DINLER TARIHI DERNEÖİ YAYINLARI/1

Dinler Tarihi Araştırmaları-I (Sempozyum: 08-09 Kasım 1996, Ankara)

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi

Kütüphanesi

Dem. No:

Tas. No:

'---

b-1.203 2-09 ts:'\'q·~;\·

ANKARA 1998

TEOSOFİ VE YENİ ÇAÖ HAREKETİ

Yrd. Doç. Dr. AU. Rafet ÖSKAf'lı.*>

Teosofı, XIX. yüzy;lın s~m çeyre~ind~, Yeni Ça~ Hareketi ise XX. yüzyılın ikinci yarısından sonra ortaya çıkmış olan di.nl ~kımlardıt. Bu iki dini hare-

• ..; • '• •.•••• , • • J

ketin arasında .sıkı bir ilişki vardır. By çalışma, öncelikle bu iki dini grubu tanıtmayı, sonra da aralarındaki ilişkiyi ortaya koymayı amaç:,lamaktadır.

ı. TEOSOFİ

ı. ı. Ortay~ Çıkışı ve Tarihi

. Teosofı kelirnesi yunanc;a "teos" Tanrı ve "sophia" bilgi, hi!(met, .pil,im ve a~ıl anlamına gelen. iki ~~limenirı birleşmesinde.n m ey dane gelmektedir. <1 >

Teosofı · lugat olarak f\Tanrı Bilgisi". anlamına gelirken, <2> terim olarak· ise, Allah tarafından ilham edilmiş, insanın iç hayatının idare ve idamesinde akıl ve hikmetle beraber insan idaresine tabi olmayari kuvvetleri faaliyetEb geçi­rerek onları kullanma gücü, vasıtasız sevgi ve işrak (kalbe do~uş, kalbin bir nur ile aydınlanması) ve ilahi marifetin kabul edilmesi gibi anlamlara gelmek­tedir. Ancak Teosofı, Mistisizm ve Tasavvuftan tamamen ayrı nitelikler taşı~ maktadırP> · · ··

Teoso{i, teolojiyle felsefe arasmda Panteist gizemci anlayışa dayanan, siliir ve büyücülükle karışmış kendine özgü bir içeriği kapsaifıaktadır.<4 > Zira o, birbirieti ile mütecanis otriıayan ·asirotbjt, simya ilmi ve gaybı bilmek glbi bilgi çeşitlerinden de istifade etmektedir. <5> ·

Teosofi kelimesi, ilk olarak bÜtün ins~mlı~ın iç (d~runi) bir bifliı)i teşkil etti~ini savunan YenİEflatunculu~un kuruÇusu· olarak kabul ediien Ammo-nius Sakkas tarafından kullanılmıştır. <6> . .

(*)Atatürk Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dinler Tarihi Anabilim Dalı Öğreti~ Üyesi. . (1) Gerhard Wahrig; "Thesophie", Deutsches Wörterbuch München 1989, s. 1276. (2) Orhan Hançerlioğlu; "Teosofı~; Felsefe Sözlüğü, lstanbul1967, s. 379. (3) Hayri Bolay; "Teosofı", Felsefi Doktrinler Sözlüğü, 4. Baskı, Ankara 1987, s. 271-272. (4) Hançerlioğlu, s. 379. (5) Bkz. Bolay, s. 272. (6) Bkz. Horst Reller-Manfred Kiessig- Helmut Tschoerner Handbuch.religiöse Gemeinschafteıı,

4. völlig über arbeitete Auflage, Gütersloch 1993, s. 41 O. ·

193

Teosöfi, türlü yoıiarla ve hlistik: bir şekilde Tanrı hakkında bilgi edini­lebilecefjini iddia eden bir' felsefe ve din görüşüdür. O, insanın iç hayatına dönerek. Tanrı'yı ve mutlakı bulmaya çalışır ve bu yoldan ilahi kuvvetlerle temasa geçerek onlardan istifade eder.(7)

Teosofi, Ortaça~ ilı:ı.hiyatından geçerek, felsefey~ geçiş yolu üzerinde belirmiştir:'·ö, gogaya hakim olmayi;: bir takırri formüll~rle dogayı kullan~ ma yı ister.; Bu bakıma İsk~nderiye Pitagorascılıfjının sihirle birleşmesi sayı~ Ji:ıbiiir. (B)' Çeşitif' teo'sÖflar, 'cskolastikten tiksinerek, onu yikmaya· çalıŞ­mışlardır;:.l3u t'eosofıafın ·en ünlüleri: Agrippa·von l'lettesheirri ·(1487-'1535), Doktor Paraeelsus adıyla anılan Theophrastus von Hehenheim (1493-1541), Hieronmus Cardanus (1501-1576), Jacob Böhme (1575~1624), J. M. Hahn (?), F. Xaver Baader (1765-1841), Schelling (1775-1854)'den Rus filo­zoflardan VI. Solowjow (1853-1900), 1'1. Berdjajew (1874-1949) ve S. 1'1. Bulgakow 'a (1871-1944) varıncaya kadar geniş bir alanı kaplainakti:ı.dır. <9>

Bu tedsoflardan 'Alman 'Jacob Böhme'ye göre; görülen her şey yüce bir sır gizlerrıektedir.•:Doğa Tcüıi:ı'niii Vücududur ve Tanh<tüm 'dôgayı kapsa"=­maktcıdır. Oğulsuz Tanrı ~c:;mşuz yokluk, oğulla. :tanrı ycışayan.varlıktır . .Daha açık pir ifade ile,. Tanrı -dogayla beraber yaşarnaya başlpı;nış ve. Qofjanın her zerresine.nüfuz etmiştir.(lO) . .. .

" Hiristiyan :Teosofisi'r'ıin bu ana hc;ıttı; XIX. yüzyılda modem,·Okkultizm<:'l ve . Spritizrrı'den ·(Ruh. Çağıtmacllık} meydana >gelen ve aralarında sadece :isim benzerliği ·olan . 'Teosofi .• Çemiyetleri"nden prensip olarak tamamen- farklıdır. (IJ)

"Teosofi Hareketi"nin kurucusu olan Rus Helena Petrowna Blavatsky (1831, lŞQl) '· ~onizm 'den g~l~n bu kavp:ı.mı, daha güçlü paı:ı,teistil<i ve gnostikl o!arak · t.arif etmiştir. Ona gör:e; İlaıli · v~rl;ğa bir. ke~ y.üksEilrrıiş olan.· (nsanlar t~nrılaşrrıaktadır. Y~mi onlar,. tıpk:i·:tan~iların elde ettiği glbi bir hikmeti ~Id~ etmekteciir~< 12> · · .· · · . · ··• ''- · ·. · .· . · · · .~·- .. · ·

Felsef,i. Teasafi'den tamamen ayrı .olarak ,XIX. yüzyılın ikind. yarısında ortayaÇıkrnış oıa·n "T~osofi ·Hareketi",.li ve onün beslemdiğİ kaynakları daha iyi' arlİayabilmek i~ih' H. P.' BlavatskY'ni~'hayatına gözatmak ~erekmektedir.' . . . - ., .

(7) Pars Tuğlacı; "Teosofı", Okyanus Ansiklopedik Sözlük, 2. Baskı, lstanbul1978, Vl/2826. (8) Bu konu'da daha fazla bilgi için bkz.'Alfred Weber; Felsefe Tarihi, Çev. H. Vehbi Eralp,

Gözden geÇirilmiş 4. Baskı, lstalıbul1991, ~Ct84"187. •- · · (9) Bkz. Hançerlioğlu, s~ 379; Reıier~Kie-ssig-tsd1ciem'er(s. 4o9! ,,_. ·····• (10) Webert A·~; s. 19~5--196~:· · ·. · ;·,-

(*) Okkultizm; anlam ötesi idrakler öğretisidir. Mesela Telepati, tabiatüstü görüntü ve gÜçler: (Wahrig, s. 954)

(:ll) Bkz: Reller-Kiessig-Tschoerner, s. 409. · · ·. · (12) Helena Petrowna Blavatsky; DerSchüssel ~urTheosophie; draz 1969, 21; 58.

194

. ı. 2 .H. P. Blavastsky ye Jeos~fi Cemiyeti Helena Petrowna Blavatsky, 1831 yılında Yakaterinoslaw' da, , Rottens­

tein'ın on büyük kentundan birinin kızı olarak dOnyaya gelmiştir. 60 yaşın­daki Erivanlı general ve başkan yardımcısı Nikifor V. Blavatsky ile evlen­dikten bir kaç hafta sonra 17 yaşındayken kocasından ayrılmış ve o zaman­dan itibaren seyyah olarak yaşamaya başlamıştır. 1848-1873 yıllan arasın­da dünyanın pek çok ülkesindeki seyahatleri sayesinde exotik (yabancı) dinleri ve sırlr (büyülü) rivayetleri tanıma imkanı bulmuş olarak Amerika'ya gelmiştir. Orada, 1848 yılı'nda bütün batı dünyasını kaplamış olan Spiritiztn dalgasını da kavrama imkanı bulmuştur. Böylece onun dinler hakkındaki bilgisi, kültürlerin gelişen karşılaşması ve pratik ruh çağırmacılık (Spiritizm) gibi gelenekler, "Teosofi Cemiyeti"nin kurulması ve hedefi için önemli şart­ları oluşturmuştur. <13>

H. P. Blavatsky Amerika'ya Varışından sonra ruhçu çevrelerdEm spirituel fenomenleri öğrenmekle birlikte,' iç savaşta yerli al bay Steel Olcott'u ( 1832-1907) tanımış ve onunla birlikte 1875 yılında "Miracle Club" (Mucize Klübü) adıyla bir Teosofi cemiyeti kürmuştur.04 > Bu grup, sadece ruh çağırmacılıkla meşgul olmamış, bilakis dinin gerçek muhtevasındaki spirituel tezahürlerini de inceden ineeye araştırmıŞtır. Ruhi fenorrienlerin inkişafını hedefleyen onların bu araştırmaları, modern Teasafi'nin gelişmesi için oldukça önemli bir anlama sahip olmuştur. <15> Çünkü bu "Teosofi" kavramı; modern Okkul­tizm'den ortaya çıkmış olan istikametlerin "sır öğretisi", "çok eski hikmet", "günümüzdeki rivayetler" yahut XIX. yüzyıldan beri sürekli meşgul olunan "eski idrakler" için bir şifre olarak kabul edilmektedir.<16>

H. P. Blavatsky'den beri Teasafi'nin üç ana hedefi şu şekilde belirlenmiştir: 1) Din, dil ve ırk farkı gözetmeksizin insanlığın evrensel kardeşliğini

kurmak. 2) Dinlerin, felsefelerin ve bilimlerin karşılaştırmalı eğitimini talep etmek.

Özellikle de doğu dünya görüşlerinin tahsil ve talep edilmesi. 3) Şimdiye kadar açıklanmamış olan ve insandaki uyuyan okkultik

(anlam ötesi, idrak ötesi ve tabiat ötesi görüntü) güçleri keşfetmek. Bunun için gizli kahini bilgileri birleştirmek.<17)

(13) Bkz. Reller-Kiessig-Tschoerner, s. 411. (14) Bkz. Lothar Gassrnann; New Age-Komn:ıt die Welteinheistreligion, 2. erwartete Auflage,

Bad Liebenzell 1987,·s. 15; J. Gerdon Melton Encyclopedic Hançlbook of Cults In Ameri­c:a, New York 1986, s . .1 09.

' . :'. ·. ·; .. . ~ (15) Endzeit statt Wendezeit. Was ist neu an "New Age"?, 2. aktualibierte Auflage, Kleine

Schriften-Reihe zum Zeitgeschehen. Nr. 3 .• Nürnberg 1993, s. 10. •• it"·'

(16) Bkz. Reller-Kiessig-Tschoerner, s. 410. ( 17) Gassmann, s. 15-16.

195

Helena P. Blavatsky'nin anlam ve açıklama denemesinin anahtarı ve bunun için "Teosofı"nin varlık ve hedefi; günümüze kadar Monizm'in dünya görüşünü ihata etmektedir. Pratik ruhçuluktan (Ruh ça~ırmacılık) Teosofi'ye geçmekte başarı elde edildi~inde "spirituel fenomenler"in monistik bir tefsiri yapılmıştır. Helena, bu tefsirinin aynı zamanda bütün bilini ve, teolojilerin yeni bir yorumunu ihtiva edece~inin şuuruna varmıştır. Bu yorumla Helena, ruhun veya canın bütün "güç geliştirme imkanlarını" kendi hissesinden evrensel. bir ruha "Tanrı~ya geri götürmüştür. (IS) Buna göre; . "Tezahürler, güç, enerji, elektrik yahut manyetizma (mıknatısiyet), irade yahut ruh gücü daima canın kısmi bir vahyi olarak isimlendirilmektedir ... bir bölümün böyle anlayışları, her şeye kadir ve bütün tabicıta nüfuz eden ferdi iradenin ve ... Tanrı adı altında bilinendir."09) O, bu monistik dünya görüşüyle aynı zaman­da modern, mekanik tabiat bilimlerini de reforme etmekte ve dinlerin parça­lanmasını (bölünmesini) önleme e~ilimi göstermektedir.

