Diagnoza rozwoju ucznia rozpoczynającego

edukację szkolną.

Materiały pomocnicze dla nauczycieli kształcenia zintegrowanego.

Wykonała: MGR ANNA BĄBKA

CZĘSTOCHOWA 2004

2

SPIS TREŚCI

I. Pojęcie diagnozy ........................................................................ 3

II. Rozwój ucznia w edukacji wczesnoszkolnej ............................. 4

II.1 Rozwój fizyczny................................................................... 5

II.2 Rozwój sprawności manualnej i procesów poznawczych .... 6

II.3 Rozwój emocjonalno- społeczny .......................................... 8

III. Testy do badań rozwoju uczniów............................................. 10 1.Test sprawności fizycznej dzieci i młodzieży L. Denisiuka ... 10 2.Test do badania poziomu sprawności manualnej i percepcji wzrokowej (analizy i syntezy) H. Spionek.............................. 14 3.Test do badania poziomu analizy i syntezy słuchowej wyrazów I. Styczek.................................................................. 18 4. Rysunek człowieka ................................................................. 21 5.Wzory literopodobne ............................................................... 22 6.Badanie mowy i myślenia. Test S. Szumana........................... 24 7.Badanie poziomu analizy i syntezy wzrokowej- puzzle.......... 25 8.Badanie myślenia- porównywanie obrazków.......................... 26 9.Badanie tempa i techniki pisania. Test E. Grzegorzewskiej ... 27 10.Badanie tempa i techniki czytania ......................................... 29 11.Badanie rozwoju emocjonalno – społecznego ...................... 33

IV. Przykładowe oceny rozwoju uczniów...................................... 37

Bibliografia ................................................................................. 41

3

I.POJĘCIE DIAGNOZY

Diagnoza – to rozpoznawanie za pomocą technik i metod psychologicznych cech osobowości, właściwości psychicznych, odchyleń od normy w zakresie intelektualnym, emocjonalnym, fizycznym i społecznym.

W psychologii oznacza wykazanie istnienia określonego stanu rzeczy, jak np. • stwierdzenie wysokiego poziomu ogólnej inteligencji, • wykazanie istnienia zdolności matematycznych , językowych i muzycznych, • wykazanie zainteresowań np. humanistycznych, matematycznych, przyrodniczych itp., • wykazanie cech dojrzałej osobowości itp., w tym również wykrycie określonych odchyleń

od normy np. o niedorozwoju umysłowego, o deficytu w zakresie percepcji wzrokowej, słuchowej, o koordynacji wzrokowo- ruchowej, o niedojrzałej osobowości.

S. Ziemski stwierdza, że diagnoza (w szerszym sensie) jest to rozpoznawanie badanego stanu rzeczy przez zaliczenie go do znanego typu albo gatunku, przez przyczynowe i celowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju./„Problemy dobrej diagnozy. Warszawa 1973/. Diagnoza opiera się na :

1. rozpoznaniu zdolności oraz odchyleń w rozwoju ( na podstawie zaobserwowanych objawów);

2. ustaleniu przyczyn i skutków nieprawidłowości oraz trudności w opanowywaniu wiedzy i umiejętności.

Podstawą diagnozowania są :

• obserwacje różnych zachowań w różnych sytuacjach społecznych i zadaniowych, • rozmowy z dzieckiem, • analiza wszelkich wytworów dziecka, • wywiady z rodzicami.

Ostatecznym celem diagnozy jest opracowanie wskazań edukacyjnych, które będą stymulowały ,wspierały i wspomagały rozwój potencjalnych możliwości każdego dziecka.

Diagnoza obrazuje: 1. tempo- czyli szybkość z jaką dokonują się w organizmie i psychice dziecka różnorodne zmiany.

Tempo rozwoju może być: • opóźnione- tzn. dziecko jest na poziomie rozwoju poniżej swojego wieku,

czyli rozwija się wolniej i opanowuje różne sprawności i umiejętności nieco później niż ogół rówieśników;

• normalne – zgodne z wiekiem życia dziecka; • przyspieszone- czyli dziecko rozwija się szybciej niż rówieśnicy, nieco lub

znacznie jego rozwój wyprzedza wiek . Biorąc pod uwagę tempo, oceniamy aktualne cechy rozwojowe każdego dziecka , zwane również właściwościami wieku. Są to cechy główne i istotne, które wyodrębniają i odróżniają dany okres rozwojowy od innych.

4

2.rytm- który jest wyznaczony przez stopień regularności zachodzenia tych zmian w czasie- ich względną równomierność lub nierównomierność.

Rytm rozwoju może być: • harmonijny- (w normie) tzn. wszystkie funkcje i procesy psychiczne, jak

również motoryka dziecka rozwijają się mniej więcej równomiernie, prawidłowo, rytmicznie;

• nieharmonijny- opóźniony lub przyspieszony poziom rozwoju poszczególnych funkcji.

Przyspieszenie bądź opóźnienie mogą dotyczyć całości psychomotorycznego rozwoju lub też odnosić się do określonej dziedziny (sfery, płaszczyzny) rozwojowej np. rozwoju ruchowego, umysłowego czy społecznego. Zjawiska te zależą w dużej mierze od warunków, w jakich funkcjonuje dziecko oraz oddziaływań wychowawczych jego środowiska, choć ich podłożem w jakimś stopniu są zapewne zadatki wrodzone.

Dysharmonie rozwojowe są również możliwe u bardzo zdolnych dzieci, a specyficzne uzdolnienia posiadać mogą dzieci opóźnione w rozwoju.

Deficyty rozwojowe nie są uzależnione od poziomu inteligencji i mogą występować w zakresie:

- sprawności manualnej, - percepcji słuchowej czy wzrokowej,

utrudniając w ten sposób nabywanie podstawowych umiejętności. 3.dynamikę rozwoju.

Dynamika rozwoju to:

• zahamowanie, • przyspieszenie, • cofnięcie. Oceniając dynamikę oceniamy postępy dokonujące się w ciągu roku szkolnego.

Dynamika może być różna w poszczególnych okresach życia dziecka. Spowodowane to może być różnymi czynnikami biologicznymi, środowiskowymi lub brakiem stymulacji. II. ROZWÓJ UCZNIA W EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ.

Rozwój człowieka cechują zmiany mające określony kierunek: prowadzą do zapewnienia jednostce coraz lepszej równowagi z otoczeniem, do doskonalenia jej stosunku ze środowiskiem. Mają one charakter zmian progresywnych, postępowych. Rozwój to jakby łańcuch procesów rozgrywających się w czasie, złożony z wielu ogniw. Ogniwa te mogą różnić się u poszczególnych jednostek pod względem długości, natężenia i szybkości procesów zachodzących w organizmie, lecz następstwo ogniw jest zwykle stałe. Inaczej mówiąc, od niższych czynności i funkcji dziecko przechodzi do wyższych form działania.

Rozwój jest więc procesem, w którym można obserwować zmiany ilościowe i jakościowe mające określony kierunek i prowadzące do coraz lepszego funkcjonowania.

Zmiany ilościowe polegają na stopniowym wzrastaniu danej cechy lub zespołu cech somatycznych i psychicznych. Dziecko na przykład, przybiera z wiekiem na wadze, poszerza się pojemność jego płuc, zdobywa nowe doświadczenia społeczne, zwiększa zasób słów i

5

pojęć. O zmianie jakościowej mówimy wówczas, gdy dana funkcja lub czynność psychiczna nie tylko wzrasta i rozszerza swój zasięg, lecz także przekształca się w sposób zasadniczy, staje się nową jakością rozwojową.

Nadrzędnym celem edukacji wczesnoszkolnej jest wszechstronne wspomaganie rozwoju ucznia.

W związku z tym, niesłychanie ważne staje się zdiagnozowanie rozwoju ucznia rozpoczynającego edukację szkolną, aby stwierdzić na jakim etapie rozwoju są poszczególni uczniowie, a po przeprowadzeniu kolejnych badań diagnostycznych, uzyskać informację czy nastąpił ich dalszy rozwój. Diagnozę rozwoju ucznia rozpoczynającego edukację szkolną po raz pierwszy przeprowadzić należy w pierwszych miesiącach roku szkolnego w klasie I, kolejne w klasie II i III.

