diyarbakır

T.C.

BAHEEHR NVERSTES

ULAIM ANA PLANI VE DYARBAKIR KENT LENDE RDELENMES

Yksek Lisans Tezi

SKENDER DEMR

STANBUL, 2013

T.C.

BAHEEHR NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

KENTSEL SSTEMLER VE ULATIRMA YNETM


Yksek Lisans Tezi

SKENDER DEMR

Tez Danman: PROF.DR. MUSTAFA ILICALI

STANBUL, 2013

ii

T.C.

BAHEEHR NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS KENTSEL SSTEMLER VE ULATIRMA YNETM

Tezin Ad: Ulam Ana Plan ve Diyarbakr Kent leinde rdelenmesi rencinin Ad Soyad: skender DEMR Tez Savunma Tarihi:22.04.2013

Bu tezin Yksek Lisans tezi olarak gerekli artlar yerine getirmi olduu Fen Bilimleri Enstits tarafndan onaylanmtr.

Do. Dr. F.Tun BOZBURA Enstit Mdr

mza

Bu tezin Yksek Lisans tezi olarak gerekli artlar yerine getirmi olduunu onaylarm.

Prof. Dr. Mustafa ILICALI

Program Koordinatr mza

Bu Tez tarafmzca okunmu, nitelik ve ierik asndan bir Yksek Lisans tezi olarak yeterli grlm ve kabul edilmitir.

Jri yeleri mzalar

Tez Danman Prof. Dr. Mustafa ILICALI -----------------------------------

Ek Danman ------------------------------------ Do. Dr. Pelin Pnar ZDEN

ye Yrd. Do. Dr. Nilgn CAMKESEN ------------------------------------

iii

NSZ

Tezimin her aamasnda yol gsterip deerli fikirleri ile katkda bulunan Danman Hocam Sayn Prof. Dr. Mustafa ILICALI ya, tez konum ile ilgili bana yardmc olan Sayn Do. Dr. Pnar PELN ZDENe ve Sayn Yrd. Do. Dr. Nilgn CAMKESEN e, almalarm srasnda bana destek olan arkadalarma teekkr ederim.

Nisan 2013

skender DEMR ehir Plancs

iv

ZET


skender Demir

Kentsel Sistemler ve Ulatrma Ynetimi

Tez Danman: Prof.Dr. Mustafa Ilcal

Nisan 2013, 99 Sayfa

Dnyada kreselleme ile birlikte artk lkelerin deil kentlerin rekabet ettii bir zamana tanklk etmekteyiz. Sosyal, meknsal ve ekonomik anlamda kentsel yaam kalitesinin artmas kentsel nfusun artna neden olup, kentlerin eperlerini genileterek yaylmasna neden olmutur. Tm bu gelimeler zellikle kent merkezinde youn bir hareketlilie neden olmutur. Kentlerde gelien bu durum imar planlar ile birlikte ulam planlarnn btncl bir plan yaklamyla gelimesine neden olmaktadr. Diyarbakr metropol bir kent olmasna ramen ne yazk ki 2011 ylna kadar bir ulam plan yaplmamtr. zellikle Cumhuriyet sonras kentin sur dna kmas ile birlikte kent byk bir yaplamaya maruz kalmtr.1980 sonras kentte gelen g plansz yaplamaya neden olmu olup mevcut ulam sistemleri yetersiz kalmtr. Kent merkezindeki tren istasyonu, havaalan, askeri sler gibi byk arazi kullanmlar ile Dicle Vadisi, Hevsel Baheleri gibi doal eikler kentsel ulamda darboaza neden olmutur. Bu almada, Diyarbakr kent ii ulamnda yer alan ulam trlerinin mevcut durumu Ulam Ana Plan verilerine gre deerlendirilerek oluan ulam sorunlarna ynelik kent merkezinde ve yakn evresinde zm nerisi olarak bir yayalatrma alan gelitirilip sunulmutur.

Anahtar Kelimeler: Ulam, Kentii Ulam, Ulam Master Plan, Ulam sorunlar,

Yaya Ulam

v

ABSTRACT

TRANSPORTATION MASTER PLAN, AND SET THE CITY ON THE SCALE OF

THE EVALUATION OF

skender DEMR

April 2013, 99 Pages

In the world of globalization, we are now the countries are not of the cities competing in

a time of testimony. The social, spatial and economic terms, the urban quality of life,

increase of the urban population leads to the increase in the cities, the wall of expanding

the spread of the cause. All of these developments, especially in the city centre of an

intense mobility. Cities in developing this situation with the development plans together

with the transport plans, a holistic plan approach to the development of the cause.

Diyarbakir metropolis of a city, although, unfortunately, until the year 2011 a

transportation plan has been made. Especially after the Republic of the city fortification

to go out together with the city construction is exposed to kalmistir.1980 post-city

migration from the unplanned construction have been caused by existing transportation

systems are inadequate. City centre, train station, airport, military bases, such as the

major land uses, with the Tigris Valley, Hevsel Gardens as well as the natural

thresholds for the urban public transport from the downturn. In this study, the city of

Diyarbakir in the transportation in the area of transport of the species of the current

situation are determined to be of transport problems of the city centre and in close

vicinity of the solution to the suggestions offered in the fields.

Keywords: Transportation, Urban Transportation, Transportation Master Plan,

Transportation ssues, Pedestrian Access

vi

NDEKLER

TABLOLAR ........................................................................................................ viii

EKLLER............................................................................................................ ix

KISALTMALAR .................................................................................................. xi

1. GR ..................................................................................................................1

1.1 AMA VE KAPSAM ................................................................................... 1

1.2 ALIMANIN YNTEMI .......................................................................... 2

1.3 KAVRAM VE TANIMLAR ........................................................................ 2

2. DYARBAKIR KENT VE ULAIMININ TARHSEL GELM ..................4

2.1 TARHSEL SRE ERSNDE KENT MAKROFORMUNUN

GELM .......................................................................................................... 5

2.2DYARBAKIR MAR PLAN SRELER ................................................ 9

2.3KENT MAKROFORMUNUN OLUUMU ................................................14

2.4PLAN KARARLARINDA ULAIM ...........................................................18

3. DYARBAKIRIN ULAIM OLANAKLARI ................................................. 20

3.1KARAYOLU ULAIM ALTYAPISI ...........................................................20

3.2DEMRYOLU ULAIM ALTYAPISI .........................................................23

3.3HAVAYOLU ULAIM ALTYAPISI ............................................................24

3.4KENT ULAIMIN ALTYAPISI.............................................................25

3.4.1YAYA ULAIMI MEVCUT DURUMU ................................................ 29

4. ULAIM ANA PLANI (2011-2025) .................................................................. 32

4.1DYARBAKIRIN SOSYO-EKONOMK YAPISI .....................................35

4.2ULAIM ANA PLANINA GRE DYARBAKIRDA YOLCULUK

VERLER .........................................................................................................38

4.3YAYA ANKETLER .....................................................................................47

4.4ULAIM MODELNN OLUTURULMASI VE KALBRASYONU ......51

4.5HEDEF YILI SOSYOEKONOMK VER TAHMNLER .......................56

4.5.1 NFUS .................................................................................................. 56

4.5.2 GC STHDAM ........................................................................ 56

4.5.3 RENC SAYISI ............................................................................... 56

4.5.4 HANE HALKI GELR ....................................................................... 57

vii

4.5.5 OTOMOBL SAHPL .................................................................... 57

4.5.6 HEDEF YILI YOLCULUK TAHMNLER....................................... 57

4.5.7 YOLCULUK DEERLER ................................................................. 57

4.5.8 YOLCULUK RETM-EKMLER ................................................ 58

4.5.9 YOLCULUK DAILIMI .................................................................... 58

4.5.10 TREL SEM .................................................................................. 58

4.6 ALTERNATF SENARYOLARIN OLUTURULMASI VE MODELDE

TEST EDLMES ........................................................................................58

4.7 KENT MERKEZNN ARA TRAFNN AZALTILMASI VE TOPLU

TAIMAYA YNLENDRLMES POLTKALARI .............................61

4.7.1 RAYLI SSTEM HAT PLANLAMASI ............................................... 63

4.7.2 KENT MERKEZ TRAFK SRKLASYON DZENLEMELER 65

4.7.3 YAYA YOUNLUKLU KULLANILAN ALANLAR ........................ 66

4.7.4 BSKLET ULAIMI DZENLEMELER ....................................... 70

5. DYARBAKIR ULAIM ANA PLANININ YAYA PERSPEKTFNDE

DEERLENDRLMES ZERNE BR ALIMA : BALAR LES

RNE. .......................................................................................................... 72

5.1BALAR LESNDE KENTLEME VE PLANLAMA SRECNE

BAKI ...............................................................................................................72

5.2ANKET ALIMASI VE YNTEM .........................................................73

5.3ANALZLER VE BULGULAR ...................................................................75

6. SONU VE NERLER .................................................................................. 87

KAYNAKA ......................................................................................................... 97

EKLER .................................................................................................................. 98

EK .1 YAYA ANKET RNE ........................................................................... 98

EK .2 AVRUPA KENTSEL ARTI-2 ................................................................... 99

viii

TABLOLAR

Tablo 2.1. mar Plan Sreleri ................................................................................. 10

Tablo 2.2. le Nfuslar ......................................................................................... 12

Tablo 2.3. Ortalama Hane halk Bykl ............................................................ 14

Tablo 2.4. Diyarbakr Bykehir Nfus Tahmini ................................................... 14

Tablo 3.1: Karayolu verileri .................................................................................... 20

Tablo 3.2. Toplu Tama Ara Kapasiteleri ............................................................. 28

Tablo 4.1. lelere Gre Bireylerin Eitim Durumu Karlatrmas ........................ 35

Tablo 4.2. lelere Gre Ortalama Hane halk Geliri ............................................... 36

Tablo 4.3. lelere Gre Gelir Gruplar.................................................................... 37

Tablo 4.4. le Baznda Trlere Gre Toplam Ara Says ....................................... 37

Tablo 4.5. lelere Gre Otomobil Sahiplii ............................................................ 38

Tablo 4.6. Hareketlilik Oranlar Karlatrmas ...................................................... 39

Tablo 4.7. Amalarna ve Ara Trlerine Gre Yolculuk Sreleri (Dakika) ............. 40

Tablo 4.8. Ara Trlerine Gre Ortalama Yolculuk Sreleri................................... 40

Tablo 4.9. Tm Yolculuklarn Ulam Trlerine Gre Dalm .............................. 41

Tablo 4.10. Yolculuk Amalarna Gre Yaya Yolculuklar .................................... 48

Tablo 4.11. Anket Noktasna Gelite Kullanlan Ara Tr .................................... 49

Tablo 4.12. Mevcut Karayolu A letme zellikleri ............................................ 50

Tablo 4.13. Mevcut Karayolu A erit Saylar ...................................................... 50

Tablo 4.14. Paklanma Durumu ................................................................................ 51

Tablo 4.15. lelere Gre Sosyoekonomik Veriler ................................................... 52

Tablo 4.16. Karayolu Sistemi Verileri .................................................................... 52

Tablo 4.17. Trel Seime Gre Alternatifler Aras Karlatrlma (%).................... 61

Tablo 5.1. Balar lesi-Bykehir 2012 Nfuslar ................................................ 72

Tablo 5.2. Anket Yerine Gre Gzlem Says .......................................................... 73