"Teosofı Cemiyeti"nin kurulmasından iki yıl sonra "Esrar Perdesini Kaldı­ran İzis'in ikinci cildi neşredilmiştir. Bu ciltlerde H. P. Blavatsky, "spirituel fenomenleri" monistik esasa göre açıklamaktadır. EsJ<i "büyü"nün dünya tasavvljrundaki uygunluk, Helena'nın bütün Teosofisi'nin temel düşüncesini aksettirmektedir. Onun bu mezkur kitabının ilk cildi bilhassa modern bilime yönelirken, ikinci cildi ise Hıristiyan teolojisine yönelmektedir. O bu eserini, bilim ve teolojide mutlakiyetİn yegane mümkün anahtarı olarak, vaktiyle genel din hikmeti olan Hermetik<20> Felsefe'nin kabul edilmesi için bir müda­faa yazısı olarak kabul etmektedir. <21 >

O zamanlar Almanya'da da meşhur okkultistler, "Rozenkreuzer<*>, "Mabedciler<**) ve di~erlerinde de moda oldu~u gibi okkultik çevrelerdeki

(18) Bkz. Blavatsky, Die entschleierte lsis. Ein Meisterschlüssel zu den Geheimnissen alterund neuer Wissen chaft und Theologie (1877), aus der 6. Auflage ins Deutsche übertragen von A. K. und R. W., 2 Bde, Graz, Tarihsiz, ll/66ı;l.

(19) Blavatsky, lsis, 1/61. (20) Hermescilik; Simyacı doktrini (Bu doktrin maddelerin birbirine dönüşümünü ve evrensel

. hekimliği konu edinir) Yeni Çağ ile birlikte Hermetizm, daha çok gizlilik ve büyücülük anla­mı kazanmıŞtır. (Tuğlacı; "HermescÜik'', Okyunus Ansiklopedik Sözlük, 111/1059.

(21) Bkz. Blavatsky, lsis, (Önsö~) 1/X. . .

(*) Rozenkruezer kavramı (eski yazı tarzı) tarihin seyrinde tamamen farklı dini ve dünyevl cereyanlar (akımlar) olarak gösterilmektedir. 17. yüzyıida Protestanlık içinde bir reform hareketi gelişmiştir. 18. yüzyılda farmasonluk sahasındaki anti-aydınlanmacı bir istikamet olarak benimsenmiştir ve 19. yüzyılda bllhaı;;sa ·ınoderıi Okkultiztn temsilcileriniiikendi­lerini 'ifade etmelerini ifade etmiştir. Günümüzde öri plahd~ bul~han Neo­Rozenkreuzerlikin, ilk olarak adlandırılan "Eski Rozenkruezerlik"ten farklı Ôldu~u söylen­mektedir. (Reller-Kiessig-Tschoerneri s. 477.)

(**) Mabedcilerin kurucusu Leonb~rger'in Noieri olan Wilhelm Hoffmann'ın oğlu Christoph Hoffmann'dır. (1815 İ885). Bu grup, insanın ruhi ve bedeni mükemmelliği~i Tanrı'nın yeryüzündeki hükümranlığını kurmak için bir vazife olarak addetmektedirler. Mabedin

196

Tesoflar eski işaretlerden hareketle hemen "Teosofi Cemiyetleri" kurdular. 1884'de avukat Wilhelm Hübbe-Scheiden'in, (1846-1916) vasıtasıyla H. P. Blavatsky'nin arkadaşı olan fakrikatör Marie Gebhart isimli kadının evinde "Teosophiesche. Societeat Germania" (Alman Teasafi Topluluğu) kurul­muştur, <22>

1894' de okkultologların ve Rozenkreuzerlerin bir üyesi olan Doktor Frahz Hartmann ( 1883-1912), "lnternationale Theosophiesche Verbrüderung(ITV)" (Uluslararası Teosofik Kardeşlik) adıyla bir grup kurmuştur. Bu grubun Almanya şubesi "Theosophiesche Gemeinschaft in Deutschland(TGD)" (Aimanya'daki Teasafi Cemiyeti) olarak isimlendirilmektedir. 1934'de TGD, lTV'nin özel bir bölümü olarak. ayrılmış ve 1945'den sonra Hartmanncı teasaflar lTV'de yeni bir kalıptatekrar buluşmuşlardır.<23>

Amerikan vatandaşı, olarak doğan ve tıpkı Olcott gibi "spiritüel feno­menler"le meşgul olan Hartmann, H. P. Blavastky'nin Spiritizm'i yorumladığı bir makalesiyle Teasafi'ye inanmış ve Helena'yı tanıyabilmek için Hindis­tan'daki Madras yakınlarında bulunan Adyar'a 1883'de özel olarak gitmiştir. <24> 1881'e kadar TG (Theosophiesche Geselschaft), oradaki Hindfı reform hareketi olan "Arya Samaj"a bağlanmıştır. 1882'de TG'nin merkezi, günü­müzde hala yerini muhafaza eden Madras'a bağlı Adyar şehrine taşınmıştır. <25> Olcott ve Blavatsky'den sonra Hartmann da resmi olarak Budizm'e katıl­mıştır. Ilk olarak Hartmann, Teasafi "üstatları'~nın merkezi takdirninden zuhur etmiş ve H. P. Blavatsky, kendi öğretilerini Tibet'in "Mahatmas" (büyük can) yahut "Adapten" (üstatlar) den alınmış olduğunu iddia etmiştir ki, (Mahayana) Budizm modeline göre; şimdi kendi gelişmesinde yaşayan insanüstü gelişim kademesini talebeden Bodhisattava'nın (aydınlanma) bir şekli olarak tanıtılmaktadır. <26

>

TG'nin tarihinde en büyük kriz, "Coulomb-Afeare" (Coulomb Meselesi) ve "Hogdson-Bericht" (Hogdson-Haberi) olarak isimlendirilen davada, "Mahat­ma"lar mesul görülmüştür. TG'nin 1894'dı:.m itibaren başkanı olan Alfed

inşasıyla (Efesoslulara Mektup 2; 19-22) Tanrı halkının toplanması aynıdır. Mabed taştan değil, bilakis Ruhun istidadından oluşmaktadır. Bunların günümüzde 2000 üyesi bulun­maktadır. 1200'ü Avustralya'da, 300'ü Almanya'da geri kalanı da değişik ülkelerde bulun­maktadır. (Bkz. Reller-Kiessig~Tschoerner; s. 220-222.)

(22) Bkz. Reller-Kiessig-Tschoerner, s. 412. (23) Bkz. a.e., 412. (24) Bkz. Johannes Frohnmeyer; Die Theosophiesche Bewegung, 2. Auglage, Stuttgart 1923,

~lQ .

(25) Bkz. Endzeit statt Wendezeit, s. 1 O. (26) Bkz. Reller-Kiessig-Tschoerner, s. 412-413.

197

Percy Sinnett, 1880 ve 1884 yılları arasında Usta K. H. ve Usta M.'den toplam 124 mektup almıştır.(27>

H. P. Blavatsky ve Olcott'un l8B4 yılında TG'nin Adyar'daki merkezinde bulunmadıkları sırada grup içinde ihtilaflar meydana gelmiştir. Bunu rriütE~­akiben H. P. Blavatsky ile New York'dan beri arkadaş olan ve onun özel' odasnda kalan Coulomb çifti cemaatten atılmıştır. Bunun üzerine bayan Coulomb, Blavatsky'nin kendisine yazdığı 40 civarındaki mektubu, onun açık bir şekilde yalancı olduğunu açıklamaları için bir Hıristiyan gazeteye vermiştir. l884'de Londralı "Society for Psychical Research" (Toplumun Psikolojik Araştırması) isimli, Parapisikolojik bir gruba mensup olan Richard Hogdson Advar'a gelmiştir. Yaptığı araştırmalar sonucunda "Mahatma­Mektupları"nın, Mahatmalar tarafından değil,- bilakis H. P. Blavastky tara­fından yazılmış olduğu sonucuna varmıştır. (28> Helena ise 1883 yılındaki bir makalesinde, Mesmerik(*) tasavvurların yardımıyla "uzak hipnoz" yahut "psişik telegrafi"nin bir şekli olarak Mahatmalada yaptığı bağiantıyı haklı çıkarmayı denemiştir: "Soruları ihtiva ·eden mektupları yazma işi psişik teleg­rafinin bir tarzı vasıtasıyla ifade edildi... Psişik seviyede. sanki Mahatma ve onun müridiyle elektro manyetik bir bağianti bulunmaktcıdır;;. Eğer üstat bu tarzda bir mektup yazmak isterse, o yakında çalan yıldız çanıyla, tıpkı telg­rafı alan memura telgrafı gönderen memurun göndermeden önce bir sinyal verişi gibi müridin dikkatini çeker. Sonra Mahatma'nın ruhundaki düşünceler sözcük şeklini alır. Zihnl konuşma ve oriun öğrenCiye yıldız cereyanı boyun­ca o, zihnindeki son temasına kadar sürmektedir. O, oradan sinir akırriı vası­tasıyla, magnetik olarak hazırlanmış olan bir kağıt parçasına dayana:ri. el ayası ve parmak başlarına ·taşınmaktadır. Eğer düşünce dalgaları kağıda böyle damgasını vurursa, suje (madde) deryasından akashadan (anlam dünyasının her atomu nüfuz eder) bir' okkult seyir (geçit) vasıtasıyla zikre­dilmekte ve mevcut iş-aretleri bırakmakta dır. (29> Bununla birlikte "Psikog­rafi"ıiin ruh çağırrriacı hareketin bu yorumu·, H. P. ·· Blavatsky'nin güve~

(27) Bkz. Nobert Lauppert; "Die Mahatma Biiefe", Kurze Geschichte der Theosophieschen Bewegting, in der Adyar.30 (1975), s.141-142.

(28) Frohnmeyer, s. 14. (*) Mesmerizm; Dr. A. J. Mesmer'in·{1734-1815) geliŞtirdiğifedavrş~klidir. Bu tedavi şeklin­

de mıknatıs enerjisi önemli bir rol oynamaktadır: Dokunma,' okşama yoluyla elde edilen "bedensel mıknatıs" tedavilerde kullanılmaktadır. Mesmerizm, ortaya çıktığı zamandan, itibaren- meydana gelen tartışmalar sonucu büyük bir ilerleme kaydederek, bugün "hipn6~ tizma" diye bilinen olguya dönüşmüştür. (Richard S. Broughton; Tartışılan Bilim Para­pisikoloji, çeviren Vedii Evsal, Istanbul, Tarihsiz, s. 51,52.)

(29) Laupert, 1/26.

198

nilirliğini:koruyamamıştır. O, 1884 yılında Hindistan~ı kesin olarak terketmek zorunda kalmıştır. Hayatının son yıllarında kendisinin temel yapıtı olan"The Seeret Doctrine"ın (Sır Öğretisi) yazımıyla _ı.ığraşmıştır ve·:1888 yılınga bu eserini yayınlamıştır. ·1889 yılında ise ~'The Key Theosophie" ff.eospfi'nin Anahtarı) isimli, eserini, :yayınlamıştır. ·Onun ~~Sır Öğretisi" isimli eserin.in muhtevası; I. cilt "dünya iyiliği", II. cilt "insan iyiliği", III. cilt ise "sır"­

içeriklidir. Bu, H .. P. Blavaktsky'nin sad~ce Tibet keşişlerindegörülebilec:ek ve kozmoz evriminin 7 evresinde, .inscın evriminin ise 12 ~:vre~inde gösterile11. bir "Dizayn Kitabı" olarak kabul edilmektedir. Q, 1891 yılında Londra'da ölmüştür.(3°l.Qnun bu kitabının bütün m4htevası üç te~de toplanmaktadır:,

1) Her zaman ebedl, sınırsız ve değişmez prensip. , .

2) "Ebediliğin FonksiyOnu" ve "Yıldız Beyannamesi" ol~rak isimlendirilen "aralıksız görülen ve kaybolan evrenin oyun sahası" ebedi bir dünyanın sınır-sız bir düzlemidir. . . ':: <

3) Evrensel en yüksek n.ıhla birlikte bUtUn ruhların fund~mental benzer-liği, bilinmeyen dalların sonuncu görüş ,açısıd~r.P1 ) . ·.

1. 3. Cemiyetin Bölünüşü ve Gelişmesi

Kesin dünya modeli ve Teosofi'nin sözde .''dogmasızlığı", pratikte kesin olarak çok sayıdaki bölünmelere mani ·olamamıştır. Amerikan grubunun ·en önemlileri William Quan Jadge ve Katherine Tingley~daha. sonra "Point Loma-Covina Teosofi Cemiyeti" .olan Kalifornia'nin Point Loma şehrinde merkezi bulunan- "Arcane School" (Gizli Okul) olarak isimlendirilen Alice Ann Bailey'in (1880-1949) kendiözeiTeosofi kurumu 192~'de hayata geçi­rilmiştir. Alman grı.ibu 1913 yılında TeosoJi Cemiyeti'nden ayrılarak, kendi Antroposofi Cemiyeti?nin "Luzifer Ghosis" isimli dergisini neşretmeye başla­mıştır. <32

> 1920 yılında Teosofi Cemiyeti'nden ayrılmış olan Alice A. Bailey'in "Anneler Teşkilatı" çok önemli roller üstlenmiş ve ondan farklı

faaliyet alanları doğmuştur. l923'de "Dünyayı Kuşatan· İyi İrade" (Weltum­fassande Gute Wille), 1937'de "Üç Köşe" (Dreiecke) ve benzeri eserler A A. Bailey tarafından kaleme alınmış olan yazılarından iki yeni teşkilat daha doğmuştur. Bunlardan biri 1972 yılında kurulan "Planetary Citizi:m" (Geze-

(30) Bkz. Reller-Kiessig-Tschoerner, s. 414.

(31) Bkz. Blavastky; Die Geheirnnislehre (The seeret doctrine), dei Vereinigung von Wissenc­shaft, Religion undPhilosophie (1888), aus dem Englischen der 3. Auflage übersetzt von Robert Froebe, 3 Bde, 1889-1901, l/41, 42.

(32) Entzeit statt Wendezeit, s. 9-1 O.