Niniejsza publikacja stanowi praktyczną pomoc w diagnozowaniu uczniów, opracowaną z myślą o nauczycielach kształcenia zintegrowanego.

II.1 ROZWÓJ FIZYCZNY Rozwojem fizycznym nazywamy zmiany zachodzące w organizmie w okresie od

urodzenia do osiągnięcia pełnej dojrzałości. Najbardziej wymiernymi efektami tego rozwoju jest rozrost, różnicowanie i dojrzewanie

organizmu. Rozrost polega na zwiększaniu się wymiarów ciała i jego masy. Proces ten ma charakter ilościowy. Proces różnicowania polega na jakościowych zmianach w organizmie. Jako najbardziej widoczny przykład tych zmian można wymienić zmianę proporcji głównych części ciała- kończyn, tułowia i głowy. Rozwój organizmu jest możliwy dzięki pobieraniu z zewnątrz materiałów budulcowych i energetycznych: pokarm, woda, tlen.

W różnych okresach życia tempo rozrostu jest wolne bądź szybkie. Rozwój fizyczny uzależniony jest od wielu czynników.

Do najważniejszych należą: • czynniki wrodzone(genetyczne), • czynniki środowiskowe, które mają decydujący wpływ na aktywność człowieka. Świadomość w istnieniu różnic w rozwoju fizycznym powinna powodować

indywidualizowanie obciążeń fizycznych dla uczniów tej samej klasy.

Diagnozując rozwój fizyczny należy zbadać: 1. wzrost i wagę ciała każdego ucznia 2.stan ich zdrowia ( odporność na choroby, uzyskać informacje o chorobach przewlekłych , somatycznych)

Niedobory wagi i wzrostu oraz wszelkiego rodzaju choroby mogą wywołać:

• brak koncentracji uwagi, • zmęczenie, • osłabienie, • trudności w myśleniu, spostrzeganiu, zapamiętywaniu.

3.funkcjonowanie narządów zmysłu ( wzroku, słuchu)

6

Zaburzenia mogą powodować:

• trudności w czytaniu i pisaniu, • trudności w spostrzeganiu przedmiotów, • trudności w dostrzeganiu różnic i podobieństw , • trudności w uczeniu się matematyki, • trudności w rozumieniu i przekazywaniu informacji słownych, • trudności w wykonywaniu zadań i poleceń.

4.wymowę Zaburzenia wymowy mogą powodować:

• trudności w czytaniu, pisaniu, • trudności w wypowiadaniu się, • trudności w kontaktach społecznych, • zaburzenia emocjonalne.

5.narząd ruchu oraz postawę ciała. Zaburzenia w tym zakresie mogą spowodować:

• trudności w poruszaniu się, • trudności w długotrwałym siedzeniu, • kłopoty w wykonywaniu ćwiczeń gimnastycznych, • problemy z koncentracją uwagi.

6. sprawność fizyczną

• siłę, • szybkość, • zwinność, • moc.

II.2 ROZWÓJ SPRAWNOŚCI MANUALNEJ I PROCESÓW POZNAWCZYCH.

Rozwój dziecka jest procesem, w którym obserwuje się zmiany ilościowe i

jakościowe, prowadzące do coraz lepszego funkcjonowania, zdobywania wiadomości, umiejętności i sprawności.

W rozwoju obserwuje się stałą kolejność – dziecko przechodzi od czynności prostych do coraz wyższych form działania. I tak: Ø Bez opanowania podstawowych funkcji fizycznych i psychicznych nie mogą rozwijać

się procesy wyższe. Ø Bez opanowania sprawności manualnej, posługiwania się ołówkiem, kredką,

długopisem dziecko nie zdobędzie umiejętności pisania. Ø Bez odpowiedniego poziomu percepcji wzrokowej i słuchowej nie będzie potrafiło

rozpoznać i zapisać liter i głosek, cyfr i znaków.

7

Ø Nie znając liter i głosek nie opanuje operacji analizy i syntezy wyrazów. Ø Nie mając rozwiniętej analizy i syntezy nie nauczy się czytać i pisać. Ø Nie umiejąc czytać i pisać, nie będzie mogło korzystać z tekstów pisanych i nie

zrozumie ich treści oraz nie będzie potrafiło przekazać swoich wiadomości z danej dziedziny w formie pisemnej.

Rozpoznawanie poziomu rozwoju podstawowych funkcji ma więc dla postępów w rozwoju oraz w zdobywaniu wiedzy przez dziecko istotne znaczenie. Dla nauczyciela zaś stanowi podstawę do właściwego planowania i organizowania zajęć. Przedmiotem diagnozy w zakresie sprawności manualnej i funkcjonowania procesów poznawczych będzie:

1) Sprawność manualna, a w szczególności:

• napięcie mięśniowe; • tempo pracy; • precyzja; • koordynacja wzrokowo- ruchowa; • błędy graficzne w pisaniu.

Metody badań

- Obserwacja czynności samoobsługowych, rysowania, malowania. - Analiza wytworów, np.:

o wzory figur geometrycznych (H. Spionek) o rysunek człowieka; o wzory literopodobne; o teksty pisane; o litery i cyfry; o pisanie wyrazu domek.

2)Percepcja wzrokowa Ø spostrzeganie wzrokowe; Ø orientacja przestrzenna; Ø analiza i synteza wzrokowa; Ø błędy w czytaniu i pisaniu związane z zaburzeniami percepcji wzrokowej.

Metody badań - układanie obrazka z części; - pisanie wielkich i małych liter; - pisanie cyfr i znaków matematycznych; - analiza błędów w czytaniu i pisaniu.

3) Percepcja słuchowa Ø analiza słuchowa; Ø synteza słuchowa; Ø błędy w pisaniu związane z zaburzeniami percepcji słuchowej .

8

Metody badań - analiza błędów w przepisywaniu, w pisaniu z pamięci, ze słuchu; - analiza błędów w czytaniu.

4) Mowa Ø zasób słownictwa; Ø wady wymowy; Ø sposób wypowiadania się .

Metody badań - obserwacja dziecka w różnych sytuacjach połączona z wypowiedziami dzieci; - historyjki obrazkowe; - obrazki sytuacyjne.

5) Myślenie Ø analiza i synteza; Ø porównywanie, dostrzeganie podobieństw i różnic; Ø abstrahowanie, uogólnianie, klasyfikowanie; Ø rozumienie treści obrazków, zagadek, poleceń; Ø dostrzeganie związków przyczynowo- skutkowych; Ø rozumienie pojęć; Ø rozumienie operacji matematycznych.

Metody badań

- układanie obrazka z części; - porównywanie obrazków; - klasyfikowanie przedmiotów, obrazków, figur geometrycznych; - obrazki i historyjki obrazkowe; - obserwacja wykonywanych czynności.

II.3 ROZWÓJ EMOCJONALNO- SPOŁECZNY

Emocje i uczucia pozwalają dziecku na ocenę i ustosunkowanie się do otoczenia, a także do samego siebie. Wpływają na regulowanie wzajemnych oddziaływań, komunikowanie się z ludźmi, przystosowanie do otoczenia. Pozytywnie pobudzają do kontaktów, poznania, zbliżania, zaś emocje negatywne powodują unikanie, odrzucanie bądź atakowanie tego, co jest oceniane negatywnie. Często emocje decydują o efektach edukacji. Nastawienie emocjonalne do uczenia się wpływa na motywację, podwyższając lub obniżając aktywność i efektywność. Emocje mogą stanowić przyczynę lub skutek pozytywnego lub negatywnego stosunku do szkoły, nauczycieli, rówieśników.

Diagnoza rozwoju emocjonalnego i społecznego powinna stanowić integralną część oceny dziecka. Kierowanie rozwojem emocjonalnym ucznia, rozpoznawanie własnych emocji i emocji innych, rozumienie uczuć i uczenie sposobów wyrażania uczuć oraz radzenia sobie z uczuciami - daje możliwość wszechstronnego rozwoju osobowości.

