Denetim

1

GENEL KABUL GRM MUHASEBENN TEMEL KAVRAMLARI

1- Sosyal Sorumluluk Kavram

2- Kiilik Kavram

3- letmenin Sreklilii Kavram

4- Parayla llme Kavram

5- Maliyet Esas Kavram

6- Tarafszlk ve Belgelendirme

7- Tutarllk ( Devamllk) , Muhasebe Politikalarnda sk sk deiiklik yapmamak

8- Tam Aklama

9- htiyatllk

10- nemlilik

11- zn ncelii Kavram

12- Dnemsellik Kavram

1- SOSYAL SORUMLULUK

Muhasebe ilevini yerine getirme konusundaki sorumluluu belirtmektedir. Muhasebenin

organizasyonunda, muhasebe uygulamalarnn yrtlmesinde ve mali tablolarn dzenlenmesi ve

sunulmasnda belli kii ve gruplarn deil tm toplumun karlarnn gzetilmesi ve dolaysyla bilgi

retilmesinde geree uygun , tarafsz ve drst kavranlmas gereini ifade eder.

2- KLK KAVRAMI

letmenin ayr bir kiilie sahip olduunu ve o iletmenin muhasebe ilemlerinin bu kiilik adna

yrtlmesi gerektiini ngrr.

3- LETMENN SREKLL KAVRAMI

letmenin faaliyetlerini bir sreye bal olmakszn srdreceini ifade eder. iletme sahiplerinin yada

hissedarlarnn yaam sreleriyle bal deildir. iletmenin sreklilii kavram maliyet esasnn temelini

oluturur.

4- DNEMSELLK KAVRAMI

letmenin sreklilii kavram uyarnca snrsz kabul edilen mrnn, belli dnemlere blnmesi ve her

dnemin faaliyet sonularnn dier dnemlerden bamsz olarak saptanmasdr. gelir ve giderlerin

tahakkuk esasna gre muhasebeletirilmesi, haslat gelir ve karlarnn ayn dneme ait , maliyet, gider

ve zararlarla karlatrlmas bu kavram gereidir.

5- PARAYLA LLME KAVRAMI

Parayla llebilen, iktisadi olan ve ilemlerin muhasebeye ortak bir l olarak, para birimi ile

yanstlmasn ifade eder. muhasebe ilemleri ulusal para birimlerine gre yaplr.

6- MALYET ESASI KAVRAMI

Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mmkn veya uygun olmayan dier kalemler hari,

iletme tarafndan edinilen varlk ve hizmetlerin muhasebeletirilmesinde, bunlarn elde edilme

maliyetlerinin esas alnmas gereini ifade eder.

7- TARAFSIZLIK VE BELGELENDRME KAVRAMI

Muhasebe kaytlarnn gerek durumu yanstan ve usulne uygun olarak dzenlenmi, objektif belgelere

dayandrlmas ve muhasebe kaytlarna esas alnacak yntemlerin seilmesinde tarafsz ve nyargsz

davranlmas gereini ifade eder.

Aktif Akademi Eitim Merkezi

2

8- TUTARLILIK KAVRAMI

Muhasebe uygulamalar iin seilen muhasebe politikalarnn bir birini izleyen dnemlerde

deitirilmeden uygulanmas gereini ifade eder. iletmenin mali durumunun , faaliyet sonularnn ve

bunlara ilikin yorumlarn karlatrlabilir olmas, bu kavramn amacn oluturur. tutarllk kavram

benzer olay ve ilemlerde kayt dzenleriyle deerleme llerinin deimezliini ve mali tablolarda ,

birim ve ierik ynnden tekdzeni ngrr. geerli nedenin bulunduu durumlarda iletmeler

uyguladklar muhasebe politikalarn deitirebilirler. ancak bu deiiklikleri ve bunlarn parasal

etkilerini mali tablolarn dipnotlarnda aklanmas zorunludur.

9- TAM AIKLAMA KAVRAMI

Mali tablolardan ve bu tablolardan yararlanacak kii ve kurulularn doru karar vermelerine yardmc

olacak lde , yeterli , ak ve anlalr olmasn ifade eder. mali tablolarda finansal bilgilerin tam

olarak aklanmas yannda , mali tablolarn kalemleri kapsamnda yer almayan ancak alnacak kararlar

etkileyebilecek , gereklemesi muhtemel olaylara da yer verilmesi , bu kavram gereidir.

10- HTYATLILIK KAVRAMI

Muhasebe olaylarnda temkinli davranlmas ve iletmenin karlaabilecei risklerin gz nne alnmas

gereini ifade eder. bu kavramn sonucu olarak, iletmeler muhtemel giderleri ve zararlar iin karlk

ayrrlar. muhtemel gelir ve karlar iin ise gerekleme dnemlerine kadar herhangi bir muhasebe ilemi

yapmazlar. ancak bu kavramn gizli yedekler veya gereinden fazla karlklar ayrlmasna gereke

oluturmaz.

11- NEMLLK KAVRAMI

Bir hesap kalemi veya bir olayn nispi arlk ve deerinin , mali tablolara dayanlarak yaplacak

deerlemeler veya alnacak kararlarn etkileyebilecek dzeyde olmasn ifade eder. nemli hesap

kalemleri , finansal olaylar ve dier hususlarn mali tablolarda yer almas zorunludur.

12- ZN NCEL KAVRAMI:lemlerin muhasebeye yanstlmasnda ve onlara ilikin

deerlendirmelerin yaplmasnda , birimlerden ok zlerinin esas alnmas gereini ifade eder. genel

olarak iletmelerin birimleri ve zleri paralel olmakla birlikte baz durumlarda farkllklar ortaya

kabilir. bu takdirde zn biime ncelii esastr.

GENEL KABUL GRM MUHASEBE

(MAL TABLOLAR) LKELER

Mali tablolar ilkeleri , temel mali tablolarn dzenlenmesinde iletmeler tarafndan uygulanacak kurallar

ifade eder. Mali tablolar

1- Bilano 2- Gelir tablosu 3- atlarn maliyeti tablosu 4- Fon akm tablosu 5- Nakit akm tablosu 6- Kar datm tablosu 7- z kaynaklar deiim tablosu

Denetim

3

MAL TABLOLARDAK BLGLERN ZELLKLER

Mali tablolarn anlalabilir, gvenilir, karlatrlabilir olmas, zamannda dzenlenmesi gerekir.

MAL TABLOLARIN DZENLENME LKELER

1- Gelir tablosu ilkeleri 2- Bilano ilkeleri

a- Varlklara ilikin ilkeler b- Yabanc kaynaklara ilikin ilkeler c- zkaynaklara ilikin ilkeler.

DENETM

Denetim; ktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddialarn nceden saptanm ltlere uygunluk

derecesini aratrmak ve sonular ilgi duyanlara bildirmek amacyla tarafszca kant toplayan

ve bu kantlar deerleyen sistematik bir sretir.

Denetimin Konusu: ekonomik faaliyetle ve olaylara ilikin bilgilerdir. Ekonomik faaliyetler ve olayla

ile bunlara ilikin bilgiler arasndaki balanty rgtn bilgi sistemi ve muhasebe sreci salar. Bu

nedenle denetimin konusu; bilgi sistemini ve muhasebe kayt ortam ile mali tablolarda, i

raporlarda ve vergi beyannamelerinde yer alan bilgileri kapsar.

Bilgi Kullanclar: Denetinin elde ettii bulgularn bilgi kullanclarna iletilmesi ifade eder.

Raporun tr ve kapsam denetimin niteliine, amacna ve sunucuna gre arkllk gsterir. Denetim

sonular iletme ynetimi tarafndan aklanan bilgilerin nceden belirlenmi kriterlere denetimle

saptanm olan uygunluk derecesi demektir. Ortaklar , ortak olmak isteyenler, kredi verenler,

yneticiler, kamu kurumlar, dier karar alclardr.

DENETMN UNSURLARI

1-Denetim bir sretir. Balang ve sonu arasndaki faaliyetler belirli bir plan dahilinde yaplr.

2-ktisadi faaliyet ve olaylara ilikin iddialar. Mali tablolar, iletmenin iktisadi faaliyetleri ile ilgili

mali iddialardr.Denetide bu mali tablolarn doruluunu aratrr.

3-nceden saptanm ltler: Bu ltler Genel Kabul grm muhasebe ilkeleri, vergi

mevzuat(vergi denetimi iin), saytay mevzuat(kamu denetimi iin) ,Muhasebenin temel kavramlar,

SPK mevzuat olabilir.

4-lgi duyan taraflar: iletme sahip ve ortaklar, iletme yneticileri iletmeye kredi verenler,

potansiyel yatrmclar,Devlet + kamu (SPK gibi)

5-Uygunluk derecesi: Ynetim tarafndan ileri srlen iddia ve bildirimlerin saptanm ltlere ne

derecede uyum iinde bulunduunu belirleyen ldr.

6-Tarafszca kant toplamak ve kantlar deerlendirmek.: Denetimin amalarna ulaabilmesi iin

ulalabilen her trl bilgi kant niteliindedir. Kantlarn trleri ve kantlarn deerlenmesi iin

kullanlacak kriterler denetimin amacna gre farkl olabilir. Deneti kantlar toplarken tarafsz olmak

zorundadr, nyargsz, bamsz , profesyonel ve uzman bir kii olarak davranmak zorundadr.

Aktif Akademi Eitim Merkezi

4

7-Sonular Bildirme: Deneti iletme ynetimi tarafndan ileri srlen iddialarn geerliliini ve

gvenilirliini inceleyerek bunlar onaylar ya da reddeder.

Kontrol: Denetimin balangc veya denetimden nce gelen faaliyettir. Herhangi bir eyi istenilen

ekilde sonulanmas iin veya belli bir hedefe ulamak iin baz nlemler alnr. Sre iinde amalara

ulamak iin alnan nlemler bir kontrol etme faaliyetidir. Daha sonra bu hedeflere ulama derecesi veya

sapmalarn tespiti denetim faaliyetidir.

Tefti: Tefti, bir eyin asln, dorusunu veya ilerin iyi yrtlp yrtlmediini anlamak in

yaplan inceleme olarak tanmlanabilir. Tefti denetimden daha dar kapsaml olandr. Denetim bir eyin

geneli iin uygulanrken, tefti bu genel iinde daha zel durumlara uygulanr. Aada belirtilecei gibi,

buna uygunluk denetimi ismi verilir ve herhangi bir alanda uygulanmas gereken standart veya norm

belirlenmitir. Tefti buna ne derece uyulduunu belirlemek amacyla yaplr. Teftiin denetimden temel

farklln balk altnda toplamak mmkndr.

- Tefti, iletme personeli tarafndan yrtlmektedir. Sonuta bir bamllk sz konusudur.

- Finansal olmayan olaylar da tefti kapsamna girmektedir.

- Belirli amalarla yaplmaktadr. Daha ok st ynetimin astlara verdii yazl ve szl talimatlara

uyulup uyulmad aratrlmaktadr.

Revizyon: Revizyon, gzden geirmek, tekrar incelemek anlamna gelmektedir . Revizyon, daha ok

finansal olaylarn incelenmesi ve denetlenmesi iin

kullanlmaktadr. Revizyon, iletme personeli tarafndan yaplabilecei gibi iletme d kiiler

tarafndan da yaplabilir. ou kez muhasebe kaytlar

tamamlandnda ve geici mizan ktktan sonra hesaplarn vergi yasalarna veya uygulanan dier

muhasebe sistemine uygunluunun bir kez daha incelenmesi

anlamna gelmektedir.

DENETMN TURLER

1-KONUSU VE AMACINA GRE DENETM TRLER

Denetim tr Bal bulunan lt Kullanma

Finansal tablolar denetim G.K.G.M. lkeleri Ortaklar, kredi verenler, resmi kurumlar ve devlet

Uygunluk denetimi lgili bat veya szlemeler Batlarla veya szlemelerle ilgili taraflar

Faaliyet denetimi Ynetim tarafndan hazrlanm

bteler veya dier baar ltleri

Ynetim.

1-Finansal Denetim (Mali Tablolarn Denetimi)

Bir iletmenin mali tablolar olan bilano, gelir tablosu, kar datm tablosu gibi belgelerin nceden

belirlenmi kriterlere uygun olarak dzenlenip dzenlenmedii, bu tablolarda yer alan bilgilerin doru

olup olmad,defter bilgilerinin tablolara doru aktarlp aktarlmad gibi hususlar iine alan

denetimdir.Denetim denilince geleneksel olarak ilk akla gelen denetimdir.Maliye Bakanlnn denetim

elemanlarnn GVK asndan yaptklar,SPK tarafndan halka ak anonim irketlere yaplan

denetim,Bankalar Yeminli Murakplarnca bankalara yaplan denetim buna rnek verilebilir.

2-Uygunluk (Usul) Denetimi

letmenim mali faaliyet ve ilemlerinin ;yasama organ,iletme yneticileri veya dier yetkili kii ve

kurulularca belirlenmi yntemlere, kurallara ve mevzuatlara uygunluunun belirlenmesi amacyla

yaplan denetimdir.Uygunluk denetim zellikle vergi revizyonunda iletmelerin uymak zorunda olduu

belge dzeni ve dier usule ilikin dzenlemelerin yer ald VUK hkmlerine uyulup uyulmadnn

denetimidir.Ayrca iletme ynetimince belirlenen kurallarn denetimini de iine alr.Kamu kurum ve

kurulularnn mali ilerinin mevzuata uygunluunun Saytay tarafndan yaplmas veya SSK

mfettilerinin bordro vs denetimi rnek verilebilir.

