Dem tam tinh viet lich su nguyen manh con

Nhóm mạng Việt Nam Văn Hiến

1 Đem Tâm Tình Viết Lịch Sử - Nguyễn Kiên Trung (Nguyễn Mạnh Côn) – www.vietnamvanhien.net

nh v n Ngu ễn M nh C n S igon 1957

http://1.bp.blogspot.com/_LHYOUjpm2bY/ShxDoYm9gLI/AAAAAAAAAbA/Wg7aj8aw54E/s1600-h/Nguyen+Manh+Con.jpg



Nguyễn Mạnh Côn Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Nguyễn Mạnh Côn (1920-1979), là nhà văn Việt Nam trước 1975. Ngoài

tên thật, ông còn ký bút danh: Nguyễn Kiên Trung, Đằng Vân Hầu.

Tiểu sử

Nguyễn Mạnh Côn sinh ngày mùng 7 tháng 5 năm Canh Thân (1920) tại

Hải Dương, nhưng cư ngụ ở Hà Nội. Thuở nhỏ, ông học ở Hà Nội. Năm

1939, ông cộng tác với báo Đông Pháp, và sau đó (1945) là báo Thống

nhất. Có nguồn [1] nói rằng năm 1942-1943, ông cũng từng là sĩ quan trong

quân đội Nhật Bản, khi đội quân này đổ bộ vào Bắc Kỳ vào tháng 9 năm

1940.

Năm 1949-1950, Nguyễn Mạnh Côn làm nhân viên Trường võ bị Trần

Quốc Tuấn (nay là Trường Đại học Trần Quốc Tuấn, hay còn gọi là

Trường Sĩ quan Lục quân 1) ở Sơn Tây.

Năm 1951, ông hồi cư về Hà Nội, rồi đi dạy học tư.

Năm 1954, ông vào Nam làm việc ở Đài phát thanh Sài Gòn. Sau đó, ông

còn viết sách và làm Chủ nhiệm kiêm Chủ bút báo Chỉ đạo (1956-1961),

Chủ bút báo Văn Hữu, đồng thời cộng tác với các báo, như: Tia sáng, Tin

mai,...

Nguyễn Mạnh Côn mất ngày 1 tháng 6 năm 1979 tại Thành phố Hồ Chí

Minh [2].

Tác phẩm chính

Việt Minh, Ngươi Đi Đâu (1957) Đem Tâm Tình Viết Lịch Sử (1958) Kỳ Hoa Tử (1960) Truyện Ba Người Lính Nhảy Dù Lâm Nạn (1960) Lạc Đường Vào Lịch Sử (1965), Con Yêu Con Ghét (1966) Mối Tình Màu Hoa Đào (1967) Giấc Mơ Của Đá (1968) Tình Cao Thượng (1968) Đường Nào Lên Thiên Thai (1969) Hoa Bình...Nghĩ Gì...Làm Gì (1969) Sống Bằng Sự Nghiệp (1969)

http://vi.wikipedia.org/wiki/1920


http://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_v%C4%83n

http://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam


http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1ng_5

http://vi.wikipedia.org/wiki/Canh_Th%C3%A2n


http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BA%A3i_D%C6%B0%C6%A1ng

http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_N%E1%BB%99i




http://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_M%E1%BA%A1nh_C%C3%B4n#cite_note-0



http://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%E1%BA%ADt_B%E1%BA%A3n

http://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_K%E1%BB%B3





http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_%C4%90%E1%BA%A1i_h%E1%BB%8Dc_Tr%E1%BA%A7n_Qu%E1%BB%91c_Tu%E1%BA%A5n

http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C6%A1n_T%C3%A2y




http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2n





http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_H%E1%BB%93_Ch%C3%AD_Minh

http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_H%E1%BB%93_Ch%C3%AD_Minh

http://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_M%E1%BA%A1nh_C%C3%B4n#cite_note-1



Yêu Anh Vượt Chết (1969)

Chú thích

1. ^ Theo website Vietgle [1] 2. ^ Theo website Văn Chương Việt [2]. Trang Vietgle ghi ông mất năm

Canh Thân (1980). [3]. Theo Lê Thanh Sơn, cựu phóng viên Việt tấn xã ở Sài Gòn trước 1975, thì ông mất trong khoảng thời gian bị đưa đi cải tạo [4].

Nguồn:

http://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_M%E1%BA%A1nh_C%C3%B4n

: KỶ NIỆM VỀ NGUYỄN MẠNH CÔN

của Ệ A

Trước b mươi tháng Tư 75 t i tiếp xúc với Ngu ễn M nh C n nhiều hơn thường xu ên

hơn l với mọi v n hữu khác. Một thời nh chủ biên tờ Chỉ Đ o cơ qu n ng n luận củ

Người Việt Tự Do Chống Cộng. T i l bỉnh bút. Khi tờ báo n được giao cho Nha

Chiến Tr nh Tâm Lý (tiền thân củ Cục Tâm Lý Chiến) thì nh l cộng sự viên. Hồi đó

t i phụ tá cho chủ bút Kỳ V n Ngu ên đặc trách biên tập.

Ngu ễn M nh C n l một v n sĩ có chân t i. Kiến thức phong phú. Bút pháp linh th ng.

V n phong bình dị trong sáng. V n m ch sung mãn bất tận. V n thái chu ển biến linh

ho t theo từng tình huống. Khi cần thì viết như một nh th ng thái hoặc như một nh

phân tâm học. Tu vậ vẫn m ng tính đ i chúng dễ hiểu. Nơi nh có một đặc điểm nổi

bật. L h kh i dụng đề t i kho học để lung khởi đẩ đư câu chu ện. Do đó độc giả

dầu muốn dầu kh ng cũng phải lưu tâm đến nội dung củ chủ đề chính. Chẳng h n như

tru ện Bán Linh Hồn Cho Quỷ được mở m n bằng mấ ẩn số toán học. Hơn nữ nh h

viết về kho học giả tưởng. Một cách sáng t o độc đáo.

http://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_M%E1%BA%A1nh_C%C3%B4n#cite_ref-0

http://www.vietgle.vn/trithucviet/detail.aspx?pid=N0JDOTBBMDkwNQ&key=Nh%C3%A0+v%C4%83n+Nguy%E1%BB%85n+M%E1%BA%A1nh+C%C3%B4n&type=A5

http://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_M%E1%BA%A1nh_C%C3%B4n#cite_ref-1

http://www.vanchuongviet.org/vietnamese/vanhoc_tacgia.asp?TGID=2244

http://vi.wikipedia.org/wiki/Canh_Th%C3%A2n


http://www.vietgle.vn/trithucviet/detail.aspx?pid=N0JDOTBBMDkwNQ&key=Nh%C3%A0+v%C4%83n+Nguy%E1%BB%85n+M%E1%BA%A1nh+C%C3%B4n&type=A5

http://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2n


http://dankeu.com/~/goto/le-thanh-son-nguyen-manh-con-chet-trong-nguc-tu-cs-1945.aspx

http://saigontimesusa.com/bai/vanchuong/index.shtml



Tác phẩm đầu t củ Ngu ễn M nh C n l Đem Tâm Tình Viết Lịch Sử (ký bút hiệu

Ngu ễn Kiên Trung). Có tiếng v ng lớn. Nhưng phải đợi đến khi Kỳ Ho Tử r mắt thì

d nh tiếng nh mới thực sự được củng cố vững chắc. Kỳ Ho Tử l một c gái Nhật. C

t êu một ch ng tr i Việt luân l c bên Trung Ho . Theo người êu về nước. Lúc bấ giờ

đ ng kháng Pháp. Trớ trêu th ! Nhắm đúng thời điểm đốt gi i đo n để thực hiện cách

m ng v sản. Mọi chướng ng i vật cản đường đều phải đốn ngã. Hồ Tùng Mậu l chướng

ng i vật ngu hiểm nhất. Cộng đảng bèn dụng kế. Ngụ t o r tội phản động buộc cho

Hồ. Ch ng tr i nọ được lịnh đứng r tố cáo trước tò . Ch ng vốn l một đảng viên trung

kiên. Cho nên kh ng thể kháng lịnh. U ên ương x lì nh u. Mối tình thơ mộng v não

nùng ấ t n vỡ. Trong thảm cảnh tóc t ng ngút ng n sân hận.

N m ấ Ngu ễn M nh C n nắm tờ Chỉ Đ o. Anh thường ở nh ít khi đến tò báo. Một

h m Triều Đẩu có ý muốn gặp nh. Bảo t i biết nh thì đư đi. Nh v n tr o phúng n

mượn cớ l cậ đ ng b i nghiên cứu về Đế Quốc Ng S Viết. Tiện thể l m mấ ng o.

H i vị đều l đệ tử củ N ng Tiên Nâu. Họ đi mâ về gió xả d n. Quả l nói chu ện bên

kh đèn thuốc phiện có khác! Kh ng thể thiếu một thứ chu ện gì trên đời. Nổ như bắp

r ng. T i chỉ ngồi chầu dì lắng nghe họ tr o đổi để học hỏi. Bữ ấ Ngu ễn M nh C n

hỏi Triều Đẩu:

- Đ i c viết biếm v n đến như thế l rất đ t. Trong cả h i cuốn Trên Vỉ Hè H Nội

Trên Vỉ Hè S i Gòn đ n nh đều kh ng nêu đích d nh một thằng n o. Kh ng đấm v o

mặt một thằng n o. Nhưng có tật giật mình cũng có đứ nó biết chớ. Nó biết chính nó l

cái bi . Kh ng phải l nó thì còn tên chó chết n o v o đấ nữ . Vậ đ i c o kh ng ngán

cái vụ mu thù chuốc oán ư?

Triều Đẩu:

- T i hã hỏi l i nh trước đã. Anh dám chửi cả tập đo n cộng sản. M ở vùng đất tự do

n ng cả ở S i Gòn chúng nó còn g i cả cán bộ nằm vùng. Vậ nh có ngán kh ng?

Ngu ễn M nh C n lắc đầu m cười tủm. Triều Đẩu tiếp lời:

- Anh dám chửi cả t ng m n bọn lãnh tụ cộng sản m còn chẳng ngán. Huống chi t i chỉ

đả kích cá nhân h cớ gì m phải ngán. Cứ cho rằng có đứ nó biết tỏng r đi. Biết thì

cũng chỉ ấm ức để bụng. Chớ ho hoe gì nổi. Thế nh có biết rằng nh bị bọn cộng sản xếp

v o lo i phản động số một h kh ng?

Ngu ễn M nh C n:

- Xin các nh cứ thuật l i trung thực những gì đã biết. T i sẽ giải thích từng điểm một.



Triều Đẩu r dấu cho t i đỡ lời. T i nói:

- Nguồn tin do Sở Mật Vụ Phủ Tổng Thống cung cấp. Sở n đã mu gần hết ấn bản

cuốn Tân Liêu Tr i Chí Dị củ Người Th ng Long. Một tác phẩm chống cộng dưới hình

thức liêu tr i. Trong đó những tên cộng sản được miêu tả như hồ l êu quái. Chính nhờ

v o cái tác phẩm “nặng ký” ấ m tác giả được Sở Mật Vụ mời cộng tác. Anh t cùng

l m với t i ở VP I thuộc Sở. Có lần tâm sự với t i như vầ :

“T i viết v n vì lý tưởng đấu tr nh chống cộng. Chớ kh ng phải l t i cố ý viết một cuốn

tru ện chửi bới cộng sản để dùng nó như một phương tiện tiến thân đâu. Thế nhưng bọn

cộng sản đã xu ên t c. Chúng nó vu cáo cho tất cả những câ bút dám viết đụng đến

chúng nó chẳng h n như Hiếu Chân Trúc Sĩ tất cả đều l t s i củ Đế Quốc đều l n

tiền củ Mỹ m viết nữ .”

Người Th ng Long phát biểu như thế đó. Theo sự phối kiểm tin tức củ VP I thì Ngu ễn

M nh C n đứng đầu sổ đen. Có nghĩ l chống cộng tới độ qu ết liệt cực đo n. Chỉ có

tiêu diệt cái chế độ sắt máu do cộng sản dựng nên. Chớ kh ng hò giải hò hợp gì với

cái tập đo n cướp ng ấ cả. Vậ nh nghĩ s o?

Ngu ễn M nh C n:

- Cái vụ cộng sản dùng các toán ám sát để khủng bố người quốc gi đối với t i kh ng có

gì đáng nói. Vậ m cứ phải nói. Tệ lắm cũng cả mấ chục lần rồi. Nói mãi hó r nh m.

Giờ vì đ i c hỏi nên phải giải đáp thêm một lần nữ . Nhưng chỉ rút ngắn trong v i h ng

thôi.

Cộng sản l mối t i ương cho dân tộc. Phải trừ khử mối t i ương đó. Bằng nhiều cách.

Cách củ t i l dùng bút. T i viết l do chính t i ý thức được cần phải viết. Có nghĩ l

viết theo tinh thần tự ngu ện. Chớ có đế quốc n o thuê t i viết đâu m bảo rằng t i n

tiền. Còn việc cộng sản xếp t i v o lo i phản động số một h số mấ điều đó kh ng cần

biết. Chỉ biết rằng chúng nó rất sợ những tác phẩm chống cộng. Những tác phẩm m sức

c ng phá còn khủng khiếp hơn bom ngu ên tử nữ . Thật sự l t i kh ng sợ cộng sản tí

n o. T i coi mấ trò h m d o củ chúng nó như ph . Anh Triều Đẩu lo ng i giùm t i có

phần quá đáng đấ . Dầu s o C n cũng cảm ơn nh về thiện ý. Cần nói thêm. kh ng phải

l t i kh ng biết đến mọi th nh phần nằm vùng. Bọn thích khách bị lực lượng n ninh

thọp cổ kh ng ít đâu. T i có đọc một xấp biên bản thẩm cung. Phối kiểm thấ có nhiều

điểm n khớp với nh u. Chứng tỏ bọn chúng được kết n p bừ bãi. Cho nên đội ngũ rất

t p nh m hổ lốn. Hầu hết đều ú tử th m sinh. Giả như có ám sát được một người quốc

gi chúng cũng khó m giữ nổi m ng sống. Miền N m đâu phải l vườn ho ng m giặc

cộng hòng mú gậ ....



S u ng Chỉ Đ o đình bản Ngu ễn M nh C n v t i ít khi gặp nh u. Thời gi n tr i qu .

Mãi đến mù hè đỏ lử 72 mới gặp l i nh. Anh vẫn sáng tác như ng n o. Nhưng viết ít

đi. Nghề cầm bút thực sự trở th nh nghề t trái. Mưu sinh l nghề t phải. Anh l m tất

cả mọi việc lương thiện có thể l m để kiếm tiền phụ với vợ. Kể cả dịch vụ chu ên chở

h ng hó . Với mọi dân l ng bẹp như nh bỏ r ngu ên một ng để vật lộn với cuộc

sống đâu phải l chu ện dễ. Được cái l mỗi ng nh đã giảm dần phân lượng thuốc.

Lúc đầu khó chịu lắm. S u quen dần. Vì vậ mới d nh được trọn buổi sáng để ch

ngo i. Anh nói mấ câu. Tho t nghe thấ kh ng có gì đáng để tâm. Nhưng s u b mươi

tháng Tư 75 mới thấ ứng nghiệm:

“Một con người đã m ng thuốc sái như t i m nếu s v o t kẻ thù l dễ bị lung l c. Dễ

th lòng đổi d khi kẻ thù dùng thuốc để nhử. Vì thế t i chỉ mong s o c i hẳn được l

hết nợ. Chớ nặng nợ Phù Dung nó còn cực khổ gấp ng n lần nặng nợ má đ o đấ ...”

T i có đư cho Ngu ễn M nh C n đọc mấ tru ện tâm đắc củ t i đã đ ng báo để nh

cho ý kiến. Đọc xong nh nhận xét:

- Anh viết tiến bộ hơn hồi viết Chỉ Đ o nhiều. Kh ng kh kh n nặng nề như trước. M

tươi mát nhẹ nh ng hơn nhiều. Cấu trúc vững. H nh v n mực thước tr ng trọng. Tu

nhiên nên cẩn thận hơn nữ trong cách dụng từ ngữ. Chọn chữ s o cho đắt giá. Thế th i.

T i hỏi Ngu ễn M nh C n:

- Kh i thác mãi đề t i cộng sản nó l nh qu nh lẩn quẩn. Rất l nh m. Chán phè. Anh có

định chu ển s ng đề t i khác h kh ng?

- T i kh ng nghĩ như nh Nh v n đáp. Viết m khéo thì đề t i n o cũng h hết. Nơi

con người t i cái tư tưởng bất nhân nhượng đối với cộng sản nó đã ngấm sâu v o tâm

c n rồi kh ng s o bỏ được. Vì vậ t i dự định dựng một tác phẩm lớn. Lớn hơn Mối

Tình Mầu Ho Đ o nhiều. C n bản vẫn l chống cộng. Nhưng chống cộng ở trình độ c o.

Kh ng cần mượn hình ảnh một tên giặc cộng n o. Kh ng viện dẫn kh ng phiếm luận

d ng d i về lời tu ên bố củ một tên lãnh tụ đỏ n o.

Từ s u bữ h n hu ên lần chót ấ Ngu ễn M nh C n v t i kh ng còn gặp l i nh u nữ .

Vì ho n cảnh kh ng cho phép. Từ 72 đến 74 t i bị cầm chân h m bốn trên h m bốn giờ

ở Đ i Quân Đội. B mươi tháng Tư 75 mất nước. H i mươi tháng N m liền đó bị tống



gi m. Ở tù sáu n m. Khi được phóng thích mới h tin Nh v n đã th nh người thiên cổ.

Anh đã kiệt lực vì đòn thù.

H m Ngu ễn M nh C n nhập tr i Xu ên Mộc một tên cán bộ v n hó (!) nó mỉ m i

hỏi nh:

- M l Đằng Vân Hầu có t i cưỡi mâ s o kh ng cưỡi mâ trốn đi?

Anh không thèm trả lời. Anh im lặng. Sự im lặng h o hùng củ con chó sói bị thương

sắp chết được miêu tả trong b i thơ Le Cor (chiếc kèn s n) củ thi h o Pháp Alfred de

Vign . Tên cán bú nọ nổi giận nó gầm lên:

- Ch hả? M có ch đi đằng trời cũng kh ng thoát khỏi t chúng ng đâu.

Dứt câu nó hất h m cho tên quản giáo đứng gần đó. Tên n bèn gọi một thằng trừng

giới v o cho nh nếm đòn phủ đầu. Rồi nh bị tống v o kiên gi m. T i đâ cứ h i tù

nhân một cặp đâu lưng v o nh u m quỳ trên h i vu ng g ch b ng. Quỳ m động não

su nghĩ. Quỳ xong l viết kiểm điểm. Viết xong l i quỳ. Rồi viết tiếp kh i cho bằng hết.

S u n có một tên cán bộ v n hó trung cấp ở S i Gòn chỉ vì “thiếu cảnh giác” h vì

“sơ hở s o đó” đã tiết lộ với báo chí nước ngo i khá nhiều về Ngu ễn M nh C n. Trước

hết l Nh v n củ chúng t đã kh ng đáp ứng đúng êu cầu củ Cách m ng. Anh chỉ n

lược những việc đã l m. Kể l i nội dung từng sáng tác. Chớ kh ng tự lên án mọi ho t

động nói chung củ mình. Có nghĩ l nh kh ng nhận tội. Một tên quản giáo nó hỏi nh:

- M viết phản động đến như vậ m còn cho l kh ng có tội ư? Vậ m có biết rằng

Cách m ng chỉ gi m giữ m một thời gi n n o đó th i rồi th cho m về h kh ng?

Chứ giữ m ở l i l m cái gì cho tốn cơm tốn g o.

- Vậ các ng muốn t i phải l m gì đâ ? Ngu ễn M nh C n hỏi tên cán bộ nọ.

- Sẽ có người hướng dẫn cho m . Y nói xong l bỏ đi.

H m s u có một tên l m dịch vụ đả th ng. Nom l hoắc. Kh ng biết gã t h nh nghề

ngỗng gì ở ngo i đời. Gã cầm trên t một bịch ni l ng trong suốt. Cố ý giơ lên cho đối

tượng nhìn thấ bên trong có những gói mỏng nhỏ. Thì r l thuốc phiện quết c l i.

Như thể thuốc c o. Chỉ nuốt chửng x i đỡ khi thiếu b n đèn. Gã lải nhải bên t i Nh v n

một chập lâu. Đ i ý thu ết phục như vầ :



- Anh nên th nh thật viết một b i kiểm điểm nhận mình có tội. Giờ n n n hối hận hứ

với Đảng sẽ đổi mới tư tưởng sẽ chu ển hướng sáng tác. Nếu nh chịu tuân h nh nghiêm

chỉnh pháp lịnh củ Nh nước thì chắc chắn nh sẽ được trả tự do đúng thời h n. Thuốc

đâ hã x i t m hầu phục hồi sự minh mẫn cho trí óc. Đừng khí khái hão m chuốc họ

v o thân l m khổ cho vợ con. Ngộ biến tòng qu ền l cách xử lý kh n ngo n củ người

biết tù thời lự thế m sống nh ơi! Gầ còm tong teo như nh chịu đòn s o thấu...