Zdobycie przez ucznia umiejętności komunikowania się z ludźmi, które wskazują na rozwój społeczny – wpływa na:

9

Ø zaspokajanie potrzeb; Ø kształtowanie postaw; Ø kształtowanie obrazu samego siebie; Ø kształtowanie norm i zasad postępowania; Ø zadowolenie i satysfakcję z życia.

1. Metody wykorzystywane w diagnozowaniu rozwoju emocjonalno - społecznego :

q obserwacja dziecka w różnych sytuacjach; q rozmowa z dzieckiem; q rozpoznawanie przeżyć dziecka poprzez :

§ zabawy, gry, ćwiczenia, rysowanie, malowanie, lepienie, § muzykę, § scenki dramowe, teatralne, przedstawienia kukiełkowe;

q techniki socjometryczne.

We wstępnej diagnozie rozwoju emocjonalno - społecznego ucznia należy zwrócić uwagę na jego zachowania związane z przystosowaniem do szkoły, do nauki, do kolegów. W wyniku obserwacji możemy wnioskować, czy uczeń jest przystosowany, czy mało przystosowany do podjęcia nauki szkolnej.

10

III. TESTY DO BADAŃ ROZWOJU UCZNIÓW. 1. TEST SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ DZIECI I MŁODZIEŻY L. DENISIUKA Lp. Wykonywana

próba Sprzęt i pomoce

Miejsce wykonania

Sposób wykonania Ocena

1. Próba siły – rzut piłką lekarską 1 kg znad głowy

Piłki lekarskie- 1kg, taśma miernicza

Boisko lub sala gimnastyczna. Na podłożu zaznaczyć miejsce wyrzutu.

Badany staje w rozkroku. Trzymając oburącz piłkę, wykonuje zamach ze skłonem tułowia w tył i znad głowy wyrzuca ją jak najdalej. Wykonuje 2 rzuty próbne i 3 do pomiaru.

Mierzy się najdłuższy rzut z dokładnością do 10 cm.

2. Próba szybkości – bieg krótki ( 30 m)

2 chorągiewki, stoper

Boisko . Miejsce startu oznaczone linią i chorągiewką startową. Metę stanowi linia z chorągiewką zaznaczona w odległości 30 m od linii startu .

Bieg wykonuje się indywidualnie, boso lub w obuwiu sportowym, ze startu wysokiego.

Czas biegu mierzy się stoperem, z dokładnością do 0,1 sek.

3. 3.

Próba mocy – skok dosiężny lub Próba mocy - skok w dal z miejsca.

Arkusz szarego papieru, spodeczek z wodą lub wilgotna gąbka, kreda, taśma miernicza. Piaskownica lub materac, taśma miernicza.

Korytarz, sala gimnastyczna. Boisko szkolne lub sala gimnastyczna.

Uczeń macza czubki palców w wodzie lub pociera je kredą, staje pod zawieszonym papierem bokiem przylegając do ściany i zaznacza miejsce dosięgu. Potem odsuwa się od ściany wykonuje przysiad z zamachem ramion w tył i wyskok w górę z jednoczesnym dotknięciem palcami papieru (jak najwyżej). Wykonuje się 2 skoki próbne i 3 właściwe. Pod uwagę bierzemy najlepszy wynik. Skok wykonuje się boso. Z zaznaczonej linii wykonuje się skok w dal z miejsca, z odbicia obunóż na piaskownicę lub materac.

Mierzy się w centymetrach różnicę między dosięgiem i doskokiem. Pomiaru dokonuje się od linii skoku do najbliższego śladu z dokładnością do 1 cm.

4. Próba zwinności – bieg z przewrotem na materacu.

2 chorągiewki, materac, kreda, stoper.

Boisko szkolne , sala gimnastyczna, korytarz.

Na podłodze zaznaczyć linię startu, która jest także linią mety. W odległości 5 m. ustawić chorągiewkę. Następną chorągiewkę ustawić w odległości 15 m. od linii startu, a 10 m od pierwszej. Między chorągiewkami położyć materac. Na sygnał uczeń biegnie do 1 chorągiewki, okrąża ją nie dotykając, dobiega do materaca i wykonuje przewrót w przód. Biegnie do 2 chorągiewki, obiega ją i na czworakach wraca do materaca, znów wykonuje na nim przewrót w przód. Biegnie do 1 chorągiewki, którą znów okrąża nie dotykając i wraca na linię mety.

Czas wykonania całej próby mierzy się stoperem z dokładnością do 0,1 sek.

11

Tabela punktacji sprawności fizycznej testem Ludwika Denisiuka Klasa I. Chłopcy Dziewczęta Punktacja wg skali T

Siła . Rzut piłką 1 kg

Moc. Skok dosiężny

Moc. Skok w dal z miejsca.

Szybkość. Bieg 30 m.

Zwinność. Bieg z przewrotem

Siła . Rzut piłką 1 kg

Moc. Skok dosiężny

Moc. Skok w dal z miejsca.

Szybkość. Bieg 30 m.

Zwinność. Bieg z przewrotem.

m. cm cm sek. sek. m. cm cm sek. sek. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 100 6,9 35 185 4,9 12,8 5,4 34 170 4,9 13,8 99 184 13,0 169 14,0 98 6,8 183 13,2 5,3 168 14,2 97 34 182 5,0 13,4 167 5,0 14,4 96 6,7 181 5,2 33 166 14,6 95 179 13,6 165 5,1 94 6,6 178 5,1 13,8 5,1 164 14,8 93 6,5 33 177 14,0 32 163 5,2 15,0 92 176 14,2 5,0 162 15,2 91 6,4 175 5,2 161 15,4 90 32 173 14,4 4,9 31 159 5,3 15,6 89 6,3 172 14,6 158 88 171 5,3 14,8 4,8 157 5,4 15,8 87 6,2 170 15,0 156 16,0 86 6,1 31 169 30 155 16,2 85 167 5,4 15,2 154 5,5 16,4 84 6,0 166 15,4 4,7 153 83 30 165 15,6 4,6 29 152 5,6 16,6 82 5,9 164 5,5 15,8 151 16,8 81 163 4,5 150 5,7 17,0 80 5,8 161 16,0 28 149 17,2 79 5,7 29 160 5,6 16,2 4,4 148 17,4 78 159 16,4 147 5,8 77 5,6 158 16,6 4,3 146 17,6 76 28 157 5,7 27 145 5,9 17,8 75 5,5 155 16,8 4,2 143 18,0 74 154 17,0 142 18,2 73 5,4 153 5,8 17,2 4,1 26 141 6,0 18,4 72 5,3 27 152 17,4 140 71 151 4,0 139 6,1 18,6 70 5,2 149 5,9 17,6 25 138 18,8 69 26 148 17,8 137 19,0 68 5,1 147 18,0 3,9 136 6,2 19,2 67 146 6,0 18,2 135 66 5,0 145 3,8 24 134 6,3 19,4 65 4,9 25 143 18,4 133 19,6 64 142 6,1 18,6 3,7 132 19,8 63 4,8 141 18,8 23 131 6,4 20,0