Denetim

5

3-Faaliyet (Performans veya Verimlilik ) Denetimi

letmenin faaliyetinin verimliliini ve etkinliini deerlemek ve denetlemek amacyla yaplan

denetimdir.Faaliyet sonular; verimlilik standartlar ile karlatrlp, iletmenin nceden belirlenmi

hedeflere yada o faaliyet kolu ile ilgili standartlara ulap ulamad lld iin bu denetime

verimlilik denetimi denir.Faaliyet denetimi, kamu ve zel iletmelerde i denetiler, kamu kuruluunda

yine kamu denetileri tarafndan yaplr.Vergi inceleme elamanlarnn imalat iletmelerinde randman

oran dikkate alnarak yaptklar denetim rnek verilebilir.

2-DENETNN STATSNE GRE DENETM TRLER

1- Denetim

2-Kamu Denetimi

a-zel Sektre Ynelik Denetim

-Vergi Denetimi Maliye Bakanl

-Dier Denetim ( Halka ak irketler iin SPK,Bankalar iin Hazine Mstearl

Bankalar Yeminli Murakplar Kurulu, SSK Mfettileri)

b-Kamuya Ynelik Denetim

-Devlet Denetleme Kurulu (KT leri denetler)

-Saytay

-Babakanlk Yksek Denetleme Kurulu

-Maliye Bakanl

3-Bamsz Denetim

1- Denetim: letmeye hizmet etmek amacyla iletmenin faaliyetlerini incelemek ve deerlemek

amac ile kurulmu bamsz denetleme fonksiyonudur.Konusuna finansal ve finansal olmayan ilemler

girer.Amac iletme alanlarnca yaplabilecek hata ve yolsuzluklar nlemek,yaplm olanlar tespit

etmektir. Kapsam Mali Tablolarn denetimi, uygunluk ve faaliyet denetiminin biri veya ikisi ile de

snrlandrlabilir. denetim trn ieren en geni kapsamda denetim trdr.

2-Kamu Denetimi :Yrtme organna bal eitli birimler tarafndan, bu birimin yasal yetkileri

dahilinde yaplan denetimdir.

3-Bamsz Denetim: Serbest Meslek erbab olarak kendi adna alan veya bir denetim irketinin

orta yada yetkili denetisi olan kiiler tarafndan, iletmelerin mali tablolarnn genel kabul grm

muhasebe ilklerine uygunluk derecesini belirlemek amacyla yaplan denetimdir.3568 sayl

SM,SMMM, ve YMM Kanunu na gre denetim yapma yetkisi SMMM ve YMM lere verilmitir.YMM

lerin tasdik yetkisi vardr.YMM lerin verdii tasdik hizmetleri asndan yasal bir snrlama olmamakla

beraber tam tasdik ve ksmi tasdik diye 2 ye ayrlabilir.Tam tasdik; Kurumlar Vergisi ve gelir Vergisi

mkellefleri ile imzalanan Tasdik Szlemesi kapsamnda Vergi dairelerine kar vergi

mkelleflerinin sadece yl sonu beyannamelerindeki bilgilerin deil, bunun bir mtemmimi olan ve o yl

iinde verilen Gelir,KDV,Damga vergisi beyannamelerindeki bilgilerin denetlendii ve doruluu

konusunda aykr bir duruma rastlanmad eklinde bir imza ve tasdik hizmeti olmaktadr.Eer hatalar

varsa bunlar tasdik raporunda belirtilip vergilerin gerek tutarlar zerinden denmesi

salanmaldr.Ksmi Tasdik ise;KDV adesi ve mahsuplar tasdiki gibiSermaye Piyasas mevzuatna

gre bamsz denetim; ortaklarnn ve yardmc kurulularnn (araclk faaliyetiyle snrl olarak

bankalar dahil arac kurumlar,menkul kymet ortalklar ve menkul kymet yatrm fonlar) hesap ve

ilemlerinin bamsz denetim kurulularnca denetleme ilke, esas ve standartlarna gre incelenmesi ve

mali tablolarn , 2499 sy SP Kanunu erevesinde gerei yanstp yanstmadnn tespiti ve rapora

balanmasdr.

Aktif Akademi Eitim Merkezi

6

BAIMSIZ MUHASEBE DENETMNN TRLER:

Bamsz d denetime tabi irketlerde yaplan denetim almalar ayr nitelikte bulunmaktadr.

Bunlar aada aklanmakladr.

1- Srekli Denetim (Ylsonu Denetimi):

- Halka ak irketlerin,

- SPK gzetimine tabi dier irketlerin,

- Bankalarn,

- Sigorta irketlerinin

yl sonu mali tablolarnn genel kabul grm denetim standartlarna uygun ekilde denetlenmesidir.

Bu denetimin zellii tam denetim olmas, yani mali yl sona ermeden denetim szlemesinin yaplm

olmas nedeniyle denetinin yeterli kant toplayabilmesi veya bamsz denetim standartlarnn

tamamnn uygulanabilmesine imkan bulunmas ve dolaysyla denetim alannda bir snrlama

olmamasdr.

Bu denetim almasnda deneti, mali tablolarn genel kabul grm muhasebe lkelerine uygun

dzenlendii konusunda bir denetim grne ulaabilmek iin denetimini planlar, plann uygulamaya

koyarak yeterli kant toplar, nezaretindeki dier meslek mensuplarn gzler ve sonuta bir denetim

grne ular. Yani denetim grne ulaabilmek iin yeterli zaman ve imkan olduu varsaylr. Bu

nedenle denetim sonucunda verdii raporun gvenilirlik derecesi olduka yksektir. Deneti mali

tablolarn gvenilirlii konusunda dorudan gvence verir. Yani gr doruyu yanstyor, yanstmyor

ve koullu yanstyor eklindedir. Ancak bu mali tablolarn yzde yz doru olduu anlamna gelmez.

nk deneti ne kadar fazla denetim kant toplasa da yine denetimin znden gelen denetim riski

bulunur.

2- Snrl Denetim (Ara Dnem Denetimi): Baz irketlerin ara mali tablolarnn, yllk denetimi yapan

denetim irketi tarafndan ara dnemlerde denetlenmesi eklinde yaplan denetimdir. Bu denetime tabi

irketler - Bankalar ve zel finans kurumlar ile

- Sermaye piyasasnda faaliyet gsteren irketler olup, bunlar 3, 8 ve 9ncu ay sonu itibariyle Ara Mali

Raporlarn hazrlamak ve Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu ile Sermaye Piyasas Kurulu'na

gndermek zorundadrlar. Ancak 6nc ayn sonu itibariyle dzenlenen mali tablolarn Bamsz D

Denetimden gemi olmas gerekir. Bu tr denetime tabi irketler unlardr.

- Halka Ak irketlerden hisse senetleri borsada ilem gren irketler

- Arac Kurumlar

- Menkul, Gayrimenkul Yatrm Ortaklklar ve Fonlar

- Emeklilik Yatrm Fonlar

Bu denetimi yllk denetimden ayran husus denetim kant toplamada snrlama olmasdr. Bu irketlerde

mali tablolar baz snrlamalar altnda dzenlenir ki, bu snrlamalar mali tablolarn gvenilirlii

konusunda phe yaratrlar. nk:- Ara dnemde karn en byk belirleyicilerinden biri olan stok

saym

yaplamyordur.

- Alacakl olunan firma ve satclara teyit mektubu yazlm olsa bile, cevaplarnn beklenmesi mmkn

olmamaktadr.

- Duran varlklar iin ayrlan amortismanlarn tutar ylsonunda ancak belirlenecektir.

- Amortismanlar tahmin zerine yklenmektedir.

- zetle envantere dayal, kantlanabilir bir mali tablo hazrlanmamaktadr.

- Rakamlarn doruluunu test etmek iin baz testler zellikle maddi dorulama testleri

uygulanamamaktadr.

Bu nedenle gvenilirliine bir snrlama gelmektedir. Bu nedenle gvenilirlii konusunda deneti

dorudan bir gvence yerine dolayl bir gvence vermektedir.

Denetim

7

Mali tablolar doru bir biimde yanstmaktadr." yerine "ara mali tablolarn hazrlanmasna

ilikin ilke ve kurallara uygun olmayan nemli bir hususa rastlanmamtr. eklinde dolayl bir gvence

vermektedir.

3- zel Denetim almas: zel denetim almas iletmelerin

- Tasfiye,

- Birleme,

- Devir,

- Blnme gibi durumlarda veya

- Halka ilk defa alacak irketler iin yaplan bir denetim trdr.

Bu gibi durumlarda bir izahname ve sirkler dzenlenmekte ve bu belgelerde irketlerin mali

durumundaki gelimeleri iyi ortaya koyabilmek amacyla en az dneme ilikin mali raporlar

sunulmaktadr. Eer ihra tarihi ara bir dneme rastlyor ise bu be dneme ulamaktadr.

Bu denetim trnde son dnemin rakamlarna gvenilirlik yksek olmakla birlikte, nceki dnemlere

ilikin rakam veya bilgilere gvenilirlik olduka dk seviyede bulunmaktadr. Deneti bu durumu

raporunda aklamaktadr.

BAIMSIZ DENETME TAB KURULULAR

Yurdumuzda yasal denetimlerin kapsam ekonomideki gelimelere paralel bir ekilde artmaktadr.

Bamsz D Denetim uygulamalar lk defa bankalarda 1987 ylnda balamtr. Bunu Sermaye

Piyasas Kanunu'na tabi irketler izlemitir. Sermaye Piyasas Kurulu tarafndan bu konu ile ilgili olarak

yaynlanan ilk ynetmelik olan "Sermaye Piyasasnda Bamsz D Denetleme Hakkndaki

Ynetmelik" 13.12.1987 tarihinde yaynlanmtr. Ancak halka ak irketlerde bamsz d denetimin

balama tarihi 1989 dur. Daha sonra Sigorta irketleri zorunlu bamsz d denetim kapsamna

alnmtr.

Bu gn iin mevzuatmzda yer alan zorunlu Bamsz D Denetimine tabi irket trleri unlardr.

1. Sermaye Piyasa Kanunu Kapsamna Giren Kurulular

Sermaye Piyasas Kanunu sermaye piyasasnda gven vb akl salamak amacyla kartlan, bu

amala deiik kurumlar dzenleyen bir kanundur. Sermaye Piyasas Kanunu kapsamnda Kurul'un

dzenlemelerine tabi olan irket trleri unlardr.

- Ortak Says 250 den fazla olduu iin Halka Ak olduu varsaylan irketler,

- Ortak Says 250 den fazla olmamakla birlikte menkul kymetlerini halka arz ettikleri iin Kurul

gzetimine tabi irketler,

- Arac Kurulular,

- Yatrm Ortaklklar,

- Yatrm Fonlar,

- Giriim Sermayesi Ortaklklar,

- Portfy Ynetim irketleri,

- Emeklilik Yatrm Fonlar,

- Tedrici eklide kurulan Anonim irketler

Sermaye Piyasas Kurulu kanunu kapsamna girmenin doal sonular:

- irket ana szlemesinin Sermaye Piyasas Kanunu'na uygun hale getirilmesi,

- irketin sermaye artrm, tahvil, finansman bonosu gibi menkul kymetlerin arznda SPK'ndan n izin

alnmas ve menkul kymetlerin SPK tarafndan kayda alnmas zorunluluu,

- Menkul kymetlerin halka arznda, bunlarn eklinde, basmnda 'faiz ve kar pay datmnda SPK

dzenlemelerine tabi olmak ve kar pay datm zorunluluu

- zel durumlarn kamuya aklanmas zorunluluu,

- Bamsz d denetime tabi olma

Aktif Akademi Eitim Merkezi

8

Bamsz d denetim kapsamnda olan Halka Ak irketleri de ikiye ayrmak gerekmektedir.

Bunlardan bazlarnn hisse senetleri borsada ilem grrken bazlarnn grmez. Borsada ilem gren

irketler ayrca stanbul Menkul Kymetler Borsas'nn dzenlemelerine de uymak zorunda kalrlar.

Bu tr irketlerde denetim yaplabilmesi iin, bir A. eklinde kurulmu olmas,ortaklarnn en %

51nin Sorumlu Ortak Ba Deneti olmas gibi baz gereklilikler sz konusudur. Kanun kapsamnda olan

irketler bu yetkiyi alm denetim irketlerine mali tablolarn srekli ve eer borsada hisse senetleri

ilem gryor ise snrl denetim esaslarna gre denetletmek zorundadrlar.Genel Kurullarnda sadece

Bamsz D Denetimden gemi mali tablolar grme konusu yaplabilir. Bu irketlerin mali

tablolar Tekdzen Muhasebe Sisteminde ngrlenlerden farkllk arz eder.