Ngu ễn M nh C n thẳng thắn đáp:

- Ông cứ việc báo cáo l i với chúng nó về tất cả những điều t i nói. T i kh ng t n thờ cái

chủ nghĩ cộng sản m t i đã dí xuống chân ấ được. T i kh ng bẻ cong ngòi bút t i

kh ng l m v n n được. Đừng hòng dùng á phiện m lung l c t i.

Việc gì phải đến đã đến. Nh v n củ chúng t đã tự sát. Bằng cách n o kh ng nghe i

bộc tiết. Chỉ biết trước ng nh qu ên sinh nh gặp trưởng Tr i m hỏi :

- Cách M ng c ng bố l chỉ gi m t i có thời h n. S o đã quá h n m kh ng thả?

Tên c i ngục cười gằn m bảo:

- Nói dễ nghe nhỉ? M ngo n cố quá cứng đầu quá m . M có chịu nhận t i đâu m

đòi Nh Nước th cho m .

Kẻ thù chư kịp h thủ Ngu ễn M nh C n thì nh đã tự tìm cho mình cái chết rồi. Anh đã

chết vinh. Anh đã bảo to n được d nh dự v tiết tháo củ kẻ sĩ. L một kẻ sĩ u vũ bất

n ng khuất nh đã kh ng “l c đường v o lịch sử” như một nhân vật trong tru ện nh

viết. Trái l i nh đã đi thẳng v o lịch sử với tư cách một chiến sĩ tiền phong chống cộng

trên mặt trận quốc gia.



Lòng hỏi lòng t i thấ mình như con

ngự mệt mỏi dọc theo lối mòn kháng

chiến qu nh co n r đến con đường

mới vừ thẳng vừ rộng thốt nhiên đâm

sợ. Sợ nhưng cũng có mừng : đ n ngự

trẻ đương phóng lên nước kiệu

T i linh cảm Việt Cộng l i đương nhầm.

Nhầm ở chỗ đánh giá nh em t quá thấp.

M

M SOI S NG Đ NG ĐI CHO C C CON C A M .

NMC

n

– -



n

công khai



- -

– -

cho –



-

-



t

c , trong hò bình v vì lý tưởng,

c c c, đó l câu kết

cho cuốn ĐEM T M T NH VI T L CH S câu kết t i muốn

viết m trước ki kh ng dám viết e ng i rằng chư đủ bằng

chứng cho chúng t tin cậ .

Thì bậ giờ những nh trí thức củ th nh H Nội củ Hồ Gươm

v Hồ Tâ kh ng b o giờ ph i nhò trong tâm tưởng kẻ lưu vong

những nh trí thức nh dũng ấ bằng t i n n củ họ đã cho phép

chúng t một lời qu ết định.

TRUNG V-LVIII

************



H m n viết cho Trung m tâm hồn t i còn thắm mầu củ cả một

rừng cờ còn rực tiếng reo củ mu n v n người s sư giữ vườn

ho B Đình.

Ch o ơi Trung,

Chúng t i h m qu đã uống từng tiếng từng chữ củ b i Tu ên

Ng n Độc Lập. V thế l chúng t trở nên những c ng dân củ

một nước độc lập trước quốc tế trước thế giới trước nhân lo i v

trước Đất Trời.

T i có thể nói với Trung rằng mười l m đêm n t i kh ng hề

chợp mắt ngủ. M t i kh ng mệt. Trái l i s u mỗi đêm th o thức

để to n tính để thèm khát những ng m i nhất định rực rỡ rực rỡ

như Ch Mẹ t i Ông B t i chư b o giờ biết thì cứ mỗi lần ánh

sáng mặt trời trở l i chiếu v o lá cờ đỏ thắm vẫn phấp phới trước

cử nh l mỗi lần t i được tiêm thêm một liều sinh lực. Mỗi ng

chúng t i một thêm khỏe mỗi ng chúng t i một thêm h ng hái.

Chúng t i h ng hái đến nỗi có những lúc muốn chết muốn chết

ng cho tổ quốc v chết ng giũ lúc vinh qu ng sáng chói n .



Trung mỉm cười nghi ngờ -Trung cho rằng t i nói cho đẹp cho

bảnh m th i?

_ Nhưng kh ng đâu! Trung! Trung ở nơi hải ngo i giữ qu ng

cảnh th nh B Lê đã phục hồi tự do v đời sống ho lệ l m s o

Trung có thể hiểu nỗi lòng b n Trung ở nước nh ?

T i biết Trung có th m gi chiến khu “Pháp tự do” chống Đức.

T i tưởng tượng được cuộc đời gi n khổ m Trung v các đồng

chí củ Trung đã sống. T i cảm th ng được niềm hãnh diện cũng

như nỗi vui mừng củ Trung khi bước lên giải phóng B Lê.

T i hiểu Trung nhưng Trung kh ng thể hiểu t i. Bởi lẽ t i biết r

ho n cảnh Trung m Trung kh ng biết gì về ho n cảnh củ t i.

T i viết r hơn nữ nhé Trung l khách đến đất Pháp Trung thấ

B o Ngược đ n áp Tự Do nên con người “mã thượng nh hùng”

đã kh ng bỏ lỡ cơ hội tiếp t cho C ng Lý thắng Cường Qu ền.

Như thế l Trung có mọi điều kiện để mình tự bằng lòng mình.

Có phải ho n cảnh củ Trung đúng như thế kh ng?

Còn ho n cảnh củ Minh thế n o? Chắc trung muốn hỏi l i như

vậ . Cho nên s u đâ t i sẽ thuật l i cho Trung h những gì đã

xả r chung qu nh t i trên đất nước từ ng Trung r đi tới n

thắm thoát đã trọn sáu n m.

(T i sẽ kh ng ng i viết d i vì t i biết Trung sẽ kh ng ng i đọc



d i. T i vụng về nhưng chận th nh nên những gì t i thuật l i với

Trung đề l những sự kiện có thật. V cũng bởi vậ nếu lá thơ

n kh ng thể có giá trị v n chương thì ít r nó cũng có giá trị tâm

tình giữ Trung với t i v giá trị t i liệu đối với lịch sử dân tộc

Việt.

Vì lịch sử l gì nếu kh ng phải l một thứ tâm sự lớn l o b o

gồm tất cả tâm sự vụn vặt nhưng tâm th nh củ mỗi người dân

như chúng t ?)

***

Vậ thì Trung ơi đâ l chút ít lịch sử Việt N m từ 1939 đến

1945. Lịch sử củ một dân tộc qu sự sống củ một cá nhân lịch

sử chủ qu n. Nhưng mỗi cá nhân l i l một phần tử củ con số h i

mươi nh m triệu cá nhân có khả n ng dựng nên lịch sử. Bởi thế

Trung có thể tin lời t i.

***

N m 1939 l n m Trung s ng Pháp để thỏ mãn tính gi ng hồ

nhiều hơn để giúp “mẫu quốc” chống Hitler. Cuối n m ấ theo

gót Trung t i cũng đi Hương Cảng.

T i nhớ l i tâm tình củ chúng t lúc bấ giờ : chúng t thèm khát



kh ng gi n như lo i người thèm khát khí trời. Vì trong chúng t l

cả một tâm hồn đ o t o bởi v n hó Pháp. Chúng t thèm khát tự

do m tự do kh ng có. Sự học như mở cho t một cánh cử sổ để

nhìn r ngo i thì thấ cảnh vật hu ho ng chói lọi nhưng chúng t

kh ng tới được cảnh vật vì cử sổ c o quá (h thấp quá?)

Chắc Trung kh ng quên rằng v o n m đó tâm hồn t hèn ếu đến

nỗi t kh ng dám nhả qu cử sổ. T cũng kh ng dám cả nghĩ

đến sự nhả qu cử sổ. C n ngu ên củ sự hèn nhát n l sự quá

quen hưởng thụ một cuộc sống tu thiếu tự do m thừ ên ổn.

Nết xấu chung củ h i t củ chung củ đ số th nh niên thời ấ

l cầu n.

Riêng chúng t nhờ đị vị củ Ch Mẹ được thoát thân r đi. R

đi để học hỏi Trung tâm sự với t i thế v t i cũng nhủ lòng như

thế.

Nhưng trái với Trung có ho n cảnh để kéo d i sự học hỏi đến

ng n t i đã l i trở về H Nội tháng sáu n m 1940.

T i về nước kh ng phải bị bắt buộc; tiền nh vẫn gởi s ng đều

đặn v sự học vấn vẫn tiến bộ đều đều. Sự “qu cố hương” củ t i

th nh r kh ng có lí do chính đáng đến nỗi về h Nội sáu tháng rồi

m t i kh ng dám về th m Thầ t i : t i biết nói với người thế n o

để khỏi hổ thẹn vì sự thằng thúc đòi đi n m trước?



Thầ t i có lẽ hiểu v thương tình con trẻ h th đổi nên cũng

kh ng hỏi l i về việc n . Du Mẹ t i thương t i một cách khác

v lo sợ cho con có điều gì u uất trong lòng Mẹ t i nhất định hỏi

t i cho r lẽ. Th nh thử có một buổi chiều t i phải thu hết c n đảm

để trả lời Mẹ t i rằng :” Con chắc rồi đâ sẽ có những sự biến

chu ển lớn l o trong đất nước.”

Mẹ t i nhìn t i ng c nhiên kh ng hiểu. T i l i kh ng s o nói r

hơn. t i muốn nói thêm rằng t i kh ng muốn vắng mặt khi có

những biến chu ển lớn l o trong đất nước nhưng t i hổ thẹn quá

m kh ng nói nên lời.

T i s o có thế m t i l i hổ thẹn chẳng hó r l m thân tr i chú

trọng đến việc nước l xấu x lắm s o? – Chắc kh ng phải thế.

T i hổ thẹn có lẽ vì trong tình tr ng dân t hồi ấ sự c m lòng

vâng lệnh chính phủ bảo hộ đã l sự quá quen rồi. V trong thâm

tâm trong tiềm thức có lẽ t i nghĩ đến Thầ t i l người sinh r

t i đến nhiều người ở đị vị c o quí hơn cả đị vị củ Thầ t i

m thấ các “bậc trên” ấ còn kh ng bận tâm lo việc nước thì cái

cá nhân tiểu mọn củ t i dám nói đến việc nước há chẳng phải

ng ng cuồng khoác lác lắm s o?



C n ngu ên sự hổ thẹn củ t i l như thế. Nhưng t i kh ng chỉ hổ

thẹn kh ng m th i đâu. Sự hổ thẹn ngắn ngủi sự tủi cực về s u

mới lâu d i hơn; cứ mỗi khi nghĩ rằng trong to n dân kh ng có

mấ i muốn lo việc nước t i l i thấ thấm thí trong tâm hồn

một thứ cảm xúc như b ng ho ng lo sợ như tủi nhục như uất

hận

Tr ng thái tâm lý n củ t i kéo d i trong mấ tháng. Cảm xúc

x o xu ến đến chỗ bế tắc cả khả n ng su nghĩ t i tự nhiên lâm

v o một thời kỳ sinh ho t ho n to n theo con đường phóng đãng

v trụ l c lấ thú vui ồ t bên ngo i để đ n áp tâm tướng s i nổi

bên trong.

Nhưng cũng m l thời kỳ n chóng hết. T i về nước chỉ được

mấ tháng l quân Nhật tiến đánh v o L ng Sơn.

Cho đến n t i vẫn kh ng biết lý do thực sự vì s o người Nhật

đánh L ng sơn vì trước khi tiến đánh họ đã điều đình với người

Pháp v đã gi nh được ít nhiều qu ền lợi.

Có lẽ họ cho rằng qu ền lợi gi nh được chư đủ có lẽ rằng họ

nghĩ thế n o cũng phải chiếm Đ ng Dương để thực hiện khối “

Đ i Đ ng ” có lẽ nữ l đo n quân Nhật ở Ho N m bị du kích

Trung Ho tiêu h o đến độ phải vội vã tìm lối thoát r bờ biển ?



T i kh ng biết r nhưng l i biết r một điều khác chẳng kém

phần hệ trọng l người Nhật đến đánh thức tinh thần quật khởi

củ người Việt.

Thật thê. Trước khi người Nhật v o L ng Sơn thì một tập thể cách

m ng Việt N m đã vùng lên chiếm chính qu ền v lập tỉnh chính

phủ ở đó. Phong tr o n vội vã hợp. Tu trên cấp lãnh tụ có

những Trần trung Lập N ng Kích Du Đo n Kiếm Điểm Ho ng

Lương nhưng cấp lãnh tụ cũng kh ng l m gì nên chu ện với đ

số nhân sự l binh sĩ củ Pháp (đội pháo thù ở L ng Sơn) cùng l

dân chúng chư hề biết được học thế n o l chiến thuật đấu tr nh

cách m ng.

Chính vì thế m tính chính phủ củ Phục-Quốc quân chóng bị t n

vỡ sự t n vỡ ngu ên do ở sự thỏ hiệp giữ Nhật với Pháp một

phần lớn: Nhật trả chủ qu ền to n vẹn nghĩ l cả vùng L ng Sơn

cho Pháp. Nhưng sự t n vỡ còn chủ ở sự non kém về kỹ thuật lãnh

đ o cuả cấp chỉ hu : đáng lẽ lập chiến khu phân tán lực lượng để

đánh du kích (như chiến thuật củ quân đội Trung Ho lúc đó

đương chống Nhật) thì 2 lãnh tụ Trần Trung Lập Đo n Kiểm

Điểm l i tập trung quân lực gi n th nh trận đị chiến để quân

pháp có dịp hu động cơ giới tiêu diệt.

Cuộc khởi nghĩ L ng Sơn t n vỡ người Pháp trả thù cực kỳ dã



m n. Hơn nữ rút kinh nghiệm vụ Yên Bái bọn Ch uvet

L nnèque L rtigue dùng dâ thép xâu t h ng ng n người v o

với nh u rồi đem r bắn ngo i bãi bắn ki . Nhưng trái l i vụ ên

Bái chúng kh ng cho một tờ báo n o đ ng tin. Vì thế m dân t ít

người biết đến cuộc khởi nghĩ chống Pháp lớn l o nhất từ trước

có h ng ng n quân th m dự gi o chiến.

Cuộc khởi nghĩ t n vỡ kh ng gâ nỗi một luồng sóng dư luận

x n x o như hồi Yên Bái khởi nghĩ . Tu nhiên nếu kh ng có dư

luận m nh mẽ thì ít r cũng có một thứ uất hận ngấm ngầm trong

lòng người Việt c ng kín đáo c ng sâu sắc đ nh rằng những

người Việt n chỉ l một thiểu số.

Trên đâ t i có nói Nhật muốn thực hiện khối Đ i Đ ng hoặc ít

r l nhờ d nh nghĩ ấ m l i cuốn người d v ng giúp họ đánh

người d trắng. Người Nhật kh ng d i nên người Nhật lợi dụng

niềm uất hận n cùng lợi dụng tấm lòng khát kh o độc lập củ

người Việt để gâ một tinh thần chống Pháp thân Nhật.Tr ng cậ

ở quân lực củ Nhật để diệt Pháp để kh i phục độc lập cho tổ

quốc v để th m gi bình đẳng v o khối thịnh vượng chung Đ i

Đ ng đó l thái độ chính trị củ một số khá đ ng người Việt

lúc bấ giờ (b n nh ch o i cũng l một phần tử d i dột trong số

đ ng n !).



Nhưng người Nhật đã kh ng d i rồi l i d i. D i có lẽ vì quá kh n.

Có lẽ họ chỉ thấ cần giải qu ết được đối thủ chính l lực lượng

Ho Kỳ tất s u đó họ rãnh t th hồ l m mư l m gió. Có lẽ

ng từ lúc bấ giờ họ đã kh ng thật tâm với dân tộc Việt. Có lẽ

đối với Đ ng Dương họ t m thời họ chỉ cần đến cứ đị quân sự v

tiếp tế lương thực cho nên họ mặc cho người Pháp giữ việc c i trị

để giúp họ rảnh t l m việc khác. Có lẽ họ đã kh n như thế ở

Việt N m ở Phi Luật Tân ở Miến Điện ở Mã L i. Mặc dù ở mỗi

nơi họ xử sự một cách khác. Có lẽ vì thế m khi Anh v o Miến

Điện Ho Kỳ v o Phi Luật Tân thì mặc dầu những hứ hẹn thịnh

vượng chung v bình đẳng củ họ các dân tộc sở qu n đã bỏ họ

m theo Đồng Minh: Đó l một trong những lý do khiến họ bị thất

b i.

Trở về đấ nước t . Người Nhật cứ hứ hẹn v cứ xui t theo Nhật

chống Pháp người Pháp cứ khéo léo với Nhật v khủng bố ngầm

những người chống l i họ. Còn người Việt đ số vẫn thản nhiên

trước “định mệnh” thản nhiên đến độ có thể coi họ l những kẻ

b ng qu ng đứng xem 2 con g chọi nh u l m như con g n o

thắng con n o b i cũng kh ng liên hệ gì tới i hết (vì theo đ số

thì th m dự cuộc đấu tr nh l chỉ l m t s i cho một trong h i

bên để rốt cuộc bên n o thắng vẫn cứ đ hộ Việt N m như



thường).

Tình tr ng kéo d i như thế hơn 3 n m.

N m 1944 l n m người Pháp tìm r được một kế ho ch cực kỳ

kh n ngo n (nhưng kh n quá l i hó d i cho m xem!): Lợi dụng

việc người Nhật mỗi n m cần dùng một số thóc g o củ Việt N m

để nu i quân họ bầ r một phương pháp v cùng xảo qu ệt v

cùng nh m hiểm.

Họ bầ r một cách bắt n ng dân b n thóc theo tỉ lệ ruộng cầ .

Người Nhật mu trả tiền. Người Pháp mu cũng trả tiền. Nhưng

người Nhật mu 1 thì người Pháp bắt n ng dân bán mười bán

tr m. Bán kỳ hết thóc trong cót trong lẫm.

Kết quả l ngót 2 triệu người Việt N m chết đói ở Bắc Việt.

Trung ơi Trung kh ng tin có phải kh ng? Vì Trung nghĩ Bắc Việt

có b o nhiêu người m chết đói được 2 triệu vì Trung nghĩ bán

thóc lấ tiền thì l i đong thóc có s o đâu m phải chết đói đến 2

triệu người phải kh ng Trung?

Nhưng Trung kh ng thể tưởng tượng được sự t n ác củ bọn thực

dân. Trung kh ng thể ngờ rằng trong Việt N m có thóc thừ m

kh ng có th n phải đổ thóc v o lò má đốt cho xe lử ch . Thế

m kh ng một h t thóc kh ng một h t g o r Bắc. Đó l 1 qu ết



định củ thực dân.

Trung l i kh ng ngờ được rằng tất cả – Trung đọc cho kỹ: tât cả

n ng dân phải bán thóc. Người cấ 1 s o kh ng đủ n cũng phải

bớt n m bán. Người cấ đủ n chừng b mẫu phải bán quá nử

nên thiếu g o n trong một nử n m. Người có h ng chục h ng

tr m mẫu phải bán quá số thu ho ch bình thường đến các kho dự

trữ cũng phải mở r để lấ thóc bán.

Vụ chiêm n m 1954 n ng dân bán gần hết thóc nhưng sống vất

vưởng đến được vụ mù . Vụ mù n ng dân bán gần hết thóc nên

chỉ đủ sống được đến cuối n m.

Đầu n m 1954 giữ một mù rét kinh hồn như một tr m n m n

chư từng thấ người t đã gặp những xác chết kh đét co quắp

bên lề đường cái qu n.

*

Trung ơi Trung l m thế n o m tưởng tượng được cái cảnh một

người chết đói? Trung l m s o m tưởng tượng được cái cảnh

h ng tr m h ng ng n h ng v n h ng triệu người chết đói?! Nhất

l những người chết đói đó l đồng b o củ trung?

Trung đi trên đường cái từ Thái Bình s ng Ninh Gi ng s ng Hải

Dương rồi lên H Nội Trung kh ng đi quá 50 thước đã l i gặp



ngỗn ng ng v i b h n m bả cái xác chết trần truồng v chồng

chất lên nh u: Đó thường l 1 gi đình bỏ l ng đi tìm kế sống ở

th phương. Họ đi nhưng đói quá kh ng đi được nên ngã xuống

đấ . Có người m mắn (!) lên cơn chuột rút m chết ng được.

Nhưng cũng có người thoi thóp mãi kh ng chết. V đến lúc ấ

trong giâ phút sự sống chợt trở về họ nghĩ đến nh u thương

nh u nên thu hết sức t n m lê l i gần nh u m lấ nh u nhìn

nh u kh nước mắt cầm t nh u để chết.