12

62 24 140 19,0 3,6 130 20,2 61 4,7 139 6,2 129 6,5 60 137 19,2 3,5 22 127 20,4 59 4,6 136 19,4 126 6,6 20,6 58 4,5 23 135 6,3 19,6 3,4 125 20,8 57 134 19,8 124 21,0 56 4,4 133 3,3 21 123 6,7 21,2 55 22 131 6,4 20,0 122 54 4,3 130 20,2 3,2 121 6,8 21,4 53 4,2 129 20,4 20 120 21,6 52 128 6,5 20,6 3,1 119 21,8 51 4,1 21 127 118 6,9 22,0 50 126 6,6 20,8 19 117 49 4,0 125 21,0 3,0 116 7,0 22,2 48 3,9 20 124 21,2 115 22,4 47 123 6,7 21,4 2,9 114 22,6 46 3,8 122 18 113 7,1 22,8 45 120 21,6 2,8 111 23,0 44 3,7 19 119 6,8 21,8 110 7,2 43 118 22,0 2,7 17 109 23,2 42 3,6 117 22,2 108 7,3 23,4 41 3,5 18 116 6,9 2,6 107 23,6 40 114 22,4 16 106 23,8 39 3,4 113 22,6 2,5 105 7,4 24,0 38 112 7,0 22,8 104 37 3,3 17 111 23,0 2,4 103 7,5 24,2 36 110 15 102 24,4 35 3,2 108 7,1 23,2 101 24,6 34 3,1 16 107 23,4 2,3 100 7,6 24,8 33 106 23,6 14 99 32 3,0 105 7,2 23,8 2,2 98 7,7 25,0 31 104 97 25,2 30 2,9 15 102 24,0 2,1 13 95 25,4 29 101 7,3 24,2 94 7,8 25,6 28 2,8 100 24,4 2,0 93 25,8 27 2,7 14 99 24,6 92 7,9 26 98 7,4 1,9 12 91 26,0 25 2,6 96 24,8 90 8,0 26,2 24 95 25,0 1,8 89 26,4 23 2,5 13 94 7,5 25,2 11 88 26,6 22 93 25,4 1,7 87 8,1 26,8 21 2,4 92 86 20 2,3 12 90 7,6 25,6 1,6 10 85 8,2 27,0 19 89 25,8 84 27,2 18 2,1 88 26,0 83 27,4 17 87 7,7 26,2 1,5 82 8,3 27,6 16 2,0 11 86 9 81 15 84 26,4 1,4 79 8,4 27,8

13

14 1,9 83 7,8 26,6 78 28,0 13 1,8 10 82 26,8 1,3 8 77 28,2 12 81 27,0 76 8,5 28,4 11 1,7 80 7,9 1,2 75 28,6 10 78 27,2 7 74 8,6 9 1,6 9 77 27,4 1,1 73 28,8 8 76 8,0 27,6 72 29,0 7 1,5 75 27,8 1,0 71 8,7 29,2 6 1,4 8 74 6 70 29,4 5 72 8,1 28,0 0,9 69 8,8 29,6 4 1,3 71 28,2 68 3 70 28,4 0,8 5 67 8,9 29,8 2 1,2 7 69 8,2 28,6 66 30,0 1 68 0,7 65 9,0 30,2

KARTA ROZWOJU FIZYCZNEGO.

Data badania:____________ Klasa:_____________ Lp. Nazwisko

i imię ucznia

Wzrost (w cm )

Waga ciała ( w kg)

Postawa ciała

Choroby Wady wymowy

Wzrok Słuch Wynik testu- spr. fiz w pkt.

14

Sporządzamy kartę rozwoju fizycznego uczniów dwukrotnie w ciągu roku szkolnego według poniższych wskazówek.

1) Wagę, wzrost, postawę ciała ustalamy w porozumieniu z pielęgniarką szkolną. 2) Informacji o przebytych chorobach zasięgamy od rodziców na pierwszym zebraniu. 3) Wady wymowy powinien rozpoznać logopeda. On też może prowadzić odpowiednie

ćwiczenia korekcyjne. 4) Wady wzroku i słuchu ustali w wyniku obserwacji sam nauczyciel. 5) Dzieci z wadami postawy kierujemy na zajęcia z gimnastyki korekcyjnej. 6) Poziom sprawności fizycznej badamy testem sprawności fizycznej uczniów.(np. L. Denisiuka – patrz s.13) Pomiar należy przeprowadzić dwukrotnie w ciągu roku : we wrześniu i w czerwcu.

7) Po przeprowadzeniu testu wyniki przelicza się na punkty. Suma wszystkich punktów informuje o aktualnej ogólnej sprawności fizycznej ucznia (patrz tabela punktacji) . Różnice punktowe poszczególnych prób, jak i różnica ogólnych sum informują o postępie w rozwoju sprawności fizycznej.

2. TEST DO BADANIA POZIOMU SPRAWNOŚCI MANUALNEJ

I PERCEPCJI WZROKOWEJ (analizy i syntezy) H. SPIONEK. Przeprowadzenie testu:

1) Wzory figur geometrycznych muszą być duże. 2) Dziecko ma przygotowaną dużą kartkę, gdyż wszystkie figury narysuje na

jednej kartce. 3) Figury pokazujemy pojedynczo, prosimy o narysowanie kolejnych figur. 4) Po narysowaniu przez dziecko jednej figury pokazujemy następną, aż do

ostatniej -14 figury.

Sposób w jaki dziecko odtworzyło figury , świadczy o ogólnym poziomie jego możliwości graficznych.

Dzieci u których procesy analizy i syntezy wzrokowej przebiegają prawidłowo, bezbłędnie potrafią odwzorować wszystkie figury.

Trudności w odtwarzaniu prawidłowo wszystkich figur wskazują na zaburzenia procesów analizy i syntezy.

15

KARTA DO BADANIA POZIOMU SPRAWNOŚCI MANUALNEJ I PERCEPCJI WZROKOWEJ ( ANALIZY I SYNTEZY) DZIECKA- WZORY FIGUR GEOMETRYCZNYCH - WEDŁUG HALINY SPIONEK .

16

Proponowane kryteria oceny sprawności manualnej i percepcji wzrokowej Lp. Elementy diagnozy

Wyniki diagnozy

Sprawność manualna 1. Napięcie mięśniowe • słabe,

• normalne, • silne

2. Precyzja : prawidłowa czy zaburzona • linie przerywane, niejednolite, złożone z kilku odcinków,

• niejednakowa grubość linii, • linie faliste, drżące, • kąty przekształcone w łuki

3. Koordynacja wzrokowo- ruchowa • niezachowanie równoległości linii, • brak styczności, • zachodzenie na siebie elementów

Percepcja wzrokowa 4. Spostrzeganie • nieprawidłowy kształt,

• dodawanie bądź opuszczanie elementów, • niewłaściwe wielkości, nieprawidłowe

proporcje 5. Orientacja przestrzenna • odwracanie całego wzoru,

• odwracanie elementów we wzorze, • podnoszenie, opuszczanie, przestawianie

elementów 6. Analiza i synteza wzrokowa • wyodrębnianie części z całości,

• składanie całości z części

17

Karta wyników poziomu analizy i syntezy wzrokowej uczniów badanych testem H. Spionek (zestaw figur geometrycznych)

Data badania:___________ Klasa________________ Lp. Nazwisko

i imię dziecka

Odtwarzana figura

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Uwaga:

1. Figurę, którą dziecko odtworzyło prawidłowo zaznaczamy w karcie znakiem „ +”. 2. Figurę, którą dziecko odtworzyło błędnie zaznaczamy w karcie znakiem „ - ”.

18

3. TEST DO BADANIA POZIOMU ANALIZY I SYNTEZY SŁUCHOWEJ WYRAZÓW ( I. STYCZEK)

Test składa się z :

- 6 zadań dotyczących analizy słuchowej wyrazów; - 2 zadań na syntezę wyrazów.

W wyniku testu uzyskuje się informacje o tym, które dzieci potrafią: - wyodrębniać sylaby, - wskazywać głoskę początkową, końcową w danym wyrazie , - wyodrębniać kolejne głoski w wyrazach, - w zakresie syntezy – czy potrafią tworzyć wyrazy z sylab oraz z głosek. 1. Wyniki testu wpisać należy do karty wyników poziomu analizy i syntezy słuchowej

wyrazów. 2. Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń uzyskuje „+” 3. Za brak odpowiedzi bądź odpowiedź błędną uzyskuje „ –„. 4. Przy odpowiedzi błędnej notujemy to, co odpowiedziało dziecko. 5. W wyniku testu dziecko może uzyskać 25 punktów, ponieważ w teście jest 25

wyrazów. 6. Wyrazów instrukcyjnych nie punktuje się.

Analizując kartę uzyskuje się następujące informacje:

- ile punktów uzyskało każde dziecko; - jakich operacji nie potrafi wykonać; - jakie popełnia błędy; - które operacje potrafią wykonać wszystkie dzieci; - które operacje są trudne i dla kogo. -

Informacje te pomagają : - zindywidualizować pracę z dziećmi, u których wystąpiły trudności,

zintensyfikować pracę z całą klasą jeśli trudność dotyczy większej grupy dzieci. ANALIZA SŁUCHOWA Lp.

