه اش یک پیغام دارید: مواظب باشید عاشورا تکرار نش�ود. گری�ه ی م�ا عام�ل هش��دار است از یک رویداد ناگواری که ممکن است، تک��رار ش��ود. اآلن هم ممکن اس��ت

بله ممکن است تکرار شود. ی�ک ع�ده ای ب�ه س�بوعیتی برس��ند ک�ه؟ تکرار شود عده ای آدم بی گناه را ب��ه وحش��یانه ت��رین ح��الت ممکن بگیرن��د و بکش��ند. ح��اال اینجا یک نکته ای عرض کنم. این گریه ای که نماد عزاداری ماست و این مق��دار تاثیر و کارکرد دارد، واقعا ما برای این گری��ه نبای��د فک��ر بک��نیم؟ چ��ه کس��ی بای��د هدایت گریه را به دست بگیرد؟ اگر ما گریه ی مردم را به دس��ت بگ��یریم یع��نی در واقع آن اوج احساسات و قلب آن ها را در اختیار گرفته ایم. اختی��ار گری��ه ی مردم دست ما باشد. مردم برای چیزی گریه بکنند که ما به عنوان راهنما ب��ه آن ها توصیه می کنیم. اگ��ر زم��ام گری��ه ی م��ردم دس��ت م��ا ب��ود، می ت��وانیم آن را هدفدار بکنیم. اینجا ببینید جهت دهی در اشک یع��نی چ��ه. اک��ر م��ا بنش��ینیم فک��ر بکنیم که مردم در ماه محرم برای چه گریه بکنند؟ در واقع زمام اختیار مردم را ما در اختیار گرفته ایم. نه ب��رای منوی��ات خودم��ان. ب��رای ه��دف مق��دس. اش��ک مردم را بگیریم، کنترل بکنیم و بین��دازیم ت��وی مس��یر مه��دویت. م��ردم ب��رای آن امام حسینی )علیه السالم( گریه کنند که زمینه س��از ظه��ور ام��ام زم��ان )عج��ل الله تعالی فرجه الشریف( بوده. این گریه با این عظمت فرض کنید بیفتد دس��ت یک نفر که بیاید بخواند که : حضرت رقیه )سالم الله علیها( از آن ط��رف کج��اوه راه افتاد، دید راه زیاد است گفت ب��ا اتوب��وس ب��روم ح��اال ک��ه این ق��در راه زی��اد است! ) سوال: این که ما می گوییم امام حسین )علی��ه الس��الم( کش��تی نج��ات هستند، کشتی نجات یکی از خصوصیاتش این است که کسانی که در دریا غ��رق

نه. کشتی نجات می تواند کارکردش این باشد ک��ه–شده اند را نجات می دهد. آن هایی ک��ه در دری��ا غ��رق–یک عده ای را سوار می کند، بقیه غرق می شوند.

همین. یعنی این کشتی اس��ت ک��ه می–شدند سوار کشتی معمولی بودند دیگر. تواند شما را به سر منزل برساند. یا از اول باید سوار همین شوید یا اگ��ر س��وار کشتی دیگری شده اید در میانه ی راه تغییر وض��عیت بدهی��د واال ب��ه مقص��د نمی رسید. کارکرد این کشتی این است. ولی این کشتی خالی راه افتاده در میانه ی راه افرادی که دارند غرق می شوند را نجات می ده�د. ن�ه. ی��ک ع�ده ای از اول سوار این کشتی شده اند و با این کشتی به سمت مقصد حرکت کردن��د. آن ه��ا

آخر ما با کشتی نجات ک��ه س��فر نمی–طبیعتا در معرض خطر قرار نمی گیرند. کنیم. چرا. مثل حضرت نوح )علیه السالم(. یک عده ای از اول ب��ا حض��رت ن��وح )علیه السالم( سوار شدند. حاال به پسرش می گوید که »یا ب��نی ارکب معن��ا« او