Trung đi trên đường cái nhưng Trung kh ng đi được vì tấm lòng

củ Trung kh ng nỡ. Trung dừng l i đem chút ít tiền có trong túi

phân phát cho những người còn tỉnh. Họ cầm tiền ngơ ngác: họ có

n được tiền đâu ? Rồi Trung nhìn họ thấ họ lặng lẽ bu ng t

cho tờ giấ nhỏ rơi xuống đất đến lúc đó trung mới hiểu hết n ng

nổi thảm thiết củ họ v chắc l trung sẽ ứ nước mắt.

Nhưng trung l i cứ đi bởi lẽ Trung còn sống. Qu gần cầu Bo

Trung sẽ thấ những người h nh khất ngo m v o xác chết nh i

r rứt miếng thịt kh ng còn máu rồi phát điên. Trung sẽ thấ cái

quán cơm bến đò Nhống bán thịt người.

Trung sẽ thấ đứ h i nhi lồm cồm bò trên người mẹ nó đã chết.

Trung sẽ thấ đứ h i nhi khác nh mãi vú mẹ nó đã chết. Trung

sẽ thấ người đ n b m đứ con thơ trong lòng m nhỏ nước mắt



v o người nó : vì h i mẹ con cùng chờ chết.

Chết đói ! Cả v n người chết đói cả triệu người chết đói.

Ở H Nội người t dùng xe rác chở người chết đói đem ch n.

Ch n v o từng hố lớn d i h ng chục thước. Xác vất xuống ngổn

ng ng có cái xác thật l xác nhưng có nhiều cái xác còn cự

quậ Người phu xác rùng mình đ u thắt ruột. Nhưng người phu

rác có muốn cứu chỉ được một người kh ng cứu nổi ng n người.

Nên người phu rác nghiến r ng g t cả những xác chết cùng những

người chư chết xuống hố sâu.

Trung ơi trung Trung sẽ nghĩ rằng Trung th bán hết cả quần áo

bán hết cả sách vở bán đến cả t i sản củ Thầ Mẹ Trung chư

chi cho Trung để cứu những người chết đói Nhưng cái thống

khổ cái kinh khủng củ Trung lúc đó l kh ng biết cứu những i.

Trung kh ng thể có h ng triệu bì g o để chi cho tất cả mọi người.

Nếu Trung vẫn cứ bán hết đi hã biết cứu lấ một số người qu

cơn đói một ng thì ng m i Trung l i nằm xuống như họ !

Vậ thì cái kinh khủng củ Trung l tr ng thấ đồng b o chờ chết

h đương chết m Trung phải l m thinh. Để sống.

*



Để sống m rử mối hận ngút trời ấ phải ch ng Trung?

Hẳn thế vì đó cũng l su nghĩ củ mu n người tr i trẻ như

Trung như b n Trung.

Đó cũng l lý do cũng l HOÀN CẢNH để cho có cuộc Cách

m ng tháng Tám n .

*

Cách m ng tháng Tám bùng nổ trước hết l để tu ết hận cho ngót

h i triệu đồng b o t đã chết đói.

Những người mẹ đến lúc chết còn thu sức t n m ghì đứ con bé

bỏng v o lòng hình như để còn b o nhiêu sinh lực thì tru ền cho

nó cho nó được sống.

Những người ch bất lực tr ng từng đứ con ngã xuống m hận

thịt mình kh ng n được máu mình kh ng uống được.

Những người dân củ những l ng chết đói cả l ng củ những

hu ện mười phần người còn một.

H i triệu người o n thác vì thực dân muốn đánh v o quân phiệt

một đòn tinh thần chí m ng: g t cho người Nhật chịu trách nhiệm

về h i triệu m ng người n .

Nhưng rút cục người t kh ng thể lừ dân chúng đến thế người

Việt-N m đã đ nh c m giận người Nhật đến xương tuỷ nhưng



người Việt-N m c m giận người Pháp cũng chẳng kém gì.

Trước mắt hơn bả triệu người Việt miền Bắc còn sống sót cái

chết kinh ho ng khủng khiếp củ đồng b o họ đã thâu tóm v o

h i chữ vắn tắt: ngo i thuộc.

Vì chỉ có ngo i nhân khát máu t nh lòng mới đ nh tâm v thản

nhiên giết đến h i triệu người Việt. Chỉ có ngo i nhân mới c n

đảm chém đầu Ngu ễn-thái Học ở Yên-bái xử bắn Trần Trung

Lập ở L ng-sơn. Chỉ có ngo i nhân mới đầu độc non nử dân số

Việt-N m bằng rượu v thuốc phiện. Chỉ có ngo i nhân mới thu

vét hết v ng b c ở đất n m ng về nước họ. Chỉ có ngo i nhân

mới cố tình đầ đo dân chúng Việt-N m trong cảnh lầm t n cực

nhọc v u mê tối t m.

Th nh r ngót h i triệu người chết n m 1945 từ tháng Giêng đến

tháng Tư l chết để đem linh hồn dâng v o lu ện sự tỉnh ngộ v ý

chí phục thù cho to n dân.

Đó l HOÀN CẢNH cho phép đấu tr nh bộc phát.

Đấu tr nh lúc đó qu tụ cả v o Mặt trận Việt-Minh.



Giữ một ng n người được tổ chức kh ng có lấ một người được

đọc qu chính cương củ mặt trận. Nhưng cần gì khi mới nói hờ

một câu tự nhiên người t đã đồng tình đánh Nhật đuổi Tâ ?

Mặt trận Việt-Minh chính t i cũng biết chỉ l một đảng củ riêng

một số người lập r để theo đuổi những mục đích riêng củ họ.

Nhưng trong số mục đích củ họ có mục đích đánh Nhật đuổi Tâ .

V hơn nữ họ ho t động có kho học có tổ chức nhất trong các

đo n thể lúc bấ giờ. Họ l i nắm được ếu tố qu ết định l có

bằng cớ có liên l c với Đồng minh được Đồng minh tiếp tế v khí

v gi o cho nhiệm vụ tình báo kháng Nhật. Họ chụp ảnh sĩ qu n

Hoa-kỳ đương dự lớp huấn lu ện cán bộ ảnh phi cơ Mỹ thả dù

tiếp tế cho chiến khu. Họ in những ảnh ấ v o một tờ giấ lớn gọi

l báo “Dân-Chủ” số đặc biệt. Sự tu ên tru ền thật hết sức kh n

khéo: người t chỉ tưởng như mình mới biết được một nguồn tin

đặc biệt. Người t kh ng thấ mình bị tu ên tru ền trước ảnh

chụp bởi lẽ theo đ i chúng ảnh chụp chỉ chứng minh một sự kiện

có thật khác hẳn lời tu ên tru ền. Đ i chúng tin tưởng gâ nên

một luồng dư luận ho n nghênh Việt-Minh m nh mẽ. Đến nỗi dư

luận n s u cùng l i có tác động v o tâm lý củ một số người đã



biết r mấ người Mỹ trên chiến khu chỉ l nhân viên liên l c để

“xem xét khả n ng” cuả Việt-Minh ng hầu c ng nhận sự ho t

động củ họ s u n . (Sự c ng nhận đã kh ng có vì được tin Nhật

đầu h ng v một cuộc đổ bộ lên bờ biển Việt-N m kh ng cần đến

nữ mấ sĩ qu n Mỹ đã bỏ về bộ Tư lệnh quân đội nước họ ở

Côn-minh. Một số về qu H -nội xung v o phái bộ Điều Tra tù

binh (Phái bộ P tti 21-9).

Sự ho n nghênh Việt-Minh vì thế m l n rộng rất nh nh. Nh nh

đến nỗi ở nhièu vùng c ng tác tổ chức đảng viên kh ng theo kịp

lòng ngưỡng mộ củ c ng chúng. Người t th o thức chờ đợi lần

mò tìm kiếm cho được “ nh cán bộ” để xin đi theo hoặc để giúp

tiền b c khí giới.

Thân ái Trung,

N m Trung r đi có một phút n o chúng t dám mơ ước rằng một

cụ phán gi sẽ chi đ i lương hưu trí một b chủ tiệm kim ho n sẽ

chi đ i t i sản cho những người sắp đứng lên l m một cuộc khởi

nghĩ ? Ấ thế m chính những i th thiết với cuộc sống bình thản

củ họ nhất sẽ l i l những người h ng hái nhất.



Cuộc khởi nghĩ quả nhiên l một sự quật khởi củ những người

tư bản tiểu tư bản v trí thức. Lẽ cố nhiên t i kh ng định nói tất

cả những phần tử tư bản tiểu tư bản v.v đã quật khởi nhưng t i

muốn cho Trung nhận thấ r rệt được rằng vừ đâ dân t đã l m

được một cử chỉ c o quý về tinh thần nhiều hơn về vật chất.

T i kh ng quên chính t i vừ mới viết “h i triệu người chết đói để

t o r ho n cảnh đấu tr nh”. Như thế đáng lẽ cuộc khởi nghĩ phải

l cống trình cái th nh phần xã hội đã có nhiều người chết đói

nhất để gi nh l i qu ền lực về thóc g o l vật chất để kh ng b o

giờ bị đói một lần nữ . Cuộc khởi nghĩ đáng lẽ phải l một cuộc

khởi nghĩ củ đồng b o n ng dân v sản.

Nhưng sự thật kh ng giản dị như vậ . Vì s o? – Có lẽ vì đồng b o

t ở n ng th n chư ý thức được cái bổn phận củ bộ má nh

nước đối với họ. Trải h ng chục h ng tr m đời người kể từ

những thời kỳ bị đ hộ t n b o nhất đến những thời kỳ tự chủ

o nh liệt nhất đồng b o t ở n ng th n có lẽ kh ng có i dám nghĩ

rằng nếu nhân dân có bổn phận phục tòng chính qu ền thì chính

qu ền ngược l i có bổn phận phục vụ nhân dân.

Tinh thần dân chủ có đâu đã nả nở được giữ cảnh đồng ruộng?

Đồng b o t trước n m 1945 chỉ có thể có một chiều su nghĩ:

l m dân l phải tuân phép vu tuân lệ l ng lúc đó người dân sẽ có



qu ền được sinh sống v kiếm n thong thả.

N m 1945 chỉ l một n m “khó l m n”. Đáng lẽ oán giận chính

qu ền thu hết thóc l m cho h i triệu đồng b o củ họ phải chết

đói thì những người sống sót l i đi tìm những c n ngu ên trực

tiếp củ từng n n nhân m họ quen biết. Chả h n như ng Chánh

tổng X. có rất nhiều thóc nhưng phát chấn quá t đến lúc hết

thóc kh ng v kh ng đong được ở đâu m n nữ . Chả h n như

b Phó Y. thấ đồng b o trong xã bán ruộng rẻ quá nên bán hết

thóc để tậu ruộng v o tháng H i kh ng ngờ đến tháng Tư b Phó

Y. m mớ v n tự m chết đói. Ấ đ i lo i mỗi người tìm thấ một

ho n cảnh một ho n cảnh trước mắt để t o r một c n ngu ên

hợp lý cho sự lâm n n củ đồng b o họ s u n . Chính bởi thế m

ng vụ đói v s u vụ đói người Việt-N m ở n ng th n kh ng biết

đến thủ đo n t n ác ghê gớm củ thực dân. Chính cũng bởi thế

m t i có thể nói qu ết với Trung rằng nếu vụ đói n m 1945 quả

nhiên có gâ r ho n cảnh cho tinh thần đấu tr nh thì tinh thần ấ

chỉ nẩ nở trong đám người có hiểu biết có học h nh v được đủ

no để biết sợ cái đói. Những người tư sản trí thức.

Thế rồi nỗi niềm phẫn uất c m hờn sẽ tru ền từ cái nhân tư sản

trí thức s ng cái quả dân tộc đ số l n ng dân. Trung còn l gì

tr ng thái tâm lý củ đồng b o n ng th n củ chúng t ? Họ l



những người còn giữ được tâm hồn trong s ch nhất l nh m nh

nhất trong khối dân tộc. Đúng như tinh thần cổ tru ền củ đời

sống xã hội t đồng b o nong th n thật sự vẫn còn coi trọng đ o

đức lễ nghĩ v học thức hơn củ cải với u qu ền nhiều lắm.

Chúng t có thể dễ d ng tìm thấ một b n điền nghèo túng đương

quỵ luỵ tên chủ điền trọc phú. Chúng t c ng dễ thấ nhiều người

khúm núm sợ sệt trước một viên qu n hu ện hống hách. Nhưng

chúng t biết chắc rằng một khi r khỏi nh tên trọc phú khỏi

c ng đường củ viên qu n hu ện tức khắc cái khúm núm cái quỵ

luỵ cái sợ sệt sẽ biến đi ng . V cứ mỗi khi gặp được ho n cảnh

được tự ý lự chọn một thái độ nhất l trong cơn ngu biến h

v o những giờ phút nghiêm trọng người n ng dân còn giữ được

nhiều phần chất phác ki nhất định sẽ có một thái độ rập khu n

với thái độ củ người có đ o lễ có học h nh h có kiến thức nhất

trong thôn xóm.

Trung sẽ bảo t i: – “Đó l một thái độ kh n ngo n nhưng đ số

quần chúng nước n o m chẳng kh n ngo n như thế?”. T i ho n

to n đồng ý với Trung. củ Trung hơn nữ l i giúp cho sự

nhận thức củ t i thêm chắc chắn l một cuộc khởi nghĩ lớn l o

củ to n dân ở đâu cũng thế ít khi do đ i chúng tự động thực

hiện được.



Một cuộc khởi nghĩ – h một cuộc cách m ng – b o giờ cũng có

một cơ sở chỉ đ o một cơ sở lãnh đ o. Cơ sở trước có thể l một

người một nhóm người hoặc có thể chỉ l một ý chí mãnh liệt

chung củ một số người. Trong trường hợp chúng t cơ sở chỉ

đ o khởi nghĩ l một d nh vị trừu tượng l ý chí gi nh độc lập

diệt ngo i xâm để tu ết hận cho h i triệu người “tử vì đ o” v để

bảo đảm cho tương l i khỏi tr ng thấ một vụ o n khốc tầ trời

như thế nữ .

chí trên đâ l một sự kiện có thật kh ng thể chối cãi được

giữ tầng lớp tư sản trí thức củ xã hội t n m 1945. Đánh Nhật

đuổi Tâ gi nh độc lập đó l ý chí chỉ đ o. chí lãnh đ o sẽ từ

mặt trận Việt-Minh m tới.

T i chư muốn vội vã xét đoán đến thiện chí h những ý định

khác củ số người mới n . T i hã muốn tách r một tính chất r

rệt củ họ. Họ l những người có được học tập được huấn lu ện

về phương pháp lãnh đ o một cuộc khởi nghĩ . Họ l những người

m mắn nắm được một số lợi điểm: có một chút gi o dịch với

Đồng minh có một chiến khu để gọi l nơi đồn trú lực lượng v

tr ng (mặc dầu nói cho thật chiến khu [1] củ họ kh ng phải tự họ

đánh m chiếm được).



B o nhiêu h vọng kháng Nhật đều đặt v o sự thắng lợi củ Đồng

minh bởi i nấ đều biết rằng một đội quân cách m ng hợp đâu

có dám đương đầu với quân đội Nhật. Đó l lý lẽ khiến một chút

gi o dịch với Đồng minh có thể giúp cho Việt-Minh nắm được

hầu hết th nh phần quả cảm củ gi i tầng tư bản trí thức. Có th nh

phần n Việt-Minh dễ d ng nắm được hầu hết đồng b o cần l o

ở n ng th n v th nh thị.

Thế l trong thời gi n rất ngắn mặt trận Việt-Minh trở nên đo n

thể m nh nhất giữ các đo n thể cùng chung một mục đích phục

quốc. Cái m nh củ Việt-Minh r rệt l kh ng chủ ở một tiểu

đo n bộ đội hợp v cũng kh ng chủ ở n ng lực cán bộ như theo

lẽ thường. Cái m nh củ Việt-Minh m nh ở ng chỗ địch bỏ một

khu vực kh ng chiếm đóng v ở ng sự “th m viếng” củ mấ sĩ

qu n với h sĩ qu n Mỹ.

Nhưng kh ng i chối cãi được rằng Việt-Minh rất m nh. Lòng hỏi

lòng một lãnh tụ Việt-Minh chắc chắn phải nhận thực lực chủ

qu n củ mình rất ếu: quân đội kh ng đủ đánh một trận rất nhỏ

cán bộ kh ng đủ tung v o một tỉnh hơn một triệu dân (như tỉnh

Nam-Định).

Thế m Việt-Minh rất m nh đối với bất cứ i ở ngo i nhìn v o

thực lực củ Việt-Minh l cả một khối h i mươi nh m triệu người.



Trong nhất thời kh ng nói đến chủ nghĩ một cách vội vã [2]

Việt-Minh chỉ nói đến mục đích trước mắt: gi nh độc lập. Một

tiếng Việt-Minh h “Tiến lên!” thì ở ng những nơi kh ng có

bóng ví một cán bộ tiếng h sẽ được h ng tr m h ng ng n cái

miệng tư sản trí thức nhắc l i rót v o t i quảng đ i quần chúng

trong chốc lát biến th nh một cơn bão táp những tiếng h “Tiến

lên!”. Người t h “Tiến lên!” để được thoả nỗi lòng thèm khát

độc lập nhưng cứ mỗi lần nhắc l i một tiếng h củ Việt-Minh là

một lần bồi đắp sức m nh cho Việt-Minh. Người t v hình chung

biến th nh Việt-Minh tất cả.

Biết b o nhiêu người lẫn lộn to n dân với Việt-Minh như thế. Một

người nhầm l m cho nhiều người bên c nh nhầm theo. Đến nỗi

sức m nh củ to n dân khi đấu tr nh gi nh độc lập đáng lẽ chỉ l

củ to n dân hoặc l củ chung củ tất cả những ý chỉ chỉ đ o thì

l i biến th nh sức m nh riêng củ Việt-Minh. Người người náo

nức thậm chí những đo n thể cùng một mục đích với to n dân

cũng hu ễn hoặc sâu x v đương nhiên có Việt-Minh l đo n thể

m nh nhất hồi ấ .

Đó l c n ngu ên thứ nhất nó đã khiến cho những đo n thể t i thủ

đ khi quân Nhật đầu h ng nhường (!) qu ền ưu tiên lãnh đ o



cuộc khởi nghĩ cho Việt-Minh. Mặc dầu quân đội Nhật tu đầu

h ng nhưng còn nhiệm vụ giữ trật tự trong nước đã tỏ ý r rệt sẵn

s ng giúp đỡ các đo n thể quốc gi chống l i Việt-Minh, mà

người Nhật biết r l có chủ trương chính trị quá khích.

Người Nhật kh ng l gì thực lực củ Việt-Minh dám qu ết tiêu

diệt thực lực ấ trong v i ng . Có lẽ cũng có nhiều người biết

như thế nhưng người t e rằng thực lực củ Việt-Minh tu ếu

kém m về tinh thần Việt-Minh chính l to n dân diệt Việt-Minh

người t sợ to n dân c ng phẫn kháng cự.

Người t đ nh để cho Việt-Minh đòi v đòi được lãnh đ o to n

dân tổng khởi nghĩ . Bỏ lỡ cơ hội ng n n m có một người t

kh ng biết rằng to n dân lúc ấ sẽ chỉ ngả về i gi nh được độc

lập thật sự. Th nh r có những người có thể đem t i sức r viết

những tr ng lịch sử o nh liệt thì những người ấ l i thoái lui sợ

lịch sử kết tội tr nh gi nh qu ền lợi l m h i cho c ng cuộc đấu

tr nh củ to n dân. Th nh r ng 17 tháng 8 vừ rồi có trọn vẹn

b lá cờ ch hiệu giữ đám biểu tình củ Tổng hội C ng chức m

hu động được hơn tr m ng n người đi biểu tình ng 19. Rồi l i

có kh ng đến b mươi cán bộ Việt-Minh thụt l i phí s u đo n

biểu tình vĩ đ i ấ m “cướp” được chính qu ền ở một nước h i

mươi nh m triệu dân.



Trung hã nghe t i tả r cuộc biểu tình tổng khởi nghĩ ng 19

tháng 8.

Người t bảo nh u rủ nh u m cờ để đi biểu tình tuần h nh. Ít

lắm l đo n biểu tình có một tr m ng n người: Nếu đi từng nh

triệu thính từng người thì cán bộ Việt-Minh chỉ tập họp được v i

ng n người. Nhưng kh ng mấ i được gặp cán bộ. Chỉ cần một

người nói lên: “19 tháng 8!” thế l đủ một tru ền mười mười

tru ền tr m đến ng n đến tr m ng n.

Chúng t i vác cả một rừng cờ đến đợi ở trước nh Hát Lớn từ bốn

giờ sáng. Mãi hơn tám giừờ mới có micro với lo phóng th nh.

