DIE KAAP SE EERSTE VONKELWYN BEKROON AS SUPERIEUR

'N EDEl SMAAKSONDER GElYKE

Ook van die Huis van J C Le Roux Chardonnay (Methode Cap Classique),Pinot Noir (Methode Cap Classique), Le Domaine en La Chanson

MAG NIE AAN PERSONE ONDER 18 VERKOOP WORD NIE.

LAS 022/ A

12 KJiniek se 'wonderwerkies' - Ouerskap na tcleurstclling

UitreiWOutreach

AllerleilMiscellaneous

Oudntatieskap/Seingan Oud,..,atie

Sport/Sport

29 Maties se Bobby is almal se held

o Nog 'n puik jaar vir Malie-rugby

31 Elana Meyer sewende keel' Maties se SpOl1vrou

31 Cestremde alleet weer Sportman van die Jaar

31 Basketball Club produces SA players

24 Planning your retirement

Wellevvendheid/1.i'e Style

Inhoud/Contents

Thermal energy expert joins A-team

9 Skoolmeisie help US-navorscr met roofvoclstudie

10 Hulp vir duisende met oorertlike siekte

11 Akwakultuur bly \/001' na 'n dekade

Oud,..,atiesIAlu,..,ni

20 Desmond Smith lei US-Raad

20 Oudmaties blink uit in taai eksamcn

Navorsing/Research

Die Kunste/The Arts

16 Boukuns: Universileitsgeboue deel van 'n ryke erfenis

1 Boeke & CO's

4 Soveel Malies. soveel menings

5 Konvokasie bind oud en jonk saam

5 Reunion in Europe

6 Waar's die 30 000 Oudmaties')

6 Real beneOts - for university and alumni

2 !(lip in die 'Bosch: Lesersbriewe

2 Redakteurshrief

14 Chinese minister launches Mandarin language COurse

15 Fostering a better understanding of Japan

26 In memoriam

27 Veggees vir gestremdes se rcgte

22 Sunsat - The dawning of one of our finest hours

2 Matielancl stories

32 Nasluif: Stellenbosch - geliefde, vOlll1ende pick

•a Ie

Redaksiekantoor.Pbsadres: Redakteur: Malieland

Bcmarking & Kommunikasie.Uni\'ersiteit van Stellenbosch,

Privaalsak XI. Matieland, 7602&pas: jcoost@maties.sun.ac.za

Tel: (021) 808-4851/-4632Fales: (021) 808-:i800

Matieland word g,atis aanOudmaties en Us-donateurs

gestuur.

SlrkuJasie/Adreslys:Posadres: Malena Fburie, Matieland­

sirkula~ie. Bemarking &Kommunikasie. Privaatsak XI.

t-Ialieland. 7602E-pos: mfourOmalies.sun.ac.za

Tel: (021) 808-4919Fales: (021l 808-3800

Matieland Advieskomitee:Pmf Rolf Stumpf tvoors.l.

Walter Claa~sen, Piet du Plessis.Johan Groenewald, George Claassen.

mnre Kubus Visagie. Hans-PeterBakker. Hans Orn.1huizenU1tvoenmde redakteur,

US-pubUkasles: Hans-Peter BakkerOntwerp &: U1t1eg: Alun Davies.

Cathy Chamlan, MetuppKonb'ak-ultgewer.Metupp Publishing

Reproduksle: Virtual ColourDrukker: Paarl Post ~b, PaarlVerspre1din&: A.~ Kaapstad

Voorblad: Lees in die voorblad­artikelreeks op bl\. 4-6 van dieKonvoka~ie. Oudmatieskap, hoe

buitelandse universiteitc hulalumni-bctrekkinge benader en die

instandhouding van die 90 000Oudmaties wie se name ap die

Universiteit se oud~tudente-

databa~i.~ is.Fblu's: Photo Access

Jaargang 42 3: 1998ISSN 0025-5947

Advertensies:Johannesburg: Metupp Publishing,

Posbus 412193. Craighall 2024E-pos: merupp@g1obal.co.za

'leI: 1011) 787-{)513Faks: (011) 787-1771

Johannesburg: Sally Hudson,'leI: (0111784·1438 Sel: 083-277-6974

Kaapstad: Uz Olbrich,'leI: (021) 434-458S Se1: 082-S52-3298

Faks: (021l434-4S83E-pos: ollie@icon.co.za

Matieland . 1

Redakteursbrief

Dink aan jou oudag terwyl jy nog jonk is,waarsku 'n finansskrywer in die uitgawe vanMaue/and.

'n MoeiJike opdrag, as jou a/treedag eers teen 2038gaan wees; as jy in die "K/as van '98" is wat vanjaar ajstudeer.

Maue/and is die keer spesiaal op die jonger garde oak gemik - maarnatuur/ik op a/mal, om elkeen weer oor Oudmaueskap te laat nadink.Die voorblad-artikelreeks gaan hieroor, oor wat die Konvokasie is, hoeSA universiteite se alumniprogramme met ander werelddele s'nvergelyk en die 30 000 "soekgeraakte" Oudmaties.

Die kalk1ig val ook op die Universiteit se diens aan kinderlose ouersen toenemende hu/p vir die kampus se gestremde mense.Navorsingsnuus gaan onder meer oor die makliker diagnosering van'n oorerflike siekte, 'n bedreigde roofvo~/ en die Universiteit se leiersrolin die wetenskap van visteelt. Leer jy iemand visvang, voed jy hom vir'n /eeftyd, lui 'n ou Sjinese gesegde - en die US vaer dit verder metopleiding en voorpuntnavorsing, ook tot kleinboere se voordeel.

Van Sjina gepraat, daar's berigte oor 'n kursus in Mandaryns en dieSjinese kultuur, en 'n projessoroat om beter begrip met japan tebevorder.

KLIPAfrikaans is darem spesiaal

S005 Jasmin Opl (Matieland 2:1998), genietek ook die artikels in Afrikaans. Ons washeelwat nie-Afrikaanssprekende buite-

landers wat aan die US gestudeer het Ons hetgekom sonder om die taal te ken, ons het ditgeleer - dit was nie 'n probleem nie - en toe hetons daarvoor lief geword.

Engels is alledaags, maar Afrikaans is spesiaal.'n Thai wat so 'n mooi poesie opgelewer het, moetdarem spesiaal wees.

My vrou en ek was onlangs met vakansie indie Wes- en Noordkaap. Buite Kaapstad enSomerset-Wes het ons uitsluitlik Afrikaansgehoor. en dit was vir ons mooi. Julie het 'n grootkultuurerfenis daar.Mikael Grot, Wimbledon, Engeland(Bosbou, 1956) - (Die brief is so inAfrikaans ontvang - Red.)

lets heel anders: sport - die goeie rugbyjaar, Maue-sportsterre Elanaen Ernst, en almetJ se rugbyheld, Bobby. Een van sy spitsvondighede:reik na die stene; kry jy dit nie, kampeer jy op die maan. Dis 'n beterjiJosojie as die van die Maue in die grop, wat sy pa probeer oortuigdat universiteit 'n loopbaan is, nie 'n renbaan nie'

In Naskrij verte/ proj Lina Spies (wat byna by a/tree is) van haarverbintenis met Stellenbosch, en die invloed daarvan op haar projessieen haar digterskap.

Dit is nou eenmaal so, hoe ouer 'n mens word, hoe meer dink jy oorjou jonkwees. En dee/ van Oudmaueskap is gewaonlik dot jouStellenbosse jonkl'/eesdae a/ hoe meer deel van jou nadink word.

Neethlim!-familie bet ookverbande

N a.v. die berigte oor die Hofrneyr-familiewat ses geslagte lank 'n verbinte­nis met die Universiteit en die

I{weekskool het (Matieland 1:1998) en dieMurrays se lang Matie-verbintenis (fvlL 2'98): MykJeindogter. Hilda van der Merwe, is ook 'nvyfdegeslag-afstammeling van 'n stigter van diekollege wat later die Universiteit geword hetHaar oor-oor-oupagrooljie was ds jH Neethling.Stellenbosse predikant en medestigter van dieUS se vroegste voortoper (sy standbeeld is voordie NG Moederkerk, Stellenbosch).

LEESVOLGENDE KEERIN MATIEIAND:

Bydr••• in "'.rdie

D ouglas Davis,'n eertydse

radio- en koerantjoer­nalis. is 'n oudredak­teur van Matieland0976-1981) en werkbaie jare aJ by die US.As personeellid vanBemarking &Kommunikasiehan~er hy onder

meer mediaskakeling. Hy skryf hier oor dieKonvokasie, oor Sunsat (wat op 8 januariegelanseer word) en oor die rugbyheld vandie oomblik, Bobby Skinstad.BII. 4, 24, 29

• Produkte wat voortvloei uit US­personeellede se uitvindings en ont­

dekkings word gekommersialiseer.

• Een van Suid-Afrika se grootstemuurskildery-versamelings;

• Coetzenburg se bydrae om jongkriekettalenl le onlgin.

Maar al is jou diep-nadinkdae eers daar rondom 2038, dink maarnou al oor Oudmatieskap. En moenie vergeet van diea/treebeplanning nie.

• Hulp aan die SA motorbedryf om

homself op die w~reldtoneel te hand­

haaf - en te oorleef!

• Dit is seker die omvattendste

Afrikaanse letterkunde-versameling;

die Universiteil bekom sowal 2 500

werke. meestal eerste drokke.

2 . Matieland

Brievve/Letters

IN DIE 'BOSCH

...._ ....... to: IEfIItor:.......................XI, _ ......... 78G:t,..........:Jo _n.ac-Aur: 10211 __3888

Stuuru -=......'deur: .....,.,.,.,.....,. xt,~78G2E-poc,Icooa......... -

Prof PJG de Vos, die Universiteit

se tweede Kanselier:Lees die brief oordie Hofmeyr­familie hierlangsaan.

DrJan se boodskap treffend

Ek is aangenaam ven'as mel die "nuwe"Matieland (2:1998) en moet julie geluk­wens daamlce. Die afskeidsboodskap van

OrJan van der Horsl was treffend, veral sy ver\\')'­sings na De Monlaigne se filosofie oor dieopvoeding - ek glo dil is 'n benadering \Vat on$kan aanhou om toc te pas.

Ek het ingenieurswese (siviel 1965-'70) ge­studeer en daarom het ek die staaltjies oor Prof.Goldner baie amusanl gevind. Ek het self 'n paarwiskunde kJasse by hom gehad.

Ook die foto van die ou Ingenieursgebou: Onswas van die laaste studente wat hier kJasgeloophet - dit het aangename herinneringe opgeroep.Ons het daar onder meer kJasgeloop by prof'Spanner" de Villiers (Thegepaste Wiskunde) ­seker een van die mees begaafde dosente watooit klasgegee het (hy was natuurlik laterViserektor).

'n Lid van die volgende geslag Laubschersstudeer nou Ingenieurswese op Stcllenbosch.Frans Laubscher, Skukuza,Mpumalanga iD

de Vos (Botanie) en mev Marie-Lou Roux(Engels). In ons familie is dit tradisie om opStellenbosch graad te kry. My man se pa,dr Willie Marais, het 'n eredoktorsgraad(Opvoedkunde) van clie US ontvang. Aan vaders­kanl is my kJeinnecf, Ritzema de la Bat. 'n US­Raadslid.Elizabeth Rene Marais (geb. De la Bat),Durbanville

Nog 'n Hofmeyr-verbintenis

Ek het BA (Ligg. Opvoedk.) 1956 behaal.Prof NikJaas Hofmeyr was my oupagrootjieaan moederskanL My ouma het grootge-

word in 'n woonstel in die Kweekskool waar haarpa professor was. Sy het getrou met dr P de Vos,seun van 'n ~<lVeekskoolprofessor, PJG de Vos,wal die US se tweede kansel.ier 0919-'34) was(foto regs).

Orie van prof De Vos se nasate was US­dosente: prof Piel de Vos (Krygskunde), dr Miriam

Sy oudste seun en naamgenoot was predi­kant op Lydenburg en veldprediker vir dieBoerekommando's in clie Engelse oorlog en sywou was mel vyf van hul kinders vir'n lyd in 'nkonsentTasiekamp. Saam met hom op komman­clo was sy ouclste seun, Jan, latere professor inErfikheidsleer (Genetika), US. Hy was my oupa.

Sy dogler Ella het SSc in 1919 voltooi en wasgetroud met Tippie clu Toit, 'n boer van Ceres. Ek(hul oudste dogter) het BA Maatsk. Werk (1945)behaal en was 'I) Monikaner. My suster, Elsa, hetBSe Huish. behaal.

Ek was gelroud met 'n boer van Sutherland enons oudste seun se vyf kinders het almal Matiesgeword - die dogter was in Nemesia en die vierseuns in Wilgenhof. Orie van hulle hct ook melOudmaties getrou. [\1y seun, Koos van del' Merwe,wat op ons familieplaas by Sutherland boer, en syOudmatie-wou, Elsa (Schoch), se dogter, Hilda, isnou 'n BRek-student en haar broer word in 1999'n Matie.Cecile van der Mezwe, Stellenbosch

u'~lIallll. van 1tII.~'.'.nd:__________~~~~~~------------_---I

D ie rooivalkie,'nbedreigde roofvoel,

worcl cleur 'n Stellen­bosse closent in natuur­bewaring bestudeer.Bun Booyens, \Vathieroor skl){ was vir sesjaar lank die Wereld­Natuurfonds (WWF-SA)se direkteur van kom­munikasie. Hy is 'n

Ouclmatie wat in die joernalistiek gestudeerhet. as radio- en koerantjoernalis gewerk heten sedelt verlede jaar 'n dosent in joerna­listiek aan die US is.Bl. 9

T erry Nel het opStellen bosch land­

bouwetenskappe enjoernalistiek gestudeer,\Vaarna sy by verskeiekoerante en tydskriftegewerk het en twee jaarlank 'n US-joernalistiek­dosenl was. NOli doensy vryskutwerk, meestalvir landbougerigte t.)'d­

skrifte. Sy vertel van hulp vir duisende mensemel 'n oorerllike siekte, en van die Universiteilse leiersrol in akwakultuur - die wetensl<apvan visteel!.BI. 10, 11

M et geesdrif endryfkrag help 'n

closent deure oopmaakvir gestremde Maties,veral atlete, skl)'f DzaHugo, 'n Ouclkovsiemet 'n M-graad inKommunikasiekunde.Sy was 'n deeltydsedosent. het in die UOVSse destydse ontwikke­

Iings-buro ge\Verk en skoolgehou. SedertlVlaart vanjaar is sy by Bemarking &Kommunikasie, US, onder meer as die per­soneelblacl KampUSnuus se redakleur.Bl. 23

Matieland . 3

Alumni

WAT BETEKEN OUDIvlATIESKAP?Vir verskillende mense beteken dit verskillende dinge. Elkeen het immers sy of haar Stellenbosse

universiteitsjare op 'n ander manier beleef

SOVEEL MATIES, SOVEEL MENINGS

Begin 'n mens rondvra, blyk dit tog gou dat daar sekeredinge is waaroor mense eners voel - en by Oudmatieskap gaandit 001' hoe jy dink en voel.

Matie/and het 'n aantaJ Olldmaties hieroor uitgevra Hullewoon in verskillende dele van die land, en hul studentejare was

oar verskillende dekades versprei. Die menings word hier weergegee.Daar is die ontevredenes. En daars bekommemis: Gaan die akademiese pei!

dalk verlaag? En die kwalifikasies nlltteloos word? Transfonnasie is te stadig.Maar die meeste Oudmaties het gepraat van hul trots vir die Universiteit

Van dankbaarheid vir die voorreg am op Slellenbosch te kon wees. Vir die

goeie opleiding en afronding wat dit vir die lewe verskaf het Vir dienetwerkgeleenthede en aanknopingspunte wat dit teenoor mede-Oudmatiesin die die beroepslewe bied.

'n Jong dokter wat nct verlede jaar graadgevang het. som dit op as "... 'nvoorsprong in die lewe.n

'Oudmatieskap verbly 'n mens altyd en verfris jou gedurig," is 'n gesiene,ouer geslag Namibier se siening.

"Ek verlang dikwels na my universiteitsjare," se 'n Durbaniet wat agl jaargelede afgestudeer het. En "ek is uiters b'ots op my Olldmatieskap:' se 'n jongfu~~ m

"My Oudmatieskap beteken vir my om dee! teWl!eS van 'n J'Oep; om 'n verblntenIs met my almamater Ie M . En cis Iekker om Ie s1en hoeOudmaties presteet" - ManIie Steenkamp (BA.HonsBA. HOD 1982, '83. '84) van Kamieskroon. 'noudonderwyser Wit nou sum met haar Oudmatie­man in die lDerIstebem>f is.

'Op my Iessenaar is 'n papieraewIgIie met die1IWOIde: 'VIr 111)' is dit die eootste eer I Ek bet InStellenbosch studeer.' Oft is, letterllk, \ValOudmalieskap vir 111)' beteken.

"Ek kyk nOll teruI na 50 jaar geIede. maar ditbIy vars in my gedagIes. Ek voeI goed oor eIkeprestasie van die UnMrslteit - van die onlangseoorwinnq van die ~pIoenskap. dieQe1aI Maties en Oudmaties In die Springbokspan.die akademiese en ander prestasies van Mattes ofOudmaties - dit is 111)' mense van my Un\verslteltwat dit doen! - Andries SchmJder, Springbok,Noord-Kaap

"As Oudmatie dink ek bale keer met trots endankbaarheid terug aan die woOOerflke yoorregwat ek, my \IIUU en ons drie kiOOers gehad bet omop die natuurskone SteIIenbosch Ie kon studeer ­aan 'n universiteit Wit vir ons oneind!g baiebeteken bet in terme van die \IOrI1I~ vir onsberoepe. ons menswees en ons godsdiens.

