DERSMZ BNALARDAK GCN HESAPLANMASI
Ykleme faktr(Diversite) Hesab
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
BR RNEK VERMEDEN NCE IEE REGULATION 14. EDITIONa GRE YAPILAN G
YKLEME FAKTRN NCELEYELM.BU TABLO AAIDA VERLECEKTR.
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
TABLO Ykleme faktr (Diversite) HesabSon alt devre dnda, kablo ve
kesicilerin deerlerini saptamak iin, tesisat ierisinde normal
koullarda akabilecek en byk akmn deerini tahmin etme yntemi.
(MaddeA21-22'ye bak)Ykleme Faktr (Diversite) uygulanan devreden
beslenen son alt devrenin amac. Apartmanlardaki zel daireler de
dahil olmak zere zel konut tesisatlar 1. Aydnlatma 2. Istma ve g
cihazlar (ancak aada 3-8i gr.) %66 10Ampere kadar olann T. Y.A. 'nn
%100' + Herhangi bir ykn 10 Amperden fazlasnn %50'si.
Tesisatn tipiKonut amal dairelerden otuan apartmanlar. Oteller,
pansiyonlar, v.b. Dkkanlar, ambarlar, ofisler (brolar) ve fabrika
dndaki iyerleri. %90 En byk cihazn T.Y.A.'nn %100' + Dier cihazlarn
T.Y.A.'nn %75'i
%50 En byk cihazn T.Y.A.'nn %100' + 2. byk cihazn T.Y.A.'nn
%50'si + 3. byk cihazn T.YA.'nn %33' + 4. byk cihazn T.Y.A.'nn
%25'i + Dier cihazlarn T.Y.A.'nn %20'si.
%76 En byk chazn T.Y.A.'nn %100' + 2. byk cihazn T.Y.A.'nn %80'i
+ Dier cihazlarn T.Y.A.'nn %60'.
3. Sabit balantl elektrikli ocaklar.
10Amper + Bal elektrikli ocaklarn T.Y.A.'nn 10 Amperden fazlasnn
%30'u + nite zerinde priz varsa 5 Amper.
En byk cihazn T.Y.A.'nn %100' + 2. byk cihazn T.Y.A.'nn %50'si +
3. byk cihazn T.Y.A.'nn %33' + 4. byk cihazn T.Y.A.'nn %25'i + Dier
cihazlann T.Y.A.'nn %20'si
En byk cihazn T.Y.A.'nn %100 + 2. byk cihazn T.Y.A.'nn %80'i +
Dier cihazlarn T.Y.A.'nn %60'.
En byk cihazn T.Y.A.'nn %100' + 2. byk cihazn T.Y.A.'nn %80'i +
Dier cihazlarn T.Y.A.'nn %60' +
4. Motorlar (zel neme sahip asansr motorlar dnda)
-----------------------
-----------------------
En byk motorun T.YA'nn %100' + Dier motorlarn T.Y.A.'nn
%50'si
En byk motorun T.YA'nn %100' + 2.nci byk motorun T.Y.A.'nn %80'i
+ Dier motorlarn T.Y.A.'nn %60'
5. Su stclar (annda stan tip)* En byk cihazn T.Y.A.'nn %100'+ 2.
byk cihazn T.Y.A.'nn %100' + Dier cihazlannT .YA'nn %25'i 6. Su
stclar (Termostat kontroll) 7. Deme stma tesisat 8. Is depolayc
alan stma tesisatlar 9. Tablo A.3Mye gre prizler ve sabit cihazlar.
zel devrelerin en byk devre kesici veya sigortasnn %100' + Dier
devrelerin, devre kesici veya sigortalarnn toplamnn %40'. En byk
pointin T.Y.A.'nn %100' + Dier pointlerin T.YA'nn %40'. Diversite
uygulanmaz.# Diversite uygulanmaz.# Diversite uygulanmaz.# zel
devrelerin en byk devre kesici veya sigortasnn %100' + Dier
devrelerin, devre kesici veya sigortalarnn toplamnn %40'. En byk
pointin T.YA'nn %100' + Dier pointlerin T.YA'nn %40'. zel
devrelerin en byk devre kesici veya sigortasnn %100' + Dier
devrelerin, devre kesici veya sigortalannn toplamnn %50'si. zel
devrelerin en byk devre kesici veya sigortasnn %100' + Dier
devrelerin, devre kesici veya sigortalannn toplamnn %50'si. Yetkili
kii tarafndan deerlendirilir.
10. Yukardaki koulun dnda kalan dier prizler ve sabi
cihazlar.
