Deney Hayvanlarında Deney Hayvanlarında Kan ve Örnek Alma TeknikleriKan ve Örnek Alma Teknikleri

Yrd.Doç.Dr. Mustafa İSSİYrd.Doç.Dr. Mustafa İSSİF.Ü. Veteriner FakültesiF.Ü. Veteriner Fakültesi

Laboratuvar hayvanlarından kan alımı en yaygın Laboratuvar hayvanlarından kan alımı en yaygın prosedürlerden biridir. prosedürlerden biridir.

Hayvan refahı açısındanHayvan refahı açısından ve ve stres altındastres altında kan alma kan alma tekniği tekniği hematolojik ve biyokimyasal parametreleri hematolojik ve biyokimyasal parametreleri büyük oranda etkileyebildiğinden uygun bir tekniğin büyük oranda etkileyebildiğinden uygun bir tekniğin belirlenmesine ihtiyaç vardır.belirlenmesine ihtiyaç vardır.

Stres ve anestezi hematolojik ve biyokimyasal Stres ve anestezi hematolojik ve biyokimyasal parametreleri tamamen değiştirebilir. parametreleri tamamen değiştirebilir.

Özellikle hayvan tespit edilirken oluşturulan Özellikle hayvan tespit edilirken oluşturulan aşırı aşırı stresstres hematokrit değerhematokrit değer ve ve akyuvar sayısındaakyuvar sayısında artışa artışa neden olur. neden olur. Stres durumunda Stres durumunda glikozglikoz normalin 2 katı kadar normalin 2 katı kadar yükselebilir ve yükselebilir ve bazı hormonlar bazı hormonlar da değişebilirda değişebilir

Laboratuvar hayvanlarından çeşitli amaçlar için değişik Laboratuvar hayvanlarından çeşitli amaçlar için değişik miktarlarda ve farklı bölgelerden kan alınmaktadır. miktarlarda ve farklı bölgelerden kan alınmaktadır.

Kan alma yönteminin seçimiKan alma yönteminin seçimi; ; – kkan alma amacına (arteriyel kan, venöz kan veya ikisinin karışımı an alma amacına (arteriyel kan, venöz kan veya ikisinin karışımı

gerektiğinde), gerektiğinde), – kan alma süresine, kan alma süresine, – sıklığına ve deneyin devam edip etmeyeceğine bağlı olarak sıklığına ve deneyin devam edip etmeyeceğine bağlı olarak

değişir. değişir.

Kan alma yönteminin deneyin planlanma aşamasında Kan alma yönteminin deneyin planlanma aşamasında düşünülmesi gerekir. düşünülmesi gerekir.

Bazı bölgelerden kan alımında ağrı meydana geldiğinden Bazı bölgelerden kan alımında ağrı meydana geldiğinden dolayı anestezi yapılmalıdır.dolayı anestezi yapılmalıdır.

Kan alımından sonra bölgeye direkt olarak Kan alımından sonra bölgeye direkt olarak veya gazlı bez ile bastırılarak hemostaz veya gazlı bez ile bastırılarak hemostaz (kanamanın durdurulması) sağlanmalıdır. (kanamanın durdurulması) sağlanmalıdır. Arteriyal punksiyonlardan sonra birkaç dakika Arteriyal punksiyonlardan sonra birkaç dakika basınç uygulanması gerekebilir. basınç uygulanması gerekebilir. Kan alma metodu ne olursa olsun tam Kan alma metodu ne olursa olsun tam hemostaz elde edilene kadar (kan alma hemostaz elde edilene kadar (kan alma yerinden hiç kan gelmeyinceye kadar) yerinden hiç kan gelmeyinceye kadar) hayvanlar kafese bırakılmamalıdırhayvanlar kafese bırakılmamalıdır

Kan almak için damar kesilmesi önerilmez. Şayet Kan almak için damar kesilmesi önerilmez. Şayet böyle bir işlem uygulanacaksa anestezi altında böyle bir işlem uygulanacaksa anestezi altında yapılmalıdır.yapılmalıdır.Parmak veya kuyruğun kesilerek kan alınması da Parmak veya kuyruğun kesilerek kan alınması da yasaklanmıştır. yasaklanmıştır. Bu şekilde kan almada Bu şekilde kan almada venden ziyade bir arterin venden ziyade bir arterin kesilmesikesilmesi sonucu sonucu şiddetli kanamalaraşiddetli kanamalara neden neden olması daima mümkündür. Ayrıca bu yöntem olması daima mümkündür. Ayrıca bu yöntem kanülle punksiyon yapılmasından kanülle punksiyon yapılmasından daha ağrılıdırdaha ağrılıdır (yaranın iyileşmesi için daha uzun zamana ihtiyaç (yaranın iyileşmesi için daha uzun zamana ihtiyaç duyduğundan dolayı). duyduğundan dolayı). İlaveten yöntemin yeri İlaveten yöntemin yeri enfeksiyonenfeksiyon, , hemorajihemoraji ve ve diğer komplikasyonlar içindiğer komplikasyonlar için çok hassastır çok hassastır

Her türün vücut Her türün vücut ağırlığına göre ağırlığına göre farklı volümlerde farklı volümlerde kan ihtiva ettiği kan ihtiva ettiği unutulmamalıdırunutulmamalıdır

Deney hayvanlarındanDeney hayvanlarından güvenli güvenli

kan alımı içinkan alımı için

Dolaşımda bulunan Dolaşımda bulunan kan miktarının kan miktarının %10’undan fazlasının %10’undan fazlasının alınmaması gerekir.alınmaması gerekir.

