DEVOLLI specialDRITEROI

8/10/2019 DEVOLLI specialDRITEROI

1/8

DEVDEVDEVDEVDEVO L L IO L L IO L L IO L L IO L L IDhe ky plis ngaher ish i fort

Shkoi n Evrop, brodhi n Azi,

Por kudo, nga flokt gjer n thonjt

Mbeti devolli...

D. AgolliD. AgolliD. AgolliD. AgolliD. Agolli

ORGAN I SHOQATS A. K. DEVOLLI Viti XVII i botimit Nr. 10 (96) Tetor 2014 NUMER SPECIAL

Paqe pa i madhi Burr,nga Njeri u bre Diell,fjaln e gdhnde n gur,emrin e gdhnde n qiell!

EDHE 100 VJET I DASHURI DRITERO!

Ky numr special pr birin e shtrenjt

t Devollit, Dritro Agolli,

u sponsorizua nga devollinjt

QEMAL ZYFI dhe DEMIR AGASTRA

E sheh, shoqja zvndsministre,

se far jemi t detyruar t bjm pr

t pir. Na duhet t prdorim specin...MARIO BIONDI,

Corriere della sera

Emri yt n krye t lists radhitej krahas

Jarosllav Hashekut, Azis Nesinit, Marti

Larnit, Ilf dhe Petrovit, Eskarpit...QAMIL BUXHELI

EHU, SA KEMI PR TSHKRUAR E PR T THNAKOMA PR DRITROIN !!!

MARASH HAJATI

MIHAL GJERGJI

GJRAT MADHSHTORERREZATOJN THJESHTSI

THESAR I PASUR KULTUROR,ARTISTIK, MORAL E POLITIK

LUAN KALANA

Himn pr Dritro AgollinARBEN DUKA

Apostulli i paqesLEFTER IPA

Demoni i fjals, liriku i ToksMOIKOM ZEQO


2/8

TETOR 2014 2DEVOLLIDEVOLLIDEVOLLIDEVOLLIDEVOLLI

E SHEH, SHOQJAZVNDSMINISTRE,SE FAR JEMI T DETYRUART BJM PR T PIR.NA DUHET T PRDORIMSPECIN...Ver 1982, Shqipri, krahina eDevollit, kndi me ekstrem, ivendosur midis Maqedonisjugosllave dhe asaj greke.Festival popullor: T gjithatrupat e zones solln arritjet mt mira t prodhimtaris styre. N mes t ushqimeve tpakta, nj mori shishesh meraki pije e tmerrshme lokale edistiluar kjo n kushteshtpiake, e ndrtuar me tgjitha llojet e asortimenteve. Neoren njmbdhjet t paraditessht njlloj sikur t pish

vajguri. Por mysafiri i huaj nukmund t shmanget nga kjotradit. N tavolinn e tij, njburr trupmadh, i cili gzonsimpatin e t gjithve, me njez t intonuar mir fillon tpres nj spec t vogl jeshil, ebn n form gote t ciln embush me raki, dhe pastaj engre lart. Pas nj fjalimi tshkurtr, t shoqruar me tqeshura e t shkelura syri, ekthen duke e pir t trn

njhersh. Por far tha ai nfjalimin e vet?Ngriti nj dolli - na shpjeguanm pas - e cila i drejtohet njgruaje q sht strukur ntavolinn qndrore midisautoriteteve t larta. shtzvndsministrja e Industriss Leht. Ai i tha: "E sheh,shoqja zvndsministre, sefar jemi t detyruar t bjmpr t pir. Na duhet t

prdorim specin. E kurndonjher industria jon, meshpirtin e vet fitimtar, etj, etj.,do t arrij t prodhoj gota?!Ishte kjo nj dolli e rrezikshme,t paktn per vesht e nj thuaji...MARIO BIONDI,Corriere della sera,23 janar 1994

EMRI YT N KRYE T LISTSDHE RADHITEJ KRAHASJAROSLLAV HASHEKUT,

AZIS NESINIT, MARTI LARNIT,ILF DHE PETROVIT,ROBERT ESKARPIT

I dashur Dritro!Lexova n faqen e 16-t t

gazets "DRITA" lajmin gazmor sen nj anket t organizuar n

Bullgari. pyetjes "Cilt jan pr juhumoristt dhe satiristt m tmir t shekullit t njzet, pa t

cilt ky shekull do t ishte izymt'' - emri yt ishte n krye t

lists dhe radhitej krahasJarosllav Hashekut, Azis Nesinit,

Marti Larnit, Ilf dhe Petrovit,Robert Eskarpit, etj. Ju them

sinqerisht se ndjeva nj knaqsit madhe dhe nj krenari legjitime,

sepse ky sht nj vlersim i lartpr nj shkrimtar shqiptar.

Gjithnj m ka trhequr krijimtariajuaj, e kam admiruar at, m ka

dhn frymzim dhe kurajoqytetare n zanatin tim.

Njkohsi-sht jam munduar tzbuloj "sekretin" e ktij suksesi.

Jam munduar, sepse jam i mendjesse kritiks son letrare i ka

shptuar "elefanti dhe kur flet prsatirn dhe humorin tone, merret

me 'bishtrat', ku me keqardhje

prfshi edhe veten, sadoq mmbajn pr burr t mir.

Sekreti, pr mendimin tim sht se,qoft n rreshtat, qoft midis

rreshtave t satirs dhe t humorittnd dallon nga ne t tjert. si nj

vij e kuqe: nj karakteristikthemelore: un dhe shokt e mi, n

shumicn drmuese t rasteve.prpiqemi dhe bjm, ndoshta

humor, duke krkuar e pasqyruarqesharaken n jet, kurse ti zbulon

dhe evidencon ann serioze tfenomeneve qesharake dhe kndinqesharak t fenomeneve serioze.Ktu ka t bj n radh t par

talenti, q i madhi Zot e ka ndarn mnyr jodemokratike; ka t

bj formimi ideoprofesional, porun do ta vija theksin n kurajon

qytetare tnden.QAMIL BUXHELI

Kur them pr Dritrone se sht demon i fjales nuk them dika tskajshme ose t sforcuar.

Fjala demon per mua ka kuptimin e lashte te mitologjise greke,dmth t shpirtrave t toks, lumejve, drurve. Mesjeta e krishter idha nje kuptim te keq dhe me ngarkesa negative fjales demon.