س��وال–می گوید نه خیر. پس می تواند این کار را هم بکند. ه��ر دویش ب��ا هم. دومم این بود که حاال مایی ک��ه می خ��واهیم ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( را ب��ه دیگران معرفی کنیم، به کسی که خارجی است، من مستندی دیدم که دس��ته ی ع��زاداری در خ��ارج ب��ود و مع��رفی می کردن��د. ب��ه نظرت��ان این بیش��تر ب��اعث

آبروریزی ما مسلمانان نمی ش��ود ک��ه امامش��ان را خودش��ان کش��تند؟ - این ک�ه خودشان کشتند یعنی چی؟ یعنی همین آدم هایی که ... اتفاقا یک سوال )کت��بی(

یعنی دین خودشان. منظورم کس��انی ان��د ک��ه–هم با این مضمون مطرح شده. مسلمانند. اتفاقا این نشان می دهد که ما چه تیزبینی داریم که مراقبیم خودمان از درون دچار فساد نشویم. یعنی دائما خودمان، خودم��ان را نق��د می ک��نیم. این اتفاقا نقطه ی ق��وت ماس��ت ن��ه نقط��ه ی ض��عف م��ا. ی��ک س��والی هم در همین رابطه پرسیده اند: مدتی پیامکی با این مضمون که امام حسین )علی��ه الس��الم( را شیعیانش کشتند و ما هم به هوش باشیم تا امام زمانمان را که خود را شیعه شان می دانیم نکشیم. در ترم های قب��ل یکی از اس��اتید گفتن��د این جمل��ه غل��ط است و امام حسین )علیه السالم( به دست ش��یعیانش کش��ته نش��د. اکن��ون می خواهم بدانم این جمله صحیح است ی��ا خ��یر؟ در کت��اب ش��هید مطه��ری دقیق��ا از –عین همین عبارت که حسین )علیه السالم( را شیعیانش کشتند استفاده شده.

ببینید. پیامک این بود: به هوش باشید ک��ه حس��ین )علی��ه الس��الم( را منتظ��رانش کشتند. یعنی یک عده ای منتظر امام حسین )علیه السالم( بودند، وق��تی آم��د او را کشتند. ما هم که منتظر امام زمان )عج الله تعالی فرجه الش��ریف( هس��تیم، او را می کشیم. این حرف، حرف غلطی است. این ک��ه می گ��وییم ش��یعیانش و شهید مطهری هم همین را می گوید به چه معناست؟ به این معن��ا ک��ه آن ه��ایی که در آن زمان خودشان را م��دعی و محب و پ��یرو می دانس��تند. ش��یعه ی ام��ام حسین )علیه الس��الم( مس��لم بن عوس��جه اس��ت. ش��یعه ی ام��ام حس�ین )علی��ه الس��الم( ح�بیب بن مظ�اهر اس��ت. ن�ه ش�بث بن ربعی ملع�ون ک�ه ه�ر ک�اری از دستش بر می آمد انجام داد. حاال چرا دائما عزاداری کنیم؟ ده سال بیست سال پنجاه سال، بس است دیگر. هزار و چهارضد س��ال گذش��ته هم��ه اش ع��زاداری. همه اش عزاداری. به دو دلیل این عزاداری تمامی ندارد: اوال چ��ون ن��زاع، ن��زاع حق و باطل است. و این نزاع دائمی است. حق و باطل تا کی با هم درگیرند؟ تا قیامت. حق و باطل درگیر بودند، هستند و خواهند بود. حق و باطل زمان دار ب��ا هم درگیر نیستند. چون حق و باطل با هم درگیرند ما همیشه باید بزرگترین نزاع حق و باطل که نزاع اباعبدالله حسین )علیه السالم( بوده را زنده نگه داریم. هر وقت که نزاع حق و باطل تمام شد، آن وقت ش��ما بگ��و ک�ه اآلن ب�رای ادام�ه ی این اتفاق توجیهی وجود دارد که بحث کنیم. دو. چون حماس��ه ی بش��ریت اس��ت باید عزاداری اش دائمی باشد. چرا حماسه ی بشریت است؟ امام حسین )علیه السالم( حماسه ای داشت، حماسه ی اسالمی. ش��یعی. دی��نی. خ��دایی. حماس��ه بشری بود؟ چرا؟ شما در قیام اباعبدالله الحسین )علی��ه الس��الم( ش��عار ش��یعی می بینید یا شعار اسالمی یا شعار دینی یا ش��عار انس��انی؟ ش��عارهای اس��المی و دینی هم می بینیم ام��ا فق��ط این ه��ا نیس��ت. م��ا می بی��نیم ام��ام حس��ین )علی��ه السالم( حماسه ای آفریده، کاری کرده، که متعلق اش آرمان های بشری است. وقتی امام حسین )علیه السالم( می بیند که آن ها از انسانیت هم دارن��د رد می شوند چه می گوید: اگر دین ندارید الاقل آزاده باشید. قانون جنگ این است ک��ه