199

gen Vatandaşı) ve diğeri 1981 yılında ortaya çıkan "Institute. for Plçınetary Synthesis (JPsr (Gezegen Sentez Enstitüsü) Genf'te ,kurulmuştur. <33>

' Teosofi Cemiyeti'ndeki en önemli bölünmelerden :biri de: Annie Basant ( 187* 1933) vasıtasıyla yaşanmıştir. A Besarit, ihgHiz Sosyalizmi'nin öncü­lerinden cilari George Bemand Shaw'ın mücadele arkaşıdır. ö; hür düşüneeli bir Angilikari rahibesidir. A. Besant, H. P. Blavatsky'nin ölümünden sonra "Adyar Te6sofi Cemiyeti"nin başkanlığını, 1907'den 19381e kadar dilnya başkahlığını ve-ruhani idaresini eline geçirmiştir. Hindistan'da Hinduist·oJan 'A Besant, okkultik llgiİerine rağmen, Çok aniamlı hayat kavramlarını karıŞ-

. tırmayı ve özellikle de Hıristiyan kavramlarını Teosofiyle birbütUn kabul ettiği hayat kavramlarını getirmeyi denemiştir.<34> A. · Besant 1909 yılından beri Hintçocu~u "Krişnamun~i'':yi dünyanın yeni kurtarıcısı olaral~ gören yerli AngiiU~an papa~ı C . . 'JI· Leadbeat~r'ın tesiri altına girmiştir. ~Teosofi C~mi­yeti", Krişnamurti için, gelişmesini R. Steiner'in yaptığı kesin bir, kriz yaşa~ mıştır- ve onunla Alman, teosqflarıliın büyük bir bölümü- 1913 yılında

bağ;msız bir.,~; A~tropo~~f;k .. Gfap;' -şekıirid~. 'kur~ırii~Ştur. <35> L.eadbeater, teosof James Ingall Wedgewood (1883-1915) tarafından kurulan bii "Liberal Katalik Kilise" de pcıpaz olarak takdis edilmiştir. Zamanla teosofik dini cemaatler dünya çapında bir gelişme sağlamıştır. <36>

, ~·ı Am Bewegung" (Ben Hareketi) de·"Saint Germain-Foundasion" (Saint­Germain Kuruluşu)· Amerikan. fikir gelişmesine aittir. ·Bu hareketin kurucusu maden mühendisi Guy Baliard (1878~1939), tıpkı kendisinin önderi olan R P. Blavatsky ve A. Besant gibiTuh çağırmacı bir medyumdur. O, kendini özellikle "Ben Varım" şuurunu güçlü bir şekilde uyandıran, yani insandaki en yüksek benliği uyandıran ve yükselten üstat Saint Germain ile bağlantı

kurmuştur. Bu hareketten ·sonra onun etrafında; "Bridge·to Freedom" (Hürri~ yet Köprüsü)-şimdi bu "The New Age~Church of the Chirst" .-(Mesih'in Yeni Çağ Kilisesi)- yahut "The Summit Lighthause"; (Zirve Aydirilıkevi)-, -bu şimdi "The Church Universal and Triumphant" (Evrensel ve Zafer Kilisesi)­Amerika'nın Montana Eyaleti'nde atomik sığınak ve atom savaşının çıka-· cağı kehanetiyle dünyaca. heyecan uyandıran medyum Elizabeth Cl ara Prophet'in 1989'da kurduğu "(\~uru Maharishi" gibi küçük gruplar meydana · gelmiştir. <37>- ·

(33) a. e, s. 1.

(34)Bh. Reller-Kiessig-Tschoemer; s. 415.

(35) Bh. Endzeitstatt Wendez,eit;,sdO, , · (36) Bh. Reller-Kiessig-Tschoerner; s. 415. (37) a. e., s. 415.

200

Teosofi Cemiyetlerinin meşru takipçileri olarak;. "I Am Aktiviteat" (Ben Aktiviteyim), "Atice Bailey'inYazıları', '~Hürriyet Köprüsü'.' ve "Mesih'inY~ni Ça~ Kilisesi!' ve son zamanlarda •1981 yılında Virjina 'da kurulan ve Almanca konuşan ülkelerde merkezleri bulunan "Brude'rschaft der ~·Menschheit" (İnsanlı~ın f:\ardeşli~i) gösterilme~~~dir. 1,924 .. ve 1939 . yıllan · araslryda, medyum kabiliyetti olan .Rus Helena I. Roerich'in (1878~1955) ,bilgi verdi~i "Angi Yog~'nın da içinde bulundu~u "Meister Morya" (Üstat M()rya) isl~li derginin yayını takip etmiştir. Bundan sonra Avusturyalı Leopold B~cind­~teatter'iıj ve ondan geri giden "Welt~Spirale" (Duhya: Helozonu) 've "Angi­Yoga:..Geselschaft" (Angi-Yoga Cerrtiyeti) Linzveya Münih'te kurulmuştur. 1990 y'ılından beri Almanya'da ş·~ Tedsofi grÜplarr aktiffir! "TG-Arbeitskreis Unterlegenhari:" (TG-Çqk Ezilen ÇalıŞma Grubu), "TG Adyar'in Deutschland ~.V." (Aimanya'daki ·ta ACiyar Birli~i); "TG der !Tempeü der Menschheit beutsche Gemeinschaft e.V." (İnsan:fı~ın TG Mabedi Alman Birli~i), "TG in D~utschlarid e.V." (Aimanya'daki TG Birli~i), "TG Poi'nt Loma-Covina", "TG Pas~dena". Bu gruplardan dünya çapında büyüklü~Ü bian "TG · Adyar"ın Almanya'da 35.000 üyesi bulunmaktadır.P8 l · ·

1. 4. Teosofi'nin Temel Görüşleri .

Teosofi'nin önemli temsilcilerihden biri olan Franz Hartmann'agöreTeos~­fi; "Bütün dinlerin hedef ve meyvesi, varlık ve cevheri olmalıdır. İçinde güneşin hikmetle parladı~ı bütün dünya, Tanrı'nın bir kilisesi olmalıdır."<39l Çünkü ona göre; "Gelece~in dini, insan tabiatinin terkibinin bilgisiyle kurulacak ve insanlik ile dolan ferdi bilginln Tanrı ruhunun bir dini olacaktır. "<40l

. ' . . : . , "(eosofi, insanlı~ın bir bütün olarak en yükse~e ulaşabilmesi için, gere-

kirse milyonlarca yıl beklerneye hazır<41l görülmektedir. Yükse~e çevrilmiş qlan bu hedefine uygun olarak Teosofi, kendi ö~retisi için farklı tarzlard~k:i kaynakları kullanmaktadır. "Işık salma öğretisi" ve "kademe düşünceleri" kaba hatlarıyla Yeni Eflatunculuk ve gnosisden gelmektedir. "Model-Kopya Teorisi" Eflatunculuk ve Yeni Eflatunculuk'tan, "Kozmagonie" ve "Antro­pogonie" Hinduizm, Budizm ve Gnosis'in antik sır dinlerinqen gelmektedir. -Ilahi ve kozmi/c açıdan insanın hissesi, .Orta Ça~'ın mistik ve Pansofisi'nden <*) ve sır dinlerinden gelmektedir. Aydınlanma ve Tanrıl~şma tabii büyüden,

(38) a. e., s. 415-416.

(39) Franz Hartmann; Die Symboleder Bibel.und Kirche, Bounes Aires, Tarihsiz, s. 200.

(40) Hartmann; Die Weisse und Schwarze Magie (1894), Bounes Aires, Tarihsiz, s. 192. (41) Hartmann, a; e.,.s. 196.

(*) Pansofi; XVI-XVIII. yüzyıllar arasında bütüri bilimleri toplu bir bilim altında birleştirmek amacıyla ortaya çıkan felsefi dini cereyanın adıdır. (Wahrig, s. 967.)

201

Aldıemi'den (Orta .Çağ' da altın yapımıyla uğraşan kitnya) ve.:Rozenkreuzer öğretisinden .gelmektedir.-Sayı· sembolleri Fisagor ve .• Kabbala'dan; Reen­karnasyon Budizm.ve Hinduizm~in Katrria doktrininden gelmektedir~:·Aştro­loji deTeosofl'de önemli bir rol oynamaktadır.<4~> .. ·: . . , : Teosofi öğretisi, mistik,· esoterike>, griostik',' felsefi ve dini sistem ve teorij

lerden oluşan beş ana. gruptan mey&ıria 'gelmektedir: ··

· · i) HerŞeyin Vatlık oluşu· ' · . ·,j·. ··.: .1 "'!,,ı:" __ : ! • ~: • 1 .. "~:··;! .--: .... ~ ~ -~ '~. .. .. . .

Mikro ve· Makro görüntül{j biç:imlerinin hepsj, cleyam eden. fa,rklılaşına v.e şua vasıtasıyla meydana '9~ten, cleğiŞrrı'ez ye e.bedl olarak bulunan bi,r rE~aliz­rnin katı kqnunlarına göre,dirler. Me~cut olarak görülen herşeyirı qzeUm~ya) illizyon tezahü,rü ve cevheri, kendi sabit, hakkı, vardır. Herşeyin.bu ~ar oluş bilgisi ·Maya 'nın sır perdesinin açılmas; ·ve tilntlilerde . "Tqt tvam asi" (B~ s~nsin) imlamına,ge.Imektedir. Fakat va~ olı:na bilgisini de; her canlı varlığİn boyun efidiğ i evrim, . değişirn ve şyaların ri:ıuntazamlığının tımınabÜ'mesiriiri talep ediİmesi önemlidir .• ·Her görÜ~en form; ,fiziki dü,ny~da vGc:utlaşmış 9tan onun gö~ü.nmeyen mahiyetincieki bir.sern~ot,dür. Her nesne, bir dtişünceniıı. bedenleşmesidir ve onun mevcudiyeti düşüncenin varlı~ına ba~Iıdır, fakat mevcudiyet fikri, onun bedenleşmesine bi!ığlı d~ğildir. <43> ·· ·

-- . . .

~) İnsan V'e Ka~natıiı Teşekkülü '

Kozmog~ni (kainatın oluştim öğr~tisi) . v~ Antropogoni (insanı~ oluşu~ öğretisi) iki temel düşüneeye göre esas alınmaktadır. Bir temsil biçimindeki her geliŞme ifa edilir. Bir cevheriyet' yalnızca yaratıcı açısından sacle.ce kendisinde olan farklı trinitelerin (üçleme) teşkiiin~ meydan vermektedir: Kozmik madde örnekleri, mesela yeryüzü büyüklüğü;. mineral, bitkisel ve hayvansal hayat ve mevcudiyetin inşa ediiişi gibi, iri roaddeli malzemeleriri parplel .zirvesine kadar· inütemadiyen eh derin noktasında~ sonra,. e bed! kaynaklarda nihai birliğe ulaşıncaya kadar ruhanileşine kademeii evrimi baŞlamaktadır. -Kainatın ve insanın bu . yapısı, bütün teosofik teorilerde öilerrili bir rol, yecli sayısının ikincisine tabi olmaktadır. Fiziki bedEmin modeli olarak vucut, hayat gü'cü olan Prana'nın taşıyİcrsıdlr. Kama yahut da astral beden Veya zihnT beden; somut (müşahhas) akıl ve düşüncesinin inakamıdJ~

_f,.. 1 • • • : • • • ' :

( 42) Bkz. Reller-Kiessig-Tschoerner; s. 4 I 7. (*) Esoterik kelim~si; sadece az anlaşılan ve elde edilenleri tam manasiyla bilrnek anlamına

gelmektedir. Genellikle esoterik adı altinda iç dünyanın, psişik dünyanın (akıl dünyası), ruhun ve iç gerçeklikte bir esasa isnad edilen görünmez hadiselerin araştırılması anlı;ı­

şılrnaktadır. Basitce ifade etmek gerekirse esoterik; kendimizdeki benliği ve evrenin tama­inma olan alakarrüzı tasvir etmek için geliştirilmiş. olan bir kavram sistemi v.e dilidir;

(43) Reller-Kiessig-Tschoerner; s. 417.

202

ve üç düşük prensiple birlikte imıçının adi ben'in4en meydana gelen kişiliği oluşturmaktadır. İnsani canın ve scıyut düşüncenin akhnın taşıyıcısı olarak Buddi-Manas yahut nedense!. beden, insanın terdiyetindeki ebedl. prensiptir. En yüksek prensip cılan Buddhi ve Atma, . ir:ısanı kendisini tanımaycı ve hükmetıneye sevketmek zorundadır. Sonra insan ilk olarak. ~n yüks~k hedefi olan kendi özünü bilme gayesine ulaşır. <44> , ,

3) Karma ve Reenkarnasyon

B!J temel inanışa göre, her varlığın kencli gerçek .benindeki bilginin (idrakin) çözümü kısmidiı; ve hatta o, Karma ve Reenkarnasyon kanununa bağlıdır. -İnsan, özellikle istek ve fiilierinde ifade ettiği; bu sonraki. enkçır~ nasyonda teş.iı;li olacak karınayı yanlkendi ka_çlerini kendi belirler. Keza insanın kaderi de böyledir. Çünkü onun hali hazırdaki . anlık •. reen­karnasyonu, onun önceki karmasının meyvesidir. Karmı:ının taşıyıcısı ve deposu, insanın. şahsiyetidir. (Buddhi-Manas). Belirlenmiş kanunlara göre bir • hayatın karması intibak edilm~Jde ve reenkarnasyon için kıymet­

lendirilm_ektedir. Bu ·münasebetle milliyet, muhit; verasetle. birlikte yeni fizik!_ aile, mevcut Jesirler .sayesinde gelecek:--karma belirlenmektedir .. Salgın hastalık, tabii felaketler ve savaşlar, kollektiv-karma vasıtçısıylcı.

meydana gelmektedir. Bütün hayat varlığı, gezegenler ve güneş sistemleri ·. . ._,. ·. . '. . ·-. ·'

de Karma kanununa tabidir. Hiç bir şahsiyete sahip olmayan hayvanlar, ,-bir defalık insan olacaktır- türkarmasına sahiptir.<45> · ·

4) insanin. Müstesna Mevkji

Bu inanışa göre; bütün· canlıların yavaş. bir şekilde ruh. ve madde şeklirıde evrimleşmesi, reenkarnasyonun milyonlarca tabii yolunu talep etmektedir. Fakat insan müstesna bir mevkiye sahip olmaktadır: Insandaki astral (yıldızi) esir tabakası (eter) ve cüsseli beden geliştiğinde, -aşağıdan yukarıya dcığru olmuştur- "Hayvan insan"daki bu karma-Manas'da, nisbeten nazik ya.pıli akıl maddesiy-le birieşebilen dGşünce prensibinin, ilahi Mana~ Yıldızı'nin bir bölü~ mü bedenleşmiştir. Bu sayede insan, kendi Şahsiyetiyle birlikte Mahas'ın yüksek bölümüyle bağlantı kurabilmesinin yardıtnıyla kendi şahsiyetini ve düşünme kabiliyetini elde etmiŞtir. "Hayvaninsan", yukarıdan hayat veril­mesiyle 'yaşayan can olmuşüır: "Insan bunu. kendi çift ilahi ba~lantısıyla eide etmiştir-. Varolma başlangıçtan beri ve Manas'ın sukunetinden beridir. İİahl Manas Yıldızı (lşığı), pek çok insan tarafından bilinmemektedir. Çünkü insan, evrim akışında, ayrılmak zorunda olan alçak hayvani prensiplerden yayılıp gelişmiştir.