Eğer kan alındıktan sonra Eğer kan alındıktan sonra hayvanın yaşaması hayvanın yaşaması

isteniyorsaisteniyorsa

Vücuttaki toplam Vücuttaki toplam kanın %30-40’ı kanın %30-40’ı alınabiliyorsa da alınabiliyorsa da bunun bunun ciddiciddi hipovolemihipovolemi ve ve kardiyovaskülerkardiyovasküler yetmezliğeyetmezliğe yol yol açacağı da açacağı da unutulmamalıdır. unutulmamalıdır.

Pratikte;Pratikte;

Alınan miktarı telafi Alınan miktarı telafi etmek için i.v olarak etmek için i.v olarak izotonik sıvılar izotonik sıvılar (replacement fluid) (replacement fluid) yavaşça verilmelidir.yavaşça verilmelidir.

Bir kerede büyük volümlerde Bir kerede büyük volümlerde kan alınması gerekiyorsa;kan alınması gerekiyorsa;

(sağlıklı erişkin bir hayvanın (sağlıklı erişkin bir hayvanın vücut ağırlığının vücut ağırlığının

maksimum % 2’si alınabilir).maksimum % 2’si alınabilir).

Deney hayvanlarında kan hacimleri ve alınabilecek kan Deney hayvanlarında kan hacimleri ve alınabilecek kan örnekleriörnekleri

TürTür Ergin vücut Ergin vücut ağırlığı (g)ağırlığı (g)

Ort. erişkin kan Ort. erişkin kan volümü (ml)volümü (ml)

Alınabilecek Alınabilecek maksimum maksimum miktar (ml)miktar (ml)

Alınabilecek en Alınabilecek en yüksek kan yüksek kan hacmi (ml)hacmi (ml)

FareFare 25 – 40 25 – 40 2 – 3.22 – 3.2 0.2 – 0.320.2 – 0.32 1.21.2

RatRat 300 – 500300 – 500 21 – 3521 – 35 2.4 – 42.4 – 4 1212

KobayKobay 700 – 1200700 – 1200 6060 55 3030

TavşanTavşan 2000 – 60002000 – 6000 250250 5050 150150

HamsterHamster 85 – 15085 – 150 6.63 – 11.76.63 – 11.7 0.50.5 33

Tüm kanın %10 veya daha az kaybında,Tüm kanın %10 veya daha az kaybında, herhangi herhangi bir semptom görülmez. bir semptom görülmez. %15-20’sinin kaybında ise%15-20’sinin kaybında ise arteriyal basınç ve arteriyal basınç ve kardiyak atımda azalma görülür. kardiyak atımda azalma görülür. Daha fazla kan kaybında iseDaha fazla kan kaybında ise kardiyak atım, kan kardiyak atım, kan basıncı ve doku perfüzyonundaki azalma yaşamı basıncı ve doku perfüzyonundaki azalma yaşamı tehdit edebilir. Hayvan tehdit edebilir. Hayvan hemorajik şokhemorajik şoka girebilir a girebilir (solgunluk (deri ve ekstremitelerde), hızlı nabız, (solgunluk (deri ve ekstremitelerde), hızlı nabız, hiperventilasyon, aşırı huzursuzluk yada hiperventilasyon, aşırı huzursuzluk yada aktivitelerin baskılanması, hipotermi ve kaslarda aktivitelerin baskılanması, hipotermi ve kaslarda güçsüzlük)güçsüzlük)

Deney hayvanlarından Deney hayvanlarından haftalık aralıklarla çok haftalık aralıklarla çok sayıda kan alınacaksasayıda kan alınacaksa vücut ağırlığının maksimum vücut ağırlığının maksimum %1’i (kan volümünün %5-10’u) alınabilir %1’i (kan volümünün %5-10’u) alınabilir Örneğin; 15 g gelen bir fareden 0.15 ml, 5 kg gelen Örneğin; 15 g gelen bir fareden 0.15 ml, 5 kg gelen bir kediden 50 ml, 40 kg gelen bir köpekten ise 400 bir kediden 50 ml, 40 kg gelen bir köpekten ise 400 ml kan. ml kan. Alınan bu volüm sağlıklı erişkin hayvanlarda 24 Alınan bu volüm sağlıklı erişkin hayvanlarda 24 saat içinde telafi edilmekle beraber, saat içinde telafi edilmekle beraber, bütün bütün öğelerinin normale dönmesi için öğelerinin normale dönmesi için iki haftaya ihtiyaç iki haftaya ihtiyaç vardır. vardır. Alınabilecek maksimum miktardan daha az kan Alınabilecek maksimum miktardan daha az kan örnekleri alınırsa hayvan 1 ml/kg/gün oranında kan örnekleri alınırsa hayvan 1 ml/kg/gün oranında kan öğelerini yenileyecektiröğelerini yenileyecektir

Tekrarlayan kan alımları birkaç ay devam Tekrarlayan kan alımları birkaç ay devam edecekseedecekse alyuvar sayısı, hematokrit değer alyuvar sayısı, hematokrit değer ve kan sürtme frotisi yapılarak aneminin ve kan sürtme frotisi yapılarak aneminin kontrol edilmesi gereklidir. kontrol edilmesi gereklidir.