Tablo 5.3. Yolculuklarn Amalarna Gre Yzdesel Dalm ................................ 77

ix

EKLLER

ekil 2.1. Diyarbakrda gnmze kadar ulam yaplar ve dnemleri ....................5

ekil 2.2. Diyarbakr Hava Fotoraf -1917 ...............................................................7

ekil 2.3. Diyarbakr Sur Ulam Haritas .................................................................9

ekil 2.4. Kent Planlarnn Yaylma Alanlar........................................................... 11

ekil 2.5. 1/2500 Diyarbakr Nazm mar Plan ....................................................... 12

ekil 2.6. lelere Gre Nfus Dalm,2012 .......................................................... 13

ekil 2.7. Diyarbakr Kenti Nfus Dalm ............................................................ 13

ekil 2.8. Kentin Tarihsel Geliimi ......................................................................... 17

ekil 3.1. Karayollar Genel Mdrl 9. Blge Karayolu Altyaps ..................... 19

ekil 3.2. Yol A Kadelenmesi .............................................................................. 21

ekil 3.3. Diyarbakr ehirleraras Yolcu Terminali Konumu .................................. 22

ekil 3.4. Mevcut TCDD Hatlar ............................................................................. 23

ekil 3.5. Erzincan-Diyarbakr-Mardin YHT Projesi ............................................... 24

ekil 3.6. Diyarbakr Havaalan Konumu ................................................................ 25

ekil 3.7. Diyarbakr Belediye Otobs Hat Gzerghlar ........................................ 26

ekil 3.8. Diyarbakr zel Halk Otobs Hat Gzerghlar ..................................... 27

ekil 3.9. Diyarbakr Kooperatif Minibsleri Hat Gzerghlar ............................... 27

ekil 3.10. Yaya Ulam Alanlar ............................................................................ 29

ekil 4.1. Trafik Analiz Zonlar............................................................................... 34

ekil 4.2. Yolculuklarn Amalarna Gre Yzdesel Dalm ................................. 39

ekil 4.3. Aral Yolculuklarn Ulam Trlerine Gre Dalm ............................. 41

ekil 4.4. Perde Hatt Snrlar ve Kesit Noktalar.................................................... 43

ekil 4.5. Kordon - 1 Hatt Snrlar ve Kesit Noktalar ........................................... 44

ekil 4.6. Kordon Yolcu Hacimlerinin Kesitlere Gre Dalmlar .......................... 45

ekil 4.7. Sur Kordonu Saym Noktalar ................................................................. 46

ekil 4.8. Yaya Anketleri Uygulama Yerleri ........................................................... 47

ekil 4.9. Mevcut Karayolu Atamas Hacim Kapasite Deerleri-Zirve Saat ............ 54

ekil 4.10. Toplu Tama Atamas Yolculuk Saylar - (24 Saat) ............................ 55

ekil 4.11. Rayl Sistem Gzerghlar ..................................................................... 64

x

ekil 4.12. Kent Merkezi Trafik Sirklsyon Projesi ............................................... 65

ekil 4.13. Kent Btn Uzun Vadeli Bisiklet Yollar ............................................. 71

ekil 5.1. lelere Gre Nfus Dalm .................................................................. 73

ekil 5.2. Yaya Anketi Uygulama Yerleri ............................................................... 74

ekil 5.3. Cinsiyet Durumu ..................................................................................... 75

ekil 5.4. alma Durumu ..................................................................................... 75

ekil 5.5. Yaya Hareketlerinin Dalm .................................................................. 76

ekil 5.6. Yolculuklarn Amalarna Gre Yzdesel Dalm ................................. 77

ekil 5.7. Yrme Sresi ........................................................................................ 78

ekil 5.8. Yolculuklarnzn Tamamn Yaya Olarak Yapabilir misiniz? .................. 78

ekil 5.9. Yayalatrma Gerekesi ........................................................................... 79

ekil 5.10. Mahallere Gre Yaya Yolculuklar ......................................................... 79

ekil 5.11. Yaya Younluk Dalmlar................................................................... 80

ekil 5.12. Yayalamasn stediiniz Blgeler ........................................................ 80

ekil 5.13. Yaya Hareketlerinin Mahallelere Dalm ............................................ 81

ekil 5.14. Yaya Hareketlerinin Dalm ve Odak Noktalar .................................. 82

ekil 5.15. Kent Merkezindeki Yaya Odak Alanlar ................................................ 83

ekil 5.16. stasyon alan Uydu Grnts .............................................................. 84

ekil 5.17. stasyon Alan ....................................................................................... 85

ekil 5.18. Ekinciler Caddesi .................................................................................. 85

ekil 5.19. Sanat Soka.......................................................................................... 86

ekil 5.20. Balar Blgesi ....................................................................................... 86

ekil 6.1. stasyon Alan ......................................................................................... 91

ekil 6.2. alma Alan Eskiz ................................................................................ 92

ekil 6.3. Trafik Sirklsyon nerileri .................................................................... 93

xi

KISALTMALAR

AB : Avrupa Birlii

ADNKS : Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi

AYGM : Altyap Yatrmlar Genel Mdrl

Cad. :Cadde

DHM :Devlet Hava Meydanlar letmesi

DPT : Devlet Planlama Tekilat

DUAP : Diyarbakr Ulam Ana Plan

HRS-LRT : Hafif Rayl Sistem

KM :Kilometre

KO :Kordon Kesit Noktas

M :Metre

M2 :Metrekare

M.. :Milattan nce

M.S. :Milattan Sonra

P :Perde Kesit Noktas

SK. :Sokak

SKO :Sur Kordon Noktas

TCDD : Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollar

TL :Trk Liras

TT : Ticari Taksi

TK : Trkiye statistik Kurumu

UKOME :Ulam Koordinasyon Merkezi

YHT : Yksek Hzl Tren

Y.Y. :Yzyl

1. GR

Kent ii ulam kentlerdeki temel ilevler olarak saylan konut, ticaret, eitim, salk,

kamusal hizmetler ve rekreasyon alanlar (dinlenme-elenme) gibi donatlarn arasnda

yer alp bu donatlarn salkl bir etkileimle srdrlebilir olmasn salayan son

derece nemli bir aktrdr. Kentlerde zellikle altyapnn en temel esi olan ulam

sistemini oluturmak ve ynetmek kentlerin srdrlebilir geliimi asndan nem

tamaktadr.5216 Sayl Bykehir Yasas ile birlikte Bykehir Belediyesi snrlar

geniletilmi ve byk ehirlerde kentsel nfus artmtr. Hzla artan nfus, igc ve

ara sahiplii gibi etkenler, gnmzde nemli bir sorun olan kent ii ulamn evre,

enerji, srdrlebilirlik, sosyal denge gibi konular dikkate alnarak ncelikle byk

ehirlerde olmak zere bilimsel yntemlerle zmlenmesi ve dzenlenmesini gerekli

klmaktadr.

Bu erevede kent ii ulamnn, bugn ve saptanan hedef yllara gre; kentin st ve alt

lekli plan kararlar dikkate alnarak ve egdm ierisinde analiz edilmesi,

dzenlenmesi, toplu tam sistemlerine ve yaya/bisiklet gibi evre dostu ulam

biimlerine ncelik verilerek ulam ve trafik sorunlarna zmler getirilmesi ve buna

paralel olarak; toplu tam ve ara-toplu tam trlerinin entegrasyonu ile bunlarn durak

ve terminal alanlarnn dzenlenmesi, zel ulam dhil eitli ulam trlerinin

birbirleri ile rekabet etmeyecek ve birbirini tamamlayacak ekilde iletilebilmesi iin bir

btn olarak planlanmas ve iletilmesi, aktarma olanaklarnn gelitirilmesi

hedeflenmelidir.

1.1. AMA VE KAPSAM

Diyarbakr 90l yllarda krsal alanlardan gelen g sonrasnda artan kentsel nfus

oranyla kentlemede ciddi sorunlar yaam ve bunun sonucunda mevcut ulam

sistemi yetersiz hale gelmitir. Yaanan ulam ve trafik skntlar kentsel ilevlerin

salkl bir ekilde gereklemesini engeller duruma gelmitir. Yetersiz ulam altyaps

ile dzensiz ve plansz bir geliim sonucunda olumu mevcut ulam sistemi kentin

2

ekonomisinin hzn yavalatmakta ve her gn llemeyecek boyutlarda maddi ve

manevi kayplara yol amaktadr.

Bu alma ile kent ii ulamda yaanan sorunlarn ve darboazlarn zellikle kent

merkezi ile Balar Blgesindeki yaya ve ara trafiinin gzlemlenerek gelime nerileri

erevesinde zmlenmesi, ulam ve trafik altyapsnn yeniden dzenlenmesi, dier

yandan da gelecekte olumas beklenen ulam ve trafik sorunlarnn zm iin

uygulanacak birbirleri ile tutarl zmlerin incelenmesi amalanmtr.

1.2. ALIMANIN YNTEM

almann etkin ve verimli bir halde ilerlemesi iin Diyarbakr Ulam Plan

almalarnn irdelenerek kent merkezinde getirilen zm nerilerinin incelenerek

gelitirilmesi bu almann yntemini oluturmaktadr. ncelikle kent merkezi ve

Balar Blgesindeki yaya hareketleri incelenerek sorunun saptanmas ile birlikte

neriler sunmaya allmtr.

1.3. KAVRAM VE TANIMLAR

Ulam, bir nesneyi veya bir canly bulunduu yerden farkl bir yere aktarma eklidir.

Karayolu ulam, denizyolu ulam, havayolu ulam ve demiryolu ulamndan

olumaktadr. nsanolunun var olduu ilk andan itibaren ulam nemli bir faktr

olmutur. Ulam tr ne olursa olsun ilkalardan bu yana bilimsel gelimeler ile

birlikte evrim geirmi ve a atlamtr. Ulam insanlarn yaaynda her zaman

nemli bir yer almtr. Eya ve mallarn retildikleri yerler dna tanmalar, bunlara

deiik yerlerde ihtiya duyulmasndan ileri gelir. nsanlar ise i icab yahut sosyal veya

kltrel ihtiyalarn karlamak iin bir yerden baka bir yere gitmektedirler. Gerek

herhangi bir maln gerekse bir insann bulunduu yerle nakledilecei yer arasndaki

mesafe, alaca vakit, mal olu fiyat dnlerek ulam ekli seilir. Bundan hareket

edilerek ulamda yaplan yeni gelimelerde daima gaye mesafeyi azaltmak ve bylece

hem vakit kazanmak, hem de maliyeti drmek olmutur. Bu arada konfor ve emniyet

de dikkate alnmtr. Ulam aralar eski tarihlerden gnmze kadar eitli gelimeler

3

kaydetmitir. Bir yandan ihtiyalar artarken dier bir yandan da bu ihtiyalar

karlayacak ulam yollar gn getike gelimitir. Ulamn gelimesinde birok

faktr rol oynamaktadr. Bu faktrler; corafik, ekonomik, politik ve sosyal faktrlerdir.

4

2. DYARBAKIR KENT ve ULAIMININ TARHSEL GELM

Diyarbakr, Karacada yaylasnn dou kenarnda, Dicle vadisinden 100 m ykseklikte,

nehir yaynn tepesinde yer alan bir dzlkte kurulmutur. lin kuzeyden, verimli hilal

(anti-Toroslarn gneye bakan etekleri) kua ile evrilmi bulunmas, karasal iklim ile

tropikal iklim zelliklerinin, stn bir ekolojik zellik sunmas, yerst ve yeralt

kaynaklar asndan zengin olmas, Orta-Dounun ve Kafkaslarn tek geit blgesi

olmas, tarihsel ilevinin ve konumunun temel kaynaklarn oluturmasna zemin

hazrlamtr. Diyarbakr, tarih boyunca hububat depolama, datm ve dier ticari

eylemlerinin gerekletii geni bir blgenin stratejik noktas olmu savunma,

denetleme, snr karakolu, ticaret gibi ilevleri nedeniyle pek ok medeniyetin sahip

olmak istedii nemli bir kent konumuna gelmitir. Bilinen tarihi ile Diyarbakr ilk

olarak, M.. 3000-1800 yllarnda Subarrularn egemenliine girmi ve kentin ilk

nvesi olan savunmal alan da bu dnemde yaplmtr. Subarrular, M.. 1800-1500

yllar arasnda 300 yllk dnemle Hititler izlerken, bunu Mittaniler, Aramiler,

Asurlular, Urartular, skitler, Medler ve Persler takip etmitir. M. 330 ylnda balayan

Byk skender dnemiyle Helenlerin egemenliine giren kent daha sonra, Selevkoslar,

Partlar ve Byk Tigrann egemenliine girmitir. Kent, M.. 30-MS. 330 yllar

arasnda Romallar idaresinde kalmtr. Diyarbakr Romallar sahip olmaya ve zellikle

bugnk snrlarna Roma dneminde ulamaya balamtr.

Diyarbakr kenti, M.S. 395-639 yllar arasnda 244 yl sren Bizans egemenliini

yaamtr. Kentte Bizans egemenliini srasyla; Bekr Bin Vaile bal Arap kabilesi,

Emeviler, Abbasiler, eyh Oullar, Hamdaniler, Bveyhoullar,Mervaniler, Byk

Seluklular, Suriye Seluklular, naloullar, Nisanoullar, Artuklular, Eyyubiler,

Anadolu Seluklular, Mardin Artuklular, Akkoyunlular ve Safevilerin egemenli i

takip etmitir. Bunlar, M.S. 1515-1920 yllar arasnda 405 yl srecek olan Osmanl

egemenlii izlemitir. Bu dnemle birlikte yaplamalarda Osmanl kentlerinin genel

zelliklerine uygun bir biimlenme gstermeye balamtr. Osmanl kentlerindeki bu

deiim, XIX. yy. itibaren modern kent biimlenmesine dnecek ve kent, dokularn

farkl bir noktaya tamaya balayacaktr. Subarular dnemiyle balayan Diyarbakr

5

kentinin nvesi, Hititler, Helenler, Romallar ve Osmanllar Dneminde aamal olarak

byyerek genilemi ve kentin snrlarnn ekillenmesinde bu dnemler etkili

olmutur. ekil 2.1de Diyarbakr Sur ii blgesini saran surlarn dnemlere gre

geliimi verilmitir. (KEJANLI, 2011)

ekil 2.1. Diyarbakrda gnmze kadar ulam yaplar ve dnemleri.