Mấ cán bộ Th nh củ Việt-Minh lên đọc ngập ngừng những lời

hiệu triệu ếu đuối so với khí thế bừng bừng củ chúng t i đứng

nghe. Hơn mười giờ bắt đầu biến biểu tình th nh tuần h nh “thị

u ” về phí Bắc bộ phủ. Ông Khâm s i Ph n kế To i có lời ước

hẹn đầu h ng từ h m trước r đón đo n đ i biểu – các cán bộ –

tận ngo i cổng phủ. Tin tức lo n tru ền nh nh như chớp: “Đã

cướp được Bắc bộ phủ!”.

Người t đã có qu ền h nh chính. Bâ giờ đi cướp qu ền quân sự.

Tượng trưng cho quân đội lúc đó l hơn một ng n Bảo-an binh

đóng ở tr i lính Khố x nh cũ đường Đồng-khánh. Khi đo n tuần



h nh đi đến ngã tư Đồng-khánh Roll ndes thì các cán bộ đ i biểu

đi chậm l i rồi mất d ng. Hơn tr m ng n người dồn nh u tiến v o

sát cổng tr i Bảo- n. Cổng đóng. Phí trong cổng h i khẩu súng

má h ng trung v ước độ n m chục binh sĩ hoặc nằm bên c nh

súng hoặc nấp mình s u những bức tường cuốn súng đặt lên v i

nòng qu về phí cổng. Người đi đầu – không có võ khí – trông

thấ h i sĩ qu n Nhật đứng giữ lính muốn qu l i. Người phí

s u kh ng thấ gì cả thúc bách nh u tiến lên. Chen chật quá t

đã co lên kh ng bu ng xuống được t đương th ng kh ng co lên

được.

Cứ dồn nh u như thế đến một giờ rưỡi thì có kẻ xuẩn động ném

g ch v o lính Nhật gác ở ngã tư Chợ-Hôm, Hàm-long. Lính Nhật

nổ súng h i người bị thương nơi chân. Náo động. Có tiếng h

“Đánh! Đánh!”.

Cuộc biểu tình có thể trở nên lưu hu ết. Bộ Tư lệnh Nhật trong

n m phút phái chiến x đến chặn tất cả mọi ngả đường v o chỗ

đo n tuần h nh. Nội bất xuất cho đến n m giờ chiều ng

chớm Thu sắp t n. Sương bắt đầu xuống. Cờ vác mỏi t đã cuộn

giấu v o bụng áo. Chiến x Nhật vẫn chặn đường. Một v i người

muốn r về đều thấ lưỡi lê dí v o bụng. Ho ng m ng bắt đầu.



Phí ngo i h ng r o chiến x có nhiều người mẹ đi tìm con nước

mắt ch qu nh. Chỉ một nử giờ nữ l tối. Quân Nhật có thể cho

từng người một r về s u khi khám xét kỹ lưỡng. Cuộc khởi nghĩ

tự nó sẽ t n vỡ. Nhưng bỗng có tiếng reo lên như động biến. Thì

r trong s n tr i Bảo- n lá cờ Quẻ L vừ h xuống lá cờ củ

Tổng khởi nghĩ được kéo lên. Chiến x Nhật mở má về tr i.

Hơn một tr m ng n người x nh u r về mãi đến bả giờ tối mới

t n hẳn. V người t x n x o hỏi nh u: “S o? S o?”. Có người nói

kh ng xong có người l i quả qu ết rằng mắt thấ h i sĩ qu n Nhật

bị trói chặt giải đi v uỷ b n Tổng khởi nghĩ đã chiếm trọn tr i

lính.

Nhưng sự thật sự thật mu n đời l uỷ b n đã bỏ chết đồng b o

trước họng súng Nhật. T i kh ng hề có ý định hoặc l m t ng

hoặc đánh giảm giá trị những phe đương sự. Vả l i t i tin rằng

những h nh động qu ền biến kh ng b o giờ có giá trị vĩnh viễn.

Giá trị vĩnh viễn nằm trong khả n ng xâ dựng củ con người.

T i th nh thực kh ng muốn lịch sử sẽ chép rằng ng 19 tháng 8

n m 1945 dân tộc t đã l m một cuộc Tổng khởi nghĩ o nh liệt

dưới sự lãnh đ o củ Mặt trận Việt-Minh.



T i kh ng bất c ng tước bỏ giá trị củ Việt-Minh trong ngày 19

n vì thật quả giá trị ấ kh ng hề có.

Tôi càng không có ý làm sút giảm giá trị củ to n dân trong ng

19 n bởi giá trị củ to n dân sẽ còn nhiều dịp để bộc lộ. T i

chân th nh nói với Trung như thế.

Trở l i buổi tối h m Tổng khởi nghĩ dân trong th nh ho ng

m ng cực độ. Ng h m s u l i có tin quân Pháp từ Xuân-mai

(Hoà-bình) đánh đến H -đ ng. V đâ mới l lúc t i tr ng thấ

giá trị củ người dân Việt hiển hiện th nh việc l m: người t vớ

lấ bất cứ một đồ vật gì có thể cầm lên t m đập v o đầu h

xu ên v o ngực kẻ thù người t phóng xe đ p bám v o xe hơi

v o tầu điện như những chùm xung người t v o H -đ ng chặn

giặc. H ng v n người đã đi rồi trở về kh ng: tr i Bảo-an Hà-đ ng

(dưới qu ền chỉ hu củ Quản Dưỡng) kh ng chịu theo về chính

qu ền mới. Có thế th i.

Thế rồi lặng lẽ lu n mười ng chỉ to n những tin biểu tình cùng

những tin lụt lội lụt to quá ở Vĩnh-yên, Phúc- ên Bắc-giang,

Bắc-ninh, Thái-bình Hưng- ên. Ng thứ mười tức l ng 30

tháng 9 có tin bộ đội Giải phóng về đến thủ đ . Tiếng đồn có

h ng chục ng n binh sĩ mặc to n đồ k ki m ng to n súng máy



Mỹ!

Cũng ng thứ mười trên các tường nh xuất hiện lá thư ký tên

Ngu ễn i-Quốc. Bức thư với tên ký kh ng gâ xúc động gì cả.

Người t đương chờ đợi một cái gì to lớn chả h n như tin Đồng-

Minh c ng nhận Chính qu ền Lâm thời. Cho nên kh ng mấ

người sung sướng vì biết Ngu ễn i-Quốc còn sống. u cũng l

một chứng cớ thêm rằng sự náo nức thật quả bắt nguồn từ chính

tấm lòng củ mỗi người th thiết đến Độc lập.

H m qu l ng Tu ên ng n Độc lập. Một nhân vật mới xuất

hiện: Hồ Chí-Minh. Chư mấ i nghe tên Hồ Chí-Minh, mà có

người bảo l Ngu ễn i-Quốc đấ . Kh ng có bằng chứng gì. Giá

có bằng chứng cũng chư chắc đã gâ thêm xúc động. Hoặc giả

còn gâ r ho ng m ng vì tính chất cán bộ M c-tư-kho củ họ

Ngu ễn l khác.

Nói đến xúc động đo n đầu thư n có câu “h ng hái đến muốn

chết ng cho tổ quốc” tưởng kh ng nói thế n o hơn được nữ .

Giữ vườn ho B -đình (lối v o vườn Bách thú) hằng tr m ng n

người lắng t i nghe ng Hồ đọc bản tu ên ng n. Lời v n giản dị

sáng sủ . Tự bản v n cũng kh ng gâ được mấ xúc động. L vì

chúng t i đã bị kích thích đến cùng độ ng từ khi chư đi hội.



Cho nên bản v n kh ng l m chúng t i như uống từng chữ một

mỗi chữ l i mát l nh h s i sục trong tâm hồn. Sự việc bên ngo i

kh ng theo kịp trí tưởng tượng bên trong củ mọi người. Mỗi

người đều có một chút hận lòng vừ mới rử được trong h i chữ

Độc lập. Mỗi người đều có một cách riêng để đoán trước xem Độc

lập l thế n o. Trong kh ng khí b o dung củ mù Thu có i còn

tiếc gì kh ng thả lòng cho một giấc mơ kh ng ngủ?

Riêng t i t i theo đuổi một ý nghĩ nhất định. Kh ng có bằng cớ gì

chắc chắn m t i vẫn lu n lu n cho rằng dân Việt th ng minh hơn

dân Nhật. Đất Việt l i trù phú hơn đất Nhật. T i kh ng thấ mình

điên rồ khi tưởng tượng một trận chiến đấu một trận thắng o nh

liệt thì đúng hơn khi người Việt chống nh u với giống người còn

v n minh hơn người Ng . Nghĩ l một trận Lữ-thuận kèm thêm

một trận Đối-mã o i hùng. L i có khi nghĩ đến nước Tầu đến vu

Quang-Trung sớm ếu rất có thể Việt-N m độc lập sẽ đòi l i

Lưỡng Quảng mặc dầu đòi h i tỉnh ấ chỉ có nghĩ l nhận nu i

thêm ngót tr m triệu dân đói khát!

Nói thế để Trung ở bên ấ chân trời biết rằng Độc lập l cởi mở

cho tất cả mọi t i n ng cũng như cho tất cả mọi h vọng. Kh ng

có gì có thể giúp người nước ngo i tưởng tượng nổi thế n o l

Việt-N m độc lập kể cả lòng êu nước thắm thiết củ từng người.



Bởi lẽ Việt-N m độc lập l thoả mãn được một sự đòi hỏi thầm

kín tru ền kiếp – từ khi dân Việt lập quốc có b o giờ thực sự độc

lập như bâ giờ đâu!

***

[1] - 2 -

(Thái- - - -

- - -nguyên

-

2 -

-nguyên

- - -giang) sang Tàu.

-

Q - -

[2] - -

-an).



Ngày 26 tháng 12, 1946.

Thân ái Trung,

B phát đ i bác cách nh u một phút một b hỏ pháo x nh tím

x nh tám giờ mười chín phút tối 19-12 tất cả tự vệ chiến đấu bỏ

ch hết lũ chúng t i tự vệ Th nh m người t gọi l tự vệ c ng

tử lũ chúng t i đã khởi đầu cuộc kháng chiến to n quốc.

Tự vệ Th nh to n l th nh niên thường dân. Đ số con nh bu n

con c ng chức đều có đ i chút khả n ng t i chính: tự vệ Th nh tự

cung cấp lấ từ v khí đến đồng phục với chiếc c -lô mang phù

hiệu s o v ng trên nền vu ng đỏ.

Người t vẫn cho tự vệ Th nh l chỉ biết n diện mèo chuột vì đã

có tự vệ chiến đấu giữ Thủ đ . Nhiều tiếng xì x o bi thử: tiểu tư

sản! v dư luận khinh miệt chúng t i đến nỗi chính chúng t i cũng

tưởng rằng chỉ cần nghe tiếng súng nổ ấ l nh em tự vệ Th nh

đã kịp ch lên đến trung tâm n to n khu “lánh n n” rồi!

Thế m khi nghe tiếng súng nổ l i chỉ thấ mặt to n những thứ tự

vệ tóc chải bóng giầ còn bóng hơn tóc v nếp quần thẳng tắp



như xe chỉ. Liên khu II bảo vệ cho đồng b o r khỏi th nh phố l

chúng t i Giữ ụ đầu phố B ch M i giữ ụ kho x ng Khâm Thiên

là chúng t i. Đến liên khu I từ h ng B ng h ng G i h ng Đ o

lên h ng Đường r phố Mới chúng t i c ng chiếu ng ng đường

lộ m lập th nh khu chiến.

Phải nói cho th nh thực rằng chúng t i đã bị đặt v o ho n cảnh

quá c o đối với nhiệm vụ. chúng t i có đâu dám nhận sứ m ng

chiến đấu một khi chư được huấn lu ện qu về chiến đấu? trong

tất cả mọi buổi kh i hội đo n thể đã ấn định: Tụ vệ chiến đấu

đánh giặc tự vệ Th nh tổ chức cho dân phố rút lui. Tự vệ chiến

đấu l con cưng củ đo n thể được hưởng phụ cấp hàng tháng,

được huấn lu ện cấp tốc v chiến thuật chống chiến x v xu ên

ốc chiến (1). Tự vệ chiến đấu gồm to n những th nh niên ưu tú

chọn lọc trong giới l o động. đo n thể gửi gắm ở đội tự vệ chiến

đấu h vọng giữ th nh một cách o nh liệt v chỉ bỏ từng tấc đất

một trên mỗi tấc l i để l i nhiều xương máu để cho Đồng Minh

biết rằng dân tộc Việt N m cương qu ết chống Pháp. H vọng lớn

l o đến thế m v o khoảng 9 giờ rưỡi tối b chiếc chiến x tiến

gần tới cổng chiếu đèn sáng lóe thì cả một tiểu đo n tự vệ chiến

đấu thoát r phí s u tr i Đấu Xảo (Viện bảo t ng M urice Long

cũ về s u l bộ tư lệnh Nhật) tránh ụ Khâm thiên bên phải tránh



ụ B ch M i bên trái l o thẳng xuống hồ Thiền Cu ng ngoi ngóp

như một đ n chuột lội về phí Kim Liên Ho ng M i.

Trong khi đó chúng t i kh ng quên mình l tự vệ Th nh nên vẫn

tưởng chỉ ở l i phụ lực cho các đội chiến đấu v rồi sẽ rút lui với

đồng b o thường dân. Chúng t i chờ đợi quân b n đánh từ Đấu

Xảo lên mở đường cho Liên khu I thoát về phí N m. C ng chờ

c ng bặt tin. Mãi đến 8 giờ sáng ng h m n nhờ liên l c với

các Ho thương phố h ng Buồm mới biết sự chẳng l nh: Các phần

tử ưu tú đã bỏ mặc cho Liên khu I bị vâ kín bốn phí .

Có viên sĩ qu n Pháp đến dụ h ng hứ chỉ tước khí giới còn

người cho thong thả. Mấ b n Ho kiều vui vẻ chắc chắn th nh

c ng trong nhiệm vụ hò giải. Nhưng phản ứng nổ r như tiếng

sét: “Qu ết chiến!” Cái dúm người chỉ quen “bát” phố chỉ biết n

diện tr ng thấ cái chết trước mắt nhất định kh ng chịu nhục.

***

(1)

thông sang nhau.

2



Thân ái Trung,

Súng rộn lên hơn pháo tết. Cái tết o nh liệt nhất củ th nh Th ng

Long kể từ tết củ vu Qu ng Trung n m Kỷ Dậu. Chúng t i giữ

th nh được hơn 1 tháng người biến th nh chuột chui rúc leo

trèo hầm hố cống rãnh kẽ ng ch gầm th ng vừ cố sống vừ

chiến đấu.

Chiến đấu! tiếng hét thất th nh đêm 19-12.

Chiến đấu tiếng tự nhiên củ những tâm hồn c n trường nhưng

chiến đấu l i cũng l tiếng ng i ngùng hỗn hợp h có khi sợ hãi

trong những kẽ kh ng ngờ đã biến th nh chiến sĩ v o 1 đêm lịch

sử. N cụ Ký gi sở Đị ốc n ng bác sĩ Th trắng béo tròn

n em học sinh niên thiếu giữ buổi họp tối 20 dưới hầm r p

ciné h ng B c trong ti mắt mỗi người đều có cả 1 cơn sốt rét.

Thế nhưng nhưng đến lúc phải giơ t xung phong v o những

tiểu tổ liên l c – liên l c trên một chiến trường chư có giới tu ến

r rệt có l gì khác sự dấn thân v o chỗ chết? Thì bộ chỉ hu cần

lập r bốn tổ liên l c l i có cả nghìn người giơ t . Đến đêm h m

s u sống chết cũng phải xin lệnh củ bộ Tổng chỉ hu phải phá

vòng vâ r ngo i rồi l i phá vòng vâ v o trong cả trung đội t i

đòi đi tất cả.



Những cử chỉ đẹp xư n chỉ đọc thấ trong sách – mà chúng ta

vẫn coi l những câu chu ện bị đặt nhằm mục đích tu ên tru ền

giáo lý những cử chỉ đẹp đẹp hơn trong sách nữ lu n từ mấ

bữ liền xuất hiện từ những người như Trung như t i đã khiến

cho 2 giọt lệ chân th nh cảm phục phải đọng trên khóe mắt củ

một b n Ho kiều:

- Dì oai ti! Dì oai ti!

Dì oai ti!

ngo i đị ngo i sức tưởng tượng người Ho kiều thốt lên câu

nói ấ l phải lắm! Bởi lẽ người Trung ho đối với người Việt vốn

sẵn có một số định kiến khi rẻ ngấm ngầm có lẽ do tru ền thống

để l i. Lẽ thứ h i bất cứ người Trung ho n o đã lập nghiệp lâu

ng trên đất Việt đều thấ r tính nhút nhát cấu n củ đồng b o

t những n m trước ki . V nhất l sự chi rẽ tr nh qu ền cướp vị

giữ các đảng phái trong nh nước bắt đầu từ mù thu n m ngoái

đến giữ mù đ ng n m n .

Mù thu n m ngoái t i đã gởi thư cho Trung để thuật l i với

Trung cuộc Tổng khởi nghĩ v ng tu ên ng n độc lập. lấ tư

cách b n đối với b n t i chỉ thuật l i những sự kiện m chính t i



biết đích l sự thật. Cố nhiên có những điều t i kh ng nói đến thì

có khi vì lâu ng quên lãng có khi vì kh ng biết r nên đặt r

nhiều nghi vấn. T i kh ng muốn vội v ng xét đoán để tự t i có

thể ph m lỗi lầm qu n trọng. T i c ng kh ng muốn cho Trung

hiểu một cách s i lệch những sự kiện có tính chất lịch sử th nh r

bức thư củ t i t i nhớ l i thật chẳng khác gì một b i luận thu ết

nhằm phân tách trong một khoảng thời gi n nhất định những

ngu ên nhân củ một cuộc chinh biến. T i sợ rằng đọc cho hết

bức thư Trung đã phải mệt tinh thần nhiều lắm. Sự khắc khổ n

đáng được đền bù.

H m n trong thư n t i sẽ kể l i nhiều chu ện l . Những câu

chu ện l kỳ những câu chu ện d ng mắc củ cả một n m đấu

tr nh hoảng lo n. Biết b o nhiêu l chu ện kh ng tiền khoáng

hậu trong đó bất cứ i cũng có thể thấ mình có qu ền lợi phải

bảo vệ m rồi r kh ng dễ mấ i có thể tru ngu ên xem chu ện

đó vì s o m xả r v xả r rồi kết thúc như thế n o.

Người t hơn b o giờ hết thấ cuộc đời củ mình có liên hệ mật

thiết với lịch sử. Nếu lịch sử l con đường d i thì quả thực mỗi

người l một khách bộ h nh một người thốt nhiên thấ mình

đứng trên đường bị x đẩ m tiến lên phí trước rồi nhìn l i

kh ng thấ nơi xuất phát kh ng nhìn thấ mục tiêu v c ng đi



c ng kh ng nhận định được vị trí củ mình trên dòng lịch sử. lịch

sử từ lúc b u Cơ sinh r tr m con h bắt đầu từ lúc mình giơ

t thề trung th nh với một đảng n o đó n m 1945?

Đảng i nhập đảng nấ trừ những kẻ nhát sợ hoặc những kẻ quá

kh n ngo n h đã nu i sẵn trong đầu óc một ý nghĩ phản bội.

Nhập đảng để phụng sự. Ho n cảnh rất r rệt: Cuộc chiến đấu còn

d i trong khi bộ má nh nước chư vững sự nhập đảng lúc n

ít khi nhằm tư lợi m phần lớn i nấ đều đã linh cảm được sự

cần thiết phải có một sức m nh cho quốc dân để chống l i sự đe

dọ bên ngo i. V o đảng nhưng kh ng phải tất cả mọi người đã

v o cùng một đảng. Đảng cũ từ chiến khu xuống từ ngo i Tẩu về

đảng mới mọc lên thêm.

Rồi bắt đầu tr nh chấp vì lý tưởng vì qu ền lợi. Đến nỗi người

dân vào đảng những tưởng để chống xâm l ng n o ngờ từ L o

C i xuống Hải Phòng từ C o Bằng v o C M u sự tr nh chấp đã

qu ết liệt đến nỗi trong một n m trời các đảng phái kh ng nề h

gì kh ng liên kết với một trong những lực lượng xâm l ng để tiêu

diệt lẫn nhau.



Sự có mặt củ phòng quân Trung ho củ Tiếp phòng quân Pháp

mặc dầu vẫn l mối lo ng i ghê sợ nhất củ to n dân từ tháng 9

n m 1945 đến tháng 6 n m 1946 phải chịu kém cuộc đảng tr nh

về ảnh hưởng qu ết định.

Cho nên gi i đo n lịch sử đi liền s u ng độc lập l một gi i đo n

tương t n trong nội bộ.