Zadawane pytania

Wyraz instrukcyjny

Wyrazy do analizy

1. Powiedz, ile cząstek jest w wyrazie? Sza-fa Ryba Sałata

2. Powiedz, co słyszysz na początku wyrazu?

Ala (A)

Osa Ule Ewa

3. Powiedz, co słyszysz na końcu wyrazu? Las (s)

Dom Lok Rok

19

Noc 4. Powiedz, co słyszysz na początku

wyrazu? Sok (s)

Rok Mak Buty Kosa

5. Powiedz, co słyszysz na końcu wyrazu? Kura (a)

Sala Lata Kosze

6. Jakie literki napisałbyś w wyrazie? Ela e- l- a

Dom Mapa Foka

SYNTEZA SŁUCHOWA WYRAZÓW 7. Jaki wyraz powiedziałam? o-k-o Mu-cha

Ło-pa-ta Ka-na-pa

8. Jaki wyraz powiedziałam? o-k-o m-a-k w-a-g-a b-u-d-a

-

Proponowane kryteria oceny poziomu analizy i syntezy słuchowej wyrazów Lp. Elementy diagnozy Wyniki diagnozy Percepcja słuchowa 1. Analiza słuchowa - wyodrębnienie samogłosek na

początku, na końcu wyrazu; - wyodrębnienie spółgłosek na

początku, na końcu wyrazu; - analiza głoskowa wyrazu.

2. Synteza słuchowa - tworzenie wyrazów z sylab; - tworzenie wyrazów z głosek.

3. Błędy w pisaniu związane z zaburzeniami percepcji słuchowej

- zamiana głosek o podobnym brzmieniu: d-t, g-k,w-f,z-s,s-c;

- nieprawidłowe zmiękczenia: ś-si, ć-ci,dź-dzi, ź-zi, ń-ni; - mylenie głosek syczących z

szumiącymi: s-sz, c-cz, dz-dż; - brak różnicowania: i-j; - błędy ortograficzne; - rozdzielanie lub łączenie

sąsiadujących ze sobą wyrazów; - opuszczanie lub dodawanie

wyrazów, sylab, liter

20

Karta wyników badania poziomu analizy i syntezy słuchowej wyrazów testem I. Styczek.

Data badania:___________ Klasa________________ Lp. Nazwisko i imię

ucznia Zadania badające analizę słuchową Zadania

badające syntezę słuchową

Ilość pkt.

1 2 3 4 5 6 7 8 Opanowało operację Nie opanowało operacji

21

4. RYSUNEK CZŁOWIEKA.

Badanie ogólnego poziomu rozwoju ( Rysunek człowieka) należy przeprowadzić na początku roku szkolnego oraz na koniec roku. Przeprowadzenie badania:

1. Prosimy uczniów o narysowanie ołówkiem człowieka. 2. Nie mówimy jak mają rysować, ani czego jeszcze brakuje. Ma to być rysunek

samodzielny, spontaniczny. 3. Zbieramy rysunki, podpisujemy je imieniem, nazwiskiem, wpisujemy datę badania. 4. Próbujemy dokonać analizy poziomu rysowania w klasie.

Podczas oceny bierzemy pod uwagę: § sposób przedstawienia postaci, § liczbę elementów rysunku, § jakość rysowania.

5. Próbujemy określić, które rysunki są: a. bardziej dokładne i wzbogacone, b. typowe dla wieku, c. bardzo ubogie.

Uzyskamy w ten sposób informacje o:

§ aktualnym poziomie rozwoju dzieci w klasie, § przyspieszeniu lub opóźnieniu rozwoju, § różnicach indywidualnych.

6. Porównujemy rysunki uczniów z normami rozwoju.

Rysunki dzieci siedmioletnich. Rozwój opóźniony.

Dzieci rysują głowonogi, które składają się z okręgu oraz linii prostych obrazujących

kończyny górne i dolne. Pojawiają się oczy, nos, usta i włosy.

22

Rozwój przyspieszony.

Dzieci wykonują rysunek schematyczny. Forma graficzna takiego rysunku jest płynna i giętka. Rysunek składa się z wielu części z zaznaczonymi szczegółami. Pojawia się szyja. Wszystkie części są znacznie doskonalsze. Można zauważyć różnice w rozwoju spostrzegania, np. pojawiają się rzęsy, brwi, tęczówka, wargi. Ręce i nogi są dwuwymiarowe. Pojawia się właściwa liczba palców rąk i stopy. Wszystko to świadczy o rozwijaniu się operacji umysłowych, takich jak analiza i synteza.

Ocena rysunku człowieka wskazuje na aktualny poziom rozwoju, w momencie badania.

Na ich podstawie można też wykryć: § Zaniedbania środowiskowe- w klasie mogą być dzieci, które nie mają wiadomości

na temat wyglądu człowieka, niewiele rysowały, nie mają więc wyćwiczonej sprawności manualnych, co powoduje ubogi zasób spostrzeżeń. Tego typu opóźnienia dzieci są w stanie szybko nadrobić.

§ Deficyty rozwojowe –gdy poziom rysunku utrzymuje się na tym samym poziomie przez kilka miesięcy można przypuszczać, że jest spowodowany niską inteligencją lub fragmentarycznymi deficytami percepcji wzrokowej i sprawności manualnej. W takich przypadkach konieczna jest dokładna diagnoza psychologiczna oraz praca w formie zajęć korekcyjno- wyrównawczych.

§ Uzdolnienia – na podstawie rysunku można wykryć również uzdolnienia specjalne. Powtarzając badania zwracamy uwagę na to, czy :

§ wzrosła liczba szczegółów, § pojawiły się nowe elementy, § jak przedstawione są podstawowe części ciała, § czy zmienił się sposób rysowania szczegółów; nos, usta, oczy.

Jeśli TAK, to znaczy, że nastąpił postęp w rozwoju. Wszystkie rysunki opisane należy gromadzić w dokumentacji wychowawcy. 5. WZORY LITEROPODOBNE.

Rysowanie wzorów literopodobnych pozwoli sprawdzić percepcje wzrokową oraz sprawność graficzną. Dajemy każdemu uczniowi arkusz do badania wzorów literopodobnych. Arkusz należy opatrzyć datą. Po pewnym czasie trzeba powtórzyć badanie, aby zaobserwować czy nastąpił postęp.

23

24

6. BADANIE MOWY I MYŚLENIA UCZNIÓW. OBRAZEK SYTUACYJNY „ROZLANE MLEKO” – TEST S. SZUMANA Przebieg badania:

1) Uczeń ma za zadanie opowiedzieć przebieg zdarzeń przedstawionych na obrazku.

Kryteria oceny mowy i myślenia Elementy diagnozy Wyniki diagnozy

MOWA Zasób słownictwa § mały,

§ przeciętny, § duży.

Wady wymowy § reranie, § seplenienie, § szeplenienie, § mowa bezdźwięczna, § jąkanie.

Sposób wypowiadania się § pojedynczymi słowami, § prostymi zdaniami, § złożonymi zdaniami, § wypowiedzi spontaniczne, § wypowiedzi wymagające dodatkowych pytań.

MYŚLENIE Analiza i synteza Porównywanie, dostrzeganie podobieństw i różnic. Abstrahowanie, uogólnianie, klasyfikowanie. Rozumienie treści obrazków, zagadek, poleceń. Dostrzeganie związków przyczynowo- skutkowych. Rozumienie pojęć stałości masy i liczby. Rozumienie operacji matematycznych.

25

W wypowiedzi ucznia oceniamy: § poprawność rozumowania przyczynowo- skutkowego: -czy dziecko skojarzyło związki i zależności między poszczególnymi zdarzeniami, -czy zdarzenia wymienia w odpowiedniej kolejności. § rozwój mowy dziecka, a mianowicie:

o sposób wymowy i komunikatywność, o treść, o rozwój zdań ( wypowiada się pojedynczymi wyrazami, zdaniami prostymi czy

złożonymi), o zasób słownictwa, o zastosowanie części mowy, o rozwój form fleksyjnych ( odmiana przez przypadki, rodzaje, liczby, czasy).