تا کسی خودش زنده است به خیمه هایش حمله نکنید. اآلن من زنده ام. ب��ا من درگیر شوید هر وقت من را کشتید بروی��د ب��ه خیم��ه ه��ا حمل��ه کنی��د. س��وال این است که امام حسین )علیه الس��الم( آرم��انش آرم��ان ظلم س��تیزی اس��ت چ��ون دنب��ال ظلم س��تیزی اس��ت، ظلم س��تیزی ام��ری فط��ری اس��ت و ام��ر فط��ری اختصاص به گروه خاصی از انسان ها ن��دارد. موی��د ع��رض بن��ده چیس��ت؟ ش��ما اظهار نظر و الگو گیری و عزاداری غیر مسلمین را نگاه کنید. از گان��دی ک��ه می گوید من قیام هند را از قیام حسین بن علی )علیه السالم( گرفت��ه ام. ت��ا اظه��ار نظر افرادی که اصلیا معتقد به این چهارچوب های دینی نیستند. از اندیش��مندان غربی گرفته تا شرقی. در مورد امام حسین )علیه السالم(. الگ��و گ��یری، اظه��ار نظر و ش��عارها. )س��وال: اف��رادی ک��ه این ح��رف ه��ا را می زنن��د آن قس��متی از اسالم که ظلم ستیزی است را می بینند. در حقیقت امام حسین )علیه الس��الم( برای اسالم قیام کرد ح��اال آن قس��متی از اس��الم ک��ه ظلم س��تیزی اس��ت، تحت

بسیار خوب. امام حسین )علیه السالم( ب��رای اس��الم–تاثیر آن قرار می گیرند. قیام کرد امام کدام جنبه ی اسالم؟ امام حسین )علی��ه الس��الم( مثال ب��رای روزه قیام کرد که از اسالم است؟ کدام قس��مت اس��الم در قی��ام اباعبدالل��ه الحس��ین )علیه السالم( بولد است؟ ظلم ستیزی. پس آن ها حق دارند به این قس��متی از

پس آن امربه معروف و–اسالم که در قیام بولد شده، بیشتر توجه نشان دهند. نهی از منکر چه می شود پس؟ - نهی از کدام منکر؟ ظلم. یزیدی ک��ه اس��الم را