Yine tekrarlayan kan alımları gerektiği zaman her Yine tekrarlayan kan alımları gerektiği zaman her seferinde damarı delmek yerine heparin / serum seferinde damarı delmek yerine heparin / serum fizyolojik içeren fizyolojik içeren kalıcı kataterkalıcı katater yerleştirilebilir. yerleştirilebilir.Kalıcı katater anestezi uygulamadan yüzeysel Kalıcı katater anestezi uygulamadan yüzeysel venlere yerleştirileceği gibi anestezi altında derin venlere yerleştirileceği gibi anestezi altında derin venlere de sabitleştirilebilir. Bu durum hayvanlara venlere de sabitleştirilebilir. Bu durum hayvanlara sıkıntı vermeden kolayca kan almaya yardımcı sıkıntı vermeden kolayca kan almaya yardımcı olur. olur. Tüm türlerde kalıcı katater yerleştirildiği zaman 30 Tüm türlerde kalıcı katater yerleştirildiği zaman 30 – 60 dakika aralıklarla kontrol edilmelidir. Bu – 60 dakika aralıklarla kontrol edilmelidir. Bu durum kanamaya duyarlı olan deney hayvanları durum kanamaya duyarlı olan deney hayvanları için oldukça önemlidiriçin oldukça önemlidir

Hayvanın vücut Hayvanın vücut ağırlığının %5’i kadarı ağırlığının %5’i kadarı alınabilir. alınabilir. Kan alımı, Kan alımı, tam bir tam bir genel anestezigenel anestezi altında altında yapılmalı ve yapılmalı ve kan alımı kan alımı sonrasında alternatif sonrasında alternatif bir ötanazi metodubir ötanazi metodu uygulanarak ölüm uygulanarak ölüm sağlanmalıdırsağlanmalıdır

ÖlümcülÖlümcül(Terminal) (Terminal)

Kan AlımındaKan Alımında

Kan Alma Kan Alma MetotlarıMetotları

Farklı hayvan türlerinde venöz punksiyon için çeşitli Farklı hayvan türlerinde venöz punksiyon için çeşitli teknikler bildirilmektedir. teknikler bildirilmektedir. Ven içerisine veya vasküler sistemin diğer kısımları Ven içerisine veya vasküler sistemin diğer kısımları içerisine kanülle uygun bir şekilde girilmesi normal içerisine kanülle uygun bir şekilde girilmesi normal olarak yöntemin en zor kısmıdır. olarak yöntemin en zor kısmıdır. Bazı kurallar verilebilir, ama pratik bir beceri Bazı kurallar verilebilir, ama pratik bir beceri sağlanmalıdırsağlanmalıdır

Enjeksiyon veya Enjeksiyon veya ensizyon bölgesindeki ensizyon bölgesindeki kıllar traşlanır veya kıllar traşlanır veya kırpılarak bölge kırpılarak bölge alkollealkolle temizlenmelidir. temizlenmelidir. Bazı yöntemlerde Bazı yöntemlerde sedasyonsedasyon ve ve anestezianestezi gerekli olacaktır. gerekli olacaktır. Diğerleri uygun bir Diğerleri uygun bir tutma yöntemi tutma yöntemi uygulanarak uygulanarak anestezisiz anestezisiz uygulanabiliruygulanabilir

Bölgenin Bölgenin hazırlanmasıhazırlanması

Hayvanların Hayvanların kulak kulak veya kuyruklarınıveya kuyruklarını 5-10 5-10 saniye saniye 45 45 00C’lik suya C’lik suya daldırmakdaldırmak, , alkol ve alkol ve ksilol ile friksiyonksilol ile friksiyon yapmak veya 5-15 dk yapmak veya 5-15 dk düşük watlı ampülledüşük watlı ampülle uyarılması venöz uyarılması venöz punksiyon öncesi punksiyon öncesi önerilebilirönerilebilir

Venlerin Venlerin daha iyi görünmesi daha iyi görünmesi

ve ve dilate olması içindilate olması için

Kuyruktan Kuyruktan kan almakan alma

Aralıklı kan almak için en uygunAralıklı kan almak için en uygun yöntemyöntem olan bu metot olan bu metot daha çok daha çok farefare ve ve ratlardaratlarda kullanılır. kullanılır. Kuyrukta 2 lateral ve 1 dorsal olmak üzere üç tane Kuyrukta 2 lateral ve 1 dorsal olmak üzere üç tane ven, 1 tane de ventral arter vardır. ven, 1 tane de ventral arter vardır. Punksiyon yeri;Punksiyon yeri; kuyruğun vücuda yakın kısımlarındaki kuyruğun vücuda yakın kısımlarındaki derinin pullu olmasından dolayı uç kısımlar olmalıdır. derinin pullu olmasından dolayı uç kısımlar olmalıdır. Bu yöntemle ortalama 0.2 – 0.4 ml kan alınabilirBu yöntemle ortalama 0.2 – 0.4 ml kan alınabilir

Hayvan anesteziye Hayvan anesteziye alınabileceği gibi alınabileceği gibi anesteziye anesteziye alınmadan da iyi bir alınmadan da iyi bir tespit işlemi tespit işlemi yapıldıktan sonra yapıldıktan sonra (bir düzenekle veya (bir düzenekle veya bir yardımcı bir yardımcı tarafından) kan tarafından) kan alınabiliralınabilir

Bölgenin hazırlığı yapıldıktan sonra Bölgenin hazırlığı yapıldıktan sonra kuyruk kuyruk venlerinden birine venlerinden birine küçük bir ensizyon küçük bir ensizyon yapılak kan doğrudan tüpe boşaltılır. Aynı yapılak kan doğrudan tüpe boşaltılır. Aynı teknik ratlarda da uygulanabileceği gibi 23 – teknik ratlarda da uygulanabileceği gibi 23 – 25 guage’lık kanül ile hassas bir şekilde de 25 guage’lık kanül ile hassas bir şekilde de kan alınabilir. Örnek alındıktan sonra kan alınabilir. Örnek alındıktan sonra damar damar üzerineüzerine hafif basınçhafif basınç uygulanması genellikle uygulanması genellikle hemostazis için yeterlidirhemostazis için yeterlidir