-mt kom ook dikweIs met mede-OudmalIes Inaanraking. by 0udrnatie-IJ)'e of in <Ie~ handel en ..... - NoIdde CoebIee.MComm 1969,1\JrteMUe

"Matieland: Ie*' 'wIn8erde', Ie min 1)'d. Gelukkigduur my Oudma' 'n~ -VlIIl Wden (BSc AsioIerapie 1997lSelfs as 'n long Oudmatie. geniet ek reeds 'n voor­

_____________---'S""PIO=....,in die Iewe. Dankie. SteUenboschr -Sc:hoIIz MaraIs 1MB. 01B 1997)

Sybert Uebenberg van Pretoria. MA (Openbareen Ontwikkelingsbest 1996

MaIdIe de WIlen. en1repreneur en oud­onderwyser van GeoIle (1978-'82) se haarOudmalleskap is 'npie aanknopingspunt in haarwerk en kontak met kllente. "En ek hoo van dieeeseJIIee samesyn op die reQnies Wit deur die lJS.streekbestuwder (Bemarldng &: Kommunikasie)eereeI WOld-

-mt is u\tl!I's trots op my Oudmatieskap.- - AnsaKellerman van Pretoria. HonsBA (Ontwikkelings­adminIsIrasie) 1989.Gulla SmIt van De AN (BSc in FIsioterapie 1976)se haar Matie-sluderIte bet kosbare Iewenson­dervinding gebied. en sy put steeds ult die self·¥eI1Joue en doeIQBriglheid Wit 51 as Matie aange­kweek bet."Dit is vir my Iekker om te se dat ek opSteIIenbosch gestudeer hel Ek verIang dikweJs namy unlversiteitsjare." - Inge de VIlliers vanDurban. SA in Beeldende Kunste (grafieseontwerp) 1990

"My VIOU is 'n (oudstudent van 'n ander universiteit).Matleland laat haar (IINOIglik koud Sy se Maties ismeesters van~ne Met A6ikaner­dom Kultuurinslansles. Noem maar op. Boonopbeslng hulle Qed~ huI alma mater se~

"DaIk is 51 reg. AI ek wed, is dat 51 nooitIantIs S1eIIenbosch se eiIceIanir9 Idas toe geIoopbet met 'n uilsIg op IJerIIpieke nle. Sy ken nie die,.. van Mamrnaroma nIe. 'n Room)'S Ianis dieEersterivier bet haar verbyaeaaan.

-As ek die naam • boor en ek sien haaronbeinPende of, bIoei 111)' hart.- - DIrk VeradI.PIetennarittbwg (BA. UB, 198:Hm~tieskap bled .. my c:Be VOOIJell van toe­... tot sake- en sosIaIe verbintenIsse met mense

'n gebalanseenle uitk)'k op die !ewe bet." ­8ruJIman, 'n makelaar van Parkhurst.

johannesburg

1)Ie Unl¥erslb!ituni¥ersiI&it in die Jand. 'nword by studenle~ goed aenoea vir die prakt)'k nle.DemaIwe cit lDoot aaIlIlUSinIswanneer Jy die~

'Vir my is dit die grootste eerEk het in Stellenbosch studeer'

4- . Matieland

Die Konvokasie is onlosmaaklik en inherent deel van Oudmatieskap, Oit is as't ware die onderbouvan Oudmatieskap. As statutere segment van die US bestaan dit reeds 80 jaar

KONVOKASIEBIND OUD EN JONK SAAM

ADe gegradueerde US-oudstudente, wereldwyd, en ookakaclemiese personeel wat elders gegradueer het, is ou­lomatics Konvokasieleue.

Die Konvokasie moet minstens een keel' per jaar formeelvergader - dit gebeur gcwoonlik eincle November. AIle

Oudmaties onlvang laler die notule van die jaarvergadeling (dit wordgewoonliik saam met die nuusbtief AlumnUS gepos). I\cnnisgcwings vankomende jaalvergadelings word in die media geplaas, en gepos aan kon­vokasielede wal redelik naby Stellenbosch bly.

Die Konvokasie se president, prof Theo Pauw, lI'at ook 'n oud-Raadslid is,se Konvokasie is dic fOnlm waar lede inligting 001' die Universileil kan kryeninspraak lewer in sake wal die Univesiteit raak

pror Mike de V,ies, 'n gewese Reklor en Visekanselier, w)'s daaropdal lede van die I\onvokasie scs ledc in die Raad, die US se hoogstebestuursliggaam, verkies.

Prof Dc Vries is visepresidenl van die Konvokasie. Saall1 mel diepresident en die registrateur is hulle die Konvokasiebestuur wat gereeld001' saall1trekke en skc\keling met oudst'lldente geraadpleeg 1I'0ru. Diebestuur is in die loop van die jaar ontvanklik vir versoeke en wenke vanledc, b". oar sake wat voorspruit uil mosies lVat voor die vergadering vandie l\onvokasie gedien het.

Prof Pauw se vir hom as Oudmatie vervul die I\onvokasie 'n belangrikerol as kommunikasiemedium - hetsy by vergardeting of deur middel van[vloUe/and. "Die inforrnele gedagtewisseling tussen lede Of) die geselligebyeenkoms na anoop van elke vergadering lewer 'n belangrike bydrae,"se prof Pauw.

Een van die bekendsle Oudmaties in die Jand en self 'n man wat agt jaarpresidenl van die Konvokasie was, prof Bun Boo)'ens, se in die lig daarvandal die liggaam geroepe is om voortclurend oor die bclange van die AlmaMater te besin, te lI'aak 001' die lI'aardes wat die Universileit tradisioneel ver­leenll'oordig en as 'n builestutmuur die US te steun en le beskem1, moet dieKonvokasie deurlopend probeer om hOll1self van binne te motiveer endesnoods te herstruktureer.

"Sodoende sal die Konvokasie meer wees as 'n jaarlikse kaggelvuurljie in

die gloed waarvan lede hulle behaaglik nostalgics kan verkneukel."Om Bun, 5005 hy alom bekcnd is, se die paar honderd Ouchnaties wat

geografies so gelukkig geplaas is am die Konvokasie se vergardeling jaarliksop Stellenbosch te kan by-woon. moel steeds onthou dal hulle 'n leeerskareenersvoelendes, lI'al lands- en II'creldll'yd versprei is, vereenwoordig.

Prof Booyens meen die bestuur kan slraks oorweeg am 'n meer informelebeeld aan die Konvokasie se jaarvergadeting te verleen - soos saamb'ekkein die hinterland. "Aantreldike aanbiedings, spesifiek rakende die aard vandie hooltema, sal by oud en jonk byval vind."

Oom Bun se uil navraag oor die buitengcwoon goeie b)'lI'oning deurjonger oudsludente verlede jaar, hel die geblyk dat die lema,Entrepreneurskap, die groot b'ekpleisler was.

'n Vemuwing waama moonUik gekyk kan word, se prof De Vries, is am opgereelde basis jaargmepe (die ekwivalenl van die Ametikaanse universiteitese "class of 19.." gedagtel na die kampus te nooi en so 'n besoek met anderbelangtike Universiteibgebeure te laal saamval.

Die president, prof Paull', se daar is die afgelope paar jaar indtingendgekyk na die moontJikhede van sinvolle vemuwing. Die skynbare gebrek aanbelangstelling onder die jonger garde in die Konvolasie vra aandag.

''Maal~'' se prof Paull', ·ons handhaaf 'n slerk oortuiging dal daar nieoorvleueling mel die bedrywighcde van die Afdeling Bemarking &KOIl1J1\unil,asie moel lI'ees nie, Die reel o.m. elke jaar vcrskeie saall1trekkevan Oudmaties dwarsoor die land, dil is groepe belanghebbendes wat feitJikalmallede van die Konvokasie is en nlim getalle jong mense insluit Sigbaredesentralisasie van fonneJe vergadelings van die KonvoJasie sou waarskynlik'n goeie doel kan dien, madr lol dusver was claar geen 0011uigende rede Olll

sulke saamtrekke, or slreekbyeenkomsle, nel onder 'n ander naam te laatplaasvind nie."

Om Bun spreek die laasle woord: "Verre claarvandaan om lil ydelik op diewinde te straoi, lI'eel ons dat die US se Konvolasie die lewenskragtigste onderSA universileite is. Dil is ons lroL~ en bale en VIC' derhalwe vool1durende ver­sorging en koesteting, Mag Konvolasie vorenloe as saambindende orgaan insy diensbaarheicl en daadwerklike belekenis nooit te karl skiel nie!" liD- Douglas Davis

Reunion in EuropeManu Vandenbulcke and Kris Deklerck, with Alison April ofthe Unlvarsity's Intamatlonal Office, at the first officialreunion of Intemational Office students. at the Belgiumuniversity to\/Vn of Leuven. In October. About 50 formerinternational students {1995-'98} from Belgium, TheNetherlands, Gennany, the UK and France, as \/Veil asStellenbosch exchange students from the KU Leuvenattended the evening's festivities. Thomas van Houtte (afonner exchange student from the KU Leuven) andDominique Mem/er (a fonner La\/V student at tnellenbosch)assisted Alison vvlth the arrangements. The reunioncoincided vvith her visit to Stellenbosch's partneruniversities In Belgium and The Netherlands.

Matieland . 5

I Alumni

WAA~S DIE 30 000 OUDMATIES?Wi. u as Oud,"atie graag ,"et u a',"a ,"ater in voe'ing b'y? Dithou allerhande voorde'e in, 5005 uitnodigings na reunies endie Konvokasie se jaarvergadering, 0' die vveersiens van ou

k'as,"aats en ander vriende uit jou studentedae

Die Universiteit wit graag die bande behou.Mal na Fourie is verantwoordelik vir die Oudmatie­databa~is wat sowat 90 000 name en adresse bevat,maar waarvan 30 000 ongelukkig as foutief besl\Ouword.

Die databasis moet so aktief moontlik gehou word, se Malena. DieUniversiteit wil Oudmaties op die hoogte hou van nuwe ontwik­kelinge en belangrike gebeurtenisse. Mense moet na die Konvokasiegenooi word en hulle moet kan stem vir die ses lede van dieUniversiteitsraad wat dcur die Konvokasie se lede verkies word.

Om reOnies (van 'n fakultcit, koshuis, klas, Matie-studentevereni­ging. spOltkJub of wat oak all en Oudmatie saamtrekke te hou, moetdie mense wat dit reel, inligting van die databasis kry. A1mal watgenooi moet word. kan nie altyd opgespoor word nie - omdat dieUniversiteit nie hul nuutste adresse het nie. Dikwels veranderOudmaties van werk en blyplek, sonder om daaraan te dink om hulnuwe besonderhede aan die US te verskaf.

In 1998 is 23 Oudmatie saamtrel,ke dwarsoor die land en inNamibie gehou. waarby altesaam I 698 mensc betmkke was. Vir1999 word ook soveel saamtrekke beoog.

Die Rektor en Visekanselier, prof Andreas van Wyk. wil ook hedaar moet twee keer per jaar reOnies in die buiteland gereel word,op plekke waar daar groot konsentrasies van Oudmaties is. Vanjaarwas daar byvoorbeeld so 'n groot byeenkoms in Toronto. Kanada,asook een wat die Intemasionale Kantoor in Bclgie gereel het virstudente uit die buitcland wat op Stellenbosch kom studeer het.

Mense wat weet van Oudmaties wat in die buiteland woon of studeer,kan gems hul name en adresse vir Malena Foune stuur.

Sy kry soms interessante navrae. lemand het byvoorbeeld onlangsuit Engeland aan die Eikestadnllus geskJyf oar 'n familielid wat hullein Suid-Afrika wou opspoor. Die koerant het dit na Bemarking enKommunikasie gestuur en Malena het die Oudmatie, Thomas deKock, wat in Rugby, Engeland, met 'n Britse vrou getrou hel. se naamop die US-adreslys opgespoor en hom met die familie in Engelandin verbinding gebring.

Sulke inligting word natuurlik vertroulik gehanteer en 'nOudmalie wat so gesock word, kan self besluit of hy met die mense\Vat hom sock in verbinding willree. As 'n mens inligting wil he. moetjy die een wat gesoek word se volle naam, en nooiensvan, indien vantoepassing. asook geboortedatum kan verstrel~

Om die duplisering van pas uit te skakel, moet 'n getroude paarlaat weet as daar vir hulle saam net een posstuk. soos MatieJand ofAlumnUS. gestuur kan word. Vir Konvokasiedoeleindes kry elkeOudmatie egter 'n eic posstuk.

\Vaar Oudmaties ook al in weri,- of sportkringe of in die samele­wing mndbeweeg. kan hulle gerus ander Oudmaties aanmoedig amhul nuutste adresse en ander inligting vir die Universiteit aan testuur. II- Malene Breytenbach

'free in verbinding met Malena Fourie, tel. (021) 808-3615,e-pos: mjour@maties.sun.ac.za ojjaks (021) 808-3800.

Rea' benefi~s - for university and a'umni------------------'

Being a university alumnus meansvery different things to different people.

In Germany it means no more thanbeing able to say: I graduated at a givenuniversity and therefore my degree has, ordoes not have, value in the job marketplace;whilst in America the financial contributionsand goodwill from alumni is what standsbetween bancruptcy and affluence for manyinstitutions.

According to Mr Robert Kotze, Head of theUniversity of Stellenbosch's InternationalOffice, continental Europe lacks theAmerican traditions of fraternities and sorori­ties in which students develop strong linkswith one another and where they develop tra­ditions which are carried from generation togeneration.

A "culrture of reunions" exists in the UnitedStates that starts at school and is carried over

6 . Matieland

into col'lege and university. says Mr Kotze.Americans also tend to be more philanthropicand more easily open their chequebooks insupport of world peace, the environment ­and of course their Alma Mater.

[n continental Europe the State tends tofinance university studies. In fact. according toMr Kolze, students in some European coun­tries receive allowances from the State to allowtJlem to study. 'They simply don't think of theuniversity needing their money". In Europestudents also tend to live in flats and not inorganised communes, giving tJlem less of a"residence culture" on which to build theirbonds with the institution.

These differences are still marked, butglobalisation, shrinking State support andcorporate marketing trends such as loyaltyand relationship marketing are resulting inmore universities, including South African

universities, learning from the American mod­els and they are starting to take notice of theiralumni.

An alumni programme simply cannot workunless both tJle graduates and the universityperceive tJlat there could be real benefits fromthe relationship. According to Mr Kotze.graduates from the more prestigious institu­tions such as Harvard, Oxford and Cambridgeare keenly aware of the personal and careerbenefits they could derive from maintainingcontact with other alumni tJlrough their AlmaMater. Here the universities play a keyfacilitating role.

Many South African universities are onlynow looking at developing their alumni rela­tions, whilst others such as the University ofStellenbosch and a few others have wellestablished and active alumni corps. IiU- Hans-Peter Bakker

STUDENTEVERBLYFGROOT KRISIS

Dir is algemeen be:kenddar srudenre en hulleouers e1ke jaar vanafNovember paniekerig

raak oor srudenreverblyf vir die vol­gende jaar. Daar is onlangs berig darmeer as 2 000 voornemende eersre­jaars nie aansraande jaar verblyf opSrellenbosch kan kry nie. En dan isdaar ook nog ralle huidige srudenrewar ook verblyf soek. Hierdie roe­srand vererger jaarliks.

[n 'n poging om ouers en sru­denre re help om die prob[eem op relos, is 'n ooreenkoms onlangs ge­sluir russen die advieskanroor vandie US srudenreraad, war in dieNeelsie gelee is, en Coerzenburgeiendomme in Kerksrraar.Coerzenburg eiendomme is reeds17 jaar akrief in die mark bedrywigen sal ouers en srudenre behulp- Dr Con'ie wessels-

saam !<an wees mer die koop enverkoop van woonsrelle, dorpshuiseen huise. Die persoon om hier rekonrak is dr Corrie Wessels warreeds 50 jaar op Srellenbosch woon.Boonop was hy meer as 20 jaardosenr aan die universireir. Baieoudmaries sal hom onrhou as rug­byspeler en spiesgooier. As gevolgvan s)' jarelange verbinrenis merSrellenbosch en die universireir is sykennis en raad baie waardevol. Hykan op die volgende wyses gekonrakword

Tel: 021-883-8255Sel: 083-261-2312

Faks: 021-887-1813e-pos:

property@tevcom.co.za

Adres:Kerkstraat 21

Stellenbosch 7600

COETZENBURGEIENDOMME • REAL ESTATE

Tel: (021) 883 8255 Fax: (021) 887 1813 Cell: 083 261 2312

Studente en ouers vvat belangstel om te huur. kan John Marx by Stellenboschverhuring kontak. Selfs kamers aan of in huise kan gereel vvord.

Tel: 021-887-9061. Faks: 021-887-9050. E-pos: bjc@tevcom.co.zaAdres: Ryneveldstraat 11. 2de vloer. Andmargebou. Stellenbosch 7600

l ~~===================':!J

----_---..J

Navorsing • Research

The University has produced another Category A researcher. The Foundation forResearch Development (FRD) has honoured Prof Detlev Kroger (Mechanical Engineering) for

out<;tanding achievements in his field. By MALENE BREYTENBACH

THERMALENERGYEXPERTJOINS A~TEAM

Only world-class research leaders in their respective fields of science, engineering and technologyat South African tertiary education institutions obtain the FRO's coveted Category A status.Researchers are subjected to international peer group scrutiny, based on the latest five years ofresearch output, a process managed by the FRO

Prof Detlev Kroger, signing copies of his latest book

Kroger, who is part-time director of the University's

.

Institute for Thermodynamics and ~lechanics, wasappointed at Stellenbosch 30 years ago to develop aero­nautical engineering and was made responsible for thepost-graduate programme in engineering.

His interest turned to thernlal energy systems and he became such anexpert in this field that he has been acting as consultant to major indus­tries such as Sasol and Escorn as well' as industries overseas. During hisdirectorship of the Institute for Thermodynamics and Mechanics, itbecame so successful that it now generates 25% of the turnover of all theEngineering Faculty's institutes put together.