Kaynak: Diyarbakr Kale Kentinde Koruma ve Planlama Sorunlar D. Trkan KEJANLI, clal DNER

2.1. TARHSEL SRE ERSNDE KENT MAKROFORMUNUN GELM

Bir yerleim nvesinden balayarak gelien kent, ilk defa Helen dneminde byk kent

olma zelliini kazanmtr. Helenlerin oluturduklar kanalizasyon sistemi, dik ayla

kesien iki ana caddenin altnda yer alm ve ierilere doru binalarn gruplandrlmasn

6

salayacak ekilde yaylma gstermitir. Kentin ana yol aksnn bu dnemde

ekillendii kabul edilebilir. Bu dnemde kale ile evrili alanda ynetici snfn

konutlaryla beraber ktphane, silah deposu ve kla, kalenin dndaki alanda ise,

ticaret ve dei-tokua dayal pazar ekonomisinin n planda olmas nedeniyle

pazaryerleri yer almtr. Daha ileri dnemlerde ar yaplarnn ilk temelleri atlan

blgenin de buras olduu sylenebilir. Helen dneminde belli bir dzene ulaan kent

biimlenmesi Roma Dneminde, geni bir alana yaylmtr. Su ve kanalizasyon

sistemleri gibi alt yap hizmetleri yeniden yaplm, Hristiyanln Roma

mparatorluunun resmi dini haline gelmesiyle birlikte devletin destei ile manastr,

kilise, ruhban okullar, ktphane gibi yaplar kentsel yerlemede kurulmaya

balanmtr. Helenistik ve Roma ehircilik anlaynda ekillenmi, birbirine dik kolon

atl antsal yollar, Bizans dneminde deiime uram ve byk yaplarn oluturduu

kentsel doku, bu antsal zelliini yitirme srecine girmitir. Bizans dneminde

konutlar, kiliseler, manastrlar, kk ama rgtl dkknlar daha fazla yaplmaya

balanmtr. Ancak, bu dnem yaplarndan gnmze ok az ulamtr. Bizans

dnemi ve onu takip eden slam devletlerinin hkimiyeti, kentin slam eserleri ile

tanmasna yol am ve bu yaplamalar kent dokusunu farkllatrmaya balamtr.

Osmanl Dnemine kadar geen zaman diliminde Diyarbakrda gerek ynetsel gerek

toprak mlkiyeti rejimleri; dolaysyla retimde yaratlan art deerin denetim

mekanizmalar, kendinden sonraki toplumsal dzeni etkilemi ancak, XV. yy. kadar

kent dokusunda belirgin bir deiim yaanmamtr. Bu yzyldan sonra kentte yeni

mahalleler kurulmaya balanmtr. Kentin merkezi konumunda olan iyerleri ayn

zamanda ynetim, denetim ve ticaretle uraan kesimin konut alan haline gelmeye

balamtr. Kentin asl merkezini oluturan kent merkezinde konut alanlarnn yan sra,

meydan, vakf kurumlar, pazaryerleri ve dier kamu yaplar da merkezde yer almaya

balamtr.

7

ekil 2.2. Diyarbakr Hava Fotoraf -1917

Kaynak: mar Dairesi Bakanl, Diyarbakr Bykehir Belediyesi.2013.

zellikle XVI. yy. yaplan antsal yaplar, nceki dnem antlar ile birlikte kentsel

dzen iinde yaylm, mahalle leinde Diyarbakr yerleim dokusu karakterini

oluturan konut mimarisiyle btnlemilerdir (ekil 2.2). Kentin kale dna almas

ise, XVIII. Yzyldan itibaren gereklemeye balamtr.

1839 ylnda Osmanl ynetimindeki kurumlar yeni kurallar ile olumaya balarken, tm

Trkiyede olduu gibi Diyarbakr kent dokusunda da batllama eilimine sahip

kurallarn etkisi grlmeye, kent dzeninde bir deiim ve dnm basks yaanmaya

balanmtr.

Diyarbakrda modernleme adna ilk imar hareketleri, 1868-1875 yllar arasnda,

kentin kuzey-bat ynne doru hastane, kla, cami ve ardndan iki eitim binasnn

yaplmasyla balarken, kent iinde de yeni eitim yaplar gerekletirilmitir (ekil

2.2). 1870 ylnda yeni karlan Vilayetler Kanunu ile de kente okul yaplar, hkmet

kona, adliye binas gibi

8

yeni elerin eklenmesiyle yeni bir ynetsel merkez oluturulmutur. Bu yeni merkezin

oluumuyla o blgede, banka, otel ve dkknlara bir ekim alan yaratlmtr.

XIX. yy. sonlarna kadar kent, snrlarn korurken, bu tarihten itibaren d etkenler

sonucu kentsel arazi kullanmna eklenen demiryolu, ynetici merkez, gmen

mahallesi, askeri kla gibi yeni eler ile bu tarihten itibaren byme ve deime

srecine girmitir. Osmanl dneminin gvenli ortamnda kale iinde dk younluklu

yerleim, buna karn kale dnda artan konut talebi ve younluu ortaya km, ateli

silahlar gelimesiyle ilevsiz kalan kalenin neminin daha da yitirilmesi bu sreci

desteklemitir. Kent, zellikle kapal orta a kenti olma zelliini, XIX. yy.n ikinci

yarsnda da tamaya balayana kadar korumu, blgenin ve hatta lkenin d pazara

alan bir merkezi olmutur. Bu durum, nfusun artmasna ve kent merkezinin konut

alanlarn da kapsayan bir dnm basksna uramasna yol amtr. Bu bask, tarihi

kentsel doku iinde bir imar operasyonunu gndeme getirmi ve 1916 ylnda yeni bir

caddenin almas ve kuzeyde bulunan kent giri kaps ile surlarn bir ksmnn

yklmas; yeni gelime alanlarna doru geni bir k ile sonulanmtr. Bu

operasyonlar, kuzey ve bat kaps arasndan surlara iten paralel giden bir caddenin sur

ii ulam aks olarak almasn ve kuzey-gney yol aksnda yer alan geleneksel ticaret

aksnn yeni caddelere doru kaymasn getirmitir (ekil 2.3). (KEJANLI, 2011)

9

ekil 2.3. Diyarbakr Sur Ulam Haritas

Kaynak: Diyarbakr Kale Kentinde Koruma ve Planlama Sorunlar D. Trkan KEJANLI, clal DNER

2.2. DYARBAKIR MAR PLAN SRELER

Diyarbakr Bykehir Belediye snr 2004 ylnda 5216 sayl Bykehir Belediye

Kanunu ile geniletilmitir. Bu Kanunla, Sur, Yeniehir ve Balara ilave olarak

Kayapnar, arkl ve Bavar Belediyeleri ile 80 krsal yerleme Bykehir snrlar

iine alnmtr. Bykehir snrlar ierisinde yaplan plan almalar Tablo 2.1.de

verilmitir.

2008 ylnda, 5747 Sayl Kanunla Diyarbakr Bykehir Belediyesi snrlar iinde,

Balar, Kayapnar, Sur ve Yeniehir ile belediyeleri kurulmu, ilk kademe belediyeleri

olan arkl ve Bavar Belediyeleri Sur le Belediyesine, Bykehir snrlar

iindeki kyler, mahalle olarak ile belediyelerine balanmtr. (Tablo 2.1)

10

Tablo 2.1. mar Plan Sreleri

Planlama Blgesi Planlama Alan (ha) Onanma Tarihleri

1/5.000 1/1000

Kayapnar Merkez Planlama Blgesi

2900 16.02.2007

18.07.2008

Kayapnar Gelime Alan

Planlama Blgesi 3852

18.01.2008

(Gelime Blgesi)

17.08.2007

(Vakf Alan)

11.10.2007

(Huzurevleri Blgesi)

Yeniehir Merkez Plan. Bl. 234 19.01.2007

Dicle Vadisi ve niv. Kamp. Al. 3741 12.05.2006

13.05.2008

Balar- Baclar Plan. Bl. 3722 19.01.2007

18.05.2007 13.04.2007

Eski Balar Planlama Blgesi 442 12.09.2008 13.10.2006

Yeniehir ehitlik Plan. Bl. 331 12.09.2008

anlurfa Yolu Pirinlik Planlama Blgesi

808

26.11.2007

18.11.2008

19.12.2008

16.01.2009

Silvan Yolu Plan. Bl. 2215 24.11.2007

Mardin Yolu-arkl Plan. Bl. 961

(1300)

18.01.2008

13.02.2009

13.02.2009

11.03.2009

ilbe-Elaz Yolu Planlama Blgesi

3355 23.11.2007

15.10.2008

Bavar Planlama Blgesi 810 18.01.2008

29.12.2008

Toplam 21315

Kaynak: Diyarbakr Nazm mar Plan Raporu.2005.Diyarbakr

Diyarbakrda ilk planlama hareketleri 1937 ylnda tarihi kent ekirdei olan Surii ve

gelime alan olan Yeniehir Blgesi Plandr. 1965 ylnda ller Bankas plan snr

ierisinde bir plan yaplm olup 1994 ylnda yeni geliim blgeleri plana dhil

edilmitir.2005 ylnda ise uan ki mevcut Nazm mar Plan (ekil 2.5) ve bununla

birlikte yakn yerleim yerlerinde mar Mevzi Planlar yaplmtr.(ekil 2.4)

11

ekil 2.4. Kent Planlarnn Yaylma Alanlar


12

ekil 2.5. 1/2500 Diyarbakr Nazm mar Plan


TK 2012 yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) sonularna gre alma

alan snrlar ierisindeki toplam nfus 892.713 kiidir. Tablo 2.2de Bykehir ve

merkez ile belediyelerinin 2000 ve 2012 yl nfuslar gsterilmektedir.

Tablo 2.2. le Nfuslar

Belediyeler 2000 2012

Balar 284.230 343.065

Yeniehir 198.913 195.791

Sur 126.596 100.534

Kayapnar 75.521 253.323

Bykehir Toplam 685.260 892.743

Kaynak: www.tuik.gov.tr

13

ekil 2.6.de lelere gre nfus dalmna baktmz zaman Balar Belediyesi kent

nfusunun yzde 39unu oluturmaktadr. Ayrca ekil 2.7de kent geneli nfus

younluu dalmlar grlmektedir.

ekil 2.6. lelere Gre Nfus Dalm,2012

Kaynak: www.tuik.gov.tr

ekil 2.7. Diyarbakr Kenti Nfus Dalm

Kaynak: Diyarbakr Nazm mar Plan,2005

Balar39%

Yeniehir22%

Sur11%

Kayapnar 28%

lelere Gre Nfus Dalm

14

leler baznda ortalama hane halk bykl Tablo 2.3 de gsterilmitir. Kent

nfusunda byk bir paya sahip olan Balar lesi hane halk bykl 4.95 olarak

gze arpmaktadr.

Tablo 2.3. Ortalama Hane halk Bykl


2005 ylnda yaplm olan Diyarbakr Nazm mar Plannda nfus projeksiyonu Tablo

2.4de verilmitir.

Tablo 2.4. Diyarbakr Bykehir Nfus Tahmini

Yllar Planlamaya Esas

Nfus Tahmini

Nfus Tahmini

Alt Snr

Nfus Tahmini

st Snr

2010 980.000 953.475 1.173.018

2015 1.140.000 1.124.984 1.352.807

2020 1.320.000 1.308.727 1.555.637

2025 1.510.000 1.492.175 1.710.620 Kaynak: Diyarbakr Nazm mar Plan,2005

2.3. KENT MAKROFORMUNUN OLUUMU

Diyarbakr kenti, ekil 2.8degrld gibi tek merkezden evreye byyen kompakt

ve ana yollar boyunca saaklanma eilimi olan bir makroforma sahiptir. Kentin

meknsal yapsnn ve makroformunun oluumunda Dicle Vadisi, toporafik yap,

Surlar, ana ulam balantlar, demiryolu, byk alan kullanml kamu kullanm

alanlar, imar planlar gibi tarihi, corafi etkenler ile yatrm ve planlama kararlar,

kstlayc, ekici veya dzenleyici etkenler olarak belirleyici olmulardr.

15

Dicle Vadisinin batsnda bir dzlkte kurulmu olan Diyarbakr, tarihsel srete vadi

yamalarnn yerlemeye uygun olmay ve gei zorluklar nedeniyle meknsal

gelimesini vadinin bat tarafnda srdrmtr.