Kuyruk arterinden kan almaKuyruk arterinden kan alma

Deney hayvanı anestezi edilmeli ve sırt üstü Deney hayvanı anestezi edilmeli ve sırt üstü yatırılmalıdır. Bölgenin hazırlığı yapıldıktan yatırılmalıdır. Bölgenin hazırlığı yapıldıktan sonra kanüle 20-30 derecelik bir açı verilerek sonra kanüle 20-30 derecelik bir açı verilerek artere girilir. artere girilir. Bu yöntemle kan almada 22 guage’lık kanül Bu yöntemle kan almada 22 guage’lık kanül ve 3 ml’lik enjektör kullanılmalıdırve 3 ml’lik enjektör kullanılmalıdır

Kulaktan Kulaktan kan almakan alma

İri kobaylarİri kobaylar ve ve tavşanlartavşanlar için uygun olan için uygun olan bu yöntemle kobaylardan az miktarda bu yöntemle kobaylardan az miktarda (0.1 ml), tavşanlardan ise iyi gözlemek (0.1 ml), tavşanlardan ise iyi gözlemek koşuluyla en fazla 10 ml/kg kan alınabilirkoşuluyla en fazla 10 ml/kg kan alınabilir

Bölgenin hazırlığı Bölgenin hazırlığı yapıldıktan sonra kulağın dış yapıldıktan sonra kulağın dış kısmında periferde bulunan kısmında periferde bulunan marjinal vene 21 – 33 marjinal vene 21 – 33 guage’lık kanül ile girilir. guage’lık kanül ile girilir. Daha sonra kan yavaş bir Daha sonra kan yavaş bir şekilde enjektör içine çekilir. şekilde enjektör içine çekilir. Şuuru yerinde olan Şuuru yerinde olan hayvanlarda bu işlem sorun hayvanlarda bu işlem sorun oluşturabileceğinden oluşturabileceğinden çoğunlukla anestezi çoğunlukla anestezi gerektirir (sentral kısımda gerektirir (sentral kısımda arter görülmekte)arter görülmekte)

Tavşanda Tavşanda fazla miktarda kan örneğifazla miktarda kan örneği gerektiğinde genellikle kulağın ortasında gerektiğinde genellikle kulağın ortasında seyreden seyreden arterdenarterden de kan alınabilir. Fakat de kan alınabilir. Fakat damarda hasar şekillenirse kulağın damarda hasar şekillenirse kulağın dolaşımı ciddi şekilde etkilenir. Bu işlem için dolaşımı ciddi şekilde etkilenir. Bu işlem için 20 guage’lık kanül yada 22 guage’lık branül 20 guage’lık kanül yada 22 guage’lık branül kullanılabilir. Arteriyal yoldan kan kullanılabilir. Arteriyal yoldan kan toplanırken iğne ucundan direk tüp içine toplanırken iğne ucundan direk tüp içine kanın akması yöntemi tercih edilirkanın akması yöntemi tercih edilir

Kulak dış kısmında sentral yerleşimli arterin branül Kulak dış kısmında sentral yerleşimli arterin branül ile kanülasyonu ve kan alınmasıile kanülasyonu ve kan alınması

Kalpten Kalpten Kan AlmaKan Alma

FareFare, , ratrat, , kobaykobay ve ve tavşanlardatavşanlarda kullanılan bu kullanılan bu teknik genellikle teknik genellikle çalışmanın sonlandırılması çalışmanın sonlandırılması esnasındaesnasında ve ve fazla miktarda kan alınması fazla miktarda kan alınması gerektiği durumlardagerektiği durumlarda tercih edilir. tercih edilir. Atriumdan kan alınması, perikarda kan sızması Atriumdan kan alınması, perikarda kan sızması ve buna bağlı kalp durması ve ölüm riskinden ve buna bağlı kalp durması ve ölüm riskinden dolayı sakıncalıdırdolayı sakıncalıdır

Kobaylarda 21-23 guage, tavşanlarda ise 19-Kobaylarda 21-23 guage, tavşanlarda ise 19-21 guage’lık kanüllerin kullanılması 21 guage’lık kanüllerin kullanılması uygundur. uygundur. Tavşanlarda kulak venasından istenildiği Tavşanlarda kulak venasından istenildiği kadar kan alınabileceği için kalpten kan alma kadar kan alınabileceği için kalpten kan alma tamamen kansız bırakmak için kullanılmalıdırtamamen kansız bırakmak için kullanılmalıdır

Sıçan ve farelerde trombosit sayısı yüksek Sıçan ve farelerde trombosit sayısı yüksek olduğu için ince çaplı kanüllerle kan olduğu için ince çaplı kanüllerle kan alınırken pıhtılaşama olabilir. Bu nedenle 21 alınırken pıhtılaşama olabilir. Bu nedenle 21 veya 23 guage’lık kanül tercih edilmeli ve veya 23 guage’lık kanül tercih edilmeli ve hızlı davranılmalıdır. hızlı davranılmalıdır. Birkaç kez deneme kalpte yırtılmalara Birkaç kez deneme kalpte yırtılmalara sebep olacağından kanın toraks sebep olacağından kanın toraks boşluğunda birikip pıhtılaşmasına, hemoraji boşluğunda birikip pıhtılaşmasına, hemoraji ve ölüme sebep olabilirve ölüme sebep olabilir

Periorbital kan almaPeriorbital kan alma(Orbital sinus punksiyonu)(Orbital sinus punksiyonu)