He qualified as mechanical engineer at theUniversity of Stellenbosch (SSe, SIng 1962) andthe Massachusetts Institute of Technology (MIT)in Cambridge, USA In 1967 he obtained hisdoctorate at MIT. Since joining StellenboschCniversity in 1968, he has acted as visiting pro­fessor to various universities in Germany andthe USA

Kroger has been a member of no fewerthan 18 South African and internationalprofessional societies and committees, includingthe International Institute of Refrigeration, theAssembly of World Conference on Experimen­tal Heat 'Transfer, Fluid Mechanics andThermodynamics, the South African Institutionof Mechanical Engineers and the Collegium ofthe Foundation for Research Development. Heis associate editor of Heat 'Transfer Engineering.

The twelve awards he has received, includethe South African Chemical Processing Award,the Gerard Swope Fellowship at MIT for "stu­dents of exceptional ability and promise, as amark of highest distinction", the Ernest Oppenheimer Fellowship, theHavenga prize of the SA Academy of Arts and Science (1986), theResearcher of the Year award of the Faculty of Engineering in 1987 anda silver medal from the South African Institution of MechanicalEngineers.

In 1996 the dean of Engineering named him lecturer of the year. Heis listed in Marquis Who's Who in the World 1995 and the AmericanBiographical Institute, Five Thousand Personalities of the World.

He has been invited to Australia, the USA, Israel and England to pre­sent courses and lectures. The pinnacle of his many publications is hisrecent book, Air-cooled heat exchangers and cooling towers, with 900pages and as many references. It was printed by the Universiy ofStellenbosch Printers. Part of the proceeds will go towards post-graduatebursaries for students.

"I would like Stellenbosch University and its Engineering Faculty toexpand post-graduate activities to draw more students and to hold morenational and international conferences, for which a new conference cen­tre should be planned," said KrOger.

He has been promotor to 50 post-graduate students and nine of hisex-students are professors of Engineering at various universities. Heascribes the prestigious FRO award to his love of his work and the sup- :<:

port of his wife, Regina, a well-known artist. They have a daughter (who ~

is also an engineer) and two sons - all three of them are Oudmaties. ~Dellev KrOger looks forward to many years of research and envisages z

~exciting projects such as a sun energy station for South Africa, to be ~

developed in the Kalahari. II 0

8 . Matieland

~s 10 000 km Suid-Afrikae roofvoels bestudeer

Inset: Riana Botha by eenvan die bome naby haar huis

in die Vrystaat wasr sy data oor dierooivalkies versamel het.Links: Dave Pepler met 'n jongwitluuillllrend war asn 'n valkenier vanStellenbosch bflhoort. As roofv06lken­n ... adviseer Pepler die We.tCaapseDepartement Natuurbewaring, ondermeer oor toestemming aan lede van dieKaapse Valkeniersklub om roofv06lsaan te hou

Matieland . 9

b

Omdat die voels klein is om 'n radiosenderte dra, is dit moeilik om hulle op hulmigrasieroetes te volg. "Die enigste manier omrerig iet.<; te wele te kom, is om self te gaankyk," se Pepler, wat die afgelope dekade dieuithoeke van die voel se verspreidingsgebiedbesoek het. van Spanje in die weste totKazakstan se Sleppe in die ooste.

"In Kazakstan is daar genoeg plek om nes temaak - die plek is verstommend leeg - maardaar's nie kos nie. Na die val van Kommunismehet oorbeweiding deur bokke ontsaglik toege­neem. In dele van Spanje is die valkie op dierand van uitstelwing. Byna niks van die natu­urlike plantegmei bly 001' nie. Die vot'ls jag indie dun onkruidstroke aan die kant van lan­derye. Sedert 1950 het hul getalle in Wes­Europa met sowat 95% afgeneem."

Volgens Pepler is die rooivalkie 'n belangrike

indikatorspesie. "As dit sleg gaan met die kleinmoivalkie. is die kanse goed dat dit ook sleggaan met ander spesies: Die oplossing? "Ons

"Sal eenvoudig opofferings moet maak. A<;elke boer in Suid-Afrika net 'nonkruidstrook van e n meter aandie rand van y g aaides los, dinknet hoeveel jagplek sat dierooivalkie w n..... II

taat se samewerking oor'n bedreigde roofvoilreld-simposium

Pepler het in die afgelope dekade die uithoeke vandie voel se verspreidingsgebied besoek - van Spanjein die IN'este tot Kazakstan se Steppe in die ooste

I'd voorgele. maar net dieIII.-llftl~*~~geag \\IO~et; word aanvaar,"

se data was werklik uitste­n gesamentlik 'n aanbieding

van die wcreld s~

rs." .. (I ..

broei in"~ropa·~~. (fie stIid!like ~om •

rderh .O' ses weke later in

I ulle op die grasvlaktes van~ Nie almal haal egter hul

. 001' Noord-Afrika en dieord die voels op groot skaal deurskiet. Altesame 800 dooie voels,rooivalkies. is al in die vrieskas

'S op die eiland Malta gekry.a word gifstov.we 5005 Dieldrin en

nog gebruik," se Pepler. "Baie van die

valkies word vergiftig wanneer hulle stop omspinnekoppe, termiete, sprinkane. en-akked~,

vreet."

MEISIE HELP U NAVO,ksER

OFV °LStUDIE

Uitwissing bedreig die rooivalkies wat in Europa en Asie broei - onllll:;\1111

toe vlieg. B B S het gesels met 'n US-navorser w

ME'n Stellenbosse voelkehet gelei tot 'n belangw

In Augustus het Riana 80malriekleerling van Vrede. enPepler van die US se DepartenNaluurbewaring 'n referaat 001' die kleirooivalkie (Falco noumanni) gelewer by

die vyfde Wereldkonferensie 001' Roofvoels enUile wal vanjaar in Suid-Afrika. by Midrand.gehou is.

Riana was in standerd ses toe sy vier jaargelede begin het om saans die rooivalkies indie bloekom- en dennebome nab)' haar huismet 'n fJitslig te tel. Pepler het haar in 1993ontmoel toe s)' by hom om hulp kom aanWophel tem'yl s)' saam met haar ouers m~sie in die Kaap lI'as. "Ek het haar~"lI)(om boek te hou van haar..~_'~"~1JI

gedink daar sou veel van k"Vier jaar later het ons

ontvang. Ek was regtig uit\\las ongeloofJik volledig. Syelke aand gaan tel vir die ses maan vat hullein Suid-Afrika is. Sy het detail-inligting inge­samel waarvoor voltydse navorsers eenvoudignie die tyd het nie."

In die vier jaar het sy noukeurig boekgehouvan die aantal voels - meer10 000 van hulle - en /f«Iige ~ataingesamel.

Pepler, wat die rooivalkie reeds moor astien jaar lank bestudeer. en sy kollega Bertyvan Hensbergen kon die data wat Riana ver­amel hel. gebruik om 'n referaat vir die

wereldk nferen<;ie voor te berei.

Agtergrond: Die klein rooivalkie, 'nwaterverlskildery deur GraemeArnott. Die werk is afflfl,druk op dieetikette van wyne waf dieVriesenhof-Iandgoed (van die be­kende Oudmatle Jan Boland Coetzee}met die W'relel-Natuurlonds (WWF-

~ SA} se sf.un vemoop ten bate vanQ. Pepler se navorslng oor diei'5 bedreigde voe/soort. Die klein~ rooivalkie is gelys as 'n spesie wati;) wiireldwyd bedreig word.

Navorsing • Research

Sedert 1688 het 'n oorerflike siekte so versprei dat dit nou tussen 10 000 en 20 000Suid-Aflikaners raak. TERRY NEL vertel van die genetika-navorsing hieroor

HULP VIR DUISENDE

MET OORERFLIKE SIEKTEVryburger Gerrit Jansz van Deventer se troue met 'n Hollandse weesmelSle, Adriana Jacobs, in1688 het verreikende gevolge gehad. Een van hulle (waarskynlik Adriana) was 'n draer van 'n oor­erflike siekte wat vandag na raming tussen 10 000 en 20 000 Suid-Afrikaners raak

Die siekte, variegate porfirie(vp), kom meer in Suid-Afrikaas in enige ander land in diewheld voor. Dit word toegeskryfaan die "sligterseffek": 'n VP-Iyer

was toevallig een van die eerste immigrante aandie Kaapse nedersetling waar die gemeenskapbaie klein was. Groot families was aan die ordevan die dag en die bevolking het vinnig ver­meerder; so ook die getaJ VP-Iyers.

Een van die egpaar se agt kinders het in 1720met 'n Van Rooyen getrou en daar is toe vir 'nruk na VP as ''Van Rooyen se velsiekte" verwys.

'''n Sligterpopulasie soos die Afrikaner isenige genelikus se droom," vertel dr. LouiseWarnich, molekulere genelikus van dieDepartement Genetika aan die UniversiteitMaar die siekte is lankal nie meer beperk tot 'npaar familiename of Afrikaanssprekendes nie."Dit kom ook voor by baie EngelssprekendeSuid-Afrikaners."

Dr. Wamich is reeds geruime tyd betrokke bynavorsing oor VP ,in Suid-Afrika In 1995 is diedefekliewe geen wat VP veroorsaak, deur 'n groeplapannese gekJoneer en in 1996 is die meesalgemene Suid-Afrikaanse mutasie, wat by 90

persent van die draer-families voorkom, gevind.Nie almal wat die defekte geen het, vertoon

kJiniese simptome nie. Die simptome van VP, asdit wei voorkom, kan velverwant wees, soos sen­siliwiteit vir die son en 'n vel wat makJik letselsmaak, maar sommige Iyers kan ook 'n akuteaanval kry wat tot die dood kan Iy indienmediese behandeling nie verkry word nie.Omdat sommige geneesmiddels, o.a. sommigenarkosemiddels, so 'n akute aanval kan veroor­saak, is dit belangrik dat mense moet weet ofhulle VP-Iyers is al dan nie.

En dit is hier waar die navorsing so 'n belan­grike deurbraak gemaak. het. Voorheen kondaar biochemies eers mi puberteit getoets wordof iemand 'n VP-Iyer is; 'n spesiale dieet moes vir'n paar dae gevolg word en steeds was die resul­tate nie altyd akkuraat nie. Nou kan daar openige ouderdom 'n bloedmonster geneem enspesifiek vir die mutasie getoets word.

"Mense wat weet hulle het die VP-stigtergeenin hul farnilie kan nou almal hul kinders laattoets. Baie mense is dalk in die verlede ver­keerdelik gediagnoseer en met die DNA-toets isdit nou makJik en vinnig om doodseker te maakvan die diagnose:' se dr. Wamich.

Die volgende kopkrapper is die groot variasievan simptome onder VP-Iyers en navorsing isnou daarop gemik om te bepaal of andergeneliese faktore dalk daartoe bydrae.

Dr. Wamich is ook betrokke by landbouna­vorsing. "Ons werk op DNA-vlak, dus is daar nieveel verskil tussen navorsing op mens en plantnie, want dieselfde tegnologie word gebruik omgene en geneliese defekte te idenlifiseer," ver­duidelik sy.

Siektes by aartappelsNavorsing word onder meer gedoen op kullivari­denlifikasie en bruinskurisiekte by aartappels.Bruinskurfsiekte veroorsaak jaarliks groot oesver­Iiese in Suid-Afrika en daar word gepoog omuiteindelik die gene wat natuurlike weerstandteen die siekte bied, te idenlifiseer en te kJoneer.Terselfdertyd word op DNA-vlak gekyk na die bak­terie wat die siekte veroorsaak, iets wat nog nooitvoorheen in Suid-Afrika gedoen is nie.

Molekulhe genetika is een van dieopwindendste en snelgroeiendste velde - watoplossings vir baie mediese en landboukundigeprobleme kan bied, en navorsing hieroor geniethoe prioriteit aan die US. II

S.neellaJ enG.n.......

GenetikanaVOrser dr LouiseWamich (regs) by mej Heidi vanDeventer, 'n nasaat van die stam­

ouers wie se troue in 1688 daartoe geleihet dat duisende Suid-Afrikaners dieoorerflike siekte variegate porfirie (VP)het. Heidi, wat nie aan die sieh1e Iy nie,is 'n nagraadse geografiestudent opStellenbosch. Haar pa, mnr lohan vanDeventer, 'n Oudmatie van Pretoria, stelnoudie Van Deventers se starnboom volledig op.Hy is die Genealogiese Vereniging se Noord­Transvaalse takvoorsitter. III

10 . Matieland

Leer jy iemand visvang, voed jy hom vir 'nleeftyd, lui 'n ou Sjinese gesegde. Op Stellenboschword dit verder gevoer met opleiding en voorpuntnavorsing 001' visteelt en -verbouing

A KWAKULTUURBLY VOOR NA 'N DEKADE

Natuurlike visbronne kwyn oral. Dis oorbenut in 13 van die wereld se 15 oseane. Daarom is diegrootskaalse tegnologiese vooruitgang en ontwikkeling van akwakultuur (die wetenskap vanvisteelt) so belangrik

Deur T.rry N.'

Matieland . II

We,kers by die fOnl/damme vandie Jonke,shoek-vistee/stasie.

Die Universiteit van Lcuven. Belgie, se same­werking oor water-ekologie en reproduksie-fisiolo­gie is sowat R150 000 per jaar. Ander medewer­kers sluit in Israel se organisasie vir lanabouna­vorsing en c1ie Asiatiese tegnologie-instituutvan Thailand. SA medewerkers is O.nl. die Wes­Kaap se Departement Landboll, die LanclbouNavorsingsraacl en die Universitcit van dieNoorde.

'n Volledige reeks kommersiele visvoere,ontwikkel c1eur die i\kwakliltuur-afdeling. het geleitot WPK Landbou se borgskap van RI miljoenoor vyf jaar. Dit sluit 'n voedingskundige se pas inasoak die projek se bedryfskostes. 'n Modemevisvoerfabriek word teen R7 miljoen vir WPKAkwavoere op Malmesbury gebou.

Akwakultuur se kleinboer-ont\\'ikkelings-program (aangepak in die Wes-Kaap in 1995)

help die boere met vispmduksie-ondememings - vir ekstra inkomste,opleidingsgeleenthecle en bekostigbare prote'ienbronne op die platteland.Dit brei binnekort :--Joorcl-l{aap en Oranjerivierstreke toe uil Vyf nuwe pro­jekte word ook vir 1999 beplan: o.m. by Suurbraak. \Vorcester en Grabouw.

AklVakultuur het baie in 'n dekade bereik. Maar Brink het steeds grootplanne, soos om 100 kleinboere teen 2005 te vestig. of dat akwakultuur 'nintegrale deel moet wees van die opleidingsprogramme binne die raam­\Verk van die nu\\'e nasionale opleidingstratcgie wat vanaf 2000 aan die USingestel word.

Vir die SA visbedryf se internasionale mecledingendheid, isdoeltreffende tegnologie-oordrag tussen die US en buitelandseinstansies noodsaaklik. Daarom word met Frankryk se nasionalenavorsingsagentskap oar nog 'n samewerkingsooreenkoms onderhan­

del, se Brink 'n Netwerk vir vis­teelt-opleiding en navorsing inSuider-Afrika kry ook aandag en 'nteelafdeling vir omamentele spe­sies (goud- of tropiese visse) wordby die US beoog.

Die Universiteit se Akwakultuur­mense wil voorbly met die nood­saaklike - en lVereldwyd mededin­gende - bedryf. IIt1I

/

..Danie S,ink ('tJfIs) en d, LouwHoHman (Veekundige Wetenskappe)by die nuwe tilapia-tee/eenheid waf

AgTfl/ek op die Welgaval/en­p,oefplaas borg.

In Suid-Afrika neem die us bier dieleiding. Die Fakulteit Landbouweten­skappe se AJ\\l'akultuur-afdeling is. vanjaartien jaar oud. Die dekade se hoogtepllnterakende opleiding. navorsing en ontwikke­

ling sluit in: tegnologie vir die geslagsmanipulasievan visspesies, die implimentering van 'n klein­boer ontwikl\e1ingsprogram, die ontwikkeling vankommersiele visvoere asook medcwerking met 'naantal plaaslike en oorsese instansies.

Die US se akwakultullr-kursus is steeds SlIid­Afrika se enigste voorgraadse universiteitskllrsusin die ligting. Dis boonop besonders, want ditword met bydraes van vyf departemente aange­bied: Genetika, Voedselwetenskap, VeekuncligeWetenskappe, Dierefisiologie en S06logie. Sowatvyftig sLlIdenLe volg jaarlil,s die kursus, oor lweesemesters. Ses stuclente doen M-grade en een 'ndoktorsgraad.

Navorsing het al baie vermag. Die forelteelprogram - toegespits opgenetiese verbetering - het forelteellyne gelewer met 'n 16 persent betergroeitempo na vyf geslagte se seleksie. Die produksiesiklus is reeds clriemaande korter. Boere kry die genetics verbeterde forel as eiers of vinger­linge. Dit geld \~r 80 persent van aile Wes-I(aapse forelproduksie. In dieWes-Kaap is 48 prodllscnte en landwycl 74.

"Sedert die teelprogram begin het, het produksie in die Wes-Kaap sterktoegcneem," vertel Danie Blink, hoof van AJ\wakultliur en ook dieAJ\\vaJ\ultLlllrvereniging van Suider-Afiika 5e voorsitter... Wes-Kaapse pro­dusente lewer nou meer CIS 40 persent van die SA forelproduksie," sc hy.

Verder is die tegnologie van geslagsmanipulasie (om slegs wyfie­nageslagte te kan teel) as standaardprakLyk in die bedryf gevestig.Dit heL aansienlike groeitempo­en vleiskwaliteit-voordele vir pro­c1usente.

Navorsing oar geslagsmanipulasieen genetiese verbeteling is twee jaargelede ook lIitgebrei na tilapia, 'neetbare. inheemse I'varmwatel\lis.

z Verskeie oorsese en handelsven­~ nootskappe help hiermce - b)'vaor­Q. beelcl die Universiteit van Wallis,~ Swansea, wat R2,2 miljoen in drie~ jaar bydra. onder llIeer vir 'n nadok­o torale pos.