Cuộc đảng tr nh sẽ mở cử bể Hải Phòng cho quân Pháp trở l i

chuẩn bị tái diễn trò hề bù nhìn. Nhưng cũng cuộc đảng tr nh ấ

sẽ nhất định th i nghén r một nền độc lập thật sự s u n . Đó l

những lý lẽ khiến cho t i muốn thuật l i cho Trung gi i đo n tr nh

chấp giữ các đảng phái trước rồi s u mới đến gi i đo n tr nh

chấp giữ 2 đội Tiếp phòng quân Việt Pháp tức l thời kỳ người

Pháp gâ hấn để ép người Việt phải nhận một cuộc chiến đấu

theo họ củ quả trứng chọi hòn đá.

(T i nhắc l i t i thì kể những điều t i biết một cách chắc chắn

bởi t i đã sống. T i kh ng thể sống tất cả mọi việc xả r trong

cùng một n m trên đất Việt. Cho nên Trung nhớ nhé đâ chỉ l

lịch sử qu sự sống củ một cá nhân. Một cuốn tiểu thu ết có tính

chất thời sự thì đúng hơn. Chúng t chờ đợi nhiều cuốn tiểu thu ết

như thế củ nhiều cá nhân để có pho lịch sử to n cục.)



Để thuật l i cuộc đảng tr nh t i xin nói ng choTrung ên lòng

l t i có đủ t i liệu để trình b một cách r rệt. T i đã viết trên

đâ rằng đ số đồng b o t gi nhập các đảng phái vậ trong cái

đ số đó tất nhiên có t i.

Tháng 12 n m 1945 b n củ Trung đã v o đứng trong h ng ngũ

một đo n thể nặng về quân sự nhẹ về chính trị : Phục Quốc Quân

s u đổi l Phục Quốc đảng l hậu thân v biến thế củ Việt N m

Phục Quốc Đồng Minh Hội củ cụ Ph n Bội Châu. S u khi bị thất

b i n m 1940-1941 ở L ng Sơn Phục Quốc Quân s ng Trung

ho được tướng ủ viên trưởng (1) giúp cho phương tiện sinh

ho t v huấn lu ện. Một lớp quân sự đặc biệt. Đặc huấn b n trong

Liễu Châu cán bộ huấn lu ện đo n (2) được mở r v d nh riêng

cho nh em cách m ng Việt N m phần lớn trong Phục Quốc

Quân.

N m 1943-1944 để tỏ lòng trả ân với Trung Quốc v cũng để tỏ

ý chí qu ết tâm chống độc t i các cán sinh trong Đặc huấn b n đã

tự ngu ện th m gi các mặt trận kháng Nhật. S u trận giữ trường

b Trường S Quế Dương nh em bị tổn thất một số đồng chí.

Số còn l i n m 1945 về đóng từ Lộc Bình lên Đồng Đ ng (L ng

Sơn) tu ên bố một lần nữ lập tinh chính phủ. V nh nh chóng

ấn định thái độ: chống Việt Minh chống Cộng Sản.



Phục Quốc Quân như đã nói l 1 đo n thể nặng về quân sự. Số

cán bộ chính trị rất thiếu thốn nhất l về tu ên tru ền. Cho nên

th m gi Phục Quốc Quân b n củ Trung được ủ thác ng

nhiệm vụ ủ viên trưởng tu ên huấn kiêm chủ nhiệm tờ báo Phục

Quốc phát h nh ở H Nội (in v phát h nh t i số 80 đường Qu n

Thánh trụ sở trung ương củ Việt N m Quốc Dân đảng.)

***

(1)

(2)

Thế l từ bâ giờ đáng lẽ chỉ nghe tâm sự củ một người b n thì

Trung chỉ được nghe tâm sự củ một người b n lẫn một cán bộ

quốc gi chống Cộng. Chắc l Trung kh ng được h i lòng lắm

bởi thế n o Trung chả muốn được nghe thuật l i cuộc đảng tr nh

một cách v tư bởi một người ngo i cuộc?

Nhưng thật r Trung trong cuộc sống dồn dập n m ki n m

ngoái v n m n t i dám qu ết với Trung rằng kh ng i có thể l



người ngo i cuộc trừ những kẻ hèn nhát. T i nhất định kh ng thể

kh ng chủ qu n. Nhưng t i th nh tâm trong đời sống cũng như

t i th nh thật với Trung trong lúc n . T i sẽ cố gắng để xứng

đáng với d nh nghĩ trí thức (h tiểu trí thức cũng thế) t i sẽ

kh ng cố tình tâng bốc riêng đo n thể t i h chung chung mặt

trận quốc gi t i sẽ kh ng cố tình bị đặt về Cộng sản Việt minh.

Trung hã tin t i ở điểm ấ .

- Trung đã tin rồi nhưng Trung muốn hỏi vì đâu b n củ Trung

chọn Phục Quốc Quân vì đâu v o tập thể ấ vì đâu tập thể ấ

chống Việt Minh?

Chắc chắn Trung muốn hỏi t i như thế nhất l trong bức thư đầu

tiên t i có nói đến ng Độc lập với biết b o nhiêu l sung sướng

biết b o nhiêu l h vọng. Trong ý nghĩ củ Trung chắc hẳn h i

chữ độc lập đã đi liền với h i chữ Việt-Minh cho nên phải lấ l m

l lùng rằng thư n l i nói đến chống Việt Minh.

- T i s o chống Việt Minh?

- T i đối với đo n thể Việt Minh kh ng muốn cho đo n thể n o



tồn t i trừ phi đầu h ng nhập bọn v chịu sự lãnh đ o củ họ.

T i đối với cá nhân người t chống Việt Minh vì biết họ l Cộng

Sản vì Việt Minh kh ng để cho người t ên hoặc s u hết có

những người chống Việt Minh chỉ vì kh ng chịu cho một đảng

nắm chính qu ền l i có thể có những cán bộ lưu m nh hợp như

cán bộ củ họ lúc bấ giờ. Cũng có người chống Việt Minh bội

ước. Đó l trường hợp c ng kh i tr nh chấp đầu tiên trường hợp

củ các lãnh tụ Việt N m Cách Mệnh Đồng Minh hội.

Người t nhớ rằng n m 1941-1942 Việt Minh đã xin gi nhập

Việt N m Cách Mệnh Đồng Minh hội. Cũng n m đó Hồ chí Minh

bị gi m trong h ng đá được Đồng Minh hội bảo lãnh cho được tự

do được th m gi Chấp h nh viên hội l m ủ b n dự bị v

s u hết được bảo đảm cho về nước với tiền b c v v khí để

thực hiện c ng tác chỉnh biên chỉnh đội. Như vậ trong ý nghĩ

củ các lãnh tụ Đồng minh hội nếu Hồ Chí Minh th nh lập được

chiến khu cướp được chính qu ền ấ cũng l nhờ sự giúp đỡ củ

hội.

Thế m từ khi cướp được chính qu ền họ Hồ tu ệt đối kh ng biết

đến Đồng Minh hội. Ông t thản nhiên th nh lập một chính qu ền

lâm thời với những cán bộ Cộng sản kh ng dấu diếm như Dương

Ho i N m (tức V Ngu ên Giáp) Lâm Bá Kiệt (tức Ph m V n



Đồng) Đinh Chương Dương Lý Qu ng Ho (tức Ho ng V n

Ho n) Ho ng Quốc Việt (tức H Bá C ng) Ngu ễn Hữu Đ ng,

Ngu ễn Đức Kính Ngu ễn Đức Chính v s u hết l Trường

Chinh. Trong số cán bộ n người có kẻ kh ng có tên trong d nh

sách các bộ trưởng đầu tiên nhưng tên tuổi họ được dân chúng

nhắc đến h ng ng . Kh ng những thế mặc cho lời gi o ước chi

sẻ trách nhiệm chính qu ền còn nóng hổi với các lãnh tụ đảng

phái quốc gi họ đã bắt đầu lùng bắt v thủ tiêu những người đối

lập với họ ng từ buổi tối ng 19/8.

Thái độ củ Việt Minh vì quá r rệt như thế nên s u khi về đến

H nội các lãnh tụ như cụ Ngu ễn Hải Thần về với các ng

Nhượng Tổng Vũ Hồng Kh nh (1) kh ng thấ còn giải pháp n o

khác l th nh lập một mặt trận quốc gi chống l i họ (2).

***

(1)

/ Ư



X

Q

(2)

Y Y

2

2

này.

Việt Minh đối với các đảng khác l i còn tệ hơn nữ . Thí dụ s u

khi Phục Quốc Quân đã về đến L ng Sơn vẫn còn đương trong

thời kỳ gi o hảo với các tổ chức Việt Minh đị phương thì ở châu

Bảo L c họ đánh lừ một chỉ hu Phục Quốc Quân đến dự tiệc

liên ho n rồi bắt giết đi cùng với hơn 200 nh em cùng đi với vị

chỉ hu n . Sở dĩ một lúc có tới hơn 200 người bị lừ l vì trong

cả toán quân kh ng một i dám nghĩ rằng người t có thể phản



bội nh u như thế trong một nước độc lập. Vả l i lúc đó cũng chư

có 1 dấu hiệu gì r rệt rằng Việt Minh chủ trương sát h i quốc gi

cũng như chư có sự xích mích n o giữ Việt Minh với Phục

Quốc Quân hết.

Sự giết h i toán Phục Quốc Quân ở Bảo L c giết h i các lãnh tụ

Đ i Việt ở H Nội giết h i các cán bộ Quốc Dân đảng trên đường

về củ họ từ L o C i tới H Nội bấ nhiêu vụ t n sát l m cho các

đảng quốc gi ng trước khi xét đến vấn đề chủ nghĩ đã phải tụ

họp trong một mặt trận đồng nhất chống Việt Minh. Nh số 21

đường Qu n Thánh H Nội l c n cứ đầu tiên củ Đồng Minh

hội lúc đó mặc nhiên l cơ cấu trung ương củ các đo n thể chống

Việt Minh lớn cũng như nhỏ.

Tiếng lo phóng th nh từ ng i nh 2 tầng giữ một khu vườn

rộng rãi n có tác dụng đánh thức đ số đồng b o t còn đương

ho n hỷ tin v o lời Việt Minh kêu gọi “Đ i đo n kết chống ngo i

xâm”. Lời tố cáo g gắt những vụ ám sát v phản bội được nhắc

đi nhắc l i v tru ền rộng r rất nh nh trong các giới tư sản trí

thức.

Người t bắt đầu nghi hoặc v đặt r những câu hỏi cụ thể về đ i



đo n kết. Cán bộ Việt Minh bắt đầu lúng túng vì những lời chất

vấn đ i để:

“- T i s o giết những nh cách m ng thân Nhật kh ng l m h i gì

đồng b o? T i s o giết các c ng chức l m với Pháp? T i s o giết

các nh gi u th n quê?”

Riêng ở Hưng Yên Học Phi Chủ tịch ủ b n h nh chính Tỉnh đã

c ng kh i h lệnh xử tử ít lắm l n m ng n người ấ l kh ng kể

số người bị thủ tiêu đơn giản ở các phủ hu ện l ng xóm. Cuộc

khủng bố n đã khiến cho tỉnh Hưng Yên trong một n m trời

vắng hẳn bóng những người biết đọc biết viết. Rồi cũng do đó

tỉnh Hưng Yên sẽ l tỉnh nhiều nhất những người chống Việt

Minh kh ng vì chủ nghĩ h chính trị m chỉ vì oán thù trong

tang tóc.

Một số người khác chống Việt Minh vì kh ng chịu nổi việc Việt

Minh đư lên h ng “trị dân trị nước” một bọn c n đồ mới bữ

trước còn n trộm n cắp du thủ du thực.

Đâ phần lớn l những nh trí thức sâu sắc đã ên trí từ lâu rằng

c ng việc c i trị phải được đảm nhiệm bởi những người có bảo



đảm về trí tuệ cũng như về đ o đức. Thấ Việt Minh gi o phó

từng đị phương rộng lớn cho những người kh ng những đã v

học l i còn m ng tiếng l lưu m nh nh trí thức lấ l m lo sợ m

so sánh tình tr ng ấ với tình tr ng ổn định ở các nước tân tiến.

Họ thấ Việt minh l m việc trái với lẽ phải th ng thường thì Việt

Minh tự nhiên tự nó cũng có ng t n rã. Họ th m gi các đo n

thể chống Việt Minh chỉ cốt để theo ý họ l m cho Việt Minh

chóng t n rã hơn. V do đó tránh cho đất nước đỡ bị t n h i bởi

bọn “cáo đội lốt hùm”.

Thứ b đến những người chống Việt Minh vì lý tưởng gồm những

đồng b o có c ng phu nghiên cứu chính trị từ trước n m 1945. Có

lẽ t i cần phải nói r với Trung rằng trước n m 1945 ngo i trừ

các m n đệ củ K rl M rx vẫn chống nh u trong b qu n niệm

trốt-kýt tức Đệ Tứ Quốc Tế ngo i trừ các m n đệ n củ K rl

M rx đồng b o t rất ít người chịu để tâm học tập chính trị. Cũng

bởi thế ngo i số đảng viên củ mấ đảng Xã hội Đ ng dương

Cộng sản Việt N m thường trực Cách m ng chỉ có một số nhỏ

đồng b o hiểu biết chính trị m kh ng v o đảng phái n o hết. Đó

l những người còn trung lập cho đến ng tổng khởi nghĩ . Họ

ho n hỷ ch o mừng ng độc lập nhưng họ vẫn kín đáo xem xét



về h nh vi v thái độ củ Việt Minh. Kịp đến khi Việt Minh kêu

gọi đo n kết thì tự họ sẽ chi l m hai phe.

Phe thứ nhất th nh khẩn với tiền đồ củ dân tộc tiếc th kh ng

đủ ếu tố để hiểu biết Việt Minh r r ng hơn nên có những người

đã theo hẳn chính qu ền mới. Trong số Trung sẽ nhận thấ có các

luật sư Vũ Trọng Khánh Ph n Anh các cụ Bùi Bằng Đoàn,

Huỳnh Thúc Kháng.

Việt Minh để được sự cộng tác củ các vị nhân sỹ n kh ng

ngần ng i đội lốt dân chủ quốc gi thuần tú v đã ủ thác sứ

mệnh cầu hiền cho những cán bộ kh n ngo n nhất. Họ đã th nh

c ng như Trung xem báo tin tức cũng biết khi th nh lập được

một chính phủ có bộ trưởng Nội vụ l cụ Huỳnh Bộ trưởng Tư

pháp l ng Khánh. Rồi s u đâ Trung sẽ hiểu r sự hệ trọng về

lý thu ết v chiến thuật củ sự th nh c ng n sự th nh c ng thật

r kh ng có gì l m to lớn lắm.

Còn bâ giờ đâ l trường hợp củ những người như b n Trung

chống Việt Minh vì chống Cộng sản. Đối với họ sự dụ dỗ về bất

cứ phương diện n o cũng v hiệu. Họ l người còn trẻ hơn các cụ



Huỳnh Bùi còn trẻ hơn các ng Anh Khánh. Chính vì họ còn trẻ

h m đọc h m hiểu v chịu khó tìm tòi su nghĩ cho nên họ đã tự

đặt lấ được một hệ thống lý luận về Việt Minh v Cộng sản.

Để hiểu Việt Minh họ biết g t bỏ coi l kh ng qu n trọng những

vụ t n sát giết chóc (b o giờ cũng có trong một cuộc đảo lộn

chính trị).

Nhưng Họ kh ng chấp nhận những vụ đồ tể l m qu n cách m ng

vì họ biết Việt Minh cũng kh ng muốn thế v sự lệch l c n chỉ

tồn t i nhất thời. Họ chỉ riêng lo khi nhìn gần thấ b o nhiêu cơ

sở đầu não trong chính phủ đều lọt v o t cán bộ cộng sản: đó l

chiến thuật ngu ên tắc: “Đảng lãnh đ o chính qu ền” chiến thuật

riêng củ đảng Cộng sản. Rồi họ nhìn r b o quát nến h nh chính

trong nước đã do Bộ trưởng Nội vụ l V Ngu ên Giáp ký nghị

định ng 3 tháng 10 lập th nh các cấp ủ b n. Chế độ ủ b n l

chế độ X Viết kh ng hơn kh ng kém v đó l một thuộc lý

thu ết tổ chức củ Cộng sản.

Thế l nhờ một ưu điểm củ họ: biết g n lọc giữ tr m ng n việc

lấ những việc có tính chất ngu ên tắc h lý thu ết; họ đã nhận

định được một lần m đúng vĩnh viễn: cái nhân củ Việt Minh l



Cộng sản Việt minh trưởng th nh tất phải l Cộng sản.

Họ l những người chống Cộng. Vì s o chống Cộng sản trong khi

Cộng sản chỉ tu ên bố gi nh độc lập tìm no ấm cho dân? Đâ

cũng l một điểm lý thu ết. Bởi theo K rl M rx họ kh ng thấ

h i chữ “Độc lập” trong cứu cánh: độc lập chỉ l một phương tiện

qu ến rũ. Còn no cơm ấm áo muốn có phải theo M rx phải đi

qu con đường đấu tr nh bằng b o lực v khủng bố giữ các gi i

cấp. Họ l những người kh ng tin rằng gi i cấp kinh tế l một sự

kiện dĩ nhiên một sự kiện ngu ên nhân củ lịch sử.

Họ kh ng tin rằng xã hội muốn được cải t o phải được cải t o

trong máu lử củ Cách m ng v sản.

Như vậ họ chống Cộng sản trên lý thu ết. Họ biết sớm h

muộn Việt Minh tất có ng nhận lấ tính chất Cộng sản thuần

tú . Họ chống Việt Minh l vì thế. Trong trường hợp củ họ đã r

rệt họ chịu nhận một nhược điểm: Họ chống l i một chủ nghĩ

khác để th thế. Nhược điểm thật nặng nề.

Th nh thử họ chỉ l những cá nhân biệt lập chống Cộng: họ kh ng



đủ điều kiện lý thu ết để lập nên những đo n thể chống Cộng củ

riêng họ. Đó l ngu ên nhân khiến cho s u n họ th m gi v o

những đo n thể quốc gi tu cũng kh ng có một chủ nghĩ mới

mẻ v qu ến rũ nhưng ít r cũng có những cứu cánh r rệt l sự

tồn t i củ dân tộc củ tổ quốc v sự bảo đảm cho mỗi người dân

được tự do lự chọn lấ con đường riêng củ mình trong khi đi

tìm một cuộc sống có h nh phúc.

Lẽ cố nhiên t i kh ng thể chối được sự mỏng m nh củ họ tức l

chúng t i về tinh thần. Chúng t i biết trong một thời gi n ngắn

ngủi khó m chúng t i có thể chứng minh với đồng b o chúng t

rằng Việt Minh l Cộng sản rằng kh ng nên theo Cộng sản bởi

Cộng sản đư đến một tình tr ng bế tắc khiến người trong một

nước phải giết nh u dù đối với nh u kh ng thù kh ng oán để giải

qu ết một vấn đề kinh tế.

Lời chúng t i sẽ nói x x i quá. Lời Việt Minh nói nghe gần ng

bên t i m ấm áp dễ thương quá. Việt Minh nói: Độc lập Tự do

H nh phúc. Còn chúng t i đã g o lên đã thét lên rằng họ điêu

ngoa quá đỗi. Nhưng đồng b o t thèm khát những d nh từ ấ đã

lâu rồi nên thấ có như có nước trong giữ cơn chá cổ hã



uống đã có xá gì nước độc sẽ di h i về s u?

Trung chắc sẽ hỏi rằng biết thu h tất chống l i l m gì cho thêm

mệt? Nhưng kh ng đâu Trung . Chúng t i tin ở sự s i lầm củ

một chủ nghĩ nên chúng t i chống l i sự s i lầm ấ . Chúng t i có

thể thu (cho đến lúc viết thư n thì thu thật rồi còn gì!) nhưng

chúng t i dù s o cũng t o nên một dấu vết cho tr nh đấu. Dấu vết

in v o lòng người có những người khác hoặc t i giỏi hơn hoặc

có ho n cảnh thuận tiện sẽ đứng lên tiếp tục. Sự thất b i củ

chúng t i kh ng v ích mặc dầu sự thất b i riêng t i đã thấ r từ

khi khởi đầu tr nh chấp.

Sự thất b i Trung đ u đớn nhất l kh ng cứ thu Việt Minh về

lý thu ết h t i n ng. Chúng t i thu phần lớn t i hỗn lo n trong

nội bộ.

Trung còn nhớ t i thuật l i rằng Đồng Minh hội được mặc nhiên

coi l cơ cấu trung ương củ các đo n thể chống Việt Minh. Chính

bởi thế Đồng Minh hội l một cái gì hỗn độn quá sức tưởng

tượng.