7. BADANIE POZIOMU ANALIZY I SYNTEZY WZROKOWEJ DZIECKA - PUZZLE DO POCIĘCIA I UKŁADANIA. Uwaga: Dziecko w klasie I powinno ułożyć obrazek z 6 części.

26

1. BADANIE MYŚLENIA – PORÓWNYWANIE OBRAZKÓW.

Przeprowadzenie badania:

1) Uczeń ma za zadanie znaleźć 7 szczegółów, którymi różnią się te obrazki.

Kryteria oceny myślenia § Analiza i synteza § Porównywanie, dostrzeganie podobieństw i różnic. § Abstrahowanie, uogólnianie, klasyfikowanie. § Rozumienie treści obrazków, zagadek, poleceń. § Dostrzeganie związków przyczynowo- skutkowych. § Rozumienie pojęć stałości masy i liczby. § Rozumienie operacji matematycznych.

27

9. BADANIE TEMPA I TECHNIKI PISANIA Poprawność pisania liter, wyrazów zdań można sprawdzać w codziennych

sytuacjach szkolnych:

Ø sprawdzając karty pracy, zeszyty uczniów, Ø stosując przepisywanie tekstu, pisanie z pamięci i ze słuchu Ø stosując badanie wystandaryzowanym testem Elżbiety Grzegorzewskiej – tempa pisania

wyrazu „domek” Badanie tempa pisania wyrazu „domek”- testem Elżbiety Grzegorzewskiej

Badania mogą być przeprowadzone indywidualnie lub zbiorowo. Należy wytworzyć odpowiednią atmosferę i nawiązać pozytywny kontakt z dziećmi. Potrzebne pomoce: ü Kartka papieru w linie z zeszytu obowiązującego w klasie I ü Ołówek lub długopis ü Stoper Przebieg badania: 1. Dzieci podpisują kartki imieniem i nazwiskiem. 2. Nauczyciel wyjaśnia na czym polega badanie.

Np. Będziemy pisać wyraz „domek” tyle razy, ile zdążycie w ciągu 1 minuty. Powiem wam kiedy zaczniemy i kiedy skończymy pisać. (dla lepszej orientacji nauczyciel może napisać wyraz na tablicy). Wyrazy będziecie pisać małą literą, bez stawiania przecinków. Starajcie się pisać ładnie i najszybciej jak potraficie. Gdy skończycie jedną linijkę , zaczynacie pisać w następnej.

3. W czasie pisania powtarzamy , żeby dzieci pisały szybciej. Po upływie 1 minuty zbieramy kartki i liczymy ile liter zdążyło napisać każde dziecko. 4. Miarą sprawności manualnej jest liczba liter napisanych w ciągu 1 minuty. Tabela wyników

Liczba liter na minutę Sten Wyniki KLASA I KLASA II KLASA III

I-II NISKI 1-10 11-20 11-30 III-IV PONIŻEJ

PRZECIĘTNEJ 11-20 21-35 31-50

V-VI PRZECIĘTNY 21-30 36-45 51-65 VII-VIII POWYŻEJ

PRZECIĘTNEJ 31-40 46-65 66-85

IX-X WYSOKI 41-70 66-100 86-120

28

Karta wyników badania tempa, precyzji i poprawności pisania. Data badania.......................................... Klasa................................................. Lp. Nazwisko i imię ucznia Tempo pisania

-ilość liter na 1 min.

Precyzja pisania Popełniane błędy

1) Tempo pisania- wynik z tabeli wyników. 2) Precyzja pisania- prawidłowa, brak łączeń, brak styczności, linie faliste, linie

przerywane itp. 3) Błędy w pisaniu- wpisać należy jakie błędy popełnia dziecko np. myli litery d-b. 4) Taki sposób oceny należy kontynuować przez cały rok, a końcowe wyniki

wykorzystać do planowania zajęć wyrównawczych i korekcyjno- kompensacyjnych w następnym roku szkolnym.

5) Jeżeli wiele dzieci ma podobne problemy , nauczyciel powinien wprowadzić dodatkowe ćwiczenia na zajęciach, które umożliwią wyrównanie powstałych braków.

29

10. BADANIE TEMPA I TECHNIKI CZYTANIA.

Poprawność czytania podobnie jak pisania sprawdzamy w codziennych sytuacjach szkolnych: ü czytanie tekstów z podręcznika; ü czytanie poleceń w kartach pracy; ü czytanie lektur i innych książek dla dzieci; ü czytanie czasopism dla dzieci; ü testu sprawdzającego tempo i technikę czytania.

Badanie za pomocą testu do podręcznika „Wesoła szkoła” w kl. I zamieszczonego w „Wesoła Szkoła .Ocena opisowa i sprawdzian osiągnięć ucznia”, WSiP Zestaw wyrazów do głośnego czytania po zakończeniu I części „Wesołej Szkoły”

ul to ma dam dym jem są sól cel kruk znak nic pan

dla sny kto smak miód noc dres cud zmrok ląd sto klej

nos pod

ule ile lata mata domek kotek dymy leją lecą sroka zając

nosek smutek praca

mamy malutki miksują kotlety piją kreski rozdaje

notatnik pomidory ogórek

30

Zestaw wyrazów do głośnego czytania po zakończeniu II części „Wesołej Szkoły”

pęk bok łap wy go flet głos łzy szal czy żył twarz dzwon

hej chleb

lęk bal stał wór staw gra film mgła szum czas żal rzecz

dzban hak groch

ręce dobry łapie wujek grupa fruwa szafa rękawiczki

żółte wyrzucił bardzo hamak orzech

zmiotę bokser łopatka dowcip globus fiolet szuflada

szczęka róże przyszedł budzik hipopotam muchomor

31

Zestaw wyrazów do głośnego czytania po zakończeniu III części „Wesołej Szkoły”

miś sio źle dzik ćma cię koń nic bądź dzień dżem

śnieg siedem weź ziąb pięć cień niech chodź dziś dzień

śpioch siedem późno zima spalić ciocia promień konie

dźwięczy dziupla drożdże

świerk sikorka źródło ziemia wielkość cienie dłonie

łabędzie dziadek wyjeżdżamy

Przeprowadzenie testu 1. Badamy dzieci pojedynczo. 2. Test jest jednominutowy. Uczeń czyta poszczególne wyrazy przez 1 minutę w obecności

wyłącznie nauczyciela. 3. Test jest przeznaczony dla uczniów klasy I. Uczeń zaczyna czytać wyrazy od początku. 4. Każde błędnie przeczytane słowo zapisujemy na kartce, nie przerywając uczniowi

czytania, a po zakończeniu badania odliczamy liczbę błędnie przeczytanych wyrazów od wyniku ogólnego.

5. Test przeprowadzamy po zakończeniu poszczególnych części podręcznika. 6. Test pozwala stwierdzić na jakim poziomie czytają uczniowie i jakie błędy popełniają w

trakcie czytania oraz pokazuje czy nastąpił rozwój w tempie i technice czytania.

32

Karta wyników badania tempa, techniki i poprawności czytania. Data badania.......................................... Klasa................................... Lp. Nazwisko i imię ucznia Tempo

czytania Technika czytania Popełniane błędy

1) Tempo- ile wyrazów na minutę przeczytał prawidłowo. 2) Technika- czytanie globalne (całościowe), technika sylabowa, głoskowanie 3) Błędy- nie ma, myli litery d-b, przestawia sylaby od-do itp.

33

11. BADANIE ROZWOJU EMOCJONALNO - SPOŁECZNEGO

Wskaźniki Dziecko przystosowane

Dziecko nieprzystosowane

Chętnie przychodzi do szkoły, bez problemu rozstaje się z rodzicami przychodząc do szkoły.

Nie chce chodzić do szkoły, boi się, płacze, nie chce zostać samo w szkole.

Samodzielnie się ubiera i rozbiera. Wymaga pomocy przy ubieraniu i rozbieraniu.