Demon pr mua sht nj mjeshtr q di magjine e bots, n rastine poezis magjin e fjals.

Dritroi esht i till. Ndonse nuk shte nj Artur Rembo dhe asMalerme, po thjesht nj poet shqiptar i palodhur dhe me ambicje tmadhe. sht poeti q ka shkruar dhe botuar poezi m shum ngagjith poett e tjer t vendit t vet.

Mjeshtria e fjals s tij nuk sht e leht; por e ndrlikuar nbrendsi. Duke e studiuar v re nga pikpamja strukturale se Dritroisht shum i larmishem si poet.

Ai sht demon i fjals edhe pr faktin q i ka kenduar si askushrakis, pijes s fort t hyjnive olimpike (besoj se nuk ka qen ambrozipija m dehse e tyre) dhe si nje demon i vrtet ka shpikur njpersonazh t jashtzakonshm si Zyloja,

A nuk ka vet krijimi si proces dika demoniake?N kt kuptim Dritroi sht nj demon i letrave shqipe.N kuptimin m t mir dhe pozitiv t fjals, t nj semantike t

shumfisht dhe universale.MOIKOM ZEQO

DEMONI I FJALS

Serembe, Naimi, Lasgushi dhe Dritroijan kater lirikt m t mdhenj t poezis

shqipe n t gjith kohrat. "Lirika shtzhvillimi i nj pasthirrme" ka thn poetifrancez Pol Valeria. Lirika sht m shumndjenja e realitetit se sa arsyetimi i ktijrealiteti. sht m tepr psikologjia esendeve dhe njeriut se sa racionaliteti apoalgjebrizmi i shqisave t tij. Lirika shqipeesht fisnikria e shpirtit kombtar,emancipimi dhe qytetnmi poetik. Lirikashqipe bhet vetm nga talente shum t

holl dhe tejet delikate, Lirika shqipe sht tokae rnd e kthyer n qielle parajse.Dritroi esht liriku i toks, se prej ksaj toke

ka krijuar parajsn e ndjeshmrive t mdha dhet paharruara. Dritroi sht liriku i tokqiellitshqiptar si pak kush. Ai sht liriku i toks sfshatit pr t emancipuar qytetin ngagjeometrizmi i ftoht dhe i pashpirt urban.Lirika e Dritroit sht nj projekt madhshtorekologjik i s ardhmes, sepse do t ringjallet

akoma m shum koncepti rusoian i natyrsn mijvjearin e tret t kibernetiks dhe

t robotve, ku vallja e prbindshme eatomeve krcnon botn me nj apokalipsantilirik, t nj shkence vrastare dhetjetrsuese. Lirika e Dritroit sht njshndet i ndritur moral. Lirika e Dritroitsht nj apoteoz e imtsirave t jets, njplotfuqishmri e intimitetit njerzor, trrezikuar ankthshm sot nga barbarizmi iparas dhe kultit t mallrave dhemonetarizmit universal. M.Z

LIRIKU I TOKS


3/8

3 DEVOLLIDEVOLLIDEVOLLIDEVOLLIDEVOLLITETOR 2014

Nga MARASH HAJATI

Kurr skam filluar ndonjshkrim apo letr, drguar mikut eshokut duke krkuar ndihm tefigurat letrare apo me simbolet.Mirpo ky 80-vjetori yt, se mngacmoi fantazin e dola pak ngarruga e ceremonive, e fjalimeve egotave me raki e ver. Jo se ato iheq nga "protokolli", por sepse nprfytyrimin tim, ky 80-vjetori ytna on sot ne t gjithve, miq eshok, poet e shkrimtar,publicist e gazetar, personazhe

dhe aktor, shkollar e politikane po t tr n rresht me ty,ndalemi prpara nj porte tmadhe t nj kshtjelle monument,ku brenda jan rreshtuar si nmuret e kalave, shpata e dyfeku,parzmorja e prkrenarja, mitralozie topi. Nj arsenal i heshtur,skalitur bukur. Nj epik e madhe.N donjrn nga ato ekspozimeka nj poezi, ka vargje, ka poem,ka tregimin, ka romanin, ka edhenje Mato Grud me top, qe bnroje. E n kt ceremoni, disi

ndryshe prpara kshtjells smadhe, presim t hapet porta ekalas e ti t nissh rrugtimin edhjetvjearit t nnt t jetstnde. Por prpara se kjo or ttrokas, ne miqt e tu, shokt,lexuesit, kemi shum gjra pr tkujtuar e treguar, sepse vitet e tuakan qen edhe pjes e jets son,e historis, e ngjarjeve q kanln gjurm. Brenda ktyre 8dekadave sht krijimtaria e juaj,ekskluzive, si thuhet tani n ktokoht tona, por q pa kufi naprket edhe ne t tjerve. Aty, nato faqe shkronjash ke bashkuaraq bukur epikn me lirikn. Kurthua "N rrug dola" ke dal bashkme ne, jo vetm. Aty ndjehen edhe"Hapat n asfalt", edhe kur flet prshtigje malesh e trotuaresh apoligjron pr baballart e deri tek emadhrishmja "Nn Shqipri". Atygjejm edhe veten ton, trimin elufttarin, gjejm ata q ishin djeme dyfek e tr ata, q erdhn mpas deri n ditt tona. Kan ardhur

me nj bot tjetr, me pasionin efjaln e mbl "dashuri", memenurin e dijen, me admirim prtruallin, pr tokn, pr familjen. Egjith forca e pasioni i krijimtaristnde, ka dal edhe nga ajofletorka e vogl, q mbaje te kokaedhe natn, kur ishim student nPetrburg e na zgjoje me atogrvishtjet e lapsit mbi letr. Po,po, aty n at kshtjell t 8-t

dekadave, jan shok e personazhe.Zylon?! Po ne nga nj Zylo e kishimkudo n pun, n zyr e n jet. Sotna ngacmojn bmat, trimrit,humori i sinqert e veprimet aqkomike t Zylos. Po, se mos faqet elibrit t Zylos jan mbyllur aty ku tike shkruar "Fund"! Sa Zylo ka sot edhen kt tranzicion litar, q po kalojm.Nxirre edhe njher stilolapsin dheshiko sa Zylo partiak, servil, lpirs,shushunja, matrapaz flamujsh, qpr kuletn te puthin aty ku s'thuhet.Eh, kush do na shkruaj ndonj gjpr Zylot e sotshm!!