Diyarbakr surlar, nemli bir tarihi ve mimari bir miras olduu kadar, kentin mekn

yapsnn biimlenmesinde de nemli bir eiktir. Sur ii geleneksel dokusu ve mimari

kimliinin yan sra, konut yerleimi, sosyal yaps, merkezi ve ticari mekn kullanm

asndan geleneksel yapsn bugn de srdrmektedir. Gemiten bugne zellikle

merkez ve evresi srekli deiim ve dnme uram olmakla birlikte, Sur ii

Diyarbakrn tarihini ve gemiini yanstan bir blgedir. Suriinden balayarak batda

demiryolu ile snrlanan Yeniehir, Kooperatifler mahalleleri ile ehitlik Mahallesinin

bir ksmn kapsayan Yeniehir Blgesi, Cumhuriyetin balangcnda 1930lu yllarda

baheehir anlay ile planlanm, dzenli olarak gelimi bir blgedir. Balangta,

dk younluklu ve baheli konut dokusu ile kamu yaplarnn ve kentsel donat

alanlarnn yer ald Yeniehir Blgesi, zamanla ticari ve merkezi ilevlerin gelitii bir

blgeye dnmtr. Tahminen 1970lerde, balayan yklp yeniden yaplama

srecinde katl yaplamaya alm apartman blgesine dnerek younlamtr.

Blgede 3. kuak ykp yeniden yaplama eilimi de balamtr.

Farkl dnemlerin rn olan ve meknsal adan farkllaan Surii ve Yeniehir

blgeleri dnda, Balar Blgesi daha farkl bir gelime sreci ve yaplama ortaya

koymaktadr.

Demiryolu istasyonunun batsnda, kuzey dousu demiryolu, bat ve kuzeyi karayolu ile

snrlanm olan Balar Blgesi, 1960 ncesi Anadolu kentlerine zg balarn yer

ald bir blge iken, 1963ten balayarak kuralsz ve denetimsiz biimde yaplamtr.

Balangta hisseli parselasyonlar zerinden gecekondu niteliinde kaak yaplama

biiminde sren gelimeler, g ve nfus artnn da basks ile kaak apartman

yapmna dnmtr. 1985 sonras istem d gn de etkisiyle kaak yaplamaya

ilave olarak krsal alandan gelen nfus, Surii'nde olduu gibi mevcut yap stounda

barnma zorunluluu ile kar karya kalmtr. Bu blge, yaplama, sosyal ve teknik

altyap eksiklii, nfus younluu ve sosyo-ekonomik alardan kentin en sorulu

blgelerinden birisidir.

16

Benzer yaplama sreleri ehitlik mahallesinde, Surun gneybat eteklerindeki, Ben-u

Sen Blgesinde, 1975lerde Seyrantepede Elaz yolu evresinde, 1970lerde Sanayi ve

Huzurevleri blgesinde kamu arazisi igali ya da hisseli parseller zerinden

yaplamtr. Ancak bu blgelerdeki yaplamalar, apartman biiminde olmayp, birka

katl gecekondu yaplamas biimindedir. Bugn gelinen noktada, kentin eperleri,

planl ve plansz gelimelerin i ie olduu bir mozaik grnmndedir.

1990larn ikinci yarsnda yaanan bir gelime sreci de Seyrantepe, Aziziye

mahallesindeki toplu konut gelimesidir. 1970lerde bu blgede balayan

gecekondulamay nlemek amac ile 1983te Gecekondu nleme Blgesi olarak

planlanarak arazi kamu eline gemitir. 1994 ylnda Gecekondu nleme Blgesi alan

geniletilerek Toplu Konut Alan olarak gelimeye almtr. Bir blm halen

gecekondu igali altnda olan blgede 1994ten bu yana 3 etapta 3586 konut retilmitir.

Son dnemlerde, zellikle 1990 sonras gelimeler Elaz ve anlurfa yollar arasndaki

Kayapnar Blgesine kaymtr.

Kayapnar Blgesinde balangta krsal nitelikli Kayapnar (Peyas) yerleiminin

evresinde ve 1970lerde Huzurevleri blgesinde balayan plansz gelimeler 1985 plan

ile kontrol altna alnmaya allmtr. Bu blgede dk younluklu Diclekent konut

kooperatifi ve benzeri gelimeler blgenin ekiciliini arttrarak planl gelimeyi de

zendirmitir. Ancak 1994 ve daha sonraki plan almalar ile blgenin younluklar

1984 planna greli olarak 3-4 kat artrlmtr. Bu blge kentin balca gelime

alanlarnda birisi olup, temel sorunu ar younlukla gelime eilimidir.

anlurfa, Elaz, Silvan ve Mardin yollar ulaabilirlikleri nedeniyle eitli

kullanmlarn ve kentsel fonksiyonlarn ekim alanlar durumundadr. Kentin

makroformu bu yollar zerindeki gelimelerle saaklanmaktadr. Yollarn evresinde

akaryakt ve servis istasyonlar gibi yol boyu tesisler, sat yeri, galeriler, sanayi,

depolama tesisleri, kamu kurumlar, farkl nitelikte yerleim alanlar gibi kentsel

kullanlar yer semektedir. Bu yollardan anlurfa ve Elaz yollarnn evresi, mikro

klima, vb. alardan ekici olmas nedeniyle, konut yerleimi asndan da ekicidir.

17

ekil 2.8. Kentin Tarihsel Geliimi


Diyarbakrda planl gelien blgeler, Genel imar dzeni iinde gelien konut

blgeleridir.Yeniehir Blgesi ile ehitlik, Balar ve Kayapnar yerlemelerinin bir

blm dzenli ve planl gelime gsteren kent paralardr.Dzenli gelien konut

blgeleri; yapl dnemi, younluklar ve dnm eilimleri bakmndan kendi iinde

farkllamaktadr.Konut yapmclar ve yapsat giriimcilerce yaplan konut blgeleri

ile toplu konut ve yap kooperatifleri yolu ile gelien blgeler de bu kapsamdadr.

Toplam konut alanlarnn yzde 36s dzenli gelien blgelerden olumaktadr.

Diyarbakrda planl gelien blgeler bir plana bal olmakszn, hisseli parseller

zerinden veya kamu arazisi igali yolu ile yaplam blgelerdir. Bu blgelerin bir

ksmnn daha sonra plan kapsamna alnm yada slah planlarnn yaplm olmasyla

birlikte, yapsal deiiklik ve dnm yaanmad iin dzensiz gelien blgeler

kapsamnda deerlendirilmitir. Dzensiz, plansz konut blgeleri; Balar, Huzurevleri,

18

Seyrantepe, ehitlik, Dicle yamalar, Yeniky gibi blgelerde younlamtr. Konut

alanlarnn yzde 26s dzensiz ve plansz konut alanlarndan olumaktadr.

Kaynak: Diyarbakr Bykehir Belediyesi. Diyarbakr Nazm mar Plan Raporu.2005

2.4. PLAN KARARLARINDA ULAIM

Diyarbakr nazm imar plannda nerilen kentsel makroform eilimlere dayal eperde

byme, ulam koridorlar boyunca gelime ve alt blgelerde odaklanma biimindedir.

Koridor gelimesi makroform gelimesini ynlendirici olduundan kentten da alan

ana ulam akslarnn glendirilmesi amalanmtr. Bu amala, nazm imar plannda

bu koridorlara paralel alternatif ulam sistemleri nerilmitir. Ayrca, anlurfa, Elaz,

Silvan ve Mardin yollarnda alt lekli imar planlarnda servis yolu planlamas ile

kapasite artrm ngrlmtr.

Karayollar Genel Mdrlnce projelendirilen, anlurfa-Mardin evreyolu

balants ile anlurfa-Elaz evreyolu balantlar planda esas alnmtr. Bunlara

ilave olarak Dicle Vadisinden Elaz yoluna balanan yeni bir evreyolu nerilmi

olup, bu yol ayn zamanda Elaz yoluna alternatif niteliindedir. Mardin yolunu

havaalannn batsndan anlurfa yoluna balayan yeni bir evreyolu planlanarak

mevcut Mardin yoluna alternatif oluturulmutur.

Planda, merkezden nsal yaylan ve bunlar balayan ring yol sistem gelitirilmi,

eksik ringler tamamlanmtr.

Nazm imar plannda, kentsel blge iinde 485 hektar 1. derece, 300,7 hektar ikinci

derece, 235,7 hektar nc derece yol planlanmtr.

Planda demiryolu iin 38,5 hektar ve havaalan iin 1127 hektar alan ayrlmtr.

19

3. DYARBAKIRIN ULAIM OLANAKLARI

3.1.KARAYOLU ULAIM ALTYAPISI

Diyarbakr lindeki devlet yollar ve il yollar Karayollar 9. Blge Mdrlne

baldr. l, Elaz-Mardin (D950) ve anlurfa-Batman (D885) karayollarnn kesiimin

de yer almaktadr. Ulam balantlarnn kavak noktasnda olmasndan dolay blge

ierisinde nemli bir konumdadr. Diyarbakrdan geen karayolu gzerghlar; Elaz

zerinden Ankara, Orta Anadolu ve stanbul balants, anlurfa zerinden Gaziantep,

Mersin ve Adana balants, Mardin zerinden Suriye, Habur Snr Kaps balants,

Batman zerinden Siirt, rnak ve Irak balantsdr.(ekil 3.1)

ekil 3.1. Karayollar Genel Mdrl 9. Blge Karayolu Altyaps

Kaynak: Karayollar Genel Mdrl 9. Blge Mdrl, Diyarbakr

Tablo 3.1de Diyarbakr line ait bykehir snrlar arasndaki karayolu verileri

gsterilmitir.

20

Tablo 3.1: Karayolu verileri

Kaynak: Diyarbakr Ulam Ana Plan,2013

2005 ylnda hazrlanan imar planlar ile kent genelinde bir yol a kadelenmesi

olumaya balamtr. (ekil 3.2)

21

ekil 3.2. Yol A Kadelenmesi

22

Diyarbakr ehirleraras Otobs Terminali, 2006 ylnda Urfa yolu 4.km zerinde

faaliyete gemitir. Terminal toplam kullanm alan 47.000 m2lik bir alan zerine

kurulmutur. Terminalin 13.500 m2si kapal alan, kalan 33.500 m2si ak alandr

(ekil 3.3).

ekil 3.3. Diyarbakr ehirleraras Yolcu Terminali Konumu

Terminalde 42 adet otobs peronu bulunmaktadr, yllk ortalama yolcu adedi giden

gelen olarak 1.400.000 kiidir. Diyarbakr ehirleraras yolcu terminalinde yolcu

tamacl faaliyetinde bulunan 134 firma ve gn iinde Trkiyenin eitli yerleim

merkezlerine 185 sefer dzenlenmektedir. Bu seferlerin byk ounluu Mersin,

stanbul, Van, Antalya, Ankara ve zmir gibi merkezi yerleimlere dzenlenmektedir.

23

3.2. DEMRYOLU ULAIM ALTYAPISI

Diyarbakr tren iletmesi 5. Blge Mdrlne bal olarak srdrlmektedir.

Demiryolu ulam istemi Malatya-Elaz demiryolundan ayrlan bir hat ile Diyarbakr

merkezinde istasyon yaparak, Siirtin Kurtalan lesine balanmaktadr.(ekil 3.4).

Diyarbakr kl yolcu trenleri, Diyarbakr-Haydarpaa (stanbul) arasnda 1.828

kmlik hat zerinde haftada 4 gn sefer yaplmaktadr. Diyarbakr-Ankara arasnda

1.108 kmlik hat zerinde haftada 3 gn sefer yaplmaktadr. Diyarbakr-Kurtalan

arasnda ve Batman Diyarbakr arasnda her gn karlkl olmak zere birer sefer

yaplmaktadr. TCDD 5. Blge Mdrlnden alnan verilere gre Diyarbakr kl

yolcu trenleri ile (Gney Ekspresi ve Blgesel Trenler) tanan yllk yolcu says

504.028 kii, gnlk yolcu says ise ortalama 1.380 kiidir.

Malatya-Batman-Kurtalan demiryolu zerinde il iinde toplam 9 istasyon bulunmakta,

il ve evresine hizmet eden herhangi bir banliy hatt bulunmamaktadr. Demiryolu kent

iinden kuzeybat-gneydou ynnde geerek, Yeniehir ve Balar ileleri arasnda

1,3 km uzunluunda bir istasyon oluturmakta ve hattn ehir iinden getii ksmlarda

kentin blgelerini ayran bir eik olumaktadr.

ekil 3.4. Mevcut TCDD Hatlar

Kaynak:TCDD Hatlar

24

ekil 3.5de Diyarbakr line ait demir yolu hatlar gsterilmitir.

ekil 3.5. Erzincan-Diyarbakr-Mardin YHT Projesi

Kaynak: Erzincan-Diyarbakr-Mardin Demiryolu Projesi AYGM ed Bavuru Dosyas,2013

3.3. HAVAYOLU ULAIM ALTYAPISI

Diyarbakr Askeri Havaalan 1952 yl itibariyle sivil uulara da hizmet veren, yurtii

uulara ak olan blgesel nitelikte bir hava alandr. Kent merkezine 6 km uzaklkta

gney konumunda kurulan ve toplam 26,369 m2lik kurulu alan zerindedir. (ekil 3.6).