(44) a. e., s. 417.

(45) Hartmann, Magie, s. 82.

203

Bir. ina h bu. hi:iyatın karrriasıyla ölüp,· hala ·'kalma alametlerini kendinde bulunduran ·.BLiddhi~Manas'a geri · döndükten sonra, Karam-Manas için bir reenkamasy<m gereklidir. Ilk olarak e~er hırs ve egoizm hiç bir şekilde daha fazla rol oyri.atnıyörsa, insan kendi alçak · ben'ini, .kendi hayvani tabiatiril yenmekte ve kendisinin biriCik cevheri·olan ilahi tabiatını tanımaktadır. insan Tanrı olunca reenkarnal'?yon çemberi somi ermektedir.<46> .

5) Teosofi'nin Dar Yolu

Teosofı'nin·daryolu, insana kendi evrim yolunu göstermektedir. O, aslibir bilgi yoludur. Bu yolun yedi kadernesi vardır. Birineide insan, kendi içgü­dülerinin ve aşa~ı seviyeli hırsiarının hüküm sürdü~ü hayvan benzeri bir varlıktır. ikincide, o bazı yüksek varlıkları hissetmeye başlamaktadır; Üçün­cüsünde yüksek hisleri uyanmakta ve kavrayabilmektedir. Ancak onun adi hırsiarı insanı alıkoymaktadir. Dördüncüsünde yücelik ve alçaklık arasında' savaş meydana gelmektedir. BeşinCisindepek çok yanılgılardan sonra insan kendini iyiye yöneltmektedir. Altıncısında, kendi ruhunu ·aydınlatan ış@ri başladı~ı ilahigücün kendisinde mevcut oldu~unu keşfet:mektedir.: Yedinci kadernede ise, ışı~ında bütün hayal kırıklıklarının kayboldu~u hikmet güneşi do~maktadır. <47>

Teosofi'riin bu yolları, İslam Tasavvufu'ndaki nefis mertebelerini ça~rış-tırmaktadır. · ·

Teasafi'ye göre; Hayvanlıktan insanlı~a, · insanlıktan Tanrılı~a . d~~işim, gerçek "Beyaz Büyü"dür. Ayrıca teosofik bilgi yolunun pratik yardımları, düşüneeye hükmetmenin kolaylaşmasına yardım eden, dot:jru anlaşılan

Yoga-Alıştırmaları ve Meditasyon'dur. Teosofik yolların hedefi ise, teşebbüs ve talebetmektir.<48>

ı. 5. Teosofı Cemiyeti'nde Kilit

.Teos.ofi Cerriiyeti'nin hiç bir özel _kültü"yoktur. İbadetler; ij. P. ı3ıcivatsky''nin anılması, resim, müzi~ ve ezberden okuma, tam diril merasim karakteriyle icra edil~ekte~:fir. Teosofl~rın kült ihtiyaçları Için özel bir ''Libe­ral Ka to lik Kilise" kurulmuştur. Kült teşkilatları; . Grup-meditasyonları ve di~erleri Teasafi'nin devam eden kuruluşlarında önemli bir· rol oyna-maktadır. <49> · · · .

(46) Reller-Kiessig-Tschoemer; s. 418-419. (47) Hartrnann, Magie, s. 32. (48) Bkz. Reller-Kiessig-Tschoemer; s. 419. (49) Bkz. a. e., s. 428.

,·,.

204

2. YENİ ÇAÖ HAREKETİ

2. l. Hareketin Doğuşu

"Yeni Ça~ Hareketi" (New Age Movement) 19~0'h yıllarda Amerika'da do~muş ve oradan da Avrupa'ya yayılmıştır. Onun .hedefi dünya ve insan­lı~ın "birli~ini" (bütünlü~ü.rıü) sa~lamaktır. Bunun için de "Okkultizm" (tabi­atüstü tezahürler) ,ye, "Esoterik" (içe ait gizli, sırtı) bilgileri,,terapiyi ve ferdi tecrübeleri, sırdaşlardan 'müteşekkil dar bir çember oluşturabilmek için kullanmaktadır. (SO) · .. ~~

Yeni Ça~ fenomenini, "post" ön hecesinin bir varyantı olarak karakterize edenler de vardır: Bunlara göre, "Post" kelimesi, "ça~ımızın anahtar sözcü­~ü"dür (Postmodernizm, Postmateryalizm, Postindüstrializrn vs. gibi). "Post" kavramı, kararsızlı~ın· kod sözcü~ü olarak da nitelendirilmektedir.<51 > .

Ruhçu bir çizgide gelişmiş modern bir ilerleme inancı olan Yeni Ça~, insa­nın ruhi de~işiminin yanısıra çok farklı grup hareketlerini· ve hipotezleri de ihtiva etmektedir. "New Age" kavramı Astroloji'den gelmektedir ve sözlük anlamı olarak "Yeni Ça~" anlamına geldi~i gibi, özel olarak da"Kova Burcu" anlamına gelmektedir.<52

> ilk olarak Batı Kültürü'nün De~işim Kitabı'nda 1968· yılında beyan edilmiş olan Yeni Ça~; insanın kendini ·aşkın şuurunun bir bütünlü~ü ve akılcı-mekanik dünya modelinin evrimi olarak yeni· bir Paradigma anlamında anlaşılmaktadır. <53>

Kova Burcu anlamına gelen Yeni Ça~'da aydınlanan süper insanın, şuur üstü insanın ça~ının başlayaca~ına inanılmaktadır. Bu inanışa göreTanrı, bütün özelliklerini kaybetmiştir. Insanise sayılabilecek ne kadar özellik varsa o olmuştur. O, kendi bilgi ve tecrübesi vasıtasıyla çözülmüştür. <54> Kadin ve erkek cinsi olarak bir araya gelmiş olan insan, genişletilmiş bir "gezegen" şuuru ve kabiliyeti vasıtasıyla kendini geliştirmek için temayüz· etmiştir. Apokaliptik yakıri bekleyiş, Yeni Ça~ Hareketi'nin kurtuluş tarihi düşüncesini karakterize etmektedir. Onun yayılmasında gnostik (gizli ilahi bilgi) motif-

(50) Weber, H.; s. 370.

(51) Bkz. Michael Schneider; New Age Emprische Studien zur New Age Bewegung, Hera­usgeben von G. Ebelein und a.M. Kirchdorfer, München 1991, s. 12.

(52) Bkz. Erwin Haberer; Herausforderung New Age Zur christlichen Auseinandersetzung mit neuem Denken, 3. Auflage, München 1993, s. 14.

(53) Lexikon der Religionen, Pheanomone Geschicte ldeen, Herausgeben von Hans Waldenfels, 2. Auflage, Freiburg im Breisgau 1987, s. 458.

(54) Bkz. Caryl Matrisciana; ... Die Götter des New Ages", New Age Die Macht von Morgen, Walter Schmidt/Eckard Flöther/C. Matrisiana, 2. Auflage, Stuttgart 1987, s. 51.

205

!ere, felsefi spekülasyonlara, mistik, Astroloji ve. doğu dinlerin~ yeniden el atılmıştır. Yeni Çağ Hareketi, en yüksek ölçüde sinkretiktir.<55>

Yeni Çağ Hareketi'nin ortaya çıkışının en öne~H sebeplerind,er:ı biri. hiç şüphesiz Teosofi'dir. Çünkü o, Yeni Çağ öğretilerinin kuruluşunda kilit rol oynamiştır. AngiO'~HiridTeosofisYnin ideolojisi, Y~ni Çağ Hareketi'nin doğu­şuyla birlikte aktuel olmaya' baŞlamıŞtır. Yeni Çağ Hareketi'nde Teosbfi'nin Hartmann grubunun rolü olmarruŞtır; aksine değişik bir Amerkah Teôso­fisi'riin merkezi birrolü olmuştur; Bu: "TG Adyar'dan ayrıldıktan s'onra 1919-1949 yı11arı arasında Tibetli üstad "Dwjhal Kul"u kabtil etmiş olan Ali ce Ariri Bailey'in çizgisinde olan Teosofi'dir.<56)

···; Sorira 1960'1i yı11ardaki Arnerikim gençliğinin hedonist· bir ivme (yön) kazanması· da bu hareketin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. O zamanki gençlerin 'sırlı 'şeylerle; doğu dinleriyle ve onların tarifleriyle sıkça meşgul olduğu bildirilmektedir; Bu da, Yeni '·Çafj Hareketi'nin başJangıçı öli:ırak riite~ lendirilmektedir. Son yirmi yılda Batı. Okkultizmi ve Doğu Mistisizmi birleş­miştir. Şimdi o günümüzde yent çehreli bir topluluk ve "Yeni Çağ HareketF' genel adı al.tında gösterilmektedir .. Yeni Çağ Hareketi her halukarda hiç bir temel organizaı;yonu (teşkilatı) ve merkezi, baş mesk:eni olmayan bir birlik­tir .. Bı.ı .. ':'Hareket" daha ziyade. dinlerin ve organizasyonların koalisyonundan oluşmaktadır,, Eski ,Hikmet . olarak, isimlendirilenden neş'et eden .. teori . ve pratikler; bilim, ticaret, sağlık/tıp, eğitim, din ve politikadan sanata· varın­caya kadar modern hayatın bütün branşlarına, nüfuz etmiştir.<57 > f3u hare­ketin qrtaya çıkışının önemli. blr dlğer sebebi. de; yeni. değerler pe bunun lçln {rti.batland.ırilaTJ y~rılhayat.taT?larınin günümüza~ 601lı ve ?01U yıllarda orta­ya Çıkrru$ ve aynıçizgUer üzerlnde glden pek çok hareket tarafından prqp.o­ganda ~dUmlş ~lmasıdır. ·Bunların· hepsi. bu yeni. d {in ya mqdeli hakkındaki. fark.:lı görüşleri. vprgulamaktaciır. Bu hareketlerln en önemlUerl; Ekolojl Hare-keti.,_ KacJ.ınlarHfireketl ve, farklı ruhçu h;areketlerdlr. <~8> .

Günüı:nüzdeki kullanılışıyla "Yen Çağ"ın (New Age) bir. hayal, ~fakat gerçeklikteki izl~rini .tamamen .,terketmiŞ bir hayal- olduğunu kabul (iddia) edenler de bulunmaktadır. Bu iddianın sahibine göre ifadenin geniş-

(55) Weer, H.; s. 370. (56) Bkz. Reller-Kiessig-Tsch~erner; s. 423. Matrisciana, a.g.m., s. 196;Endzeit statt Wende-

zeit, s. 12, 22. . : •. . ·', . . . , .•. . . (57) New-Age Bewegung und Siebenten-Tags-Adventisten. Was manüber "ganzheitlichf:! Medi­

... zin" . .auch wisseı:ı solte. Herausgeber von Kleine ,Schriften? Reiche, 4. Auflage, Nürberg . 1993, s. 6. . . . . .. . . . . . '

(58)Fritjof Capra; "Die neue Siecht der Dinge", l'lewAge Kritische Anfangen an ein~ verlo-. kend~ Bewegung)lerausgebi:m von,Hort Bürkle, Düsseldorf 1988, s. p. . . ..

206

letilmesiyle; on yıldan. beri kullanılan ve geliştirilmiş olan daha önceleri gizli ancak daha sonra "Gençlik Dinlerinin" karışımı vasıtasıyla açıkhk kazanan yeni bir dini saha, aleniyet (umumiyet) ;şuuruna sokulmuştur. Politik­cemaatsal yeni gelişmeler, "Öğrenci Hareketleri", "Karşıt Kült~r" ve "Yeni Sosyal Hareketler!~ esnasında da b~nun alenen kabulü zçrlanmıştır. (!?9)

Günümüzde ışık ve zulmet arasındaki Apokaliptik nihai savaşın alamet­leri; "kozmik dönüm-zamanı'ndaki çevre tahribatları, tabii felaketler·ve silah­lanmanın artışı, yakın sonun eskatolojik. işaretleri olarak anlam­landırılmaktadır. Beklenen "insan değişimi" ~üphesiz ilk olarak "insanın

dünya hayatında yürürlüğe girmiştir -son dönem Yahudi Hıristiyan vaadine göre bu; dünyevileşme şeklinde tamamlanmıştır. Çağqaş krizler-, ve yaban­cılaşma tecrübesine karşı ruhçu dini tepkide Yeni Çağ taraftarları, aydın­lanmacı ve akılcı kritiği. 'çiğnemişlerdir. Arzu . edilen şuurlanmanın hedefi olarak, Tanrı ile birlik prestijinin bir tarzını cezb'etmiştir. Buna göre Mesih, arzu edilen gelişme -ve tecrübe süreci~in bir mod~Üdir. Neticede o, ke::;in bir aydınlatıcıdır. Aslında· bu yol sadece H;~istiyanlara açık de~ il dir. Daha ziyade bütün inanç formla.rı, tek bir dünya dini ol~rak birleşebilirl~r. Fa.rkh dinlerin gelenekleri Yeni Çağ'da birleşm.ektedir ve her insan kendini. ruh ve can dünyasıyla bağlantılı hale getiren o .gizli güçleri hayata geçirebilir. <60> . . .