ه��ر چی ذی��ل ظلم ق��رار می گ��یرد؟ -–قبول نداش��ت چ��ه ک��ار می ک��رد؟ ظلم. همین طور است. چون »ان الشرک لظلم عظیم« همه ی گناه��ان ظلم هس��تند. اما ظلمی که ما می گوییم چیست؟ ظلمی اس��ت ک��ه یزی��د دارد ب��ه جامع��ه می کند. یزید جامعه را از هدایت بازداشته، از حق امامت... من می گویم از اس��الم کدام قسمتش بولد است؟ آنی که بولد است ظلم ستیزی است و این ک��ه ام��ام حسین )علیه السالم( در جریان حرکت خودش یک صحنه هایی را به نمایش می گذارد که آن صحنه ها دل آدم را می برد. می گوید: هر کسی می خواه��د ب��رود، برود. شب اس��ت و تاری��ک اس��ت. بروی��د. ن��ور را کم می کن��د ک�ه راحت بتوانن��د بروند. آدم ها وقتی این ها را می بینند نمی توانند تسلیم نشوند. لذا قیام ص��رفا شعارها و نمادهای دینی ندارد. یعنی هیچ جا نداریم که آن ها مثال از این که ام��ام حسین )علیه السالم( روزه بود، منقلب شدند. ولی از این که امام حسین )علی��ه السالم( بین راه بیعتش را برداشت. کسی را زور نکرد. خودش را تحمیل نک��رد. این انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. حاال چگونه؟ چ��ه بای��د ک��رد؟ ) س��وال: - امام حسین )علیه السالم( خودش را تحمیل نکرد ولی آیا آن ها هم حق داش��تند امام را تنها بگذارند؟ امام حسین )علیه السالم( نمی خواست خودش را تحمی��ل کند به کسی که معتقد کامل به این جریان نیس��ت. چ��ون می مان��د و خرابک��اری می کرد. ولی این که آن ها رفتند یعنی کارشان درس��ت هم ب��ود؟ خ��ود حض��رت می گوید اگر می روید بروید جایی که صدای من به گوش تان نرس��د و اال چ��نین و چنان می شوید. سوال: این که می گویید نزاع حق و باط��ل دائمی اس��ت، این

که »ان الباطل کان زهوقا« چه معنایی می دهد؟ - یعنی باط�ل ن�ابود می ش��ود. جریان کفر دم بریده است . اما دوباره می آید چ��ون ش��یطان هس��ت. نفس هم هست. حق، باطل. زهوقا، دوباره باطل بروز پیدا می کند. می آید حق او را می زند. باز می آید. یک جریان مستمری در عرض جریان نیست. سوال: این ک��ه ت��ا قیامت ادامه دارد و شهید مطهری می گویند که جامعه بر مبنای فطرت چندگانه

آین��ده مش��ترک و واح��د–نیست یگانه است و آینده شان مشترک و واحد است. است امام زمان )ارواحنا فداه( وقتی می آید، افراد حق ندارند باطل باشند ول��و شخصا؟ اختیار دارند. پس نزاع حق و باط��ل آم��ده شخص��ی و درونی ش��ده. این نزاع تمامی ندارد. آن جا هم ذکر امام حسین )علیه السالم( الزم اس��ت ت��ا ن��زاع درونی ام را با آن تنظیم کنم. آن ب��روز اجتم��اعی اش کم ش��ده ولی ف��ردی اش هست. چون اختیار با امام زمان )عجل الله تعالی فرجه و الشریف( از بین نمی رود. سول: چرا شهید مطهری از شعر محتش��م انتق��اد می کن��د؟ ب��ه آن هم می رسیم. در بحث تحریفات اشاره می کنم.( حاال برای این که حماس��ه ی بش��ریت بماند چه باید کرد؟ اگر قرار است که ما دائما عزاداری بکنیم، چون امام حسین )علیه السالم( را حماسه ساز برای بشریت می دانیم، در این عزاداری الزم��ه ی اولیه این است که تحلیل بکنیم که چرا شهید ش�د. م�ا می خ�واهیم ب�رای کس�ی عزاداری کنیم اول بررسی می کنیم چرا شهید ش��د، ت��ا ب��ر اس��اس آن مق��دمات رساننده ی حضرت به شهادت عزاداری مان را تنظیم بکنیم. ببینیم چه اتفاق��ات ناگواری افت��اده، ع��زاداری را ط��وری تنظیم ک��نیم ک��ه آن اتفاق��ات ن��اگوار تک��رار نشود. پس باید تحلیل بکنیم که حضرت چرا شهید ش��دند؟ از اینج��ا آن قس��مت دوم بحث را باید شروع بکنیم که ان شاءالله از هفته آینده می پ��ردازیم. من این