Trung đã biết cụ Ngu ễn Hải Thần chỉ l ủ viên giám sát trong

Đồng Minh hội khi còn ở ngo i Tầu. Nhưng đến khi về nước



to n thể các lãnh tụ quốc gi phải nhận kh ng i có u tín bằng cụ

đối với quốc dân trong nước cũng như đối với chính phủ Trung

ho bên ngo i. Tất cả bèn t n cụ lên đị vị lãnh tụ tối c o chủ tịch

Đồng Minh hội có ng Nhượng Tống l m bí thư cho cụ v ng

Vũ Hồng Kh nh vừ giữ đị vị lãnh tụ Quốc dân đảng vừ kiêm

nhiệm tổng bí thư Đồng minh hội.

Đồng minh hội có d nh l một tổ chức thống nhất các lực lượng

quốc gi chống Việt Minh. Nhưng sự thật kh ng có gì thật cả.

Đồng minh hội trên thực tế chỉ l đo n thể riêng củ cụ Ngu ễn

Hải Thần cũng như quốc dân đảng củ riêng ng Vũ Hồng

Khanh.

Người t su t n cụ Ngu ễn đo n thể n o cũng gọi cụ l lãnh tụ

tối c o m chẳng đo n thể n o tuân theo mệnh lệnh củ cụ hết. Lý

do củ đương sự: cụ có u tín có đ o đức nhưng kh ng có t i.

Người t nói rằng những kế ho ch tổ chức những chiến thuật đấu

tr nh củ cụ đã bị đối phương bỏ x quá cho nên người t phải bỏ

cụ để tiến tới. V người t đã có lý vì quả nhiên cụ Ngu ễn chỉ

còn l một u d nh thuần tú nữ m th i.



Nhưng cũng l lẽ tự nhiên. Cụ Ngu ễn nhất định kh ng thể biết

r mình như thế. Hơn nữ các lãnh tụ quốc gi tu kh ng phục

tòng m vẫn tìm đủ mọi cách lọi dụng. Trong sự tr nh chấp với

Việt Minh gi i đo n đầu b o nhiêu sự xích mích đều do tướng

Tiêu V n chính trị chỉ đ o viên củ Đồng minh hội từ ngo i T u

theo Phòng quân v o Việt N m phân xử. Những qu ền lợi do Tiêu

V n gi nh cho phe quốc gi l mặc nhiên gi nh cho cụ Ngu ễn.

Các lãnh tụ quốc gi bề ngo i vẫn phục tòng cụ chỉ để chi phần

qu ền lợi ấ .

Thái độ mập mờ mê hoặc cụ Ngu ễn củ các lãnh tụ quốc gi

những lãnh tụ trong cùng một mặt trận kh ng b o giờ th nh thật

với nh u đã nhiều lần l m cho cả mặt trận điên đảo. Thí dụ hồi

cuối tháng Ch p n m 1945 s ng tháng Giêng n m 1946 Việt

Minh lo ng i tổ chức bầu cử Quốc hội kh ng xong nên điều đình

“mời” mặt trận quốc gi 70 ghế nghị sỹ trong đó có 50 ghế d nh

cho Quốc dân đảng 20 ghế d nh cho Đồng Minh hội. Mặt trận

họp b n đồng th nh kh ng nhận. Nhưng các nh lãnh tụ Quốc

dân đảng đột nhiên v tự ý riêng đi lấ về 50 phiếu. S u đó cụ

Ngu ễn còn một mình bị bọn Bồ Xuân Luật theo Việt Minh n i

d nh nghĩ ủ viên thường vụ chi mất 10 ghế. Các đảng khác



trong Đồng Minh hội đ nh chi với cụ 10 ghế còn l i. Thiết tưởng

khỏi nói đến sự bất bình trong nội bộ mặt trận quốc gi !

Một thí dụ khác v o cuối tháng h i n m 1946. Bấ giờ đồng b o

trong nước đã chán cuộc tr nh chấp đảng phái lắm. Người t bèn

tổ chức r một mặt trận mới: mặt trận Dân tộc ý nói l to n dân

tộc cùng ở trong tổ chức. Mặt trận Dân tộc họp phiên đ i hội đầu

tiên trong một c n nh ở phố H ng Bún trên. Chủ tịch: Một vị

giáo sư có d nh tiếng về kinh nghiệm sư ph m. Nhưng kh ng có

kinh nghiệm về chính trị bởi lẽ mặt trận củ ng đ i ý b o h m cả

dân tộc đến khi họp có mời đ i biểu củ ngót 10 đo n thể nhỏ l i

quên mất mấ đảng lớn nhất. Có một đ i biểu hỏi đến vị chủ tịch

đã kh ng trả lời được hợp lý l i nhất thiết êu cầu hội nghị “cứ”

b n việc “tổng đình c ng tổng bãi thị cho đến khi Việt Minh rời

bỏ chính qu ền mới th i”! Hội nghị bèn cứ b n rời r c l nh nh t

các đ i biểu từ chối những nhiệm vụ r rệt. Họ đều nghĩ có lý:

“Đảng nhỏ lật ngụ qu ền đảng n o lập chính qu ền mới?” Họ

kh ng muốn bị lừ dù chỉ trong nội bộ quốc gi . Cho nên đến

ng khởi sự l i chỉ vẻn vẹn có một số cán bộ củ mấ đảng lớn

r mặt chặn đường v o chợ hãm má xe điện v đóng cử các

nh h ng. Họ đã đ nh bị Việt Minh phản c ng dễ dãi: Một số cán



bộ đóng v i h ng thịt sấn v o h nh hung một họ sỹ d nh tiếng

mấ đội viên giả l m thường dân phẫn nộ rút d o g m đâm lo n

x v o những người đi h h o đóng các cử hiệu. Nói tóm l i

cuộc “Tổng đình c ng tổng bãi thị” mới thoát th i đã ếu tử với

một ưu điểm l kh ng có một tiếng súng nổ đúng theo chỉ thị củ

Phòng quân Trung ho . V kết quả l Việt Minh chứng tỏ được

với Chu Phúc Th nh tư lệnh Phòng quân rằng dân chúng kh ng

theo quốc gi một chút n o !

Chu Phúc Th nh nhân nói để Trung biết l một đ i tướng v o

h ng khá củ quân đội Trung Ho tư lệnh đ o quân thứ 53 m

đồng b o t quen gọi l “quân áo xám” đến th thế cho “quân áo

v ng” củ tướng Lư Hán. Họ Lư l viên tướng v o Việt N m

trước tiên theo lệnh củ Đồng Minh để thi h nh h i nhiệm vụ:

giải giáp quân đội Nhật giữ trật tự ở miền quân Nhật đóng đồng

thời giúp phương tiện hoặc giáo dục hoặc giám sát cho dân đị

phương tự tổ chức lấ một chính qu ền dân chủ. H i chữ “Phòng

quân” chắc l để ám chỉ nhiệm vụ để phòng quân Nhật trở mặt

hoặc đề phòng lo n l c ở đị phương.

Trung hẳn đã biết phòng quân Anh thi h nh nhiệm vụ như thế n o

ở miền N m từ N m vĩ tu ến Bắc 16 độ trở xuống. Trung xem

báo Pháp chắc biết r quân đội Pháp đương l m gì ở S i Gòn.



Riêng t i có thể nói với Trung rằng Phòng quân củ Lư Hán v o

Việt N m tức khắc bị Việt Minh vừ bắt n t vừ mu chuộc. Lư

Hán phần thì n ngập m ngập mặt phần thì tư lệnh một đ o

quân hỗn t p với đ n b chử với trẻ con v chó mèo ghẻ lở

trong qu ng gánh tòn ten trên v i người lính chiến lẽ đương nhiên

l Lư Hán đánh lá b i hò giải. Nhưng kh ng xong vì cụ Ngu ễn

cũng như Việt Minh đều kh ng chịu chi nh u một nử đất nước

còn l i Lư Hán đương luống cuống thì được Chu Phúc Th nh

s ng th . Chu hình như qu ết tâm đánh Việt Minh nhưng đến

lúc đó phái đo n Pháp ở Trùng Khánh đã kịp ho t động có kết

quả.

Phái đo n Pháp ký kết với chính phủ Trùng Khánh một thỏ ước

ng 26 tháng 02 n m 1946 nhường cho quân Pháp v o Bắc Việt

N m “Tiếp phòng quân” th thế quân Trung Ho . Để đối l i

Pháp lấ xong Bắc Việt sẽ gi o con đường xe lử Hải Phòng C n

Minh cho Trung Ho l m tư hữu cùng một lúc với sự mở một khu

miễn thuế ở Hải Phòng cho h ng hó nhập cảng v o Vân n m

phủ.

Thỏ ước Pháp-Ho ký xong thì 7 ng s u ng mồng 6 tháng 3

Hiệp định sơ bộ cũng được ký kết giữ Việt N m với Pháp. T i

phải nói Việt N m m kh ng nói Việt Minh l bởi một lẽ bí mật



còn tồn t i đến bâ giờ t i kh ng hiểu vì s o ng Vũ Hồng Kh nh

đã cùng ký v o đó với Hồ Chí Minh. Ông Kh nh chắc hẳn cũng

như Trung v t i v hơn 20 triệu đồng b o t cũng thấ r hiệp

định sơ bộ l một sự thiệt h i v kể cho quốc gi với quốc dân tu

hiệp định sơ bộ l một sự thắng lợi to tát cho riêng Việt Minh.

Việt Minh trước hết cùng với Pháp tổ chức Tiếp phòng quân

nghĩ l gián tiếp có nhiệm vụ đối với Đồng Minh. Việt minh sẽ l

một chính qu ền hiện hữu. Việt Minh tr ng thấ r sự trở mặt củ

Pháp s u n Việt Minh sẽ l một chính phủ kháng chiến hợp

pháp v hợp lý. Việt minh trong khoảnh khắc một chữ ký từ đị

vị một tổ chức nhỏ mọn có thể bị Đồng Minh đặt r ngo i vòng

luật pháp v trật tự bất cứ lúc n o Việt Minh đương ở trong tình

tr ng lo sợ ng đêm ấ bâ giờ đã l một chính qu ền đường

đường chính chính Có Chủ tịch chính phủ gởi điện v n chúc tụng

Quốc trưởng Pháp được Quốc trưởng Pháp trả lời: rất lịch sự

“Thư ng Chủ tịch nước Việt N m dân chủ Cộng hò .”!

Có thể nói thắng lợi củ Việt Minh trong hiệp định sơ bộ còn to

lớn hơn cả trong ng Tổng khởi nghĩ .

Việt Minh như lớn hẳn lên trên trường chính trị mặc dầu ký Hiệp

định sơ bộ Việt Minh đã biết trước l đem dân tộc dìm v o một



cuộc chiến đấu t n khốc.

ệ õ ợ ê p ộ ổ c

nhân dân.

Người quốc gi bắt đầu có chứng cớ cho c ng việc chống Việt

Minh củ họ có hiệu quả thì vừ lúc đó mặt trận quốc gi bắt đầu

t n vỡ. vì đâu m t n vỡ? vì kh ng nương tự được v o Phòng

quân Trung ho nữ .

Vì từ ng khởi sự tr nh chấp kh ng một đo n thể n o xâ dựng

được một lực lượng v tr ng đáng kể:

Quân củ Đồng Minh hội gi o cho ủ viên quân sự Ngu ễn Phúc

An ngu ên sỹ qu n chu ên nghiệp thợ mộc trong quân đội T u

Quân đội Quốc Dân đảng kh ng quá một ng n người được huấn

lu ện đóng rải rác từ Phúc Yên lên L o Cai

Phục Quốc Quân kh ng quá bả tr m binh sỹ tinh nhuệ chiếm

đóng phí bắc tỉnh L ng Sơn

Đồng Minh Hội Đệ T m quân (chỉ hu trưởng Vũ Kim Th nh)

kh ng tới n m tr m đội viên giữ miền Du ên Hải từ Quảng Yên

ra Móng Cái.

Tất cả đều bị Việt Minh vâ hãm bằng những lực lượng kém huấn



lu ện nhưng quân số ít lắm cũng gấp 10 lần.

Người đã ít tác động tinh thần đã kh ng có t i chính với lương

thực l i nghèo n n cho nên Phòng quân rút đến đâu lực lượng

cách m ng quốc gi rút theo đến đó.

Cuộc rút lui bắt đầu từ Th nh Hó tỉnh đảng bộ Đ i Việt kéo về

H Nội một đằng theo ng Vũ Hồng Kh nh qu L o C i một

đằng nhờ đường Phục Quốc Quân l i r ngo i T u. Cụ Ngu ễn

Hải Thần đã lên tới L ng Sơn ng 8 tháng 3 ng Vũ Hồng

Kh nh cũng phải r đi bí mật khiến cho số cán bộ đảng viên bị

bỏ l i bị bắt gi m trong tr i trung ương kh ng đủ chỗ.

Mặt trận quốc gi t n vỡ quả l một sự đ u lòng dù cho phần

đ ng người sáng suốt đều đã biết trước. Biết trước m vẫn phải

l m như tiền nhân khu ên nhủ: “Hã l m cho hết sức rồi được

đến đâu h đến đó!

Riêng phần t i t i bị bắt ng buổi chiều ng 08 tháng 03 ở Bán

Loọng một vị trí cách L ng Sơn 3 câ số. Người bắt t i l b n củ

chúng t : Trần Minh Tước ngu ên bỉnh bút báo Đ ng Pháp v L

Volonté Indochinoise. Ngay khi bắt t i Tước đã nói trước sẽ

kh ng giết kh ng phải vì hắn nể n ng gì cái d nh nghĩ Đ i Biểu

quốc hội củ t i m vì theo lời hắn cách m ng v sản còn cần

đến “những người như chúng t ”! Minh Tước nói thế nhưng ng



6 bữ s u Lộc Gi ng chi đội trưởng chi đội (bâ giờ được gọi l

trung đo n) L ng Sơn đã h lệnh trói t v bịt mắt t i đã điểm

nử tiểu đội lính đã phát cho mỗi tên 3 viên đ n. Đ n đã lên nòng

hộp cơ bẩm đã đóng l i t i đã gởi về mẹ t i ý nghĩ cuối cùng thì

có lệnh t m hoãn. T i được đư tới gi m chung với b cán bộ

trung ương củ chúng t i trong số đó có nh v n chu ên viết

phóng sự về H Nội lầm th n với 2 chỉ hu quân sự. chúng t i

được gặp nh u để bị điều đi phố Bình gi rồi đi Bắc Sơn. Sáu

tháng s u h i đồng chí Vi V n Hò Ph m Chấn Phương củ

chúng t i bị giết khi chúng t i – đồng chí Trọng L ng với t i

được trả về L ng Sơn để về H Nội bằng phương tiện riêng.

Thân ái Trung,

Sáu tháng gi m cầm lần thứ nhất (ch o i! T i tr ng thấ lần thứ

h i bị gi m rồi đó Trung!) ng t i trung tâm chiến khu đã giúp

cho t i nhiều về su nghĩ.

L một điều t i kh ng hề nghĩ đến lý thu ết su ng. T i chỉ lo sẽ

l m gì s u khi được thả về. Tin đo n thể phải đi theo con đường

thoái triệt củ quân T u lẽ cố nhiên được th ng báo cho chúng tôi

biết ng . Chúng t i đã thấ r : về H Nội chỉ còn Việt Minh với



Pháp. Chúng t i sẽ liên kết với Pháp như đã nhờ vả Trung Ho

để đánh Việt minh? H ngược l i? thực l đ u khổ ng khi còn

tù tội đã đ u khổ vì viễn tượng củ tự do!

Một nh b n đư r giả thu ết Pháp thi h nh đúng Hiệp định sơ

bộ. nhưng kh ng thể được người Pháp hơn b o giờ hết cần đến

thuộc đị để h n gắn những đỗ vỡ củ 5 n m chiến tr nh. Người

Pháp phải ký hiệp định 6-3 để đuổi được người T u một cách ên

ổn h m t i đi cờ Pháp đã treo ở Đ i Sứ Nhật cũ (Viện Qu ng

Tu ến R -đi) chiến x Pháp đ ng tiến v o H Nội. Người Pháp

đã quá quen với người Việt n m củ một thời bảo hộ. họ tất nhiên

nghĩ rằng lịch sử nước Pháp sẽ kh ng th thứ cho họ nếu họ để lỡ

mất cơ h i l m cho tổ quốc họ trở l i cường thịnh. Tất cả đều bảo

chúng t i rằng cuộc chiến đấu kh ng thể tránh được.

Vả l i Minh Tước một h m v o th m chúng t i ở Phố Bình gi

cũng có nói đến thái độ củ Pháp. Những người lính mắt mèo

đương quấ phá đồng b o đ th nh. Chính phủ Pháp kh ng hẳn

kh ng chấp nhận hiệp định sơ bộ nhưng trong những lời tu ên bố

công khai, các chính khách Ba-lê nhất định chỉ nói đến những

khoản kh ng có đính ước. thí dụ: một l vẫn giữ đồng b c củ



Đ ng dương ngân h ng h i l nền ngo i gi o sẽ nhờ Pháp đảm

nhiệm b l tướng lãnh Pháp giúp đỡ việc chỉ hu quân đội. nghĩ

l tu kh ng nói r những điều kiện “t i chính riêng ngo i gi o

riêng quân đội riêng” đã bị người Pháp mặc nhiên coi như kh ng

có.

“Thế n o cũng phải đánh du t cần tr nh thủ thời gi n” Minh

Tước nói như vậ . một chữ “t ” củ hắn đủ chứng tỏ hắn l khách

qu n hắn biết trước lập trường củ chúng t i nếu xả r chiến sự.

Minh Tước còn cho chúng t i biết thêm rằng phái đo n Ngu ễn

Tường T m đã đi Đ L t gặp phái đo n M x André. Hắn rất bi

qu n vì ng trong h i b i diễn v n mở m n người t đã thấ

những cương lĩnh trái ngược nh u đến tu ệt đối. Minh Tước tiên

liệu hội nghị t n vỡ nh nh chóng. Quả nhiên Font ineble u. Cả

ng Hồ Chí Minh cũng đi. Rồi l i về với t m ước 14 tháng 09.

Trung ở bên ấ hẳn biết r về những việc đã bắt ng Hồ Chí

Minh ký thỏ ước 14 tháng 09. vì s o? Để thoát thân h để cố

tr nh thủ thêm mấ tháng nữ ? l m thế n o biết được khi ng t

lầm lũi đêm khu đến nh riêng xin ký với M rius Moutet? L m

thế n o biết được khi ng t thuận cho Pháp tất cả mọi điều kiện



Pháp muốn từ đồng b c đến nền ngo i gi o đến chỉ hu quân

đội? l m thế n o biết được khi một người đ n b v học cứ v n

l kh ng th i cũng đòi l i đ i chút qu ền lợi nhiều hơn t m ước

14-9.

Ông Hồ Chí Minh r r ng coi bản t m ước 14-9 l mảnh giấ lộn

ng từ khi chư ký tên. Vậ chắc l để tr nh thủ thời gi n.

Nhưng đã quá muộn rồi! Trọng tội đã to i th nh ng từ hiệp định

sơ bộ. con người cộng sản ấ đã sờ mó v o chiến tr nh ng từ 6

tháng 14 ng trước. nhưng 4 tháng đầu tiên còn tự v o Pháp để

diệt cho xong quốc gi . Quá nử thời gi n đã bỏ phí. B o nhiêu

th nh niên nhiệt tâm ái quốc đã bị tù đ v giết h i. ngót một

ng n cán bộ quân sự hoặc xuất thân ở Ho ng Phố hoặc xuất thân

ở Liễu Châu đã bị t n tác đến 900. Việt Minh đương gi o qu ền

chỉ hu quân sự cho một bọn cán bộ chính trị. Nếu phải chiến đấu

sẽ có b o nhiêu th nh niên chết o n vì các cấp chỉ hu bất lực

nữ ?

Cơn ngu khốn c ng ng tr ng c ng r . Tướng Morliere bắt đầu

dùng cái thuật kh ng đánh trước nhưng ép cho đối phương phải



đánh. Cuối tháng 10 s ng tháng 11 Pháp đem quân v cớ bắt đội

viên tự vệ Khu 7 Hải Phòng. Tự vệ khu 7 tức khắc đắp ụ phòng

ngự. pháp cho chiến x đến tự vệ khu 7 kh ng hổ d nh đệ nhất

h o kiệt miền du ên hải tự vệ Khu 7 dốt 4 xe Pháp. Pháp đòi v o

bắt Ngu ễn V n Ngọc vị chỉ hu vừ 19 tuổi. Ngọc đánh Pháp

đ i b i. thế l về phần bắn súng chính nhân dân Việt N m bắn

trước. Pháp khởi đánh chiếm cả thị trấn Hải Phòng. Ho ng Hữu

Nam th V Ngu ên Giáp xuống điều đình. Pháp đòi bắt to n thể

tự vệ Khu 7. V tước v khí củ to n bộ tự vệ. Ho ng Hữu N m

muốn chịu nhưng nhân dân kh ng chịu thế l mất Hải Phòng.

Rồi mất L ng Sơn.