Anaestezi altındaki Anaestezi altındaki farelerde farelerde orpital ven pleksusları kapillar orpital ven pleksusları kapillar tüplerle zedelenerek kanın tüplerle zedelenerek kanın tüpe dolması sağlanır. tüpe dolması sağlanır. Bu teknik kullanılarak haftada Bu teknik kullanılarak haftada bir veya iki haftada bir fareden bir veya iki haftada bir fareden 0.25 ml, sıçandan ise 0.5 ml 0.25 ml, sıçandan ise 0.5 ml kan tekrar tekrar alınabilir.kan tekrar tekrar alınabilir.Orbitanın venöz yapısının Orbitanın venöz yapısının lokalizasyon yerini bilmek lokalizasyon yerini bilmek başarılı bir periorbital kan alma başarılı bir periorbital kan alma tekniği için yardımcı olabilirtekniği için yardımcı olabilir

Kapillar tüp küre Kapillar tüp küre etrafından etrafından çevrilerek orbital çevrilerek orbital sinus içine direkt sinus içine direkt olarak sokularak olarak sokularak kanatılırkanatılır

Tüp çekildikten hemen sonra kanama durur Tüp çekildikten hemen sonra kanama durur eğer durmazsa basınç uygulanmalıdır. eğer durmazsa basınç uygulanmalıdır. Bu şekilde alınan kan örneğinin herderian Bu şekilde alınan kan örneğinin herderian bezinden salgılanan forfirin ve diğer vücut bezinden salgılanan forfirin ve diğer vücut sıvıları ile kontaminasyonu olabilir. Bu sıvıları ile kontaminasyonu olabilir. Bu sebeplerden dolayı sebeplerden dolayı steril kan alınmasında bu steril kan alınmasında bu yöntem tercih edilmezyöntem tercih edilmez

İşlem kaba yapılırsa retroorbital İşlem kaba yapılırsa retroorbital hematomhematom oluşabilir. Oluşan hematomun basıncı oluşabilir. Oluşan hematomun basıncı nedeniyle nedeniyle ağrıağrı hissedilir. Ayrıca hissedilir. Ayrıca optik siniroptik sinir hasarlanabilir. İntraorbital yapıların hasarı hasarlanabilir. İntraorbital yapıların hasarı sonucu sonucu hemorajihemoraji, , yangıyangı ve ve körlükkörlük oluşabilir. oluşabilir. Bu nedenlerden dolayı pek çok ülkede orbital Bu nedenlerden dolayı pek çok ülkede orbital damarların punksiyonu uygun bir kan alma damarların punksiyonu uygun bir kan alma yöntemi olarak görülmemektediryöntemi olarak görülmemektedir

Saphenous Saphenous venden venden kan almakan alma

Sefanous ven genellikle Sefanous ven genellikle farefare, , ratrat, , gerbilgerbil, , kobaykobay, , ferretferret ve ve minkmink gibi hayvanlarda uyluk gibi hayvanlarda uyluk bölgesine basınç yapılarak venöz durgunluk bölgesine basınç yapılarak venöz durgunluk sağlandıktan sonra az miktarda kan almak sağlandıktan sonra az miktarda kan almak için uygundur. için uygundur. Kardiak ve retroorbital punksiyona alternatif Kardiak ve retroorbital punksiyona alternatif olarak geliştirilen pratik insani bir metotturolarak geliştirilen pratik insani bir metottur

Hayvanı zapt etmek Hayvanı zapt etmek için 50 ml’lik tüp için 50 ml’lik tüp kullanılır. kullanılır. Tüpe hava giriş Tüpe hava giriş çıkışını sağlamak için çıkışını sağlamak için tüpün koni kısmı tüpün koni kısmı delinirdelinir

Arka bacak gerilir ve Arka bacak gerilir ve kuyruk ve kalça kuyruk ve kalça arasındaki deri kıvrımı arasındaki deri kıvrımı tutularak sabitleştirilir. tutularak sabitleştirilir.

Bacağın kıları Bacağın kıları temizlenir.temizlenir.

23 guage’lık iğne ile ven 23 guage’lık iğne ile ven delinir. Çıkan kan tüpe delinir. Çıkan kan tüpe serbestçe akıtılır.serbestçe akıtılır.

Kan alınması sonrası basınç yapılarak Kan alınması sonrası basınç yapılarak hemostazis sağlanır.hemostazis sağlanır.Pıhtılaşmayı ve koagulasyonu azaltmak için Pıhtılaşmayı ve koagulasyonu azaltmak için silikon yağıyla deri yağlanır. silikon yağıyla deri yağlanır. Birden fazla örnek aynı yerden alınacağı Birden fazla örnek aynı yerden alınacağı zaman yara kabuğu kaldırılır. Bir günde zaman yara kabuğu kaldırılır. Bir günde birkaç kez yapılabilirbirkaç kez yapılabilir

Jugular Jugular venden venden kan almakan alma

Tercihen anestezi altında bir deri kesisi Tercihen anestezi altında bir deri kesisi sonrası kalvikulanın hemen üstünde jugular sonrası kalvikulanın hemen üstünde jugular ven görülerek doğrudan kan alınabileceği ven görülerek doğrudan kan alınabileceği gibi, genç hayvanlarda kanül ile de gibi, genç hayvanlarda kanül ile de girilebilir. Kan alındıktan sonra deri kesisi girilebilir. Kan alındıktan sonra deri kesisi birkaç dikişle kapatılmalıdır. Tekrarlayan birkaç dikişle kapatılmalıdır. Tekrarlayan kan alımlarında kalıcı katater konulabilirkan alımlarında kalıcı katater konulabilir