Uitreik

SYBELLE ALBRECHT skryf 001' 'n partytjie waar navorsers vertel het van hul deurb,'ake,en ouers van hul vreugde

KLINIEK SE tWONDERWERKIES'..-

OUERSKAP NA TELEURSTELLINGOns oorbevolkte wereld met debatte oor gesinsbeplanning en aborsiewetgewing laat vergeet 'nmens maklik van ouerpare wereldwyd wat "deur vuur sal' loop" om 'n eie kind te he

•

Mnr Van Zyl Henning, 'n Bolandse boerwie se vrugbaarheid geaffekteer is deur diechemoterapie wat hy as kind teen leukemieby Tygerberghospitaal moes kry, is deurprof Peter Hesseling van die OepartementPediatrie en Kindergesondheid na dieInfertiliteitskliniek venvys. "Oit is moeilik omaan mense te verduidelik wat dit vir jouheteken om na baie teleurstellings en jarese gewag, jou eie kind te he," het mnrHenning gese.

Naas die spannetjie ICSI-babas by diefunksie, was daar ook 'n groepie ouer kinderswat die kliniek se vroeere suksesse met infer­tiliteitsbehandeling verteenwoordig, soosLize-Mali en Aancois van der Westhuizen vanBredasdorp, wat 14 jaar gelede geskiedenisgemaak het as die heel eerste proefbuistwee­ling \Vat op die Afrika-vasteland gebore is, ofdie fraai Leandri Swanepoel, wat as die eerste'bevrore embrio'-baba, nege jaar gelede diekollig gesteel het.

Spanlede van die Eenheid vir Repro­duktiewe Biologie van die OepartementVel'loskunde en Ginckologie, het vertel vandie revolusionere vordering in die behande­ling van onvrugbaarheid sedert die kJiniek seontstaan. "Ek is betrokke by die 'maak' vankinders," het dr Marie-Lena Windt de Beer, 'nnavorser wat haar doldorsg.raad oor die ICSI­

metode gedoen het, gese toe sy haarself aan die gaste bekend gestel het"Oit is soos 'n droom wat waar geword het."

Die spanlede het vertel hoe die kliniek in die vroe~ dae met gelcende~

geld op die been probeer kom het, van laboratorium-muise wat in 'n kri- ~

tieke stadium van die kJiniek se navorsing die hasepad gekies het en van ~

nUII'e deurbrake, soos die ontwikkeling van 'n gerekenariseerde stelsel vir §2die evaJuering van spermselJe. ~

"Onvrygbaarheid raak twee uit elke tien egpare;' se die Eenheid s hoof, ()

Prof 7JIInua fC'nIIiIr, hoof nil ...

~~

...., .... nil"1dInI8k.~

.IM;queIIae__ (fl.

Meer as twintig sulkeegpare het vroeer van­jaar by die FakultcilGeneesl\unde huldegebring aan die

Stellenbosch/Tygerberg In fertiliteitskliniekse dokters en navorsers wie se baanbrekcrs­werk in die afgelope 16 jaar verseker hel datdie meeste onvrugbare egpare nou betreklikmaklik gehelp kan word.

Die egpare en hul kroos by die partytjiewas slegs 'n klein persentasie van dieduisende pasi~nte oral uit Suid-Afrika, anderAfrikalande soos Zimbabwe, Namibie cn dieKongo, en selfs uit Amelika en Europa watby die kJiniek hulp vra - dikwels na talleteleurstellings en vergeefse pogings elders.

So 'n pasient, mnr Gert Kruyer vanKuilsrivier, het treffend vertel hoe hy dwars­deur die land van een dokter na die anderverwys is en uiteindelik skriftelik moes hoordat hy nooit sy eie kind sou he nie. 'n Vriendhet hom egter van die kliniek vertel en Iweejaar gelede is sy dogtertjie. Christie, gebore.danks)' die behandeling wat hy en sy vrougel\!)' het. 'Dn Kind van jou eie is die grootslegawe wat 'n mens kan ontvang." het hy gese.

Christie was dic eerste "rCSI-baba" inAfrika. Sy is 'n "wondenl'erkic" van tcgnolo­gie en kundigheid wal spesifiek ontwikkelis om manlike infertiliteit Ie behandel deur middel van dieIntrositoplasmatiese Semeninspuiling (die mikro-inspuitingsmctodel.Spermselle uit die man word regstreeks in eierselletjies van die vrOlI inge­spuit Na 'n paar uur, as bevrugting plaasgevind hel, word die embrio's ,indie vrou se buise teruggeplaas.

Die kliniek het al meer as 50 ICSI-babas opgelewer, en nog 'n aantalma's venl'ag nou sulke ballas. Een van hulle is mnr Kruyer se vrou, lI'atweer swanger is na 'n tweede mikro-inspuitingsbehandeling.

12 . Matieland

80 links: Mnr Gert Kruyler: "'n Kind van jou eie is die grootste gawe wat 'n mens kan ontvang. " 80 regs: Lize-Mari (voor)en Francois van der Westhuizen van 8redasdorp, wat 14 jaar gelede geskiedenis gemaak het as die eerste proefbuistweel­ing in Afrika, met die kliniek se jongste tweeling, Faith en Anthony Adonis.

• Die kliniek se volgende "cerste" vir Afrika was die eersle ICSI- baba, inNovember 1995.Die Eenheid se navorsing 001' manlike inferUlileil geniet intemasionale

aansien. Lede gee gereeld uitnodiging.slesings by intemasionaJe kongresse.Drie teksboeke 001' "Geassisteerde reproduksie en manlike infertiliteit",onder die redaksie van senior wetenskaplikes en geneeshere van dieEenheid en die Jones Instituul in Amerika, het reeds die lig gesien. En dieEenheid bied vir jare al 'n lIolledige infertiliteitsdiens mel mikrochil1lrgieseen endoskopiese chil1lrgie.

Die jong.ste intemasionalc deurbraak is mel gevorderde rekenaaltegnolo­gie wal spem1s se lIom1 evalueer - om vl1Igbaarder van mindel' IImgbarepasiente te onderskei en so die soort behancleling Ie bepaaJ. Vir mans Illet'n lac persenlasie nom1aJe spem1s is mikro-inspuiting ecrder as proefbuis­bevTlIgting aangewese. 'n Suid-Afiikaanse ingenieur, mnr Conrad du Toil het

------------ die sagteware ontwerp \~r die stelsel, wat gouintemasionaal aandag getrek hel. Dit is al inEngeland en Duitsland bekend gestel. II

-Die ........., VIllI Idn"..n ......" ...e ..._r_1IIIOftI ...,...

prof Thinus Ktllger. "Danksy die revolusionere deurbrake in die behan­deling van onvl1lgbaarheid en ander toestande IVat swangerskap bemoei­iii" kan die meeste van hulle egter nou gehelp word.

"Om mense s6 te help, is 'n dankbare beroep," se Kmger. "Dit bly egter'n spanpoging en enige sukses wat ons behaal is onderworpe aan dieGenade van Bo."

Die Eenheid se suksesse, self.s vir hulle IVat hul kinderloosheid as deelvan die noodlot aanvaar het, kan gemeel word aan die rnylpale sederl dieEenheid in Aplil 1984 die geboorte van Afiika se eerste proefbuisbababekend gemaak het• Sedert die geboorte van die seunljie (nou reeds 'n tiener) was die

Eenheid vel-dntwoordelik vir meer as duisend proefbuisbabas.• Korl daama rapporteer die Eenheid die geboorte van die eerste proef­

buistweeling.• Leandri Swanepoel se geboorte, 'n paar

jaar late!; was weer nuus: dilwas die eerstegeslaagde bevrore emblioswangerskap.

WEER 'N VROU AS SR-VOORSITTER

Die Maties het vir die derde jaar namekaar 'n vrou as studenteraadsvoor­sitter. Wynoma Michaels is 'n M-stu­

dent in Polimeerwetenskap wat voorheen aandie UWK gestudeer het. Sy beskou dit asbelangrik dat die Universiteit in Suid-Afiika enintemasionaal medeclingend bl)'. "Veranderingis noodsaaklik, maar dit beteken nie 'n verla-

ging van standaarde nie."Michaels is een van die tien SR-vroue.

teenoor net vyf mans. In 1991 was Erica Venter(noli Hofmeyr) die eerste vrou am die Matie­SR Ie lei. Daar is nou voorgraads feitIik eweveel Malie-mans en -vroue (5 707 en 5 699)maar nagraads is claar sowat twee mans virelke vrou. II

Matieland . 13

I Academic courses

/-_ I

ft!~*, 111~ 1 ~~ @ ft. -+ Jf- 5l QM ~b~it 0

Stellenbosch University has appointed a Chinese scholar to teach Maties the languagespoken by the greatest number of people in the world today - an estimated 544 million pe@ple

in China alone. MURIEL HAU-YOON reports(

CHINESE MINISTER LAUNCHES

MANQARIN LANGUAGECOURSE

.I'

"In the 21st century, English

~his was announced in and Mandarin wilt be the two language is the mosl basic 1001 for promol-

Stellenbosch in October by Mr most important languages to ing utualunderslanding. Although it is notSun Jia-Zheng, Minister of gain access to the international ea. to learn U1e Chinese language; it is U1e

community ... If South Africa is- Culture of U1e PRC, who was on key a rich treasure house of Chinese cul~

a five day lour of SoUU1 Africa. serious about doing business ture: he said.with Asia, we wilt need toProf Andreas van Wvk, Rector and Vice- The introduction of the course co-incid-master Mandarin"Chancellor of ilie University, said Mandatin ed with the launch of tvl-Web's new

is Ole language spoken by Ole greatest num- Website entitled China B idge. "II containsber of people in Ole world today. An estimated 544 million people in the most up-to-dale infolDlation on China and features a usefulChina alone converse exclusively in Olis language. resource base of essential trade and business information for SouOl

"Since tlle formalisation of South'Aftica's diplomatic relations with Ule - Africans;' says BnJce Cohen, general manager of M-Web Inleractive. ILPRC last year, inlerest in Mandarin has grown dramatically among SouOl can be accessed al mweb.co.za/chino.African business people and government officials," said Van "V)k'Ir:l the 21st cenlury, English and l\1andarin will be the two most

The University has appointed 1"ls He Xiaoping, professor in the important languages ...lo gain access to the international community.Departmenl of Foreign Languages at China Agricultural University, to The status of se~'~rdl major European languages will probably lapseestablish an introductory course in Mandarin and Chinese culture al into regional usage only: said KOQs Bekl,er, Director of the 1'11H Group.Stellenbosch, starting in January 1999. "If South Africa is setious about doing business with Asia, we will

The MIH Group will sponsor Ole course to the amount of R200 000 per need to master Mandarin. MIH has 'commilted resources towards pro-annum for alleast three years. jects which will help forge stronge;· commercial and cultural links with

Prof Rainer Kussler, Head of the Department of Modern Foreign China," said Bekker, who is an Oudmatie.Languages al Slellenbosch, said the purpose of establishing this course The l\'lIH Group has already initiated a successiul operation inwas to offer sludenLs and the public Ole opportunity of learning (0 Thailand and is estabfishing joinl ventures in technology for pay televi-communjcate in Mandarin and to familiarise themselves WiUl modern sion and Int~t1 applications in several Asian countries.Chinese culture. • Prof He (who has been with China AgriculJJJral University since

"This will enable South Africans to interact more effectively with 1987) obtained un jvlA degree in English /)1 U1e USA: Aport from beingChina in trade and scientific and scholarly exchange. Further courses a professor in foreign languages there, she also se/vf}.:~ as (lMJuty direc-will be developed according to local needs;' said Kussler. tor of that university's Centre for In/'emational Exchange. Prior to that

In his speech, Sun said that by maslering i\'landarin, one wa, able to she was dapu/y directQr responsible for graduate studies and co-ordi-gain valuable insighl into China's 5 000 year-old civilisation. "Cultural noting the work of.foreign e~erts. She has been attached to severalexc al)ge is the best channel for humankind to promote friendship and publishing houses. II

Growing trade and diplomatic relations between South Africa and the People's Republic of China(PRC) have culminated in the introduction of a Mandarin language and Chinese culture course atStellenbosch University ./

Mastering Mandarin, enables one to gain valuable insight into China's 5 000 year-old civilisation

14 . Matiel~md

OSTERING A BETTER

UNDERSTANDING OF JAPANCAROL CAMPBELL spoke ~o a Japanese pro'essor IMhoholds a nelN' chair 'unded by a Japanese governftlenul

body a~ S~e"enboschUniversi~

ProfeNo, Yolchi Mine

Matieland ' 15

ecanomy began as a "curiosity" but soanmushlUomed into a deep comminnent tothe 6tudy of the "rainbow nation".

"A nation which I see as a microcosm ofthe troubled world we live in," he says. Whatthe South African people have achievedthlUugh the thomy process of negotiation isof great significance to the rest of the world.

''Though I am not a naive 'optimist, [ beton the success of this country and am surethat it will still be worth careful study fornon-South Africans for many years."

All eyes now though are on japan whimis stiJl plagued by economic troubles. japilfl'sleading 19 banks have been forced to setaside 10.7 billion yen, a half of South Africa'sGOP. to get lid of bad loans. As a result,major banks reported a net loss for 1997and are reluctant to extend new loans badlyneeded !:JlUapanese finns in deep recession.

''The direct cause of the current setbackfaced by the japanese economy can beatl1ibuted to the reckless lending behaviourof japanese financial institutions during the"bubble era" in the latter half '80s," saysProfessor Mine. "An enOlmous amount ofmoney poured into the land and stock mar-

, kels when the govemment adopted an "easy­money" policy to boost domestic demand."

The aim of the policy was to curtail the coun­l1)ls mounting trade surplus. "Unusual specula­tion caused an excessive overheating of thees;onomy and consequently the market col­lapsed in 1989: the burst of tlle bubble. Nowbanks cannot collect money fium tlle non-per­forming real estates purchased at inflated prices.

''The fact is that the average land price inbusine s disbicts of six major japanese cities in1997 has shrunk to merely one fourUl o( wbatit was at the heyday of the bubble leveL"

Already Professor Mine has begun decodingthese complexities and the japanese UI1l ueway of doing business. For Stcllenbosch

students, it's invaluable trainingset to put South Africa on a firmfooting with one' of its biggestintemationaf allies. II

victims of the atrocities inflicted by thejapanese military regime during the WorldWar 1I have not been forgiv n the japanesegoverAijlent despite, says Professor Mine, aseries of official regrets.

''There are contesting perceptions in japan\~itll regard to thc interpretation of the past.some conservative politicians and historiansstill overtly praise tlle 'heroic self-sacrifice' of theimperial soldiers."

For this reason the process and outcome ofthe Truth and Reconciliation Commission hasbeen carefully watched by concemed Japaneseintellectu·aTS. The motivation for ·Professor1"linc's deep interest in South Africa's political

",.,....boscIt •• til..,.,.,.,.rIate .."...• ., ....n8W' ,.."... becauseIt .... exp til.......IntenNJe In bulldlnflaced....1e relation....,..betwINI.. SA .nd Japan

The ~""'fle.tile J.pe..... I'8ce'n be'ng eccepfJacl •• part orAs".... .,.,... _........I'8ce in .." accepfJacl _ part ortile n • .., ~ Afiofc8

Ntenlion Japan to a South

tican and ine~itably theconversation tums to sumu­rai waniors, geisha girls and

maybe the devastation of Hiroshima andNagasaki b ' atomic bombs in \Vorld v\Tar II.

ongOIng financial crisis in theworld's second largest economy seems fartoo remote for it to have any real impact onthe everyday life of ordinary people inAfrica. It is this ignorance of Japan a d itsculture and economy which Pro ssorYoichi Mine. 36, head of Stelle oschUniversity's new unit for Japane. andAsian studies, aims to destroy.

The new chair is being funded by theJapan Foundation.. a Japanese governmentalbody aimed at fosteling a deeper under­standing of the japanese and Asian ways ofdoing business and living life.

The University was selected as theappropriate home of the programmebecause it expressed the most interest inbuilding academic relationships betweenthe two countries.

Prolessor Mine is no sO'anger to SouthAfrica. ~e has visited the couno")' a ~mberof times and his major work. widely read injapan, is a book called SOUUl Africa: The Roadto a Rainbow Nation, published in 1996.

"The two countries face many commonchallenges," he says. For a start South Africaand japan may havt"to co-operate as perma­nent members of an enlarged United NationsSecurity~uncil in fields like internationalconflict resolution, environmental protectionand the realisation of a new internationaleconomic order. Many of the areas i~co 1­

mon also relate to demographic trends andhistorical responsibilitie~,

The challenges the japanese face in beingaccepted as par of Asia are very similar to theones w ites face in being accepted as part of

e new South Africa."On llmjor obstacle for japan's

integrdtion \Iith the wider Asia iso the war crime issue." The Asian

Verskeie Universiteitsgeboue dra by tot Stellenboschse boukuns-skat

DEEL VAN 'NRYKE ERFENIS

Op die drumpel van die 21ste eeu is Stellenbosch, Suid-Abikase oudste dorp mel sy ryk argitektoniese erfenis, besig am vinnig leverander - vanwee loenemende groei en snel bevolkingsdruk.

Die Stigting Simon van del' Stel se plaaslike tak het onlangs insamewerking mel die Universiteit 'n belangrike folo-uitstalling

(geborg deur Sanlam) aangebied om die kollig te IVCrp op die Eikestacl se beson­derse natuurlike en kullurele bales, die gevare wat dit bedreig en moontlikeoplossings vir sulke probleme.

Beplanners. argitekte, argeoloe en historici het saamgewerk aan die bewus­

makings-tentoonstelling, wat in die Universiteit se Kunsgalcry in Dorpstraat aange­bied is, Daar word beoog om die uitstalling mettertyd permanent op Stellenboschte vestig.

Onder die meer as 200 foto's op die uitstalling is 'n aanlal wat US-geboue (vangeskiedkundig tot modem) uitbeeld. Hier is van die foto's, geneem deur W1LLEMMALHERBE, voorsitter van die Stellenbosch-lak. Stigting Simon van del' Stel. m

Detail uit die voorgewel van dieKweekskool-gebou. Die gewel is gebou in1905, maar die oudste deel van die gebou

clateer uit rpstigter Simon van der Stel setyd meer as 300 jaar gelede

Boeke & CD's

HULD GINGSBUNDEL UITGEGEESintaksis op die voorgrond is onlangs as 'n huldigingsbundel bekendgestel. Prof Rufus Gouws en drlise Feinauer (albei van die Departement Afrikaans en Nederlands, US) het die bundel saamgestel, omdie dertigste bestaansjaar te herdenk van prof Fritz Ponelis, hoof van die departement, se baanbre­kerspublikasie, Grondtrekke van die Afrikaanse sintaksis. Die nuwe werk is ook die eerste weten­skaplike boek oor die Afrikaanse sintaksis van die dekade en waarskynli'k die ilaaste in die millennium.