Dola pak nga tema. N ktetetedhjetvjear tndin po kthehemprsri te pena jote, kur skaliti"Udhtoj i menduar", Poem prbaban e pr veten", "Pelegrini i

vonuar", "Lypsi i kohs" e deri tegjinit e mdha si, "Komisari Memo","Zhurmat e errave t dikurshme","Njeriu me top", "Fytyra e dyte","Trndafil n got" e, ku t'i rreshtosht tra! Kam ln t permend n fundnj libr tndin. Titullin e ka "Devoll,Devoll", por ai nuk sht thjesht titull.Devolli sht dika e lidhur me

shpirtin tend, me mendjen e jetn. Joashtu thjesht e me lehtsi i je drejtuaratij emri, Devoll. N at ligjrat, unkshtu e kuptoj, i ke shprehur Devollitdashurin e shpirtit e i ke thn: mety jam, me ty jam trim, me ty di tkndoj, t pi ver e raki, me ty edhet punoj e t dashuroj si i marr.

Pagzuar me kt emr Devoll,Shoqata Atdhetare ka n emblemn esaj edhe penn tnde.

Un nuk jam i vetm, q kamkuptuar se far sht Devolli pr tye devollitt. Ai sht lum e tok,sht uj e male, sht fush e ugare,sht pjes e qiellit e "idhnak" iprmbytjeve. Ktu te ky Devoll shtedhe Menkulasi me kullen e t parvet tu, ngritur n ugare e "mbytur" nfruta e prodhime t misrit e t buks.Nj dit si do dit, Devolli morirrugn e kaprceu drejt fushave,gryks s maleve e monopateve prt'i shtuar ujin detit. Ti nj dit po meDevollin dole nga Menkulasi pr nrrugn e gjat t Gjirokastrs, ngjimnazin e dgjuar t atij qyteti pr

t shtuar dijet. N Gjirokastr gjetekala t vrtet, t mome e hijernd,ngritur pak larg mbi Drinongjarperues. Vet Gjirokastra shtqytetmal. Shtpi si n skulpturarreshtuar me gur e mbuluar merrasa. Ato qndrojn njra bri tjetrse tjetra mbi tjetrn. Aty oborri shtati e atia kopsht pr fruta epjergulla. Gjimnazi n qendr tqytetit. Ashtu ka mbetur edhe sot,

EHU, SA KEMI PR T SHKRUAR E PRT THN AKOMA PR DRITROIN !!!

stoli me kangjella rreshtuar si dijet.Me zhurm, msues e profesor tdgjuar n vite. Me histori nxnsish,q m von u bn personalitete. Unpr gjimnazin e Gjirokastrs kt di,

Vet m ke rrfyer dhe pr bma eshpoti edhe pr shokt e miqt. Si vitet arta i ke shnuar n gjerdanin e 8dekadave. Mirpo edhe m shum se

Devolli sht dika e lidhur meshpirtin tend, me mendjen e

jetn. Jo ashtu thjesht e melehtsi i je drejtuar atij emri,Devoll. N at ligjrat, un

kshtu e kuptoj, i ke shprehurDevollit dashurin e shpirtit e ike thn: me ty jam, me ty jamtrim, me ty di t kndoj, t pi

ver e raki, me ty edhe t punoje t dashuroj si i marr.

kaq, pr ato vite din t tregojnshkrimtar e publicist, aktor ehumorist, njerz t thjesht eprofesor. Ndrsa politikant mshum sesa kan pr t treguar, dombajn mend se far u ke thn tiatyre. Ehu, sa kemi pr t shkruare pr t thn akoma prDritroin!!!


4/8


Dritro Agolli lindi m 13tetor 1931, n fshatin Menkulas

t Devollit n qytetin e Kors.Ai mbush 83 vje.

Agolli 16 vite t jets i kakaluar n fshatin Menkulas,katr vite n Gjirokastr kurishte gjimnazist, katr vite nShn Petrburg (atherLeningrad) t Bashkimit Sovjetikdhe prej 52 vitesh jeton nkryeqytet.

Q nga mosha 25 vje

jeton n Tiran, n katin e trett nj apartamenti n Rrugn eDibrs. Deri n vitin 1991 kaqen komshi me shkrimtarintjetr t madh, Ismail Kadare, npallatin e shkrimtarve.

N moshn nntvjeareprfshihet n Luftn Nacionallirimtare. Merr detyrn si

korrier i etave partizane. Njprvoj q Agolli e prmend shpesh

n kujtimet e tij.

U martua pr t dytn her nmoshn 34-vjeare me Sadijen, m1965, me t ciln ka dhe dy fmij,

Artanin dhe Elonn. Me Sadijen unjoh n dasmn e Ismail Kadaresme Helenn, n vitin 1963, nshtpin e Kadares. Agolli pyetpedagogun e Letrsis, Naum Prifti,pr vajzn q studionte pr Letrsin Universitetin e Tirans.

Pr her t par u martua gjatkohs q ishte me studime, me rusenNina, n vitin 1956, kur ishte 25 vje.Martesa zgjati shtat vite, derisaShqipria prishi marrdhniet meRusin. Nga martesa e par Agolli kanj djal, Arjanin i cili sht larguarnga jeta para kohe.

Ditlindja e Dritro Agollit

prkon me rilindjen e nj tjetrgjiganti t letrave shqipe. M 13 tetor

ka lindur Millosh Gjergj Nikolla. Nt njjtn dat, 20 vite m pas, lindidhe Dritro Agolli.

Rruga krijuese e Agollit nis nbankat e gjimnazit Asim Zeneli nGjirokastr, ku boton n shtypin ekohs poezit e para t ndikuara ngaautort e Rilindjes dhe folklorishqiptar.

Veprn e par Agolli e botoi nvitin 1958. sht vllimi i par me

vjersha N rrug dolla, i cili u pritmir nga kritika e kohs. M pas,sprova e dyt letrare sht prsrime poezi, vllimi Hapat e mia nasfalt.

Pas prfundimit t gjimnazit nGjirokastr, Agolli bri krkes prt vazhduar shkolln e lart prZooteknik. Si thot vet Agolli, edhe

pse kishte botuar poezit e para,mendonte se letrsia mund tzhvillohej vet dhe duke ndjekurrrug t tjera n jet.