Tavşanda Tavşanda Vena jugularisVena jugularis’ten kan alma’ten kan alma

Abdominal aorta Abdominal aorta veya veya

Vena cava’dan Vena cava’dan kan almakan alma

Bir ml’den daha fazla kan alınacağı Bir ml’den daha fazla kan alınacağı durumlarda (3-8 ml) bu teknik tercih edilir. durumlarda (3-8 ml) bu teknik tercih edilir. Hayvan anestezi altında dorsal yatış Hayvan anestezi altında dorsal yatış pozisyonda tutulur. Batın açıldıktan sonra pozisyonda tutulur. Batın açıldıktan sonra sekum ve bağırsaklar kenara itilerek sekum ve bağırsaklar kenara itilerek vena vena cavacava görülür. Üzerindeki yağlı doku görülür. Üzerindeki yağlı doku sıyrıldıktan sonra tercihen intraket sıyrıldıktan sonra tercihen intraket yardımıyla kan alınıryardımıyla kan alınır

Fascial ven tekniğiFascial ven tekniğiFarelerde 4-7 damla kan Farelerde 4-7 damla kan almak için kullanılan bir almak için kullanılan bir metottur.metottur.Farenin çenesinde Farenin çenesinde bulunan lekenin birkaç bulunan lekenin birkaç mm üst kısmından fascial mm üst kısmından fascial ven’e 4-5 mm’lik lancet ven’e 4-5 mm’lik lancet veya 18 guage’lık iğne veya 18 guage’lık iğne kullanılarak punksiyon kullanılarak punksiyon yapılarak kan direkt tüp yapılarak kan direkt tüp içerisine akıtılır. Kan içerisine akıtılır. Kan alımından sonra bölgeye alımından sonra bölgeye baskı yapılarak baskı yapılarak kanamanın durması kanamanın durması sağlanırsağlanır

Genel anestezi altında Genel anestezi altında sublingual venin sublingual venin punksiyonu son yıllarda punksiyonu son yıllarda bildirilmiştir. Ancak bu bildirilmiştir. Ancak bu metodun hayvanların yem metodun hayvanların yem alımının azalmasına neden alımının azalmasına neden olabileceği belirtilmektedirolabileceği belirtilmektedir

Sublingual venin Sublingual venin punksiyonupunksiyonu

Rat anesteziye alındıktan sonra supine pozisyonunda Rat anesteziye alındıktan sonra supine pozisyonunda tutulur. Hayvanın dilinin dışarı çeken bir kişi tarafından tutulur. Hayvanın dilinin dışarı çeken bir kişi tarafından

sublingual venin punkisyonu yapılır.sublingual venin punkisyonu yapılır.

Sublingual vene punksiyon yapıldıktan Sublingual vene punksiyon yapıldıktan hemen sonra kan örneği tüpe aktarılırhemen sonra kan örneği tüpe aktarılır

Dorsal Dorsal pedal pedal

venden venden kan almakan alma

Farelerde uygulanabilecek bu Farelerde uygulanabilecek bu yöntem için hayvan bir tüp yöntem için hayvan bir tüp içerisine alınarak (kapalı içerisine alınarak (kapalı kısmında delik olan bir tüp) bir kısmında delik olan bir tüp) bir bacak dışarıda bırakılır. bacak dışarıda bırakılır. Ayak bileği başparmak ile Ayak bileği başparmak ile işaret parmağı arasına işaret parmağı arasına alınarak bastırılır. alınarak bastırılır. Ayağın üzerinde orta kısımda Ayağın üzerinde orta kısımda seyreden dorsal pedal ven seyreden dorsal pedal ven bulunur, 23-27 guage’lık iğne bulunur, 23-27 guage’lık iğne ile delinir. Çıkan kan tüpe ile delinir. Çıkan kan tüpe akıtılır.akıtılır.Kanamanın durması için Kanamanın durması için basınç uygulanır veya gümüş basınç uygulanır veya gümüş nitrat ile koterizasyon yapılırnitrat ile koterizasyon yapılır

Gaita Gaita ve ve

İdrar Almaİdrar Alma

Laboratuvar Laboratuvar hayvanlarında hayvanlarında metabolik kafeslermetabolik kafesler kullanılarak gaita ve kullanılarak gaita ve idrar ayrı ayrı idrar ayrı ayrı toplanabilir. toplanabilir.

Kemiriciler ve tavşanlar dışkılarını Kemiriciler ve tavşanlar dışkılarını yediklerinden metabolik kafeslerin yediklerinden metabolik kafeslerin kullanılması önerilmektedir.kullanılması önerilmektedir.İri hayvanlarda dışkı örnekleri metabolik İri hayvanlarda dışkı örnekleri metabolik kafeste toplanabileceği gibi rektal swabla kafeste toplanabileceği gibi rektal swabla da toplamak mümkündürda toplamak mümkündür

Laboratuvar hayvanlarında; Laboratuvar hayvanlarında; – Normal urinasyon sırasındaNormal urinasyon sırasında, , – Uretranın kateterizasyonuUretranın kateterizasyonu ile ile– İdrar kesesinin İdrar kesesinin sistosentezisistosentezi yoluyla idrar yoluyla idrar

alınabiliralınabilir

Fare ve rat gibi küçük kemiriciler tespit edilirken Fare ve rat gibi küçük kemiriciler tespit edilirken ele alındığında genellikle idrar ve gaitasını ele alındığında genellikle idrar ve gaitasını yapabilir.yapabilir. Az miktarda kullanılacak numuneler için Az miktarda kullanılacak numuneler için bu yöntem kullanılabilir. İdrar kesesi üzerine bir bu yöntem kullanılabilir. İdrar kesesi üzerine bir miktar baskı yapılarak idrar miktarı artırılabilir. miktar baskı yapılarak idrar miktarı artırılabilir. Uretranın kateterizasyonuUretranın kateterizasyonu ile idrarın toplanması ile idrarın toplanması daha çok tavşanlarda uygundur. Erkek daha çok tavşanlarda uygundur. Erkek hayvanların uretrası çok kıvrımlı olmasından hayvanların uretrası çok kıvrımlı olmasından dolayı zordur.dolayı zordur.Sistosentezde Sistosentezde idrar kesesi palpe edildikten sonra idrar kesesi palpe edildikten sonra kanül ile idrar kesesine girilebilirkanül ile idrar kesesine girilebilir