2. Bankalar Kanunu'na tabi irketler (Bankalar, zel Finans Kurumlar): Bankalar ve zel Finans

kurumlan para ve sermaye piyasasnn en nemli kurumlan arasndadrlar. Bunlar temelde tasarruflar

deerlendiren ve ekonomide temel ilevleri olan kurumlar olduklar in zel kanunlar le ynetilirler ve

dier iletmelerden olduka farkl ve daha ar denetim ve gzetime tabidirler. Bankalar ve zel Finans

Kurumlarnda denetim yapabilmek iin SPK dan alnan Bamsz D Denetim yetkisi yetmemekle, bir

de ayrca BDDK ndan izin almak gerekmekledir.

3. Sigorta ve Reasrans irketleri: Sigorta ve Reasrans irketleri iin sadece yllk mail tablolarn

bamsz d denetimi ngrlmektedir. Bu irketlerde Bankalar, zel Finans Kurumlar, SPK

kapsamnda baz irketler iin ngrlen Snrl (Ara Denetim) ve zel Denetim almalar kurala

balanmamaktadr. Bu mevzuata gre, sigorta ve reasrans irketlerinde sadece Hazine

Mstearlndan izin alarak denetim yetkisi kazanrlar. Buradan izin alabilmek iinde, ya SPK'ndan ya

da BDDK'ndan izin alm bir Bamsz Denetim irketi olunmas ve ayrca ortaklardan bir tanesinin

denetleyecei irketin alma alannda be yldan az olmamak zere bilgi ve denetim sahibi olduklarn

Mstearla belgelendirmeleri gerekmektedir.

MAL TABLOLARIN DENETMN BAIMSIZ DENET TARAFINDAN YAPILMASININ

NEDENLER

Bir bankaya yneticisinin herhangi bir iletmeye kredi verme karar alrken bankann iletmeyle daha

nceki mali ilikileri ve iletmenin mali tablolarnda gsterildii ekilde iletmenin mali durumu gibi

etkenleri gz nnde alacaktr. Banka, kredi verirken, etkenle belirlenen faiz ve komisyonu

mterisine yklenecektir. Bu etkenler unlardr.

1- Risksiz faiz oran, hazine bonosu faiz orandr. Banka iletmeye ayn oranla kredi verme

yerine hazine bonosuna yatrm yapabilir.

2- Banka mterisinin iletme riski, iletmenin, iletme koullar veya ekonomik koullar

yznden krediyi bankaya geri deyememe olasldr.

3- Bilgi riski, mali tablolardaki bilgilerin yanl, eksik ve tarafl olma riskidir.

Denetimin risksiz yatrma ve iletme riskine hibir etkisi yoktur. Denetimin bilgi riskine nemli

ektisi olabilir. bilgi riskini oluturan koullar, mali tablolarn denetiminin bamsz deneti

tarafndan yaplmasnn nedenleri olarak saylabilir bu koullar unlardr.

kar atmas

- Muhasebe sisteminin karmakl - Bilgilerin alnacak kararlarla ilgili olmas, - Dier nedenler

Denetim

9

1-kar atmas:

Mali tablolarn kullanclar ile mali tablolarn hazrlanmasndan sorumlu irket yneticileri arasnda

gerek veya olas bir kar atmas olabilir. mali tablolardaki bilgiler, kastl veya kastsz olarak irket

ynetiminin kar dorultusunda hazrlanm olabilir. bu konuda bir ok rnek verilebilir. irket

ynetimi sahip olduu hisse senetlerinin bir ksmn satmak istediinde, irketin mali durumunu ve

karllk durumunu, mali tablolarda gerek durumundan daha iyi gstermek suretiyle borsada irketin

hisse senedi fiyatnn gerek deerinin stne kmasn salayabilr. Bylece, irket yneticileri hisse

senedi satn alan yatrmclarn aleyhine haksz kazanlar elde edebilirler. irket yneticileri kar pay

datmamak veya hisse senetlerini dk fiyatla piyasadan toplamak istediklerinde, irketin mali

tablolarnda irketin durumunu gerek kurumundan daha olumsuz gstererek, borsada hisse senedi

fiyatnn dmesini salamak suretiyle hisse senedini satan yatrmclarn aleyhine haksz kazan elde

edebilirler.

kar atmas mali tablolarn kullanclar arasnda da olabilir. rnein hisse senedi sahipleri kar pay

datm beklerken, irkete kredi veren bankalar kar pay datlmamasn isteyebilirler. Kullanclar

arasndaki kar atmas nedeniyle, aklanan muhasebe bilgilerinin doruluuna ilikin kukular

gidermek amacyla irket ynetimiyle kar ilikisi iinde olmayan ve gr bildirmede her kullanc

grubunun ihtiyalarn eit olarak gz nnde bulunduran, bamsz ve uzman bir kii tarafndan mali

tablolardaki bilgilerin gvenilirliine ilikin gr bildirilmesi gerekir.

2-MUHASEBE SSTEMNN KARMAIKLII

Muhasebe sreci ve mali tablolarn hazrlanmas, iletmeler bydke ve teknoloji ilerledike daha

karmak hale gelmekte ve mali tablolarla hata olma olasl artmaktadr. Bu durumda bilgi

kullanclarndan, mali tablolarn kalitesini deerlemeleri, muhasebe ilkelerine ve yasalara uygunluk

derecesini lmeleri beklenemez bu bakmdan bilgi kullanclar, mali tablolarn kalitesi hakknda gr

bildiren bamsz ve muhasebe mesleinde uzman olan denetiye gveneceklerdir.

3-MUHASEBE BLGLERNN ALINACAK KARARLARLA LGL OLMASI

letmelerin mali tablolarndaki bililerle dorudan ya da dolayl olarak ilgili bulunan birok kullanc kii

ve grup vardr. Bu ilgili kii ve gruplar yneticileri ortaklar, potansiyel yatrmclar bor para verenleri,

finansal analistleri, ii sendikalarn, satclar, devleti ve halk kapsar. Bu gruplarn iletme ile iliki

kurma nedenleri belirlenirse, aklanacak bilgilerin neler olduu ve kime aklanaca sorunu

kendiliinden zmlenir bu nedenle, kullanc gruplarn belirlemek, muhasebede bilgilerinin

kullanlmas amalarn belirlemeye yardmc olduu gibi, ayn zamanda aklanacak bilgilerin ve

aklama biiminin saptanmasn da kolaylatrr.

Muhasebe bilgileri, zellikle iletme dndaki bilgi kullanclar asndan nemlidir nk, bilgi

olmad takdirde bu grup byk bir belirsizlik durumunda karar almak zorunda kalacaktr. Yneticiler

iletmeyle yakndan iliki iinde bulunduklar ve birok nemli olayn iinde yaadklar iin, d bilgi

kullanclar gibi tamamen muhasebe bilgisine baml kalma durumunda deildir. Bunun nedeni

yneticilerin istedikleri bilginin trn, kalitesini ve zamann belirleyebilme gcne sahip olmalardr.

Gnmzde en ok kabul edilen gr, deiik amalar olan eitli kullanc gruplar iin bir tip genel

amal mali tablolar hazrlamaktr. Muhasebe bilgilerinin bu tr raporlanmasndaki ama, iletme

dndaki birok kii ve grup tarafndan alnacak ekonomik nitelikteki kararlara ilikin gerekli ortak

bilgileri salamaktadr.

Bunlardan birincisi, kullancnn, ihtiyalarna ilikin konularda bilgi sahibi olabilmesi iin elde

ettii bilgiyi yorumlamasdr. Mali tablolardan salanan bilgiler gelecekteki olaylarn tahmininde

kullanclara yardmc olmakla birlikte, gelecee ilikin tahminler ve yorumlar mali tablolarda yer almaz.

Bu ilevi kendi amalar ve ihtiyalar dorultusunda bilgileri yorumlayan kullancnn grevidir. nk

gelecein tahmini ve yorumu, riske katlanmann bir zelliidir.

Mali tablolarn kullanclarnn bazlar, bilgileri analiz etme ve yorumlama yeteneine sahip olsa

bile, eitli nedenlerle mali tablolardaki bilgiler yanltc olabilir. byle bir durumda kullanc, yanltc

bilgiyi doru bilgiden ayramaz bu nedenle bilgilerin bir kakarda kullanlmak amacyla analiz edilip

yorumlanmasndan nce doruluk ve gvenilirliinin aratrlmasnda ve bilgi kullanclarnn kararlar

ile ilgili bilgilerin mali tablolarda aklanm olup olmadnn belirlenmesinde bamsz denetiye

gvenilir.

Aktif Akademi Eitim Merkezi

10

4-DER NEDENLER

Mali tablolardaki bilgilerin kullanclar ile mali tablolar dzenleyen irketin farkl yerlerde olmalar,

kullanclarn irket ynetiminden srekli veya sk sk bilgi almasnda veya irkette denetim almasn

kendilerinin yapmalarnda yasal engeller olmas veya her bir kullancnn denetim almasn kendisinin

yapmasnn zaman ve maliyet ynnden rasyonel olmamas durumlarnda kullanclar mali tablolarn

kalitesini kendileri deerleyemezle. Byle durumlarda kullanclar bamsz denetinin mali tablolara

ilikin grne gvenmek zorunda kalacaklardr.

BAIMSIZ DENETM SINIRLAYICI ETKENLER

Genel kabul grm denetim standartlarna uygun olarak yaplan mali tablolarn denetimine, bir ok

snrlayc etkenin nemli etkisi olmaktadr.

Bu snrlayc etkenlerden biricisi, denetinin olduka kstl ekonomik koullar altnda almasdr.

Denetim, uygun bir zaman boyutu iinde uygun bir maliyetle yapld takdirde yararl olur. Maliyet

snrlamas muhasebe kaytlarnn ve destekleyici kantlarn test edilmesinde ortaya kar.

Denetinin mali tablolara ilikin raporu, yaklak bilano tarihinden c ay sonra yaynlanr. Zaman

snrlamas, bilano tarihinden sonra meydana gelen ve mali tablolar etkileyebilen olaylara ilikin elde

edilecek kant saysn etkileyebilir. Bundan baka, bilano tarihinde mevcut belirsizliklerin zmn

beklemek iin olduka ksa bir sre vardr.

Dier nemli snrlama, mali tablolarn dzenlendii muhasebe sistemindedir. Genel kabul grm

muhasebe ilkeleri erevesinde farkl ilke ve yntemlerin uygulanmas mmkndr. Tahminlere gre

kayt yapma ilemi muhasebe srecinin ayrlmaz bir parasdr. Belirsizliklere ilikin kaytlar yaplsa da

hi kimse belirsizliklerin sonucunu nceden gremez. Bu snrlamalara ramen, bamsz denetim mali

tablolarn gvenilirliini artrr.

DENET TRLER

1-Bamsz Denetiler : YMM, SMMM, SPK tarafndan kabul edilmi d denetim irketleri,Bankalar

bamsz denetileri

2- Denetiler: Genel Kurulda seilen denetiler (TTK ya gre seilen)

3-Kamu Denetileri : Maliye Mfettileri ve yardmclar, Hesap uzmanlar ve yardmclar, Gelirler

Kontrolrleri ve yardmclar, vergi denetmenleri , sigorta denetileri, SSK mfettileri...

Stajyer Deneti Yardmcs: 2 yl almak ve en az 200 saat ders grdkten sonra stajyerlii kalkar ve

deneti yardmcs unvann alr.

Deneti Yardmcs; 1 yl altktan sonra (3.yln sonunda) bamsz deneti olur.

Deneti; 3 yl altktan sonra ( 6.yln sonunda) Kdemli Deneti olur.

Kdemli Deneti ; Fiilen 6.ylnn sonunda kdemli deneti olan toplam 10.yln doldurunca Ba deneti

olur. Sorumlu Ortak Ba deneti; Bamsz denetim kuruluunda pay sahibi olup ba deneti unvanna

haiz ve denetim almalarn kurulu adna kendi kiisel sorumluluu ile yrten ve kurulu adna

bamsz denetim raporlarn imzalamaya yetkili kiidir.

SPK YA GRE BAIMSIZ DENETM YAPMA YETKS

irket eklinde rgtlenen Bamsz Denetim irketlerine verilmitir.spk mad 22/d

SPK YA GRE BAIMSIZ DENETMN AMACI

1-mali tablolarn Genel kabul grm muhasebe kavram, ilke ve standartlarna uygunluun saptanmas.

2-Mali tablolarda yer alan bilgilerin doruluu ve gerei drst bir ekilde yanstp/yanstmadnn

saptanmas.

SPK YA GRE BAIMSIZ DENETLER

-sorumlu ba deneti.10 yl mesleki deneyimi olan denetidir.

-kdemli deneti: en az 6 yl mesleki deneyimi bulunan denetidir.

-deneti-:en az 3 yl fiilen mesleki deneyimi bulunan kiidir.denetim programnn hazrlanmas,

mteriyle grme yapar, deneti yardmclarna nezaret eder., hazrladklar alma katlarn inceler,

gerekli deiiklikleri yapar,

-deneti yardmcs:en az 2 yllk mesleki deneyim yada en az 2 yllk stajerlik dnemini tamamlam

olan denetilerdir.

Denetim

11

-stajer deneti yardmcs:mesleki deneyimi 2 yldan az olup bamsz denetim kuruluu tarafndan

eitim tabi tutulan denetilerdir.