Krkesa pr t ndjekurstudimet pr Veterinari i drgohetministrit t Arsimit, Karahman Yllit,

i cili e kishte fiksuar emrin e poetitt ri. Ky djal ka botuar vjersha,ndaj nuk ka pr t studiuar pr

Veterinari, por t shkoj me studimepr Letrsi, kan qen fjalt ministritq i ndryshuan rrjedhn e jets

Agollit.

Agolli kujton si momentet mt lumtura t jets s tij studimet nRusi, daljen e librit t par n botimm 1958, martesn me Sadijen n 4tetor 1963, si dhe botimin e veprave

t tij n gjuh t huaja.

Momentet m t hidhura tjets s tij Agolli i kujton meshkrimet q ka lexuar nga autor tndryshm pas viteve 1990 n adrest tij. Por hidhrimi ka qen m imadh kur autort jan miqt e tij tdikurshm apo njerz q i kandihmuar n krijimtarin letrare.

N Kongresin IV t PPSH,Agolli kalon nj nga momentet mkritike. I duhej t bnte autokritiksi kryetar i Lidhjes dhe t sqarontearsyet se prse pinte dhe ndonjherfliste pa menduar. Nj pozit jo ekndshme kjo pr shkrimtarin qnjihej si nj karakter rebel.

N Kongresin X t Partis sPuns, Agolli bri dhe kthesn m tmadhe t karriers s tij politiketeksa u rreshtua n forcatprogresiste. Nj veprim q i kushtoi

shum n syt e komunistve qkrkonin t mbanin me fanatizmsistemin. Dritro Agolli ka marr dhekrcnime me vdekje pas vitit 1991.Ishte pikrisht fjalimi i Kongresit Xt PP-s q solli mrin ekomunisteve ndaj shkrimtarit.

N vitin 1991, Agolli kandenjur i izoluar tre muaj n shtpine tij n Rrugn e Dibrs, pr arsyesigurie. Ministria e Brendshme vuriroje n pallatin e tij pas sinjalizimeve

pr ndonj sulm t mundshm ngahuligan.

Dritro Agolli ka qen kryetari Lidhjes s Shkrimtarve pr 19 vjet.

Ai u emrua n vitin 1973 dhe utrhoq nga ky post m 31 janar 1992.Gjat kohs s komunizmit Agolli kambajtur kto detyra, kryetar i Lidhjess Shkrimtarve, antar i Komitetit

Dritro Agolli sht nj nga ata q i ka dhn emrin kohs dhe jo koha emrin

atij. sht padyshim personazhi m i spikatur i letrave shqipe.

Pena e tij mbetet universale pr do koh dhe do sistem. Ndrsa n politik,

si deputet ishte njeri q i bri nder Parlamentit Shqiptar.

Jo vetm nj shkrimtar i madh, por edhe nj politikan i madh. Jo aq pr

funksionet q ka pasur n strukturat politike, sesa pr peshn e fjals s tij. Si

pr rrallknd, mendimet e Agollit bjn efekt n t dy kampet e politiks.


5/8


Qendror t PPSH-s dhe deputet ndisa legjislatura.

Dritro Agolli ka qen q nvitet e 90 antar i Partis Socialiste,duke dhn nj kontribut t veantn reformimin e ksaj partie. Agollika qen deputet i Partis Socialiste

q nga viti 1992 deri n vitin 2001.Ai ka qen gjithashtu edhe antar ikryesis s ksaj partie pr vite mradh.

Agolli sht zgjedhur deputetpr 30 vjet me radh edhe n kohne diktaturs, edhe dhjet vjet nkohn e tranzicionit. N Parlamentmbahet mend pr urtsin dhefjalimet brilante n podiuminKuvendit.

Romani Komisari Memosht nj nga librat e Agollit q shtbr film me titullin I teti n bronz.Ky film sht shfaqur edhe n Kin,ku sht pritur mjaft mir ngapubliku kinez.

Dritro Agolli ka thyer edheparimin se vetm pas vdekjes bheshlegjend. Ai q tani sht nj legjende letrave shqiptare, n kt mnyrshkolla 9-vjeare n fshatin e tij tlindjes, Menkulas, q tani mbanemrin e tij.

Dritro Agolli ka shkruar edhetekste kngsh, madje duke marredhe mime. Nj ndr mimet ishteai i vitit 1971, kur kngtarja AlidaHisku, 14 vjee, n festivalin e 10-tmerr mimin e dyt me tekstin eDritro Agolli E Paharruara.

Pr kontributin e tij tjashtzakonshm shkrimtari i madh,

Dritro Agolli, ve mimeve t tjera,sht vlersuar edhe me titullin elart, Nderi i Kombit. Shkrimtari injohur shqiptar, Dritro Agolli, shtshpallur Qytetar Nderi i Tirans n

vit in 2003.

Dritro Agolli sht fitues ikatr mimeve t Republiks dhe idisa mimeve vjetore n Letrsi.Dritro Agolli sht antar i

Akademis s Firences Muzat nItali. Prve qytetit t Tirans, ai

sht Qytetar Nderi edhe i qytetevet Kors, Gjirokastrs etj.

Nuk numrohen vlersimet qi jan br legjends s letraveshqipe. Ndr m t qlluarit sht

vlersimi i Fransua Nurisjes, i cili kathn se, Agolli sht Kafka, me pakm shum diell. Ndrsa Alen Boskeshkruan pr t se, Shqipria na

zbulon nj autor me prmasa tmdha Dhe dinamiti mbulohet mepetale. Nj autor q meriton famevropiane.

Dritro Agolli e Ismail Kadarekan qen t prfshir n FjalorinEnciklopedik q n vitin 1985. Por

ata ishin nj prjashtim ijashtzakonshm n vitin e hershm1985! Pasi t prfshiheshe nFjalorin Enciklopedik, n ato viteduhej t mos ishe m n jet.

Dritro Agolli cilsohet si njnga shkrimtart m t mir t tgjitha kohrave n letrsin shqipe.Jo vetm n antologjin shqiptare,por ai tashm sht i prfshir nantologjit e disa vendeve t bots.

Dritro Agolli u shfaq nletrsi si nj autor me krkesa tlarta pr poezin. Ai synoi nj poezim t prveme, me m shumindividualitet. sht i pari q krijoipoezin e un-it, prkundr poeziss ne-ve, q shkruhej n at kohpr t bashkuar masat.