YeniÇağ'ın doğuşu; insanlığı, kendi şahsiyeti ve dünyasını onunla geliş~. tirdiği en büyük ferdi şuurun cinsi olara)<, y~ni bir şuurun meydana gelme­sine bağlıdır.<61 > Bu konuda Karlfried Graf Dürkheim'in Ş\J sözü nakle­dilmektedir. "Günümüz insanı artık modern zaman; insanı değildir, a)<sine () yeni zamanın insanıdır. Biz insaı:ıın aşkın varlık temelinin kesildiği ve kendi dünyasıı:ıda nakşettiği ve onda Ben'in ifade edildiği yeni bir çağa girdik."<62>

Avusturyalı teorik fizik profesörü olan Fritjof Capra, yeni meydana gelmiş olan bu grup gücünü "Yükselen Kültür" diye isimlendirmektedir. Ve o bunu, yükselişin en yüksek noktasının, inişin ve yokoluşun kurallı bir süreci olarak "Kültür Evrimi" şeklinde tasvir etmektedir. <63>

Yeni Çağ taraftarları lçin "Kova Burcu" yuksek utopik içerikli bir tasav­vurdur. Şu anda başlamakta olan bu çağda insanlık saflaşacaktır. 60'lı yıllar-

(59) Christoph Bohinger; "New Age" und.moderne Religion Religionwissenschaftliche Analy-sen, GütersloherVerlaghaus, Gütersloch 1994, s. 35 ..

(60) Weber, H.; s. 371. (61) David Spangler, New Age, Die Geburt eines Neunen Zeitalters, Kempten 1983, s. 35. (62) Elmar Gruber; Was ist New Age- Bewusstseintranformation und neue Spiritualitaet, Frei­

burg im Breisgau 1987. s. 13. (63) Capra, a.g.m., s. 14.

207

dan beri •bütün dünyadaki ·üniversite ö~rencilerinin isyanından (hareketleri) beri, bu ütopya (hayal), bütün insanlı~ıiı birlikrüyası olmuştur. O zamanlar bu hayal, Karl Marx teorilerinin, kavramlarında ifade ediliyordu.(64>

Yeni Ça~ Hareketi'nin arkasında iki güçlüfelsefe görüşünün bulundu~u kabul edilmektedir: Biri Kant'ın "Fıtrat Olarak Metafizik" diye isimlendirdi~i şey, di~eri ise Hegel'den beri mahçup bir suskunluk de~il, aksine geniş siste­matik felsefeye göre sistematik baskılı ihtiyaçlardır. (65>

2~ 2. Yeni Çağ Hareketi'nin· Kurucuları

Yeni Ça~ Hareketi'nin belli bir kurUcusu yoktur. Yukarıda da ifade ediidi~i gibi o, çeşitli kaynaklardan 'beslenerek ortaya çıkmış olan bir harekettir. Ancak bu'hareketin önemli öncüleri vardır. ·

"New Age" (Yeni Ça~) ve "Wa~s~rmannZeitalter" (Kova Bur~!J,.;Age of Aquariüs) kavramları ilk defa Teosof · Alice Ann.· Bailey ( lBB0-1949) tara­fından genişletilmiş ve pÖpülerleştirilmiştir.(66> 1940'1ı yıll~rda o, "Kova Burcu" (Wassermann Zeitalter) konusunda, "Yeni Ça~"la (New Age) aynı anlamda kullandı~ı ·"Kova .'incili" (Wasserman Evangelium) gibi pekçok yayıru üstlenmiştir. A. A. Bailey, kendi if<ldesiyle Astrolojiyi bilmemesir1e' ra~men, pek çok "Esoterik Astroloji" eseri yazmıştır. (67> .

Sonra Yeni Ça~ ile açık' bir şekilde üç araŞtırmacı meşgul olmuşt~r. Bunlar: ·Marilyn Ferguson, lngo Mörth ve Ina-Maria Greverus/Gisela Welz'dir.(68> Ancak Yeni Ça~ Hareketi'nin en büyük nebisi olarak Marilyn Ferguson kabul edilmektedir. O, Yeni Ça~ Felsefesi'nin önemli bir beyan­namesini şöyle yazmakta ve bu beyannemeye "Saf Ba~lantı" ünvanını

vermektedir: Kova-Burcunda ferdi ve grup transformasyonu (de~işikli~i). Bu ünvanın gerçekleşmesi için o fikrini şöyle açıklarhaktadır. "Ba~lantı aynen 'birlikte nefes alma' demektir. Bunun için bir iç ba~lantı gereklidir. Bu birli­~in lutufkar tabiatını gerçekleştirmek için, ben "Kova" (Wassermann) kavra­mını .ifade ediyorum. Astroloji bilmememe ra~men, bu bizim kültür sembol şeklimiz kendi yolunda nüfuz edilen rüyalara dikkati çekmiştir."(69> Do~u hikmeti ve ,Batı bilimi, Asya ruhçulu~u. ve şark akılcılı~ı -"eski tecrübe" ve

(64) Klaus Bannach; "Wassermannzeitalter", Religiöseströmungen unserer Zeit, Eine Einfuh­. rung Orientierung, Hg., Klaus Bannach/Kur't Rommel, Stuttgart 199 1 , s; 27;

(65) Watter ch. Zimmerli; "Das Zeitalter der arıgekündigten neuen Zeitaltar"; New Age Kritische Anfangen an eine verlokende Bewegung, s. 42.

(66) Bkz. Hans-Jürgen Ruppert; New Age Endzeit oder Wendezeit, Wiesbaden 1985, s. 20. (67) Bohirıger, s. 349. · (68) Bkz. Shcneider, a.g.m., s. 31. (69) Matrisciana, a.g.m., s. 56.

208

örnekleriyle karşılıklı olarak bağlanmıştır. Amerikalı biiim gazetecisi Marilyn Ferguson, "The Aqurian Conspiracy" (Saf Bağlantı) isimli kendi. kitabında, şark şuun,mun günümüze kadar B.abil esaretinde kaldığına .örnek olarak fantazik bir açıklama yapmıştır. Bu, "Aiçak Ülke" anlamıııa gelmektedir. <70>

M. Ferguson, "paranormal" istidatları yerleştirmiş ve "yüksek bir şuur duru­mu" için gayret gÖstermiŞtir. Çünkü O, dördUncU boyutu elde etmeye çalış­mıştır. Bu, ·onun düşüncesine gÖre '"Transforrriasyon" va'sıtasıyla, şuıirun "Yeniden Yapılanması", şekn değiŞtirmesi"vasıtasıyla olacaktır. Ferguspn'a göre Bu "Transformasyon;'Lin teknolojisini kurmak için dört büyük kademe vardır. Birinci kademesi; en farklı vesileler vasitasıyla çözü.lmektedir. Bizim eski dü.nya anlayıŞımızı, eski "Paradigmaları" uyandıran her · şey vası~ tasıyladır. ·ikinci kademe; "Transformasyon" (Değişiklik). Üçüncü kademe; "Transformasyon" şeyler ve muhtevalarla birlikte "bağlantı" meydana getir­mek. Dördüncü kademe; güç ve farklı imkan kaynaklarının diğer kaynak­tarla bağlantı kurulması. <71 >

Yeni Çağ Hareketinin temel taşlarından biri olan Mark Albrecht de genel bir bakış getirmiştir: 1) Tanrı-genellikle kendi ferdiyetsiz anlamında; kanun, enerji yahut yaratıcı güç olarak Öüşünülmektedir. 2) insani tabiat-insan, tanrılığın bir kısmı olarak ya da cevher ölçGsü olan Tanrı olarak görül­mektedir. 3) Dünya-dünya genellikle bir yanılgı (illizyon), insanın onda kendini teşkil ederneyeceği fa ni bir oyun sahası olarak görülmektedir. 4) Kurtuluş-ktirtuh.ış (manevi anlamda) aydınlanma yolunda vuku bulan yahut dünyadaki ve zihindeki bağlantılardan hür olma anlamına gelm'ektedir. 5).iyi ve Kötü~lyi, genellikle zikredilen aydınlanmayla aynı ifade edilmektedir. Kötü, muhtevadaki bilgisizlik olarak kullanılmaktadır. <72>

Yeni Çağ taraftarları ve temsilcilerinin en çok bulunduğu yer Kali­fornia'dır; Bunlar farklı meslek ve dinlerden gelmekte •olup ve libarel bir konumda teşkilatlanmışlardır.<73> Çünkü Yeni Çağ taraftarları, hareketin Britanya'nın en önemli temsilcisi olan Sir George Trevelyan'ın "Biz bütün hayatın birliğindeki. biriz" şeklinde ifade ettiği gibi bir dünya gürüşüne sahip­tirler. Ancak bu geniş hareket tamamiyle dini tabiatlıdır. Bu bakımdan o, kendi sayısız çeşitliliğindeki bütünhayatın heybetli birliğinin bir görünümünü ortaya koymaktadır. <74>

(70) Walter Schmidt; "New Age als 'sanfte Verschwörung'", Religiöse Strömungen unserer Zeit, s. 16; Ayrıca bkz. Christof Schorsch; Die New Age-Bewegung. Utopie und Mytos der Neuen Zeit kritische Auseinandersetzung, Gütersloh ı 988, s. ı 7.

(7ı) Bkz. Schmidt, a.g.m. s. ı7-19. {72) Matrisciana, a.g.m., s. 56. (73) Bkz. Schneider, s. 32. (74) Bkz. Ruppert, s. 22.

209

2. 3. yeni Çağ'ın Sembolü

Güriumüz irisanının eri belirgin özelliğini hiç şübhesii semboller · oluş­turmaktadır. Özellikle partilefiJ?, grupların, sanatçıların kendi imajlarını oluş:: turduklarını yakmen müŞahed~'etmekteyiz. . . ' ' c·-. . : ••. -. .

· · Tabiata y~nelen Y.erıi Çağ Hareketi de,:~eridişjn~_sembol ~IarÇlk ~_dÖkk~~ Şağı~'nı . seÇrrıişti'r.<75> Ancak bu "-GÖk~mşağı" _ s'~ıj-ıbolü i~kapd'i~av ·ıvmo­ioJisi'nden kaynaklanmalücıdı_r. Mitolojid~ '1Gök~ı,ıŞağı", gök ve yer araşında pir köprü olara~ gösterilm~kte~lir. Eğer .. tanrı\~r . Midgarçi'İ ziyaret etmek isterlerse insanl,arın ikarnet yerine onunla gld_erler~ Bu rnit~lojik bak,ış, _Yeni Çağ, Hareketini "Gökkuşağı"nın önemine taşımaktadır. Fcıfkh Ye11i Çağ

yazarlarında "-Gökkuşağı~'nın renkleri "Şualar'.' olarak· tasvir.-edilmektedir. Onlar renk çeşitlerine uymaktadır. Kırmızı, portakal, sarı, yeşil, açık mavi, mavi ve ınor. Bundaki her rengin; sevgi, idealizm arzu vs. c gibi bir anlamı vardır. (?6)

2. 4. Yeni Çağ Hareketi'nin Temelinancı

Dünyanın her yerinde bazı şahıs ve gruplar; hutün dünyada önemli deği­şikliklerin beklendiği yeni bir ç:i:ığın geleceğihi iddia etmektedi~. Öyleyse bununla ne kasdedilmektedir? Kendisinden sikça ba_hsedilen Yen(Çağ nedir?

. i . r

Bu hareketin şavunucuları; ''biz gerç~k olup olırıamcısı_na iste.sek de iste: mes~k de zamanın,s~nu yahut son zaman olarak gÖrilnen blr dpnümzama­nında, zaınan dönümünde, yaşıyoruz. Bı,.ı neden olmasın? Bir zaman sona. doğru gidiyor. Günümüzdeki gQç sahipleri ve devlet, yahut kilise gibi büyUk müesseselerin özel temsilcileri kendi· inanırlılıklarını kaybetmektedir."(77)

demektedirler. Dünyanın pek çok bölgesinde düşünce adımları· ve dene­meleri oldukça çoktur. Bunların temsilcilerini ve-kaşiflerini şöyle sıralamak mümkündür:

Aldous Huxley, Hermann Hesse (şiir sanatı), Pierre Teilhard de Chardin (evrim}, Helena Petrowna Blavatsky · (ruhçıi medyumluk), Rudolf Steiner (eğitirn~ ıarım, tıp ve içtimaiyattaki pratik teşvik bilgisinin' genişleticisi) Albert Schweizer (ethik), ·<?ari Gustav Jung (Psikoloji),· Gregory Batesen (etnoloji,öğrenim teorisi), Sri Aurobindo, Jiddu Krishnamurti, b. t. Slıziku, Karlfried Graf Drückheim (doğu ve batı bilgi yolları, Zen), Dennis Gabor (_holografl), .Karl H. Pribram, David Bohm, Weiner Karl Heisenberg, Fran-

'· .. ;,

(75) Bk;z_ [Jıtzeit statt Wendezeit, s. 22. (76) Bkz_ flatrisciana, a.g.m., s. 160. (77) Johan1es George Landolt; Verbraucher im New Age. Steht .die .Wirtschaft vor einer

Werıdı? Freiburg im Breisgau 1988, s. 79.