In die herdenkingspublikasie lewer 'naantal voorste Afrikaanse taalkundiges elk'n bydrae en fokus hulle op twee van Ponelisse publikasies van 1968 en 1979. Hulle ver­talk aspekte van Ponelis se werk, wat dieboek vir die bre~r Afrikaansc taalkunde vanbelang maak. Verskillende laalkunde­rigtings word hiermee in verband gebring.Die boek verryk Afrikaans, want dit kan virverdere navorsing gebruik word.

Navrae: JL van Schail< Uitgewers,

Stellenbosch, Posbus3101, Matieland

7602. Tel (021)887 4549, e-pos:jniemand

@jlvanschaik.com II

Prof Fritz Pone/is (links), dr lise

Feinauer

NUlIVe boelc oor Eikestad-geboue

s !.~,!L~,~.b 0 s c 11-' II1II1" J>",q,rh'r,

Afrikaanse Kultuurgeskiedeniswat ook as raadgewer opgetreehet, en prof Christo Viljoen,onlangs afgetrede Viserektor(Bedryt) wat die voorwoordgeskryf het. Die helfte \'an diegeboue wat uitgebeeld word, is

Universiteitsgeboue. Human & -:-~:-"-"-"'-"-"":'''~'::'':''''~':::'''::':'''----lRousseau het die boek uitgegee. 'nRuim subsidie van die Universiteithet dit moontlik gemaak. Oit is ook in Engels beskikbaar.

Herine Fourie, 'n US-personeellid se vrou, en PhilipCrouse, 'n oudpersoneellid se man, het saamgespan am 'nnuwe boek oar Universiteits- en ander Stellenbosse geboue

die Jig te laat sien. SteIJenbosch, Universiteitsdorp langs dieEersterivier, bevat 26 kleurafdrukke van waterveriskilderye deurHerine, met Philip se beskrywings daaroor. Herine se man, Neels, isdirekteur van Senrob, die Eenheid vir Cevorderde Vervaardiging in dieF'akulleit lngenieurswese, en Philip se vrou, Nellie du Toit, het as sang­dosent by die KonservatOlium afgetree. Orie oudpersoneellede wasook betrokke: prof Cert van vVyk Kruger, afgetrede dosent in Criekswat die inleiding geskryf hel, prof Bun Booyens, afgetrede hoof van

HAT kry 'n blikboetie, Elhat

SteUenbosse leksikograaf prof Rufus Gouws(Oepartement Afrikaans en Nederlands, US)het drie jaar geneem om 'n nuwe hulpmiddel

vir die ontsluiting van Afrikaans moontlik te maak.Die Handbo k \'Oil die Afrikaans Tool (HAT) is noubeskikbaar ill 'n omvattende en gebruikersvriende­like elektronie e wccrgawe, Elha!. Oil is die eerslewerk van die aard op die mark en bied 'nbetroubarc asook gesaghebhende woordeboekop cen CD - met maklike oorskakeling na envanaf woordverwerking.~prngramme, cn kit­stoegang tot 'n verskeidenheid inliglingstipes.Perskor Uitgewers het Couws genadcr omprof Aancois OdendaJ mel die deale uit­gawe van die HAT - wal reeds sedelt 1965

18· Matieland

die toonaangewende Suid-Aflikaanse woordeboekis - te help. COUll'S het gemerk dat die teks nil' oprekenaar was nil' en hel ondemecm 0/11 dit nil' slegsop rekenaar te laal sit nie, maar om 'n eleklroniesewourdebock Ie onlwikkeL Wat die langste geneemhel, se hy, was om inligling.'ivelde. byvoorbeeldsinonieme of elimologie, te indentifiseer en kodesdaarvoor uit lc werk. Elhat maak 'n opwindendesocktog na woordeskalinligling moontlik. en biedboonop blitsige blokkiesraaiselhulp. Dit is die meesgesofistikeerdsle inligtingsbron uor vcrklarende lek­sikografie. Uitgegec dCllr Perskor Uitgewers, lei(2711) 315-3647, e-pos: v1aeberg@icon.co.za. II

Prof Rufus Gouws

BOEK OOR KOMPLEKSITEITSTEORIE

Do••n~ Oud...tI•• Ide' CD'"

Naas die Kaapstad Sinfoniettatree die Stellenbosch Camerata (gedirigeerdeur US-musiekdosent Acama Fick) en die StGeorge Sangers onder meer saam metHanneli op.

Al drie CD's is in die handel beskikbaar.1I

breinfunksionering, kunsmatigeintelligensie, vvetenskap en diegemeenskap verstaanbaar te maak.Prof Mary Hesse, 'n voorasnstaandefilosoof van die Unlversiteit van

Cambridge, beskryf diebaek as 'n uitstaande inlei­ding tot kompleksiteits­teorle en die implikasiesdaarvan vir die filosof"lee vandie geestesvvetenskap ensosiale teorie. II

orrel, wat as een van die belang­ril<.stes in Afrika gereken word.

Oudmatie-tjellis Anmari vandel' Westhuizen hel saam metdie pianis lise Schumann 'n CDvrygestel van musiek deurRachmaninof, Ravel, Faure endie US-musiekdosent RoelofTemmingh. An mari, watonlangs na etlike jare vanstudie in die builelandleruggekeer het Suid-Afrikatoe, se pa is 'n afgetrede US­musiekdosent, Pieter van del'

Westhuizen. lise (dogtervan n US-dosent in

ingenieurswese, ChrisSchumann) woon inWenen, Oostenryk.waar sy veral kamer-musiekuitvoerings gee.

1 og 'n bekende Oudmatie wat op CDte hoor is, is die mezzosopraan HanneliRupert. Haar tweede CD, Kersfees metHanneJi Rupert en die Kaopstad5infonietta, het pas versl·;yn en bevatvan die wereld se mooiste Kersmusiek

'NUS-filosofiedosent en voorma­Iige e/ektroniese ingenieur, drPaul Cilliers, het die sonderlinge

eer te beurt geval om sy boek,Complexity and Postmodernism, deurdie toonaangevvende internasionaleuitgevver. Routledge, gepubliseer tekry. Cilliers het meer as 'n dekade oprekenaarmodellering gevverk voor hyna filosofie as in beroep oorgeslaanhet. In sy boek pas hy sy kennis vanfilosofie en die vvetenskap toe om

Orie onlangse CD's bevatmusiek wat deur tweeOudmaties en 'n ouddosentvan die Konservatorium uit­gevoer word.

Boudewijn Scholten, bekende orrelis enafgeb'ede US-musiekdosent, stel die konsert­orrel in die Konservatorium se Endlersaalbekend met 'n CD waarop hy werke vanonder meer JS Bach, Pachelbel, Couperin enFranck uitvoer. Die CD het met die inter­nasionaal bekende EMI-etikel verskyn en

is die eerslevrygestelling van

die Marcussen-

Student.lI.d]'•••ie aan St••••nbo.clt-~--~~----

Studentesang was nog altyd deel van Matiewees.Malie/and (So het ons gesing) is 'n nuwe CD met 27 sluden­teliedjies eie aan Stellenbosch, gesing deur 'n mansgroep ondcr

leiding van oud-musiekdosenl Tommie van \Vyk, mel orkesklanke enlegnies versorg deur Bram Potgieter van die Paarl, 'n oudstudent vandie US Konservatorium. Daar is Intervarsity-liedjies soos "Rom, rom,rom", "Die besem", "!"1AT.I.E." en "tvlampocr"; "serenade"-liedjies soos"In Stellenbosch bloei weer die bome" en "Good nighl ladies"; asook

mindel' bekendes, soos die een waaringesing word 001' die studentejare watverby is en "oo .nou's ek die pa wat dierekenings kJ)'!" Van die liedjies is geskryfdellr Tex de Swarclt, mede-uitgcwer vandie CD. Dit is beskikbaar by STProduksies, Privaatsak X7, Post Net.Tygerpark, 7536, tel. (021) 948-9151. II

Matieland . 19

I Oudmaties in die Nuus

Van die Universiteitsraad se 22 lede is 17 Oudmaties

DESMOND SMITH LEI US-RAADOudmatie-sakeleier mnr Desmond Smith is die Universiteitsraad se nuwe voorsitter. Hy dien reedsvanaf April 1996 in die raad, as een van drie raadsl'ede wat deur die US-donateurs verkies is

Oudntaties blink uit in taai eksanten

Vier nuwe raadslede asook ses lede wat onlangs herverkies is, isOudmaties. Van die 22 raadslede is 17 Oudmaties.

Sedert vroe1!r vanjaar is agt nuwe lede tot die raad verkies of aangestel enses is herverkies. Die nuwe lede is UWK-oudrektor en nou direkteur-generaaiin die staatspresidents-kantoor, dr Jakes Gerwel, en ANC-parlementslid me

Naledi Pandor (aangewys deur die minister van Onderwys); Oudmatie-sakeleier dr EdwinHertzog (verkies deur die Konvokasie); proff James Fourie en Fritz Hahne (dekane,Regsgeleerdheid en Natuurwetenskappe, wat deur die US-Senaat as raadslede verkies is); drLouis Kathan ('n bekende in onderwyskringe, aangewys deur die Weskaapse regering): profRolf Stumpf, wat as Viserektor (BedryO in die raad dien, en me Wynoma Michaels(Studenteraadsvoorsitterl.

Die ses herverkiesde lede (almal Oudmaties) is mnr Gys Steyn (sakeleier en vorigeraadsvoorsitter, deur die Konvokasie verkies nadat hy voorheen deur die minister vanOnderw)'s aangewys was). sakeleiers mnre Ritzema de la Bat en dr Christo Wiese (ookherverkies deur die Konvokasie), dr Gerhard van Niekerk (nog 'n sakeleier, herverkies deurdie donateurs), prof Bernard Lategan (herverkies deur die Senaat) en mnr Koos van School'(heraange',l'ys deur die Stellenbosse munisipaliteit).

Pandor, Hertzog. Steyn, Wiese, Van School'. Van Niekerk en die clrie Senaats-verteen-woordigers is Oudmaties. II

Mnr Desmond Smith

eksamen. Hy het in Durbanvillegematrikuleer, met die tweedehoogsle gemiddeld in die KaapseOnderw)'sdepartement se malriekek­samen, en het BRek en HonsBRekalbci cum laude aan die US behaal.

Ander Oudmaties wat uitstekendgepresteer het, is mej. Ada Nel (vyfdeplek, deel een) asook mej Jolene Nel(sewende plek, deel twee) en mnr ClarkGardner (tiende plek, deel twee). II

vir intema,ionale ontwikkeling.Schmidt het gestudeer onder dr

Robert Genco, wat bekend is vir sywerk 001' 'n \'erband tussen infektiewemondsiektes, kardiovasklllere sieklesen osteoporose. Sy kon aan vcrskeieinternasiona,le konfercnsies deel­neem, haar proefskrif op een daarvanvoordra en drie inligtingstukke ininternasionaJe tydskrifte publiseer. II

tweede plek in die eksamen behaal,met onderskeiding geslaag en tweedege1!indig in deel een van die eksamcn.Sy het met 'n A-gemiddeld opMa'lmesbury gematrikuleer en hetBRek (met 100 asook HonsBRek opStellenbosch verwerf.~og 'n Oudmatie, mnr Ernst

Kannenberg. het die a1gehele derdeplek in die eksamen behaal, oak metonderskeiding geslaag en die hoogstepunte gekry in deeI een van die

Tandarts presteer in VSA

Twee Oudmaties was onderdie dlie kandidate wat vanjaarse kwalifiserende eksamen van

die Openbare Rekenmeesters- enOlldileursraad met onderskeiding ges­laag hel. Nog dlie Olldmaties se nameversk).n op die merietelyste vir dele een(rekeningkllndige vakke) en h-vee(ollditkunde) van die eksamen. VyftienSA universiteite se studente skryf jaar­Iiks die veeleisende eksamen.

Mej Sanelda Louw hel die algehele

D r Millicent Schmidt vanWindhoek, wat in Junie 1995haar graad in tand­

heelkunde aan die US vcnverf het, isterug uit Amerika waar sy 'nnagraadsc hveejaar-kursus in mond­geneeskunde aan die niversiteit vanNew York in Buffalo met lof geslaaghet. Sy was daar met 'n beurs vanUSAid, die Amerikaanse agenL,kap

80: Mej

Sanelda Louw

Regs:

Dr Millicent

Schmidt

20 . Matieland

RaadgeINer in Bo'ivia

Prof Tim Bembridge van Somerset-Wes, wat twee doktorsgrade aandie US behaal het. is aangewys as raadgewer oar kursusse en opleiding virdie landbouwetenskappe-fakulteit by die Universileit van San Xavier in

Bilivia. Die universiteit bestaan sederl 1624, en het 'n leiersrol in die Suid­Amerikaanse lande se st:rewe na onafhanklikheid gehad. Bembridge het as dekaanvall landbouwelenskappe by die Univesileit van Fort Hare afgetree. Hy het verskeieloekennin~s ontvang.

Leier uit A'rika

O udmatie Gerhard Visser (Hons BComm 1970, 'n oud-Eendragter, en SA diplolllaat sederl 1971) was een van 24 deelnemers uit 23

Afrikalande wat 'n gevorderde diplomatekursus van lien weke inIslamabad, Pakistan, as die land se gas bygewoon het. Hy is tot groepvoorsilterverl,ies. Pakistan se vier provinsiale leiers het die groep onthaal en hulle kon plekkebesoek soos die Khyberpas aan die grens mel Afghanistan, die omstrede Kashmir­gebied en die Illegastad f(arachi (13 Illiljoen inwoners). Die vyandigheid lussenPakistan en Indie was Illerkbaar, sf: Visser, "en die ondraaglike hilte van 40-46°Cvir weke aaneen sal my allyd bybly."

Dieetkunde-prys

Baanbrekerswerk deur 'n Port Elizabethse staats-hospitaal­dieetkundige, Oudlllatie Annatjie Smith (geb. Groenewald), hel aan haar die SADieeLkundevereniging se gesogle Adsa/Flora-prys besorg - die vierde keer

sederl 1992 dal dil tweejaarliks toegeken word. "Dieetkundiges is noodsaaklik, nie 'nluukse nie. Hulle kan die staat miljoene rande bespaar deur siektes en die kom­plikasies daarvan te voorkom," sf: Smith. "Diabeles, byvoorbeeld, kan die staatR150 000 per kOlllplikasie vir 'n pasient kos, en die meeste pasiente het dne tot vierkomplikasies." Sy meen annoede is nie die enigste oorsaak van dieetverwante siektesnie. "Die gebrek aan kommunikasie en aan kennis sorg vir heelwat probleme:

Sake-uitb'inkers

O awid van der Merwe en Lisel Erasmus-Kritzinger, albei Oudmaties,was onder die vier jong SA lIitblinker-sakelui vir die Rotarier Stigting sestudie-uitruilprogram Nieu-Seeland toe. Sy is 'n komlllunikasie-dosent wal

haar kennis oor kultuuroorbnJggings-komlllunikasie tussen die twee lande wilboekstaaf. Hy is 'n bedryfsingenieur en entrepreneur wat die kleinsakesektor se rol

t: in Nieu-Seeland goed bekyl, het. en sy kennis hieroor in Suid-Afrika wil terugploeg.85 Die lIilnIilprogram bevorder onder meer betrekkinge tllssen die twee lande se jong~ professionele Illense. Die twee Oudlllaties moes praatjies oar hlll land en oor9 elkeen se beroep in Nieu-Seeland aanbied. II

Regs: Annatjie

Smith

Onder: Dawid

van der Merwe

en Lisel

Erasmus­

Kritzinger

Links: Prof Tim

Bembridge,

Onder: Gerhard

Visser met mede­

kursusgangers

Dr Suleiman

Mane en Isra

Dhalladoo

Matieland ' 21

Technology

The unofficial countdown to the launch of Stellenbosch University's - and South Africa's ­first satellite began on 12 November when it was ceremonially unveiled in Stellenbosch by Posts,

Telecommunication and Broadcasting minister Jay Naidoo. By DOUGLAS DAVIS

SUNSATTHE DAWNING OF ONE OF OUR FJNEST HOURS

The project played a positive role in thetraining of future engineers. The skills acquiredin the microsate/lite programme have providedstudents with non-space specific skills, applica­ble to the electronics industry as a whole.

Mr Jay Naidoo, minister of Posts,Telecommunication and Broadcasting,viewing Sunsat with his daughterShanti (4) - he officiated at the'send-off' ceremony

expected of this little satellite. Once inorbit (at an altitude ranging between600 and 850 km above the earth'ssurface) Sunsat will function as an"orbiting camera", sending full colour,high resolution images of cultivated

fields, natural vegetation and pollution back to its control centre, based at theElectronic Systems Laboratory (ESL) in the Engineering Faculty. Theseimages are to be used for various purposes, including environmentalresearch.

Sunsat will also function as an orbiting "cell phone and fax machine",enabling school children aided by amateur radio enthusiasts to communicatewith it and even hear their own messages beamed back to them via the satel­lite's talking "parrof.

NASA has agreed to launch Sunsat free of charge - an undertaking thatwould otllerwise have cost some R4,2 million - in exchange for the fitting ofa NASA-supplied Global Positioning System (GPS) receiver and laser reflec­tors on the satellite. The receiver was delivered to Stellenbosch by NASA, andwill supply its researchers on tile Mission to Planet Earth project with data.

The Sunsat-project also makes history for NASA, being its first joint EarthScience Mission with South Afiica.