Havaalannda yolcuya ak alanlar 2.680 m2, pist boyutlar 3.549mye 45m ve apron

kapasitesi 3 uaktr. Havaalanna ulam otobs, servis ve taksi ile yaplmaktadr.

Havaalannda 200 ara kapasiteli otopark bulunmaktadr.

Mevcut havaliman terminal binasnn kapasitesi 1.550.000 yolcu/ yldr. 2011 yl sonu

itibariyle gerekleen yolcu says 1.733.374dr. Mevcut terminal binas kapasitesini

am durumda olduundan, DHM Genel Mdrl tarafndan ayn havaliman

snrlar iinde yeni bir arazi zerinde, i ve d hatlara hizmet verebilecek; yaklak

86.803 m2 kullanm alan ve 936 ara kapasiteli ak otopark olan 10 uak kapasiteli (6

adedi yolcu kprl) yeni bir terminal binas yaplmas planlanmaktadr. Kaynak:Devlet

Hava Meydanlar letmesi. http://www.diyarbakr.dhmi.gov.tr.25.03.2013

25

ekil 3.6. Diyarbakr Havaalan Konumu

3.4.KENT ULAIMIN ALTYAPISI

Diyarbakrda toplu tamann ilk adm 1971 ylnda 146 Minibs ile atlmtr.1972

ylnda minibs says 200e ykseltilerek 3 ayr hat oluturulmutur.(Dakap-Balar,

Dakap-Seyran tepe, Balklar Ba-Balar)

1987 ylnda ilk minibs kooperatifi (Dakap-Balar, Dakap-Seyrantepe, Balklar

Ba-Balar) 1989 da ise ehitlik Balar-niversite kooperatifi kurulmutur. lk

elektronik cret tamacl ise 1995 ylnda zel Halk Otobsleri Kooperatifinin

kurulmasyla balam olup 2006 ylnda Bykehir Belediye Otobs iletmesinin de

katlmasyla gnmzdeki mevcut toplu ulam sistemi tamamlanmtr.

Kaynak: Ulam Dairesi Bakanl. Diyarbakr Bykehir Belediyesi.2012

26

Diyarbakr kent merkezinde toplu tama hizmeti veren Belediye Otobsleri letmesi,

zel Halk Otobsleri ve Minibs Kooperatifleri bulunmaktadr. Ayrca kent iinde

hizmet veren taksi, servis vb. iletmeler ve evre yerleimlere toplu ulam hizmeti

veren minibsler bulunmaktadr. letme trlerine gre toplu tama gzerghlar ekil

3.7, ekil 3.8 ve ekil 3.9da verilmitir.

ekil 3.7. Diyarbakr Belediye Otobs Hat Gzerghlar

Kaynak:(DUAP) Diyarbakr Ulam Ana Plan Raporu,2012

27

ekil 3.8. Diyarbakr zel Halk Otobs Hat Gzerghlar


ekil 3.9. Diyarbakr Kooperatif Minibsleri Hat Gzerghlar


28

Tablo 3.2de iletme trlerine gre toplu tama ara saylar ve kapasiteleri

grlmektedir.

Tablo 3.2. Toplu Tama Ara Kapasiteleri

Diyarbakr Bykehir Belediyesi snrlar iinde belirlenen gzerghlarda yolcu tama

izni verilen T ve TT plakal taksilerin hangi koullar altnda alacaklar ve taksi

duraklarnn alma dzenlerinin salanmas Diyarbakr Bykehir Belediyesi, Toplu

Ulam ube Mdrl tarafndan Ticari Taksiler ve Taksi Duraklar alma Usul ve

Esaslar Hakknda Ynetmelik esaslarna gre dzenlenmitir. 16.10.2009 tarihli

UKOME kararyla Diyarbakr Bykehir Belediyesi snrlar ierisinde TT ( Ticari

Taksi)cinsinden tahditli plaka alp herhangi bir faaliyet gstermeyen plakalarn iptaline

karar verilmitir. 31.12.2009a kadar aktifleen ticari taksilerin 2011 yl sonuna kadar

ortak durak havuzu sistemine geerek, tama kapasiteleri 4+1 ve arka kaplar kzakl

olan yeni aralarla yeni durak, cep ve depolama alanlarnda almalar planlanmtr.

Bykehir belediyesi snrlar ierisinde bugn itibariyle 50 durak, duraklara bal 140

cep ve 1074taksi yer almaktadr. Kaynak: Ulam Dairesi, Diyarbakr Bykehir Belediyesi,2012

renci veya personel tamacl yapan servis aralarnn dalmna bakldnda

resmi kaytlara gre servis aralarna ait toplam 990 plaka tahsisi bulunmaktadr. Servis

aralar kent iindeki tm yollar kullanabilmektedirler. Kaynak: Diyarbakr Bykehir

Belediyesi 2012

Diyarbakrda henz yol kenar ve ak otoparklara ramen kentin merkezi alanlarnda

yeterli otopark stou salanamamtr. Merkezi i alan evresindeki otopark saysnn

29

yeterli olmamasnn yan sra, mevcut otopark ynetmelii uygulamas da konut

alanlarndaki otopark saysnn artrlmas konusunda yetersiz kalmaktadr. Diyarbakr

merkezinde cretli olarak 4 adet yol boyunca park yaplan cadde bulunduu

gsterilmektedir. l merkezinde toplamda kapasitesi 560 aralk otopark bulunmaktadr.

Kapal trdeki otopark 320 ara kapasiteli olup toplam otopark alannn yzde 57sini

oluturmaktadr.

3.4.1. YAYA ULAIMI MEVCUT DURUMU

Diyarbakrda yolculuklarn nemli bir blm yaya olarak yaplmaktadr. Yaya ulam

alanlar incelendiinde, yayalatrlm alanlarn ehrin merkezinde ve sur ii blgesinde

kstl bir alanda olduu gzlenmektedir (ekil 3.10).

ekil 3.10. Yaya Ulam Alanlar

30

Kent merkezinde, merkezin yaylma biimine bal olarak yayalarn youn olarak

kullandklar blgeler; Sur blgesinde Gazi ve nn Caddeleri ile Balklar ba

blgesi ve Yeniehir'de Ekinciler Caddesi ile buna balanan sokaklardr. Yayalatrlm

alanlar Yeniehir ilesinde Ekinciler Caddesine balanan sokaklardan biri olan Sanat

Soka, Balar ilesinde Sakarya Caddesi ve Atatrk stadyumu yan soka olan Kltr

Soka mevcut durum itibariyle yayalatrlmtr. Yayalatrma projeleri Bykehir

Belediyesinin gelecee ynelik projeleri arasnda yayalar iin gelitirdii projeler; Gazi

Caddesi iin bir yayalatrma projesi, Vedat Dalokay yeralt ars stndeki meydan

projesi ve Ekinciler Caddesinin yayalatrlmas projesidir.

Diyarbakr Surlar, Dicle Nehrinin bat ucunda, Karacadaa kadar uzanan geni bir

alan zerinde kurulmutur. Dicle Vadisinden 100 metre ykseklikteki arazinin doal

yaps kalenin eklini snrlamaktadr. Tescilli yaplarn ounlukta olduu, kentin

sosyal, kltrel ve sanatsal zelliklerini yanstan mimari ve sanat rnleri ile donanm,

geleneksel ticaret dokusunun olduu ve bu nitelikleri ile yaya trafiinin en youn

blgesidir. Sur iinde kuzey- gney dorultusunda yer alan Gazi Caddesi ile

Balklarbandan itibaren Melik Ahmet Caddesi Sur iinin en geni yollar olmasna

ramen yaya kimlikleri yksek yollardr. Sur iinin dier yollar tarihi yaplar ve zgn

yaplaryla aralarn giremeyecei kadar dar sokaklardan olumaktadr.

Yaya hareketlerinin youn yaand Sur ii, iki byk caddesi iin alnan kararlar ve

dier sokaklarn darl nedeni ile byk bir yaya blgesi haline gelmi, alveri ve

dinlenme alanlarnn bulunduu bir yerdir. Alann kuzey giriinde, Da kapda, toplu

tama aralarnn byk ksmnn gzergh zerinde yer almas, toplu tama ve yaya

blgelerinin birbirini tamamlamas asndan olumlu bir durum olarak grlmtr. Bu

uygulama kentliler tarafndan benimsenmi ve kentlilerin bir araya geldii ve sosyal

ilikilerin gelitii bir mekn haline dnmtr.

Ayrca, 2002- 2003 yllar arasnda Diyarbakr Bykehir Belediyesince, Tarihi

Diyarbakr Surlar evre Dzenleme Projesi kapsamnda Fiskaya-Mardin kap arasnda

kalan Diyarbakr surlar koruma kuanda yer alan metruk yaplar temizlenerek evre

dzenleme projeleri hazrlanm ve uygulamas yaplmtr. Tarihi Diyarbakr Surlar

31

evre Dzenleme Projesi 3,5 km.lik uzunluk ve 123.570 mlik bir alan ile 6 adet kapy

kapsamaktadr. Bu dzenleme ile sur evresinde byk bir yeil alan ve yaya blgesi

oluturulmutur.

Son yllarda aralarn kentleri istilas ve yayalara ayrlan yaam alanlarnn giderek

daralmas zerine lkemizde parac da olsa baz sokaklar yayalatrma abas

srmektedir. Diyarbakrda da bu erevede yayalatrlm sokaklar bulunmaktadr.

Yeniehir ilesinde Ekinciler Caddesine balanan sokaklardan biri olan Sanat Soka,

Balar ilesinde Sakarya Caddesi, Atatrk stadyumu yan soka olan Kltr Soka

bulunmaktadr.

32

4. DYARBAKIR ULAIM ANA PLANI (2011-2025)

Ulam Ana Plannn Amac; Kentsel alanda ulam etkileyen arazi kullanmlar

(konut, ticaret, sanayi, v.b.) ile ulam ve karayolu alt yaplar (yol, kpr, kavak,

sinyalizasyon) arasndaki ilikilerin salkl ve tutarl bir biimde kurularak

Diyarbakrda yaayanlara daha iyi bir ulam hizmeti verebilmektir. Ulam ana

plannn dier amac ise gelecekte yaplacak ulam yatrmlarnn imar planlar ile

tutarl gelimesini salamaktr. Diyarbakr Ulam Ana Plan almalar Diyarbakr

Bykehir Belediyesi tarafndan Austos 2011 tarihinde balam olup Nisan 2013de

bitmitir.

Ulam Ana Plan almalar,

Ulam ile ilgili envanter bilgilerin toplanmas,

lgili tm resmi ve yerel birimlerden ulam projelerinin ve yatrmlarnn

toplanmas,

Saha almalar ile Yeni Bilgilerin Toplanmas,

o Konut Anketleri,

o Src-Yaya anketleri,

o Kavak Trafik Saymlar,

o Karayolu Kesit Saymlar,

o Toplu Tama Yolculuk doluluk ve Hz ettleri yaplmas,

Ulam Ana Modelinin Oluturulmas,

Mevcut ve Gelecekteki Sorunlarn Belirlenmesi,

Alternatif Ulam Projelerinin Modelde Test Edilmesi ve Ulam Ana Plan

Oluturulmas,

Trafik yiletirme Plannn Hazrlanmas,

Kent ii Rayl Sistem ve Mevcut Demiryolu Hatt n Fizibilite Ettleri ve Kesin

Projelerini kapsamaktadr.

alma alan olarak tanmlanan Diyarbakr Bykehir Belediyesi snrlar ierisinde

yer alan 4 ile dhilindeki 59 mahalledir. alma kapsamna alnan nfus, alma

33

hazrlklarnn yapld dnem itibaryla yaynlanm en gncel resmi sonular ieren

adrese dayal nfus kayt sistemine gre 808.036 kiidir. lkemizde tanmlanm en

kk idari birim olan mahalle birimi alma kapsamnda da en kk alma birimi

olarak kabul edilmitir. almann genel konusu olan Ulam Ana Plannn yaplmas

almalarnda ilerleyen aamalarda yaplacak almalarn temelini oluturmas

amacyla; Ulam Ana Plan almalarnda genel geerli yntem izlenerek benzer

fiziksel ve fonksiyonel yapya sahip birimlerden trafik zonlar oluturulmutur. Buna

gre alma alan ierisinde yer alan 59 mahalleden, 5 Nisan, Huzurevleri, Mevlana

Halit ve Peyas mahalleleri daha kk birimlere blnerek 59 mahalleden 69 trafik

zonu oluturulmutur. Diyarbakr Organize Sanayi Blgesi ve Ktlbl mahallesinde yer

alan Dicle niversitesinin trafik zonu olarak tanmlanmas ile toplamda 71 trafik zonu

oluturulmutur. ekil 4.1de almada kullanlan trafik zonlar gsterilmitir.