210,

cisco Varela; Wilhelm Reich, Fritz"Aibert Popp, Rubert Sheldrake (genel tabi­at bilimi), Bayan Jean Houston (eQitim, şuur genişletilmesi), llja Prigogyne (toplulukyapısı) ve Bayan Hazel Henderson-(tarım)P8> i: ·· '

Eri yıldıziı gökyüzünde Yeni ÇaQ'ın b~şladıQı bildirilmektedir. Pi~fonik dünya yılinın göstergelei:ine göre güneşin bütün 12 burcunun ilkbahar nokta:.. sının seyri 25.920yıl civarındadır. Bütün devirler :(turlar) 2160 yılda Güneşin ilkbahar noktasına yeni bir işaret getirmektedir. Hesapların yapıldıQı nokta­lara göre, -Balık Burcu'nun Kova. Burcu'na geçişi (Aquarius) 2000 yıldan S()nra yahut ilk ,2500 yılına doQru gerçekleşecektir. <79> Yeni Çağ'ın en önemli !e~s~Iciier:inden .ye i)erletici!erinde.n olan Davi_d Spangler; YenİSağ'ın h.iç};>ir seyirci sp()ru olmad_ığını vurgulamaktadır. Yeni Ş!JUr, önemli ölçüde açıklık, bağlantı vı:_sentez arıtarnma gelmektedir. Kim açıklamayı arzu (:'!ders,ı:, Ye.ni Çağ enerjisinin güçlendirilmiş akışıyla tercübe .edebilir. Nerede ins~nlar,

diQer varlıklar ve bütün yaratılış arasında bir bağlantı kurulursa,, yaşayan dinler ve pratik ahlak gelişir. Ruh, gerçek anlayış ve canlılık şahadetleri sentezden sonra gayret ve tole~ans talebed~r. (aoı ··

Yeni Ça!J .kavramı, saf zamansal bir ayırımla alakah değil, aksine .bir zamandaki hakim keyfiyetierden neşet etmektedir. Genellikle kronolojik ayırım, bir astrolojik büyüklükle bildirilmektedir. Yantbir burcun ilkbahar noktasının diğerine geçişinde o,Iıpaktadır. Balık Burcu:ndaki son 2000 yıl; şu anda girmekte olduQumuz çağ Kova Burcun'da bulunmaktadır. Bundan dolay~ Balık-veya Kova Burcu denmektedir.<81 >Çünkü Yeni Çağ, ~'Eski Balık Burcu"nun Kova burcu çağına biraz dönmüş olmasıyla müşterektir. Bu "İlkbahar noktası"nın dönüşünü değiştiren astrolojik alametlerdir. "İlkbahar noktası", 21 Martta Güneşin bulunduğu burçtaki noktadır. Yer ekseninin noktası münasebetiyle o yerini deQiştir~:ektedir. Güneşin bu burç etrafındaki devri 2150 yılda olmaktadır.<82> Astrologlar, bu burçları dünya ve insanın karlerindeki güçler şeklinde yorumlamaktadırlar. Öyleyse girilmekte olduQu

' 1 ' • - -

. iddia edilen Yeni ÇaQ'ın alametleri nelerdir? Zuhur edecek olan yeni nedir? sorularının cevaplarının bulunması gerekmektedir. Yeni devfin en önemli

(78) Landolt, s. 80. (79) Landolt, s. 81. (80) Landolt, s. 82.·

(81) Eberhard Hanefeld; "New Age-was ist das eigentlich?" New Age-Zeugnisse der Zeiten­wende Antölogie der wictigsten Beitraege auf fü!f Jahren aktueller Berichterstattungs der Zeitschrift esotera, Hrsg. Gert Geisler, Freiburg im Breisgau 1984, s. 29.

(82) Güneşin bu burç etrafındaki devri hakkında daha fazla bilgi için bkz. Lothar Gassmann; New Age-Kommt die Welteinheitsreligion?, 2. erweiterte Auflage, Bad Liebenzell 1987, s. 8-9; Haberer, s. 14-16. ·

211

alametlerinden biri sentezci prensiptir .. Bu ana kadarki zaman bir analizci,,bir tahlil,ci cereyan vasıtaı;Jyla bilinrniş~iı:. -bu enerjinin pozitif netic~leri; kabul edilen detay bilgisi, 'parçacıklardaki esaslı ·.V~ süre~li itinalı bilgi; parça~

lanmada olumsuz görüşlerin belirtilmesi, dogma kavgası, haklılık ve daha iyi bilmektir. ;Yenizaman.,şuurı.l, sadec~ asla tek ihtivaların ve tekn.iklerin sa~a­sınd~ harek~t etmez, bilakl~ dçıima daha,yüksek birsahada ~areket eder. <83>

,,<.

Yeni Çağ'ın alametle~ini ·şu .maddeler: altında sıralamak mümkündür.

l) Grup Şuuru; Yeni Çag;ıri alarrieti, burada yeni bir Şuur kademesinin elde edilişi demektir, ~Grup şuurunun yen'i bir şekli, birey öncesi kadernede de~il, bilakis. bireyci kişili~in · en yilksek olgunlu~u olan en yüksek Ben­Şuuruna· 'ulaştıktan sonradır. Bu enerjihiri siyasi son··zama'nın ·gelişmesinde topiamaktır~ g~p çalışmalarının geliŞ'en anlamı (hıkim çahşrri~sı, grup tera-pisi vs~) dir. ·

2) Taocu Sevk Prensil)i;· yeni zamanı~ sevk. şekli, tekrar pa raleli yaka­layabilmek için oldukça gerilere gidil~ek zorunda olan bazı yenilikler göster­mektedi~. Lao-tse eri iyi rehberlik için kendi görüşünil ·Şu sözleriyle tasvir etmektedir. 'ikendi faaliyetleri (eserleri) icra edildi~inde bütün insanlar: 'Biz kendimiz yaptık' dendi~ine dikkat edetler." BU sevk tarzını' ''maeeutik'' (Do~urtma) olarak ·isimleridirilir. Sakrat buiı'u "ebelik sanatı';· olarak isim-' leridirrnektedir. Son mesuliyetled· üzerlerine almayı 'seveh bir özel şahıs vardır. BJ~unla birlikte tek ç~kird~k kendi grubu tarafından belirle~ir. Iki, üç ve dört devam eden denemelerin en örieriılisldir ve en yüksek sayı 12 olarak hesaplanır.

3) G~nişletilmiş Ruhçuluk ŞuurıJ; Yeni Ça~ grup ve hareketleri, ruhi bir boyutun berrak '(saf) bilgisine sahip ·olmak için insani ar tarafından yoluna konmuştur. Bizim sıriırİı şuurumuzu, saf tanıtırnlara sahip oliın genişletilmiş şuur ~içimini bilebilmek için bu grup şuuru gereklidir~ .

;: 4).in~imlık ,Çemberinin Şuuru; iosanlı~ın kişjli~ini par.çalamak için vası.­tasız olan saf bilgi için, Yeni Ça~ Şuuru'nun en önemli elementine biricik mümkün hayat üstü şans olarak de~erin kendi inkılabıyla birlikte yeni zaman görülecektir. <84> ·

Bu hareketin taraftariarına göre Yeni Ça~ sistemini kurmak zor de~ildir. Onlara göre; zamanın dönümünde başlayan bu "Hıristiyaq. Balık Burcu". iflas etmiştir. ("Balık", "isa Mesih, Tar:ırı O~lu ve Kurtarıcı" için ilk dönem Hıris-

(83) Bkz. Hanefeld, s. ,30.

(84) Hanefeld, s 31-34.

212

tiyan ~Yunan sembolü olarak Astroloji tarafından kolayca "Balık f3urcu"na dönüştürülmüştür.) Bu hgıreketin taraftarlarının iddialarını:ı göre; Balık Burcu'nda insan Tanrı'ya gü:venmekteydi. Fakat şimdi gelmekte olan Kova Burcu'nda insanın kendisi Tanrı olacaktır ve şu çına kadar dikkat etmediği varlığındaki. güçleri keşfedecek ve kullanacaktır. Kova, kendi spiritüel'; (ruhi) şuur genişletme akımını dünyanın üzerine boşaltacaktır. "Kova Burcu", ferdi­yet ve evren yahut kozmik enerji arasında vasıtasız bağlantının kurulması anlamına gelmekt~dir. Bu kozmik:enerji nedir? Bu tasavvur, dünya ruhunun karıştınldığı Hindü Brahman- Atman spekülasyonundan kaynaklanmaktadır; <85>Yeni Çağ Hareketi'nin muhalifleri ise, bu akımın sapıklık olduğunu ve indi'de haber verildiğini iddia etmektedirler. Buna delil olarak da Tekvin 3. Bab 5. cümleyi delil olarak göstermektedirler. <86) - ·

Yeni Çağ Hareketi'nin temel inançlarından biri; günümüz insanının devam etmekte olan insaniİk ve tabiüstü krizlerini yalnızca radikal bir düşünce've kesin yeni bir faaliye\ vasıtasıyla· yenebileceğidir. O, ya yeni bir insan ve yeni bir çağ verecektir, veya· artık o, asla hiçbir insanlık vermeyecektir. Bii diğeri; Yeni Çağ hareketi, insanlığın bu ölümcül yabancılaşmasının son sebe~ bini, insanın bağlandığı mistik tabiat şuurunu kaybetmememizi, hem insanın kendinde, hem de tabiatta görmektedir. Bir başkası; Yeni Çağ Hareketi.'nin günümüzdeki çok büyük krizlerden dolayı zaruri olarak doğmasıdır. O, bütünlük şuuru- ve insanlığın hareket enerjilerini . sevketmekle bu krizi yenıneyi arzulamaktadır. Bu hareketiri bir diğer inancı; Yeni Çağ'da evrenin ve insanlığın ana sebepleri müşterekeri vurgulanmaktadır. Aynı zamanda o, Tanrı tasavvuruyla dini eri, dogmaları ve kültleri izafileştirmektedir. <87) ·

Yeni Çağ Hareketi'nde insan; hayat ve hayatın ruhu. olarak kabul. edill mektedir. Yeni gökyüzü ve yeryüzünün dünyanın her yerinde meydana gele­ceğine inanılmaktadır. Bu hareketin en önemli temsilcilerind~h biri oian David Spangler'e göre, Yeni Çağ başlamıştır. Kadın ve erkekler tarafından yaratılmış olan şekiller, onlara yeni dünyanın yaklaştığını bildirmektedir. Bu, fevkalade bir şuurun kozmik aydınlanmasını ifade eden mutlak insanlar değildir. Yeni Çağ, önce şuur, sonra şekildir. Şekiller biçim olarak da kabul edilmektedir. Bütün dünyanın orasında ve burasında insanlar, pratik hayat ve ispat vasıtasıyla Yeni Çağ vizyonunun belirleme için insani münası:betlerin ve

(85) Gassmann, s. 9.

(86) "Çünkü Allah bilir ki, ondan yediğiniz gün, o vakit gözleriniz açılacak, iyi ve kötüyü bilerek Allah gibi olacaksınız"

(87) Bkz. Günther Schiwy; "New Age Spiritualitaet und Christentum", New Age Kritische Anfangen, s. 91-93,98,101.

213

kültürlerin birleştirilmiş · olan ·yeni yollarında keşifler yapmak ıçın toplan~ maktadırlar. Yeni Çağ'in merkezinin ve kesiri şuur rtierkezinin · her bir~yde mevcut olan' güçlü, zarif i bağlantı gelişm'ektedir. (B8) Yine Bu hatekEitin . taraf~ tariarına göre; 'gerçek enerji ve yenilenmenin güçleri, yeryüzünde olacaktır; DeğiŞiklik icra edilecektirı:Bu soyut bif·taslak olmayacaktır~ :Bu yEmi yelyüzü ve gökyüzünün beyanıdır ve o, eski vasıtasıyla şekiilenerek inşa edilmektedir. Şimdiden özel insanların·binlercesi iç ·(derun1) bir bağlantı kurmaktadır. Bu yenLÇağ;~·bütün kültürlerin; soyların, :yeryüzündeki bütün dinJetiri kadınları ve erkekleri tarafından ifade edilen, tecrübe edilen ve keşfedilen gerçektir. Onla~ rın bağlantısı, yeni dünyanın vizyonunda :. insanlar; ·güzellik. dünyası, .. vaad, yaratıcr·güç, sevgi ve sevilenlerin·halihazırı için müşterekbir katılımdır: Yeni Çağ, seyirci sporu değildir. O, alabildiklerimizin bazısı değildir. Sınırsız sevgi ve gerçek, ona konuşan ve -oı:ıa olan vaadine uyan kendi özel- ilahi varlığıdır. İnsanın _kendisi· yahiydir. <89l Berk~ley'deki . Kalifornia Üniversitesinde teo~ik fizik profesörü olan Fritjof Capra'nın düşüncelerinin merkezi konusu, dönen '!e değişen bu. zamandır .. Onun sabit eseri "Zamanın Dönüm. Noktası'~dır. Ona göre, zamanın: dönüm noktası geİecektir. Daha önce kovulmuşola~ g~çlü IŞ* y;~niden doğacaktır. Hareket olacaktır. Fakat_ bu hare!<et. ~orla olmayaçaktır; Ö, kendiliğinden meydana gelen tabii b,ir ha_rek~t olacaktır. Eski feshegilecek, yeni çlevreye girecektir. Her ikisi de zamcına.1Jyacak ve bundcın sonra. artık hiç bir zarar meydana gelmeyecektir. <90) . · . . · . . . . . . .