En byk pointin T.Y.A.'nn %100' + En byk pointin T.Y.A.'nn %100'
+ Dier pointlerin T.Y.A.'nn %75'i. Ana odalardaki pointlerin
(Yemekhanegibi)T.Y.A.'n %75'i + Dier pointlerin T.Y.A.'nn %40'
* Bu tablonun amalar bakmndan annda stan tip su stclarnn,
yalnzca musluk ald zaman stt ve bu nedenle aralklarla elektrik
enerjisi kulland kabul edilmitir. # Datm tablolarnn, herhangi bir
ykleme faktr (diversite) uygulamakszn zerlerine balanan toplam yk
kaldrabilecek yeterlilikte olduundan emin olunmaldr.
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
Ykleme faktr (Diversite) Hesab TESSATIN TP KONUTLARDA G DEVRELER
PRZ RNG(%40) MCB 1.RNG P1 100% 2.RNG P2 40% 3.RNG P3 40% 4.RNG P4
40% IIKLAR IIKLAR (%66) 1.DEVRE L1 2.DEVRE L2 3.DEVRE L3 4.DEVRE L4
SU ISITMA CHAZLARI SEMAVER (%100) 1.DEVRE S1 2.DEVRE S2 3.DEVRE S3
4.DEVRE S4
(WATT) 6000 2400 2400 2400 13200 (WATT) 660 660 660 660 2640
FAZ R S T R
MCB 66% 66% 66% 66%
FAZ S T R S
MCB DVERSTE YOK DVERSTE YOK DVERSTE YOK DVERSTE YOK
(WATT) 3000 3000 3000 3000 12000 MCB WATT 6000 6000 1500 1500
15000 42840
FAZ T R S T
AN SU ISITMA CHAZLARI AN SU ISITMA CHAZLARI 1.DEVRE A1 100%
2.DEVRE A2 100% 3.DEVRE A3 25% 4.DEVRE A4 25%
FAZ R S T R
GENEL TOPLAM
WATT
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
Ykleme faktr (Diversite) HesabTESSATIN TP (KONUTLARDA) PRZ
RNG(%40) 1.RNG P1 2.RNG P2 3.RNG P3 4.RNG P4 (WATT) 100% 6000 40%
2400 40% 2400 40% 2400 TOPLAM 13200W FAZ R S T R
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
IIKLAR (%66) (WATT) 1.DEVRE L1 66% 660 2.DEVRE L2 66% 660
3.DEVRE L3 66% 660 4.DEVRE L4 66% 660 TOPLAM 2640W
FAZ S T R S
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
SU ISITMA CHAZLARI SEMAVER (%100) (WATT) FAZ 1.DEVRE S1 DVERSTE
YOK 3000 T 2.DEVRE S2 DVERSTE YOK 3000 R 3.DEVRE S3 DVERSTE YOK
3000 S 4.DEVRE S4 DVERSTE YOK 3000 T TOPLAM 12000W
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
AN SU ISITMA CHAZLARIAN SU ISITMA CHAZLARI 1.DEVRE A1 100%
2.DEVRE A2 100% 3.DEVRE A3 25% 4.DEVRE A4 25% WATT FAZ 6000 R 6000
S 1500 T 1500 R TOPLAM 15000W
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
BURADAN YOLA IKILARAK BNANIN TOPLAM YKN HER FAZA GRE
HESAPLAYABLRZ.
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
R 6000 2400 660 3000 6000 1500 1956008-9.12.2009
S P1 P4 L3 S2 A1 A4 81,5A 2400 660 660 3000 6000 P2 L1 L4 S3 A1
2400 660 3000 3000 1500
T P3 L2 S1 S4 A3
12720
53A
10560
44A
ALAN KIZILDUMAN
DERSMZ:RnEk g SoRulaRI
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
SORU a) Damdaki semaverin scak su tank ierisindeki suyu bou
bouna stmasn nlemek iin , souk su deposunda ihtiyac karlayacak
kadar suyun var olmas halinde almas isteniyor. Bu amac salayacak
devrenin ak balant emasn iziniz ve alma ilkesini aklaynz.
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
Yant a) Damdaki su deposuna konacak bir su seviye alteri vastas
ile bir kontaktr kumanda edilir. Bylece kontaktrden geirilen
semaver g devresi su seviyesi yeterli olmadnda su souk bile o\sa
stma yapmaz.
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
SORU 37. Her biri 240 V - 0.5 kW gcnde olan 3 adet element,
fazaras 190 V gerilime sahip ebekede yldz olarak balanyor. Buna
gre; a) Her fazdan ekilen akm nedir? b) Sistemin toplam gc ne
kadardr? c) En kk kablo kesiti ne olmaldr?