S u dĩ nhiên đến H Nội. Lính Pháp qu phố h ng Bún l m cỏ

người đốt nh mong Việt N m đánh l i. nhưng Hồ Chí Minh v n

xin nhân dân v n xin Pháp. Dân t m nghe nên Pháp lo mất cơ

hội. Bèn ng 16 tháng 12 Morlière viết thư cho Giáp.

Thư cộc lốc:

“Quân đội củ ng kh ng giữ được trật tự. Kể từ 8 giờ sáng ngày

20 tháng 12 quân đội t i sẽ giữ trật tự lấ ”.



Giữ trật tự ngu ên l i l nhiệm vụ củ Tiếp phòng quân. R điều

Giáp kh ng giữ được cho ngót 500 đồng b o củ hắn khỏi bị giết

h i thì Morlière sẽ th Giáp giữ cho đồng b o củ Giáp khỏi bị

hắn giết thêm 500 nữ . Đó l ý ngụ biện.

Còn tình? Còn sự thật? quân đội Pháp giữ trật tự trong th nh phố

rồi còn gì! Morlière thật l h mới nghĩ được câu chu ện kh i h i

l lùng! Kh i h i nhưng chờ đợi Hồ CHí Minh v n xin cầu

khẩn v đầu h ng.

Đầu h ng? cố nhiên rồi! Hồ chí Minh đánh điện tới tấp cho

S inten d’Argenlieu Moutet. Giáp xin gặp Morlière. Morlière

kh ng tiếp. Hồ mời mời kh ng đến đ nh đi bộ đến S inten

S inten đóng cử t khách. Nghĩ l chỉ còn 3 giải pháp: một l

đánh h i l h ng. Đánh theo qu điểm củ tướng Pháp có khác

gì tự tử l i giết theo cả một dân tộc? bởi vậ có lẽ S inten với

Morlière cùng chờ đợi một bức xin h ng đồng thời v n xin một

v i điều kiện nho nhỏ để giữ thể diện với quần chúng.

Có người nói rằng sáng ng 17/12 có nhiều đ i biểu dân chúng



đến xin đánh. Họ thuật l i: Hồ Chí Minh thở d i tỏ ý thương nhân

dân điêu linh cơ cực quá. Người t cho rằng đó l giọng lưỡi củ

người cộng sản xư n kh ng biết thương bâ giờ thương chính

l để lấ cớ m đầu h ng.

Nhưng dân chúng kh ng chịu

Sáng ng 19/12 báo h ng ng đ ng bức thư củ Morliere. H

Nội tức khắc vắng ngắt: đ n b đem trẻ con đi hết trong buổi sáng

còn đ n ng có người cùng đi còn kẻ ở l i phần lớn l đội viên “

s o v ng nền vu ng” ch tíu tít đi v đ n mượn súng mu lựu

đ n. Đến buổi chiều sát khí bừng trên khắp nẻo đường đ th nh.

Trời mù rét nhưng ấm áp phố phường thư người đi người đi

n o cũng bước những bước m nh v d i. To n dân kh ng một

tiếng kêu kh ng một nét sợ hãi. Thật r rệt: H Nội nhận lời thách

củ Morliere tư lệnh Sư đo n Một trong bộ đội viễn chinh Pháp.

Sư đo n n bên ngo i thủ đ còn đóng ở bốn thị trấn “ cử ng

“: Hải Phòng L ng Sơn Hải Dương N m Định.

Người t nói: 6 giờ trời đã tối mịt có cuộc họp ở bắc bộ phủ. Cán

bộ báo cáo về dân tình. Nhất định l nếu chính phủ đầu h ng dân



sẽ tự đánh. Nhất định l nếu Việt Minh h ng một đo n thể khác

sẽ lãnh đ o kháng chiến.

Bởi thế

B phát đ i bác cách nh u một phút một b hỏ pháo x nh tím

x nh tám giờ mười chín phút tối 19/12 tất cả tự vệ chiến đấu bỏ

ch hết. lũ chúng t i tự vệ Th nh m người t gọi l tự vệ c ng

tử lũ chúng t i đã khởi đầu cuộc kháng chiến to n quốc

T i kh ng muốn m ng tiếng phản bội bằng cách cố dùng ngòi viết

m thuật l i những cử chỉ nh hùng củ hơn h i ng n chiến sĩ giữ

Thủ đo trong tháng Ch p n m Ất dậu. L vì kh ng có bút n o tả

xiết vả l i có tả cũng kh ng mấ i dám tin rằng hơn 400 khẩu

súng đã cầm chân đã chống trả l i n m nghìn quân thiện chiến.

Người t sẽ kh ng tin rằng có em nhỏ tung dâ thòng lọng bắt

được địch thu được súng Thomson. (

). Người t sẽ kh ng tin có em nhỏ hồn

nhiên leo lên xe t ng nằm so i trước tháp súng để bỏ lựu đ n vừ

vặn v o lỗ châu m i củ khẩu 12 7 l . Em đó s u n còn lồm

cồm đứng lên mú mãi h i t reo cho đến khi bị xe s u bắn v o



lưng đ n thoát r phí trước phá to ng lồng ngực. Người t l i

c ng kh ng tin có nh sinh viên nhận nhiệm vụ c ng dâ thép qu

đường H ng G i để treo chiếu lên đó l m bức bình phong cho h i

bên hè liên l c được với nh u. Anh sinh viên có l gì Pháp đóng

ng trên Tự Hưng lâu phí trước? Thế m nh đi thong thả vừ

đi vừ giở cuộc dâ cho khỏi mắc vòng nọ v o vòng ki . Anh đi

thong thả bốn lần ngã bốn lần dậ khi v o đến tận trong hiệu

thuốc Norm lc tr o vòng dâ còn l i cho t i rồi nh mới chịu ngã

hẳn.

Và Trung không tin cũng như t i h m n vẫn ngờ ngợ rằng đến

lúc quỵ xuống lần cuối cùng nh Ngu ễn Dương Minh vẫn cứ

mỉm cười!

Thân ái Trung,

T i kh ng muốn kể m vẫn kể ấ l vì ý ngo i đị sức tưởng

tượng củ t i kh ng theo kịp được sự thật nên thấ cần phải nhắc

l i sự thật để cho chính mình khỏi hó điên.



T i vẫn nói với Trung khi trước rằng điên có lẽ l tr ng thái

ho ng l c nhất củ đời người. Nhưng hiện n t i kh ng muốn

kh ng thể điên: t i đã nhận với Việt Minh một nhiệm vụ. T i hiện

đương lĩnh trọng trách nắm vững tinh thần củ tiểu đo n 332.

C ng tác chính tri trong lúc n l c ng tác qu ết định. Bởi

chúng t i thiếu thốn chúng t i bỡ ngỡ ( nh cán bộ tiểu đo n l

một sinh viên kho ) chúng t i hiện đương h ng hái v thèm

khát giáp trận nhưng riêng t i với nh Quảng tiểu đo n trưởng

chúng t i cùng biết nếu ng lúc n gặp một đ i đội địch đơn vị

củ chúng t i nhất định t n vỡ .

Chúng t i lo sợ lắm. Nhiệm vụ lệnh vừ mới đến h m qu . Chúng

t i kh ng thể từ chối: chung qu nh chúng t i to n l nh em trẻ

tuổi hơn l i kém chúng t i kinh nghiệm chiến đấu giữ Liên khu I

chúng t i đ nh nhận nhiệm vụ.

Nhiệm vụ lệnh m ng tên chữ ký củ V Ngu ên Giáp có Ho ng

v n Thái thiếu tướng th m mưu trưởng phó thự có Bằng Gi ng

đ i tá khu trưởng Chiến khu 10 chiếu hội. Chúng t i nhìn những

chữ ký. T i nhìn Quảng thấ Quảng nhìn t i chằm chằm. trong

ánh mắt Quảng s o l i ch n chứ những ưu tư?



T i kh ng hỏi kh ng dám hỏi chư dám hỏi. Nhưng t i cảm thấ

t i lo buồn kh ng kém gì Quảng. Bởi chúng t i đã nhận một

nhiệm vụ củ Việt Minh. Chúng t i đã mắc v o khe r ng cư củ

một guồng má . Chúng t i đã bị phản bội bởi số mệnh. Dưới

qu ền chỉ hu cộng sản chúng t i đã trở th nh cán bộ. Kh ng còn

lòng n o ngụ biện rằng chiến đấu để gi nh Độc lập; chúng t i

biết ng từ bâ giờ rằng khi n o Độc lập l cộng sản đã b ch

đo t chính qu ền rồi.

Chúng t i biết nhưng đã lọt v o khe r ng cư củ guồng má . Vì

s o? Vì chúng t i l người chúng t i đã vùng dậ theo bản n ng

chống Pháp. Việt Minh cũng chống Pháp Việt Minh cho chúng

t i phương tiện. Lẽ n o từ chối? Vả l i từ chối thì đi đâu v l m

gì? Chúng t i cố nhiên đã nghĩ đến trở về H Nội liên kế với

Pháp để diệt Cộng rồi diệt Pháp s u dễ hơn. Giải pháp hữu lý .

Nhưng kh ng được: cứ tưởng tượng con mắt người Pháp không

b o giờ giống con mắt người Việt l đã đủ nổi cơn cuồng nộ.

Kh ng được! Dù chúng t i có muốn liên kết với Pháp cứ nhìn

v o đá mắt củ chúng t i họ cũng đủ thấ chúng t i c m hờn tới

mực độ n o: họ sẽ giết chúng t i trước. V chúng t i sẽ chết vô



ích.

Đ nh nhẽ trong gi i đo n n theo Việt Mịnh chờ gi i đo n s u

Việt Minh về H Nội lúc đó l i r đi chống Cộng sản. Ch o i

Trung thân mến Trung có biết b o giờ có mộ tuổi th nh niên phải

sớm biết những đ u khổ nhưng lo nghĩ như bâ giờ? Có b o giờ

có một tuổi th nh niên h ng hái mãnh liệt v thương êu đồng

b o với đất nước v thật trẻ thật đẹp như bâ giờ!

Cứ điểm d.332

Ng 15 tháng 3 1947 viết xong

Phú Thọ Vũ l o

Ng 29 tháng 11 n m 1952

Thân ái Trung,

V thế l hết! Bức thư viết cho Trung chư gửi thì bức thư n đã

phải bắt đầu. Phải bắt đầu giữ một cơn c m giận thấu trời m

cũng giữ những phút nhẹ lòng kỳ l : b n củ Trung đã được đuổi

r khỏi đơn vị đã ngeh tu ên án 42 n m khổ s i đã trốn v hiện

n đ ng ở trên đường len lỏi để vượt qu s ng Th o s ng Nghĩ

lộ.

B n củ Trung đêm h m n th o thức quá. Nên mượn đĩ đèn

dầu củ b chủ nh để soi r tờ thư viết cho Trung. B chủ nh l

chị Tường Vân vợ củ b n chúng t l Ngu ễn V n Nhiễu. Nhiễu



mới bị đấu chết. Vợ Nhiễu bị đuổi r khỏi đồn điền Khải Xuân

lên đậ dựng chóp lều bán mái n bên mộ Nhiễu để khóc chồng.

T i vừ về qu hồi gần nử đêm nghe tiếng nức nở thì v o th m

i ngờ gặp chị Tường Vân.

Chị Tường Vân giữ t i l i luộc kho i cho n rồi chúng t i l i

khóc Nhiễu. Riêng t i t i khóc cả Quảng.

Quảng đã chết! Nếu quả thật một mối hận có thể kết tinh l i dưới

một nấm mộ thì những nổi uất ức trong lòng Quảng sẽ phải l

một phiến đá h một h t minh châu kh ng có b n cân n o cân

nổi ở đời n . Bởi câu chu ện củ đời Quảng t i chư biết có câ

bút n o trên thế gi n đã viết r những nỗi thương tâm cùng với

những niềm êu dấu h sinh t i đã thấ trong tâm hồn Quảng.

Quảng l cán bộ tiểu đo n n m 1947. Nhưng t i đã nói Quảng

vốn l sinh viên trường Đ i học Y kho . Kh ng có gì báo trước

rằng người th nh niên ấ sẽ trở nên một chỉ hu quân sự. Quảng

có mẹ gi b mẹ suốt ng chỉ còn thu gọn đời sống v o b việc:

mỗi buổi sáng thắp một nén hương trên b n thờ ng chồng quá

vãng giữ n m Tân mùi mỗi buổi chiều lần đủ tám mươi tư vòng

tr ng h t v mỗi khi Quảng có sự gì buồn rầu bực bội h tức

giận lộ r nét mặt thì khẽ gọi: “ Quảng con!”.

Nghe tiếng gọi Quảng tức khắc rũ bỏ tất cả những ý nghĩ kh ng

xứng đáng l củ người quân tử. Anh đến ngồi bên c nh mẹ thấp

hơn một chút để mẹ nhìn xuống m thấ mái tóc x nh củ mình

v cúi đầu: “ Mẹ th thứ cho con”.! Rồi s u đó h i mẹ con nh l i

ngồi rất lâu như vậ tu kh ng i nói một lời n o nữ m mẹ biết

con con biết mẹ cũng nghĩ đến người ch người chồng t n kính.

Bởi ch Quảng l một bậc quân tử. Cụ Cử đỗ đồng kh o với thân

phụ t i Quảng có nói t i mới biết song v o giữ lúc một người từ



giáo b n 2 s ng chính b n thì một người từ giáo b n về quê l m

ruộng. Ng một sáng đi c một chiều d học cụ Cử Vân x

tự như người kh ng hề gặp một sự gì đáng buồn trong cuộc đời.

Cụ hiếm muộn tới ngo i bốn mươi tuổi chư sinh con tr i cũng

kh ng có vẻ lấ thế l m phiền lòng. Kịp khi Quảng r đời cụ hình

như cũng kh ng lấ thế l m vui mừng quá lắm. Rồi một ng ki

lính mật thám ập v o nh xích t cụ giải r xe xích t Cụ dong

lên t u đi Hải Phòng để đi C n l n nét mặt cũ vẫn kh ng th

đổi. Trên thềm phòng đợi củ h nh khách h ng nhất h m đó d nh

cho chính trị ph m Cụ b ẫm Quảng đến l biệt ch chỉ nghe Cụ

dặn l i một cân đơn giản: “ B về nu i con. Nó lớn lên thì d nó

cho nên người”. s u ngưng lời một phút Cụ nói tiếp: “ L m thì

l m cho tận sức rồi bình tâm!”. Có thế th i. Người đi chẳng b o

giờ về với vợ con nữ !

T i biết về ch Quảng có thế. Có lẽ chính nh cũng được biết về

ch nh có thế. Mẹ nh l người chỉ cầu cứu đến chồng mỗi khi

d con con tỏ vẻ cứng đầu rắn mắt. Những lúc ấ theo lời

Quảng mẹ nh khóc: “ Ông ơi! Ông có thương t i thì về d con

giúp t i!”

1: Y

2:

Thì những lúc ấ vẫn theo lời Quảng nh thấ tim nh như thật

vỡ nát l m nhiều mảnh. Anh có thể có lỗi nh có thể bị hiểu

nhầm h bị o n uổng nhưng mặc dù thế n o nh vẫn thấ một

niềm hối hận mênh m ng trong tâm khảm. Mẹ nh chỉ còn nh



l m cho mẹ buồn ấ l nh đã có tội lắm rồi.

Quảng nghĩ về mẹ như thế cho nên đến lúc lớn nh nhờ mẹ d

m tâm tính giống ch như in. Anh thuần hậu điềm đ m kh ng

b o giờ to tiếng cũng như kh ng b o giờ để lộ vẻ đ u buồn r nét

mặt. T i biết nh n m n m thân với nh bốn n m m chỉ có một

lần thấ nét ưu tư lộ trong ti sáng ở nơi mắt nh. T i đã kể với

Trung đó l buổi chúng t i cùng nhận được nhiệm vụ lệnh chỉ

hu tiểu đo n 332.

H m ấ Quảng lặng nhìn r sân rất lâu. Sân đất thịt lầ lội đầ

những vết chân người đi những vết trượt ngã. Quảng hình như

muốn đếm những chân từ thềm nh r bờ tre. Nét mặt ch m chú

củ nh r r ng biể lộ tâm hồn nh đương theo d i một ý nghĩ

nhất định. Mãi hơn một n m s u s u khi cùng chết hụt nhiều lần

t i mới biết h m đó nh đã phải đ u khổ lắm để chọn lấ một con

đường. Chúng t i thân được nh u l nhờ cùng đ u khổ như vậ .

Nhưng ho n cảnh củ Quảng ác liệt hơn ho n cảnh củ t i nhiều

lắm Bởi kẻ phản bội đã phá vỡ chi bộ L ng t i củ ch nh chính

l một lãnh tụ trong mặt trận Việt Minh hiện t i. Anh nhờ gi huấn

kh ng thù oán. Nhưng nh l m s o m cùng đứng với hắn trên

cùng một vị trí v cùng đi với hắn theo cùng một con đường? L i

thêm nữ mẹ nh gi bốn con nh d i một mình vợ nh kh ng

có lấ tr m b c trong t l m thế n o vợ nh lo được đủ sống cho

gi đình lúc bấ giờ còn điêu linh trên con đường mòn n o đó

miền Ẩm Thượng?

Thế l rút cuộc l i nh cũng như t i chúng t i kh ng tìm thấ lối

thoát. Đi kh ng xong ở l i thì kh ng nên chúng t i đ nh hã l m

những việc phải l m ng trước mắt. Riêng m cho nh trong

cơn não nề ấ nh còn có một kỷ niệm thiêng liêng một lời dặn

củ người ch thương con chí tình tru ền l i: “ L m cho tận sức



rồi bình tâm!”.

Cũng nhờ giữ được bình tâm m nh l m trọn được nhiệm vụ củ

nh khó kh n bằng tr m lần nhiệm vụ củ t i. Chúng t i chi nh u

phận sự nắm một tiểu đo n nhưng về phần t i t i đã có lòng êu

nước chứ ch n trong quân ngũ giúp sức. T i chỉ có việc đem cái

mong mỏi th thiết củ t i về một ng độc lập r m nói với nh

em trong đơn vị l tức khắc trong những cảnh gieo neo nhất một

luồng sinh khí m nh mẽ l i tr n ngập tâm hồn mỗi đứ chúng t i.

Còn về phần Quảng nh đã phải học tất cả ở thực tế. Một tháng

kinh nghiệm giữ Thủ đ hầu như kh ng được việc gì . Anh bỡ ngỡ

hết sức khi thấ hơn bốn tr m t súng nghiêm trong h ng m chờ

lệnh củ nh. Anh kh ng biết nói gì cũng kh ng biết bảo họ l m

gì hết. Anh đi đi l i l i nhiều vòng rồi rút cuộc nh thú thật

trước tiểu đo n sự bất lực củ mình. Anh chờ đợi chúng t i cười

rộ lên. Nhưng trái l i chúng t i xúm l i bên nh đứ n o cũng

cảm động rưng rưng nước mắt. Chúng t i thấ ở nh người nh

hùng giản dị củ tinh thần khởi nghĩ củ sứ m ng chiến đấu

gi nh độc lập. Chúng t đã chân th nh mỗi người b tỏ một v i ý

kiến một v i sự hiểu biết về tổ chức v chỉ hu một đơn vị chính

quy.

Cả tiểu đo n thức trắng một đêm kh ng ngủ. Chúng t i thảo luận

rút kinh nghiệm thảo luận cho đến khi cùng hiểu rằng đơn vị

chúng t i kh ng hề l một bộ đội chu ên nghiệp bởi chỉ gồm

những người dân những th nh niên tự ngu ện chiến đấu vì tổ

quốc. Chúng t i thấ kh ng cần phải có kỹ luật sắt để giữ người tự

giác. Chúng t i chắc chắn giữ được mình l m đơn vị gương mẫu

trong bình t i. Còn chiến đấu có một mình còn chiến đấu được

huống hồ có tới ngót n m tr m nh em? Bởi thế chúng t i qu ết

định tất cả sẽ cùng một lúc tìm học chiến thuật chiến lược l điều



đầu tiên thiếu thốn. Sẽ cùng học rồi cùng tr o sự học ấ cho

Quảng miễn Quảng ở l i với đơn vị.

Quảng đã ở l i. Chúng t i theo Quảng từ B ng l u qu S ng l

v o Bình Trị Thiên 1 . Tiểu đo n chúng t i đã đo t giải thưởng

Rèn cán Chính quân. Quảng đã mất một cánh t phải ở trận c ng

kiên Hò Bình khiến cho quân Pháp riễu nh l “ Hổ cụt t ”.

1:

Q Q

Q

Chúng t i đã cùng nh u trải qu kh ng biết b o nhiêu gi n khổ.

Hơn bốn tr m nh em lúc đầu b n m s u còn sống vỏn vẹn có

một tr m bả mươi h i đứ . Một tr m chín đứ đã bị điều đi đơn

vị khác. Tụi còn l i kể cả Quảng lẫn t i có sáu mươi nh m m ng.