Gjat gjith karriers s tijartistike, Dritro Agolli ka lvruarkto gjini t letrsis: poezin,poemn, tregimet, novelat, romanin,dramn, skenar filmi, reportazhin,kritikn, analizn dhe raportin elajmit.

Agolli filloi t shkruaj vjershate para i frymzuar nga Naimi dheajupi, vjersha t cilat u botuan n1947 n gazetn Rinia. Pr poezine par t botuar ai shprehet: Im ate kish prer pjesn e gazets ku ishtebotuar poezia, e kish vn n kutine duhanit dhe mburrej n fshat: Ja

ky sht poeti im.

Libri Shklqimi dhe Rnia eShokut Zylo sht vepra q vefams i solli dhe jo pak andrallaautorit. Nj vit pas daljes s tij,Mehmet Shehu i thot Agollit se, meat libr na ke shkatrruaradministratn.

Dritro Agolli nuk mban numrpersonal celulari. Ai vazhdon tprdor numr fiks. Ndrkoh n

disa raste flet me numrin celular qmban bashkshortja e tij, Sadija.

Dritro Agolli sht i pari qka futur n fjalorin e prditshm tshqipes fjaln pijetar, duke ezvendsuar fjaln pijanec. T ishepijetar, do t thoshte t ishe nj njeriq ta doje pijen, por t mos bezdisjet tjert.

Agolli apo Kadare? Pr mshum se 50 vjet, fansat jan ndarm dysh. Porse, si thot vet Agolli,asnjri nuk mund t ndahet dot ngatjetri. Sipas tij, nuk duhet t ket mpyetje kush sht m i madh e kushm i vogl, kush ka qen m iprkrahur e m pak i prkrahur.

Miqsia e dy korifenjve tletrsis shqipe, Dritro Agolli dheIsmail Kadare, z fill n gjimnazin eGjirokastrs n vitet 1950. Agolliishte dy vite shkollore m i madh seKadare, por bashk bnin pjes nrrethin letrar t shkolls, ku dhe irecitonin vjershat njri-tjetrit.

Agolli s bashku me Kadarenjan dy krijuesit q e ngritnletrsin n nivelin e asaj

ndrkombtare. I prkasin brezit tshkrimtarve t viteve 1960, qshptuan letrsin nga dogmatizmi irealizmit socialist.

Dritro Agolli sht ndr tpakt krijues dhe njerz t artit q eka t qet ndrgjegjen me tkaluarn e tij. sht i vetmi q paskaq vitesh pas rnies s komunizmit,e pranon se ka qen komunist dheka punuar pr komunizmin.

Karakteristika m e veant eDritro Agollit sht thjeshtsia met ciln komunikon, ulja n tavolin,biseda e thjesht dhe mikpritja nshtpi. Dhoma e ndenjes s tij shtkthyer shpesh n dhom bisedashmes miqsh, dashamirs, gazetarsh,por edhe njerz t thjesht q kandashur vetm ta takojn.

Dritro Agolli ka marrcilsime t tilla nga politikan,

analist dhe gazetar: Patriarku i PS-s, mendimtari i t majts,shkrimtari politikan.

Agollit nga censura komuniste

i jan ndaluar tre libra. I pari ka qenZhurma e errave t dikurshme, n

vitet 1960, drama Mosha e bardhn vitet 1980 dhe nj seri tregimeshn revistn Nntori. Dy t funditjan ndaluar gjat kohs q ishtekryetar i Lidhjes.

Shum romane t Agollit janprkthyer n gjuh t huaja. RomaniShklqimi dhe rnia e shokut Zylosht libri m i prkthyer i tij. Kyroman bri jehon t madhe n

vendet n Franc, Gjermani, Itali,Greqi, Rusi e vende t tjera.

N nj intervist t dhn prmedian shqiptare, Agolli ka thn q

nga librat q ai nuk do ti harrojkurr jan Zhurma e errave tdikurshme, Shklqimi dhe rniae shokut Zylo dhe librat me poeziPelegrini i vonuar, N mesdit,Udhtoj i menduar, etj.

Nga romanet e Agollit jan

br filmat artistik: I teti nbronz (romani Komisari Me-mo), Njeriu i mir, Apasiona-ta, Njeriu me top. 44. Filmi ipar pr t cilin ai prgatiti njskenar dhe nuk shndrroi njkrijim letrar n skenar ishteHorizonte t hapura.

Agolli u cilsua si novator ipoezis shqiptare n grshetiminq i ka br folklorit me poezinmoderne, duke sjell perla lirike

t gjiths shqipe. Ndrkoh risi jopak t rndsishme Agolli sollidhe n metrikn e vargut.

Poezit m t njohura tDritro Agollit jan, Kur t jeshmrzitur shum, Kur njmngjes, ndrr e prer, tcilat dihen prmendsh ngashum vet. Ndrsa poemat m t

vlersuar jan Poem pr babandhe pr vete dhe Devoll-Devoll.

Agolli n poezit e tij shtndikuar dhe nga poett rus siLermontov, Esenini, Pushkini etj.Kjo pas studimeve q bri n ShnPetrburg, ku mori dhe bazat eletrsis bashkkohore.

Pr her t par DritroAgol li s ht taku ar me Sa liBerishn kur ky i fundit ishteende fmij. Agolli kishte bujturn kulln e t atit t Berishs n

Vi idol t Tropojs, si shok ivllait t Berishs. Ndrkoh mvon koha i takoi prsri nformacione t ndryshmepolitike.

Dritro Agolli sht injohur dhe si prkthyes. Kaprkthyer nga anglishtja poezite poetit Robert Brns dhe ngafrngjishtja poezit e poetit PolElyear, i cili ka dhe disa poezi prShqiprin.

Ndrsa veprn m t madhen prkthim Agolli e ka ngarusishtja. Botimi voluminoz,Shekulli i art, sht nj nga mt arrirt artistikisht. Agolli kaprkthyer poett m n z tshekullit t 19-t n Rusi, siPushkin, Ahmatova, Bllok,Lermontov dhe shum t tjer.


6/8


GRUAS

T falnderoj q n sajn tnde marr frym,

Q ha kt buk t bardh n sofr,

Q lulja s'm 'u tha nga nj brym,

Q ngjita gjer lart at kodr.

T falnderoj dhe q pi nga mrzia

T hidhurn kafe, t lign cigare

T nxjerr n muzg nga kutia,

T bler n treg me pak par.