Günümüzde sadece Amerika ve Kanada'da lO.OOO'in üzerinde "Ağ Faali­yeti" ol,arak isimlendirileı:ı düny,a .çapmdaki bir koolisyon olarak Yeni Çağ kurumları bulunmaktadır. '1Yeni ,Çağ R;uhçuluğu" .kavramı, bu "Ağ· Faali­yetleri" yahut gruplaqyla, insanlığın "yeni bir çağ" da ruhçu şuura gireceğinin ge~işletilmiş müşterek in~~cı~:hr. .all harek~tin savllnucularına göre; ''Yeni Çağ Ruhçuluğu"n.un farklı kuruf11I9~ının bağl~ntı kurduğu alametleri şu.şekil-de sıralamak mümkündür. · · ·

) ) Tanrı,. şal;ıs"l olmayan bir güç olarak düşünülmektedir.

2) İnsanlar, Tanrılığın bolümü olarak Panteist yahut Monist anlamda telakki edilmektedir. · •·

3). Dünya, saf ruhun geÇici bir oy un sahası olari' sadece bir hayaldir: . . '

4/"kuriiıluş, ll3.hl aydıhlartmdhin idtak"l olarak farklı teknik ~~ rliuellef vasıtasıyla kavranmaktadır.<91 )

(88) Spangler, s. 196-197. (89) Spangler, s. 198-199. (90) Spangler, s. 2-l. (91) Bkz. Ruppert, s. 17-18.

~ ' '· ',-

214'

Yeni Çağ'ın Tanrı telakkisi, İncil'i yaşayan sahsl Tanrısı'yla aynı değildir. Aksine "Tanrısallık", insan ve kozmozda (Kainatta) şahsi olmayan bir güç, kozmik bir enerji vs: olarak bulunmaktadır. isa'yla artık yaşayari Tanrı Oğlu, yegana kurtarıcı ve Baba'ya yol olan isa yoktur. Aksine Yeni Çağ hareketi için isa, bir çokları gibi sadece bir din kurucusudur. Bu hareketin kurtuluş telakkisi de Hıristiyanlığınkinden tamam~n farklıdır:Burada İncil'de söylen­diği gibi, çarmıhda kendini kurban edeh isa Mesih vasıtasıyla insanın günah, ölüm ve Şeytan'dan kurtuluşu kasdedHmemektedir. Aksine onlara göre kurtuluş, anlam üstü bilgiler için şuurun serbest kalmasıdır. Dua, yaşayan Tanrı'yla konuşma anlamına gelmemektedir, aksine süper bir şuuru elde edebilmek için özel bir şuur hedefine dalmaktır. Dua, Hint Meditasyonu ile aynıdır. Hidayet, artık canlı Tanrı'ya yönelmek anlamına gelmemektedir, bilakis Transformasyon 'un takibiyle Yeni Çağ düşüncelerine yönelmektir. <92)

Yeni Çağ Hareketi'nin geri kalan inançlarını da kısaca şu şekilde sıra-lamak mümkündür: · · · . ·· · -

1) İnsan "ruhi varlık"tır ve evrim terapileriyle "Şuur Genişletme"ye sela-hiyetlidir.

2) İnsanın kendi benliği, kendisinin iç Gurusudur.

3) Madde ruhileşmek, insan ise Tanrıtaşmak içindir.

4) Yeryüzü ve dünya kozmik bir bütünün yalnızca bir bölümüdür.

5) İnsan aklı, bir "büyük bütünlük"ün bölümüdür.

6) "Dünyanın kurtuluşu" ve "insanın aydınlaruşı" hala insanın gizli güçlerinde saklı bulunmaktadır.

7) Insan kendi davranışları vasıtasıyla politika, toplumda, biÜmde ve insanlı/eta sosyal bir birlik ya da gezegerıi parçalanma olacağını bilir.

8) insanları "potansiyel Tanrı" olarak ilahi varlık ve birliğin aletuel "hisse-dan" eden bütün dinler, kültürler ve ritueller birdir.<93l ·

Yukarıdaki ifadelerdep de anlaşılacağı üzere, Yeni Çağ Hareketi, insanlık tarihinin bütün zamanlarmdan ve kültürlerinden meydana gelen bütün dinle­rin temelde bir olduğuna inanmaktadır. Farklı Yeni Çağ gruplarmda insan­lığın bütün dini geleneklerinden meydana gelen ruhi pratiklerde muazzam bir uygunluk vardır. <94)

Yeni dinler .ise şaşılacak derecede Gnostisizm'le uygunluk göster­mektedir. Yeni dinlerin fenomeni günümüz dünyasında devam etmekte olan

(92) Gassmann, s. 25-26. (93) Schmidt, a.gm., s. 20.

(94) Krş. Klaus Bannach; "New Age-Spiritualitaet", Religiöse Strömüngen, s. 22.

215

Gnosizm'in yeniden bir dirilişi anlamına gelmektedir. Bir din tipi olarak gnosis, onda irisanın kendi nihaı'gerçe~lni kavramak istedi~i, kendi me.nşe­lerinin yenilenmesini hatırıatan ve· kendi özel ilahlık tabiatının Şuurunu bilen bir iç t~crübe yoludUr. <95> · · ·

' . ~ , ~ '.. ' : ~ ' .

Yeni D.inl hareketlerden. biri ola.n Yeni Ça~ Hereketi'nin dünya görüşü olarak; Do~u dini, Batı Okkultizmi, modern tabiat bilim teorileri ve insani (humanist) psikolojiterin bir karışımı olarak tafir edilmektedir.<96> ·

Bu hareketin önemli isimlerinden biri olan F. Capra; Tanrı ruhunun şu anda bütün mahlukatta oldu~u ve inşa edilen cemaat için hala daha önemli olan şeyi vurgulayan bir pneumatolojik (ruhsal) yaratma inancını (ö~retisini) geliştirmiştir. <97>

2. 5. Yeni Çağ Hareketi'nin Temel Kavramları

Yeni Çağ Hareketi'nin 12 temel kavramı vardır. B~rii~r: . 1) Yeni Ça~ 2) Paradigma 3) Bütüncülük 4) Yeni Şuur 5) Şuur Genişletme 6) Kendini Geliştirme 7) Ruhçuluk 8) Cinsellik 9) A~ Faaliyeti 1 O) Ferdi Organizasyon (Teşkilat) ll) Tranformasyon 12) Gezegen Şuuru.<9B)

Yeni Ça~'ın kelime ve terim anlamları üzerinde dahaönce uiundı durul­du~u için· burada tekrar bu konuya girmek istemiyoruz. Ancak di~er 11 temel kavramın ne ?ldugu üzerinde de durmak istiyoruz. ·

· "Paradigma" kavramı; Yunanca Rhetorik'den çıkmıştır. Onda bir Para­digma, negatif yada pozitif bir belge olarak zikredilmekte ve tipik bir vak'a olarak tasvir edilmektedir. Bilim ve tekni~in mod~rn izlerini taşıyan ·Para-

(95) Bkz. Ruppert, s. 18. (96) Bkz. Reller-Kiessig-tschoerner; s. 423. (97) Bkz. Ruppert, s. 179. (98) Schorsch, s. 18.

216

digma, Firitjof Capra tarafından "kartezyen" yada "kartezyen-Newtoncu;, ve "mekanik" olarak tasvir edilmiştir. Onda Descartes ve Newton vasıtasıyla bilim ve düşünce tarihi perspektifinden ölçülebilir bir şekilde belirlenmiştir. Bu Paradigma'nın karakteri "Düşünce ve proplemlerin parçalara ayrılması ve kendi mantıkl düzeninde sıralanmasıdır.<99l Yeni Paradigmada ruh ve beden artık ayrılmazdır, aksine hayatın ayrılmaz birleştirici bir parçası olarak görülmektedir. Bu, mesaJa her hastalıgın ruhi bir sebebi oldugu düşüncesine götürmektedir. <100>

"Bütüncülük"; her organizma en küçük bakteriden bitki, hayvan ve insa­na varıncaya kadar tam bir bütünlük içerisinde yaşayan bir sistemdir.· Bu bütünlük görüşled sosyal sistemleri de göstermektedir. Bütünlük ailede, toplumda oldugu ·gibi ekolojik sistemden de teşekkül etmektedir. Evren daha fazla bir çok bölümleri içinde bulunduran büyük bir makina degildir, aksine dinamik alakaların bir agı, harmonik ve bölünmez bir bütündür. Yeni bütüncül ekolojik düşünce sadece· felsefe ve bilim için önemli bir neticeye sahiptir.<101 l Bu ifadeden de anlaşıldıgı üzere Yeni Çag taraftariarına göre, bütün evren canlı bir organizmadır. Bu evrenin içindeki canlılar da onun bir parçasıdır. Dolayısıyla insanlar, bitkiler, hayvanlar ve canlı olsun cansız olsun diger bütün varlıklar birbirini tamamlayıcı organizmalardır. Yeni Çagcı­ların bu düşüncesi ekolojik dengenin korunmasının önemini artırmıştır. <102>

"Yeni Şuur"; bütünlükle dogrudal1 alakalıdır. Bu yeni şuur sadece bütün­lügü düşünmemekte, bilakis insanın· kendini "çok büyük kompleks ala ka agındaki bütünlük olarak" o esas itibariyle tecrübe edilmelidir.0°3>

"Şuur Genişletme"; özel şuurun de~işikliği talebedilmektedir ve Yeni Çag'a ulaşmak için vasıtasız olarak görülen, özel ölçülerde "şuur geniş­letme" sözkonusu edilmektedir. Bu teorinin degil,. pratik için gerçekliğin ilk etabıdır . Yeni Çağ Ruhçuluğu, devam eden bir "şuur genişletme" süreciyle aynıdır. öyleyse bu "şuur genişletme" nedir? Şuur Genişletme", tecrübedir: Ben bütün insanlarla, kozmozdaki bütün varlıklarla, bütün zamanlarla aynı­yım. Bununla birlikte "Şuur Genişletme", mutlak bir sınırsız tecrübedir. <104>

"Şuur Genişletme"nin şartı, insanın "ruh akışına" açıldığı bir "Şuur Pasif-

(99) Schorsch, s. 24, 28; Ayrıca bkz. Gruber, s. 15.

(100) Bkz. Capra, a.g.m., s. 23. (101) Capra; a.g.m., s. 19.

(102) Krş. Zimerli; a.g.m., s. 55; Ayrıca bkz Friedrich-Wilhelm Haack; Europas neue Reli­gionen, Freiburg 1993. s. 51-52.

(103) Bkz. Schorsch, s. 39.

(104) Bkz. Klaus Bannach; "New Age-Spiritalitaet", Religiöse Strömungen, s. 22.

217

leştifmesi" vasıtasıyla olmalıdır. "Şuur Genişletme"nin yanısıra· "Üç Boyut~ luluk'' (mekan,. zaman, mataryal) idraki, devam. eden boyutları tanınır

y~pmaktadır. Öyleki bu "özel ben"in (ferdl tecrübe, Psikoterapi), farklı doğum öncesi hayatın (Reenkarnasyon), istakbale l:>akış gibi (Vizyon, Tele­pati, Parapisikoloji=geleceği önceden görme) görünen dünya, yalnızca

mistik, okkultik tecrübe edebilir olan büyük bir "gerçeklik" bütGnüdür. (1 °5) .

"Kendini Geliştirme"; tıpkı "Şuur Oenişletme" gibiYeni Çağ Hareketi'nin gerçek dava malumatının görülmesine atıfta bulunmakfadıL Elbette yeni in,sa.n kendini geliştirendir. Bu bakımdan hareketin teorisindeki kavram da özel bir merkezi konum elde etmektedir. Bu bireysel ve grup değişimin anali­tik muhtevaları için çle özellikle geç~rlidir. Bununla birlikte "Kendini Geliş­tirme", gerçek icra edilen ve bytüncül insanlığa özlernin başladığı bir süreç olarak kavranmaktadır. Yani pzel imkanların, otantik "gerçek benliğin" keşfi­nin "tam insanlığın" gerçekleşmesinin arayışı dır. "Kendini Geliştirme", bir inı;;_anm. içinde po_taı:ısiyel olarak I:>uluı:ıan bÇıtünH,iğün aJ5tüell.eşrnesi anlarnma gelmektedir. <106> , .

''Ruhçuluk''; kesin ideoloji, değer yargısı ve kesin hayat idamesiyle birlik­te özel esaslı bir malumat olarak değerlendirilm ektedir. M. Ferguson; ruhçu pratikler için farklı istasyon yahut kademeler oluşturmaktadır. Onun bu kademeleri; "gerçekliğin gerçek· tabiatının zerres_i"nden "aydınlanmaya"

kadar, "yaşayan şeylerle tekrar birleşinceye" kaqar ye "tezahür dünyasında meydana gelen bazı kaynaktarla bağlantı ,kuruncuya" kad(ir devam etmek­tedir. Ruhçu tecrübenin bu en yüksek kademesi, "Şuur Gepişletme'!nin en b~yük hedefi. olarak gösterilmektedir. <1 07> David Spanglere göre; Yeni Çağ, insanın geliştirilmiş bazı potansiyelinin ortaya çıkarılacağı bir çağ olacaktır. Hatta "Ferdi Değişiklik" ve "Tekrar poğuş"un icra edildiği bir çağ olacaktır. Böylece insan "kendi doğum hakkını" ve "sınırsız yaratina gücü ve Tanrı'yla bir olma" hakkını elde eçlecektir.OOB) · ·

"Cinsellik". (Androgonitaet); Fritjof C13pra .bu meselenin aydınlanması için T'ai.Chi'nin sembolü ile. bağlantı kurmaktadır. Birbirine zıt olan Yin ve Yang kavramlarının birliği, onun dinamik birliğini ve onların, birbirine olan bağımlılığını sembolize etmektedir. Yang görüşü; bizim aktif, akılcı ve mücadeleci yönümüz olan erkeklik tarafına uymaktadır. Yin görüşü ise gevşeklik, önyargı, birlikte çalışma ve mistik bölümün bizdeki kadınlık

(105) Schmidt, a.g.m., s. 20.