34

ekil 4.1. Trafik Analiz Zonlar

Kaynak: Yeni Bilgilerin Oluturulmas Raporu-Diyarbakr Ulam Ana Plan,2012

35

4.1. DYARBAKIRIN SOSYO-EKONOMK YAPISI

Diyarbakr Ulam Ana Plan kapsamnda 6.068 Hanede 25.686 kii ile yz yze

grlmtr. Bu da yzde 95 gvenirlikte yzde 3,34 rnek byklne denk

gelmektedir. Buna gre alma kapsamnda belirlenen 6.068 haneden 5.567si ile

grlm analiz aamasnda bu anketlerin verileri kullanlmtr. Yaplan ziyaretler

sonucu grmeyi reddedenlerin oran Diyarbakr genelinde yzde 1,96dr,benzer

almalara gre olduka dk bir orandr. Bu oran Yeniehir lesinde yzde 2,62iken,

Sur ilesinde yzde 0,16dr.(Tablo 4.1)

Tablo 4.1. lelere Gre Bireylerin Eitim Durumu Karlatrmas


lelere gre eitim durumu karlatrlmas yapldnda ilkokul, ilkretim ve lise

mezunlarnn Kayapnar lesinde, niversite mezunlarnn Yeniehir lesinde, okuma

yazma bilmeyenlerin Sur ilesinde, bir okul bitirmeyenlerin Balar lesinde

younlat gzlenmektedir. Diyarbakr Ulam Ana Plan Hane halk Ulam Anketleri

elde edilen sonulara gre renci nfusunun yaadklar ilelere gre dalm Tablo

4.1de gsterilmektedir. alma alan genelinde yaayan 240.584 rencinin yzde

41,16s Balar ilesinde, yzde 27,75i Kayapnar lesinde, yzde 21,54 Yeniehir

lesinde, yzde 9,55i ise Sur lesinde yaamaktadr.

36


Diyarbakr Ulam Ana Plan Hane halk Anketi almasnda elde edilen bir dier

nemli veri de alan nfus ve istihdam durumuna ilikin verileridir. almada

kullanlan kavramlarn tanm sonularn deerlendirilmesi asndan nem arz

etmektedir.

- alan Says: zon ierisinde ikamet eden alan nfusu,

- stihdam Says: zon ierisindeki alma alanlarnda istihdam edilen nfusu,

- Aktif Nfus: toplam nfus ierisinde alabilir nfus olarak kabul edilen 15-65

yaaras nfusu,

- Aktivite Oran: aktif nfusun toplam nfus ierisindeki orann,

- sizlik: son bir hafta ierisinde herhangi bir ite almam, anket yaplan gn

itibariyle i arayan kiileri ifade etmektedir.

lelere gre ortalama hane halk geliri incelendiinde en yksek ortalama gelir deere

1.378TL ile Kayapnar lesinde, en dk ortalama gelir deerine ise 703 TL ile Sur

lesinde rastlanmtr.(Tablo 4.2)

Tablo 4.2. lelere Gre Ortalama Hane halk Geliri

Gelir dalm gelir gruplarna gre incelendiinde toplam nfusun yzde 27,4nn 0-

500, yzde 25,9unun 501-750, yzde 17,9unun 751-1000 gelir aralnda olduu

grlmektedir.3000TL ve zeri gelir grubu nfusun yalnzca yzde 2,8ini

oluturmaktadr. Tablo 4.3de gelir gruplarnn ileler baznda dalm verilmitir.

37

Tablo 4.3. lelere Gre Gelir Gruplar

leler baznda inceleme yapldnda Sur ve Yeniehir lesinde 0-500 gelir

grubunun,Balar lesinde 501-750 gelir grubunun, Kayapnar lesinde 101-1500

gelir grubunun hkim olduu gzlenmektedir.

Diyarbakr Ulam Ana Plan Hane halk Ulam Anketlerinden elde edilen bir dier

sosyo ekonomik veri de ara ve otomobil saysdr. almada hanelerin ara ve

otomobil saylarnn temin edilmesinin amac bireysel kullanmda olan otomobil

sahipliliin tespite dilmesidir. Ara sahipliine ilikin veriler Tablo 4.4de verilmitir.

Tespit edilen 46.543 aracn yzde 80,44otomobildir. Otomobili 4.783 adet kamyonet,

yzde 10,28lik bir oran ile takip etmektedir.

Tablo 4.4. le Baznda Trlere Gre Toplam Ara Says

Hane halk anket almasnn yapld merkez ileler arasndan en ok otomobilin

olduu ile 16.549 otomobil ile Kayapnar ilesi, en az 2.067 otomobil ile Sur ilesidir.

38

Tablo 4.5 de ilelere gre ve alma alannda 1.000 kiiye den otomobil says

verilmektedir.

Tablo 4.5. lelere Gre Otomobil Sahiplii

lelere gre otomobil sahiplilii deerleri incelendiinde, Diyarbakr genelinde 1000

kiiye den otomobil sahiplii 49 iken; Kayapnar ilesi 82 ve Yeniehir ilesi 59

otomobille alma alan ortalamasnn zerinde kalmaktadr.

Diyarbakr alma alannda 1000 kiiye den otomobil saysnn DUAP Hane halk

Aratrmas Sonularnn, TK ve Diyarbakr Emniyet Mdrl Trafik Tescil ube

Mdrl verileriyle karlatrldnda, kurumlarla alma sonular arasndaki

farklln en temel sebebi, Diyarbakrda yaayan hanelerin aralarnn bir ksmnn

Diyarbakr envanteri dnda baka bir ilin envanterine kaytl olmalardr.

4.2. ULAIM ANA PLANINA GRE DYARBAKIRDA YOLCULUK

VERLER

Bu blmde yolculuk verileri bal altnda hareketlilik oranlar, yolculuklarn

amalar, meknsal dalm, sreleri ve trel ayrm verilerine yer verilmitir.2011 yl

itibariyle Diyarbakrda (alma alan ierisinde) iten-ie, iten-da ve dtan ie tm

hareketlilik ynlerinde bir gnde yaklak 1 milyon 250 bin yolculuk yaplmaktadr.

Kii bana yolculuk says (hareketlilik oran) ise 1,41 olup, bu oran aral

yolculuklarda 0,57dir. Tablo 12de stanbul, Mersin, Kocaeli, Tarsus ve Diyarbakr

hareketlilik oranlar ile karlatrmal olarak verilmektedir.

39

Tablo 4.6. Hareketlilik Oranlar Karlatrmas

Yolculuklar amalarna gre ev ulu i, ev ulu okul, ev ulu dier ve ev ulu

olmayan(dier) yolculuklar olarak drt gruba ayrlmtr. ekil 4.2de Diyarbakrda

yaplan yolculuklarn amalarna gre yzdesel dalm grlmektedir.

ekil 4.2. Yolculuklarn Amalarna Gre Yzdesel Dalm

Diyarbakrda ortalama yolculuk sresi 26 dakika olarak tespit edilmitir. Tablo 4.7de

ise yolculuklarn ortalama sreleri amalarna ve trne gre detaylandrlmtr. Buna

gre aral yolculuklarda seyahat sresi 38 dakikaya karken, yaya veya bisiklet ile

yaplan arasz yolculuklarn ortalama sresi 18 dakikadr.

40

Tablo 4.7. Amalarna ve Ara Trlerine Gre Yolculuk Sreleri (Dakika)

Ara trlerine gre ortalama yolculuk sreleri Tablo 4.8de verilmitir. Buna gre yaya

yaplan yolculuklar 18 ve otomobil ile yaplan yolculuklar 27 dakika iken toplu tama

aralar ile yaplan yolculuklar ortalama 41 dakika civarnda olup belediye otobsleri ile

yaplan yolculuklarn ortalamas 46 dakikaya kadar kmaktadr.

Tablo 4.8. Ara Trlerine Gre Ortalama Yolculuk Sreleri

Yolculuklarn trel ayrmnda arasz yolculuklar olan yaya ve bisiklet yolculuklar

yaya bal altnda toplanmtr. Otomobil, panelvan/kamyonet, motosiklet, taksi ve

dier aralar zel ara, belediye otobs, zel halk otobs ve minibsler toplu

tama sisteminin bir paras olarak kabul edilmitir.

Tablo4.9dayolculuklarn ulam trlerine gre dalm verilmitir. Buna gre yolculuk

hareketliliinin ulam trlerine dalmnda yaya veya bisikletle yaplan yolculuklar

yzde 59luk oranla birinci srada yer almaktadr. Bunu yzde 21,6lk oranla toplu

tama izlemektedir. Servis kullanm oran yzde 10,3 iken, zel ara kullanm yzde

41

9,1de kalarak sonuncu srada tercih edilmektedir. Ancak yolculuk saylarna

bakldnda bir gnde 100 binin zerinde yolculuun zel aralarla yapld

grlmektedir.

Tablo4.9. Tm Yolculuklarn Ulam Trlerine Gre Dalm

Aral yolculuklarn ulam trlerine dalm ekil 4.3.de verilmitir. Buna gre aral

yaplan yolculuklar iinde en byk pay toplu tama aralarna ait olup, oran yzde

52,5tir.Toplu tamadan sonra tercih edilen ikinci ulam tr servis olup, oran yzde

25,2dir. Toplam aral yolculuklar iinde zel aracn oran ise yzde 22,3tr.

ekil 4.3. Aral Yolculuklarn Ulam Trlerine Gre Dalm

Diyarbakr Ulam Ana Plan almalar kapsamnda, ulam modelinin

kalibrasyonunda kullanlmak zere belirlenen perde ve kordon hattnda ara ve yolcu

saym yaplmtr. Ayrca ehir dndan gelen ya da giden trafii tespit etmek amacyla

d istasyon kesit saymlar ve Sur ii sur d hareketlilii tespit etmek amacyla sur

kordon saymlar kapsamnda ara ve yolcu saym yaplmtr. Ara saymlar, 07.00 -

42

20.00 saatleri arasnda 13 saat sreyle perde ve kordon hatt zerinde gn ierisindeki

yolculuklarn hesaplanabilmesi amacyla yaplmtr. Yntem olarak kordon ve perde

hatlarnda kesitler alnp, tatlar trlerine gre gruplandrlarak 17ara tr belirlenmi

her 15 dakikalk srenin trafik hacmini hesaplamak adna 15erdakikalk dilimler

halinde iki ynde gerekletirilmitir.Ara saymlar yapld anda e zamanl olarak

farkl iki personel tarafndan toplu tama aralar(otobs, minibs, servis) ve dier

aralar (otomobil, taksi vb.) iin ara ii doluluk oran tespit saym yaplmtr.Ayrca

trafik saym yaplmayan saatler (20.01 06.59) iin toplu tama hatlarnn ve dier

aralarn youn olarak tercih ettii Ekinciler Caddesi karayolu alt geidinde 24 saatlik

kontrol saym gerekletirilmitir. 17 ara tr belirlenmi her 15 dakikalk srenin

trafik hacmini hesaplamak adna 15er dakikalk dilimler halinde iki ynde

gerekletirilmitir.

Plan kapsamnda yaplan kontrol noktas saymlar, Ekinciler Caddesi karayolu alt

geidinde yer alan saym noktasnda hafta ii bir gnde 13 saatlik saym

gerekletirilmitir. Bu almada elde edilecek sonularn tam bir gn yanstmas

gerekmektedir. Bu nedenle kent genelindeki 24 saatlik trafiin trlere ve saate gre

dalmn belirlemek amacyla 24 saatlik kontrol saymlarnn yaplmasna gerek

duyulmutur. 24 saatlik kontrol saymlar Ekinciler Caddesi karayolu alt geidinde

yaplmtr. zel oto gece rakamlar tm gnn yzde 22sini oluturmaktadr. Saym

yaplan 13 saatlik dilimde tmgnn yzde 78i saylmtr. Ekinciler Caddesi karayolu

noktasnda yaplan 24 saatlik trafik saym sonularna gre kesit noktasndan gn boyu

dtan merkeze 11.515 ve merkezden da 13.657 olmak zere toplam 25.172 tat

gemektedir.