DENET NVANLARI

SPK MEVZUATINA GRE MUHASEBE MESLEK MEVZ.GRE

1-STAJER DENET 1-S.M.M.M (KISM TASDK)

2-DENET YARDIMCISI 2-Y.M.M. (TAM TASDK)

3-DENET (3 YIL)

4-KIDEML DENET(6) YIL

5-BA DENET (10 YIL)

6-SORUMLU BA DENET

Bamsz Denetimin Yararlar:

a-Denetlenen letme Asndan;

1-Finansal tablolarn gvenirliliini arttrr.

2-Ynetim ve alanlarn sahtekarlk yapma eilimlerini azaltr.

3-Denetlenmi finansal tablolar gven telkin ettii iin devlet tarafndan yaplmas muhtemel vergi

denetiminin yaplma olasl azalacaktr.

4-Kredi olanaklarnn genilemesini salar.

5-Kaytlardaki hata ve hilelerin ortaya karlmas gelir ve giderlerin doru olarak gsterilmesini salar.

6-Bamsz denetim, holding kurulularnda iletme politika ve prosedrlerine tm topluluk iinde

uyulduu konusunda bilgi ve gvence verir.

b- Hayatnn Dier yeleri Acndan:

1-Kredi veren kurumlara kredi ile ilgili kararlarnda yardmc olur.

2-Yatrmclara yatrm kararlarnda yardmc olur.

3-verene ve ii sendikalarna cretlerin ve sosyal yardmlarn pazarlnda objektif bilgiler salar.

4-yerinin alm satm ve devri konusunda alc ve satcya gvenilir bilgi salar.

5-Mterilere firmann karll, verimlilii ve finansal yaps hakknda gvenilir bilgi verir.

c-Kamu Kurulular Asndan :

1-Denetlenmi tablolara ait beyanname ve raporlara gven artar.

2-Resmi kurulularn denetimden gemi firmalara yapacaklar denetimin kapsam daralr,ayrntl

denetim faaliyetine gerek kalmaz.

3-Denetlenmi tablolar; iflas, borluluk hallerinde, vekalet ve ortaklk szlemelerini dzenlenmesinde

adli mercilere bamsz ve gvenilir bilgi salar.

GENEL KABUL GRM DENETM STANDARTLARI

Denetim Standartlar: Bir denetim eyleminin , amalara uygun ekilde yaplmasn salamak amacyla

yani mali tablolarn doruluunu ve gvenilirliini tespit etmek iin, denetimin; kimler tarafndan, nasl

ve ne ekilde yaplacan ve sonularnn nasl raporlanp ilgililere sunulacan belirleyen ilke ve

kurullara genel kabul grm denetim standartlar denir.

Denetim ilemleri(Yordamlar): Kant niteliindeki bilgilerin elde edilmesi iin bavurulan yollara

denetim ilemleri denir.

1- Genel Standartlar (denetiye ilikin standartlar)

-mesleki eitim ve yeterlilik standard

-bamszlk standard

-meslein zen ve titizlik standard

2- alma alan standartlar

-planlama ve gzetim standard

-i kontrol sisteminin incelenmesi standard

-yeterli kant toplama standard

-alma katlarnn hazrlanmas standard

Aktif Akademi Eitim Merkezi

12

3- raporlama standartlar

-Genel kabul grm muhasebe ilkelerine uygunluk.

-muhasebe ilkelerinde tutarllk standard.

-tam aklama ilkesine uyum standard

-gr bildirme standard.

1-GENEL STANDARTLAR

Bu standart denetilerin karakterleri, davranlar ve mesleki eitimleri ile ilgili esaslar ierir.

1-MESLEK ETM VE YETKNLK STANDARDI:

Denetim bir deneti olarak yeterli teknik eitime ve yetkinlie sahip kii veya kiilerce yaplmaldr

Bamsz deneti olarak alabilmek iin zorunlu olan serbest muhasebeci mali mavir veya yeminli

mali mavir unvann alabilmek iin meslek yasasnn SM, SMM, YMM Kanunu) belirledii genel ve

zel artlar tamak gerekmektedir. zel artlara gre SMM olabilmek iin,

a) Hukuk, iktisat, maliye, iletme, muhasebe, bankaclk, kamu ynetimi ve siyasal bilgiler

dallarnda en az lisans dzeyinde mezun olmak,

b) Staj amacyla serbest muhasebeci mali mavir veya yeminli mali mavir yannda iki yl

alm olmak,

c) Trmob tarafndan yaplan SMMM snavn kazanm olmak,ve SMMM ruhsatn alm

olmak gerekmektedir.

zel artlara gre yeminli mali mavir olabilmek iin:

a) En az on yl serbest muhasebeci mali mavirlik yapm olmak,

b) Trmob tarafndan yeminli mali mavirlik snavn kazanm olmak, ve ruhsat alm

olmak aranr.

SPK SER X: NO:16 tebliine gre deneti olabilmenin artlar:

Badeneti olabilmek iin en az fiilen 10 yl ,kdemli deneti nvannn kazanlmas iin 6 yl, deneti

nvannn kazanlmas iin 3 yl mesleki deneyim arttr.ayrca bamsz denetim kurulular mesleki

deneyime sahip olmakszn ilk kez ie aldklar deneti yardmclarn 4 ay sre ile muhasebe denetim

standart v eteknikleri, .bilgi ilem para ve sermaye piyasas, ticaret hukuku, vergi mevzuat ve

bankaclk konularnda eitime tabi tutarlar.bu kurslar 200 saatten az olamaz.

2-BAIMSIZLIK STANDARDI

Deneti veya denetiler, denetim grevleri ile ilgili tm konularda bamsz dnme mant iinde

olmaldrlar.

Deneti denetleme grevinin sonular bakmndan kamuya hizmet sunmaktadr.

Bamszl ortadan kaldran durumlar:

1-denetinin ve denetinin 3.derecede akrabalarnn denetlenen irkette ilikilerinin olmamas gerekir.

2-gemi yllara ilikin denetim cretinin geerli bir nedene dayanmakszn mteri tarafndan

denmemesi

3-denetim cretinin piyasa rayicinin altnda veya ok stnde olmas.

nemli AIKLAMA (Sabri KIYAK SMMM denetim soru bankas (bamszlk))

Bamsz denetim kuruluu veya bamsz denetilerde, bamszln zedelendiine dair

tereddt olumas halinde bamszln ortadan kalkt kabul edilir.

a) Bamsz denetim kuruluunun ortak, ynetici, bamsz denetileri, deneti yardmclar ve

bunlarn 3nc dereceye kadar (3 nc derece dahil) kan ve shri hsmlar ile eleri veya bamsz

denetim kurulular tarafndan;

1) Mteriden veya mteri ile ilgili olanlardan, dorudan doruya veya dolayl olarak bir menfaat

elde edildiinin ortaya kmas veya bunlara bir menfaat salanaca vaadinin, ilgili bamsz

deneti tarafndan bamsz denetim kuruluunun ynetimine yazl olarak bildirilmemi olmas,

Denetim

13

2) Mteriyle veya mterinin ortaklaryla veya mterinin ynetim, denetim veya sermaye

bakmndan dolayl veya dolaysz olarak bal bulunduu veya nfuzu altnda bulundurduu gerek

veya tzel kiilerle ortaklk ilikisine girilmi olduunun belirlenmi olmas,

3) Mteri ile bal ortaklklar, mterek ynetime tabi teebbsleri ve itiraklerinde kurucu,

ynetim kurulu bakan veya yesi, irket mdr veya yardmcs olarak veya iletmede nemli

karar, yetki ve sorumluluu tayan baka sfatlarla grev alnmas,

4) Mteri veya bal ortaklklar, mterek ynetime tabi teebbsleri ve itirakleri ile olaan

ekonomik ilikiler dnda bor-alacak ilikisine girilmi olmas,

b) Gemi yllara ilikin bamsz denetim cretinin, geerli bir nedene dayanmakszn, mteri

tarafndan denmemesi ve

c) Bamsz denetim cretinin, bamsz denetim sonular ile ilgili artlara balanm olmas veya

piyasa rayicinden bariz farkllklar gstermesi, bamsz denetimin kalitesine dair belirsizlikler

yaratmas, bamsz denetim kuruluu tarafndan mteri iletmeye sunulan dier hizmetler dikkate

alnarak belirlenmesi.

(3) Bamsz denetiler, fiilen bamsz denetimini yaptklar iletmelerde, iletmenin finansal

tablolar hakknda dzenlenen en son bamsz denetim raporu tarihinden itibaren 2 yl gemedike,

sz konusu iletmede ynetim kurulu bakan ve yelii, genel mdr, mdr ve yardmcl ile

nemli karar, yetki ve sorumluluu tayan pozisyonlarda grev alamazlar.

Bamsz denetim kurulular ile bunlarn bamsz denetileri ve dier personeli, bu Teblie gre

bamsz denetim hizmeti verdikleri iletmelere, bamsz denetim hizmeti verdikleri dnemde,

bedelli veya bedelsiz olarak;

a) Muhasebe defterlerinin tutulmas ve buna ilikin dier hizmetlerin verilmesi,

b) Finansal bilgi sistemi kurulmas ve gelitirilmesi ile iletmecilik, muhasebe, finans konularndaki

uygulamalarla ilgili danmanlk hizmeti verilmesi, belge dzenlenmesi ve rapor hazrlanmas,

c) Deerleme ve akterya hizmetleri verilmesi veya ekspertiz ve uygunluk raporu hazrlanmas,

) denetim fonksiyonunun yerine getirilmesi ya da i denetim fonksiyonuna destek hizmeti

verilmesi,

d) Ynetim veya insan kaynaklar fonksiyonlarnn yerine getirilmesi,

e) Araclk veya yatrm danmanl hizmetlerinin verilmesi,

f) Hukuki danmanlk veya dier uzmanlk hizmetlerinin verilmesi,

g) Tahkim ve bilirkiilik yaplmas ve

) Kurul tarafndan yaplmasna izin verilmeyen alanlarda hizmet sunulmas

faaliyetlerinde bulunamazlar. Sz konusu faaliyetleri, bamsz denetim hizmeti verdikleri

iletmelere, ayn dnemde bedelli veya bedelsiz olarak; merkezi yurtdnda bulunan ayn bamsz

denetim kuruluu ile hukuki balants olan Trkiyede yerleik dier kurulular aracl ile de

yerine getiremezler.

(5) Ancak, 3568 sayl Kanun erevesinde; finansal tablolarn ve beyannamelerin vergi mevzuat

hkmlerine uygunluunu incelemek ve uygunluu tasdik etmek, konu hakknda yazl gr

vermek ve rapor dzenlemek faaliyetleri drdnc fkrada belirtilen yaplamayacak faaliyetler

kapsamnda deerlendirilmez.

(6) Bamsz denetim kuruluunun ynetim veya sermaye bakmndan dorudan ya da dolayl olarak

hakim bulunduu veya ilikili olduu bir danmanlk irketi, bamsz denetim kuruluunun hizmet

verdii mterisine, ayn dnem iin danmanlk hizmeti veremez. Bu kapsama, bamsz denetim

kuruluunun gerek kii ortaklar ve yneticileri tarafndan verilen danmanlk hizmetleri de dahildir.

3-MESLEK ZEN VE TTZLK STANDARDI

Denetimin yaplmasnda ve denetim raporunun dzenlenmesinde meslein gerektirdii dikkat

gsterilmelidir

Deneti bamsz ve uzman olsa da denetim almasnda meslein gerektirdii dikkat ve zeni

gstermedike, bildirdii grn bir deeri olmayaca gibi, bu gre gvenip, yanl kararlar alan ve

zarara urayan bilgi kullanclarna kar sorumlu olacaklardr.

Aktif Akademi Eitim Merkezi

14

Denetim meslei, denetim almas srasnda ve raporlama safhasnda meslein gerektirdii

dikkat ve zenin gsterilmesini, denetim standartlarna eksiksiz bir biimde uyulmamasn, bilgi,

deneyim ve becerilerin en iyi ekilde kullanlmasn gerektiren bir meslektir. Bu koullara uyulmamas

durumunda denetinin ahlaki, mesleki ve hukuki sorumluluklar doar. Deneti, grevini en iyi ekilde

yerine getirmekle kendisini ykml saydnda, en yksek sorumluluk olgusuna ular. Denetiler, ayn

zamanda yesi olduklar meslek odasna kar da sorumludurlar. Disiplin ynetmelii, meslek

mensuplarnn meslek ahlak kurallarn belirlemektedir.

Meslek yasas hkmlerine gre meslek icra edenlerin vergi kanunlar ve dier kanunlardaki

sorumluluklar sakldr.

2-ALIMA ALANI STANDARTLARI

Genel kabul grm denetim standartlarnn kinci grubu olan alma alan standartlar, denetim

almas srasnda denetinin uymak zorunda olduu kurallardr.

-denetimi planlama ve gzetim standard

-i kontrol sistemi hakknda bilgi edinme standard

-yeterli ve gvenilir kant toplama standard.

1-DENETM PLANLAMA VE GZETM STANDARDI

Denetim almas yeterli ekilde planlanmal ve varsa, yardmclar gerektii ekilde gzenmelidir

Denetimin planlanmas, mteri iletme hakknda bilgi edinilmesi, uygulanacak denetim

prosedrlerinin niteliinin, zamann ve byklnn belirlenmesi ve buna uygun olarak

personelin grevlendirilmesi almalarndan oluur.