T falnderoj dhe q ti s'm ke ln

Ti hyj lakuriq dshprimit t thell.

Pr krahu me zor m ke zn,

T dalim me vrap nga kjo shpell.

Ku ta lija nj lanete,

Nj xhinde Shkodre, nj kaprolle,

Ajo me not do t ante dete

dhe do t m gjente n Anadoll

Sadija u njoh me Dritron

n dasmn ku u martua Ismail Kadareja

me Elena Gushon.

Ishte e ftuar edhe Sadija.

Aty vallzoi me Dritron,

q i shkelte kmbt se nuk dinte

t vallzonte mir.

N vitin 1965 u martuan...

Rall e shikoj t lviztrotuarve t kryeqytetit,shum rrall, n krah t

fisnikes Sadie, e m duket sikurrrugt e Tirans jan t ngushtapr kt prmendore t gjallt artit krijues. Mosha e thyerdhe zemra aq e lodhur e poetit,se pengojn n vzhgimine tij t kujdesshm si Sokratii Greqis s lasht, e pas dodaljeje t re edhe komunikon melexuesin si t bnte nj monologtrondits:t gjeti ty plakushi Dritroti thuash vetes rro apo mos rro,mos e kuptosh as kurvn kur t flet,ke kurvn vet a ke nj deputet,mos e kuptosh se shitet n dyqan,mashtrim a nder, ungjill apo kuran

SADIJE! JU JENI GRUAJA E NJ SHKRIMTARI APO NJE POLITIKANI?

- Dritroi sht sidomos shkrimtar. Politikn e sheh n shrbim t krijimtaris.Jan t dyja profesione t vshtira, por kur je i bindur ne idealet e tua, kalohenleht. Si thot Driteroi n nj poezi: "Kur zgjohem nga gjumi, s'nxitohem / vkmbt n truall i humbur i vrar / ndez nj cigare dhe rri e mendohem / se'ndrr kam par / ktu ndryshoj un nga ty o i marr!


7/8


Studiuesi i mirnjohur i letrsis,akademiku i shquar Rexhep Qose, emon Dritro Agollin si lirikun m t

madh, t gjall, t letrsis shqipe...

Sterjo Spase, n ditarin e tij tmuajit korrik 1988 shkruan: " me

interesimin e madh t ...Fatmir Gjats,

Llazar Siliqit, Luan Qafzezit etj, dhe me

ndrhyrjen e Dritro Agollit, Ministria e

Shndetsis m drgoi pr t'u operuarn Budapest..."

Koi Petritin intervistn e tij tbotuar n librin "Poezi t zgjedhura"

shkruan se kryeredaktori i gazets

"Drita" ishte thirrur n Komitetin e

Partis s Librazhdit "pr arsye se

botonte poemn time, ndrsa Dritero

Agolli i pat thn t mos ua vinte aq

veshin (atyre q e kritikonin pr zbutjet lufts s klasave.)...".

N biseda meXhevahir Spahiun,disaher kam dgjuar vlersimet e ktij t fundit

pr ndihmn konkrete t Dritroit n

momente t vshtira kur mund ta kryqzonin

si krijues rrebel, poetin nga Skrapari.

Jan t shumt krijuesit (nga rrethe t

ndryeshme t vendit) q me ndihmn e

Dritroit vazhduan studimet n degn e

letrsis dhe m von u bn t njohur pr

lexuesin. Luljeta Leshanaku s'mund tvazhdonte studimet e lar ta pa ndihmn eAgollit, etj. Raste t tilla mund t sjellim pa

fund, por kto mjaftojn pr t kuptuar

shpirtin e madh t devolliut fisnik,

ndrkoh q qndrime t ti l la mes

kolegve t tij ishin t rralla. Agolli s'ka

krkuar asnjher shprblim pr kontributet

e tij, megjithse krijuesi, fal ndjeshmris

s lart, ka nevoj edhe pr nj fjal t mir.Edhe n raste mosmirnjohjeje, ndoshta i

detyruar, poeti ka reaguar me fines:

"Djaloshit ia msova fshehtsit,

t shtinte me shigjet si fajkua

ai msoi aq bukur, sa nj dit,

e ngriti harkun dhe qlloi mbi mua".

Poezia e Agollit sht meditative,

imponuese, ka filozofin e jets q flet brenda

vargjeve. Ka nj zgjedhje t kujdesshme t

metaforave, epiteteve dhe krahasimeve n

poezit dhe kryesisht poemat e tij.Mendimin e Agollit do ta krkojn tribunat

e larta t inteligjencs shqiptare, edhe

humanizmin e tij, patjetr edhe guximin

qytetar. Mirpo "...dashurin q ta kursejn

n jet ta shtojn n vdekje"- shkruan poeti i

mirnjohur Agim Shehu pr njerzit e tij t

vendlindjes ("Ylberi i fminis"). Ather do

kujtohen pr poetin ton. Mbase kshtu

ndodh gjithmon, njerzit mojn at q uduhet dhe jo at q e kan. Arti dhe

prodhuesit e tij, pothuajse jan tpambrojtur para politiks, prandaj

krijuesit duhet t promovojn vlerat e

vrteta t njri-t jetrit. Vitet n t cilat

jetojm jan t vshtir. Nuk e di kush ka

m shum dshprim: koha apo njerzit

?! Mbase kjo e shqetson edhe poetin i

cili shkruan:" Mund t bhen t dyja, edhe

t shkruash, edhe t jetosh. Kjo arrihet

kur poezia bhet mnyr jetese, kurmitizohet, kur nuk ndjehet e shkruara,

por e knduara". Agolli i ka sjell lexuesit

shqiptar edhe prkthime shum cilsore

si: "Poezi" t francezit Pol Elyar, "Knga e

gzimeve dhe brengave" t Robert

Brrnsit, poezi t lirikve m t mdhenj

t letrsis ruse te "Shekulli i argjendt"

si: A.A.Bllok; A.A.Ahmatova; V.I.Ivanov;

S.A.Esenin; V.V.Majakovski etj.