Anestezi altındaki Anestezi altındaki hayvanın karın hayvanın karın boşluğu açılır ve safra boşluğu açılır ve safra kanalına (kanalına (ductuc ductuc choledochuscholedochus) kanül ) kanül yerleştirilir. Kanül yerleştirilir. Kanül yerleştirildikten sonra yerleştirildikten sonra ince bağırsağa safra ince bağırsağa safra geçemez ve sindirim geçemez ve sindirim bozulur. bozulur. Sıçanlarda safra Sıçanlarda safra kesesi yokturkesesi yoktur

SafraSafra

Lenf sıvısının toplanması Lenf sıvısının toplanması için için ductus thorasicusductus thorasicus’un ’un kanüle edilmesi gerekir. kanüle edilmesi gerekir. Torasik kanal aorta ile Torasik kanal aorta ile vertebralar arasında, vertebralar arasında, vertebraların dizilişine vertebraların dizilişine paralel uzanacak şekilde paralel uzanacak şekilde bulunur. bulunur. Lenf yolları çok şeffaf ve Lenf yolları çok şeffaf ve duvar yapıları incedir. duvar yapıları incedir. Kanülasyon ancak lup Kanülasyon ancak lup yardımıyla yada yardımıyla yada mikroskop büyütmesiyle mikroskop büyütmesiyle yapılabiliryapılabilir

LenfLenf

Serebrospinal sıvının Serebrospinal sıvının punksiyon yoluyla punksiyon yoluyla alınması için vücudun iki alınması için vücudun iki farklı yeri kullanılır. farklı yeri kullanılır. Birinci Birinci yeriyeri, serebromedüllar , serebromedüllar sisternanın kafatası ile ilk sisternanın kafatası ile ilk boyun vertebrası boyun vertebrası arasından punksiyonu, arasından punksiyonu, ikinci yeri iseikinci yeri ise son lumbal son lumbal vertebra ile sakrum vertebra ile sakrum arasındaki lumbosakral arasındaki lumbosakral boşluğun punksiyonudur.boşluğun punksiyonudur.Bu işlem yapılırken Bu işlem yapılırken sedasyon veya lokal sedasyon veya lokal anestezi şarttıranestezi şarttır

Serebrospinal Serebrospinal sıvısıvı

Vücut ağırlığının Vücut ağırlığının %20’sinden fazlası %20’sinden fazlası alınmamalıdır ve genel alınmamalıdır ve genel anestezi altında anestezi altında yapılmalıdır.yapılmalıdır.Asites sıvısı alırken Asites sıvısı alırken birden fazla punksiyon birden fazla punksiyon yapılmasıyapılması hemoraji ve hemoraji ve peritonitis riskinden peritonitis riskinden dolayı sakıncalıdırdolayı sakıncalıdır