Planlama almas iin yazl bir genel plann yaplmas uluslar aras standartlara gre

zorunludur. Amerikan standartlarnda ise zorunluluk yoktur. Her iki standart denetiden yazl bir

denetim program hazrlamasn zorunlu tutar. Denetim program, denetinin almasnda uygulayaca

denetim prosedrlerinin bir listesidir.

SPK Mevzuatna gre yazl bir denetim programnn yaplmas zorunludur. Denetim plannn

yaplmas SPK mevzuatna ve GKGDSna gre zorunlu deildir.

Denetim almalarnn yeterli ve etkin bir ekilde gzetimi, denetim amalarnn ve bu amalara

ulamak iin uygulanacak denetim prosedrlerinin anlalmas bakmndan zorunludur. Denetimin

yeterli ekilde yrtlmesinden bamsz deneti sorumlu olacandan, yardmclar tarafndan bu

katlarn gzden geirilmesiyle yardmclarn gzetimi yaplr. Ancak, gzetim yalnzca yardmclarn

dzenledii alma katlarnn gzden geirilmesi olarak anlalmamaldr.

2- KONTROL SSTEM HAKKINDA BLG EDNME STANDARDI

Denetimi planlamak ve yaplacak testlerin niteliini, zamann ve bykln belirlemek iin i kontrol

yaps hakknda yeterli bilgi edinilmelidir.

Bu standartlar nemli unsur bulunmaktadr.

- - Deneti, denetimi planlamak iin i kontrol hakknda bilgi edinir. - - Deneti, i kontrol sistemi hakknda edindii bilgiye bal kalarak, yapaca testlerin

niteliini, zamann bykln belirler.

- - kontrol sistemi hakknda bilgi elde etme sreci, denetimin tamam deildir.

3-YETERL VE GVENLR KANIT TOPLAMA STANDARDI

Denetlenen mali tablolara ilikin bir gre yeterli dzeyde temel oluturmak amacyla belge

incelenmesi gzlem, soru sorma ve dorulama yoluyla yeterli sayda ve gvenilir kant elde edilmelidir.

Bu standartta yer alan nemli unsurlar unlardr:

- Deneti mali tablolara ilikin grne etki edecek kantlar toplamaldr.

- Kantlar, standartta saylan belge incelemesi, gzlem, soru sorma ve dorulama prosedrleri

ile gerekli dier denetim prosedrlerinin kullanlmasyla elde edilir.

Denetim

15

- Kantlar, gre varmak iin yeterli sayda toplanmaldr. Toplanacak kantn saysn

etkileyen balca faktrler: denetlenen kalemin nemlilik derecesi ve riskli olma derecesi, ilemlerin

byklk derecesi ve nitelii ile kant toplama maliyetidir.

- Toplanan kantlar gvenilir olmaldr. Kantn gvenilirliini etkileyen balca faktrler;

kantn ilgili olmas, kantn elde edildii kaynak kantn tarih asndan uygunluu ve kantn

objektifliidir.

Bamsz denetim almalarnn byk bir ksm, kant toplama ve deerleme

almalarndan oluur. Denetim amalar bakmndan, toplanan kantlarn saysnn yeterli olup

olmadna ve gvenilirliine , deneti mesleki yargsn kullanarak kendisi karar vermelidir.

Kant toplama ile ilgili denetim ilemleri

1-Maddi doruluu saptamaya ynelik denetim ilemleri

a- varlklarn fiziken varolduklar saptanr b- deerlemenin doru olarak yapld saptanr c- kaytlarda doruluk saptanr d- uygun snflandrmaya uyulduu saptanr e- kapann doru olarak yapld saptanr f- finansal tablolarda aklama kuralna uyulduu saptanr.

2-Uygunluu saptamaya ynelik denetim ilemleri

a- fiziki gvenlik nlemlerine ne dereceye kadar uyulmakta olunduunun aratrlmas b- kredili satlarla ilgili olarak kredi onaylamalarnn ngrlen ilkelere uygun olarak

yapldnn aratrlmas

c- manyetik disklerin dosyalanmas ile ilgili esaslara uygun davranldnn aratrlmas

4-RAPORLAMA STANDARTLARI

Mali tablolarn birok kullancs iin, mesleki bir denetimin yaplm olduunu gsteren tek kant

denetinin raporudur. Bu nedenle, denetim raporunun mesleki bir grle hazrlanmas hem

kullanclar hem de deneti asndan son derece nemlidir. Raporlama standartlar, denetinin

raporunu hazrlarken ve raporunda grn belirtirken, denetinin uymak zorunda olduu

kurallardr.

Bu grupta drt standart yer alr:

- Genel kabul grm muhasebe ilkelerine uygunluk standard,

- Tutarllk ilkesine uygunluk (Genel kabul grm muhasebe ilkelerinde deimezlik

standard,)

- Tam aklama ilkesine uygunluk.

- Gr bildirme standard

1-GENEL KABUL GRM MUHASEBE LKELERNE UYGUNLUK STANDARDI

Denetim raporu, mali tablolarn genel kabul grm muhasebe ilkelerine uygun olarak dzenlenip

dzenlenmediini belirtmelidir.

Denetim raporu; mteri iletmenin mali tablolarnn mterinin mali durumunu ve faaliyet sonularn

doru olarak gsterip gstermediine ilikin bir grn ifadesi olduundan, deneti doruluu lmek

iin genel kabul grm muhasebe ilkelerini (GKGM) kriter olarak kullanr. Deneti muhasebe

kaytlarnda ve mali tablolarn hazrlanmasnda mterinin kulland ilkelerin gerekten (GKGM) olup

olmadna karar vermelidir. Deneti grn bildirirken, ilkelere uyulup uyulmadn, uyulmamsa

bunun sonularn aklamakla ykmldr.

2-GENEL KABUL GRM MUHASEBE LKELERNDE DEMEZLK STANDARDI

Denetim raporu, denetimin yapld dnemde uyguland gzlemlenen GKGM ve bunlarn

uygulanmasnda kullanlan yntemler bir nceki dnemdeki uygulamalarla tutarl deilse, farkl

uyguland durumlar aklamaldr.

Aktif Akademi Eitim Merkezi

16

Muhasebenin temel kavramlarndan biri de deimezlik ( tutarllk ) kavramdr. Bu kavram

seilen muhasebe ilkelerinin ve bunlarn uygulama yntemlerinin birbirini izleyen dnemlerde

deitirilmeden uygulanmas gereini ifade eder. Tutarllk kavram, iletmelerin yllar itibariyle mali

durumlarnn ve faaliyet sonularnn karlatrlabilir olmasn salar. Geerli nedenlerin bulunduu

durumlarda, iletmeler uyguladklar ilke ve yntemlerde deiiklik yapabilirler. Ancak, bu deiiklikler

ve bunlarn parasal etkileri mali tablolarn dipnotlarnda aklanr. Deneti, denetim almas boyunca

bir nceki dnemde uygulanan ilke ve yntemlerden sapmalarn olup olmadn aratrr, bir nceki

dneme gre deiiklik yoksa, bunu raporunda belirtmez, fakat deiiklikler varsa, ynetim mali

tablolarn dipnotlarnda bu deiiklii aklasa bile deneti kendi raporunda da bu deiiklikleri

belirtmelidir.

3-MAL TABLOLARDAK AIKLAMALARIN YETERLL STANDARDI (tam aklama

ilkesi)

Denetim raporunda aksi belirtilmedike, mali tablolarda yaplan aklamalarn yeterli olduu

kabul edilmelidir.

Muhasebenin temel kavramlarndan biri de tam aklama kavramdr. Bu kavram, mali tablolardan

yararlanacak kii ve kurulularn doru karar vermelerine yardmc olacak lde yeterli, ak ve

anlalr olmas gerektiini ifade eder. Muhasebe bilgilerini kararlarnda kullanacak olanlar zellikle

ortaklar, potansiyel yatrmclar ve kredi verenlerdir. Bu kii ve kurulularn kararlarnda kullanacaklar

tm bilgilerin nceden bilinmesi ve mali tablolarda aklanmas olanaksz olduundan, tam aklama

yerine yeterli aklama kavram tercih edilmektedir. Deneti, mali tablolardaki bilgileri kullanacak kii

ve kurulularn bilgi ihtiyalarn karlayacak dzeyde mali tablolarda aklama yaplp yaplmadna

kendi mesleki yargsn kullanarak karar verecektir. Deneti bu kararn verirken, tekdzen muhasebe

sistemi uygulama teblileri hkmlerini de gz nnde bulundurur. Aklamalar, deneti yeterli

bulduysa,bunu raporunda belirtmez; yetersiz bulursa, yetersiz bulduu konulara ilikin aklamalara

raporunda yer verir.

4-GR BLDRME STANDARTI

Denetim raporu, ya bir btn olarak mali tablolara ilikin bir grn bildirilmesini kapsamal ya da bir

gr bildirilemiyorsa, bu durumu nedenleriyle birlikte aklamaldr. Mali tablolarla birlikte denetinin

adnn getii btn durumlarda, denetim almasnn nitelii ve varsa denetinin stlendii sorumluluk

derecesi denetim raporunda yer almaldr.

Denetim raporuyla mali tablolarn kullanclar, denetinin grne gvenerek, mali tablolardaki

bilgileri doru ve gvenilir kabul ederler ve alacaklar kararlarda kullanrlar.

Gr bildirme standard u hususlarla ilgilidir.

- Denetim raporu ya bir btn olarak mali tablolar hakknda bir gr aklamal veya bu

konuda bir gr belirtilmeyeceinin aklamaldr.

- artl olarak gr aklanyorsa bunun nedenleri belirtilmelidir.

- Mali tablolarla birlikte denetinin ad geecekse, denetinin yapt incelemenin mahiyeti ve

sorumluluk derecesi raporda yer almaldr.

Denetim raporunda gr bildirme ekilleri aadaki gibidir.

1-Olumlu gr: denetlenen iletmenin mali tablolar genel kabul grm muhasebe ilkelerine

tutarllk ilkesine ve tam aklama ilkesine uygunsa olumlu gr bildirir.

2-Olumsuz gr: Denetlenen iletmenin mali tablolar genel kabul grm muhasebe ilkelerine

tutarllk ilkesine ve tam aklama ilkesine uygun deilse, deneti bu uygunsuzluun nem

derecesine karar verir ve bu uygunsuzluu nemi grrse olumsuz gr bildirilir.

3-artl Gr: Denetlenen iletmenin mali tablolar genel kabul grm muhasebe ilkelerine

tutarllk ve tam aklama ilkesine uygun deilse ve bu uygunsuzluk nemli deilse artl gr

bildirilir. Deneti artl gre neden olan alay da raporunda belirtir.

4-Gr bildirmekten kanma: deneti kstlama ve snrllk nedeniyle kant toplayamyorsa gr

bildirmekten kanr. Gr bildirmekten kanmaya neden olan olaylar unlardr.

a-Denetim kapsamnn gr bildirilemeyecek kadar snrlandrlm olmas

b-Yeterli kant toplanamamas

c-etkin olmayan bir i kontrol sisteminin olmas

d-nemli belirsizliklerin olmas

Denetim

17

Gr bildirme dier yaklamlar (Sabri KIYAK SMMM soru bankas gr bildirme)

1-Olumlu gr:

Yeterli kant toplanm olduu ve bu kantlarn topluca deerlemesi sonucunda mali tablolarn nemli

hatalardan uzak olduunun grld durumlarda verilir.

2-artl gr:

Yeterli kant toplanarak genelde esas alnan muhasebe ilkelerine uyumun grldnde baz ufak

yanllklara rastlansa da bunun mali tablolara tamam ile gvenilemeyecei anlamna gelmediinde

verilen grtr. Yine kant toplama asndan baz yetersizlikler olsa da bu denetimi tamam ile

gvenilmez hale getirmemektedir.

3-Olumsuz gr:

Yeterli kant toplandktan sonra genel kabul grm muhasebe ilkelerine veya denetimde esas alnan

mevzuata uyumsuzluun olduka nemli boyutlarda olduu grldnde verilen gr eklidir.

Bunun dnda denetlenen firma ald tavrla denetinin denetim kant toplamasnda glk kartyor

ise olumsuz gr verilir.

4-Gr bildirmekten kanma:

Yeterli kant toplanmasna ramen baz nedenlerle gr oluturulamamas veya yeterli kant

toplayamamann ne denetim firmas ne de iletmenin durumundan kaynaklanyor olmas durumunda

oluan grtr. Bu gr iin geerli gerekeler unlardr.

- kontrol ve zellikle muhasebe sisteminin yeterli olmamas nedeniyle kant toplanamamas,

toplanlan bilgilerin birbirlerini teyit etmemesi veya gvensiz olmas.

- Yeterli kant toplayabilmeyi nleyecek derecede imkanszlklarn ve snrlamalarn olmas.

- letmenin sreklilii ilkesini tehlikeye sokacak yakn zamanda doma olasl olan nemli

belirsizliklerin olmas.