Perde hattnda ise Perde hatlar belirlenirken doal eikler (dere, gl, vadi vb.) ya da

yapay setler (demiryolu hatt otoyollar, barajlar vb.) dikkate alnmaktadr. Diyarbakr

kenti iin perde hatt demiryolu hatt olarak belirlenmitir. Perde hatt zerinde perdeyi

kesen tm hemzemin, altgeit ve st geitler (dokuz saym noktas) belirlenmi ve

buralarda iki ynl saym yaplmtr. Perde hattnn dousu merkez, bats ise

merkez d olarak tanmlanmtr.(ekil 4.4)

43

ekil 4.4. Perde Hatt Snrlar ve Kesit Noktalar

Kaynak: Diyarbakr Bykehir Belediyesi, 2012. Diyarbakr Ulam Ana Plan Raporu. Diyarbakr.

Perde hatt zerinde en yksek deere P-06 noktasnda (anlurfa Bulvar

balangc)ulalmtr (15.026) bu kesiti P-04 (Ekinciler Caddesi girii) takip

etmektedir (13.556). en dk hacim ise P-08 (706.Sokak hemzemin geit) noktasnda

ulalmtr (893). P-08noktas inaat halinde binalarn arasnda kalm mcr yolda

olumaktadr. Bu nedenle trafik hacminin dk olmas normaldir. Kordon hatt

saymlarnda ise, kordon hatt ierisindeki blgede ticaret ve hizmet alanlarnn yan

sra, adliye, valilik, belediye, hastane gibi birok idari ve sosyokltrel kullanmlar

mevcuttur. Kordon hatt zerinde toplam 15 noktada iki ynl saym yaplmtr. Saym

almalar iin Kordon hattnn i ksm merkez, d ksm ise merkez d olarak

kodlanmtr.(ekil 4.4)

44

ekil 4.5. Kordon - 1 Hatt Snrlar ve Kesit Noktalar


Ara trleri toplam 12 tr olarak incelenip analiz edilmitir. Yaplan saymlar

sonucunda kordon hattnda bir gnde toplam iki ynde150.319 ara getii tespit

edilmitir. Dtan merkeze bir gnde 74.327 ara ve merkezden da 75.991 ara getii

tespit edilmitir.

Kordon hatt zerinde ara saylarna gre en yksek deere KO-15 noktas (Elaz

yolu)iken yolcu says bakmndan bakldnda KO-13 (Ekinciler caddesi

girii),(64.593) en yksek yolcu hacmine ulamaktadr. Bunun balca sebebi bu

kesitten ok miktarda toplu tama aracnn gemesidir. KO-02 kesinde de yolcu

hacimleri bakmndan artma gzlemlenmitir. En dk yolcu hacim oran ise KO-08

kesitinde gzlemlenmitir. Kesitlerin detayl karlatrmas ekil 4.6da verilmitir.

45

ekil 4.6. Kordon Yolcu Hacimlerinin Kesitlere Gre Dalmlar


Ayrca kentin tarihi surlar keskin bir kordon hattn doal olarak oluturduundan sur

ii sur d hareketlilii tespit etmek amacyla sur kordon saymlar yaplmtr.

Diyarbakr kent merkezinde yaya sirklsyonunun youn olduu Sur ii blgesini iine

alan Sur Kordonu saymlar srasnda yaya younluunu ve yaya trafiinin gn iindeki

dalmn tespit etmek amacyla alt noktada yaya saym yaplmtr. Bu noktalar; Da

Kap, Da Kap-nn Bulvar kesiti, Tek Kap, ift Kap, Urfa Kap ve Mardin

Kapdr. Ayrca kentin tarihi surlar keskin bir kordon hattn doal olarak

oluturduundan sur ii sur d hareketlilii tespit etmek amacyla sur kordon saymlar

yaplmtr. (ekil 4.7)

Sur Kordon hatt zerinde en yksek deere S_KO-05 noktasnda Saray kap (Urfa

kap) ulalmtr iki ynde 13.547 ara rakamna ulalmaktadr. Bu kesiti ift ynde

11.000 rakamna ulaan S_KO-04 noktas ift Kap takip etmektedir. En dk hacim

ise S_KO-03 Tek Kap noktasnda gzlemlenmitir.

46

Toplam trafik hacmi 16.00-17.00 saatleri arasnda (2.804)e erimekte ve sabah trafik

hacminden daha yksek bir seviyeye ulamaktadr. Her iki ynde de trafik hacimleri

deerleri sabah 06.00da balayp akam zirvesine kadar belirli oranda art

gstermektedir.

Toplam yolcu hacmi sabah 06.00-07.00 saatleri arasnda baland ve gn ierisinde

zirve deere ulat 15.00-16.00 saatleri arasna (15.179) kadar artt gzlenmitir. Sur

ii Blgesi Diyarbakrn merkezi i alanlarndandr. Bu tr alanlarda akam saatlerinin

iten eve yolculuklarnn balad saatlerdir. Toplam yolcu deerinin zirve deere

ulat saat aralndan sonra yolcu hacminin d gstermesi bu tr alanlarn genel

zelliklerindendir.

ekil 4.7. Sur Kordonu Saym Noktalar


47

4.3. YAYA ANKETLER

Diyarbakrda kent merkezindeki yayalarn ve yaya yolculuklarnn zelliklerinin

incelenmesi, yayalarn ikyet ve nerilerinin alnmas amacyla bir yaya anketi

yaplmtr. Kent merkezinde youn yaya hareketi bulunan yaya koridorlar arasndan

seilen ve Dakap Meydan ve Ekinciler Caddesi girilerinde olmak zere 2 farkl

noktada yaplmtr. Yaya Anketi almas hafta ii bir gnde 10.00-18.00 saatleri

arasnda uygulanm ve toplam 501 kii ile grme yaplmtr.( ekil 4.8)

ekil 4.8. Yaya Anketleri Uygulama Yerleri


Yaya anketleri 10.00-18.00 saatleri arasnda yaplmtr. Bu alma ile anket yaplan

noktalardaki yaya hareketliliinin karakteristii ortaya konmaya allmtr. Anketinin

48

uyguland 501 kiinin yzde 71i erkek, yzde 29u ise kadndr. Grlen kiilerin

yzde 43i 15-24 ya grubundan, yzde 29i 25-39 ve yzde 18i de 40-59 ya

grubundandr .

Yolculuk amalarna gre yaya yolculuklar yzde 32lik oranla en sk rastlanan orada

bulunma amac dier yani alveri, salk, gezinti, ziyaret, sosyal aktivite vb. amalar

iken; i takibi amac ile bulunduklar yerde ankete yant verenlerin oran yzde 11dir.

Bunlar izleyen amalar ise; yzde 33lk oranla i ve yzde 25luk oranla eitimdir.

(Tablo 4.10)

Tablo 4.10. Yolculuk Amalarna Gre Yaya Yolculuklar

Kaynak: Diyarbakr Bykehir Belediyesi, 2012. Yeni Bilgilerin Toplanmas Raporu. Diyarbakr.

Anket yaplan yayalarn yzde 33 bulunduklar yere de yaya olarak gelmilerdir.

Bulunduklar yreye bir toplu tama arac ile gelenlerin oran yzde 60, zel otomobil

ile gelenlerin oran yzde 5tir.yzde 32lik oranla en sk rastlanan orada bulunma

amac dier yani alveri, salk, gezinti, ziyaret, sosyal aktivite vb. amalar iken; i

takibi amac ile bulunduklar yerde ankete yant verenlerin oran yzde 11dir. Bunlar

izleyen amalar ise; yzde 33lk oranla i ve yzde 25luk oranla eitimdir. (Tablo

4.11)

49

Tablo 4.11. Anket Noktasna Gelite Kullanlan Ara Tr


Karayolu ebekesi

Karayolu ana ilikin yol uzunluu, iletme zellikleri (blnmlk durumu, tek/ift

yn), erit says, yol zerindeki park etme durumu ile sinyalize kavak noktalar,

kapasite ve hz deerleri ulam modeline girdi oluturacak ekilde toplanmtr. Bu

veriler, trafik analiz zonlar arasndaki seyahat sresinin veya belirli bir mesafeye

gitmek iin denecek seyahat cretinin bulunmas ve seyahat taleplerinin en uygun

gzerghlara datlmasnda kullanlmtr. alma kapsamnda ulam modelinin

oluturulabilmesi iin tm bu veriler hz ettleri sonucunda elde edilen bilgilerle

birletirilip bilgisayar ortamna aktarlarak model ebekesi oluturulmutur. Bilgisayar

ortamna aktarlan karayolu a modeli link (balant) ve nodlardan (dm noktalar)

olumaktadr. Linkler nodlarla snrlanmakta ve nodlar, linklerin balang veya bitileri

olarak kabul edilmektedir. Belirlenen linklerin iletme zelliklerine ilikin istatistikler

de Tablo 4.12de verilmitir.

50

Tablo 4.12. Mevcut Karayolu A letme zellikleri

Kaynak: Diyarbakr Bykehir Belediyesi, 2012. Yeni Bilgilerin Toplanmas Raporu. Diyarbakr.

Karayolu ann erit saylarna gre dalm Tablo 4.13de verilmitir. Buna gre yol

a en ok 2 eritli linklerden olumutur. Ulam anda en dk oranda bulunan erit

tipi 3erittir.

Tablo 4.13. Mevcut Karayolu A erit Saylar

Park etme durumuna ilikin toplanan veriler bir link zerinde yaplan park etme

durumunu gstermektedir. Arazi almasyla tespit edilen 2.014 linkin 918inde

parklanma yaplmamaktadr. Buna karlk 983 yol kesitinde yasal olmayan erit

ihlaliyle parklanma gzlenmitir. Karayolu a ierisinde 113 linkte de paklanma eridi

bulunmaktadr. (Tablo 4.14)

51

Tablo 4.14. Paklanma Durumu

4.4. ULAIM MODELNN OLUTURULMASI VE KALBRASYONU

Kalibrasyon; ulam modelinde, kiilerin yolculuk davranlarn temsil etmek amacyla

kullanlan matematiksel bantlardaki katsaylarn, modelin her aamasndan elde

edilen sonu deerlere yeteri lde yakn olacak ekilde belirlenmesi ilemidir. zetle,

modelin, kiilerin yolculuk davranlarn yeterli bir dorulukla temsil eder duruma

getirilmesidir. Diyarbakr iin oluturulan ulam modelleri, alma kapsamnda

yaplan ve balca sonular model geerlilik snamalarnda kullanlan hane halk

anketlerinden ve trafik saymlarndan elde edilen bilgiler kullanlarak kalibre edilmitir.

Modelin her aamas iin kalibrasyon yaplm ve her aamada modelden elde edilen

deerler hane halk anketleriyle trafik saymlar ile belirlenmi olan gzlem deerleri ile

karlatrlmtr. Bu blmde ncelikle yukarda bahsi geen saha almalarndan elde

edilen ve model girdisi olarak kullanlan veriler zetlenecektir. Sonrasnda ulam talep

tahmin modelini oluturan drt aama srasyla anlatlacaktr.

Model Girdilerinin Oluturulmas

Ulam modelinin kalibrasyonuna model girdisi olmak zere veriler toplanm ve analiz

edilmitir. Ulam modeline girdi olarak kullanlan sosyoekonomik verilerden nfus,

istihdam, alan says, mahalledeki ve okuldaki renci saylar, otomobil sahiplii ve

gelir durumu verilerinin ileler itibariyle dalm Tablo 4.15de zetlenmitir.

52

Tablo 4.15. lelere Gre Sosyoekonomik Veriler

Hane halk anketleri sonular ile kurum ve kurululardan toplanan veriler analiz

edilerek ulam modeline girdi oluturacak ekilde dzenlenmitir.

Model girdisi olarak kullanlan ulam sistemi verileri karayolu a ve toplu tama

sistemi olmak zere iki ana balk altnda toplanmtr. Karayolu ana ilikin yol

uzunluu, iletme zellikleri (blnmlk durumu, tek/ift yn),erit says, yol

zerindeki park etme durumu ile sinyalize kavak noktalar, kapasite ve hz deerleri

ulam modeline girdi oluturacak ekilde toplanmtr. (Tablo 4.16) Bu karayolu

verileri, trafik analiz zonlar arasndaki seyahat sresinin veya belirli bir mesafeye

gitmek iin denecek seyahat cretinin bulunmas ve seyahat taleplerinin en uygun

gzerghlara datlmasnda kullanlmtr.

Tablo 4.16. Karayolu Sistemi Verileri

53

Model girdileri oluturulurken, toplu tama sistemi ierisinde iletilmekte olan btn

otobs minibs hatlar, sefer saatleri ve cret bilgileriyle veri tabanna ilenmitir.