سواالت را جواب بدهم. این تفاوت وضو گرفتن شیعه و سنی از چه زمانی اتف��اق افت��اد؟ مگ��ر م��ردم-

وضو گرفتن و نماز خواندن پیامبر )ص��لی الل��ه علی��ه و آل��ه و س��لم( را ندی��ده بودند؟ چرا دیده بودند. خلیفه ی سوم گفتند که پیغمبر )صلی الله علیه و آل��ه و سلم( به من گفتند که وضو این جوری است. از آن موقع وض�وی ی�ک ع�ده ای متفاوت شد. معاویه خیلی به این دامن زد که س��بک وض��و گ��رفتن پی��امبر )صلی الله علیه و آله و سلم( را که امیر المومنین)علیه الس��الم( و ش��یعیان

می گرفتند را از بین ببرد. حماسه حسینی آمده که این کار را که چند صد هزار نف��ر را19در صفحه ی -

در کوره ی آتش بگذارند، منظور هلوکاس��ت اس��ت؟ ن��ه. آن جری��ان اص��حاباالخدود است. که قرآن به آن اشاره می کند.

تذکر دادن به مداحی که بی محتوا یا محتوای غل��ط می خوان��د واجب اس��ت؟- حضوری بهتر اس��ت ی��ا کت��بی؟ ه��ر ج��وری. مهم این اس��ت ک��ه نهی از منک��ر

بشود. بله که واجب است. نهی از منکر است.

حضرت علی )علیه السالم( زمانی به دنیا آمدند که اسالم نب��ود. در آن زم��ان- کعبه پر از بت بود که پیامبر )صلی الله علیه و آل��ه و س��لم( فرمودن��د ک��ه ت��ا زم��انی ک��ه داخ��ل کعب��ه ب��تی باش��د من وارد آنج��ا نمی ش��وم. ح��اال در چ��نین شرایطی چه طور حضرت علی )علیه السالم( درون کعبه به دنی��ا آمدن��د؟ در مورد بداء هم توضیح دهید. بحث بداء را اآلن کتاب خاص��ی م��دنظرم نیس��ت. همان خود بداء را بزنی��د کت��اب هم می آی��د. ام��ا این ک��ه حض��رن علی )علی��ه السالم( در کعبه به دنیا آمدند، یک بحث است و این ک��ه حض��رت علی )علی��ه السالم( موید بت ه��ای کعب��ه بودن��د، بحث دیگ��ری اس��ت. بت ه��ایی در کعب��ه بودند لذا رفتن به آنجا و عب��ادت ک��ردن در آنج��ا مع��نی نداش��ت. ولی اص��الت خود کعبه که به واسطه ی بت ها از بین نرفته بود. بتها را که ب��یرون ریختن��د، پیامبر )صلی الله علیه و آله و سلم( دور کعبه طواف هم می کردند. این ک��ه امیر المونین )علیه السالم( در کعبه به دنیا آمدن�د پیغ�امی ب�ود ک�ه ق�رار ب�ود

بعدا معنایش آشکار شود. چه شیوه هایی برای همزیستی مسالمت آمیز بین فرق�ه ه�ای م�ذهبی وج�ود-

دارد؟ این سوال چه کار ب��ه بحث م��ا دارد؟ بحثش خیلی مفص��لی اس��ت. ام��ا کلی اش این است که ما برای این که اختالف ب�ه وج�ود نیای�د ح�تی المق�دور بای��د ب��رویم س��راغ اش��تراکات. ح��داقل ب��ا اه��ل تس��نن این اس��ت. اگ��ر م��ا اشتراکاتمان با آن ها و اختالفات ما و اهل تسنن با غیر مسلمانان و دش��منان