(106) Schorsch, a.g.m., s. 49.

(107) Bkz. Schorsch, a.g.m., s. 57. ( 1 08) Spangler, s. 163.

218

tarafıdır. Yin'in özellikleri; dişilik, birliktelik, muhafazakarlık, hassaslık,

birlikte çalışma, mistiklik, bütüncülük, deı;)işkenlik. Yang'ın özellikleri; erkeklik, büyüklük, istek, saldırganlık, musabakacılık, akık:ılık, bilimsellik, analizeilik ve sabitlik. (109>

"Ağ Faaliyet"; tabir caizse "yeni kardeşlik" olarak görülmektedir. Öyleki bu kardeşlik; bu hareketin üyelerinin· müşterek strateji, baı;)Iantı, eylem ve sairelerini sadece birlikte faaliyet göstermel!=!rinin deı;)il, aksine gizli başa-rılarını da hesapladıkları bir baı;)dır. (llO) · ·

"Ferdi Teşkilat"; yaşayan bir organizma, ferdi teşkil~tlanma sistemidir. Yani düzen, çevre tarafından zorla yüklenmemekte, aksine sistemin kendisi tarafından belirlenmektedir. Başka bir deyişle; yaşayan ferdi teşkilat sistem­leri, kendi çevresine karşı şuurlu bir muhtariyete sahiptir. Fakat bu, sistemi tamamen çevreden tecrid etme deı;)ildir .. Tam aksine sistemler, çevreyle birlikte sürekli deı;)işme tesiri içinde bulunurlar. Ancak bu değişim faaliyeti, onların yapılanmalarını belirlemez. Kendini yenilemiş olan sistem yeni bir teori ve bilgidir.0 11 l Bu hareketin taraftariarına göre Yeni Çağ; yukardan düzenlenmemiştir, aksine rehbersiz aı;) faaliyetiyle, Yeni Çağ'la, ekolojiyle, ferdi yardım ve şuur gruplarıyla aşağıdan gelen kabiliyetlerle başlamıştır. Bundan dolayı "Aı;) faaliyeti" ferdi bir. organizasyon (teşkilat) olmalıdır. O, hiç kimse tarafından yönetilmemelidir. Güç, talep,· muhtariyet, kendini geliş­tirme, iştirak, demokrasi, müşterek hedef, konsensus, ademi merkeziyetçilik (terbiye), bağımsızlık, hür irade, kendini bilme, çoğulculuk, baı;)lantı ve karşıt cinslerin geliştirilmesi Yeni Çağ Hareketi'nin sosyal ve politik taah-hütlerinin hedef ve değerleridir. (1 12> .

"Transformasyon" (Değişim); Yeni Çağ Harek~ti, insan. varlığının deı;)i­

şikliğini talebetmektedir. Bu deı;)işiklikte, insanın kendini "keşfetmesi"

mevzubahistir. Bu dafarklı tecrübelerin geniş bir cephesini içine almaktadır. Bu Yeni Çağ Hareketi'nde Tanrı, çeşitli hayat şekillerinin iç dinamiği için bir şifre olarak kabul edilmektedir. O, bütünlüı;)ün kombinozonu için düsturdur. Bunlarda da esas itibariyle Uzakdoğu ruhunun izleri vardır. HindG için Brah­man, mütemadiyen herşeye nüfuz eden ilahi bir prensiptir. Marilyn Ferfu­son'un formüle ettiği gibi "Gizli Bağlantı"nın "Kredosu" (Amentüsü) fazla­sıyla Upanişadların hikmet için önemli özelliklerini taşımaktadır: Tanrı,. cere-

(109) Krş. Capra; "Ein Weltbild im Entstehen".ln: Kummar/Hentschel, 1985, (s.119-129), s. 121; "Das Gleicngewicht zwischen Yin und Yang",ln: Kumar/Hetschel, ı985, (82-9ı), s. 85.

(ı 1 O) Ağ Faaliyet hakkında daha fazla bilgi için bkz. Schorsch, s. 66-72. ( 111) Bkz. Capra; "Die ne u e Siecht der Dinge", New Age Kritische Anfangen s. 20-21. • ( 1 ı 2) Bkz. Schorsch, a.g.m., s. 72-73.

219

\

yan eden, mükemmel, ölüm ve h~yatın sonsuz modeli, nihai sebep ve varlı­ğın tem_eli olarak görülmektedir. Tanrı şuurdur. Tanrı, tecrübe ettiğimiz,

fakat cevherinin ne olduğunu tasvir · edemediğimiz organize olmuş bir ceddir. <113> "Transformasyon" vasıtasıyla insanlar, yeni bir dünya birlik salta­natı yaratmakta ve itaatli olmaktadır.<114> Bu kavram, Yeni Çağ'da istenen iiıkılabın grup boyutu gibi bir~ycilik Için kullanılmaktadır. Yukarıda izah edil­diği üzere "Transformasyon" kavramı, Yeni Çağ'ın tamamen yeni niteliğini, düşünce ve varlığın değişikliğinin global boyutlarını hedef almaktadır.

Dönem zamanda icra edilecek olan "Transformasyon" (değişiklik), bu emsalsiz boyutun şekil değişikliğiolmalıdır. Değişiklik, yüzeysel (sathi) yapı­nın bir değişikliği olmamalıdır. Transformasyon ise derin yapının bir deği­şikliğidir.<115> Bundan dolayı "Transformasyon", bir evrim ve reform stra­tejileri arasındaki "üçüncü yol" olarak anlaşılmalıdır. Bununla birlikte

- 1 kavram üç ayrı muhtevayı ihtiva etmektedir. 1) Bireyin değişimi

- 2)Ferd ve grubun sosyal alakalatinın değişimi 3) İnsanlığın değişimi.< 11 6)

"Gezegen Şuuru"; Yeni Çağ Hareketi'nde, "dünya çapında bir ihtilal" olursa ve "daha bjjyük, daha sarsı.cı geri. dönülmez. dönüm noktası" kavranırsa,' o zaman bu mega-krizierin globalleşmesi de talebedilmektedir. Bu şu demektir; esas. olan -insanlık tarihinde ki ilk kez- sadece belirli bir grup ya da milletin bağlanmayacağı, aksine_ hayattaki hütün ·insanlığın tehlikeye atılmasıdır. Dünya çapındaki bu düşünce "Gezegen Şuuru" kavramını yansıtmaktadır. "Gezegen Şuuru" aynı zamanda '~Global Şuur" anlamına da gelmektedir. Bunu şu şekilde rnaddeleştirmek mümkilndür: .

. 1) lnsarıların birbirlerine ve tabiata karşı ola ri· global bağlılıklarının bir şuuru • 1 -' . . .. . . '

2).İnsanl şuur ifadesinin bahşedildiği yaşıyan varlık olan yeryüzü

3) Gezegen mesuliyetinin bir şuuru (ahlaki değerlerin formülleriyle bağlantılı). < 117~

( 113) Horst Bürkle; "Zur Unterscheidung 'der Geister: · Selbsterrettung des Menschen oder Erlö­sung durch Gott?", New Age Kritische Anfangen, s. 117, 121.

(114) Bkz. Gassmann, s.,26-27. (115) Bkz. J. Oordon Melton; Encyclopedic Handbocık.of Cults In America New York 1986, s.

113. (116) Bkz. Schorsch, a.g.m,, s; 76-77. (117) Schorsch, a.g.m., s. 86-87.

220

2. 6. Yeni Çağ Hareketi'nin Faaliyet Alanları

Teosofi Hareketi'nin çağdaş bir versiyonu olarak ortaya çıkan Yeni Çağ Hareketi; Teasafi'nin bütün inanç ve öğretilerini ihtiva etmesi .bakımından onun yolunu izlemektedir. Ancak Yeni Çağ düşüncesi, misyanerji bir şekilde genişletilerek tıptan sanata, kültürden politikaya, bilimden tarıma varıncaya kadar geniş bir yelpazede faaliyet göstermektedir. <118>

Bu hareketin ilgi alanları: Pisikoanaliz, Benlik Analizi, Pisikodrama, Sessiz tedavi, şekil tedavisi, değişken aksiyonlu analiz, hipnoz, ferdi hipnoz, Astro­loji, Zen Budizmi, Reenkarnasyon, Meditasyon, Transendantal (Aşkın) Yoga, Rüya Yorumu, Tarot, Büyü, Anlam Genişletme, Konsantrasyon antremanı, kendini tatmin antremanı, saldırganlık antremanı, benlik geliştirme terapileri, olumlu düşünme programları, Telepati, kahinlik, Biofeedback (Bitkisel geri tepme), Ökoloji, Genel (Bütünsel) Tıb, Sufl Dansları, müzik (Rok ve Pop) ve Bioenerji gibi farklı sahalarda olmaktadır. Bundan dolayı Yeni Çağ Hareketi, "çeşitlilikte birlik" olarak da isimlendirilmektedir. < 119>

Yeni Çağ bilimcileri, Ökologlar, Feminist Hareketler, Merlitasyon Grupları bütüncül Paradigma (bilim) arayışındadırlar. Buradan varmak istedikleri hedefleri ise, genel bir dünya dini kurmak, yeni bir Mesih yahut dünya rehbe­rini tebliğ etmek ve politik bir yeni dünya düzeni kurmaktır.<120> Yeni Çağ Hareketi; birliklerin, kuruluşların ve gayretli şahısların toplumumuzda yeni bir çağın (New Age) aydınlatılması ve ahenginin sağlanması için kurdukları çok çeşitli bir akımdır. Onların bazı kolları humanist etikin (ahlak) karışım düzleminde yeni bir dünya görüşünün talebedilmesi arzusundadır. Buna göre "Humanist-Potantial Bewegung" (insani Potansiyel Hareketi) ve geleneksel doğu dinlerinin (Hinduizm, Zen, Sufizm, Tibet Budizmi) genel kurtuluş fikir­lerini, insanlığın yeni hayat gücü vasıtasıyla inşaya çalışmaktadır. Bunun için de bilim ve . ferdi tecrübe gibi şimdiye kadar ayrı olan ne varsa, Kova Burcu'nda bunlar arasında bağlantı kurulmasıdır.< 121 > Kendi ideallerini gerçekleştirme arzusundaki bu hareket, bütün dünyada kendi ağ faaliyetini kurmuştur. "Institute for Planetary Synthesis" isimli kuruluş tarafından yazı­lan bir mektup bunu belgelemektedir. "Biz Birleşmiş Milletler yahut diğer uluslararası kurumlarla kilit pozisyonuna sahip olan çok sayıdaki arka-

(118) Bkz. Weber, H., s. 371; EndzeitstattWendezeit, s. 23. (119) Bkz. Ruppert, s. 171; Schneider, s. 36-37; Gassmann a.g.m., s. 14, 32; Haack, s.52, 56;

Gruber, s. 16-1 7; Matrisciana, a.g.m., s. 53; Narman L. Geisler; "The New Ages Move­ment", Bibliotheca Sacra, Januar-Maerz 1987, s. 85.

(120) Bkz. Haack, s. 53; Capra, a.g.m., s. 16. (121) Bkz. Ruppert, s. 183-187; Schneider, s. 64-65.

221

daşlarımızla birlikte çalışıyoruz. Dünya kuruluşlarında yeni ruhçu bir şuura girme, bir kaç zamandan beridir vuku bulmuştur ... Bu global grup terapisini 'şuurdaki birlik', 1 O devlet yapısında açmak için yaklaşık 30 ülkedeki di!) er gruplarla müşterek faaliyet gösteriyoruz... Dünya birlik dinini kurmak için çalışıyoruz. Burada yeni bir dünya dini kurmayı hedef almış ve bir çok grup vardır."0 22> ·

Yukarıda bahsedilen sahalarda başarılı olmayı arzulayan Yeni Çağ Hare­keti, Kalifornia'nın Orinda şehrinde John F. Kennedy Üniversitesini (JFKU) kurmuştur. Bu üniversitede özelikle Parapisikoloji, Yeni Ça{J anlamında

şahsiyet eğitimi, Akademik realite olarak Yeni Çağ, Ruhçu geleneklerde tabi­at bilimleri, geçmişin. görünyemen kısmı vs. gibi konular üzerinde dersler verilmektedir. <123>

Türkiye'de de günümüzde bu Yeni Çağ Hareketi ile bağlantılı olarak özelikle Hindistan~dan gelerek İstanbul'da bazı grupların (Angi Yqga) şubeler açtığı televizyon programiarına bile girmektedir. Ayrıca ülkemize batı. kana­lından gelen ve Türk ruhçulardan Refet Kayserilioğlu'nun kurmuş olduğu ".Sevgi 13irliği" de Yeni Çağ Hareketi ileilişkili olduğu izlenimi vermektedir. Çetin Altan, Zeki Müren, Gönül 'Akkor, Rüçhan Çamay, Atilla Arcan gibi yazar, sanatçı ve . televizyoncular da Refet Kayserilioğlu'nun grubuna mensuptur. Ayrıca sonzamanlarda Türkiye; medyum, astrolog, ruhçu, falcı ve büyücüler cennetine dönmüştür. Öyle ki, büyücü, falcı, medyum ve astro­logların kendi özelliklerini gösteren bir rehber, medya tarafından Çıkar­tılmıştır. 0 24>

(122) Gassmann, a.g.m., s. 19-20. (123) Bkz. Matrisciana, a.g.m., s. 152-167. (124) Bu konuda geniş bilgi için bkz. Nokta 4~10 Haziran 1995, s. 8-13.

222