- Bilano tarihinden sonra zelletirme, el deitirme, birleme, tasfiyeye karar verilmesi nedeni ile

tablolarn geerliliini yitirmesi.

- Mteri firma ile denetim firmasnn arasnda uygulanacak muhasebe ve mali tablo dzenlenme ilkeleri

veya politikalar konusunda gr ayrlnn olmas.

DENETM RAPORU

Denetinin ulam olduu sonular ve yargsn belirttii denetim srecinin son evresidir. Denetim

raporlar Ksa ekilli ve uzun ekilli denetim raporu olmak zere iki trdedir. Ksa ekilli denetim

raporuna zet rapor veya denetinin standart raporu da denir. Denetim raporlar yazl metin asndan

tekdzendir ancak deiik koullarda farkl denetim raporlar da hazrlanabilir.

KISA EKLL DENETM RAPORUNUN BLMLER

1- Denetim raporunun verilecei adres: Denetim raporu genel olarak mteri iletmeye, ortaklarna veya ynetim kuruluna hitaben hazrlanr.

2- Kapsam blm: ncelenen finansal tablolar tek tek belirtilerek birinci cmlede ......tarihli bilano ve bu tarihlerde sona eren yllara ait ...........incelemi bulunuyoruz. baresi yer

almaktadr. Kapsam blmnn ikinci cmlesi .....muhasebe kaytlar ile ilgili olarak

rnekleme yntemleri ve koullara gre gerekli grdmz dier denetim ilemleri

uygulanmtr. Olarak tamamlanmaktadr. Kapsam blmnde ayrntl aklamalar yerine ok

genel nitelikte aklamalar bulunmaktadr.

3- Deneti gr blm: Deneti inceledii finansal tablolarla ilgili yargsn bu blmde bildirir. Gr blm tek bir cmleden olumaktadr. Bu cmle grmze gre, yukarda

belirtilen finansal tablolar.......... eklinde balamaktadr.

4- Denetim raporunun tarihi: Denetim almalarnn tamamland gnn tarihi denetim raporu tarihi olarak deneti tarafndan belirlenir.

5- Denetinin imzas : Denetim raporunu denetim firmasnn sorumlu yneticisi veya sahibi imzalar.

Aktif Akademi Eitim Merkezi

18

OLUMLU GR EREN RAPOR FORMU ........ A..'nin....... HESAP DNEMNE AT BAIMSIZ DENETM RAPORU ...........A..'nin......../......./19.... tarihi itibariyle dzenlenmi bilanosunu ve bu tarihte sona eren

hesap dnemine ait gelir tablosunu incelemi bulunuyoruz. ncelememiz, genel kabul grm denetim ilke, esas ve standardlarna uygun olarak yaplm ve dolaysyla hesap ve ilemlerle ilgili olarak muhasebe kaytlarnn kontrol ile gerekli grdmz dier denetim yntem ve tekniklerini iermitir.

Grmze gre, sz konusu mali tablolar........A..'nin......./......./19.... tarihindeki gerek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dnemine ait gerek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir nceki hesap dnemi ile tutarl bir ekilde uygulanan genel kabul grm muhasebe ilkelerine uygun olarak doru bir biimde yanstmaktadr. (Dzenleme yeri ve tarihi) DENETM KURULUUNUN NVANI Sorumlu Ba denetinin Ad ve mzas

OLUMSUZ GR EREN RAPOR FORMU

.... A..nin .... HESAP DNEMNE AT BAIMSIZ DENETM RAPORU

..... A..nin ...../...../19.... tarih itibariyle dzenlenmi bilanosunu ve bu tarihte sona eren hesap

dnemine ait gelir tablosunu incelemi bulunuyoruz. ncelememiz, (aada belirtilen snrlamalar

dnda) genel kabul grm denetim ilke, esas ve standartlarna uygun olarak yaplm ve dolaysyla

hesap ve ilemlerle ilgili olarak muhasebe kaytlarnn kontrol ile gerekli grdmz dier denetim

yntem ve tekniklerini iermitir.

Grmze gre, yukarda belirtilen gerekelerle, sz konusu mali tablolar btnyle, .....

A..nin .../.../19.. tarihindeki gerek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dnemine ait gerek

faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir nceki hesap dnemi ile tutarl bir ekilde uygulanan genel kabul

grm muhasebe ilkelerine uygun olarak doru bir biimde yanstmamaktadr. (Dzenleme yeri ve

tarihi)

DENETM KURULUUNUN UNVANI

Sorumlu Ba denetinin Ad ve mzas

NOT: Birinci paragraftaki parantez ii ifade, alma alann snrlayan herhangi bir hususun var olmas

durumunda kullanlr.

ARTLI GR EREN RAPOR FORMU

...... A..nin ...... HESAP DNEMNE AT BAIMSIZ DENETM RAPORU

...... A..nin ....../....../19.... tarihi itibariyle dzenlenmi bilanosunu ve bu tarihte sona eren hesap

dnemine ait gelir tablosunu incelemi bulunuyoruz. ncelememiz, (aada belirtilen snrlamalar

dnda) genel kabul grm denetim ilke, esas ve standartlarna uygun olarak yaplm ve dolaysyla

hesap ve ilemlerle ilgili olarak muhasebe kaytlarn kontrol ile gerekli grdmz dier denetim

yntem ve tekniklerini iermitir.

...... A..nin .... ubesi, ....../...../19.... tarihinde fiili stok sayl yapmamtr. Bu nedenle fiili

miktarlar ile kaydi miktarlarn karlatrlmas mmkn olamamtr. Szkonusu stok tutar ..../..../19....

tarihli bilanodaki toplam ................. TLlk stoklarn ...............TLlk blmn oluturmaktadr.

Grmze gre, szkonusu mali tablolar, stoklara ilikin fiili saymn yapmamas nedeniyle

ortaya kabilecek dzeltmeler dnda ....../A..nin .../.../19.. tarihindeki gerek mali durumunu ve bu

tarihte sona eren hesap dnemine ait gerek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir nceki hesap dnemi ile

tutarl bir ekilde uygulanan genel kabul grm muhasebe ilkelerine uygun olarak doru bir biimde

yanstmaktadr. (Dzenleme yeri ve tarihi)

DENETM KURULUUNUN NVANI

Sorumlu Ba denetinin Ad ve mzas

NOT: Yukardaki rapor formunda, stok saymna ilikin eksiksiz rnek olarak verilmitir. Birinci

paragraftaki parantez ii ifade, alma alann snrlayan herhangi bir hususun var olmas durumunda

kullanlr.

Denetim

19

GR BLDRMEME HALNDE RAPOR FORMU

........A..nin .......HESAP DNEMNE AT BAIMSIZ DENETM RAPORU

........A..nin ...../...../19.... tarihi itibariyle dzenlenmi bilanosunu ve bu tarihte sona eren

hesap dnemine ait gelir tablosunu incelemi bulunuyoruz. ncelememiz, (aada belirtilen snrlamalar

dnda) genel kabul grm denetim ilke, esas ve standartlarna gre yaplm ve dolaysyla hesap ve

ilemlerle ilgili olarak muhasebe ve kaytlarnn kontrol ile gerekli grdmz dier denetim yntem

ve tekniklerini iermitir.

......./...../19.... tarihinde, irkette kan bir yangnda muhasebe kaytlarnn byk bir blm

yanmtr. Bu nedenle denetim srecine ilikin baz prosedrler uygulanamam ve gerekli olan bilgi ve

belgeler elde edilememitir.

Yukarda belirtilen gerekelerle, szkonusu mali tablolarn, ....A..nin ....../...../19.... tarihindeki

gerek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dnemine ait gerek faaliyet sonucunu, mevzuata

ve genel kabul grm muhasebe ilkelerine uygun olarak doru bir biimde yanstp yanstmad

hakknda gr bildirememekteyiz. (Dzenleme yeri ve tarihi)

DENETM KURULUUNUN UNVANI

Sorumlu Ba denetinin Ad ve mzas

NOT: Yukardaki rapor formunda, yer alan yangn olay rnek olarak verilmitir. Birinci paragraftaki

parantez ii ifade, alma alann snrlayan herhangi bir hususun var olmas durumunda kullanlr.

OLUMLU GR EREN RAPOR FORMU

(Menkul Kymetler Yatrm Fonlar in)

....... A..nin ........HESAP DNEMNE AT BAIMSIZ DENETM RAPORU

....... Menkul Kymetler Yatrm Fonunun .../.../19... tarihinde sona eren hesap dnemine ait mali

tablolarn incelemi bulunuyoruz. ncelememiz, genel kabul grm denetim ilke, esas ve standartlarna

uygun olarak yaplmas ve dolaysyla hesap ve ilemlerle ilgili olarak muhasebe ve kaytlarnn kontrol

ile gerekli grdmz dier denetim yntem ve tekniklerini iermitir.

Grmze gre, fon portfynn deerleme ilemleri, ... Menkul Kymetler Yatrm Fonunun

i tzk hkmlerine uygunluk arzetmekte; szkonusu mali tablolar, fonun .../.../19... tarihindeki gerek

mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dnemine ait gerek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir

nceki hesap dnemi ile tutarl bir ekilde uygulanan genel kabul grm muhasebe ilkelerine uygun

olarak doru bir biimde yanstmaktadr. (Dzenleme yeri ve tarihi)

DENETM KURULUUNUN UNVANI

Sorumlu Ba denetinin Ad ve mzas

SINIRLI DENETM ALIMASI SONUCU DZENLENECEK RAPOR FORMU

..... A..nin ................. ARA DNEMNE AT SINIRLI DENETM RAPORU

..... A..nin .../.../19... tarihi itibariyle dzenlenmi bilanosunu ve bu tarihte sona eren ara dneme ait

gelir tablosunu snrl denetim ilke ve kurallarna gre incelemi bulunuyoruz. Ara bilano ve gelir

tablosu zerinde yaptmz alma, yllk mali tablolara ilikin olarak genel kabul grm denetim ilke,

esas ve standartlarna gre yaplan incelemeye oranla snrl tutulmutur. ncelememiz esas olarak, ara

bilano ve gelir tablosunun hazrlanndaki sistemi anlamaya ynelik olarak, analitik inceleme, bilgi

toplama ve snrl denetim ilke ve kurallarnn gerektirdii eitli denetim tekniklerinin uygulanmasndan

olumutur. Bu nedenle raporumuzun, yllk bamsz denetim raporlarndan farkl olarak

deerlendirilmesi gerekmektedir.

Bu erevede, yukarda belirtilen ara mali tablolarda, bir nceki yln ayn ara dnemi ile tutarl

bir ekilde uygulanan genel kabul grm muhasebe ilkeleri ve ara mali tablolarn hazrlanmasna ilikin

ilke ve kurallara uymayan nemli bir hususa rastlanmamtr. (Dzenleme yeri ve tarihi)

DENETM KURULUUNUN UNVANI

Sorumlu Ba denetinin Ad ve mzas

Snrl denetim sonucu, ara mali tablolarn, ara mali tablolara ilikin ilke ve kurallara uygun

hazrlanmadnn tespit edilmesi durumunda rapor formunda yaplacak deiiklie rnek:

Aktif Akademi Eitim Merkezi

20

(2inci Paragraf):

Ynetim salad bilgilere dayanarak daha nce aktife alnm sabit kymetlerin iktisabna ilikin

kredilerin bu dnemdeki faizlerinin, sabit kymet maliyetine eklendii anlalmtr. Kurulun Seri: XI,

No: 1 Sermaye Piyasasnda Mali Tablo ve Raporlara likin lke ve Kurallar Hakknda Tebliinin

30uncu maddesine gre sabit kymetlerin iktisabna ilikin kredilerin ilgili sabit kymet maliyetine dahil

edilmeyip finansman gideri olarak muhasebeletirilmesi gerektiini dnyoruz. irket bu kapsamda

anlan kredi faizini finansman gideri olarak muhasebeletirse idi ara dnem kar ...................................

TL. azalacakt.

(3nc Paragraf):

Bilano tarihi itibariyle irketin aktifine kaytl amortismana tabi sabit kymetler iin kst (zaman

ile orantl pay) esasna gre hesaplama yaplmad incelememiz srasnda tesbit edilmitir. Kurulun

Seri: XI, No: 3 Sermaye Piyasasnda Ara Mali Tablo ve Raporlara likin lke ve Kurallar Hakknda

Tebliinin 4nc maddesine gre; ara dneme ait haslat, gelir ve karlarn ayn dneme ait maliyet,

gider ve zararlarla karlatrlmas zorunludur. Dolaysyla irket amortisman tutarn zaman ile orantl

pay esasna gre hesaplam olsayd, ara dnem kar ............................... TL. tutarnda azalacakt.