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
YANIT 37. Elementlerden oluan devre emas yandaki gibidir. Bu
devre ile ilgili olarak sorulanlara yant verilebilmesi iin,
ncelikle elementlerin diren deerleri hesaplanmaldr. P= U.I = U2/R
formlnde U= 240 Volt ve P= 500 Watt olduuna gre her bir elementin
direnci;
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
SORU-500W - 12V'luk bir aydnlatma armatr 240 Voltluk ebekeye
balanacaktr. a) Bu armatr ebekeye ne ekilde balarsnz? b) Kablo
kesitlerini belirleyiniz. c) Armatr zerinde oluabilecek toprak
kaana kar devreyi otomatik olarak kesebilmek iin nasl bir dzenek
kurarsnz?
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
CEVAP a) Bu armatr, en az 500 W gcnde 240/12V'luk br trafo aracl
ile ebekeye balanmaldr. b) Armatrn trafo ncesi ekecei akm; 1=
500W/240V= 2,08 Amper, trafodan ekecei akm 1= 500W/12V= 41,66 Amper
olacana gre Trafo ncesi kablo kesiti 1 mm2 ve trafo sonras kablo
kesiti 10 mm2 olmaldr. c) Armatr zerinde oluabilecek toprak kaana
kar devreyi otomatik olarak kesebilmek iin aadaki dzenek
kurulabilir.
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
SORU 13 kW - 230 V semaver ve 6,6 kW - 230 V annda su stc
(instant heater), 240 V gerilim deerine sahip ebekemize
balanyorlar. a) Her bir cihaz ka Amper akm ekecektir? b) 2 saat 10
dakika sreyle devrede kalan semaver, ka kVVh'lk enerji tketecektir?
c) 10 dakika sreyle devrede kalan annda su stc, ka kwh'lk enerji
tketecektir?
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
YANIT 1.
a)Tek fazl elektrik devrelerinde g aadaki formllerle
hesaplanabilir. P = U.I= I2.R= U2/R Bu formllere gre farkl gerilim
deerlerinde altrlan cihazlarn, her bir gerilim deeri altndaki gc,
cihazn diren deerine bal olarak karlatrmal ekilde belirlenebilir.
P23o= 2302/R ve P240= 2402/R olduuna gre, ayn cihazn 230 veya 240
Voltluk gerilimde altrlmas halinde ebekeden ekecei g deerleri
arasnda aadaki oluturulabilir. P24o/P23o= (2402/R)/(2302/R)=
2402/2302= (240/230)2 = 1,09 Bu orandan anlalan odur ki; bir cihaz,
240 Voltluk bir gerilim altnda altrld zaman, 230 Volt altnda ektii
gcn 1,09 katn ekmektedir. Bu deerlendirmeye gre; 3 kW-230 Volt'luk
semaver, 240 Voltluk ebekemizde 3.1,09= 3,27 kW g ekecektir. Bu
durumda cihazn akm 1= P/U denklemi ile 1= 3270/240 s 13,6 A.
olacaktr. 6,6 kW-220 Volt'luk annda su stc ise 240 Voltluk
ebekemizde 6,6.1,09 = 7,19 kW g ve dolaysyla 7,19.1000/240 s 30 A.
akm ekecektir. b) 3 saat sreyle devrede kalan semaver
3,26(kW).13/6(saat) = 7,1 kVVh'lk enerji tketecektir. c) 10 dakika
sreyle devrede kalan annda su stc 7,18(kW).10/60(saat) = 1,2
kVVh'lk enerji tketecektir.08-9.12.2009 ALAN KIZILDUMAN
Soru 2 3 kW - 220 V semaver ve 7 kW - 220 V annda su stc (nstant
heater), 240 V gerilim deerine sahip ebekemize balanyorlar. a) Her
biri cihaz ka Amper akm ekecektir? b) 3 saat sreyle devrede kalan
semaver, ka kwh'lk enerji tketecektir? c) 10 dakika sreyle devrede
kalan annda su stc, ka kwh'lk enerji tketecektir?
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
YANIT 2. a) Tek fazl elektrik devrelerinde g aadaki formllerle
hesaplanabilir. p= U.I=
I2.R= U2/R Bu formllere gre farkl gerilim deerlerinde altrlan
cihazlarn, her bir gerilim deeri altndaki gc, cihazn diren deerine
bal olarak karlatrmal ekilde belirlenebilir. P220= 2202/R ve P24o=
2402/R olduuna gre, ayn cihazn 220 veya 240 Voltluk gerilimde
altrlmas halinde ebekeden ekecei g deerleri arasnda aadaki
oluturulabilir. P24o/P22o= (2402/R)/(2202/R) = 2402/2202=
(240/220)2 s 1,19 Bu orandan anlalan odur ki; bir cihaz, 240
Voltluk bir gerilim altnda altrld zaman, 220 Volt altnda ektii gcn
1,19 katn ekmektedir. Bu deerlendirmeye gre 3 kW-220 Voltluk
semaver, 240 Voltluk ebekemizde 3.1,19= 3,57 kW g ekecektir. Bu
durumda cihazn akm 1= P/U denklemi ile 1= 3570/240 s 14,87 A.
olacaktr. Ayn ekilde 7 kW-220 Volt'luk annda su stc 240 Voltluk
ebekemizde 7.1,19= 8,33 kW g ve dolaysyla 8330/240= 34,7 A. akm
ekecektir. b) 3 saat sreyle devrede kalan semaver 3,57(kW).3(saat)=
10,71 kwh'lk enerji tketecektir. c) 10 dakika sreyle devrede kalan
annda su stc 8,33(kW).10/60(saat) = 1,39 kwh'lk enerji
tketecektir.