Samodzielnie załatwia potrzeby fizjologiczne. Nie sygnalizuje potrzeb fizjologicznych, nie ma nawyków higienicznych.

Dba o czystość i wygląd zewnętrzny. Nie troszczy się o swój wygląd, często jest brudny.

Wykazuje zainteresowanie nauką. Nie interesuje go nauka. Wykonuje zadania zlecone przez nauczyciela i doprowadza je do końca. Pracuje wytrwale.

Nie kończy rozpoczętych zadań. Ma trudności w przystosowaniu się do dyscypliny szkolnej. Zamiast wykonywania zadań – bawi się; gdy efekt pracy jest niezadowalający – niszczy go.

Dba o swoje rzeczy, lubi porządek. Nie dba o swoje rzeczy, nie sprząta przyborów, ociąga się z wykonywaniem zadań.

Łatwo nawiązuje kontakty z kolegami. Jest onieśmielone, skrępowane, boi się kontaktów z nauczycielami, kolegami.

Współpracuje i współdziała z innymi. Wykazuje własną inicjatywę, ma ciekawe pomysły.

Unika współpracy, stroni od dzieci, odmawia współdziałania w zespole. Woli przyglądać się z boku, na to, co robią inni.

Podporządkowuje się wymaganiom, przestrzega norm postępowania.

Narzuca innym swoją wolę i domaga się podporządkowania się jego woli.

Jest spokojny, zrównoważony, uśmiechnięty. Obraża się i gniewa. Sprzeciwia się innym, niechętnie się podporządkowuje.

Jest troskliwy i opiekuńczy wobec innych, staje w obronie pokrzywdzonych.

Jest obojętny wobec kłopotów innych.

Jest ustępliwy i łagodny w kontaktach z rówieśnikami.

Często jest agresywny i kłótliwy; zaczepia kolegów, wszczyna bójki.

Wyjaśnia i tłumaczy zachowania swoje i innych, jeśli były one przyczyną konfliktów.

Przejawia poczucie wyższości, wydaje polecenia, rządzi innymi. Nie przyznaje się do winy, uważa, że zawsze ma rację.

34

Karta diagnozy rozwoju emocjonalno - społecznego Elementy diagnozy Metody pracy I. 1.Rodzaje emocji: Pozytywne- negatywne silne – słabe 2.Treść emocji: radość, zadowolenie, złość, strach, gniew, lęk 3.Rodzaje uczuć:

• poznawcze • społeczne : współpraca, współdziałanie, przyjaźń, miłość, sympatia, życzliwość, tolerancja, empatia. • estetyczne: wrażliwość na piękno, • praksyczne: radość z działania, organizowania, pomagania • moralne : uczciwość, prawdomówność, przestrzeganie norm

4.Wyrażanie uczuć i emocji:

• werbalne: mówienie, pisanie • niewerbalne: gest, mimika, ruch

1. Organizowanie ćwiczeń relaksacyjnych.

2. Uczenie umiejętności obcowania z innymi, postrzegania siebie i kolegów, rozumienie uczuć własnych oraz swoich rówieśników, mówienie o swoich uczuciach, umiejętności słuchania co mówią inni, rozładowania stresu.

3. Rozwijamy uczucia poznawcze, estetyczne, praksyczne i moralne

II. 1. Uczestnictwo w grupie: • Współżycie i współdziałanie; • Pozycja dziecka w klasie: akceptacja,

izolacja, odrzucenie; • Relacje z rówieśnikami i dorosłymi; • Stosunek do nauki; • Stosunek do norm społecznych; • Stosunek do samego siebie.

1. Przydzielenie zadań: krótkoterminowych i długo terminowych.

2. Uczenie właściwych relacji: - dziecko – kolega - dziecko – rówieśnik - dziecko – dorosły.

3. Organizowanie sytuacji wychowawczych poprawiających sytuację dziecka w klasie.

4. Podkreślanie mocnych stron dziecka, jego uzdolnień, wkładu pracy w wykonywane zadania.

35

III. 1. Rozwiązywanie problemów i

konfliktów. • konfliktowość; • zaspokajanie potrzeb innych

oraz własnych ; • respektowanie umów i

poleceń; • dążenie do kompromisu; • pomoc innym.

1. Uczenie rozwiązywania problemów i konfliktów bez agresji i użycia siły.

2. Zmieniamy otoczenie dziecka ( w razie potrzeby i możliwości).

3. Pomagamy rodzicom w rozumieniu potrzeb ich dzieci, porozumiewaniu się z nimi i rozwiązywaniu problemów.

4. Stosowanie metod i form oddziaływań wychowawczych proponowanych w literaturze psychologicznej i pedagogicznej.

Badania socjometryczne.

Badania socjometryczne stosujemy w celu ustalenia pozycji dziecka w grupie rówieśniczej.

Dzięki nim dowiemy się, które dzieci są: • akceptowane, • odrzucone, • izolowane, • kontrowersyjne. Dziecko akceptowane- ma zaspokojone potrzeby przynależności do grupy, potrzebę

akceptacji, uznania, bezpieczeństwa. Akceptacja innych powoduje, że kształtują się postawy do ludzi, takie jak: życzliwość, koleżeństwo, przyjaźń, opiekuńczość, zaangażowanie. Uczeń chętnie wtedy pomaga innym, stosuje się do norm i zasad obowiązujących w grupie. Ma także pozytywną samoocenę, poczucie własnej wartości, akceptuje siebie.

Dziecko odrzucone- nie ma zaspokojonej potrzeby akceptacji, bezpieczeństwa, uznania, przynależności. Fakt bycia nie lubianym wpływa na kształtowanie negatywnych postaw, wzmaga frustrację i niechęć do rówieśników, nauki, szkoły. Ujawnia się w agresji skierowanej do ludzi, zwierząt, przedmiotów. Zachowania takie karane i oceniane negatywnie jeszcze bardziej wzmagają poczucie odrzucenia. Dziecko odrzucone ma na ogół niskie poczucie własnej wartości, ocenia się negatywnie, nie akceptuje samego siebie. Dziecko takie szuka podobnych do siebie rówieśników w klasie, w szkole lub poza nią. U nich znajduje oparcie i akceptację. Czyny wzbudzające w innych strach i złość dają mu poczucie siły i przewagi.

Dziecko izolowane- jest nie zauważane przez rówieśników, często też przez samego nauczyciela. Dla rówieśników jest obojętne- nikt go nie odrzuca ale i też nie wybiera. Dziecko takie odsuwa się od ludzi, nie włącza się do zabaw, zajęć, nie ma zaspokojonej potrzeby przynależności, kontaktu emocjonalnego. Boi się, jest ostrożne w kontaktach i nieufne. Ma poczucie niskiej wartości. Ocenia siebie negatywnie. Często jest to ocena zaniżona w stosunku do własnej wartości.

36

O tym, czy dziecko jest akceptowane, izolowane czy odrzucone, można dowiedzieć się:

1. z obserwacji zachowań w różnych sytuacjach społecznych, np. w czasie zajęć, przerw, zabaw ...

2. z sytuacji tworzonych eksperymentalnie, w których dzieci będą się dobierały parami lub tworzyły grupy np. zabawy, zaproszenie na urodziny, tworzenie grup do gier i zabaw ruchowych...

3. z zastosowania techniki niedokończonych zdań, • pytania o dzieci akceptowane:

np. W klasie najbardziej lubię........................................................................................... Chciałabym zaprzyjaźnić się z.................................................................................... Chciałabym siedzieć w ławce z................................................................................... Chciałabym zaprosić na urodziny...............................................................................

• pytania o wybór negatywny, z którego dowiemy się o

odrzuceniu, np. Raczej nie chciałabym się przyjaźnić z....................................................................... Nie chciałabym siedzieć w ławce z............................................................................. W klasie nie lubię........................................................................................................

• pytania o przyczynę akceptacji, bądź odrzucenia, np. W mojej klasie najbardziej lubię........................, ponieważ....................................... W mojej klasie nie lubię........................, ponieważ..................................................