Mihal GJERGJI

GJRAT MADHSHTORE RREZATOJN THJESHTSI

THESAR I PASUR DHE I TRASHEGUESHEM,KULTUROR, ARTISTIK, MORAL E POLITIKDritero Agolli, kollosi gjigan-

di, gjeniu i letrave shqipe, hom-

eri i gjalle e i vertete jo vetem i

Shqiperise por i mbare

qyteterimit modern, qe ka bereepoke, ne kufijt e dy shekujve, e

qe i ka kenduar tere jeten njeri-

ut si qenia me e pasur e plan-

etit, qytetarit modern e te civi-lizuar, shqiptarit, vendlindjes e

shoqerise, me te gjitha plaget e

saj, e qe i ka thurrur hymne

poetike Shqiperise nje halle-

madhe shekullore, si nje Iliade

e diteve tona, me vlera mad-

hore, nje vend i vogel, por me

nje komb te madh e ne zemer

te Europes.Ai mbetet nje poet i dale nga

balte e tokes nga shpirti i saj,

nje plis i saj si thote

vete. Nje talent gjigand, dhunti

e menurise njerezore, nje gje-

ni i letrave i ndjenjave shpirter-

ore, i fjales se arte, qe flet me

gjuhen e zemres, nje lider urte-

sie i paqes mbitoke, nje qytetari thjeshte shqiptar, vellai i gjithe

vellezerve. Ralle gjen ne bote nje

shkrimtar nje gazetar qe ta kete

shkelur pellembe per pellembe

vendin e tij e qe te jete ulur meta per te qare hallet e varferise,

si hallet e shtepise, e pastaj te

shkruaje e ti ngere ata ne pedi-

estal, personazhet e veprave te

tij, nje Milosao i diteve tona. Nje

mendjenditur e trim, ralle bash-kohen keto dy cilesi tek nje njeri,

per te drejten, per paqen. Poeti

i historise se Shqiperise te

shenjte te shtrenjte, te lashte e

etnike, te pasur e krenare per

cdo kombas. Nje nder lideret e

demokracise te vjeter e te re,

udheheqesi shpirteror i masave te

ulta te medha te popullsise qe ka

bere e bejne historine e kombeve ete shteteve te planetit toke. Pran-

daj jemi krenare dhe e therasim

babai i letersise se re e moderne, i

letersise e i poezise popullore, i

madhi Dritero!

Ai eshte nje muze i gjalle tipk ipopullit shqiptar, me krijimtarine

e tij voluminoze e te pashtershme,

nje shqiptar i menur, trim e paqe-

dashes, per liri paqe e demokraci,

shembull per tere njerezimin e

sotem e te brezave te ardhshem.

Ai eshte nje artist i kalibrit boteror,qe me gjuhen e penes, ka levruar

te gjitha llojet e gjinite e letersise,te artit te madh te popullit, njohes

i thelle e realist, qe kritiket me me

ze e kane veshtire ta kategorizojne,

shkrimtar apo gazetar, publicist,

poet e apo prozator, novelist apo

romancier, komedian apo fabulist,

dramaturg apo skenarist filmash

qe producentet me famoze sot ne

bote, do ta kishin zili te prodhoninfilma me skenaret e tij poetike e

letrarete per njerezore e realiste, e

jo te fabrikuara.Nje poet gjeni, flala e tij ne poezi,

ne varg, eshte si note e nje penta-

grami pa mbarim, ai kendon nuk

shkruan, flet shpirti, zemra e tij,

prandaj ai eshte i lexueshem i kup-

tueshem, komunikues me masat egjera te popullsise, me hallet e tyre

per brengat e vet. A nuk i thuri ai

Himn Shqiperise, ne poemen mad-

hore, me mire se kushdo tjeter deri

me sot, qe eshte me shume se nje

dokumente me vlera historike se

sa letrare, nje thesar i pasur e i

trashegueshem, kulturor e artistik,

moral e politik, per ne sot bash-

keudhetaret e tij, por edhe per

brezat qe dote vijne. A nuk u ken-

doi ai baballareve si asnje tjeter, sinje bir besnik i saj, duke na dhene

nje mesazh edhe per te ardhmen,

per dashurine, respektein e kre-

narin per prinderit tone te shtren-jt. Nje filozof, nje sociolog qe

mbron shoqerine e sotme, duke

ruajtur familjen e prinderit, si ber-

thama e saj, e paprekshme, si nje

progres per shoqerine ne te ardh-

men. Ai eshte nje shkrimtar shume

dimesional, nje gjeni i vertete qe ka

skalitur e pikturuar shpiritin e nje-

riut e kesaj qenie me te larte njere-zore As eshte ai nje shkrimtar i

madh qe ruan e dashuron origji-

nalitetin, vendlindjen, e i kendon

asaj me pasion, e ne menyre brilan-

te si nje kengetar ze embel, Devol-

lit, ne poemen e tij te dashur edhe

per vete poetin, Devoll, devoll

duke e ngritur ne pediastal ate e

devolliun ne nje monument mad-heshtor, nje obelisk hyjnor.

A nuk eshte ai nje shqiptar, nj

devolli me taban, e teper krenar per

vendlindjen duke deklaruar se esh-

te devolli, se kjo toke, kjo fushe, kylume, keta fshatare bujq mjeshtra,

keta baballare e nena mjeshtra te

medhenj artiste e punetore, e bene

ate shkrimtar, kjo toke, ky plis, e qe

vete e deklaron q prehet per te e

per ata. A nuk eshte ai devolli, aishqiptar, kur thote per lumin e vo-

gel Devoll, per gurgullimen e tij, qe

eshte me forta se ajo e lumenjeve

me te medhenj te botes, se Nili, se

lumenjte e Rusise e te Amerikes.

A nuk eshte ai nje patriot e at-

dhetar i madh, edhe kur thote qe

deshira ime ka qene te behesha

mesues, profesor qe te mesoja

femijet e fshatit, tua mesoja gju-

hen e bukur shqipe qe ska me te

bukur ne bote se ajo. Si nje sh-

krimtar i vertete, ai ngrihet, me lart

se politikat e sistemet, se i tille eshteshkrimtari, si pohon edhe ai vete,

nje qenie e veante. Shkrimtaret e

artistet nuk i perkasin sistemeve e

politikave, por historise, e, ata

ndikohen vetem nga rymat e epokat

letrare qe jetojne, si eshte edhe ai

nje shkrimtar i ndikimeve letrare

e te autoreve te lindjes e te te per-

endimit e as nuk duhet ngater-

ruar me ate punen e rendomte si

qytetar, per te marre nje roge, per

tu ushqyer e per te ritur femijet,

duke i sherbyer nje shteti a njebisnesi, nje partije a nje pronari,

se ne fund te fundit si thote edhe

fjala e urte popullore shqipe, nje

pervoje e menurise shekullore,

njeriu matet nga puna, nga ve-

prat e jo nga guna.

nga LUAN KALANA


8/8


Drejtor i gazets: Qemal ZYFI Email: gazeta [email protected] Kryeredaktore: Ervehe BARUTI Zv/ Kryeredaktor: Viktor DEMIRAS Shef i Marrdhnieve me Publikun: Sknder DEMOLLI

M kullon muzik do eshtr,

fryn ngado nj er e mir,

t kndoj pr Ty, o Mjeshtr,

nuk e kam aspak vshtir .