EducationSince its inception, tile Sunsat-project has had as one of its aims the prOl~­

sion of hands-on training opportunities to master's degree students in theEngineering Faculty. "The project commencedin 1992 with 15 students. Since then abouteight new students have joined the project eachyear, with others moving on as they graduated,"Prof Milne said.

The project also stimulated interest in sci­ence and technology at high school level - aspart of a comprehensive schools' programmedesigned by the Sunsat management team, thesatelite will carry with it into space severdl sci·ence projects designed and monitored by highschool students.

The Sunsat satellite also contains severalinternational experiments, one of which isa physics experiment of UKM (UniversityKebangsaan Malaysia) in Malaysia. II

Lift offlSunsat will soon take its place on thelaunch vehicle alongside a UnitedStates Air Force (USAF) satellitenamed Argos, and Orsted, a Danishresearch satellite. There is no doubtthat on 8 January 1999, as the long­awaited words "We have a lift-off"echo across the airwaves to the con­trol room at Stellenbosch. Sunsat'steam members, past and present, willsmile, And not without reason: Thatmoment will hail one of their - and theUniversity's - finest hours.

Today the fruit of theirlabours stands proudlyfor all to see

Those expecting to find an impressive looking.complicated piece of hi-tech equipmcnt with"space history" written all over it. will be disap­pointed. From the outside, Sunsat looks likejust another metal box: weighing a mere 64kg,it stands less than a meb'c high and consists ofsome eleven trays filled with micro-ehips, wiresand other electronic circuitry.

But don't underestimate tile complexity oftile technology on SunsaL Great things are

22 . Matieland

Sunsat (Stellenbosch Uni­versity satellite) has alreadyanived at Vandenberg AirForce Base in Califolllia,USA, from where it is sched­

uled to be rocketed into space byNASA (National Aeronautics and Space Adminisb'ation) on 8 January - mak­ing Stellenbosch the first university in the country to have a modem satellitein space. Blast·off will be at precisely 12:58 and 33 seconds SA time.

The dream of developing our first locally designed and manufacturedmicrosatellite has been long in tile making.

In the two decades before 1990 the Department of Electrical andElectronic Engineering, led by Prof Christo Viljoen, a fOffiler dean of the fac­ulty and now retired Vice-Rector (Operations), and Prof Jan du Plessis, whowas the first aerospace engineer in SA, began to accumulate know-how tosupport possible Soutil Afiican space involvement. In the process the Bureaufor Systems Engineering (BSI) was established at Stellenbosch University tosupport computer and control systems and hardware in the loop simulationsfor aero-space activities.

Prof Arnold Schoonwinkel. also an aerospace engineer, later became thedirector of the BSI. He was instrumental in arranging for Prof Heffilan Steynto undergo training abroad in satellite engineering,

vVitll tile institution at Stellenbosch University of the Grinaker Chair ofSatellite Engineering, Prof Garth Milne, a top systems engineer, became theproject leader of this team. Sias Mostert, as development manager, has over­seen tile development of the various engineer-ing models of Sunsat

Witll the assistance of several indusbialsponsors, the Sunsat project has enabled stu­dents at tile Engineering Faculty to gain hands­on experience in satellite technology - in theprocess 72 students have completed their mas­ter's and doctoral studies.

Sal jy dit op 65 doen omdat jy wil,ofomdat jy moet?

ly wil sekerlik eendag jets soos houtw<C'rk viI" jou plesiel"

doen. eerder as am die pot daannee aan die kook te moet

hou. Ongelukkig is dit so dat bitter min Suid-Afdkanen;

I1nansieel onafhanklik kan aftree.

By Sanlam-Lewens het ons uittree-beleggings wat jOll

nie net gemoedsrus in jou goue jal-e bied nie. maar oak vir

jou stewige opbrengste verdien. Oor 'n tydperk van 20 jaar

tel ons uittree-annuHeite byvoorbeeld

Daarby beloon die staat jou met belastingtoegewings

van tot 45% op jou maandelikse bydraes. En as dit tyd word

vir aitr 'e, kan Sanlam jou keuses uitstippel - soos 'n stygende

maandetikse uitbetaling. Of am 'n derde van jou belegging

belastingvry in kontant te ontvang.

lou aftrede kan vir jou die vryheid beteken om te doen

wat jy nog altyd wou. Maal- dan moet jy nou al jou Sanlam-

adviseur, nlakelaar of naast<? Sanlanl-

onder die toppresteerders in die bedryf. ~Sanlamar.t Lewens

kantoor skakel.

____ ~lf.1£-f!l"lam.(Q.za

Life Style

Retirement planning is one of the most important things an individual can do, but it is also one towhich far too many people give little or no attention. Part of the reason is that it has been surrounded

in an aura of mystique, complicated clauses and pushy salespeople who are more concerned aboutearning a commission than selling a product that has real value to people when they retire

PLANNING YOURRETIREMENT

By Michael Mann

Many invesbnent consultants try and seD things like livingannuities and endO\~ment policies in the same way that supermar­kets sell bacon and cgg.s," complains one doctor who is nearingretirement age.

"Most financially illiterate people like myself havcn't got the foggi­est idea what these products are. And when we ask for an explana­tion. it is inevitably couched in more ternlS that we don'lunderstand."

But, egged on by pending legislation to make the industry moretransparent and user-friendly. the retirement industry has made someprogress towards making itself more easily understood and less opento abuse.

Part of the blame for the lack of awareness about the necessity andimportance of retirement planning also lies \\ith the public. who aregenerally apathetic and do not take the trouble to educate them­selvcs aboul their future needs. and then make provision for them.

They have been helped in recent years by the mushrooming of per­sonal finance sections in most leading publications

South Africans' ambiva­lence about retirementplanning has crealed anenormous social problem. Ithas been calculated that

fewer than one in ten of them will setaside enough cash by the time theystop working to maintain their stan­dard of living.

The result is that they oflenbecome dependenl on relatives oron a state pension, which is cUlTenl­Iy less than R500 a month. Thishighlights another problem - thecounlry's low level of saving, whichhas often been cited as a majorimpediment to economic growth,which in turn stifles job creation.

Planning your retirementThe cornerstone to successful retirement planning is an early start. By wayof illustration, financial services company Sanlam took the case of a 25­year-old who began investing RI50 a month. Assuming he earned a con­sistent return of 12 percent a month on his money and increased his con­tribution by five percent annually, he would have received a pay-out ofmore than R4,5 million by the time he retired at age 65. Had he delayedhis initial investment until age 40, his nest egg would have come to a pal­try R58 4776.

There are no cut and dried answers as to how to detemline the bestretirement package. The introduction of different kinds of savings schemes,such as unit trusts. and the recent volatility of the financial markets hasmade the issue even more complicated, and risky, than it was in the past

Some brokers and financial analysts argue that astule investors can earnfar better returns on their investments by going it alone than they will if theyhanded conb'ol over their assets to someone else.

'1Jtilising a retirement company means that you have to contribute towardsits entire infrastructure and administrative costs," remarks one wealthyJohannesburg businessman. "And for this privilege they take your money andre-invest it in investments that you are quite capable of accessing yourself."

There are, however, strong argu­ments in favour of traditional retire­ment funding products like retire­ment annuities and pension funds.One of the strongest of these is thatit encourages people to develop sav­ings discipline, because the penaltiesfor accessing your money are severe.

There are also ta,x advantagesattached to contributing towards aformalised retirement plan.

Promises of earning higher returnselsewhere are also not always guar­anteed, as anyone who invested inthe failed Masterbond scheme cantestify. And on average, returnsearned on the Johannesburg StockExchange over recent months have

been far less than those on fixed return investments.Sanlam consultant Barry McJ\olillan says when considering a client's retire­

ment planning options, a number of factors have to be taken into account.1l1ese include how much money they have, their attitude towards risk, their

sources of income, their life expectancy and their financial responsibilities.

Retirement funding optionsMost retirement provision in South Africa takes place through employer­controlled pension funds and enrolment is often mandatory. Most pensionfunds these days are known as fixed or defined contribution funds, whichhave by-and-Iarge replaced defined benefit funds.

In the case of defined benefit funds, payouts are guaranteed, and theemployer carries all the risk of how the fund performs.

In the case of defined contribution funds, the beneficiaries contribute apredetermined amount - usually a set percentage of their salary. They havea direct interest in the return earned on the fund's assets, because it willdirectly impact on their benefits.

A number of funds guarantee their members' capital contributions andpay them out returns based on the fund's performance. Payouts can, how­ever, be adjusted to ta'ke account of exceptionally good or bad performancesin a particular year.

24 . Matieland

Swapping from one scheme to another has various tax implications thatshould be carefully evaluated. especially if the switch is to a defined contri­bution provident fund. Ideally. employers should offer employees who wantto switch to a provident fund a temporary tax haven. This is possible bymaintaining the pension n.md and thc provident fund unlilthe changes takeeffect.

Some analysts recommend that people should ideally consider both con­tributing to an employer-controlled investment n.md and investing in unittnIsts. but this depends on the disposable income of individuals.

Then there are retirement annuities. which mean Ulat people invest alump sum. against which they are provided WiUl a monUlly pension untilUley die. Annuities take different fomls. ranging from the fixed period annu­ities. through which you get your capital back after a set number of years;to annuities where you receive a monthly payment.

An inflation linked annuity ensures that you receive Icss than youwould initially from an ordinary annuity. but that it increases in line withinflation. A joint survivorship annuity will be paid until whichever partnerdies last.

Lower income individuals are advised to buy an inflation-linked annuitywith a joint survivorship dause if they are married. The wealthier you are.the greater the opportunity to mix and match all these options.

Late startersThose people who suddenly wake up to their retirement needs at 40 or 45years of age will have to consider several options. not least being to post­pone their retirement. This might not be as easy as it once used to be inthese days of early retirement and severance packages to dear the decks foraffil11lative action programmes.

This might mean that thc individual might have to start Ulinking aboutnegotiating to stay on after retirement age. albeit in a usually more juniorgrade. at a lower pay.

They could also start thinking about entering anoUler field of work onretirement, and part-time training courses for re-skilling and re-lJ'ainingcould be an important consideration while they are still at work.

Other options could be to sell a horne and buy a smaller one. investing

the difference in the best growth fund available. staggering the maturity dateof retirement annuities and, of course. cutting bad, on luxuries.

After retirementOnce retired, people should be as careful about managing Uleir capital asthcy were leading up to retirement.

Many scriously consider selling their homes. p<uticularly if they do nothave children at home anymore. This requires careful timing \\~th markettrends to ensure that they get Ule maximum out of their investment. Theythen move into smaller homes. flats or retirement complexes and invest thebalance in savings accounl~ or unit trusts, where thc moncy is accessible ifneed be.

The bid, is to choose the right investments that will providc an incomewhilc kceping U1C capital intact and growing long enough to provide anintlation-protected income. II

N ewspapers have often reported on cases whereI retirement fund members have been prejudiced for ycars by

unfair conduct or discriminatory niles on a wide range of issuesincluding poor withdrawal benefits. But Uley now have more power tofight back, Ulank., to the Commission for Conciliation. i'vlediation andArbitration (CCMA) or bargaining council established in temlS of theLabour Relations Act or thllJugh the Pcnsion Funds Adjudicator.

Retirement fund trustees and employers can no longer make unilater­almle changes to pension funds which affect benefits and it is becomingdear Ulat Illany existing niles and practiccs need to be re-evaluated toensure Uley do not amount to unfair labour pnlctices.

The government is also re-examining legislation that would allowemployers to draw down a small portion of the reserves of pension fundsto fund their operations, mainly bccausc of union fears that this could beabused by employers more intent on raiding Ule pension fund than mak­ing Icgitimate invesbnents that could add value to the pension fund. II

Matieland . 25

1"hJ memoriam

MATIELAND HET MET LEEDWESE VERNEEM DAT DIE VOLGENDEOUDMATIES EN US-PERSONEELLEDE ONLANGS OORlEDE IS:

• ..e u .,... "n Gu IIWIt .n.anfla..".". 187 If.rt_.n ,."ed• ••r ..,.oorleflen _ .u '••pb_n.. .na.I_In p ..,. b'ada".'.... _ ".. .'6I.an.tntn.r .p.... f ......ur M.'d aaa..II.'d'.......~ tn.......,................tn.

Mnr Bernard Audagnotti(65) van Pietersburg;BSc, Bing (SivieJ) 1979.

Mnr Carel Babst (91) van

Oudtshoom; BA, HSOD, BEd1927, '29, '31; was 49 jaar aaneen

Duits-onderwyser en kollegedosent;gebore op McGregor en het opStellenbosch gematrikuleer; het asMatie vioolonderrig van prof HansEndler ontvang; sy oorlede vrou,Mimmie (geb. Van Niekerk) wasinwoner van destydse Greylock­koshuis en het kJavierles ontvangvan destydse rektorsvrou, mevWilcocks.Prof Gj (Gerhard) Beukes (84) van

Bloemfontein; BA, SOD 1935, '36;boorling van Upington; van 1947tot ati:rede in 1980 dosent (endepartementshooO in Afrikaans aanVrystaatse Universiteit letterkundigeen volksddramaturg wat talle werkegesklyf het; het die Hertzogprys enander eerbewyse ontvang.Mev BD (Dora) Bosman (8I) van

Stellenbosch; BA, HOD, HPOD1936-'38; was SR-lid, inwoner vanMonica en later eerste primaria vanHuis de Villiers; vrou van afgetredeOudmatie-predikant, dr AEFBosman, voorheen van Heidelberg,Mpumalanga, waar sy o.m. dieSendingvereniging gedien het.Mev Reinet Maria Coetzee (79)van Stellenbosch; HPOD 1939.Mnr AW du Thit (63) van Linden,Johannesburg; BSc, Bing (SivieJ)1957; oud-Simonsberger.Dr Liezel Gebhard (32, geb.Gerber) van Wellington; MB, ChB(989).Mnr HW Henk Herbst (29) van

Gordonsbaai; B- en Hons (Landbou­ekonomie), HonsBComm 0989-'91);oudinwoner van Helshoogte engetroud met oud-HarmonietCecilia Grobbelaar.Mnr 11 Oannie) Loots (84) vanNuweland, Kaapstad; BA, LLB 1934,'36; 'n boorling van Prieska waar hyna sy studentcjare geboer het; wasparlementslid vir Queenstown, 'n lidvan premier John Vorster se kabineten Speaker van die Volksraad,1976-'81.Dr jan FG Lorenzen (80) Pro Ing.van Ficksburg (vrocer van Virginia),Vrystaat; ESc, SOD, M Sc (Fisika)1941, '42, 43; oudinwoner vanDagbreek 0938-'39) en die destydseVictoria-huis; was jare lank in die

26 . Matieland

mineraal- en mynboubedryf enmel sy aftrede metallurgiesebestuurder, Randgold; was vanwel'

sy bydrae van meer as 30 jaar totdie ingenicursberoep een vanenkele nie-gekwalifiseerde

ingenieurs wat as profcssioneleingenieur geregistreer was. Syseun, prof Leon Lorenzen,is voorsitter van dieDepartement ChemieseIngenieurswese, US.Mej Gj (1hJida) Louw (90) van

Stellenboseh; BSe Huishoudkunde1931 en een van die eerste Matieswat die graad behaal heL; werkvanaf 1933 vir JohannesburgsemunisipaJiteit om haar landgenotevan die waarde van elektrisiteit inhul huise te oortuig; ook onder­wyseres in Pretoria en voorligtings­beampte by LandboukollegeGrootfontein; van 1936 tot haaraftrede in 1967 'n haanbreker­dosent in hllishoudkllnde (nouVerbruikerstudiel aan die US; eersteUS-dosent in huisbestuur; ook 'nkenner van o.m. tekstiele,kultuurgeskiedenis, oudhede,genealogie en muntkunde.Prof Leon S Maresky (67) van

Seepunt. Kaapstad; MChD 1979;afgetrede hoof vanMondgeneeskunde en Periodonsieaan die US; tot sy aftrede 21 jaar 'nUS-dosent; was o.m. president vandie Thndheelkundige Verenigingvan SADs Sj Ludik (55) van Worcester;BA, BTh, Lis. in Tho\., MA;oudinwoner van Dagbreek.Dr P Roald Maartens (68) van\,Velgemoed, Bellville; MMed inchirurgie met lof 1964; bekendeehirurg ell navorser; het 25 jaar inKaapsc noordelikc stadsgebiedegepraktiseer; voorheen vlootdokterin Simonstad waar hy eersteduikskool gehelp vestig het; skrywervan 'n boek oor skeepswrakke ensamesteller van die publikasieYesterday's Cape Town today.Me Nosipho Mpaka, wat sedertMei vanjaar as lekbise in gemeen-

skapsverpleegkunde aan dieDepartement Verpleegkundeverbonde was, is dood in 'nmotorongeluk op die Bottelary-pad

ondenveg vanaf Stellcnbosch waarsy 'n nagraadse student gaan spreekhet. Sy het 'n diploma aan dieVerpleegkollege Ul1ltata behaal,asook BACur aan l!nisa en 'nl1leestersgraad (~1Cur) inverpleegondcrwys aan dieUnivcrsiteit ran Nata\.Mnr PCL (Flip) Nel (60) van

Moorrecsburg waar hy sy heleloopbaan as hol'rskool-omderwyserwas; BSe, SOD, BEd 1961, '62, '65;bekende atJetiekafrigter en -organ­iseerder; voorsitier, VVP en Bolandjunior atJetiekverenigings.Mnr George Carosini Olivier (32)van PretoJia; BSc-, HonsBSc inBosboll 1988, '90; oud-Eendrag"ter;was aan Departement Waterwese en

Bosbou verbonde.Dr jA (Noll Oosthuysen (76)van Windhoek; vroeer aanGroothoek-sendinghospitaalverbonde; direkteur en latersekretaris van Gesondheid enWelsyn in Namibie; getroud metOlldmatie Stella Steenkamp.Mev M (Retha) Oosthuizen (50)van Middelburg. Mpumalanga; MA(AIgemene Thalwetenskap) 1992; hetvoorheen op Potchefstroomgestlldeer; was lank 'nhoerskoolonderwyseres.Mej Priscilla Pauw (68) vanBettysbaai; BComm 1949;oudinwoner van Huis ten Bosch.Mnr WPj (Andy) Rabe (76) van

Wilropark, Gauteng; BSc 1943;oud-Dagbreker.Mnr Kobus Sadie (32) van

Welgemoed, Bellville; BEcan, HonsB(B en A), MBA 1982, '87, '91;oudinwoner, Helshoogte; Eskom sesake-ontwikkelingsbestuurder inWes-, Oos- en Noord-Kaap; getroudmet Oudmatie jeanne (Du Toit, MAin Bedryfsielkundel.Ds CF Sieberhagen (63), afgetredeleraar van die NG gel1leenteGamka-Oos; 'n oudstudent van die

Kweekskool; was voorheenpredikant op tvlalmesbury en inPretoria-Wes.