Asites Asites sıvısısıvısı

KAYNAKLARKAYNAKLAR

1. 1. Anon.Anon. (2008) (2008) Facial vein technique.Facial vein technique. http://www.ahc.umn.edu/rar/facial_vein.html. 05.06.2008. http://www.ahc.umn.edu/rar/facial_vein.html. 05.06.2008.2. 2. Anon.Anon. (2008) (2008) Guidelines for collection of blood from experimental animals.Guidelines for collection of blood from experimental animals. http://www.ahc.umn.edu/rar/BLOOD.HTML. 10.06.2008.http://www.ahc.umn.edu/rar/BLOOD.HTML. 10.06.2008.3. 3. Bronstad, A.Bronstad, A. (2008) (2008) Blood collection using the saphenous vein: An alternative to retro-orbital collection.Blood collection using the saphenous vein: An alternative to retro-orbital collection. http://www.uib.no/vivariet/mou_blood/Blood_coll_mice_.html. 05.06.2008.http://www.uib.no/vivariet/mou_blood/Blood_coll_mice_.html. 05.06.2008.4. 4. Durgut, R., Yarsan, E.Durgut, R., Yarsan, E. (2007) (2007) Laboratuvar hayvanları hastalıkları ve Sağaltımı.Laboratuvar hayvanları hastalıkları ve Sağaltımı. pp: 14-16. Medisan yayın pp: 14-16. Medisan yayın serisi: 66, Medisan Yayınları, Ankara.serisi: 66, Medisan Yayınları, Ankara.5. 5. Hem, A., Smith, A,J., Solberg, P.Hem, A., Smith, A,J., Solberg, P. (1998) (1998) Saphenous vein puncture for blood sampling of the mouse, rat, Saphenous vein puncture for blood sampling of the mouse, rat, hamster, gerbil, guineapig, ferret and milk.hamster, gerbil, guineapig, ferret and milk. Laboratory Animals, 32: 364-368. Laboratory Animals, 32: 364-368.6. 6. Hoff, J . Hoff, J . (2000) Methods of blood collection in the mouse. Lab Anim., 29: 47-53.(2000) Methods of blood collection in the mouse. Lab Anim., 29: 47-53.7. 7. İde, T.İde, T. (2003) (2003) Laboratuar Hayvanları Biliminin Temel İlkeleri.Laboratuar Hayvanları Biliminin Temel İlkeleri. pp: 292-297. Çeviri: Zutfen, L.F.M., Baumans, pp: 292-297. Çeviri: Zutfen, L.F.M., Baumans, V., Beynen, A.C. (Eds): Principles of Laboratory Animal Science. Ökan Matbaacılık Ltd. Şti., Medipres. Ankara.V., Beynen, A.C. (Eds): Principles of Laboratory Animal Science. Ökan Matbaacılık Ltd. Şti., Medipres. Ankara.8. 8. Meredith, A., Redrobe, S.Meredith, A., Redrobe, S. (2002) (2002) BSAVA Manual of Exotic Pets. BSAVA Manual of Exotic Pets. pp: 13-101. Fourth edition. British Small pp: 13-101. Fourth edition. British Small Animal Veterinary Association. England. Animal Veterinary Association. England. 9. 9. Morton, D.B., Abbot, D., Barclay, R., Close, B.S., Ewbank, R., Gask, D., Heath, M., Mattic, S., Poole, T., Morton, D.B., Abbot, D., Barclay, R., Close, B.S., Ewbank, R., Gask, D., Heath, M., Mattic, S., Poole, T., Seamer, J., Southee, J., Thompson, A., Trussell, B., West, C., Jennings, M.Seamer, J., Southee, J., Thompson, A., Trussell, B., West, C., Jennings, M. (1993) (1993) Removal of blood from Removal of blood from laboratory mammals and birds.laboratory mammals and birds. Laboratory Animals, 27: 1-22. Laboratory Animals, 27: 1-22.10. 10. Narin, C. Narin, C. (2008) (2008) Deney hayvanlarının kullanım teknikleri: Enjeksiyon, kan ve örnek alma.Deney hayvanlarının kullanım teknikleri: Enjeksiyon, kan ve örnek alma. S.Ü. Deneysel Tıp S.Ü. Deneysel Tıp Araştırma ve Uygulama Merkezi “Deney Hayvanlarının Deneysel Araştırmalarda Kullanılması Kursu”, Konya.Araştırma ve Uygulama Merkezi “Deney Hayvanlarının Deneysel Araştırmalarda Kullanılması Kursu”, Konya.11. 11. Nau, R., Schunck, O.Nau, R., Schunck, O. (1993) (1993) Cannulation of the lateral saphenous vein –a rapid method to gain access to Cannulation of the lateral saphenous vein –a rapid method to gain access to the venous circulation in anaesthetized guineapigs.the venous circulation in anaesthetized guineapigs. Laboratory Animals, 27: 23-25. Laboratory Animals, 27: 23-25.12. 12. Otto, G., Rosenblad, W.D., Fox, J.G.Otto, G., Rosenblad, W.D., Fox, J.G. (1993) (1993) Practical venipuncture techniques for the ferret.Practical venipuncture techniques for the ferret. Laboratory Laboratory Animals, 27: 26-29.Animals, 27: 26-29.13. 13. Öz, M.Öz, M. (2008) (2008) Deney hayvanları kullanım teknikleri 2.Deney hayvanları kullanım teknikleri 2. S.Ü. Deneysel Tıp Araştırma ve Uygulama Merkezi S.Ü. Deneysel Tıp Araştırma ve Uygulama Merkezi “Deney Hayvanlarının Deneysel Araştırmalarda Kullanılması Kursu”, Konya.“Deney Hayvanlarının Deneysel Araştırmalarda Kullanılması Kursu”, Konya.14. 14. Van Herck, H., Baumans, V., Boere, H.A.G., Hesp, A.P.M., van Lith, H., Beynen, A.C.Van Herck, H., Baumans, V., Boere, H.A.G., Hesp, A.P.M., van Lith, H., Beynen, A.C. (2000) (2000) Orbital Orbital sinus blood sampling in rats: effects upon selected behavioural variables.sinus blood sampling in rats: effects upon selected behavioural variables. Lab. Anim., 34: 10-19. Lab. Anim., 34: 10-19.15. 15. van Herck, H., Baumans, V., Brandt, C.J.W.M., Boere, H.A.G., Hesp, A.P.M., van Lith, H.A., Schurink, van Herck, H., Baumans, V., Brandt, C.J.W.M., Boere, H.A.G., Hesp, A.P.M., van Lith, H.A., Schurink, M., Beynen, A.C. M., Beynen, A.C. (2001) (2001) Blood sampling from the retro-orbital plexus, the saphenous vein and the tail vein in Blood sampling from the retro-orbital plexus, the saphenous vein and the tail vein in rats: comparative effects on selected behavioural and blood variables.rats: comparative effects on selected behavioural and blood variables. Laboratory Animals, 35: 131-139. Laboratory Animals, 35: 131-139.16. 16. van Herck, H., Baumans, V., van Der Craats, N.R., Hesp, A.P.M., Meijer, G.W., van Tintelen, G., van Herck, H., Baumans, V., van Der Craats, N.R., Hesp, A.P.M., Meijer, G.W., van Tintelen, G., Walvoort, H.C. and Beynen, A.C.Walvoort, H.C. and Beynen, A.C. (1992) (1992) Histological changes in the region of rats after orbital puncture.Histological changes in the region of rats after orbital puncture. Laboratory Animals, 26: 53-58.Laboratory Animals, 26: 53-58.17. 17. Zeller, W., Weber, H., Panoussis, B., Bürge, T., Bergmann, R.Zeller, W., Weber, H., Panoussis, B., Bürge, T., Bergmann, R. (1998) (1998) Refinement of blood sampling from Refinement of blood sampling from the sublingual vein of rats.the sublingual vein of rats. Laboratory Animals, 32: 369-376. Laboratory Animals, 32: 369-376.