donderdag 11 juni 2009

DiversAntwerpen

Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn

Van Afghanistan tot Zwitserland

www.gva.be

Fatima Marzouki“Ik serveer Marokkaanse schotels zoals bij mijn oma thuis.”

blz. 4

Marokko

Hafssa Harchaoui “Wat je je dochters verbiedt, moet je je zonen ook verbieden.”

blz. 2

Nassira Hajou“Sommigen vergooien hun kansen. Dat vind ik zó jammer.”

blz. 7

BelgiëMarokko

Teksten: Karin Vanheusden Coördinatie en eindredactie: Kris VanmarsenilleFoto’s: Patrick De Roo, Jan Van der Perre, Luc Daelemans, Bert Hulselmans, Arlette Stubbe, Wim Hendrix, Jaak Vandyck, GPD

Voor 56 euro

kortingbonnen

Blz. 16 in de krant

Elhassan Radi“Veel moskeeën zijn klaar om erkend te worden.”

blz. 1-8

Blz. 16

�.DIVERS ANTWERPEN donderdag 11 juni �009

Hier en nu

Land van deImazighen

De staat Marokko is ontstaan toen het land zich op 2 maart 1956 onafhankelijk verklaarde van Frankrijk. De naam Marok-ko werd voor het eerst gebruikt door de Spanjaarden. De oor-spronkelijke bewoners van Ma-rokko zijn de Imazighen, de Ber-bers.

1.200 v Chr.: Vestiging van eer-ste Fenicische handelsposten.

MarokkoLand van koning Mohammed

100: Een Romeinse provin-cie onder de naam Mauretania Tingitana.

Tot 700: Overheerst door on-afhankelijke Berbers.

700: Arabieren veroveren het land, de islamisering begint, maar Marokko blijft onder con-trole van de Berbers.

8ste eeuw: Eerste Islamiti-sche staat onder sultan Moulay Idriss. Zijn zoon Idriss II sticht de stad Fes.

11de eeuw: Ontstaan Ber-berdynastieën der Almoraviden

“Neen, ik pas niet echt in het plaatje”, lacht Hafssa. “Ik ben moslima, maar ik draag geen hoofddoek. Ik draag wel op een andere manier mijn steentje bij. Ik leef mijn eigen leven, en dat is in de Marokkaanse gemeenschap niet vanzelfsprekend.”

“Mijn ouders hebben mijn zus en mij altijd overbeschermd. Wij speel-den nooit buiten, gingen nooit naar verjaardagsfeestjes, mee op school-reis of uit logeren. Met als gevolg dat ik altijd met mijn neus in de boeken zat. Ik ben wel tweede generatie, maar mijn ouders spraken maar een weinig Nederlands. Blijkbaar had ik de capaciteiten om te studeren, want ik was een schitterende leerling. Tot mijn twaalfde heb ik ook dagelijks Arabische lessen gevolgd: gramma-tica, geschiedenis, wiskunde. Ik had twee boekentasjes, eentje voor de ge-wone school, eentje voor de Arabi-sche school. In 1984 heb ik hiervoor zelfs een door Marokko erkend di-ploma gekregen. Een primeur in Europa.”

“Na het middelbaar ben ik een op-leiding regentaat begonnen. Maar na mijn huweijk heb ik die studies moeten afbreken. Ook binnen mijn huwelijk heb ik nooit veel vrijheid ge-kend. Na 9 jaar ben ik gescheiden.”

Na haar scheiding had Hafssa het

“Ik pas niet echtin het plaatje”

Hafssa Harchaoui (36) beantwoordt niet meteen aan het clichébeeld van een Marokkaanse vrouw. Naast haar job als VDAB-consulente, volgt deze

alleenstaande moeder van twee kinderen, aan de Lessius Hogeschool een bijkomende opleiding sociaal tolken en in Brussel een opleiding Gezinswetenschappen. “Ik wil altijd meer”, zegt ze.

Hafssa: “Ik ben niet in Marokko geboren, en toch ben ik er thuis.”

terug. Vooral Marakkech, waar van mijn moeder afkomstig is, heeft mijn hart veroverd.“

Hafssa heeft na haar reis naar Marokko een jaar loopbaanonder-breking genomen. Ze werkte toen al enkele jaren als VDAB-consulent. “Neen, niet om te rusten, om een op-leidingsproject voor laaggeschoolde jongens te coördineren. Het was een zware selectieproef -ze zochten ei-genlijk een mannelijke begeleider-, maar ik heb het toch gehaald. Het idee was jongens, uitgekozen door straathoekwerkers, te begeleiden naar een opleiding in de bouw. Met afsluitend een inleefreis naar Ma-rokko, waar ze o.m. een weeshuis hebben gerenoveerd.”

“Niet evident natuurlijk, ik ben er met een heel klein hartje aan begon-nen. Eerlijk gezegd, ging ik de con-frontatie met die gasten liever niet aan. Langzaamaan heb ik hun ver-trouwen kunnen winnen en stapje voor stapje hebben ze mij als een van hen aanvaard. Het zijn helemaal geen gevaarlijke bulldogs, maar heel lieve jongens. Die op school zijn vast-gelopen, en daardoor weinig kansen hebben op de arbeidsmarkt. Die te Belgisch zijn om thuis in het plaatje te passen, of te Marokkaans voor de buitenwereld. Ik meen daarom dat in de eerste plaats de aanpak thuis dringend moet veranderen. Wat je je dochters verbiedt, moet je ook je zonen verbieden. Dat is mijn idee.”

“Ik heb mijn ouders vaak gecho-queerd, omdat ik dingen deed die Marokkaanse vrouwen doorgaans niet doen. Een tijdje is het moeilijk geweest, maar nu is onze relatie weer perfect. Ik heb altijd openge-staan voor iedereen. Ik ben mosli-ma, maar draag geen hoofddoek. Ik ben daar ook nooit toe gedwongen. Maar ik krijg wel veel reacties, vooral van vrouwen. Zij zien mij niet als een moslima. Nochtans voel ik me wel zo, ik draag mijn geloof in mijn hart. Ik wil met mijn diploma gezinswe-tenschappen zinvolle projecten op-zetten waarmee ik anderen kan hel-pen. Op die manier probeer ik mijn steentje bij te dragen.”

(hoofdstad Marrakech) en Al-mohaden (hoofdstad Rabat).

13de eeuw: Mariniden ne-men het land in. De Portugezen veroveren Ceuta, de Spanjaar-den Melilla.

16de eeuw: Sa’adi-sjarifen nemen het roer over.

17de eeuw: De Filaliërs of de Alawieten van Tafilalet komen aan het bewind.

1911: Marokko wordt een Frans protectoraat. Abdelkrim el Khettabi, een Berbers verzets-held, start een volksopstand.

moeilijk om haar leven een nieuwe wending te geven. “Ik ben een tijdje weer thuis gaan wonen. Ik zat op dat moment met mezelf helemaal in de knoop, had zoveel vragen over mijn afkomst, mijn geloof. Ik wilde daar-om dolgraag naar Marokko, om mij en mijn kinderen onder te dompelen in de Marokkaanse cultuur. Mijn ou-ders begrepen me niet helemaal, en probeerden me die plannen uit het hoofd te praten. Maar ik heb altijd een speciale band met Marokko ge-had. Ondanks ik er niet ben geboren, en ondanks ik er na die negen jaar van mijn huwelijk niet meer ben ge-weest. Ik ben er thuis.”

“Omdat ik mezelf op de een of an-dere manier wilde bewijzen, heb ik drie tickets gekocht en ben met mijn kinderen Farah (nu 13) en Mehdi (nu 8) zes weken door Marokko gereisd. Ik ben geen familie gaan opzoeken, maar ben door het land getrokken: Casablanca, Essaouira, Meknes, Ma-rakkech, ... Het was een geweldige ervaring, hét moment van de waar-heid voor mij. Ik ben er heel sterk uit gekomen. Vanaf dan is alles is zijn plooi gevallen. Ik ga nu heel geregeld

“Ik heb mijn ouders vaak gechoqueerd.”

www.ortelmobile.be connecting the world

BEL DE HELE WERELD

ROND TEGEN EXTREEM

LAGE TARIEVEN!

*Eenmalig starttarief voor onderling gratis bellen is € 0,15 * Maximale gesprekstijd voor onderling gratis bellen is 10 minuten * Onderling gratis bellen geldt alleen binnen België * Voor een overzicht van alle tarieven en voor meer informatie over onze actie gaat u naar: www.ortelmobile.be

** Actie geldig vanaf 8 mei 2009

-50%**

OP BOVENSTAANDE BESTEMMINGEN ELKE DAG VANAF 16:00H TOT 04:00H

POLAND ROMANIA TURKEYCONGO DRC MOROCCO

VAST MOBIEL&

GRATIS!!ONDERLING BELLEN

VAN ORTEL NAAR ORTEL*

donderdag 11 juni 2009 DIVERS ANTWERPEN.�

Officiële naam: Konink-rijk Marokko; Al Mamlakah al Maghribiyah

Oppervlakte: 446.550 km² Hoofdstad: Rabat Staatsvorm: constitutionele

monarchie Aantal inwoners: 34.859.364 Levensverwachting: 69,5

jaar mannen, 74 jaar vrouwen Talen:Arabisch, Berbers,

36% Berbers,98% moslims

Cijfers

Frans Godsdiensten:98,7% mos-

lim, 1,1% christelijk, 0,2% joods Munteenheid: dinar Landencode telefoon: 212 Landencode internet: .ma Afkomst bevolking: 36% Ber-

bers, 2 0% Arabieren, 40% ge-arabiseerde berbers, 0,2% joden

Export: textiel, elektronische onderdelen, ruwe mineralen, fosfaten, petroleum, groenten, fruit, vis

Plaats op lijst van rijkste lan-den: 126/177

Attawaasol is een relatief jonge vereniging die de échte islam bekend(er) wil maken onder moslims en ook onder niet-moslims. “Wij zijn geen moskeevereniging, maar een islamitische vereniging die openheid wil bereiken.”

“Het is absoluut niet onze be-doeling een puur islamitisch in-stituut te stichten. Wij staan open voor iedereen die geïnteresseerd is in de islam. Wij organiseren o.m. lezingen en debatavonden over de islam: over het huwelijk in de islam, over Palestina, onlangs over de politieke deelname van mos-lims in het westen. In samenwer-king met de universiteit van Rot-terdam organiseren wij ook lessen Arabisch.”

Youcef Naimi (21), geboren en getogen op de Luchtbal, is een jonge islamleerkracht, die les geeft in scholen in Ekeren, Kapellen en Kalmthout. Zijn job is hem op het lijf geschreven, zegt hij. In zijn vrije tijd is hij ook ondervoorzitter van Attawaasol, wat letterlijk Vereni-ging voor Dialoog en Verbindingbetekent.

“In 2000 is onze vereniging ge-sticht”, begint Youcef. “We merk-ten dat vooral jongeren met vragen over de islam zaten.”

Attawaasol, dat sinds 2006 in een groot pand op de Sergeysel-straat in Borgerhout is gehuisvest, heeft ook een goed draaiendekin-derwerking, met lessen Arabisch en islam. Alle lessen, ook de le-zingen, worden in het Nederlands gegeven. In samenwerking met De Roma organiseerde de vereniging tijdens de ramadan een grootse iftar (vastenverbreking), waarop buren werd uitgenodigd.

“Attawaasol werkt vanuit de soennitische islam, dus vanuit het standpunt van openheid en dialoog, want dát is de kern van de islam. De tijd van naast elkaar te wonen zonder elkaar te kennen, moeten we achterwege laten. We moeten leren om echt samen te le-ven.”

“De eerste generatie is om fi-nanciële redenen naar België ge-komen, en was niet bezig met het ontwikkelen van een nieuwe iden-titeit. De jongeren van nu wel. Ve-

“Vooral vrouwen komen naar de hammam”

huwelijk.”Tradtioneel is de hammam een

plek waar mensen zich kunnen wassen, maar ook ontspannen, mensen ontmoeten, nieuwtjes op-vangen. Bij Chahinaz kan dat ook, maar je kan er ook terecht voor een massage of scrubbehandeling, voor een nieuw kapsel of een schoon-heidsbehandeling. Souad biedt haar klanten ook harira en andere Marokkaanse hapjes aan.

Voor vrouwen is de hammam op dinsdag, woensdag, donderdag, vrijdag en zaterdag open, tussen 12 en 21u, op zondag van 10 tot 17u. Voor mannen diezelfde da-gen, maar vanaf 21u tot midder-nacht.

Chahinaz hammam, Bisschopstraat 8, 2060 Antwerpen, 03.636.19.22, www.chahinaz.be

i

In de Bischopstraat, een zijstraat van de Carnotstraat, ligt Chahinaz Hammam. Hoewel de buitenkant het niet laat vermoeden, waan je je eens de deur achter je dichtvalt in een echt Marokkaans badhuis.

In de Leeuwerikstraat in Borger-hout is al jaren hammam El Magreb gevestigd, maar daarmee hield h et aanbod hammams in Antwerpen op. Souad El Ajjane had dat ook begrepen. “Zoveel Marokkanen in Antwerpen en maar één hammam. Dat kan niet, dacht ik en ik ben op zoek gegaan naar een pand.”

Souad migreerde op haar 19de van Marokko naar Nederland, waar ze veel familie heeft wonen. Intus-sen is ze moeder van drie kinderen, de jongste is anderhalf.

“Na de geboorte van Chahinaz, naar wie ik de hammam heb ge-noemd, was ik dringend toe aan iets nieuws. Ik wilde niet altijd thuis en binnen zitten. Mijn man heeft een kapsalon en een internetwinkel, maar daar zag ik me niet werken. Ik ken Antwerpen en ik wist meteen dat dit zou aanslaan.”

De werken om de garage die het vroeger was om te toveren in een oosterse hammam, met vrolijke te-geltjes, koperen luchters en met de hand uitgesneden lambrizeringen, hebben anderhalf jaar geduurd.

“In september is het opengegaan en sindsdien draaien de zaken pri-ma. Ik heb een gemengd - Marok-kaans/niet-Marokkaans- publiek, maar vooral vrouwen, die meestal in groep met enkele vriendinnen komen. Mannen gaan niet zo graag naar de hammam.”

De hammam , die deels in de kel-derverdieping is ondergebracht, is onderverdeeld in verschillende compartimenten. Alle vertrekken zijn betegeld, het geurt er naar oos-terse kruiden en de stoom plakt meteen aan je huid.

“Ik heb ook een speciaal bruids-arrangement. De eerste van de vier dagen van een Marokkaans trouw-feest is de hammam-dag, wanneer de bruid zich met haar vriendinnen ontspant en mooi maakt voor haar

Souad in de hammam.

“Ze moeten de echte islam leren kennen”

Banaissa, Vera-Aisha, Youcef, Hassan en Yassine van de islamitische vereni-ging Attawaasol.

len hebben het moeilijk, en zitten in een ’identiteitscrisis’. Ze zitten met vragen, over hun toekomst, over hun geloof. Wij doen ons deel van het werk, maar we zien ook een rol voor de overheid.”

“We hebben dit gebouw gekocht voor 500.000 euro, waarvan een-derde nu is afbetaald dankzij giften en schenkingen, maar dat kunnen we niet houden. Daarom hopen we op fi-nanciële steun van de stad. We willen een partner zijn van de stad.”

De jongste jaren zoeken nogal wat jongeren hun toevlucht tot een meer conservatieve islam. “Dat hoort uiter-aard bij die identiteitscrisis. Omdat de jonge generatie geen aansluiting

1934: Heel Marokko komt onder Frans gezag.

1943: Istiqlal, de Verenigde Onafhankelijkspartij,eist vol-ledige onafhankelijkheid, met koning Mohammed V als ko-ning. Mohammed en zijn gezin gaan onder Franse druk in bal-lingschap. Er breekt een volks-opstand los.

5 november 1955: Moham-med V keert als koning terug.

2 maart 1956: Marokko wordt onafhankelijk. Via apar-te verdragen erkent Spanje ook

de onafhankelijkheid. 3 maart 1961: Mohammed V

sterft en wordt opgevolgd door zijn zoon Hassan II.

1965: Hassan installeert een absolute monarchie zonder po-litieke vrijheden.

23 juli 1999: Hassan II sterft, en wordt opgevolgd door zoon Mohammed VI. Hij zet een punt achter de achteruitstel-ling van de Berbers.

2004: Het familierecht, wordt aangepast, waardoor de vrouw meer rechten krijgt.

“We moeten leren om echt samen te leven.”Youcef Naimi

meer vindt bij de oudere, zoeken zij dikwijls naar antwoorden op het in-ternet. Dat is problematisch, want veel sites verkondigen zeer conservatieve ideeën. Hierin heeft de gemeenschap een belangrijke taak, maar ook het on-derwijs, én de islamleerkrachten. Mos-limjongeren hebben te veel de neiging zichzelf enkel als moslim te zien. Noch-tans zijn zij én Belg én moslim.”

“Ten slotte moeten ook de moskee-en hun verantwoordelijkheid nemen. Mensen kunnen niet eender wat ver-kondigen. De islamitische overleve-ring vertelt ons dat moslims zich moe-ten aanpassen aan de wetten, normen en waarden van het land waar ze zich bevinden. Uiteraard staan die normen en waarden door de mondialisering en inwijking van buitenlanders ook onder nieuwe invloeden.”

Attawaasol, Sergeyselstraat 52, Borgerhout, 0484-87.70.75, www.attawaasol.org

i

�.DIVERS ANTWERPEN donderdag 11 juni 2009

charki (Egyptisch)... de Marok-kaanse muziek is zo verscheiden als de volkeren die er hebben ge-woond: Arabieren, Sub-Sahara-volkeren, moslims uit Andalusië en joden.

In Antwerpen is Rachid Kas-mi (links), die op éénjarige leef-tijd vanuit noord-oost-Marokko naar Antwerpen is gemigreerd, al jarenlang erg populair. Begin jaren 90 raakte hij bekend met de groep Marakbar van Luc Mishal-le. Later richtte hij zijn eigen mu-

Muziek

Beroemd

“Ik serveer Marokkaanse schotels zoals bij mijn oma thuis”De allereerste recette van El Warda bedroeg 15.000 frank. Sinds die dag, 12 jaar geleden, zit het restaurant van Fatima Marzouki en haar man Mohamed El Sabbagh alle dagen afgeladen vol. Ook broers Redouan en Yussef stapten in Fatima’s culinaire voetsporen en openden elk hun eigen restaurant.

gemarineerd vlees, aangevuld met een gamma salades en tapenades. Op een Marokkaans trouwfeest zal je nooit couscous eten. Gastvrijheid op zijn Marokkaans betekent immers veel vlees, weinig groenten, en een interieur met veel kristal en koper. Het moet allemaal veel geld heb-ben gekost. Ik hou niet zo van een blink-blink-decor, ik maak liever een schotel met linzen, aardappeltjes en groenten. In de ogen van sommige Marokkanen ben ik daarom een boe-rin. (lacht)”

“Via satelliet-tv volg ik het kook-programma van Choumicha, de Piet Huysentruyt van Marokko. Ze trekt van streek tot streek op zoek naar tra-ditionele gerechten.”

Experimenteren of een fusion-keuken is niet aan Fatima besteed. “Ik kan me dat niet permitteren, om-dat ik de echte, traditionele Marok-

kaanse keuken serveer. Zoals mijn oma, mijn moeder, zoals het moet. Ik heb mijn vaste gerechten.”

In El Warda eet een gemengd pu-bliek, hoewel de Antwerpse Marok-kanen weinig op restaurant gaan. “De jongeren gaan wel graag naar de Marokkaanse snackbars, waar ze het Marokkaanse junkfood eten. Meestal halen ze hun neus op voor traditionele hutsepotgerechten met linzen en runderpoten. Zelf kook ik elke dag voor mijn kinderen. Ik wil dat zo. Twee keer per week Marokkaans, verder Indiase curry’s, Italiaanse pas-ta. Zoals elke jonge moeder, zeker?”

El Warda, Draakstraat 4, Antwer-pen, 03-239.31.13, www. elwarda.be; Bizanaat, Kleine Hondstraat 3, Antwerpen; zelfde telnr, www.elwarda.be/bizanaat

Kijk & Kook met Fatima, 3mPu-bishing nv, 24,95 euro.

i

i

“Ik maak vlees- en visbereidingen, met veel groenten en aardappelen. In de meeste Marokkaanse restaurants is dat nochtans not done. Omdat dat zogezegd goedkope producten zijn. Voor sommigen wijst dat zelfs op een gebrek aan gastvrijheid. Maar ik serveer in mijn restaurants wel de échte Marokkaanse keuken. Zoals ze in alle gezinnen wordt gegeten.”

Fatima Marzouki (39) leidt een superdruk leven. Ze is moeder van vier kinderen: Reda (9), Nidaal (6), Mey (4) en Badr (3), maar bovenal runt ze samen met haar man Moha-med twee populaire en immer vol-geboekte restaurants. Ze doet ook catering voor feesten en geeft gere-geld kooklessen en -workshops. In-tussen ligt haar tweede kookboek Kijk & Kook met Fatima al even in de winkel. Van het eerste, Koken met Fa-tima, werden ruim 11.000 exempla-ren verkocht. En dat is nog niet ge-noeg, want ze droomt luidop van een ruim kookatelier annex tuin in haar nieuwe huis. “De renovaties moe-ten nog beginnen, maar dat zou za-lig zijn”, zegt ze.

Fatima opende in 1997 haar ei-gen Marokkaans restaurant El War-da (De Roos) in de Draakstraat, op een boogscheut van haar ouderlijk huis. Sindsdien heeft El Warda een ijzersterke reputatie opgebouwd, en opende ze om de hoek het Bizanaat,een spin-off van El Warda, maar dan in buffetstijl.

“Ik was 10 maanden oud toen ik met mijn ouders naar België verhuis-de. Ik heb de passie voor het koken van mijn oma en mijn moeder ge-erfd. Ik ben de oudste van een gezin met 10 kinderen, zodat ik al vrij snel mijn moeder in de keuken hielp.”

“Als kind al had ik het idee dat mijn oma’s handen kruiden afga-ven. Met een minimum aan ingre-diënten kan ze de lekkerste scho-tels klaarmaken. Met wat bloem en maïs rolt ze zelf couscous in de zon, om dan met een beetje peper, zout, wat kip, pompoen en melk, voor een hele bende een onvoor-stelbare maaltijd klaar te maken.”

Tagines, marmita’s, de Marok-kaanse keuken is een stoofkeuken. “Vooral een sudderkeuken. Lekker

Fatima Marzoukimet haar man Mohamed en de kinderen (van links naar rechts) Badr, Reda, Mey en Nidaal.

De moeder van Fatima, Zarah, is opgegroeid in een gezin met 16 kin-deren in Salé, dichtbij Rabat. “In de zomer was het altijd feest bij mijn oma”, zegt Fatima. “Er was altijd zoveel volk en oma maakte dan grote stoofpotten. Ze kon fantas-tisch koken. Wij aten altijd uit grote schalen. De pot in het midden van de tafel en eten met onze handen, niet altijd met mes en vork. Het brood in de saus van de stoofscho-tel soppen. Het brood dient dan als lepel of vork om te scheppen.”

Naast Fatima zijn ook broers Re-douan en Youssef een restaurant begonnen:

Koken zit Marzouki’s in het bloed

Broer Redouan Marzouki opende in 2004 samen met zijn vrouw Nadia eethuis Z’Hoor, waar de hedendaagse Arabi-sche keuken wordt geserveerd. Redouan leerde de stiel bij zijn moeder, en later in de keuken van El Warda.

Z’Hoor, Verschansingstraat 24, Antwerpen, 03-238.88.30

Broer Youssef Marzouki opende in 2008 met zijn vrouw Najat L’ Air Maroc. Leuk interi-eur, heerlijke gerechten.

l’ Air Maroc, Oude Leeuwenrui 24, Antwerpen, 03-226.26.96, www.lairmaroc.be

i

i

ziekstudio op. De muziek van Ra-chid en zijn groep is ook bekend in Nederland en Duitsland.

www.kamsirachid.be Nog een beroemdheid uit

Antwerpen is Abdellah Marrak-chi Bhaija. Deze schitterende per-cussionist speelde o.m. bij Gali-leo’s Left Wing, Think of One en Olla Vogola. Hij richtte zelf Orien-tal Express, Sahara Blues en Ma-rakkech Sukar op. Tegenwoordig is hij de vaste percussionist van Bart Peeters.

Chaabi (feest-muziek), regga-da (poëtisch), raï, gnawa (trance

uit West-Afrika),

in Antwerpen

Van chaabi over gnawa tot charki

donderdag 11 juni 2009 DIVERS ANTWERPEN.�

Ingrediënten- 1 grote (of 4 kleine) zeebaars of goudbrasem met kop en staart- 1 flinke tomaat- 1 geconfijte citroen (ook in bok-kaal te koop op zuiderse markt)- Voor de charmoula (typisch Ma-rokkaanse bereiding, vergelijk-baar met pesto)- 1/2 bussel bladpeterselie- 1/2 bussel korianderblaadjes

- 1 theelepel komijnpoeder- 1 theelepel paprikapoeder- mespunt cayennepoeder- zout- 3 gepelde knoflookteentjes- 5 eetlepels olijfolie- het sap van 1 citroen

Bereiding- De zeebaars wassen en droogdep-pen met keukenpapier- De oven voorverwarmen op 200°- Bussel bladpeterselie en korian-derblaadjes wassen en ontdoen van steeltjes- Twee vellen aluminiumfolie van 30 bij 40cm. Op de ovenplaat leggen met

Recept

Papillot van zeebaars met charmoula

- De bladpeterselie en de koriander-blaadjes samen met de overige in-grediënten van de charmula mixen in een keukenmachine tot een glad-de pasta- De charmula in en rond de zee-baars aanbrengen. Minstens een

uur, maximum 24u laten marine-ren in de koelkast- Leg de tomatenringen op de folie. De zeebaars erbovenop, dan de fo-lie goed aandrukken rondom de zee-baars- Elke zijde meermaals dichtplooien. De zeebaars zit ’gevangen’. Er mag geen stoom vrijkomen. Laat de papil-

Hallo! Gegroet! Es-salam-alaikoem

Tot ziens!Ma a s-salam!

Bedankt!Choekran!

HetzelfdeKiefkief

Hoe gaat het met je?Kif ntina?

Met mij gaat het goed!Ana alhamdoelillah!

Het is mooi weer vandaagIjoema ijaw mziwen

Als God het wilInch’Allah

Tot ziens!Bislèma!

Ik eet halalvoedselAna kannakoel makla halal

Ik woon graag in AntwerpenKayhazabni nskoen f’Anvers

Als de zon schijnt, droom ik van vakantieMin katdgoel saifya, kan hlam nasafar

Ik ga elk jaar op vakantie naar MarokkoKul ham kan mchi n’Magrib

Tien voor taalMarokkaans -Arabisch

(Antwerpen telt 36.758 Marokkanen

In België wonen in totaal onge-veer 265.000 Marokkanen, zo-wel de genaturaliseerden als niet. Sinds 2006 vormen de Marokka-nen in België de grootste groep mi-granten, na de 262.120 Italianen en de 159.336 Turken.

In Antwerpen leven er 36.758 Marokkanen (7,8% van de bevol-king), van wie ongeveer 11.700 alleen de Marokkaanse nationa-liteit hebben. De rest heeft ook de Belgische.

De meeste Marokkanen wo-nen in Borgerhout. In 1970 wa-ren daar van de 951 vreemdelin-gen 692 Marokkaan. In 1981 was ongeveer 15% van de bevolking Marokkaan. In Borgerhout is nu bijna 40% van vreemde origine, van wie de meesten Marokkaanse roots hebben.

In 1962 zijn in verschillende Marokkaanse steden wervings-bureaus geopend. In 1964 sloot België een akkoord met Marokko. Met de brochure Vivre et travailler en Belgique werden de gastarbei-ders geronseld. Met de belofte van hoge lonen en een comfortabel le-ven, en de uitdrukkelijke vraag het gezin mee te brengen, vertienvou-digde het aantal Marokkanen.

Ongeveer de helft komt in en rond Brussel terecht. In Vlaande-ren vestigen ze zich vooral in Ant-werpen, waar ze in de Metallurgie van Hoboken, de werkzaamheden aan de metro, bij General Motors, in de afvalverwerking en in de slachthuizen aan de slag gaan.

Naast de gastarbeiders van de jaren 60, de gezinsherenigers van de jaren 70 en de huwelijksmigra-tie achteraf, is er nog steeds ook een grote stroom illegale Marok-kaanse migranten. De meesten worden opgevangen door fa-milie of vrienden, en werken in het zwart, vaak worden ze uitge-buit.

Marokkaanse families op weg naar hun land voor de vakantie.“Het huwelijk is het

belangrijkste moment voor Marokkanen”

niseren van feesten, was het idee van weddingplanning snel geboren.”

“Het huwelijk is een van de aller-belangrijkste momenten in het leven van Marokkanen”, vervolgt Samira. “Niet trouwen is not done, samenwo-nen is taboe. Niet dat het niet gebeurt, maar zeker niet openlijk. In de Koran staat:”God heeft man en vrouw ge-schapen om bij elkaar te zijn. De enige verbintenis is het huwelijk”. Of ook: trouwen is de helft van je geloof.”

“En juist op die belangrijke mo-menten willen wij alle stress en zor-gen wegnemen”, zegt Jamel.”Het ge-beurt zo dikwijls dat bruid en bruide-gom, en hun respectievelijke families, amper kunnen genieten van het feest. De meesten zijn moe en uitgeput van alle voorbereidingen, en vooral blij wanneer alles afgelopen is. “

“Wij hebben al veel Marokkaan-se trouwfeesten meegemaakt, en

Een Marokkaanse weddingplanner. Uniek in België. Jamel El Makhi en Samira Moussaoui hebben bij de opening van hun zaak Harosa (’bruid’) vorig jaar november heel wat media-aandacht gekregen. “De zaken gaan nog niet zoals we willen, maar we houden vol, omdat we voor 100% in ons concept geloven”, zeggen ze.

Net zoals iedereen, willen wij we-ten of Jamel en Samira een stel zijn. Neen dus. Toch wel ongewoon bin-nen de Marokkaanse gemeenschap: een man en een vrouw, zonder ’hu-welijksband’, die samen een zaak runnen, en dan nog wel een wed-dingplanningbureau.

“Ach, ja, de mensen moeten dat een beetje gewoon worden. Ver-trouwen winnen. Dat komt wel in orde”, zeggen ze.

Samira heeft na haar huwelijk 9 jaar in Duitsland gewoond en ge-werkt. Sinds enkele jaren is ze weer in Borgerhout, waar ze geboren is.

“Ik heb al 1001 jobs gehad: ploegleidster in een fabriek, se-cretaresse op een school, tandarts-assistente, serveerster. Net zoals Ja-mel, eigenlijk. Tot we elkaar een jaar geleden zijn tegengekomen en een-zelfde droom bleken te hebben: een eigen zaak opstarten. En omdat we allebei ervaring hebben in het orga-

“De mensen hebben nog wat tijd nodig om ons te leren kennen”, zeggen Jamel en Samira.

lot 30 minuten gaarstomen.Tip

- Het pakketje uit de oven halen en meteen op een bord serveren. Maak hierbij een lekker gekruide rijst (met zout en olijfolie).- Alle ingrediënten die je toevoegt aan de zeebaars in de papillot mo-gen charmula hebben.- Voeg je tomaten toe, dan heb je to-matencharmula; gebakken papri-kablokjes, paprikacharmula. Ook te gebruiken als basis voor ande-re sauzen.

Uit: Kijk & Kook met Fatima

de matte zijde naar boven- De tomaat wassen en in fijne rin-gen snijden

“Marokkaanse trouwfeesten verlopen vaak nogal chaotisch omdat iedereen alles zelf wil doen.”Jamel el mahki

meestal verlopen die nogal chao-tisch. Omdat iedereen alles zelf wil doen. Daarom dachten wij: dat moet beter, professioneler kunnen. “

Een Marokkaans trouwfeest duurt doorgaans vier dagen. Ongeveer 200 gasten worden uitgenodigd. De kost-prijs bij Harosa varieert tussen 5.000 en 20.000 euro. Is dat niet een beetje veel?

“Meestal beslissen de ouders over hoe het feest eruit moet zien. En ze willen veel: mooie uitnodigingen, prachtige decoratie, tafelbekleding, een orkest, dakka marakchia (sfeer-makers), uitgebreide schotels, ver-schillende jurken, een ziana (kleed-ster)...En ja, dat kost gauw hopen geld, en velen haken inderdaad af.”

“De mensen hebben nog wat tijd nodig om ons te leren kennen. Belgen springen meestal snel op iets nieuws, Marokkanen niet, zij wachten liever af. We hebben een aantal kandidaat-trouwers die ons hebben geënga-geerd. Maar die huwelijken zullen pas volgend jaar plaatsvinden.”

Intussen zoeken Jamel en Samira naar nieuwe concepten om hun Ha-rosa naambekendheid te geven.

“Naast huwelijksfeesten, organise-ren we ook geboorte- en besnijdenis-feesten. Maar ook voor events willen we gaan, zoals een een vrouwendag of een islamlezing.”

Harosa, Kroonstraat 178, Borgerhout, www.harosa.bei

�.DIVERS ANTWERPEN donderdag 11 juni 2009

Ondernemers

In Marokkaanse geuren en kleuren...Gemiddeld start één Marok-

kaanse Belg per dag een eigen zaak op. Dat blijkt uit cijfers van het Staatsblad. Ruim 68% van de Marokkanen is actief in de han-del. Toch heeft de Marokkaanse gemeenschap, goed voor 2% van de Belgische bevolking, maar een aandeel van 0,25 tot 0,4% in het landschap van de ondernemers. Antwerpen, waar 20% van de Marokkaanse gemeenschap woont, telt slechts 7,5% van de

“Mijn Arabisch-westerse ontwerpen vliegen weg”

Najat Yachou opende Modellera’s drie jaar geleden, vlak naast De Roma in Borgerhout. Ze ontwerpt en maakt exclusieve Marokkaanse feestkleding.

een feest, was je al heel gelukkig. Die tijden zijn veranderd. Nu willen jon-ge vrouwen met nieuwe coupes uit-pakken. Niet alleen met traditionele modellen, maar ook met de westerse snit: rokjes met bijpassende vestjes, jurkjes met korte mouwen.Maar wel altijd met een Arabische toets in de afwerking. Ik zoek altijd naar origi-nele accenten. Traditioneel worden de Marokkaanse jurken afgebiesd met geborduurde knopjes, ik gebruik bijvoorbeeld parels.”

De prijs van de prachtige jurken varieert van 350 tot 450 euro. “Dat lijkt duur, zeker voor het publiek hier. Maar in Marokko kosten hand-gemaakte, unieke stukken al gauw 1.000 tot 2.000 euro.

Een klant laat haar blik langs de rekken glijden. Af en toe haalt ze er iets uit. “Zie je hoe dat is gebor-

duurd?” vraagt ze. “Met zilverdraad. Twee draad-jes door elkaar, heel mi-nuscuul werk. In november moet ik naar een trouwfeest. Ik wil een jurk kopen, maar dan moet ik nu beginnen sparen, want goedkoop is het niet. Nochtans ver-dienen ze er niet veel op, denk ik. Als je weet hoeveel tijd erin kruipt om zoiets te maken.”

Moderella’s heeft een trouw klan-tenbestand uit Nederland.

”Mensen uit Rotterdam en Utrecht. Ik heb enkele defilés in Nederland ge-houden en dat brengt op. De men-sen beginnen me te kennen. De za-ken draaien goed, eigenlijk heb ik versterking nodig om aan de vraag te kunnen voldoen. Maar personeel aannemen kost een bom geld, en dat risico durf ik voorlopig nog niet ne-

“Elk stuk dat je hier ziet hangen, is een exclusief ontwerp”, zegt Na-jat, terwijl ze haar handen over het fijne borduurwerk laat glijden. “In Marokko dragen vrouwen liefst de trendy modellen, allemaal gelij-kend, met een beetje verschil. Hier wil elk vrouw met iets aparts uit-pakken.”

Najat Yachou was een maand oud toen ze vanuit het Noord-Marok-kaanse Berkane naar Borgerhout ver-huisde. Ze groeide er op en na haar

middelbare school aan Sint-Ag-nes ging ze bij Dries Van No-

ten aan de slag. “Begonnen als

knipster, geëindigd als retoucheuse. Maar ik heb ook geholpen met patroonwerk. Ik droomde toen al van een ei-gen winkel met eigen collectie, maar ik dacht nooit dat ik het

zou aankunnen.Vooral het pape-

rassenwerk, de ad-ministratie, zag ik

niet zitten.”Na drie jaar als retou-

cheuse bij Princesse op de Meir, waar ze ook meehielp op

de soirée-afdeling, viel het geluk haar als bij toeval in de schoot.

“Op deze plek hier had vroeger een fotograaf zijn winkel. Toen ik op ge-geven moment foto’s kwam ophalen, bewonderde ik dit pand en vooral de

mooie etalage.Komt goed uit, zei de fotograaf, het staat ’over te

nemen’. Na overleg met mijn man was de deal snel beklonken, en ik heb er nog geen mo-ment spijt van gehad.”

Najat trekt om de paar maanden naar Pa-

rijs op zoek naar exclusieve stoffen. “Vooral zijden en viscose,

maar ook fluweel, wat in de tradito-nele Marokkaanse kleding nu in is”, vertelt Najat.

“Toen ik een jong meisje was, was er in onze gemeenschap nog maar weinig belangstelling voor feestkle-ding. Onze ouders kwamen van ’den buiten’ en als je een jurk van je moe-der of oudere zus mocht dragen op

Najat met een van haar ontwerpen.

Marokkaanse ondernemers. Aan de andere kant van de taalgrens loopt het vlotter. Samen met Brussel te-kent de Franstalige gemeenschap voor 85% van de Marokkaans-Bel-gische ondernemers.

Toplocaties voor Marokkaanse handelszaken in Antwerpen zijn de Turnhoutsebaan in Borgerhout, de Handelstraat in Antwerpen-Noord en de Abdijstraat op het Kiel.

Het allereerste Marokkaans krui-denierswinkeltje (sinds 1975) op

de hoek van de Provinciestraat en de Bleekhofstraat wordt nog altijd uitgebaat door Houmad Khouche en Allal Khadari. Intussen zijn er in Antwerpen talloze winkeltjes bijge-komen. Altijd open op zondag!

Morocco Nuts. Abdeselam El You-noussi (56) ging ongeveer 30 jaar geleden in Antwerpen als bakker aan de slag. Nu runt hij, samen met zijn vijf zonen, Hicham, Mohamed, Mustafa,Khalid en Rachid, Morocco Nuts, een handel gespecialiseerd in

oosterse kruiden en olijven. Elke dag kan je Morocco Nuts tegenkomen op een of andere markt in en rond Ant-werpen. In Borgerhout kan je in hun kruidenierswinkeltje terecht.

Kroonstraat 163, Borgerhout, 03-227.08 .12

Rungis (Provinciestraat), De Zeeparel (Turnhoutsebaan), Ma-ritime (Turnhoutsebaan), Royal Luxe (Bleekhofstraat), Al Hocei-ma (Korte Zavelstraat) zijn enke-le van de vele Marokkaanse viswin-

ikels. Je vindt er alle dagen verse vis, heerlijke visslaatjes en gebakken vis aan democratische prijzen. Sommi-ge hebben ook een eetzaal, waar je heel goedkoop en lekker kan eten.

Rungis Fish, Provinciestraat 122, 03.231.31.87i

men. Ik zou bijvoorbeeld dolgraag meer westerse modellen maken, maar daar kruipt meer tijd in, om-dat een traditionele jurk, buiten het borduurwerk, feitelijk niet veel pa-troon nodig heeft. Als ik zo’n westers stuk in de winkel hang, is het weg voor ik het weet. Daar zou ik graag meer tijd voor hebben.”

Modellera’s, Turnhoutsebaan 284, Borgerhout, www.modelleras.comi

Kaftan: lang gewaad voor mannen

taKsita: feestelijk gewaad dat uit een onder- en bovenjurk bestaat

Djellaba: lang gewaad met kapbabouche: oosterse pantoffelhijaab: hoofddoekboerKa: Afghaanse variant van chadorchaDor: bedekt het hele lichaam, behalve het gezicht

niKaab: sluier die het hele gezicht bedekt, behalve

de ogen

“In Marokko kosten handgemaakte, unieke stukken al gauw 1.000 tot 2.000 euro.”najat Yachou

donderdag 11 juni 2009 DIVERS ANTWERPEN.�

“Iets bereiken in je leven, doe je niet door stil te zitten”Nassira Hajou (24) is leerkracht aan het Instituut Maris Stella-Sint-Agnes in Borgerhout. “Ik kan het niet verdragen als ik jonge mensen hun leven zie vergooien”, zegt ze. Deze jonge moeder uit Deurne volgt bovenop haar fulltime dagtaak nog een opleiding boekhouden in avondonderwijs.

“Op mijn negende zijn we van Olen naar Deurne verhuisd. Mijn moeder voelde zich niet zo thuis in Olen. In Antwerpen woonde veel meer fa-milie. Nu ben ik getrouwd en woon dicht in de buurt van mijn ouders. Net als mijn broers en zussen.”

En net zoals haar nichtjes en zus doorliep Nassira haar middelbare school in Sint-Agnes in Borgerhout, de school waar ze nu ook lesgeeft. “Ik heb secretariaat-talen gevolgd.

“Mijn agenda is volledig volgeboekt en soms is het wel wat veel, maar ik wil iets bereiken in mijn leven en dat doe je niet met stil te zitten”, zegt Nassira. In Instituut Stella

Maris-Sint-Agnes in Borgerhout staat ze bekend als een strenge, maar correcte juf.

absenties opnemen, ouders bellen wanneer leerlingen niet opdagen, middagtoezicht, vertalen voor ou-ders. Ik stond toen al bekend als een strenge. Maar ik vind: regels zijn er om opgevolgd en gerespecteerd te worden.”

Sinds haar huwelijk draagt Nas-sira een hoofddoek, maar niet in de klas. “Mijn ouders hebben het me nooit verplicht, maar sinds mijn huwelijk ben ik een hoofddoek be-ginnen dragen. Hier op school draag ik er uiteraard geen. Ik heb daar ook geen problemen mee. Ik probeer al-les te doen om een goede moslim te zijn, maar in deze wereld lukt dat niet altijd even gemakkelijk. ”

Nassira werkt sinds dit schooljaar als leerkracht informatica/admini-stratie. Na haar jojo-project heeft ze haar lerarenopleiding afgewerkt.

“Ik werk graag met leerlingen, vind het zalig ze te motiveren, hen de ogen te openen, hen het belang van studeren duidelijk te maken. Sommigen vergooien hun kansen, dat vind ik zo jammer. Ik geef me-zelf dan altijd als voorbeeld. En ik zeg hen ook dat ze me later gelijk zullen geven. Maar dan is het mis-schien te laat.”

“Ik ben geen boeman, maar mijn leerlingen weten duidelijk waar de grens ligt. Geen kauwgom, niet door elkaar babbelen, hand opsteken als je iets wil zeggen, op tijd komen. Als ze later op kantoor gaan werken,kunnen ze ook niet te laat komen.”

Juf Nassira (met hoofddoek) met enkele van haar leerlingen voor de poort van het IMS-Sint-Agnes in Borgerhout.

Bakkerij Zahnoun heeft vier ves-tigingen in Antwerpen. Je vindt er de lekkerste Marokkaanse gebakjes, broden, maar ook slagroom- en cho-coladetaarten. Ook Zamouri (Sergey-selstraat, Borgerhout), Roma (Kerk-straat, Turnhoutsebaan) en El Amien (Hendriklei, Kiel) kunnen er wat van. In tegenstelling tot de Vlaamse bak-kers, die amper nog opvolging vinden, schieten de Marokkaanse bakkerswin-kels als paddestoelen uit de grond.

Zahnoun, Somerstraat 1, Antwerpen.i

Tafraoute (Handelstraat), Sul-taan (Turnhoutsebaan), Osama(Korte Zavelstraat), Chamal Tra-ding Belgium (Lange Beeldekens-straat), of iets duurder: Bazar Bizar

(Steenhouwersvest), Boudoir Ori-ental (Steegsken), Imperial Deco(Kloosterstraat). Hier vind je tagi-nes, kleurrijke schotels, mooie va-zen, hennalampen, theepotten en -glaasjes, mozaïekmeubels...

* Nagham Music is een splinter-nieuwe cd-dvd-winkel met uitslui-tend Marokkaanse en Arabische muziek. Je vindt er ook derbouka’s, belly dance-pakjes, shisha’s (water-pijpen) in alle maten en kleuren.

Turnhoutsebaan 236, Borgerhout, www.naghammusic.comi

Technische dus. In die tijd een beetje ’tegendraads’, want alle meisjes de-den ’kledij’. Na mijn studies ben ik tijdelijk beginnen werken als kas-sierster in de Makro. Tijdens een oud-leerlingendag - waarop ik als enige van mijn vroegere klas aan-wezig was- heeft Paul Geerts, de di-recteur van het IMS, me voorgesteld als jojo’er (startbanenproject voor allochtone jongeren ) te beginnen. Dat heb ik anderhalf jaar gedaan:

“Maar de tijden zijn veranderd. De jongeren, en zeker ook de meis-jes, zijn veel mondiger geworden, weten precies wat ze willen. De meeste meisjes zien ook wel in dat ze een diploma nodig hebben om werk te vinden. Tegenwoordig is het noodzakelijk met twee te wer-ken. Ook Marokkaanse ouders zijn veranderd, vroeger waren ze veel stenger voor hun dochters. Over-bescherming, noem ik dat. Ik heb me altijd heel vrij gevoeld. Ze ver-trouwden mij en ik mocht alles.”

Een beeld van een markt in Casa-blanca met op de achtergrond de grote Hassan II moskee.

Antwerpen Averechts organiseert allerlei leuke stadswandelingen (in groep of niet) door de verschillen-de wijken van de stad. Op de website vind je een uitgebreid overzicht.

antwerpenaverechts.be; 03-260.39.39i

“Eigenlijk zou ik graag rechten gaan studeren.”Nassira Hajou

“Iedereen doet natuurlijk wat hij wil met zijn leven. Maar ik wil verder. Ik volg nu avondschool boekhouding. Misschien word ik ooit zelfstandig boekhoudster. Ei-genlijk zou ik graag rechten gaan studeren... We zien wel. Het is nu al druk genoeg. Mijn dochtertje Ryahana (1,5 jaar) zit in de krib-be en als ik na mijn dagtaak thuis-kom, is er nog veel te doen. Ge-lukkig kijken we nu uit naar een lange reis naar Marokko. Familie bezoeken, zon, zee, genieten van het land.”

�.DIVERS ANTWERPEN donderdag 11 juni 2009

MauritiusMexicoMoldaviëMongolië.

Volgendeweek:

Nog geen Marokkaanse moskee erkendHoewel de islam in België sinds 1974 een officiële godsdienst is, heeft het tot 2007 geduurd voor de eerste moskeeën in Vlaanderen werden erkend. Van de 15 erkende in Vlaanderen, zijn er twee in Antwerpen. En hoewel de Marokkaanse gemeenschap de grootste van Antwerpen is, werd nog geen enkele Marokkaanse moskee erkend.

Elhassan Radi in moskee Taqoua in Deurne.

Moskee en muziek

Verenigingen

De Marokkaanse gemeen-schap telt vele verenigingen: moskeeverenigingen zoals Bilal vzw, jongerenvereni-gingen zoals El Wafa, vrou-wenverenigingen zoals El Moustaqbal, etc.

Atlas van ’t stad, verkrijgbaar bij Atlas, Carnotstraat 110, Antwerpen.

De Federatie voor Marok-

i

kaanse Democratische Verenigin-gen, met Mohamed Chakkar als co-ordinator, ondersteunt en overkoe-pelt een 100-tal verenigingen.

Oudstrijdersstraat 9, Borgerhout, www.marokkaansefederatie.com

Mousssem is een kunstencen-trum dat muziek, theater, dans en literatuur uit de Magreblanden naar de podia brengt, o.a.het CC Berchem en de Brusselse Beurs-schouwburg.

Moussem Nomadisch Kunsten-centrum, Driekoningenstraat 126, Berchem, 03-286.88.52

i

i

Rachida Lamrabet is geboren in Marokko, maar opgegroeid in Borgerhout. In 2006 won ze met Mercedes 207 de Kifkif Lite-ratuurprijs, in 2007 met Vrouw-land de Vlaamse Debuutprijs en met Een kind van God was ze laureate voor de BNG Nieuwe Li-teratuurprijs. In september gaat haar eerste theatervoorstelling Belga in première in ’t Arsenaal in Mechelen. Migratie is haar onderwerp.

Schrijfster en stand up comedian

Hoogvliegers

Youssef El Moussaoui is een jonge stand up comedian die met zijn 100%legaal bekend is geworden in Antwerpen, la-ter in heel Vlaanderen. Na zijn tweede show Monkey businesswerkt hij nu aan Child’s Play.

www.onemanshow.bei

Elhassan Radi (41) is geboren in het Noord-Marokkaanse Midar. Hij is getrouwd en vader van 3 kinderen. Hij heeft gestudeerd aan de uni-versiteiten van Fez en Rabat, en ook aan de UCL in Louvain La Neuve.

Radi is lid van de moslimexe-cutieve en jurylid van het fonds voor armoede van de Koning Boudewijnstichting. Hij heeft ook les gegeven aan de Faculteit Vergelijkende Godsdiensten. Hij werkt sinds jaren als projectme-dewerker bij vzw De 8, de lokale integratiesector.

Rachida Lamrabet.

Misschien omdat niet duidelijk is welke boodschap de moskeeën uit-dragen? “Sinds een jaar of vier pre-ken imams in een aantal moskeeën ook in het Nederlands, gezien meer dan de helft van de bezoekers amper Arabisch begrijpt. Andere moskeeën werken met vertalingen. De moslim-executieve stimuleert de imams Ne-derlands te leren.”

Volgens Radi heeft de moslimexe-cutieve zich wel degelijk ingespan-nen om de kandidaat-moskeeën te

zijn 20-30 jaar geleden vanuit kleine, lokale netwerken ontstaan. Volledig met eigen middelen. In die beginja-ren trokken Marokkaanse migranten, afkomstig uit een bepaalde streek of dorp, naar dezelfde moskee. Ze koch-ten een huis of een garage, en richten er een gebedsruimte in. Met zeer be-perkte middelen en met een heel be-perkte toekomstvisie. Voor veel mos-keeën straalt die geschiedenis af op de huidige werking en structuur. Een aantal moskeeën hebben intussen hun structuren bijgeschaafd, hun gebouw gerenoveerd. Ze zijn klaar om ook er-kend te worden.”

Na een eerste erkenningsronde werd geen enkele Antwerpse moskee erkend. Het ingediende dossier van El Mouslimine werd geweigerd na een negatief advies van Staatsveiligheid. Ook in een tweede ronde bleven ver-schillende dossiers steken, ofwel in ne-gatieve adviezen van de stad (brand-veiligheid) of van Staatsveiligheid. ”In verband met El Mouslimine zijn er na de weigering verschillende gesprek-ken, brieven, mails geweest, maar er

komt helaas geen verandering in het dossier. Noch het kabinet Keulen, noch de moslimexecutieve weet waarop dat negatief advies is gebaseerd.”

Waarom slaagt geen enkele Marokkaanse moskee in Antwerpen erin een erkenning te krijgen? Dat vroegen we aan Elhassan Radi, Antwerpse Marokkaan en lid van de Moslimexecutieve.

Ongeveer 16% van de bevolking in Antwerpen is moslim. Om precies te zijn 76.148 mensen. Zij kunnen terecht in 36 moskeeën of gebeds-huizen. De meeste van die gebeds-huizen zijn Marokkaans en bevin-den zich in Borgerhout. Sommige zijn meer dan 20 jaar oud en zijn niet veel meer dan een grote garage. Tot nog toe zijn er twee moskeeën in Antwerpen erkend: Noor Ulharam in Antwerpen-Noord en het Turkse Mehmet Akif Cultureel Centrum in Antwerpen-Zuid. Door de trage bu-reaucratische werking van de admi-nistratie, is de financiering nog niet in orde.

“De Marokkaanse gebedshuizen

“Het Antwerps beleid inzake moskeeën is zoals het weer: veranderlijk en onbetrouwbaar.”ElHassan Radi

Aït Benhaddou is de naam van een bekende kasba in de buurt van Ouarzazate.

begeleiden met hun dossiers. “In Wallonië verloopt alles vlot.

Ook in Limburg, West-Vlaanderen en Vlaams-Brabant. Alleen in Ant-werpen niet. Het Antwerps beleid inzake moskeeën is dan ook verge-lijkbaar met het weer: zeer verander-lijk en onbetrouwbaar. Het ene mo-ment adviseert het college positief, dan weer negatief. Dat is een politiek probleem, gegroeid uit het verleden. Moslims zijn altijd veel meer gezien als fysieke krachten dan als een socio-culturele en religieuze entiteit. Het wordt stilaan tijd dat hier verande-ring in komt.”

“Binnen de moskeeën zijn mondi-ge jongeren actief. Zij doen moeite om toenadering te zoeken tot niet-moslims, bijvoorbeeld door open-deurdagen te organiseren. Ook daar-mee wordt rekening gehouden in de erkenningsprocedure. Maar worden kerkfabrieken en synagogen op hun maatschappelijke relevantie beoor-deeld? Ik dacht het niet. De raden van bestuur zullen mettertijd verjongen, maar ook dat is geen simpel verhaal. Het voorstel van schepen Monica De Coninck om het aantal moskeeën te beperken door fusering is goed en wordt gedragen door de gemeen-schap. Maar dat mag niet ten koste van de mensen gaan, vooral de ou-deren die minder mobiel zijn.”