Mnr George Frederik Smalberger(82) van die Strand; BA en (met lot)

LLB 1937, '39; oud-Dagbreker; wasParlementere regsadviseur enwetsopsteller; hoofregsadviseur tot1980; het gedien in die Erasmus­kommissie wat die destydseInligtingskandaal ondersoek het;het as tydelike regsadviseur byBinnelandse sake gewerk tot hy 78jaar oud was.Mnr TAT (1htius) Theron (75)

van Riversdal, voorheen vanKimberley; BComm 1943.Mnr WH (Heine) Therien (7]) van

Montgomery-park, Johannesburg;BA, MA 1945, '46; was een van diebekendste Afrikaanse radio­omroepers; het o.m. gesorg virvermaakJikheidsprogramme soosOJikheid se moses; ook 'n

.. liriekskrywer van Afrikaanse liedjies;

het sy loopbaan as universiteits­dosent in Grieks en Latyn in dieVrystaat begin; het na sy aftredesteeds noue bande gehad metAfrikaanse kultuurorganisasiessoos die Stigting vir Afrikaans.Mev Mary F van der Walt (geb.Uys, 57) van die Strand, voorheenvan Sasolburg, oorspronkJik vanBarrydale; BA en HonsBA (albei metlot), MA (Maatskaplike Werk) 1961,'62, '65; was huiskomiteelid van

Huis ten Bosch; in 1995 ashoof- maatskaplike werkster opSasolburg afgetree; was getroudmet Clement van der Walt, 'nOudmatie-ingenieur; a\ drie haardogters is Oudmaties.Dr Hendrik N Visser (88) vanStellenbosch; BSc 1932; het in 1952'n doktorsgraad by Unisa behaal; pavan prof Bessie Visser, hoof,Departement Verhruikerstudie, US.Ds TIT}' (Dean) von Moltke (73)van George; het BA en syKweekskoolopleiding opStellenbosch verwen; was NGpredikant op Ladysmith(KwazululNataIl en Johannesburg.Mnr Siewert C Wiid (84) vanKimberley; B-, MSc (Geologie)1938, '40.Mnr IE (Kobus) Willers (84) vanLynnwoodrif, Pretoria; BA, MA(Geografie); was die eerstehurgemeester van Venvoerdburg(nou Centurion). II

Kampusgerievve

Met geesdrif en dryfkrag het Corne Rossouw in die afgelope 15 jaar beter gericwc vir gestremdesOJl die kampus help skep. l\!Iaar sy droom steeds ... ILZA HUGO het met haar gesels

VEGGEES VIR

GESTREMDES SE REGTE"Ek is 'n bakleier vir die regte van die gestremdes op ons kampus - en min mense sal my daarinstuit. Ek baklei al van 1983 af en sal aanhou tot ek die dag nie meer kan nie"

Corne reeds vyf keer vereer

C orne Rossouw bet MA (Menslike Bewegingskundd opStellenbosch behaal cn is bv die SA Mediese- enTandheelkundige Raad as biokinetikus gereglstreer. Nadat sy op

Robertson sl~oolgehou het en aan die Wellingtonse Onderwyserskollegeverbonde was, is sy 'n US-dosenl sedert 1976. Sy spesialiseer in bewe­gingsopvoeding: sporl en rekreasie vir gestremdes; rehabililasiepro­grdHlllle lIir sull~c mense; huJ c\laluering: asook die progralllbeplanningvan waleraktiwiteite/swem.

Corne c\ien in verskeie SA en intemasionale organisasies, en ondermeer ook in 'n US-advieskolllitee rakende die Universiteil se toe­gankJikheid \IiI' illense met gestremclhede. Sy is betrokJ~e by lIerskeiegemeenskapsprojekte en by diens aan haar medemens - waarl'oor syreeds vyf loekennings gekry het. Dit sluit in die Deparlement vanNasionale Gesondheid se Excelsior-toekenning in 1992 vir "besonderediens aan persone met gestremdhcde in Suid-Afrika in spoI'l en dieonLwikkeling van akademiese kursussc." In 1996 het sy die SA sport­vereniging vir fisiek-gestremdes se meriete-toekenning gel\J)1 vir haarloopbaan \Ian uitsonderlike bydraes lol die ontwi~eling en bevorde­ling van sporl vir 'uid-Aflikancrs met gestremclhecle. II

Lees op bl .31: GestremcJe aUeet weer Spar/man

vun diejClw:

veroorsaak het en vashaak by hoe so iemand Iyknie, maar eerder kyk na wat hy/sy doen en reedsverrnag het."

Nlet die geesdrif en drylkrag waarmee sy dieeerste groot kJip uit die gestremde sportlui se padgerol en baie verandelinge op die kampus kon kry.streef sy na verdere doelwitte.

Een van haar drome is om 'n gestremdheids­eenheid ("disability unit") op die kampus te \lestig- waar 'n gcstremde personeellid, dosent. studentof voomemende student op een plel~ hulp en raadkan kry.

Sy het pas die SA Paralimpiese Komitee op 'ninternasionale kongres in Australie verteenwo­ordig om spesifiek te hyk hoe Suid-Afrika indie nuwe millennium sport vir gestremdes kanuitbou en hiermee die Afril,a-Ieier kan wees."Stellenbosch moet Afrika se beste afrigtingsin­stelling vir gestremde sport!ui wees." II

IIStellenbosch ntoetAfrika se besteafrigtingsinstelling virgestrentde sportluiwvees"

-I

En jy weet sy sal. Sy bet enersydsdie vuur. drif en drylkrag en aan dieander I~ant die empatie met diegeslremde mens en veral die liefde virsporl wal haar onbtuitbaar maak in

haar oor1uiging om dinge te verander.Gestremde mense moel dieselfde geleenlhede

kry as nie-geslremdes "want die gestremde stu­denle se lewens Ie voor - hulle hel nie nou die tydom te baklei nie. lemand andel's moet hulle help."

Daarom doen sy (lit - Come Rossouw, lektrisein ~'Ienslike Bewegingsl~unde, wat baie \Ian dieveranderinge begin het om die US-kampus toe­gankliker te maak vir gestremde stuc\ente enander mense.

So het sy in 1983 op eie koste die NasionaleSporU~ampioenskaps-byeenkoms vir LiggaamlikGestremdes in Johannesburg byge\\'oon en haar\loorgeneem: Stellenbosch moel die eerste univer­sileitskampus wees wat die byeenkoms aanbied.En net 'n jaar later, in 1984. het dit gebeur.

Sy het almal Ictterlik gestonl1l'am en die bynaonmoontlike reggekry: 'n Nasionale bycenkollls vir 500 gestremde junior ensenior deelnemers van aUe etniese groepe op 'n (destyds) relal:ief konser­watiewe kampus wat toe nog sonder behoorlike gerie\\'e \lir gestrerndes was!

Menslike Bewegingskunde en die Sporlkantoor se studenle, dosente engeriewe was vir 'n week lank beskikbaar. Die verblyf- en ander rcelings hetharde werk en die uiterste oOlTeding,svennoe geverg Monica se onlspan­ningsaal. byvoorbeeld, \Vas 'n groot slaapsaal en by Hclshoogte is sommigekamers spesiaal ingerig. By die DF Malan gedenksentrum en ander gClieweop Coetzenburg wat net trappe gehad hel. mocs skuinsvlakke ingerig word.Eles is aangery na 'n gmolmarkieslenl op Coetzenburg en IIiI' die afskeids­onthaal in die "Gal" lin Neelsiel moes rolsloelgebmikers mel die allewe­ringshysers deur die sentrale kombuis ingaan.

Die byeenkoms was so 'n sukses dal dil sedertclien nog vier keer by dieUS gehou is en IIcrskeie ander universiteite die vorbeeld gevolg hel.

Corne hel die behoefle raakgesien. die dryfkrag gchad om oplossingste vind - en boonop 'n bewustheid by die US en die bree publiek beginwakker maal~ om mel nuwe begrip en insig na gestremde mense se pro­

3: bleme te h)'kd~ '1)aar is baie meer ooreenkomste as verskille lussen gestremdes en nie-~ gestremdes. Wal saak maak is nie dat gestremdes iets sladiger daen as nie­~ geslremde nie. maar dat hulle lief is lIir 'n sporlsoort en daaraan wil deel­o neem:' se Corne. "Ons moel ook nie le lank tob (Jor wat die gestremdhheid

Matieland . 27

I Segoed & Staaltjies

MATIELAND STORIESSnik oit 'n blikThssen Dagbrekers en Wilgenhoffers was daar nooiteintiik liefde verlore nie. Maar daar was tog liefde ­vir die meisies van Sonop, Harmonie, ~lonica ...Saans het die koshuismanne hul gevoelens uitge­druk in groepsang by die vrouekoshuise. Na elke"seren,lde" (op Engels uitgespreek) het die meisieshul kamerligte geflikker as blyk van waarderingteenoor die singende Don Juans.

Eddie, teologiestudent tussen 1942 en 1948 indie 'Bosch, was nie 'n koshuisinwoner nie, maar hywou graag ook "serenade" - veral by 'n sekerevrouekoshuis, waar hy 'n oog op 'n spesifieke inwo­ner gehad hel Boonop het hy nie die gawe van sanggehad nie, maar "serenade" wou hy, vir haar.

Voar die koshuis se ingang was (of is dit steedsdaail ) twee baksteenpilare, so hoog dat'n mens daarkon staan en elmboog-sllJt terwyl jy opkyk na diekoshuis se voorvensters.

Een aand 10k 'n hartroerende Italiaanse snikstemdie koshuis se meisies na hul vensters. Hullewaardeer wat hulle hoor en wys dit met flikkerligle ...Voor die koshuis staan Eddie, elmboog op een van

die baksteenpilare en - vir sy meisie ­wen hy met die ander hand die

grammofoon OplArnie Spies,

Pretoria

Eentte veelToe my pa in die dertigerjare n student opStell'enbosch was, het hy onder andere "lasgeloop by'n deslydse dosent in Duits, dr J Hoge. "juniordag'was 'n jaarlikse instelling. Die "juniors" soos dietweedejaarstudente toe gef'lOem is, het op die dag"lasse beset en met die dosente gekgeskeer. Die un i­versiteitsOlvcrheid het dit as studentepret verdra totdit hande uitgeruk en teen 1933 verbied is.

Hoge was een v<ln die dosente wat niks vanjuniordag gehou het nie. Maar anders as baie anderwat sommer by voorbaat hul "lasse vir die dagafgegee het, het hy voor 'n sekere juniordag-vieringsy studente duidelik laal verstaan dat hy hulle dievolgende dag in sy "las venl'ag nel

The hy die oggend die "las in5tap, was verskeiestudente nie daar nie en die pligsgetroues was taam­lik teesinnig - hulle het eintiik gekke gevoel omdathulle eerder die geleentheid vir pretrnaak saam methul vriende wou gebruik. Daarom het hulle dit baiegeniet toe dr Hoge sy oe our die oop sitplekke laatdwaal en met sy Duitse aksent baie vererg se:"Dames en here, ek sien vandag weer 'n hele paargatte in die "la,;."WW, SteUenboscll

Gesondheid!Oit was heerlike sludentedae, 1945, juniemaand, 'nagtuur"las in Bedryfsekonomie. Buite was dit reene­rig en nog halfdonker. Prof Chris Shumann (na wieEkonomiese en Bestuurswelenskappe se hoofgebounuu vemuem is) was besig met sy geliefde onder­werp, "Konjunktuurleer." Skielik begin hy ons uittrapomdat ons nie emstig genoeg met ons studies

was nie en besig was om ons ouers segeld te mors. "En dink julie miskienjulie is \~r julie gesondheid hier opStellenboschT

Toe merk hy 'n klomp leesitplekl\.e, en trek verder los: "Se vir

julie kJasmaats hulle moet die agt­uur-klas bywoon. Ek gaan 'roll-call' val

En dis boonop gesond om so vroeg opte s13an."

'n Stem agter uit die kJas: "Maar Prof,ons is nie vir ons gesondheid hier niel"

"Prof Schum" het net so lekkersaamgelag.

Chris Kotze, Wilropark, Gauteng

Skielik haastigIn die jare sestig was prof Danie Craven hoof vanWilgenhof. Tydens 'n vakansie kry hy een van dieWilgenhoffers, Leon Franken, in 'n kamer in"Bachelors" (die oudste deel van die koshuis). Ditword nie toegelaat nie, het Doktor in geen onduide­like taal nie, vir Franken laat verstaan. 'n Week latergaan Craven ondersoek instel, en in dieselfde kamerkry hy Franken, vas aan die slaap. Die skrik vervaardwakker, raap haastig sy goedjies op en roep ver­bouereerd uit ''Ek is op pad, Doktor, ek is op pad l"

Ds PH McDonald, Morgenster, Masvingo, Zimbabwe

TelefoonmaniereWilgenhoffer wat sy koshuis se telefoon beant­woord: "Middelpunt van die wereld, goeie middag."

Redaksielid van Die Maoe: "Ek haat dit om na'n koshuis toe te bel. Daar bly 200 mense, maarniemand is ooit tuis nie."Die Matie

Pendoring se baas se dingeAs verslaggewer van Die Maoe het ek in 1967 metdr Con de Villiers in sy woonstel naby Wilgenhof'n onderhoud gevoer. My mond het oopgehang oorsy massiewe versameling langspeelplate. Hy het my'n pendoring gewys wat hy as naald gebruik het ­en wat glo verhoed het dat die plaatgroewe so gouslyt as wat met die standaard metaalnaalde diegeval was'

Een van die staaltjies oor Doktor Con wat deslydsdie rondte gedoen het, was dat hy in een van sysoologie-"lasse begin uitwei het oor hoe goedbedeeld die mans van Afghanistan glo was. Eenvrouestudent het haar bloedig vererg. haar boekeingepak en begin uitstap. "Nie so haastig nie, juffrou,"se Doktor Con, "die volgende vlug Afghanistan toevertrek eers oor dne daer'Ignatius (Nato) Zondag, Oud-WilgenilOffer 11965­

'69), Port Elizabeth:z~

Gevatte verdoidelikings ~Eerstejaar-vrouestudent wat huis toe bel: "Ma, if!

~daar's hopeloos te veel maand aan die einde van ~

~my geld oor." wEn, manstudent wat na die eksamenuitslae Ui

huis toe bel: "Pa, universiteit is 'n loopbaan, nie'n ::J~_~ren baan nie."AanilOlings uit US-studentepublikasies IlII ([)

Onthou jy dalk 'n staaljie uit jou Maliedae? 'n Lewenswysheid 'n lagm l die traan uit die sorgeloos onbesonne kant van StellenOOssestudentwees? Stuur bydraes (kort soos hier 00) aan die adresse of

(aksnommer op bl. 1

28 . Matieland

O0 vou remember an anecdote, a funny incident or other ston' 1T0myour student days at StellenOOsch? Please send your contJibutions(short ones, as on this page) to Matieland at the addresses or 13.'1:

number on page 1.

Skinstad het 'n "andersheid" waarvan die rugbyskares hou. DOUGLAS DAVIS skryf oar dieMatie wie se naam deesdae landwyd op almal se lippe is. Foto: CARL FOURIE

MATIES SE BOBBYIS ALMAL SE HELD

Coetzenburg, die beroemde rugbykweekplaas, het 'n baie buitengewone produkgelewer... Bobby Skinstad

Slelnsfad, die vriendelilee, rorslleboudelonll reus, is in dIe beroepsera vanrUllby 'n Rlan Mfat nOli vee' RIser vir syvrlende ORlII_ as vIr sy banlcrelceninll

"Ele Is lIele oor Mfat ele doen, daarORl 1I"R1'allele so Rlale.ile. Ons het baie in ons 'and ORI ooroptlRlisties te Mfess. Ons Rloet lIe'oor he_-

aar rugby gepraat word, is die geweseSimonsberger en MBl(-oudstudent se naam dieafgelope maande op die Iippe van dese en gene.En hy hel reggekry wat bilter min rugbyhelde nagkon: Hy het provinsiale vooroordeel afgetakel. Sy

lotliedere word landwyd deur rugbygeesdriftiges besing. Oral 001' is hydie man, die held.

Ook van vroue - nie net tieners nie, ook tannies van baie somers liefhom. Met die Curriebeker eindstryd op Loftus loop 'n middeljarige vroumet 'n enonne fotoplakkaat van hom waarop staan: "Bobby trou metmy dogter - ek wil graag jou skoonma wees!" Dit som die rugbylustigevroue se gevoelens op. James Small is inderdaad vergete...

Skinstad, die vriendelike, forsgeboude jong reus, is in die beroepseravan rugby 'n man wat nog veel meer vir sy vriende omgee as vir sybankrekening. Hoewel hy makJik kitsl\Ontant vir 'n huis in Constantiasou kon neersit, verkies hy am steeds met sy vriende een opStellenbosch te deel.

Hy is die Ronald Reagen van die SA rugbywereld - sy seunsagtigeaantreklikheid, borrelende lewenslus en feitlik ewigdurende glimlag het'n nuwe dimensie aan die deursnee top SA rugbyspeler gegee. Weg isdie norsheid, die slroetl,eid, die traak-my-nie-agtige houding, die grynsop die gesig wat meeste van die l)'d aan die rugbypubliek voorgehou is.