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
SORU 3. Bir iyerinde 240V/40W'lk 100 adet fluoresan lmba ile
aydnlatlma yaplmaktadr. Her bir ampul iin kullanlan balast gc
8W'tr. a) Cos= 0,6 iken, b) Cos= 0,9 iken aydnlatma iin ebekeden
ekilen akm ne kadardr?
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
YANIT 3.
Lmba gc = 100x40W = 4000 Watt Balast gc = 100x8 = 800 Watt
Fluoresan lmbann alima ilkesinin anlatld soruda belirtildii gibi,
saf endktif yk olan balastn ebekeye ykledii reaktif g CK kondansatr
tarafndan kompanze edilmektedir. Her fluoresan lmbann kompanzasyon
kondansatr ile donatlm olmas gerekmektedir. Bu durumda
hesaplamalarda balast gcnn ihmal edilmesi uygun bir yaklam
olacaktr. a) Cos= 0,6 iken, P = UI.Cos denkleminden hareketle; 4000
= 240x1x0,6 = 144x1 ve 1 = 4000/144=27,78 Amper olarak hesaplanr.
b) Cos= 0,9 iken, P = U.I.Cos denkleminden hareketle; 4000 =
240x1x0,9 = 216x1 ve 1 = 4000/216 = 18,52 Amper olarak hesaplanmr.
(Bu deerler gstermektedir ki, g katsays ne kadar yksek olursa
ebekeden ekilen akm o kadar dk olur.)08-9.12.2009 ALAN
KIZILDUMAN
SORU 4 Aadaki verilere sahip tek fazl bir
motorun verimliliini ve g katsaysn hesaplaynz. Elektriksel giri:
240 Volt, 20 kilowatt, 100 Amper Mekanik k ; 16 kilovvatt
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
YANIT 4 Motorun verimlilii, motorun k gcnn, motorun
ebekeden ektii gce orandr. Bu motor ebekeden 20 kw'lk g ekerken
16 kw'lk k vermektedir. Bu durumda verimlilik = 16/20 = 0,8 olarak
hesaplanr. Verimlilik genellikle yzde olarak ifade edildiinden = %
80 yazlabilir. Motorun g katsays (cos ), motorun kW cinsinden ifade
edilen aktif {etkin) gcnn, kVA cinsinden ifade edilen zahiri
(grnen) gcne orandr. Motorun aktif gc (P)=20 kW olarak
verilmektedir. Grnen gc (S) hesapla bulmamz gerekmektedir. U = 240V
ve I=100A olarak verildiine gre; S=U.1=240.100 = 24000 VA-24 kVA
olarak hesaplanr. Bu durumda cos = P/S = 20/24 = 0,833 olarak
hesaplanr.ALAN KIZILDUMAN
08-9.12.2009
SORU 5 P=3 kW, cos )=0,85, verimlilik ()=0,9 deerleri verilen
gen bal bir motor, ebekeden
4,4 Amper akm ekerken ebekenin bir faz eksiliyor. Bu durumda: a)
Motorun her bir sargs ka Amper akm eker?
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
YANIT 5.
3 fazl motorlarda g P = 3.U. I. Cos forml le hesaplanr. Burada
U=415V, P=3000W, Cos =0,85, ve =0,9 deerleri yerine konursa motorun
ebekeden ekecei akm I=5,44 Amper olarak hesaplanr. Bu durumda her
bir sarg zerinden Is=5,44/3=3,14 Amper akm akar.08-9.12.2009 ALAN
KIZILDUMAN
RNEKLER: 1) SAYA DOLABINDAN 60 METRE LERYE 63A
OTOMATK KOYARSAK YERALTINDAN EKECEMZ KABLONUN KEST 3 FAZDA KA
OLUR? GERLM DM (A-B)= 60m x 63A x 100 x 2,2 /415,000
= % 2,00 OLUR. < % 2,5 DR.
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
rnek: SAYA DOLABINDAN 50 METRE LERYE 63A OTOMATK KOYARSAK
YERALTINDAN EKECEMZ KABLONUN KEST 1 FAZDA KA OLUR? GERLM DM (A-B)=
50m x 45A x 100 x 2,6 /240,000
= % 2,43 OLUR.BU DA < % 2,5 DR.
08-9.12.2009
ALAN KIZILDUMAN