4. z testów socjometrycznych, w których pojawią się dane ilościowe. Test da nauczycielowi obraz całej grupy, dokładnie pokaże stosunki panujące w klasie, co z kolei pozwoli podjąć nauczycielowi pewne działania wychowawcze eliminujące niepożądane zachowania i wzajemne relacje. Test jest jednak odpowiednią formą dla dzieci nieco starszych, dlatego w pierwszej klasie raczej niewskazany.

37

IV. PRZYKŁADOWE OCENY ROZWOJU UCZNIA. Lp. Elementy diagnozy Wyniki diagnozy

Rozwój fizyczny 1. Waga ciała 2. Wzrost 3. Postawa ciała 4. Wzrok 5. Słuch Sprawność manualna Propozycje oceny 1. Napięcie mięśniowe § słabe,

§ normalne, § silne

2. Precyzja : prawidłowa czy zaburzona § linie przerywane, niejednolite, złożone z kilku odcinków,

§ niejednakowa grubość linii, § linie faliste, drżące, § kąty przekształcone w łuki

3. Koordynacja wzrokowo- ruchowa § niezachowanie równoległości linii, § brak styczności, § zachodzenie na siebie elementów

Percepcja wzrokowa 1. Spostrzeganie § nieprawidłowy kształt,

§ dodawanie bądź opuszczanie elementów, § niewłaściwe wielkości, nieprawidłowe

proporcje 2. Orientacja przestrzenna § odwracanie całego wzoru,

§ odwracanie elementów we wzorze, § podnoszenie, opuszczanie, przestawianie

elementów 3. Analiza i synteza wzrokowa § wyodrębnianie części z całości,

§ składanie całości z części Percepcja słuchowa 1. Analiza słuchowa § wyodrębnienie samogłosek na początku,

na końcu wyrazu; § wyodrębnienie spółgłosek na początku, na

końcu wyrazu; § analiza głoskowa wyrazu.

2. Synteza słuchowa § tworzenie wyrazów z sylab; § tworzenie wyrazów z głosek.

3. Błędy w pisaniu związane z zaburzeniami percepcji słuchowej

§ zamiana głosek o podobnym brzmieniu: d-t, g-k,w-f,z-s,s-c;

§ nieprawidłowe zmiękczenia: ś-si, o ć-ci,dź-dzi, ź-zi, ń-ni;

§ mylenie głosek syczących z szumiącymi:

38

s-sz, c-cz, dz-dż; § brak różnicowania: i-j; § błędy ortograficzne; § rozdzielanie lub łączenie sąsiadujących ze

sobą wyrazów; § opuszczanie lub dodawanie wyrazów,

sylab, liter

Mowa Zasób słownictwa § mały,

§ przeciętny, § duży.

Wady wymowy § reranie, § seplenienie, § szeplenienie, § mowa bezdźwięczna, § jąkanie.

Sposób wypowiadania się § pojedynczymi słowami, § prostymi zdaniami, § złożonymi zdaniami, § wypowiedzi spontaniczne, § wypowiedzi wymagające dodatkowych

pytań. Rozwój emocjonalno- społeczny.

Emocje

§ pozytywne- negatywne § silne – słabe

Uczucia

§ sympatia, § życzliwość, § tolerancja, § empatia.

Uczestnictwo w grupie

§ współżycie i współdziałanie; § pozycja dziecka w klasie: akceptacja,

izolacja, odrzucenie; § relacje z rówieśnikami i dorosłymi; § stosunek do nauki; § stosunek do norm społecznych; § stosunek do samego siebie.

Rozwiązywanie problemów i konfliktów.

§ konfliktowość; § zaspokajanie potrzeb innych oraz

własnych ; § respektowanie umów i poleceń; § dążenie do kompromisu; § pomoc innym.

39

Przykładowa ocena ucznia rozwijającego się prawidłowo ( rozwój harmonijny) Rozwój fizyczny • Prawidłowy Sprawność manualna • Prawidłowe napięcie mięśniowe

• Duża precyzja wykonania Percepcja wzrokowa • Prawidłowe spostrzeganie i orientacja

przestrzenna • Właściwy poziom analizy i syntezy wzrokowej

Percepcja słuchowa • Dokonuje analizy i syntezy sylabowej i głoskowej • W teście I. Styczek uzyskał 25 pkt.

Mowa • Prawidłowa • Wypowiada się spontanicznie zdaniami

złożonymi, logicznie i na temat • Duży zasób słownictwa

Rozwój emocjonalno- społeczny • Dziecko przystosowane do szkoły, nauki, kolegów i osób dorosłych.

Przykładowa ocena ucznia z rozwojem zaburzonym w różnych zakresach Rozwój fizyczny • Wada wzroku...słuchu...... postawy ciała.... Sprawność manualna • Bardzo silne napięcie mięśniowe, mała precyzja

ruchów, nieprawidłowa koordynacja wzrokowo- ruchowa.

Percepcja wzrokowa • Opuszcza elementy • Odwraca znaki, cyfry, litery: n-u, m-w, d-g, 3-E,

<,> • Przestawia litery: ul – lu, od – do • Rysunek człowieka na poziomie głowotułowia.

Percepcja słuchowa • Dokonuje analizy i syntezy sylabowej wyrazów • Nie potrafi rozpoznać ostatniej głoski ani

kolejnych głosek w wyrazach • Rozpoznaje głoski na początku wyrazu • Ma trudności z syntezą głoskową • Analiza i synteza wyrazów na poziomie 12

pkt.(test I. Styczek)

Mowa • Mały zasób słownictwa • Wypowiada się pojedynczymi słowami, czasem

zdaniami prostymi • Wymienia przedmioty i czynności występujące na

obrazku Rozwój emocjonalno- społeczny • Zahamowany

• Boi się nowych osób i sytuacji • Izoluje się od rówieśników

40

Wzór karty .............................................. ......................... /imię i nazwisko ucznia/ /data/

KARTA WSTĘPNEJ DIAGNOZY ROZWOJU UCZNIA KLASY I Lp. Elementy diagnozy Wyniki diagnozy

Rozwój fizyczny

1. Waga ciała 2. Wzrost 3. Postawa ciała 4. Wzrok 5. Słuch 6. Sprawność fizyczna Rozwój sprawności manualnej i procesów poznawczych Sprawność manualna 1. Napięcie mięśniowe 2. Poprawność pisania 3. Tempo pisania Percepcja wzrokowa 1. Spostrzeganie 2. Orientacja przestrzenna 3. Analiza i synteza wzrokowa 4. Tempo czytania Percepcja słuchowa 1. Analiza słuchowa 2. Synteza słuchowa 3. Błędy w pisaniu związane

z zaburzeniami percepcji słuchowej

Mowa 1. Zasób słownictwa 2. Wady wymowy 3. Sposób wypowiadania się

Rozwój emocjonalno- społeczny.

1. Emocje 2. Uczucia 3. Uczestnictwo w grupie: 4. Rozwiązywanie problemów i konfliktów. Nauczyciel-wychowawca:

41

BIBLIOGRAFIA

1. Hanisz J., Grzegorzewska E., Łukasik S, Petkowicz H.: Wesoła szkoła .Kształcenie

zintegrowane w klasach I-III. Ocena opisowa i sprawdzian osiągnięć ucznia.

Warszawa 2001.

2. Kozar J. [red]: Testy sprawności fizycznej i próby wydolnościowe. Materiały

pomocnicze dla nauczycieli i trenerów. Częstochowa 1997.

3. Pomykało W. [red]: Encyklopedia pedagogiczna. Warszawa 1993.

4. Przetacznik- Gierowska M, Makiełło- Jarża G.: Psychologia rozwojowa i

wychowawcza wieku dziecięcego. Warszawa 1992.

5. Spionek H.: Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych. Warszawa

1970.

6. Styczek I.: Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego. Warszawa 1982.

7. Szewczuk W.: Słownik psychologiczny.

8. Szuman S.: Psychologia wychowawcza wieku dziecięcego. Warszawa 1974.

9. Ziemski S.: Problemy dobrej diagnozy. Warszawa 1973.

10. Żebrowska M.[red.] : Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Warszawa 1986.