(Sonu Paragraf):

Dncemize gre; szkonusu ara mali tablolarda, yukarda iki ve nc paragraflarda aklanan

hususlar nedeniyle ortaya kabilecek dzeltmeler dnda, bir nceki yln ayn ara dnemi ile tutarl bir

ekilde uygulanan genel kabul grm muhasebe ilkelerine ve ara mali tablolarn hazrlanmasna ilikin

ilke ve kurallara uygun olmayan nemli bir hususa rastlanmamtr. (Dzenleme yeri ve tarihi)

DENETM KURULUUNUN UNVANI

Sorumlu Ortak Ba denetinin Ad ve mzas

DENETM SREC VE N KABUL

Denetim Sreci:

1) Szleme ncesi faaliyetler (Teklifin alnmas ve deerlendirme)

2) Planlama ve program gelitirme iin hazrlk almalar

3) Denetim plann hazrlanmas

4) Denetim plannn uygulanmas

5) Denetimin tamamlanmas ve raporlama aamas

6) Rapor sonras faaliyetler

1- Szleme ncesi Faaliyetler

Bamsz D Denetim irketinin seimi Bankalarda Ynelim Kurulu'nun, Sermaye Piyasas Kanunu'na

tabi ortaklklarda Genel Kurul'un kararna balanmtr. Bu

grevi Ynetim Kurulu'na devredemez. Bu tr teklifleri alan Denetim irketleri teklifini vermeden nce

baz aratrmalar yapmaldr. zellikle;

- nceki denetim irketi ile ilikilerin kesilmesine gereke olan bir durumun

varl,

- nceki denetim raporunda ne tr gr bildirildii,

- Denetlenecek iletme iin gereken i yknn ne olabilecei, kendi mevcut kapasitelerinin bu ii

baaryla tamamlayabilecek yeterlilikte olup olmad,

- Mteri iletmenin i kontrol ve muhasebe sisteminin durumunun ne olduu konularnda aratrma

yaplr.

zetle mterinin riski ve gerekli personel gc belirlenmeye allr. Gerekli grld durumlarda

nceki denetim firmas ile grlr. Bu durumlar dikkate

alnarak teklif verilir. Denetim teklifinin mteri genel kurulunda (bankalarda Ynetim Kurulu'nca )

uygun grld renilirse, yeni mteri Ynetim Kurulu denetim irketini szleme yapmaya davet

eder. Denetim szlemesi Denetim irketi tarafndan kaleme alnr ve her iki tarafn imzasna alr.

Denetim

21

Bir denetim szlemesinde bulunmas gereken asgari unsurlar unlardr;

- Denetimde grevlendirilecek sorumlu ortak badeneti, ba deneti, kdemli badeneti ile bunlarn

yedekleri,

- Bamsz denetimin amac, kapsam varsa zel nedenleri,

- Bamsz denetim kuruluu tarafndan anlama kapsamnda sunulacak hizmetler,

- Taraflarn sorumluluk ve ykmllkleri,

- cret (Denetim ekibinde grevlendirilenlerin unvanlar, ngrlen alma sreleri ve her biri iin

uygun grlen cret tutarnn ayrntl dkm belirtilmelidir.)

- Denetimin balama ve biti tarihleri,

- Denetimin raporunun muhtemel teslim edilecei tarih

Denetim szlemesi taraflar arasnda imzalandktan sonra bir sureti en ge 6 gn iin Sermaye Piyasas

Kurulu'na bildirilir. Bankalar iin bu zorunluluk bulunmamaktadr.

2- Planlama Ve Program Gelitirme in Hazrlk almalar

Denelim szlemesinin tamamlanmas ile birlikte denetim grevi de balam bulunmaktadr. Bu

aamada en yakn zamanda Sorumlu Ortak Ba Deneti tarafndan

Denetim Plan ve Programnn yazl bir ekilde gelitirilmesi gerekir. Bunun iin de denetinin

iletmeyi deiik alardan tanmas gerekmektedir. Bu

hususlar mali tablolarn tad hata ve yanllklarn derecesini belirleyen unsurlardr.

- zellikle iletmenin d evresinin iletme zerine etkileri ile

- letme st ynetiminin iletmeyi kontrol altnda tutma derecesi

- letmenin i kontrol ve

- Muhasebe kontrol derecesini belirlemesi gerekir.

Yine bu aamada hata ve hilelere bir derecelendirme yaparak nemlilik snrlarn belirler. Bu almalar

sonucunda elde ettii n bilgiler, yapaca denetim plannda hangi denetim alanlarna, hangi personelin

(takm arkadalarnn), ne kadar sre ile ve ne zaman tahsis edileceine, hangi denetim tekniklerini

uygulayacana temel tekil eder.

3- Denetim Plann Hazrlanmas

Deneti gerekli n bilgileri saladktan sonra sra, yazl bir ekilde denetim plan ve programnn

yaplmasna gelir, ncelikle deneti iletmeyi denetim alanlarna bler.

Denetim alan zerinde gr oluturulmas gereken hesap birimleridir. Baka bir fade ile mali tablo

kalemlerinin her biri ayr bir denetim alandr. Ancak her

bir alann ayr ayr denetlenmesi hem maliyetli, hem de gereksiz olduu iin, iletmenin tedarik-retim-

sat srecini dikkate alarak, aralarnda iliki olan

hesaplar birletirmek suretiyle yeni denetim alanlar tespit eder. Bylece denetim alanlarnn says

azaltlm olur. Denetim plan, denetim almalar sralarna denetim alanlarna zaman, personel ve

denetim teknii tahsis ilemi olarak grlebilir. Denetim program denetim alanlarnda ne tr

almalarn yaplacan daha

ayrntl, iletmeye zg bir ekilde belirlendii yazl belgelerdir. Byk iletmelerde denetim plan ile

program ayr ayr yaplrken, kk iletmelerde

bu birleik olarak hazrlanabilir.

4- Denetim Plannn Uygulanmas

Planlama ve programlamadan sonra sra programn yrtlmesine gelir. Programn yrtlmesini de iki

aama eklinde grmek olanakldr.

* Yl inde Yaplan Sistem Ve Fonksiyon Testleri (lem Testleri)

Yl iinde i kontrol sisteminin yaps, amalara uygunluu ve uygulanan muhasebe sistemi ile

politikalar belirlenir. Bylelikle i kontrol sisteminin etkin alp almad, dolaysyla hata ve

hileleri ortaya karabilme derecesi aratrlr.

*Yl sonunda Yaplan Maddi Dorulama Testleri

Yl sona ermeden mterinin stok ve demirba saymlarna nezaret edilecek fiili durum ortaya

karlmaya allr. Dorulama ve mutabakat almalar yaplr.

Bu almalar katlar zerine uygun ekilde notlar alnarak belgelendirilir.

Aktif Akademi Eitim Merkezi

22

5- Denetimin Tamamlanmas Ve Raporlama Aamas

Tm bu almalar tamamlandnda mteri iletmenin, zerine gr verilecek mali tablolar da

mteri tarafndan dzenlenmi ve denetim irketine teslim

edilmi bulunmaktadr.alma katlarndaki notlarla mali tablolar karlatrlr ve farkllklar varsa

tespit edilir.

Bu arada baz analitik teknikler uygulanarak mali tablolarn bir kez daha kontrol yaplr. Bylece tekrar

denetlenecek alanlar bulunur ve gerekli almalar tamamlanr.

Bu dnemde ayn zamanda mteri iletmenin ynetim kurulundan bir de "Ynetimin Teyit Mektubu"

(Management Letter) alnr. Bu mektupta Ynetim Kurulu mali

tablolarn dzenleme sorumluluunun kendine ait olduunu, bilanoya gemeyen hibir varlk veya bor

unsuru olmadn, gelir ve giderlerin gerek olduunu

ve gizlenen hibir eyin kalmadn teyit eder. Ayrca bilano gnnden sonra ortaya kan ve

bilanoda deiiklik gerektiren olaylar ile gerektirmeyen olaylar olup olmad da aratrlr. Bu

almalarla birlikte Denetim Raporu'nun ilk tasla da hazrlanr ve mteri iletmenin yetkili

kurullarna yazl bir ekilde sunulur. Eer onlarn bir itirazlar veya yanl anlamalar varsa, durum

gzden geirilir ve gerei yaplr. Bylece denetim almalar bitirilmi ve kesin rapor verme aamasna

gelinmitir. Kesin Rapor denetim irketinin yetkili kurullarnda grldkten sonra Sorumlu Ortak

Badeneti tarafndan imzalanr ve mteri iletmeye istenilen sayda sunulur.

6- Rapor Sonras Faaliyetler

Denetim irketinin grevi denetim raporunu verdikten sonra sona ermemektedir.Verilen raporun mteri

iletmenin genel kurulunda grlmesi aamasnda, denetim firmasnn sorumlu ortak ba denetisi

veya denetim ekibinde yer alan bir denetisi, muhtemel sorulara cevap vermek zere Genel Kurula

katlr. Eer genel kurulda hesaplar konusunda veya denetim raporunun aklamalar blmnde

belirtilen husus hakknda bilgi istenirse, hazr bulunan bu deneti aklamalarda bulunur.

Denetim irketinin grevi bununla da bitmemektedir, nk kabul veya ibra edilen Mali Tablolarn

gn iinde Sermaye Piyasas Kuruluna gnderilmesi ve iinde

de yaynlanmas gerekmektedir. Denetim irketi bu ykmllklerin yerine getirilip getirilmediini de

takip etmek zorundadr.

2-DENETM PLANLAMA

1-Denetim planlama sreci

Denetim planlamasn oluturan ilemler ve sras yledir.

1- mteri hakknda bilgi toplama

2- denetim almalarn blmleme

3- i kontrol sistemi hakknda bilgi edinme ve kontrol riskini deerleme

4- nemlilik dzeyini belirleme

5- denetim riski dzeyini belirleme

6- denetim amalarn belirleme

7- denetim programnn taslan yazma

8- denetim sresini ve zamann belirleme

9- denetim personelini grevlendirme.

Denetim

23

DENETMN PLANLANMASI

Planlama, gelecei nceden grerek veya tahmin ederek tavr alma, hedefe ulalmas in izlenecek yol

veya yntemleri belirleme eklinde tanmlanabilir. Denetimde planlama, alnan denetim grevinin

zamannda, en az denetim riski tayacak ve en ucuz maliyetli olacak ekilde sonulandrlabilmesi iin:

- Hangi denetim alanlarnn,

- Kimler tarafndan,

- Denetim dneminin hangi zaman aralklarnda,

- Hangi denetim teknikleri uygulanarak

denetleneceinin yazl bir ekilde belirlenmesi eklinde tanmlanabilir

PLANLAMANIN AAMALARI

Denetim planlamas esas itibariyle denetim firmasnn herhangi bir mteri firma ile denetim

szlemesinin imzalanmasn zleyen gnlerde gerekletirilir.

Denetim plann grevlendirilen Sorumlu Ortak Ba Denetinin yapmas gerekir. Deneti denetim

plann hazrlarken, hedefi yeterli ve en uygun maliyetli denetim kantlarn toplayabilmektir. Bunun

sonucunda da denetim raporunda belirttii gr isabetli olacak ve en az denetim riskini tayacaktr. Bu

amala, denetim ekibinden kimleri, hangi denetim alanlarna, hangi tarihlerde tahsis edeceini tespite

alr. Bu onun Denetim stratejisini belirleme almas olarak da isimlendirilebilir.

Esasen denetim stratejisi daha geni bir anlam ifade etmekte olup, daha az personel kullanlarak ve daha

az maliyete katlanarak, aadaki hususlarn aratrlmasndan sonra daha kapsaml, denetim riski az,

zamannda bitirilebilen bir denetim almasnn gerekletirilmesini amalar.

- Denetimlerin ne lde i kontrol sistemine dayandrlabilecei, i kontrol sisteminden yararlanmann

mmkn olup olmad,

- Hangi denetim alanlarnda tam (kesiksiz) inceleme yaplabilecei, hangi denetim alanlarnda ise

rneklemeye bavurulabilecei,

- Analitik yntemlerden ne lde yararlanaca, bu yntemlere verilebilecek nem,

- letmede alanlardan ve st ynetimden szl veya yazl bir ekilde alnan bilgilere ne derece nem

atfedip, kant olarak kullanlabilecei veya bu bilgileri iletme dndaki kiilere ne llerde teyit

ettirecei,

- Kabul edecei risklilik ve nemlilik snrlarnn ne olduu Bu hususlar denetim plan ve programnn

ayrntlarnn belirlenmesi iin bilinmesi gereken hususlardr.

Deneti stratejisini izmeden ve plan ve programn yapmadan nce en az aadaki hususlar inceler ve

stratejisini bu ekilde elde ettii bilgilerin yardmyla gerekletirir.

a) letmenin d evresi ile ilgili olan ancak denetimde nemi olan alanlarda

bilgi salanmas(iletme evresinin ve faaliyetlerinin tannmas)

b) irketin i kontrol ve muhasebe sisteminin anlalmas

c) Risk Alanlarnn ve nemlilik dzeylerinin belirlenmesi

d) Denetime katlanlar arasnda koordinasyonun, ynlendirmenin ve gzetimin nasl olaca

e) Dier nemli hususlarn varl.

Ancak denetimde planlama bunlarla snrl deildir. Denetim almalar yrtlmeye balandnda

yeniden elde edilen bilgiler ile planda ve programda deiiklikler yaplaca aktr. Ba deneti denetim

plann yaptktan ve personelini grevlendirdikten sonra yine almalar gzlemlemek, ilk planlama

aamasnda elde ettii bilgileri gzden geirmek, zellikle i kontrol sisteminde grlen aksaklklara

gre denetim almalarnn kapsamn artrmak zorunda kalabilir.