Modelde toplam 49 belediye otobs, 23 zel halk otobs ve 26 kooperatif minibs

hatt olmak zere toplamda 98 toplu tama hat bilgisi bulunmaktadr.

Yolculuk retim/ekim Modeli

Ulam modellerinin ilk aamas olan yolculuk retim / ekim modelinde, her bir trafik

zonundan retilen / ekilen yolculuklar, bu zonlarn nfus, istihdam, renci saylar,

nfusun gelir dzeyi, otomobil sahiplii gibi sosyoekonomik parametrelere bal olarak

hesaplanmtr.

Yolculuklar, amalarna gre;

- Ev ulu i yolculuklar

- Ev ulu okul yolculuklar

- Ev ulu dier yolculuklar

- Ev ulu olmayan yolculuklar

Olmak zere drt gruba ayrlm ve her bir yolculuk amac iin trafik zonlarndan

retilen ve ekilen gnlk yolculuklar hesaplanmtr. retim ekim modellerinde

regresyon analizi kullanlmtr.

Trel Seim Modeli

Trel seim modeli, trafik analiz zonlar arasnda yaplan yolculuklarn hangi ulam

trleri kullanlarak yapld tahmininde kullanlr. Bir baka deyile birey ya da birey

gruplarnn farkl seyahat amalar iin ulam trleri arasndaki seimlerin analiz

edildii aamadr.Diyarbakr Ulam Ana Plan almasnda toplulatrlm logit

model kullanlmtr.

54

Yolculuk Atama Modeli

Yolculuk atama modelinin amac, daha nceki aamalarda hesaplanan yolculuk

matrislerinin ilgili ulatrma ebekesine atanarak, mevcut ebekede veya deiik

alternatifleri ieren gelecek ebekelerinde olas ulam sorunlarnn tespit edilmesidir.

Yolculuk atama modelleri karayolu ve toplu tama atamas olmak zere ikiye

ayrlmaktadr.

Karayolu Atamas

Karayolu atamas srasnda, yolcu cinsinden gelen tm matrisler doluluk oranlar

kullanlarak zel aralar ve servis matrisine oradan da otomobil birim cinsinden

otomobil matrisine dntrlerek karayolu ebekesine yklenmektedir. Yaplan atama

sonucunda elde edilen hacim/kapasite deerleri ekil 4.8de grlmektedir.

ekil 4.9. Mevcut Karayolu Atamas Hacim Kapasite Deerleri-Zirve Saat


55

Toplu Tama Atamas

Toplu tama yolculuklar yolculuk deeri olarak toplu tama hatlarna yklenmitir.

Bylece karayolu linklerindeki yolcu hacim deerleri, hat bazl bindi verileri ve

duraklardaki indi-bindi saylar hesaplanmtr. Toplu tama atamasnda karayolundan

farkl olarak daha ok gnlk deerler kullanlmasnda ama, hatlarn gnlk tadklar

yolcu saysn belirleyerek verimli almayan gzerghlarn yeniden

deerlendirilmesini salamaktr. Toplu tama atamas sonucunda yolculuklarn kent

merkezi ve evresinde younlat grlmtr. Kent merkezi ve evresindeki gnlk

ve zirve saat yolcu deerleri ekil 4.10da grlmektedir. Buna gre bir kesitte tek

ynde en yksek yolcu hacmi gnlk 48.684 yolcu ve sabah zirve saatte (07.30-08.30)

7.919 yolcu olarak hesaplanmtr.

ekil 4.10. Toplu Tama Atamas Yolculuk Saylar - (24 Saat)


56

4.5. HEDEF YILI SOSYOEKONOMK VER TAHMNLER

Sosyoekonomik veriler olarak; nfus, igc-istihdam, renci says, hane halk geliri

ve otomobil sahiplii deikenleri deerlendirilmitir.

4.5.1. NFUS

Projeksiyon nfusunun trafik zonlarna dalm 1/ 5.000 Nazm mar Planlar arazi

kullanm kararlarna gre yaplmtr. Planda mevcut ve gelime konut alanlarnn

kapasitesi 1.491.940 kii olarak hesaplanmtr. Nfus dalm yaplrken; nazm

plannda ngrlen konut alanlar ve younluklar dikkate alnmtr.

4.5.2. GC STHDAM

Hane halk anketleri sonularna gre 2011 ylnda Diyarbakr kent merkezi toplam

nfusu iinde alan says 153.945 kii olarak belirlenmitir. Bu durumda nfusun

yzde 19u aktif olarak almaktadr. Hedef yl alan nfus deerleri iin 1/25.000

lekli imar planlarn istihdam oran dikkate alnm, toplam nfus ierisindeki yzde

28 oran kullanlmtr. stihdam iin hedef yl projeksiyonu yaplrken, 2010 yl

Diyarbakr ii ve dnda alma oranlar deerlendirilmi alan nfusun yzde

92sinin kent merkezinde alaca ngrlmtr. 2025 yl iin Diyarbakr kent

merkezinde ikamet edecek 410.824 kiilik igcnn (alan says) 379.257sinin kent

iinde istihdam edilecei kabul edilmitir.

4.5.3. RENC SAYISI

Hane halk anketleri sonularna gre 2011 ylnda Diyarbakrda 240.584 renci

yaamaktadr. rencilerin 238.334 kent merkezinde eitim grrken, 2.250 renci

Diyarbakr dnda okumaktadr. Hedef yl 2025 ylna ilikin hanedeki renci says

nfusun geliimine, okuldaki renci says deerleri ise nazm imar plan arazi

kullanm kararlarna gre belirlenmitir.

57

4.5.4. HANE HALKI GELR

Gelir dalm tahminleri yaplrken, hane halk anketi almasndan elde edilen

Diyarbakr ortalama hane halk geliri ve 2010 ylnda yaplan Gelir ve Yaam

Aratrmasn da Trkiye geneli iin tespit edilen ortalama hane halk gelir deerleri

arasnda bir oran kurulmutur. Hane halk anketi sonucuna gre Diyarbakr iin 2011

yl ortalama hane halk geliri 1.075TL iken yaplan hesaplamalara gre 2025 ylnda bu

deer 1.991 TL civarna ykselecektir.

4.5.5. OTOMOBL SAHPL

Otomobil sahiplilii tahminleri yaplrken, zon baznda mevcut ortalama hane halk

geliri ve1000 kiiye den otomobil sahiplii arasnda regresyon kurulmutur.

4.5.6. HEDEF YILI YOLCULUK TAHMNLER

2025 yl iin Nazm mar Planlarnda ngrlen arazi kullanm yapsna bal olarak

blgesel bazda belirlenen nfus, istihdam ve renci saylarna, gelecekteki hareketlilik,

zel ara sahiplilii gibi yolculuk ve planlama parametrelerine bal olarak stratejik

dzeyde gelitirilen neri ulam sistemi alternatifleri zerinde ortaya kmas beklenen

ulam talepleri 2011 ylnda kalibre edilen model kullanlarak tahmin edilmitir. 2025

ylnda mevcut ulam sistemi zerinde ortaya kmas beklenen ulam talepleri

belirlenmitir.

4.5.7. YOLCULUK DEERLER

Projeksiyonu yaplan sosyoekonomik veriler kullanlarak, yolculuk deerleri

hesaplanmtr.

58

4.5.8. YOLCULUK RETM-EKMLER

2025 yl iin mevcut durumun kalibrasyonu srasnda hesaplanan retim - ekim

modelleri kullanlarak gelecee ilikin retim ekim deerleri yolculuk amalarna gre

hesaplanmtr.

4.5.9. YOLCULUK DAILIMI

Toplam yolculuk deerleri incelendiinde gelime konut alanlarnn youn olduu

Kayapnar ilesinin Balar bata olmak zere dier ilelerle ciddi bir ilikisi

bulunmaktadr. En fazla yolculuk reten ilenin Kayapnar ilesi, en ok yolculuk eken

ilenin ise Balar ilesi olduu tespit edilmitir.

4.5.10. TREL SEM

Amalarna gre tm yolculuklarn trel seim oranlar gre yaya yolculuklarnn

toplam yolculuklar iindeki oran yzde 41 iken okul yolculuklarnn yzde 54 yaya

olarak yaplmaktadr. Ev ulu i yolculuklarnn yzde 32si otomobil, yzde 31i yaya

yaplmaktadr. Ev ulu i ve ev ulu olmayan yolculuklarda toplu tamadan ziyade

otomobil yolculuklar tercih edilmekte, ev ulu okul yolculuklarnda ise servis ve toplu

tama ile yaplan yolculuklar yaya yolculuklarndan sonra gelmektedir. Servisle yaplan

yolculuklarn toplam yolculuklar iindeki oran ise yzde 17dir. amal yaplan

yolculuklarn yzde 17sinde servis kullanlrken, okul yolculuklarnda bu oran yzde

29 olmaktadr.

4.6. ALTERNATF SENARYOLARIN OLUTURULMASI VE MODELDE

TEST EDLMES

Diyarbakr Ulam Ana Plan almas kapsamnda modelde test edilen alternatifler

aadaki kriterlere gre gelitirilmitir.

Arz-Talep Dengesinin Kurulmas: Ulam talep tahmin modeli ile belirlenen yolculuk

taleplerine uygun altyapnn ve ulam sisteminin gelitirilmesi, nerilen altyapnn

59

kapasitesinin bu koridordaki yolculuk talep dzeyine uygunluu, nerilen yatrmn

kapasitesinin verimli kullanlmas,

Talebin Ynlendirilmesi/ynetilmesi: Yolculuk taleplerinin karlanmasnda

srdrlebilir bir arzn oluturulmas iin ncelikli olarak toplu tama sistemlerine

ynlendirilmesini salamak,

Srdrlebilir Olmas: Plan dnemi sonrasndaki gelimeleri karlayabilecek kapasite

ve yaygnlama esnekliinin bulunmas yolcu ve yk tamasnda brn kullanclara

eit bir ekilde ve evreye en az zarar verecek ekilde olmas, Mevcut sistemlerle

btnlemesi: Mevcut ulam sistemini bir ebeke iletmesine dntrecek ekilde

gelitirilebilmesi ve dier ulam trleri ile btnleen toplu tama projelerinin

oluturulmas,

Fiziksel ve ekonomik olarak uygulanabilir olmas: Bir yandan mevcut inaat

teknikleri ve yntemleri ile kolaylkla uygulanabilmesi, dier yandan bu

uygulanabilirliin makul maliyet dzeyleri iinde olmas, Ekonomik bir iletmecilik

salamas: Sadece zirve saatlerde deil, gnn daha geni bir diliminde yksek doluluk

oranlaryla iletilebilmesi,

Yolculuk ekim ve retim noktalarna ulaabilme: nerilen ulam altyapsnn

yksek sayda yolculuk reten ve eken yolculuk odak noktalarna tercihen dorudan,

ya da aktarma ile ulamas,

Yolculuk balang ve bitileri arasndaki kestirme: Youn yolculuk arzu hatlarna

uyum salamas, dier bir deyile yksek sayda yolculuklardan oluan balang ve

biti noktalar arasnda en ksa yolculuk gzerghlarna uymas, gereksiz dolamalar ve

aktarmalar gerektirmemesi,

Merkeze eriim salamas: Sadece konutlarla alma alanlar arasnda zirve saatlerde

ortaya kan yolculuklara deil, bunlarla birlikte gn iinde daha geni bir zaman

diliminde talep oluturan merkez alanlara eriim salanmas ve bylece hem iletme

60

verimliinin artrlmas ve hem de merkezin canllnn desteklenmesi, mar planlaryla

ngrlen kentsel gelimeye

Uygunluk: Ulam alternatifinde yer alan projelerin kentin imar planlaryla ngrlen

gelime ynleri ve stratejilerini desteklemesi, plan kararlar ile oluan gelimelere cevap

vermesi,

Mevcut ulam altyapsndan yararlanma: Kentteki mevcut ulam altyaps, tesisleri

ve dier olanaklarnn en st dzeyde kullanlmas.

Alternatifler oluturulurken;

-Mevcut sorun ve dar boazlarn zmlerine ynelik gerekli strateji ve ilkeler

belirlenmi;

-Ksa ve orta vadede yaplacak uygulamalar gelitirilerek mevcut sorunlarn zm

salanmaya allm;

-Uzun vadede yaplacak zmler denenerek karlatrlmas yaplmtr.

Alternatiflerin Model letim Sonularna Gre Deerlendirilmesi

Eilim almas ve oluturulan 6 alternatif yaklamna gre model atamalar

yapldktan sonra belirli kriterler dorultusunda performans karlatrmas yaplmtr.

Yolculuklarn Trel Dalm Karlatrmas

Diyarbakr

Documents

diyarbakır