Bobby is so anders, se baie rugbymense. En van die "andersheid" houdie skares. Dit gee hulle groat lekkerkry. Dit laat hulle lag. Soos as hyskielik 'n grassie van Gary Teichman se neus af trek terlllyl die skeids­regler die kapleins emstig aanspreek. Of om, ook in die hitte van diestr)'d, met die skeidsregter te grap dat albei aan die lag gaan. Of as hyop Loflus kart voor afskop met sy groot Iyf van 104 kg glimlaggend rit­miese bewegings op die maat van luidspreker-musiek staan en maak.

Skinstad het 'n ouwereldse ordentJikheid - teenoor almal - wat hyby sy wonderlike ouers, Alvin en Alana Skinstad van Kloof naby Durbangeerf het. Goeie, gawe mense uit die destydse Rhodesie wat in Suid­Afrika vir hulle en hul drie seuns 'n nuwe toekoms kom sock het.

Pa Alvin, 'n dokter, het op sy dag ook by provinsiale rugby gedraai. Hyhet aan MoUe/and verlel hoe die kleine Bobby in doerie jare hullegelukbringer was, hoe hy graag vooruil op die veld gedraf het en diebal op die middelkolletjie staangemaak hel. En hoe hy sy pagereeld soggens wakker gemaak

~ b130

Matieland . 29

Nashua Maties het die afgelope seisoen vyf Springbokke, twee SA onder 21, drie SA onder 19,nege Western Stormers, 15 WP onder 21 en 18 WP senior spelers opgelewer

NOG 'N PUIKJAAR VIRMATIE-RUGBYDeur Douglas Davis Foto: Carl Fourie

KYk, dit Iyk of Dok Cravenglimlag"

Die opmerking van 'n stu­dent by die legendariese DokCraven se standbeeld op

Coetzenburg som die hele storie op: Matierugby is op die kruin van die golf. Hul oorwin­ning oor die RAU-span in die eindstryd inPretoria het verseker dat hulle vir die tweede

agtereenvolgende jaar Suid-Afrika se besteklubspan is. Hulle het RAU met 28-10 gekJop.

Mnr Rugby sou inderdaad breed geglimlaghet.

Die Nashua Maties, soos hulle bekendstaan, het vanjaar skoonskip gemaak. Matiespanne hel al die bekers waarvoor hulle in dieIigas van die WP Rugbyvoetbalunie ingeskryfwas, verower - met die uitsondering van die

Super A Eersteliga se tweede rondte.Daarby het Nashua Maties se eerste span

die Varsity Cup in die jaarlikse wedstryd teendie Ikeys verower en Nashua Victoriane hetdie lJWK om die Varsity Bowl verslaan.

Nashua Maties het die afgelope seisoen vyfSpringbokke, twee SA onder 21, drie SA onder19, nege Western Stormers, 15 WP onder 21en 18 WP senior spelers opgelewer.

TIllie spelers wat verlede jaar nog dieMaroentrui gedra het, het die afgelope seisoendiens gedoen in die spanne van Griekwas,Boland, die Or, die SWD en ook selfsNoordwes. Matie "produkte" wat vanjaar aanCurrie beker rugby deelgehad het, is genoegom twee spanne te vul.

Die bekende Springbok van weleer, IanKirkpatrick, is die man aan wie die sukses vandie afgelope twee seisoene toegeskryf kanword. Hy sal aanstaande jaar weer die Matiesse hoofafrigter wees.

Die Maties het ook pas Argentinie toe ge­toer, waar hulle vier wedstryde gespeel het. m

Louis 810m, Matie-kaptein en WP-slothou die Supersport-beker omhoognadat die Nashua Maties in 'n

voorwedstryd vir die Curriebeker­eindstryd in Pretoria hul nasionaleklubtitel suksesvol verdedig het deurdie RAU-span te klop

IIEk reik na die sterrel nlaar as ek hulle nlisl kanlpek sOnlnler oppie nlaanlll

.. bI.29het deur 'n bal - enige bal - teen sy kop te laat hop ...

Ma Alana se 010 raak ietwat wasig as sy vertel hoe Bobby aityd uitsy pad gaan om tyd met sy twee jonger broers, Andrew (16) en Daniel(18), deur te bring. "En hy is netso met ons, sy ouers. Hy's 'n maklikekind, kom sit en maak sy hart oop." Sy se hoewel hulle Natallers inmerg en been is, is Bobby dol oor Stellenbosch en die WP "Ek is blyvir hom. En ek is net 'n ma. Ek skree ook maar vir \NP!"

Op 'n rugbyveld is die 22-jarige Skinstadordl. Hy druk driee (drie onvergeetlikes teen dieBlou Bulle), sy plettervatte laat ouer 11.Igbygees­driftiges visioene van Ryk van Schoor sien (syduikslag op Jacques Olivier op Loftus het gekom toe a1mal gemeen het'n drie is 'n blote fonnaliteit) en sy spoed, voorgevoel en balhanteringlaat skares lilies (dink maar aan sy fopaangee, hinkstappie en ver­snelling toe hy die drie teen die Aussies op Loftus gedruk het).

En oor sy leierseienskappe is daar geen twyfel nie. Hy het dieSpringbokke op hulle onlangse "grand slam" toer deur Brittanje

sommer met die intrapslap aangevoer - teen Scottish Caledoniansop 10 November. Alan Solomons, hulpafrigter van die Bokke en WPse atiigter, se sy positiewe benadering maak die verskil. Hy meen dithet die 'vVP die afgelope seisoen tot in die eindstryd gebring.

En Skinstad self? ''long, eintlik is ek maar'n skaam outjie wat myvoete plat op die aarde probeer hou. Ek is gek oor wat ek doen,daarom glimlag ek so maklik. Ons het baie in ons land om oor opti­misties te wees. Ons moet geloof he ..."

Dit is Bobby Skinstad. Superster van die Springbokke in wording?As jy die kenners glo en na jou eie hart luister, wil jy se ja - veralomdat die aangename jong man se voete in realiteit geanker is.

Hy spreek die laaste woord (met daardie "smaail" en vonkel in dieoog): "Ek reik na die sterre, maar as ek hulle mis. kamp ek sommeroppie maan!" m

30 . Matieland

GESTREMDE ATLEET WEER SPORTMAN VAN DIE JAAR

I.

Ernst van Dyk - 800m wereldkam­pioen in rolstoelwedrenne - is vir dietweede keel' die Maties se Sportman

van die Jaar. In 1996 het hy ook die prestige­toekenning gel.a)'.

Hy het aan 1992 se Paralimpiese Spele inBarcelona deelgeneem en weer aan die1996-spele in Atlanta, het reeds vyf keel'Springbokkleure verwerf en het aan 'n heleaantal \Vereldbyeenkomste deelgeneem.

In Augustus vanjaar het hy 'n goue medal­je vir die 800m wedren en 'n bronsmedaljevir die 400rn by 'n wcreldbyeenkoms inBinningharn, Engeland, behaal.

Ernst is die eerste gestremde Matie \Vat diegraadkursus in Menslike Bell'egingskunde

ELANA MEYERSEWENDE KEER

MATIES SE SPORTVROU

Die Maties se Sportvrou van die]aar is Elana Meyer,wat die tilel reeds ses keel' tevore vel'wel'f het - in 1989,1990-'92 en 1994-'95.

Sy het vanjaar weer bel'I')'S dat sy een van die wereldse voorste atlete in die middel- en lang afstande is. Met

die Kyoto halfmarathon het sy die \\'ereldrekord na 1:07:29 verbeter. Syhet ook met die Stellenbosch-been van die Victol)'-wedloopdie vinnigste tyd tel' wcreld001' vyf kilometer opgestel.

Meyer het al die lIIedlopewaaraan sy vanjaar deelge­neem het, gewen.

Een van die hoogtepuntevan haar atleliekloopbaanwas haar deelname aan 1992se Olimpiese Spele in

"" Barcelona, waar sy 'n silwer­~ medaJje losgeslaan het.D In 'n onlangse koeranton­~ derhoud het sy gese hoewel sy~ plaaslik deelneen1t wiI sy haar""1;; toespits op internasionaleii: wedlope. "As, jy brCle wil bou,

" moet jy gaan na waar daar ri- .viere is." En dis ook lIIaar die inkomste is: met die onlangse ChicagoMarathon het sy in die derde plek geeindig en sOlllat RlOO 000 slegsaan pl)'sgeld losgeslaan.

001' die teleurstellings \Vat beserings al vir haar loophaan meege­bring het, het sy gese haar geloof help haar om dit te vemerk. "Om 'nChristen te wees. is lIIaaroor die lewe vir my gaan." •

voltooi hel. Hy is assistent-bestuurder by dieUS gimnasiurn.

Die Paralimpiese Spele" word na elkeOJimpiese Spele gehou, op diesel/de plek IVatdan al die geriewe het. Met Augustus 1996se ParaJimpiese Spele in Atlanta het

41 Suid-Afrikaners deelgeneem - metgestremdhede waL gewissel het vanampuLasies en rugmurgbeselings tot visuele,serebrale en inLellekLuele gestremdhede.HuJle het tien goue, agt silwer- en tien bron­smeda/jes verower - ses van die goues virwireldrel\Ords. ("Paralimpiese ParaleJleOlimpiese Spele) II

Club produces SA players

M aties (and Western Province) basketball coach,Glyde Thompson, with two of the three Matie players II'hohelped WP to win the national tournament in Boernfontein.

Holding the national trophy are Bridgette Ray (left) and Myzra Muller.Sharlette Scholtz was the third Malie in the team. Thompson, vice­captain of the men's national team, coaches the Maties men's andwomen's teams. Both did exceptional!ly well recently: the womenfinished second and the men third ,in the I;VP first league.

The Basketball Club is growing in strength and has startedproducing national players: Bridgette Ray was selected for tlle nation­al squad to compete in the African Games. ~1yzra Muller was seletedas a promising talent, and invited to attend the national trainingcamps. Lisa Smit has been selected for the SA u.l8 team, for theAfrican u.18 Games.

Maties men's captain, Sandro Florelino, and another Matie, PaulWilliams, will play for South Africa in the African u.22 African Gamesin Egypt. Floretino received an All Star Award at the national tour­nament recently.

The women's side qualified for the new National CampusBasl,etball League, which enable the top eight teams in the countryto battIe for a national tiUe. II

Matieland . 31

I Naskrif

"Op Stellenbosch het ek geleer om met die oog van 'n digter waar te neem"

STELLENBOSCH: GELIEFDE, VORMENDE PLEKDeur Lina Spies lIIustrasie Cora Coetzee

at ek van die eerste twee jaar van my 1ewe weet,lei ek af uit m)' fota-album. Van my derde tewensjaar helek wei herinneringe wal volgens die Sielkunde Ilomldalis as 'n mens 'n gelukkige kinderlewe gehad het In myalbum is daar foto's van my as driejarige op 'n stoelljie

onder 'n Stellenbosse akkerboom. En daar onder die eike, het my lewe sy eintlikeaanvang geneem.

By my geboolte was my pa laerskoolondern~'Ser op Hanismith in dieNoordoos-Vrystaat Ek was drie jaar uud toe hy vir sy BA-studie Stellenbosch toeis - die enigsle universiteit waar hy met 5)' onderwyskwaJifikasies 'n baccalaureus­grdad binne twee jaar kon behaat mils hy ,Jan die einde van die eerste semestervan sy tweede jaar sy eerstejaarsvakke slaag. 'n Klein aspek van die Universiteil sedoseerbeleid was in 1942 van beslissende belang virsy driejarige dogter.

My vroegste herinneringe is aan versiersuik­er, wit klippies en skilpaaie. My ma het 'nkoekversiering-kursus aan die TegnieseKollege gevolg en ek was saam by al die lesse.Uit buisies van aile graottes en allerlei VUllllehet die mooiste pienk rosies en skoenlapper­vlerkies gepeul. Ek was betower. Vir die eerstekeer in my lewe het ek gesien hoe die vor.m­lose die vor.m van iets herkenbaar moois konaanneem.

Ons lciet onder andere geloseer by 'n wewe­naar in sy huis, Digte-by, aan die Eersterivier.Ek ontllou Digte-by as 'n tuinpaaeljie mel klein,blink vuursteentjies waarmee ek eindeloosgespeel het. Vandag woon ek 'n hanetrecljiedaarvandaan - terug waar ek begin het. Illaardie klippies van my kinderspel het ek nooitweer op Stellenbosch gesien nil'. Dit wordveilig bewaar in my binncwcreld; e1ie wereldvan e1rome en heimwee, hctinneringe en fan­lasie. Ook die reusagtige skilpaaie waaraanek my as driejarige in die Jan Marais-parkverwonder het, bevind hulle di\ilr waar hullenog nooit nor.maJe dimensies aangeneem hetnil'. In die Jan Marais-park het ek hulle nil' weerteegekom nil'.

Dis eie aan k1euters Oill hulle te verwundcr. ek was op Stellenbosch 'n ver­wonderde kleuter. En op Stellenbosch het ek as student in die filosofieklasse vanJohan Degenaar opnuut geleer wat verwondeting is. Deur die persoonlike invaJs­hock waanlit hy gedoseer het, mol'S 'n mens noodwendig bewus word van jouverbondenheid aan die aarde, nil' as vloek nil', maar as se~n; nil' as knellendenoodlot nil'. maar as opwinclendc beslelllilling.

Gilbert K. Chesterton aan wie doktor Degenaar ons bekendgestcl het, se in syOrthodoxy dat die gewone aarde 'n belowerde aarde is: "A tree grows fruit becauseit is a ma"ic tree. Water nms downhill because it is bewitched. The sun shines

because it is bewitched: Volwassenes vergeet wat hulle deur sprokies geleer engeglo het, daarom moet sprokies hulle weer aan wat hulle vergeet het, herinner.

"1l1ese tales say that apples were golden only to refi-esh the forgotten momentwhen we found that they were green. They make rivers run with wine only to makeus remember, for one wild moment, that they run with waler. .. All that we callspirit and art and ecstasy only means that for one awful instant we remember thatwe forgel."

\llndag besef ek dat die lewensbeskouing waaraan ek van die begin af in mypo~sie uitdrukking gegee het, ten diepste gevor.m is deur Johan Degenaar. ~1aar

ewe ingrypend vir die ontwikkeling van my denke en die verloop van my lewe wasdie aanstelling van OJ. Opper.man in 1960 as professor in die AfrikaanseLetterkunde 'Ian die Universiteit van Stellenbosch. Ek was toe 'n derdejaarsludent

en lid van sy eerste Letterkundige Laboratoriumvir aspirant-digters.

As ek nil' op Stellenbosch studeer hetnil', as Opper.man nil' my mentor was nil',sou my lewe 'n ander koers gevolg het? Dis'n vraag wal ek net kan slel om Ie se wat

wei my lewensloop bepaal het. My professieen my digterskap is daaraan te danl,e datek wei op Stellenbosch studeer het by leer­meesters deur wie ek myself kon ontdekom te kon word wat ek glo ek mol'S word.

Op 'n paradoksale Ilyse is ek 'n plekge­bonde mens en 'n reisiger. Vir my is 'n plel,

nil' mense nil'; 'n plek is 'n plek Ek is innigverbonde aan Stellenbosch en sy natu­urskoon, maar ek voel ook 'n band metbail' plekke op hierdie aarde waar ekgewoon het of 'n besoeker was en waamaek altyd weer heimwee het. tVly Iiefde \~r

reis is wesenlik 'n passie vir mooi plekke.In stralende Noorweegse somerweer het

ek in 1978 in die pragtige Bergen seMaria-kerk 'n seldsame oomblik van self­herkenning beleef. Die jong meisie in die

voorporlaal by wie 'n mens 'n brosjure oordie kerk kon kry, het gestrdal toe ek my ver­

rukking oor Bergen uitspreek Sy het gese hoebly sy is as besoekers van haar stad hou, juis omdat

sy die slad ,0 Uefhet en dit so mooi yind. 'n Doodgewone opmerking wat sywaarskynlik dil,;wels maak, was vir my vol betekenis: 5005 sy oor Bergen voel. hetek onteensegJik geweet, voel ek oor Stellenbosch.

Opperlllan hel ons geleer dat 'n digter deur sy oog dig en die Ameril,aansedigteres, Emily Dickinson het gese '1 see New Englandly". Sy wou nil' reis nil', wantin afsondering hel sy vervulling gevind: e1il was die noodwendige voorwaarde virhaar digterskap. Anders as Dickinson is reis vir my 'n noodsaak en 'n stimulus virdie skrywe Ian poesie, maar op Stellenbosch het ek geleer om met die oog van'n digter waar te neem en waar ek ook al reis, is dit met die oog wat ek kyk II

Una Spies, professor in Afrikaanse lett.erkunde aan die US. is 'n Oudillatie en gevierde digter. Cora Coetzee is 'n Oudmatie-kunstenarcs wat veraJ asilIustreerdcr naam gemaak het

32 . Matieland

should have been a great headline may

have missed the pOint of impact entirely. And the visual execution

will probably mean different things to different people.

If, however, we wanted to control the environment in which our

message appears, we would publish our own Customer Magazine.

Customer Magazines directly target valued customers, create brand

loyalty and foster customer retention. There's a lot more we could

tell you about the value of Customer Magazines, but the space

offered by this ad is just not enough. For more information, call

David Stear on (0 II) 787-0524/6 or Robin Stear on (021) 683-1263.

J617PMALPOST~PRNT£RS.PMA.

FRESH, FLOWERY WITH A HINT OF GRASS

LUNCHESVintner's Platter Garden Restaurant:

Mon to Sat 12:00 - 14:30Sun 12:00 - 14:30 (1 Noy - 30 March)

For groups, bookings is essential.Tel & Fax: +27 (21) 882 2297

WINE TASTING AND SALESMon to Fri 8:30 - 17:00 Sat 9:00 - 15:00

Sun 11:30 - 15:00 (NoY - March)

PO. Box 10 • Koelenhof· 7605 • South AfricaTel: +27 (21) 882 2033 • Fax: +27 (21) 882 2036

VISIT US ON THE STELLENBOSCH WINE ROUTEO,,,ly 50km froll'1 Cape Tow!" aV\d 1 ok11'1 f"'om

StelleV\bosch OV\ the R44/ Delheim is very easy to fiV\d

I