Aktif Akademi Eitim Merkezi

24

Aada bu aamalar incelenmeye allacaktr.

a) letme evresinin ve Faaliyetlerinin Tannmas

letmenin inde bulunduu genel ekonomik evre, bu evre ile ilikileri, bu evrenin zellikleri

dorudan doruya iletme ve iletme ynetimi zerinde

etkili olur. Bu hususlar deneti iin risk unsurlardr.

- Ekonominin ve letmenin Faaliyet Gsterdii Sektrn Genel Durumu, Ekonomik evresi le

likilerinin Yansmalar

- rgt Yaps, Hukuki Yap, Finansal Yap Hakknda Bilgi Salanmas

- Personel Yaps ve Mevzuat Hakknda Bilgi Salanmas

- irketin zel Durumuna likin Bilgilerin Salanmas (Yatrmlar, tevikleri, KDV iadeleri gibi)

b) Kontrol Sisteminin vs Muhasebe Sisteminin Anlalmas Eer deneti risk alanlarna gre

denetiminin ayrntsn ve uygulayaca teknikleri belirleyecek ise irketin kaak, kayp, hile, suiistimal

olanaklarn ve mmkn olan hatal ilemlerin yerlerini fark etmek zorundadr. Bu gibi istenmeyen

durumlar ise i kontrol sistemi sayesinde nlenebilir. yi ve yeterli bir i kontrol sisteminin olduu

iletmelerde bu gibi durumlar mmkn olduu kadar az olacak, denetim grnn gvenilirlii

artacaktr. Eer yeterli bir i kontrol sistemi yoksa hatal ilemlerin, kaaklarn, kayplarn dzeyi

artacaktr. Bu itibarla deneti kontrol sistemini hem bir btn olarak, hem

de ksmi alanlara ynelik olarak inceleyip riskli alanlar tespit edecektir.Deneti tm bu durumlar

hakknda bilgi alabilmek iin sorduu sorularn yantlarn arar. Bunlar iletmenin muhasebe sistemine

ve kontrol sistemine ne derece gvenilebileceinin gstergeleridir. Eer bu sorulardan tatminkar

cevaplar alnyor ise denetim programnda yer alacak denetim tekniklerinin kapsam azalacak,

rnekleme yntemlerine daha ok bavurulacak, aksi takdirde daha fazla zaman ve personel kullanan,

daha detayl denetim plan ve program hazrlanacaktr.

c) Risk Alanlarnn ve nemlilik Dzeylerinin Anlalmas

Denetimde planlama aamasnda denetinin son derece younlamas gereken hususlardan birincisi

iletmenin tad risklerin ve bu risklerden denetimin amalarna, yansyan risklerin belirlenmesidir.

Burada risk; mteri iletmenin mali tablolarnda nemli dzeyde hata ve dzensizlik olmasna ramen

denetinin bunlar hakknda olumlu gr verme olasl ve mali tablolarda veya dipnotlarnda veya zet

denetim raporunda aklanmas gerektii halde aklama yaplmamasndan kaynaklanan risklerdir.

Ancak burada kastedilen denetim riskleri iletmenin d evresinin ve kendi retim srelerinden

kaynaklanan risklerden muhasebeyi ve mali tablolar lgilendiren risklerdir. Bu nedenle nce iletme

risklerinin, daha sonra bunun yansmas olan denetim risklerinin incelenmesi gerekir.

sletme Riskleri

letme riskleri ile iletmenin gelecekte mevcut karllk dzeyini engelleyecek, iletmenin yaamn

tehlikeye sokacak beklenmedik olaylar kastedilmektedir.

Genelde iletme risklerinden anlalan iletmenin amalarna ulaabilmesini veya belirledii stratejileri

baarl bir ekilde uygulamasn engelleyen olaylar ve

davranlardr.

letme dndaki etkenlerin iletme zerine etkilerinden kaynaklanan risklerin bir blmne yukarda

iaret edilmitir. letme evresinin iletme zerindeki etkisinden kaynaklanan bu risklerin yannda

ayrca iletme indeki i srelerinin, retim teknolojilerinin, sat veya pazarlama yntemlerinin neden

olduu riskler vardr. Deneti; iletmenin bu tr risklerini ayr ayr inceleyip, dourabilecekleri hata ve

hileleri tahmin edip denetim planna tamaldr. Denetinin bu riskleri dikkate alma zorunluluu, mali

tablolarn dzenlenmesinde temel varsaymlardan birisi olan "iletmenin sreklilii" ilkesi ve denetimde

"nemlilik" ile ilgisinden kaynaklanmaktadr.

Denetim

25

LETME RSKLER

1-Genel Dsal Riskler

a)Yasal Ykmllkler

b)Teknolojik Deiiklikler

c)Tabii Afetler

d)Politik Gelimeler

2-Faaliyet Riskleri

a)Tedarik Riskleri

b)retim Riskleri

c)Sat Riskleri

3-Finansal Riskler

a)Pazar Fiyatlar

b)Mterilerin Kredibiliteleri

c)Likidite Riskleri

4-Kurumlaamama Riskleri

a)rgtlenme Riskleri

b)Ynetim Riskleri

c)letiim Yaps

d)letiim Kltr

Denetim Riskleri

Denetim riski, mteri iletmenin zet raporunda isabetli gr veya yanl gr verilmesi eklinde

ortaya kar. Denetlenen mterinin mali tablolarnn nemli lde hata ve dzensizlik iermesine

ramen denetinin bunlar hakknda olumlu gr verme veya isabetsiz gr verme olasldr. Denetim

riski kaynaklarna gre boyutta incelenir. Bunlar;

1) Yapsal Risk

Mterinin i kontrol sisteminin levsel olmad veya almad varsaym altnda, baz ilem

trlerinin belirli yapsal ve evresel zellikleri nedeniyle yanl kaydedilmesi ve hi kaydedilmemesi

neticesinde hesap kalanlarnn yanl olmas ve bunlarn tek bana veya dierleri ile birleerek nemli

bir lye ulamas neticesinde doan risktir. yi bir muhasebe ve i kontrol sistemi olmadan

doabilecek hatalarn toplamdr. Ksaca iletmenin iyi bir muhasebe dzeni olmad durumlarda mali

tablolarda olmas muhtemel hatalarn toplamdr. Baka bir bak as ile iletmenin d evresinin,

faaliyetlerinin ve iletmenin kontrol yapsnn neden olabilecei risklerdir.

Yine deneti bilir ki;

- Muhasebeletirme ve deerleme yntemlerinde farkl muhasebe politikas uygulayabilme olanaklar,

- Hesaplama ve saysallatrma olanaklar asndan zorluklar veya karmaklklar,

- Hesap kalemlerinin bykl ve dier hesaplarla ilikisi,

- Varlklarn kolayca alnabilir, iletme dna kolay karlabilir olma gibi zellikleri arttka bu risk de

artar.

2) Kontrol Riski

Yapsal risklerden, iyi bir muhasebe ve i kontrol sistemi sayesinde nlenenler ktktan sonra, hala

kalan risklerdir. Yani i kontrol ve muhasebe sistemi sayesinde de nlenemeyen veya fark edilemeyen

hatalardan kaynaklanan risklerdir. kontrol sistemi ne denli iyi ise bu riskler azalr. kontrol

sisteminin etkinlii azald srece bu riskler artar. Bu nedenle bu risklerin dzeyi hakknda bilgiyi

deneti i kontrol ve muhasebe sistemi incelemeleri srasnda elde edebilir.

Yapsal riskle kontrol riskinin bileimi (arpm) toplam hatal lem riskini verir. Denetinin ortaya

karmaya alt toplam hata budur. Buna toplam hatal ilem riski (FE) de denmesi mmkndr.

Aktif Akademi Eitim Merkezi

26

3) Bulgu Riski

Kontrol sistemleri sayesinde nlenemeyen veya bulunamayan hatalardan kalan ve denetinin de denetim

teknikleri uygulayarak ortaya karamad hata ve hilelerden doan risktir. Ksaca denetinin yeterli

alma yapm olmas halinde ortadan kaldrlabilecek hata ve hilelerden kaynaklanan risktir.

Bir iletmede yaplabilecek muhtemel her trl hatann toplamn oluturan yapsal risk, i kontrol ve

muhasebe sistemi sayesinde nlendii iin azalmakta, kalanlar da (kontrol riski) deneti tarafndan

ortaya karlmaya allmaktadr. Deneti tarafndan da ortaya karlamayan ksm denetim riskini

ifade etmektedir.

Burada hemen belirtilmesi gereken husus denetim riskinin hibir zaman sfra indirilemeyecei, ok az

da olsa yine de mali tablolarn belirli bir hata tayabileceidir. nk deneti gemiteki tm ilemleri

tekrar gzlemlemesi, yaamas (tm muhasebe filerini tek tek yeniden incelemesi) hatalar tespit etmesi

mmkn deildir ve kendisinden bu da istenmemektedir. Eer bunu yapabilse bile bu kez de kendisinin

hata yapma riski doacaktr.

nemlilik

Deneti denetim plan ve programn hazrlarken her riskten ziyade mali tablolar zerinde nemli hata ve

yanllklara neden olabilecek riskleri belirlemek zorundadr. nemli hatalar, her hangi bir mali tablo

kaleminin ya tek bana yada dier mali tablo kalemleri ile birletiinde, bu mali tablolar kullananlarn

kararlarn etkileyecek derecede yksek olan hatalardr. Bu nedenle her hatann ortaya karlmas ve

denetim raporunda aklanmas zorunlu deildir. Sadece mail tablo kullanclarnn kararlarn

etkiyebilecek boyutlardaki hatalarn bulunmas, denetim plannn bu salayacak ekilde gelitirilmesi

gerekir.

Ne byklkteki hatalarn mali tablo kullanclarnn kararlarn etkileyebileceine karar vermek

denetinin tecrbeleri nda verecee karara baldr. nemli hatalar, niteliksel de olabilir, niceliksel

de olabilir. rnein duran varlklar iinde gsterilmesi gereken bir kalemin doru rakamlar ile dnen

varlklar iinde gsterilmesi bir niteliksel hatadr. Ancak rakamla belirtilebilen hatalar yani niceliksel

hatalar da olabilir. rnein her hangi bir hesap grubunun, z sermayenin, dnem brt karnn veya net

karn bir oran olarak da belirlenebilir. Ancak deneti tek bir rakam belirleyerek "bunun altndakiler

nemsiz, zerindekiler nemlidir" eklinde tek bir nemlilik snr belirleyemez. Ayrca bir denetim

alanndaki hatay sadece O denetim alan iin deil tm mali tablolara etkisini dikkate alarak

deerlendirmeli ve yargsn vermelidir. nemlilik derecesi ile denetim risk oran arasnda ters ynde

kuvvetli bir iliki vardr. Deneti, denetim risk orann drdke, nemlilik snr artacak, risk orann

artrdka nemlilik snr decektir. Deneti tm almalarnda gemie ynelik gzlem yerine,

gelecee ynelik gzlemlere, arlkl olarak iletmenin gelecekteki risklerini belirlemeye alacaktr.

Riske Ynelik Denetim

Son yllarda muhasebe denetiminde en ilgi ekici gelimeler denetimin artk risk tabanl denetim olmas,

yani iletmenin yakn gelecekte veya grlr bir srede iletmeyi ne gibi risklerin beklediinin dikkate

alnarak denetim raporunda gr verilmesi eklindedir. Riske ynelik denetim, denetim mesleinde de

yeni bir boyut amakta denetimin niteliini deitirmektedir.

4) letme Yetkilileri le Grme ve Koordinasyon

Deneti iletmenin d ve i evresini, kontrol ortamn tandktan, doal (yapsal) risklerden denetim

riski olarak kalanlar grdkten ve nemlilik dzeyleri hakknda kararn verdikten sonra (yani denetim

stratejisini gelitirdikten sonra) sra denetlenen mteri iletme ile koordinasyonun nasl salanacana

gelir. Bu aamada bir de irket st dzeyi ve denetim kurulu yeleri ile grlr. Grmesinin iki

arlk noktas vardr.

- Denetim almalar srasnda hangi alanlarda kimlerden dorudan bilgi alnabilecei,

- irketin i denetiminden sorumlu olanlar (varsa tefti heyeti bakan veya yardmc) ve zellikle irket

genel kurulunda seilmi denetiler le grerek, arlk vermek gereken denetim alanlarnn olup

olmadnn renilmesi.

Denetim

27

5) Denetim Plan ve Programnn Gelitirilmesi

Deneti yukarda belirtilen tm hususlar hakknda yeterli bilgi aldktan sonra, sra denetim plan ve

programnn yazl bir ekilde gelitirilmesine gelir. Bu plan; temel plan, zaman (termin) ve personel

planndan oluur.

- Temel Plan (Denetim Program)

Yaplan irket tanma, risk tanma, i kontrol sisteminin yeterlilii almalar neticesinde, irketin hangi

denetim alanlarna blnecei, bu denetim alanlarnda hangi denetim teknikleri uygulanarak yeterli

denetim kant toplanacann yazl bir ekilde belirlenmesi ile temel denetim plan oluturulmu olur.

Yani temel plan, iletmede hangi denetim alanlarnda denetim yaplacan, bu denetim alanlarnda tr

teknikler uygulanarak denetimin veya k