Miku im q linde hert,

pak prej vess- pak prej drits,

dhe shklqeve mbi t tjert,

porsi Ylli i Afrdits.

Ajo f lak e ajo d ri t,

q shndriti nga Dritroi,t verbrit i eli syt,

dhe t ligun e verboi.

N shpirt poezin e rrite,

her si mushk e her si kece,

kjo e mbla gjuha shqipe,

pa Ty do t qe memece!..

Tek Ajo zbulove arin,

dhe e bre t florinjt,

zbulova flakn dhe zjarrin,

edhe hirin dhe thngjijt.

Tek Ai shqipj a jehoi,

si kmban prej floriri,

ndaj dhe mbeti Dritroi,

npr shekuj m i miri.

Se mi nise ato muza,

porsi blett npr lule,

ndaj ve mjalt t rrodhi buza,

ndaj si shkmb gjigand u ngule.

U ngule n shpirt t kngs,shpirt i tri ti je vet,

ndaj sj a ndave gazin brngs,

ndaj dhe je kaq i vrtet.

Shikoj Majn ku je ngjitu r,

Majn q kam par gji th jetn,

dhe aspak sjam i uditur,

pse aty je krejt i vetm!

Maja sht krejt e thepisur,

me dbor e me stuhi,

pr aty qindra jan nisur,

po nj Maj ska vend pr Dy!..

Ti smrzitesh aty vetm,

ke dashnoren-poezin,

vetm do ta shkosh gjith jetn,

se Zotat t vetm rrin!

Kur kndoj pr Ty o Mjeshtr,

nuk bj punn e irakut,

ndiej n dej e n do eshtr,

si gjmon vulkani i gjakut!..

Xhindet-Zanat m kan thn,

ska si Dritroi i Vjetr,

at Maj ma ke zn,

ku ta gjej n Maj tjetr?!

Do t jemi ball pr ball,

q t dy n ato maja,

Perndia na mban gjall,

se i dim gjuht e saja!..

Miku im i poezis,

kjo patjetr do t ngjaj,kush di ti flas Perndis,

e ka vendin pran saj!.

Pran Zotit ti do shkosh ,

ti zbulosh gjith sekretet,

Maja jote sdo rrij bosh,

them se mua do m mbetet.

Do shkojn vitet pa u par,

xhelozi sdo ket pastaj,

ti me Zotin barabar,

e un pak m posht-n Maj!

Ky sht fat me pikatore,

t ndodh nj her n shekull,

ndaj t ndrin ajo Brerore,

porsi Diell prmbi vetull!

Zoti q sht lodhur shum,

qkur frym i dha Planetit,

mund t marr nj sy gjum,

dhe tia lr vendin poetit.

Kjo do ishte Kryevepr,sa askush sdo ta besonte,

nga muza jote-patjetr,

gjith globi do kndonte!

Dridhen syt e mi t zinj,

dridhen nga kristal i lotit,

ajo kng e florinjt,

do t qe Ninull e Zotit!

Mos mendo se st kujtoj,

t kam n mes kraharorit,

do vij vet t t uroj,

ditn e njqind vjetorit.

Paqe pa i Madhi Burr,

nga Njeri u bre Diell,

fjaln e gdhnde n gur,

emrin e gdhnde n qiell!

Himn pr Dritro Agollinnga ARBEN DUKA

Kam nj mik nj burr moti;

Me gjak burri sipr faqes,

sht zjarr dhe shpirt Devolli,

Vrtet, Apostull i Paqes.

Thon, se qenka i drguar,

Prej Naimit dhe ajupit,

Mos u plakt duke shkruar,

ngjlli yn sipr gurit.

Ay ka li nd, t mos vdes,

Engjlli kshtu ka thn,

Se sht burr me bes,

Jo pr nj , po pr t tr.

Ai di t' i ndez q ir in jt

Dhe prmbi kupa m e ver,

At ij s' i mbarojn s to li t,Si pr ne dhe pr Atdhen.

Burr i vetm n do hn,

Q e ka ortak durimi,

Se sht djal e djal pr Mm,

Bilbil e shkuar bilbilit...

At fat dhe un e paa,

Meq jam nj mik i tija,

Nga dollia e tij plaa,

se t kthen tek djalria.

N dolli u pagzofsha,

Me nj kng shqiptare,

Brenda kombsis qofsha,

Nj poet i ksaj balte.

Qofshim zogj sipr Tomorit,

Zjarre sipr bors s'bardh,

Midis valles s Devollit,

Bejka e bardh na ardht pran.

Lkur dashi paim shtruar,

Pr miqt e shokt e shpirtit,T dy me kupa n duar,

Ndenjim mbi sup t gzimit.

Nse yjet mban mb i supe,

Hna zbret e puth n ball,

Deti del dhe i jep lule,

Malet e nderojn me radh.

Dhe un brigjeve t Jonit,

I lodhur e krah kputur,

I thom Dritro Agollit,

Do m pranosh nj t ndukur?!

Jo, m thot se s'nduket burri,

Ve se dora i shtrngohet,

At zakon ka dhe Flamur i,

Ndaj n shtiz lartsohet.

Jo, i them Dritro i dashur,

S't "nduk" kurr i Pilurjoti,

Se un miqt i kam mbajtur,

Si ka mbajt gjakun sulj oti.

Sepse gjaku s'bhet uj,

Dhe po u b nuk pihet,Ashtu s i miqsia, o bur r,

Q me flori nuk blihet.

Kam nj mik nj burr moti,

Me gjak burri sipr faqes,

Ky sht Dritro Agolli,

Vrtet Apostul l i Paqes.

Apostulli i paqesnga LEFTER IPA

Documents

DEVOLLI specialDRITEROI