را بگوییم، مشکل حل است. یک جمله ای از کت��اب حماس��ه ی حس��ینی ب��ا چ��نین مض��مونی می گوی��د: آی��ا-

حضرت زهرا )سالم الله علیها( نیاز به اش��ک م��ا دارد؟ یع��نی ش��هید مطه��ری انتقاد می کنند که ما در حدی هستیم که گریه بکنیم و بگ��وییم حض��رت زه��را )سالم الله علیها( نشسته و ناراحت است که بچه اش را کشته اند. م��ا گری��ه می کنیم، حضرت آرام می شوند. مثل این که می رویم به کسی تسلیت می گوییم. شهید مطهری می گوید این جور نیست. یعنی با استفهام انک��اری می

گوید. نه این که این را تاکید می کند. فصیلت فرزند شش ماهه ی امام حسین )علیه السالم( بر کودک��انی ک��ه اآلن-

در فلسطین و سوریه و... شهید می شوند چه ب��وده؟ دف��اع از این ه��ا واجب است همان طور که از آن ها واجب بود. اما این که اآلن م��ا چ��ه ج��وری بای��د دفاع کنیم، تشخیص آن زمان ب��ا ام��ام حس��ین)علی��ه الس��الم( ب��ود، تش��خیص امروز با حاکم اسالمی. اگر آق��ا ی��ک روزی بفرماین��د ک��ه جه��اد واجب اس��ت،

واجب است و هیچ فرقی نمی کند. گریه ی ما بر امام حسین )علیه السالم( به علت مقام واالی ایشان و جن��ایت-

هایی که بر چنین شخصی روا کرده اند، کامال منطقی است. اما کودک شش ماهه ی ایش��ان چ��ه اراده ای در این واقع��ه داش��ته اس��ت؟ اراده ی حض��رت علی اضغر )علیه السالم( یک بحث است، این که حض��رت علی اض��غر )علی��ه السالم( ب�ه عن��وان فرزن��د ام�ام حس�ین )علی�ه الس�الم( آس��یب می بین�د این

مصیبت بر چه کسی وارد می شود؟ لذا ما برای این گریه نمی ک��نیم ک��ه مثال ما شخصیت حضرت علی اضغر)علیه السالم( را ببریم باال، بعد برای او گری��ه کنیم. این اتفاق از جانب ام��ام حس��ین )علی��ه الس��الم( جانس��وز اس��ت ن��ه از جانب خود حضرت علی اصغر)علیه السالم(. این حرف حرف درس��تی اس��ت و این گریه نباید این جور اتفاق بیفتد که حضرت علی اصغر )علیه السالم( ب��ا

آن مقامات معنوی این طور شد. نه. گریه ی ما ب��ه خ��اطر مظل��ومیت این ک��ودک و جن��ایت ب��زرگی ک��ه در ح��ق او-

انجام شده، آیا به جز مرثیه جنبه ی دیگری هم دارد؟ بله. این جنبه که فرزن��د امام حسین )علیه السالم( را در حالی که حضرت دارد ب��ا او خ�داحافظی می کند، قول قوی تر این است که اص��لیا حض��رت او را ب��ه می��دان نی��اورده ب��ود. داشت خداحافظی می کرد که او را با تیر زدند. این جنبه عالوه ب��ر مرثی��ه آن

جنبه ی عظمت را دارد. تفاوت این کودک و شهید شدن مظلومانه ی او ب��ا دیگ��ر کودک��ان .... ع��رض-

کردم تف��اوتش در این اس��ت ک��ه آن ف��رد انتس��ابی دارد و آن انتس��اب ب��اعث ش��ده او را ب��ه مق��امی برس��اند. اراده ی او موض��وعیت ن��دارد. انتس��اب او

موضوعیت دارد. و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین