Dispensa testi latini e greci - Professoressa Orrù · PDF file2 2016-2017 [dispensa testi latini e greci] – classe v b latino seneca epistulae morales ad lucilium lettera xlvii

1

2016-2017 [DISPENSA TESTI LATINI E GRECI] – Classe V B

Esame di Stato – classe V B

2017

Dispensa testi latini

e greci

Anno Scolastico2016-2017

LICEO GINNASIO G.M. DETTORI - CAGLIARI

2


LATINO

SENECA

EPISTULAE MORALES AD LUCILIUM

Lettera XLVII.

SENECA LUCILIO SUO SALUTEM

1-4

[1] Libenter ex iis qui a te veniunt cognovi familiariter te cum servis tuis vivere: hoc prudentiam

tuam, hoc eruditionem decet. 'Servi sunt.' Immo homines. 'Servi sunt ' Immo contubernales. 'Servi

sunt.' Immo humiles amici. 'Servi sunt.' Immo conservi, si cogitaveris tantundem in utrosque licere

fortunae. [2] Itaque rideo istos qui turpe existimant cum servo suo cenare: quare, nisi quia

superbissima consuetudo cenanti domino stantium servorum turbam circumdedit? Est ille plus

quam capit, et ingenti aviditate onerat distentum ventrem ac desuetum iam ventris officio, ut

maiore opera omnia egerat quam ingessit. [3] At infelicibus servis movere labra ne in hoc quidem

ut loquantur, licet; virga murmur omne compescitur, et ne fortuita quidem verberibus excepta

sunt, tussis, sternumenta, singultus; magno malo ulla voce interpellatum silentium luitur; nocte

tota ieiuni mutique perstant. [4] Sic fit ut isti de domino loquantur quibus coram domino loqui non

licet. At illi quibus non tantum coram dominis sed cum ipsis erat sermo, quorum os non

consuebatur, parati erant pro domino porrigere cervicem, periculum imminens in caput suum

avertere; in conviviis loquebantur, sed in tormentis tacebant.

10-14

[10] Vis tu cogitare istum quem servum tuum vocas ex isdem seminibus ortum eodem frui caelo,

aeque spirare, aeque vivere, aeque mori! tam tu illum videre ingenuum potes quam ille te servum.

Variana clade multos splendidissime natos, senatorium per militiam auspicantes gradum, fortuna

depressit: alium ex illis pastorem, alium custodem casae fecit. Contemne nunc eius fortunae

hominem in quam transire dum contemnis potes.

[11] Nolo in ingentem me locum immittere et de usu servorum disputare, in quos superbissimi,

crudelissimi, contumeliosissimi sumus. Haec tamen praecepti mei summa est: sic cum inferiore

vivas quemadmodum tecum superiorem velis vivere. Quotiens in mentem venerit quantum tibi in

servum <tuum> liceat, veniat in mentem tantundem in te domino tuo licere. [12] 'At ego' inquis

'nullum habeo dominum.' Bona aetas est: forsitan habebis. Nescis qua aetate Hecuba servire

coeperit, qua Croesus, qua Darei mater, qua Platon, qua Diogenes? [13] Vive cum servo clementer,

3


comiter quoque, et in sermonem illum admitte et in consilium et in convictum.

15-17

[15] 'Quid ergo? omnes servos admovebo mensae meae?' Non magis quam omnes liberos. Erras si

existimas me quosdam quasi sordidioris operae reiecturum, ut puta illum mulionem et illum

bubulcum. Non ministeriis illos aestimabo sed moribus: sibi quisque dat mores, ministeria casus

assignat. Quidam cenent tecum quia digni sunt, quidam ut sint; si quid enim in illis ex sordida

conversatione servile est, honestiorum convictus excutiet. [16] Non est, mi Lucili, quod amicum

tantum in foro et in curia quaeras: si diligenter attenderis, et domi invenies. Saepe bona materia

cessat sine artifice: tempta et experire. Quemadmodum stultus est qui equum empturus non

ipsum inspicit sed stratum eius ac frenos, sic stultissimus est qui hominem aut ex veste aut ex

condicione, quae vestis modo nobis circumdata est, aestimat. [17] 'Servus est.' Sed fortasse liber

animo. 'Servus est.' Hoc illi nocebit? Ostende quis non sit: alius libidini servit, alius avaritiae, alius

ambitioni, <omnes spei>, omnes timori. Dabo consularem aniculae servientem, dabo ancillulae

divitem, ostendam nobilissimos iuvenes mancipia pantomimorum: nulla servitus turpior est quam

voluntaria. Quare non est quod fastidiosi isti te deterreant quominus servis tuis hilarem te

praestes et non superbe superiorem: colant potius te quam timeant.

21

[21] Diutius te morari nolo; non est enim tibi exhortatione opus. Hoc habent inter cetera boni

mores: placent sibi, permanent. Levis est malitia, saepe mutatur, non in melius sed in aliud. Vale.

De tranquillitate animi (2, 6-11; 2, 13-15)

Omnes in eadem causa sunt, et hi qui levitate vexantur ac taedio adsiduaque mutatione propositi,

quibus semper magis placet quod reliquerunt, et illi qui marcent et oscitantur. Adice eos qui non

aliter quam quibus difficilis somnus est versant se et hoc atque illo modo componunt donec

quietem lassitudine inveniant: statum vitae suae reformando subinde in eo novissime manent in

quo illos non mutandi odium sed senectus ad novandum pigra deprendit. Adice et illos qui non

constantiae vitio parum leues sunt sed inertiae, et viuunt non quomodo volunt sed quomodo

coeperunt. Innumerabiles deinceps proprietates sunt sed unus effectus vitii, sibi displicere. Hoc

oritur ab intemperie animi et cupiditatibus timidis aut parum prosperis, ubi aut non audent

quantum concupiscunt aut non consequuntur et in spem toti prominent; semper instabiles

mobilesque sunt, quod necesse est accidere pendentibus. Ad vota sua omni via tendunt et

inhonesta se ac difficilia docent coguntque, et ubi sine praemio labor est, torquet illos inritum

dedecus, nec dolent prava se <sed> frustra voluisse. Tunc illos et paenitentia coepti tenet et

incipiendi timor subrepitque illa animi iactatio non invenientis exitum, quia nec imperare

cupiditatibus suis nec obsequi possunt, et cunctatio vitae parum se explicantis et inter destituta

vota torpentis animi situs. Quae omnia graviora sunt, ubi odio infelicitatis operosae ad otium

4


perfugerunt, ad secreta studia, quae pati non potest animus ad civilia erectus agendique cupidus

et natura inquies, parum scilicet in se solaciorum habens; ideo, detractis oblectationibus quas

ipsae occupationes discurrentibus praebent, domum solitudinem parietes non fert, invitus aspicit

se sibi relictum. Hinc illud est taedium et displicentia sui et nusquam residentis animi volutatio et

otii sui tristis atque aegra patientia, utique ubi causas fateri pudet et tormenta introsus egit

verecundia, in angusto inclusae cupiditates sine exitu se ipsae strangulant; inde maeror marcorque

et mille fluctus mentis incertae, quam spes inchoatae suspensam habent, deploratae tristem; inde

ille adfectus otium suum detestantium querentiumque nihil ipsos habere quod agant et alienis

incrementis inimicissima invidia. Alit enim livorem infelix inertia et omnes destrui cupiunt, quia se

non potuere provehere; ex hac deinde aversatione alienorum processuum et suorum

desperatione obirascens fortunae animus et de saeculo querens et in angulos se retrahens et

poenae incubans suae, dum illum taedet sui pigetque (…).

(…) Inde peregrinationes suscipiuntur vagae et litora pererrantur et modo mari se modo terra

experitur semper praesentibus infesta levitas. 'Nunc Campaniam petamus.' Iam delicata fastidio

sunt: 'inculta videantur, Bruttios et Lucaniae saltus persequamur.' Aliquid tamen inter deserta

amoeni requiritur, in quo luxuriosi oculi longo locorum horrentium squalore releventur: 'Tarentum

petatur laudatusque portus et hiberna caeli mitioris et regio vel antiquae satis opulenta turbae.'

'Iam flectamus cursum ad urbem': nimis diu a plausu et fragore aures vacauerunt, iuvat iam et

humano sanguine frui. Aliud ex alio iter suscipitur et spectacula spectaculis mutantur. Vt ait

Lucretius,

hoc se quisque modo semper fugit.

Sed quid prodest, si non effugit? sequitur se ipse et urget gravissimus comes. Itaque scire

debemus non locorum vitium esse quo laboramus, sed nostrum: infirmi sumus ad omne

tolerandum, nec laboris patientes nec voluptatis nec nostri nec ullius rei diutius. Hoc quosdam egit

ad mortem, quod proposita saepe mutando in eadem revoluebantur et non reliquerant novitati

locum: fastidio esse illis coepit vita et ipse mundus et subit illud tabidarum deliciarum:

'quousque eadem?'

De brevitate vitae, 1

Maior pars mortalium, Pauline, de naturae malignitate conqueritur, quod in exiguum aevi

gignimur, quod haec tam velociter, tam rapide dati nobis temporis spatia decurrunt, adeo ut

exceptis admodum paucis ceteros in ipso vitae apparatu vita destituat. Nec huic publico, ut

opinantur, malo turba tantum et inprudens vulgus ingemuit: clarorum quoque virorum hic

adfectus querellas evocauit. Inde illa maximi medicorum exclamatio est, 'vitam brevem esse,

longam artem'; inde Aristotelis cum rerum natura exigentis minime conveniens sapienti viro lis est:

'aetatis illam animalibus tantum indulsisse ut quina aut dena saecula educerent, homini in tam

multa ac magna genito tanto citeriorem terminum stare.' Non exiguum temporis habemus, sed

multum perdimus. Satis longa vita et in maximarum rerum consummationem large data est, si tota

bene conlocaretur; sed ubi per luxum ac neglegentiam diffluit, ubi nulli bonae rei inpenditur,

ultima demum necessitate

5


cogente quam ire non intelleximus transisse sentimus. Ita est: non accipimus brevem vitam sed

facimus nec inopes eius sed prodigi sumus. Sicut amplae et regiae opes, ubi ad malum dominum

pervenerunt, momento dissipantur, at quamvis modicae, si bono custodi traditae sunt, usu

crescunt, ita aetas nostra bene disponenti multum patet.

2, 1-3

Quid de rerum natura querimur? Illa se benigne gessit: vita, si uti scias, longa est. <At> alium

insatiabilis tenet avaritia, alium in supervacuis laboribus operosa sedulitas; alius vino madet, alius

inertia torpet; alium defetigat ex alienis iudiciis suspensa semper ambitio, alium mercandi

praeceps cupiditas circa omnis terras, omnia maria spe lucri ducit; quosdam torquet cupido

militiae, numquam non aut alienis periculis intentos aut suis anxios; sunt quos ingratus superiorum

cultus voluntaria servitute consumat; multos aut adfectatio alienae fortunae aut suae querella

detinuit; plerosque nihil certum sequentis vaga et inconstans et sibi displicens levitas per nova

consilia iactavit; quibusdam nihil quo cursum derigant placet, sed marcentis oscitantisque fata

deprendunt, adeo ut quod apud maximum poetarum more oraculi dictum est verum esse non

dubitem: 'exigua pars est vitae qua vivimus.' Ceterum quidem omne spatium non vita sed tempus

est. Urgent et

circumstant vitia undique nec resurgere aut in dispectum veri attollere oculos sinunt, sed mersos

et in cupiditatem infixos premunt. Numquam illis recurrere ad se licet; si quando aliqua fortuito

quies contigit, velut profundum mare, in quo post ventum quoque volutatio est, fluctuantur, nec

umquam illis a cupiditatibus suis otium est.

Quintiliano

Institutio oratoria

II, 2, 4-8

Sumat igitur ante omnia parentis erga discipulos suos animum, ac succedere se in eorum locum a

quibus sibi liberi tradantur existimet. Ipse nec habeat uitia nec ferat. Non austeritas eius tristis,

non dissoluta sit comitas, ne inde odium, hinc contemptus oriatur. Plurimus ei de honesto ac bono

sermo sit: nam quo saepius monuerit, hoc rarius castigabit; minime iracundus, nec tamen eorum

quae emendanda erunt dissimulator, simplex in docendo, patiens laboris, adsiduus potius quam

inmodicus. Interrogantibus libenter respondeat, non interrogantes percontetur ultro. In laudandis

discipulorum dictionibus nec malignus nec effusus, quia res altera taedium laboris, altera

6


securitatem parit. In emendando quae corrigenda erunt non acerbus minimeque contumeliosus;

nam id quidem multos a proposito studendi fugat, quod quidam sic obiurgant quasi oderint. Ipse

aliquid, immo multa cotidie dicat quae secum auditores referant. Licet enim satis exemplorum ad

imitandum ex lectione suppeditet, tamen uiua illa, ut dicitur, uox alit plenius, praecipueque

praeceptoris quem discipuli, si modo recte sunt instituti, et amant et uerentur. Vix autem dici

potest quanto libentius imitemur eos quibus fauemus.

II,9, 1-3

Plura de officiis docentium locutus discipulos id unum interim moneo, ut praeceptores suos non

minus quam ipsa studia ament et parentes esse non quidem corporum, sed mentium credant.

Multum haec pietas conferet studio; nam ita et libenter audient et dictis credent et esse similes

concupiscent, in ipsos denique coetus scholarum laeti alacres conuenient, emendati non

irascentur, laudati gaudebunt, ut sint carissimi studio merebuntur. Nam ut illorum officium est

docere, sic horum praebere se dociles: alioqui neutrum sine altero sufficit; et sicut hominis ortus

ex utroque gignentium confertur, et frustra sparseris semina nisi illa praemollitus fouerit sulcus, ita

eloquentia coalescere nequit nisi sociata tradentis accipientisque concordia.

X, I, 65-67

Antiqua comoedia cum sinceram illam sermonis Attici gratiam prope sola retinet, tum

facundissimae libertatis, etsi est in insectandis vitiis praecipua, plurimum tamen virium etiam in

ceteris partibus habet. Nam et grandis et elegans et venusta, et nescio an ulla, post Homerum

tamen, (…) aut similior sit oratoribus aut ad oratores faciendos aptior. LXVI. Plures eius auctores,

Aristophanes tamen et Eupolis Cratinusque praecipui. Tragoedias primus in lucem Aeschylus

protulit, sublimis et gravis et grandilocus saepe usque ad vitium, sed rudis in plerisque et

incompositus: propter quod correctas eius fabulas in certamen deferre posterioribus poetis

Athenienses permisere: suntque eo modo multi coronati. LXVII. Sed longe clarius inlustraverunt

hoc opus Sophocles atque Euripides, quorum, in dispari dicendi via, uter sit poeta melior inter

plurimos quaeritur. Idque ego sane, quoniam ad praesentem materiam nihil pertinet, iniudicatum

relinquo. Illud quidem nemo non fateatur necesse est, iis qui se ad agendum comparant utiliorem

longe fore Euripiden.

X, 1,85-88 - Idem nobis per Romanos quoque auctores ordo ducendus est. Itaque ut apud illos

Homerus, sic apud nos Vergilius auspicatissimum dederit exordium, omnium eius generis

poetarum Graecorum nostrorumque haud dubie proximus. Utar enim verbis isdem quae ex Afro

Domitio iuvenis excepi, qui mihi interroganti quem Homero crederet maxime accedere 'secundus'

inquit 'est Vergilius, propior tamen primo quam tertio'. Et hercule ut illi naturae caelesti atque

inmortali cesserimus, ita curae et diligentiae vel ideo in hoc plus est, quod ei fuit magis

laborandum, et quantum eminentibus vincimur, fortasse aequalitate pensamus. Ceteri omnes

longe sequentur. Nam Macer et Lucretius legendi quidem, sed non ut phrasin, id est corpus

7


eloquentiae, faciant, elegantes in sua quisque materia, sed alter humilis, alter difficilis (…) . Ennium

sicut sacros vetustate lucos adoremus, in quibus grandia et antiqua robora iam non tantam habent

speciem quantam religionem. Propiores alii atque ad hoc de quo loquimur magis utiles. Lascivus

quidem in herois quoque Ouidius et nimium amator ingenii sui, laudandus tamen partibus. (…) –

X, 1,90 - Lucanus ardens et concitatus et sententiis clarissimus et, ut dicam quod sentio, magis

oratoribus quam poetis imitandus.

X, 1,93-94 - Elegia quoque Graecos provocamus, cuius mihi tersus atque elegans maxime videtur

auctor Tibullus. Sunt qui Propertium malint. Ovidius utroque lascivior, sicut durior Gallus. Satura

quidem tota nostra est, in qua primus insignem laudem adeptus Lucilius quosdam ita deditos sibi

adhuc habet amatores ut eum non eiusdem modo operis auctoribus sed omnibus poetis praeferre

non dubitent. Ego quantum ab illis, tantum ab Horatio dissentio, qui Lucilium 'fluere lutulentum' et

esse aliquid quod tollere possis putat. Nam et eruditio in eo mira et libertas atque inde acerbitas

et abunde salis. Multum est tersior ac purus magis Horatius et, nisi labor eius amore, praecipuus.

Multum et verae gloriae quamvis uno libro Persius meruit. Sunt clari hodieque et qui olim

nominabuntur.

Marziale

Epigrammi

I,19

Si memini, fuerant tibi quattuor, Aelia,

dentes:

expulit una duos tussis et una duos.

Iam secura potes totis tussire diebus:

nil istic quod agat tertia tussis habet

I,28

Hesterno fetere mero qui credit Acerram,

fallitur: in lucem semper Acerra bibit.

I, 47

Nuper erat medicus, nunc est vispillo Diaulus:

quod vispillo facit, fecerat et medicus.

I,33

Amissum non flet cum sola est Gellia patrem,

si quis adest, iussae prosiliunt lacrimae.

Non luget quisquis laudari, Gellia, quaerit,

ille dolet vere, qui sine teste dolet.

8


VII,83

Eutrapelus tonsor dum circuit ora Luperci

expingitque genas, altera barba subit.

XI, 92

Mentitur qui te vitiosum, Zoile, dicit:

non vitiosus homo es, Zoile, sed vitium.

I, 10

Petit Gemellus nuptias Maronillae

Et cupit et instat et precatur et donat.

Adeone pulchra est? Immo foedius nil est.

Quid ergo in illa petitur et placet? Tussit.

X,8

Nubere Paula cupit nobis, ego ducere Paulam

Nolo: anus est. Vellem, si magis esset anus.

X, 43

Septima iam, Phileros, tibi conditur uxor in

agro.

Plus nulli, Phileros, quam tibi reddit ager.

VIII, 79

Omnes aut vetulas habes amicas

Aut turpes vetulisque foediores.

Has ducis comites trahisque tecum

Per convivia, porticus, theatra.

Sic formosa, Fabulla, sic puella es .

TACITO

DE VITA ET MORIBUS IVLII AGRICOLAE LIBER

III - Nunc demum redit animus; et quamquam primo statim beatissimi saeculi ortu Nerva Caesar

res olim dissociabilis miscuerit, principatum ac libertatem, augeatque cotidie

felicitatem temporum Nerva Traianus, nec spem modo ac votum securitas publica, sed ipsius voti

fiduciam ac robur adsumpserit, natura tamen infirmitatis humanae tardiora sunt

remedia quam mala; et ut corpora nostra lente augescunt, cito extinguuntur, sic ingenia studiaque

oppresseris facilius quam revocaveris: subit quippe etiam ipsius inertiae dulcedo, et invisa primo

desidia postremo amatur. quid, si per quindecim annos, grande mortalis aevi spatium, multi

fortuitis casibus, promptissimus quisque saevitia principis interciderunt, pauci et, ut ita dixerim,

non modo aliorum sed etiam nostri superstites sumus, exemptis e media vita tot annis, quibus

iuvenes ad senectutem, senes prope ad ipsos exactae aetatis terminos per silentium venimus? non

tamen pigebit vel incondita ac rudi voce memoriam prioris servitutis ac testimonium praesentium

bonorum composuisse. hic interim liber honori Agricolae soceri mei destinatus, professione

pietatis aut laudatus erit aut excusatus.

9


30,1 - 'Quotiens causas belli et necessitatem nostram intueor, magnus mihi animus est hodiernum

diem consensumque vestrum initium libertatis toti Britanniae fore: nam et universi co<i>stis et

servitutis expertes, et nullae ultra terrae ac ne mare quidem securum inminente nobis classe

Romana. ita proelium atque arma, quae fortibus honesta, eadem etiam ignavis tutissima sunt.

priores pugnae, quibus adversus Romanos varia fortuna certatum est, spem ac subsidium in

nostris manibus habebant, quia nobilissimi totius Britanniae eoque in ipsis penetralibus siti nec

ulla servientium litora aspicientes, oculos quoque a contactu dominationis inviolatos habebamus.

nos terrarum ac libertatis extremos recessus ipse ac sinus famae in hunc diem defendit: nunc

terminus Britanniae patet, atque omne ignotum pro magnifico est; sed nulla iam ultra gens, nihil

nisi fluctus ac saxa, et infestiores Romani, quorum superbiam frustra per obsequium ac modestiam

effugias. raptores orbis, postquam

cuncta vastantibus defuere terrae, mare scrutantur: si locuples hostis est, avari, si pauper,

ambitiosi, quos non Oriens, non Occidens satiaverit: soli omnium opes atque inopiam pari adfectu

concupiscunt. auferre trucidare rapere falsis nominibus imperium, atque ubi solitudinem faciunt,

pacem appellant.

Historiae

I Initium mihi operis Servius Galba iterum Titus Vinius consules erunt. nam post conditam

urbem octingentos et viginti prioris aevi annos multi auctores rettulerunt, dum res populi Romani

memorabantur pari eloquentia ac libertate: postquam bellatum apud Actium atque omnem

potentiam ad unum conferri pacis interfuit, magna illa ingenia cessere; simul veritas pluribus

modis infracta, primum inscitia rei publicae ut alienae, mox libidine adsentandi aut rursus odio

adversus dominantis: ita neutris cura posteritatis inter infen-sos vel obnoxios. sed ambitionem

scriptoris facile averseris, obtrectatio et livor pronis auribus accipiuntur; quippe adulationi foedum

crimen servitutis, malignitati falsa species libertatis inest. mihi Galba Otho Vitellius nec beneficio

nec iniuria cogniti. dignitatem nostram a Vespasiano inchoatam, a Tito auctam, a Domitiano

longius provectam non abnuerim: sed incorruptam fidem professis neque amore quisquam et

sine odio dicendus est. quod si vita suppeditet, principatum divi Nervae et imperium Traiani,

uberiorem securioremque materiam, senectuti seposui, rara temporum felicitate ubi sentire

quae velis et quae sentias dicere licet.

Annales

XVI, 18-19 De C. Petronio pauca supra repetenda sunt. nam illi dies per somnum, nox officiis et

oblectamentis vitae transigebatur; utque alios industria, ita hunc ignavia ad famam protulerat,

habebaturque non ganeo et profligator, ut plerique sua haurientium, sed erudito luxu. ac dicta

factaque eius quanto solutiora et quandam sui neglegentiam praeferentia, tanto gratius in

speciem simplicitatis accipiebantur. proconsul tamen Bithyniae et mox con sul vigentem se ac

10


parem negotiis ostendit. dein revolutus ad vitia seu vitiorum imitatione inter paucos familiarium

Neroni adsumptus est, elegantiae arbiter, dum nihil amoenum et molle adfluentia putat, nisi quod

ei Petronius adprobavisset. unde invidia Tigellini quasi adversus aemulum et scientia voluptatum

potiorem. ergo crudelitatem principis, cui ceterae libidines cedebant, adgreditur, amicitiam

Scaevini Petronio obiectans, corrupto ad indicium servo ademptaque defensione et maiore parte

familiae in vincla rapta.

Forte illis diebus Campaniam petiverat Caesar, et Cumas usque progressus Petronius illic

attinebatur; nec tulit ultra timoris aut spei moras. neque tamen praeceps vitam expulit, sed incisas

venas, ut libitum, obligatas aperire rursum et adloqui amicos, non per seria aut quibus gloriam

constantiae peteret. audiebatque referentis nihil de immortalitate animae et sapientium placitis,

sed levia carmina et facilis versus. servorum alios largitione, quosdam verberibus adfecit. iniit

epulas, somno indulsit, ut quamquam coacta mors fortuitae similis esset. ne codicillis quidem,

quod plerique pereuntium, Neronem aut Tigellinum aut quem alium potentium adulatus est, sed

flagitia principis sub nominibus exoletorum feminarumque et novitatem cuiusque stupri

perscripsit atque obsignata misit Neroni. fregitque anulum ne mox usui esset ad facienda pericula.

11


GRECO

Polibio – Storie

L’esordio generale

E„ m n to‹j prÕ ¹mîn ¢nagr£fousi t¦j pr£xeij paralele‹fqai sunšbaine

tÕn Øp r aÙtÁj tÁj ƒstor…aj œpainon, ‡swj ¢nagka‹on Ãn tÕ protršpesqai

p£ntaj prÕj t¾n a†resin kaˆ paradoc¾n tîn toioÚtwn Øpomnhm£twn di¦ tÕ mhdem…an ˜toimotšran e nai to‹j ¢nqrèpoij diÒrqwsin tÁj tîn

progegenhmšnwn pr£xewn ™pist»mhj. ™peˆ d' oÙ tin j oÙd' ™pˆ posÒn, ¢ll¦

p£ntej æj œpoj e„pe‹n ¢rcÍ kaˆ tšlei kšcrhntai toÚtJ, f£skontej

¢lhqinwt£thn m n e nai paide…an kaˆ gumnas…an prÕj t¦j politik¦j pr£xeij

t¾n ™k tÁj ƒstor…aj m£qhsin, ™nargest£thn d kaˆ mÒnhn did£skalon toà

dÚnasqai t¦j tÁj tÚchj metabol¦j genna…wj Øpofšrein t¾n tîn ¢llotr…wn

peripeteiîn ØpÒmnhsin, dÁlon æj oÙdenˆ m n ¨n dÒxai kaq»kein perˆ tîn

kalîj kaˆ pollo‹j e„rhmšnwn tautologe‹n, ¼kista d'¹m‹n. aÙtÕ g¦r tÕ

par£doxon tîn pr£xewn, Øp r ïn proVr»meqa gr£fein, ƒkanÒn ™sti

prokalšsasqai kaˆ parormÁsai p£nta kaˆ nšon kaˆ presbÚteron prÕj t¾n

œnteuxin tÁj pragmate…aj. t…j g¦r oÛtwj Øp£rcei faàloj À r®qumoj ¢nqrèpwn Öj oÙk ¨n boÚloito gnînai pîj kaˆ t…ni gšnei polite…aj ™pikrathqšnta scedÕn ¤panta t¦ kat¦ t¾n o„koumšnhn oÙc Óloij pent»konta

kaˆ trisˆn œtesin ØpÕ m…an ¢rc¾n œpese t¾n `Rwma…wn, Ö prÒteron oÙc

eØr…sketai gegonÒj, t…j d p£lin oÛtwj ™kpaq¾j prÒj ti tîn ¥llwn qeam£twn

À maqhm£twn Öj prourgia…teron ¥n ti poi»saito tÁsde tÁj ™mpeir…aj;

Critiche a Filarco: storia e tragedia sono due cose diverse

...Spoud£zwn d' e„j œleon ™kkale‹sqai toÝj ¢naginèskontaj kaˆ sumpaqe‹j

poie‹n to‹j legomšnoij, e„s£gei periplok¦j gunaikîn kaˆ kÒmaj dierrimmšnaj

kaˆ mastîn ™kbol£j, prÕj d toÚtoij d£krua kaˆ qr»nouj ¢ndrîn kaˆ

gunaikîn ¢namˆx tšknoij kaˆ goneàsi ghraio‹j ¢pagomšnwn. poie‹ d toàto

par' Ólhn t¾n ƒstor…an, peirèmenoj (™n) ˜k£stoij ¢eˆ prÕ Ñfqalmîn tiqšnai

12


t¦ dein£. tÕ m n oân ¢genn j kaˆ gunaikîdej tÁj aƒršsewj aÙtoà pare…sqw,

tÕ d tÁj ƒstor…aj o„ke‹on ¤ma kaˆ cr»simon ™xetazšsqw. de‹ toigaroàn oÙk

™pipl»ttein tÕn suggrafša terateuÒmenon di¦ tÁj ƒstor…aj toÝj ™ntugc£nontaj oÙd toÝj ™ndecomšnouj lÒgouj zhte‹n kaˆ t¦ parepÒmena

to‹j Øpokeimšnoij ™xariqme‹sqai, kaq£per oƒ tragJdiogr£foi, tîn d

pracqšntwn kaˆ rhqšntwn kat' ¢l»qeian aÙtîn mnhmoneÚein p£mpan, (k)¨n

p£nu mštria tugc£nwsin Ônta. tÕ g¦r tšloj ƒstor…aj kaˆ tragJd…aj oÙ

taÙtÒn, ¢ll¦ toÙnant…on. ™ke‹ m n g¦r de‹ di¦ tîn piqanwt£twn lÒgwn

™kplÁxai kaˆ yucagwgÁsai kat¦ tÕ parÕn toÝj ¢koÚontaj, ™nq£de d di¦

tîn ¢lhqinîn œrgwn kaˆ lÒgwn e„j tÕn p£nta crÒnon did£xai kaˆ pe‹sai toÝj

filomaqoàntaj, ™peid»per ™n ™ke…noij m n ¹ge‹tai tÕ piqanÒn, k¨n Ï yeàdoj,

di¦ t¾n ¢p£thn tîn qewmšnwn, ™n d toÚtoij t¢lhq j di¦ t¾n çfšleian tîn

filomaqoÚntwn.

dalle Historiae, II, 56, 1-12

Critica a Timeo: l’alterazione della verità

Kaq£per g¦r ™k tîn paroimiîn ƒkanÕn e na… fasi stalagmÕn ›na toà

meg…stou teÚcouj e„j tÕ gnînai tÕ p©n œgcuma, tÕn aÙtÕn trÒpon kaˆ perˆ

tîn Øpokeimšnwn cr¾ dialamb£nein· ™peid¦n g¦r ¶n À deÚteron eØreqÍ yeàdoj

™n to‹j suggr£m-masi, kaˆ toàto gegonÕj Ï kat¦ proa…resin, dÁlon æj oÙd n

¨n œti bšbaion oÙd' ¢sfal j gšnoito tîn ØpÕ toà toioÚtou suggrafšwj

legomšnwn. †na d kaˆ toÝj filotimÒteron diakeimšnouj metape…swmen, rhtšon

¨n e‡h perˆ tÁj aƒršsewj aÙtoà kaˆ melšthj tÁj kat¦ t¦j dhmhgor…aj kaˆ t¦j

parakl»seij, œti d toÝj presbeutikoÝj lÒgouj, kaˆ sull»bdhn p©n (tÕ)

toioàto gšnoj, § scedÕn æj e„ kef£laia tîn pr£xeèn ™sti kaˆ sunšcei t¾n

Ólhn ƒstor…an· diÒti g¦r taàta par' ¢l»qeian ™n to‹j Øpomn»masi katatštace

T…maioj, kaˆ toàto pepo…hke kat¦ prÒqesin, t…j oÙ parakolouqe‹ tîn

¢negnwkÒtwn; oÙ g¦r t¦ rhqšnta gšgrafen, oÙd' æj ™rr»qh kat' ¢l»qeian,

¢ll¦ proqšmenoj æj de‹ rhqÁnai, p£ntaj ™xariqme‹tai toÝj rhqšntaj lÒgouj kaˆ t¦ parepÒmena to‹j pr£gmasin oÛtwj æj ¨n e‡ tij ™n diatribÍ prÕj

ØpÒqesin ™piceiro…h *** ésper ¢pÒdeixin tÁj ˜autoà dun£mewj poioÚmenoj,

¢ll' oÙk ™x»ghsin tîn kat' ¢l»qeian e„rhmšnwn.

dalle Historiae, XII, 25a

13


CALLIMACO

Pologo degli AITIA

(Contro i Telchini)

......]i moi Telc‹nej ™pitrÚzousin ¢oidÍ,

n»idej o‰ MoÚshj oÙk ™gšnonto f…loi,

e†neken oÙc en ¥eisma dihnekšj À basil[h

......]aj ™n polla‹j ½nusa cili£sin

À.....].ouj ¼rwaj, œpoj d' ™pˆ tutqÕn ˜l[…ssw

pa‹j ¤te, tîn d' ™tšwn ¹ dek¦s oÙk Ñl…gh.

......].[.]kai Te[l]c‹sin ™gë tÒde· 'fàlon a[

.......] t»k[ein] Âpar ™pist£menon,

......].. rehn[Ñl]igÒsticoj· ¢ll¦ kaqšlkei

....polÝ t¾n makr¾n Ômpnia QesmofÒro[j·

to‹n dš ] duo‹n M…mnermoj Óti glukÚj, aƒ kat¦ leptÒn

......] ¹ meg£lh d' oÙk ™d…daxe gun».

.....]on ™pˆ Qr»ikaj ¢p' A„gÚptoio [pštoito

a†mat]i Pugma…wn ¹domšnh [g]šra[noj,

Massagštai kaˆ makrÕn ÑisteÚoien ™p' ¥ndra

MÁdon]· ¢[hdon…des] d' ïde melicr[Ò]terai.

œllete Baskan…hj ÑloÕn gšnos· aâqi dš tšcnV

kr…nete,]m¾ sco…nJ Pers…di t¾n sof…hn·

14


mhd' ¢p' ™meà dif©te mšga yofšousan ¢oid»n

t…ktesqai· bront©n oÙk ™mÒn, ¢ll¦ DiÒj.'

kaˆ g¦r Óte prètiston ™mo‹j ™pˆ dšlton œqhka

goÚnasin, 'A[pÒ]llwn e‹pen Ó moi LÚkioj·

'.......]...¢oidš, tÕ mšn qÚoj Ótti p£ciston

qršyai, t¾]nMoàsan d' çgaqš leptalšhn·

prÕj dš se] kaˆ tÒd' ¥nwga, t¦ m¾ patšousin ¤maxai

t¦ ste…bein, ˜tšrwn ‡cnia m¾ kaq' Ðm£

d…fron ™l]©n mhd' oŒmon ¢n¦ platÚn, ¢ll¦ keleÚqouj

¢tr…pto]uj, e„ kaˆ steinotšrhn ™l£seij.'

tù piqÒmh]n· ™nˆ to‹j g¦r ¢e…domen o‰ ligÝn Ãcon

tšttigoj, q]Òrubon d' oÙk ™f…lhsan Ônwn.

qhrˆ mšn oÙatÒenti pane…kelon Ñgk»saito

¥lloj, ™g]ë d' e‡hn oØl[a]cÚj, Ð pterÒeij,

« p£ntwj, †na gÁraj †na drÒson ¿n mšn ¢e…dw

prèkion ™k d…hj ºšroj e‹dar œdwn,

aâqi tÕ d' ™kdÚoimi, tÒ moi b£roj Ósson œpesti

triglècin Ñloù nÁsoj ™p' 'Egkel£dJ.

.......Moàsai g¦r Ósouj ‡don Ôqmati pa‹daj

m¾ loxù, polioÝs oÙk ¢pšqento f…louj.

INNO AD APOLLO (vv. 105/112)

Ð FqÒnoj 'ApÒllwnoj ™p' oÜata l£qrioj e pen·

'oÙk ¥gamai tÕn ¢oidÕn Öj oÙd' Ósa pÒntoj ¢e…dei.'

tÕn FqÒnon æpÒllwn pod… t' ½lasen ïdš t' œeipen·

''Assur…ou potamo‹o mšgaj rÒoj, ¢ll¦ t¦ poll£

15


lÚmata gÁj kaˆ pollÕn ™f' Ûdati surfetÕn ›lkei.

Dho‹ d' oÙk ¢pÕ pantÕj Ûdwr foršousi mšlissai,

¢ll' ¼tij kaqar» te kaˆ ¢cr£antoj ¢nšrpei

p…dakoj ™x ƒerÁj Ñl…gh lib¦j ¥kron ¥wton.'

Ep.21 (A.P. VII, 525)

“Ostij ™mÕn par¦ sÁma fšreij pÒda, Kallim£cou me

‡sqi Kurhna…ou pa‹d£ te kaˆ genšthn.

e„de…hj d' ¥mfw ken· Ð mšn kote patr…doj Óplwn

Ãrxen, Ð d' ½eisen kršssona baskan…hj.

oÙ nšmesij· Moàsai g£r, Ósouj ‡don Ômmati pa‹daj

m¾ loxù, polioÝj oÙk ¢pšqento f…louj.

Ep.28 (A.P. XII, 43)

'Ecqa…rw tÕ po…hma tÕ kuklikÕn oÙd keleÚqJ

ca…rw, t…j polloÝj ïde kaˆ ïde fšrei·

misî kaˆ per…foiton ™rèmenon oÙd' ¢pÕ kr»nhj

p…nw· sikca…nw p£nta t¦ dhmÒsia.

Lusan…h, sÝ d na…ci kalÕj kalÒj· ¢ll¦ prˆn e„pe‹n

toàto safîj, ºcè fhs… tij· ”Alloj œcei.

16


Teocrito – Idilli

Id. VII, Talisie, 27-51 (Poetica)

.'Luk…da f…le, fant… tu p£ntej

Ãmen surikt¦n mšg' Øpe…rocon œn te nomeàsin

œn t' ¢mat»ressi. tÕ d¾ m£la qumÕn „a…nei

¡mšteron· ka…toi kat' ™mÕn nÒon „sofar…zein

œlpomai. ¡ d' ÐdÕj ¤de qalusi£j· Ã g¦r ˜ta‹roi

¢nšrej eÙpšplJ Dam£teri da‹ta teleànti

Ôlbw ¢parcÒmenoi· m£la g£r sfisi p…oni mštrJ

¡ da…mwn eÜkriqon ¢nepl»rwsen ¢lw£n.

¢ll' ¥ge d», xun¦ g¦r ÐdÕj xun¦ d kaˆ ¢èj,

boukoliasdèmesqa· t£c' éteroj ¥llon Ñnase‹.

kaˆ g¦r ™gë Mois©n kapurÕn stÒma, kºm lšgonti

p£ntej ¢oidÕn ¥riston· ™gë dš tij oÙ tacupeiq»j,

oÙ D©n· oÙ g£r pw kat' ™mÕn nÒon oÜte tÕn ™sqlÒn

Sikel…dan n…khmi tÕn ™k S£mw oÜte Fil…tan

¢e…dwn, b£tracoj d pot' ¢kr…daj éj tij ™r…sdw.'

ìj ™f£man ™p…tadej· Ð d' a„pÒloj ¡dÝ gel£ssaj,

't£n toi', œfa, 'korÚnan dwrÚttomai, oÛneken ™ss…

p©n ™p' ¢laqe…v peplasmšnon ™k DiÕj œrnoj.

éj moi kaˆ tšktwn mšg' ¢pšcqetai Óstij ™reunÍ

17


son Ôreuj koruf´ telšsai dÒmon 'Wromšdontoj,

kaˆ Mois©n Ôrnicej Ósoi potˆ C‹on ¢oidÒn

¢nt…a kokkÚzontej ™tèsia mocq…zonti.

¢ll' ¥ge boukolik©j tacšwj ¢rxèmeq' ¢oid©j,

Simic…da·

EPIGRAMMI

Anite

VI, 312 Povero caprone!

`Hn…a d» toi pa‹dej ™n…, tr£ge, foinikÒenta

qšntej kaˆ las…J fim¦ perˆ stÒmati

†ppia paideÚousi qeoà perˆ naÕn ¥eqla,

Ôfr' aÙtoÝj foršVj ½pia terpomšnouj.

VII, 190 Epicedio del grillo e della cicala

'Akr…di, t´ kat' ¥rouran ¢hdÒni, kaˆ druoko…tv

tšttigi xunÕn tÚmbon œteuxe Murè,

parqšnion st£xasa kÒra d£kru· diss¦ g¦r aÙt©j

pa…gni' Ð duspeiq¾j õcet' œcwn 'A…daj.

18


Nosside

V, 170 Le rose di Afrodite

“Adion oÙd n œrwtoj· § d' Ôlbia, deÚtera p£nta

™st…n· ¢pÕ stÒmatoj d' œptusa kaˆ tÕ mšli.

toàto lšgei Noss…j· t…na d' ¡ KÚprij oÙk ™f…lhsen,

oÙk o den t»na g', ¥nqea po‹a rÒda.

II, 718 Io fui cara alle Muse

’W xe‹n', e„ tÚ ge ple‹j potˆ kall…coron Mitul£nan

t©n Sapfoàj car…twn ¥nqoj ™nausÒmenoj,

e„pe‹n, æj MoÚsaisi f…lan t»nv te Lokrˆj g©

t…kte m' ‡san cêj moi toÜnoma Noss…j, ‡qi.

Platone

Simposio

Il mito dell’androgino

189d

de‹ de prîton Øm©j maqe‹n t¾n ¢nqrwp…nhn fÚsin kai t¦ paq»mata aÙtÁj. ¹ g¦r p£lai ¹mîn fÚsij oÙc aØt¾ Ãn ¼per nàn, ¢ll' ¢llo…a. prîton men g¦r tr…a Ãn t¦ gšnh t¦ tîn ¢nqrèpwn, oÙc ésper nàn

19


dÚo, ¥rren kai qÁlu, ¢ll¦ kai tr…ton prosÁn koinÕn ×n ¢mfotšrwn toÚtwn, oá nàn Ônoma loipÒn, aÙtÕ de ºf£nistai· ¢ndrÒgunon g¦r ·en tote me n Ãn kai ei doj kai Ônoma ™x ¢mfotšrwn koinÕn toà te ¥rrenoj kai q»leoj, nàn d oÙk œstin ¢ll' À ™n Ñne…dei Ônoma ke…menon. œpeita Ólon Ãn ˜k£stou toà ¢nqrèpou tÕ eidoj stroggÚlon, nîton kai pleur¦j kÚklJ œcon, ce‹raj d tšttaraj eice, kai skšlh t¦ ‡sa ta‹j cers…n, kai prÒswpa dÚ' ™ p' aÙcšni kuklotere‹, Ómoia p£ntV· kefal¾n d' ™p' ¢mfotšroij to‹j prosèpoij ™nant…oij keimšnoij m…an, kai ðta tšttara, kai a„do‹a dÚo, kai t«lla p£nta æj ¢pÕ toÚtwn ¥n tij e„k£seien. ™poreÚeto de kai ÑrqÕn ésper nàn, Ðpotšrwse boulhqe…h· kai ÐpÒte tacÝ Ðrm»seien qe‹n, ésper oƒ kubistîntej kai e„j ÑrqÕn t¦ skšlh periferÒmenoi kubistîsi kÚklJ, Ñktë tÒte oâsi to‹j mšlesin ¢pereidÒmenoi tacÝ ™fšronto kÚklJ. Ãn de di¦ taàta tr…a t¦ gšnh kai toiaàta, Óti tÕ m en ¥rren Ãn toà ¹l…ou t¾n ¢rc¾n œkgonon, tÕ de qÁlu tÁj gÁj, tÕ d ¢mfotšrwn metšcon tÁj sel»nhj, Óti kai ¹

·sel»nh ¢mfotšrwn metšcei periferÁ de d¾ Ãn ka• aÙt¦ ka i ¹ pore…a aÙtîn di¦ tÕ to‹j goneàsin Ómoia e inai. Ãn oân t¾n „scÝn dein¦ kai t¾n rèmhn, kai t¦ fron»mata meg£la e con, ™pece…rhsan de to‹j qeo‹j, kai Ö lšgei “Omhroj peri 'Efi£ltou te kai ”Wtou, peri ™ke…nwn lšgetai, tÕ e„j tÕn oÙranÕn ¢n£basin ™piceire‹n poie‹n, æj ™piqhsomšnwn to‹j qeo‹j. Ð oân ZeÝj kai oƒ ¥lloi qeoi ™bouleÚonto Óti cr¾ aÙtoÝj poiÁsai, kai ºpÒroun· oÜte g¦r Ópwj ¢pokte…naien ei con kai ésper toÝj g…gantaj keraunèsantej tÕ gšnoj ¢fan…saien aƒ timai g¦r aÙto‹j kai ƒer¦ t¦ par¦ tîn ¢nqrèpwn ºfan…zeto oÜte Ópwj ™ùen ¢selga…nein. mÒgij d¾ Ð ZeÝj ™nno»saj lšgei Óti Dokî moi, œfh, œcein mhcan»n, æj ¨n e išn te

¤nqrwpoi kai paÚsainto tÁj ¢kolas…aj ¢sqenšsteroi genÒmenoi. nàn men g¦r aÙtoÚj, œfh, diatemî d…ca ›kaston, kai ¤ma m en ¢sqenšsteroi œsontai, ¤ma de crhsimèteroi ¹m‹n di¦ tÕ ple…ouj tÕn ¢riqmÕn gegonšnai kai badioàntai Ñrqoi ™pi duo‹n skelo‹n. ™¦n d' œti dokîsin ¢selga…nein kai m¾ 'qšlwsin ¹suc…an ¥gein, p£lin aâ, œfh, temî d…ca, ést' ™f' ˜nÕj poreÚsontai skšlouj ¢skwli£zontej. taàta e„pën œtemne toÝj ¢nqrèpouj d…ca, ésper oƒ t¦ Ôa tšmnontej kai mšllontej tariceÚein, À ésper oƒ t¦ ò¦ t a‹j

·qrix…n Óntina d tšmoi, tÕn 'ApÒllw ™kšleuen tÒ te prÒswpon metastršfein kai tÕ toà aÙcšnoj ¼misu prÕj t¾n tom»n, †na qeèmenoj t¾n aØtoà tmÁsin kosmièteroj e‡h Ð ¥nqrwpoj, kai t«lla „©sqai ™kšleuen. Ð de tÒ te prÒswpon metšstrefe, kai sunšlkwn

20


pantacÒqen tÕ dšrma ™pi t¾n gastšra nàn kaloumšnhn, ésper t¦ sÚspasta ball£ntia, ·en stÒma poiîn ¢pšdei kat¦ mšshn t¾n gastšra, Ö d¾ tÕn ÑmfalÕn kaloàsi. kai t¦j m n ¥llaj rut…daj t¦j poll¦j ™xelšaine kai t¦ st»qh di»rqrou, œcwn ti toioàton Ôrganon oŒon oƒ skutotÒmoi peri• tÕn kal£poda lea…nontej t¦j tîn skutîn

·rut…daj Ñl…gaj d katšlipe, t¦j peri aÙt¾n t¾n gastšra kai tÕn ÑmfalÒn, mnhme‹on e nai toà palaioà p£qouj. ™peid¾ oân ¹ fÚsij d…ca ™tm»qh, poqoàn ›kaston tÕ ¼misu tÕ aØtoà sunÇei, kai perib£llontej t¦j ce‹raj kai sumplekÒmenoi ¢ll»loij, ™piqumoàntej sumfànai, ¢pšqnVskon ØpÕ limoà kai tÁj ¥llhj ¢rg…aj di¦ tÕ mhd n ™qšlein cwrij ¢ll»lwn poie‹n.

21


22


Documents

Dispensa testi latini e greci - Professoressa Orrù · PDF file2 2016-2017 [dispensa testi latini e greci] – classe v b latino seneca epistulae morales ad lucilium lettera xlvii