Nhưng kẻ ở h người đi t i dám chắc kh ng i quên được cái

đêm tháng Tư chúng t i kh i hội buổi đầu tiên trên một ngọc đồi

vùng Phú Lộc. Đêm mồng bốn r ng mồng n m ấ một đơn vị

kháng chiến thoát th i từ tấm lòng lũ chúng t i dốt thật nhưng

chân th nh tin tưởng.

Thân ái Trung,

Trung đã biết một đ i điều về Quảng. Gi đình Quảng nghèo lắm.

Quảng còn nghèo hơn nữ mặc dầu b n Chỉ hu tiểu đo n s u

n đã có khá nhiều tiền kinh phí. Quảng có lúc giữ trong quỹ tới

tr m v n m theo t i biết kh ng b o giờ Quảng hút v o gói

thuốc lá củ b n Chỉ hu mu thếch khách. Quảng còn tiết kiệm

đến nỗi nh kh ng tiêu một đồng n o v o số tiền sinh ho t phí củ

nh còn thừ h ng tháng. Anh cóp nhặt d nh dụm mỗi khi được



b c tr m l i nhờ người em đem về Ẩm thượng biếu b mẹ nh.

Lòng thương con còn th thiết hơn thế. Anh nhặt từng tờ giấ còn

một mặt trắng đem cất đi chừng n o đủ đầ thì đem đóng l i cho

chúng l m vở tập viết. Anh giữ l i bất cứ một thứ gì đẹp mắt có

thể l m đồ chơi cho lũ trẻ kể từ cái b o hộp dầu Con Hổ đến tấm

ảnh t m u th nh phố Venise. Cảm động nhất l những buổi trú

quân nh n nh nh m mò tìm vật liệu l m cho thằng Châu đứ

con tr i lớn câ súng c o su h nặn cho đứ con gái bé những

con mèo con chó bằng đất. B n t sinh viên củ nh vụng về

thường l m hỏng những con giống sắp th nh hình. Lúc đó nh

buồn rầu bu ng lơi mấ mảnh vụn xuống đất. Anh thở d i v lắc

đầu nhè nhẹ để tỏ dấu thất vọng. Nhưng chỉ một lát s u nh l i

kiên nhẫn bắt đầu một con giống khác

Như thế l nh đã m ng trong bản thân cực nhiều mâu thuẫn. Anh

hình như có t i đứt tâm hồn nh r l m h i phần kh ng những

riêng biệt m còn đối lập. Phần thứ nhất sống cho c ng vụ. cho

chính phủ cho Đảng cho kháng chiến: h ng hái quả cảm cũng

mãnh. Phần thứ h i sống cho gi đình cho bằng hữu: chí tình

đằm thắm nương nhẹ lòng người như nương nhẹ cánh ho .

T i nhớ tháng Mười n m 1947 được lệnh tru kích binh đo n

V nuxem từ Tu ên Qu ng về Đo n hùng quân Pháp đi pháo

thu ền chúng t i đi bộ. Nhiệm vụ củ chúng t i l tiêu h o tinh

thần địch bằng những trận đột kích nhỏ nhằm l m cho địch mệt

mỏi v đồng thời trở nên khinh thường quân đội kháng chiến. Bộ

Tư lệnh Liên khu đã chỉ thị r rệt: quân Pháp có khinh địch trận

phục kích củ đ i đội trọng pháo mới có h vọng thắng lợi. V

quả thế đến khúc S ng L dưới Đo n Hùng từ 8 đến 11 câ số

pháo thu ền Pháp kh ng có lục quân đi trên bờ ểm hộ l i thêm

binh sĩ vui hát nhả mú trên sân t u cơ hội thật đẹp cho h i



khẩu 75 l bắn mỗi khẩu h i viên đ n. Một trong bốn viên trúng

đích cách mười sáu thước xu ên qu lần giáp mỏng củ chiếc

L.S.T rồi nổ tung ng giữ hầm má v hầm đ n. Chiếc pháo

thu ền đứt l m h i mảnh.

Đó l trận S ng L n m 1947. Giá trị chiến đấu thuần tú chẳng l

b o đâu nhưng về tinh thần thì “ Chiến thắng S ng L ” quả l

một luồng gió ngược thổi lồng lộng cho tiêu h o hầu hết những tư

tưởng bi qu n chủ b i. Có thể nói rằng to n thể đồng b o t đã n

mừng Chiến thắng S ng L . Riêng gi n khổ nhất tiểu đo n chúng

t i đi bốn ng b đêm kh ng nghỉ khi ngược lên khi xu i

xuống theo tin tức củ các tổ quân báo m họ có nghỉ chân ấ l

để đ o thật gấp những hố cá nhân ven bờ s ng. Rồi nấp trogn hố

bắn những b ng đ n vu vơ v o các khối sắt đen chùi chũi trên mặt

nước rồi vọt lên khỏi hố m u m u x lánh những bộ đội địch vừ

mới lên bờ tru nã; rồi s u hết l i b ng mình lên phí trước để tổ

chức một cuộc phục kích thứ h i thứ b thứ tư nữ !

Bốn ng b đêm kh ng nghỉ kh ng chợp mắt. Nước khe nước

l ch h nước cũng trâu đầm. Cơm v i nhúm g o r ng nh i cho

thật kỹ với chút muối trắng ( i vơ được v i nhánh tỏi l người ấ

có bữ thịnh so n!). Bốn ng b đêm chống l i tất cả mọi định

luật về sinh lý chúng t i vượt 320 câ số cộng thêm chính trận

phục kích. Chúng t i kh ng đi bằng chân m đi bằng óc. Chúng

t i mụ người trong sự cố gắng kinh khủng. Cố gắng vì êu nước

vì thù giặc vì Quảng nữ .

Vì Quảng lu n lu n đi đầu. Anh mất hẳn nụ cười nh quắc nhìn

mấ đội viên kêu mệt. Mệt thật nhưng hổ thẹn v xúc động bởi

tấm gương chỉ hu kh ng một i dám lùi trở l i. Cả những lúc

đ n địch ch ng lưới trên đầu kh ng một i kịp sợ chết. Có lẽ cũng

vì thế m cả tiểu đo n kh ng có một người bị thương trừ một tên

bị b n đồng đội cuốc một phát đứt ph ng nử ngón chân cái với

đầu ngón chân bên c nh. Thế m chúng t i vừ về đến bến Then



vừ nằm l n xuống đất chư kịp ngủ l hắn đã tập tễnh chống gậ

theo kịp mặt hắn nh n nhó tưởng khóc m hó r cười. Khi tháo

bỏ m nh giẻ rách quấn chân hắn chúng t i chỉ thấ lẫn với đất

bùn có một mớ lá chuối nh i giập gi p. Thế m hắn khỏi.

Ho n cảnh củ hắn vẫn chư phải l l nhất. Biết b o nhiêu ho n

cảnh khác bất chấp kho học củ những kẻ bị đến mười phát đ n

trong mình m kh ng chết hoặc bị đứt 1 cánh t rồi để h i ng

kh ng có thầ thuốc s n sóc cũng kh ng chết .T i đã nói chúng

t i sống bằng tinh thần nhiều hơn bằng vật chất. Đối với Trung có

đâu phải l một câu lừ dối!

Nhưng cái l m cho t i l lùng nhất vẫn l thái độ củ Quảng.

Ng s u trận S ng L t i về đến Phú Lộc l ngủ 1 giấc s như

chết. Khi tỉnh dậ đi tìm Quảng thấ nh đương lẩn mẩn cắt cắt

chắp chắp những mảnh sắt tâ vụn. T i l i gần nh đư r khoe

một cái b n với bốn cái ghế đặt vỏn vẹn trong lòng b n t :

- Chú bé Cu nh mình được cái n l khoái lắm đấ nhé!

Giọng nói củ nh hiền hò thấm thí . Nhớ con bé v nghèo l m

đồ cho con chơi một người ch dễ quên trận v o sinh r tử chư

qu được trọn một ng !

Thế l Trung đã biết nhiều về Quảng. Quảng với t i gần nh u

kh ng b o lâu đã thân tình như ruột thịt. T i hơn tuổi được

Quảng coi như nh nên đã nhiều lần được nghe Quảng đem tâm

tình r thủ thỉ.

Trung đã biết Quảng mồ c i ch từ nhỏ. Cụ Cử Vân x bị bắt đ

đi C n l bởi có người đồng chí tố cáo. Người đồng chí n hiện

l một trong những lãnh tụ Việt Minh. Quảng chỉ còn mẹ gi .

Vâng lời mẹ Quảng lấ vợ thương êu vợ rồi thương êu con.

Trước kháng chiến Quảng l người củ gi đình. Kháng chiến

bùng nổ Quảng đặt đất nước lên trên gi đình. Cuộc đời củ

Quảng giản đơn có thế th i.

Cuộc đời củ Quảng đã dồn cho kháng chiến. Kháng chiến l quân

đội l tiểu đo n 332. B o nhiêu tậm hu ết b o nhiêu sinh lực



trong Quảng đã dồn cho tiểu đo n 332. Quảng thương êu đơn vị

hơn thương êu mẹ hơn thương êu vợ con. Có thể nói đơn vị l

con nh nh sinh đẻ r nó nu i dưỡng nó tr ng thấ nó lớn

m nh tr ng thấ nó trưởng th nh. Anh có lúc nói với t i: “ Quảng

kh ng thể sống x đơn vị”. Có lúc nh lẩn thẩn kh ng muốn cho

chiến tr nh chấm dứt để ở l i với đơn vị.

Cốt giữ lấ đơn vị nh đã v o Đảng. Nói cho đúng r thì Đảng

vẫn coi nh l người trong tổ chức bởi tin lòng nh kiên trung,

cương qu ết. Còn phần nh nh kh ng ghét Đảng m chỉ ghét

tính đảng phái. Anh kh ng muốn v o Đảng m vẫn v o Đảng ấ

l để giữ lấ đơn vị. Đơn vị l mẹ l vợ l con nh cộng l i.

Anh kh ng thể sống x đơn vị. Cho đến khi đơn vị phản bội nh l

nh phải chết. Chết như những người ch bị giết bởi đứ con

chính mình sinh dưỡng. Chết vì bị mấ phát đ n bắn vỡ lồng

ngực mấ phát đ n từ những khẩu súng củ đơn vị. Nhưng trước

khi chết thật t i biết nh đã chết trong lòng đứt từng khúc ruột.

Trung có biết rằng Quảng bị chính đon vị mình đấu chết? Quảng

bị những đội viên một thiểu số đã cùng nh v o sinh r tử đêm

mồng Bả vừ rồi họp th nh tò án đặc biệt tu ên bố nh có phản

nhân dân có phản Đảng v xử tội nh phải chết bắn.

Trung lấ l m l lắm? Th n i! B n Trung cũng kh ng biết gì hơn

nữ ng trong lúc ấ . B n Trung quên kh ng nói đã rời bỏ

nhiệm vụ mới l trưởng b n v n nghệ tiểu đo n. Cũng vì thế nên

mãi đến khi phong tr o đấu tr nh chính trị được c ng kh i phát

động b n củ Trung mới biết.

Thì đã muộn Quảng đã bị gi m cầm rồi vì s o m bị gi m chính

Quảng cũng kh ng biết. Chỉ biết rằng có lệnh củ Chính ủ Đ i

đo n cho Quảng viết tờ bộc lộ Quảng kh ng biết viết tờ bộc lộ r

s o nên bị gi m xuống chuồng trâu. T i mặc dầu có lệnh cấm

nhiều lần lén xuống th m Quảng. T i hỏi nhiều nhưng Quảng chỉ

im lặng. t i đoán gi : có lẽ Quảng bị kẻ n o thù ghét. T i uất ức

nhiều lần cầm t Quảng m tr o nước mắt. Quảng vẫn im lặng. (



Bâ giờ nhớ l i t i mới thấ Quảng bằng sức m nh củ tinh thần

đã vượt lên trên sự đ u đớn v tách rời khỏi cả sự sống củ thể

xác ! ).

T i thương Quảng tưởng hó điên. T i lồng lộn lên Khu về Đ i

đo n bộ để cầu cứu. Người t r r ng ghẻ l nh v khinh bỉ t i.

Chính trị viên tiểu đo n gọi t i lên cấm chi mọi qu n hệ với

Quảng. T i kh ng chịu nên hắn nhốt t i v o chuồng trâu th

cho Quảng bị đem gi m trong cái cũi lớn để giữ sân.

Chúng t i bị gi m như thế ngót một tháng rồi mới đến ng xử án.

T i ở ngo i chuồng trâu chỉ nghe tiếng ồn o l hét. Thỉnh thoảng

l i có tiếng g o lên buộc tội Quảng: n o l rủ đồng chí theo Pháp

n o l mưu giết Tướng Tổng tư lệnh. Thêm có những kẻ dám nói

đã bị gi đình Quảng bóc lột gi đình Quảng có hơn một ng n

mẫu ruộng gi đình Quảng có mười hủ v ng. T i nghe lời buộc

tội Quảng m dựng tóc gá . Du kh ng thấ Quảng trả lời. Anh

vẫn im lặng lúc r khỏi tò án nhân dân mặt mũi sưng tím cũng

như sáng tinh sương h m s u bị bịt mắt dẫn r phí đầu l ng.

T i thương Quảng mê cả người. T i mãi mãi nhớ cặp mắt lúc n o

cũng trong sáng củ nh cũng như tâm hồn nh thương con êu

mẹ. T i bị khép tội đồng đảng với nh bị tu ên án 42 n m khổ

s i. Nhưng mới qu được hơn một ng thì có người đội viên cũ

cắt dâ trói cho t i rồi cùng với t i trốn khỏi cứ điểm.

Chúng t i đi đêm ng ngủ trong những bụi câ thật rậm. Chúng

t i thoát được từ Bắc C n về đến đâ kh ng bị l c trong rừng

kh ng bị đuổi theo kịp kh ng s v o những tr m gác củ dân

quân du kích nhờ chúng t i đã thuộc lòng những con đường mòn

củ khu rừng m ng mênh gồm bốn tỉnh Bắc Thái Tu ên Phú.

Trong đêm đen đặc chúng t i đi mắt mở cũng như nhắm chân

bước theo linh tính nhiều hơn theo su nghĩ. Chúng t i đi bước

đều chân trong rừng khu v c ng đi c ng nhớ những đêm h nh

quân hồi trước. Những khúc thẳng những khúc qu nh những dốc

cheo những khe sâu hun hút cảnh kh ng tr ng thấ m biết l



có vì cảnh với người với sức sống hình như qu ện lấ nh u hò

v o nh u l m một. Một niềm vui một niềm hân ho n tin tưởng.

Nhưng tất cả đã x x i vì đêm n t i chỉ còn một thứ đ u đến tê

l nh trong người. Một tiếng gọi thầm: “ Quảng! Quảng! ” Tiếng

gọi gọi mãi gọi mãi theo nhịp chân. Nhịp chân bước đều đều đến

nỗi kh ng gi n dưới b n chân như liền l i th nh một con đường

con đường thật con đường l m bằng những bước chân củ người

đi. Như tiếng gọi thầm tên Quảng b o nhiêu tên Quảng nhắc theo

bấ nhiêu bước chân cũng liền l i l m r một sợi dâ xúc động

trong tâm ý. C ng gọi xúc động c ng thêm đ ng đặc cho đến lúc

th nh một thứ tinh tú chiếm đo t cả ý nghĩ củ người gọi rồi

tr n ngập cả r ngo i kh ng gi n tối vắng. Lúc đó Quảng như

hiện lên đi bên c nh người đi chung với người đi một ý nghĩ v

thương êu người đi bằng một tình thương êu thần thánh.

Tất cả đ u khổ t n biến ng . Tất cả oán hờn dẹp l i. Tâm hồn t i

thoáng chốc lắng xuống như nước trong. T i nghĩ đến Quảng đến

t i như nghĩ đến một người x l khác. Cái chết củ Quảng cũng

như sự trốn tránh củ t i t i tưởng l những sự kiện n o đó đã

xả r từ lâu lắm. T i bất chợt thấ mình

Đương lý luận về mình v về b n một cách l nh lùng sáng suốt.

Trí tuệ ở trong t i hầu như có một sức m nh kỳ dị giúp đỡ đã g t

hẳn s ng một bên những rung cảm củ tâm hồn.

T i nghĩ: “ Quảng chết cũng như t i bị kết án tù cũng như chúng

t i nhận c ng tác với Việt Minh n m n m về trước ấ l vì chúng

t i đã mắc v o vòng r ng cư củ guồng má chiến lược đấu tr nh

củ những người b n sơ vích”.

Thân ái Trung,

T i muốn vội chi t với Trung sự tìm thấ . Sự tìm thấ những

gi i đo n chiến lược :



Gi i đo n Một lấ độc lập l m mới dùng tiểu tư sản mị quần

chúng. Gi i đo n H i lấ kháng chiến l m mới dùng tiểu tư sản

nắm quần chúng. Gi i đo n B lấ qu ền lợi l m mới dùng quần

chúng diệt tiểu tư sản.

c tôi

ính

Nói đến h i chữ gi i đo n h i chữ thật cũ m thật mới Trung nên

hiểu rằng đâ l một d nh từ được đem áp dụng v o sự tổ chức

v o sự ho t động. Gi i đo n kh ng còn riêng dùng trong việc phân

chi một dòng lịch sử d i đặc: gi i đo n Bắc thuộc gi i đo n tự

trị Gi i đo n hiện n thường được dùng v o việc cắt đứt một

chương trình h nh động l m nhiều phần mỗi khi có sự th đổi

trong chủ qu n h trong khách qu n. Cách dùng h i chữ “gi i

đo n” như thế n chắc hẳn đã có từ lâu ở nơi khác nhưng riêng

trong nước t v theo sự hiểu biết củ t i Việt Minh đầu tiên đem

dùng h i chữ ấ một cách thiết thực liên hệ ng đến c ng việc

trước mắt v m i s u.

Việt Minh nói (v viết): cuộc kháng chiến sẽ có b gi i đo n sự

thực hiện một thế giới theo Cộng sản chủ nghĩ có b gi i đo n.

Như Trung biết đã có hẳn những tập sách nghiên cứu tỉ mỉ về

những vấn đề ấ . Du Việt Minh kh ng b o giờ nhắc nhở đến

những gi i đo n củ một c ng việc tiêu diệt tiểu tư sản. Bởi một lẽ

giản dị: Việt Minh đâu dám c ng bố những chủ tâm lợi dụng tiểu

tư sản mê hoặc dân chúng lợi dụng dân chúng? Trừ khi họ đã

ho n th nh được nhiệm vụ củ gi o đo n nghĩ l tiêu diệt xong



gi i cấp tiểu tư sản.

Tôi trước hết muốn Trung hiểu rằng trong chính sách củ Việt

Minh gi i cấp tiểu tư sản kh ng có nghĩ l gi i cấp củ những

người có t i sản trung bình kh ng lớn quá để th nh đ i tư bản

kh ng nhỏ quá để th nh v sản. Theo Việt Minh tiểu tư sản l

những i có đầu óc th m lu ến củ cải củ cải theo nghĩ vật

chất theo cả nghĩ tinh thần. Một vị bác sĩ có t i chữ bệnh coi

cái t i ấ l củ riêng củ mình; một nh v n viết những đoản

thiên h coi cái h ấ l củ riêng củ mình; thì tất cả đã l

những con người tiểu tư sản bất chấp vị bác sĩ có thể rất gi u nh

đầu bếp có thể nghèo v nh v n có thể phải ch n mỗi ng

mỗi bữ .

Tiểu tư sản theo định nghĩ Việt Minh- Cộng sản- có thể coi l

gồm tất cả mọi thứ người trong xã hội (kể cả những người h nh

khất t i sẽ nói vì s o!) ngo i trừ h i h ng người. H ng người đ i

tư bản có đủ tiền b c ruộng đất hãng bu n h xí nghiệp nói

chung l có đủ phương tiện sản xuất để trực tiếp th m dự v o

c ng việc tổ chức v chỉ hu nền kinh tế trong nước. H ng thứ

h i coi như đối lập với h ng trên được gọi l v sản khi n o từ

vật chất đến tinh thần đều lệ thuộc v o một cơ cấu chỉ hu độc

nhất. Thí dụ: người cộng sản Trung chắc hẳn đã thấ ng rằng

Việt Minh như thể l định chi xã hội lo i người l m b phần một

phần theo để l m cơ sở cho Cộng sản một phần l cái cơ cấu chỉ

hu củ những chính qu ền tư sản-m Cộng sản phải đánh thu để

cướp lấ qu ền lực-phần thứ b gồm tất cả những người còn l i.

Sự phân chi r r ng có tính cách chiến lược bởi vì họ mặc dầu

lấ cữ “sản” l m tiêu chuẩn phân định từng th nh phần m thật r

họ chủ tâm chi xã hội l m l m b n thù v trung lập.

Việt Minh v Cộng sản (c ng kh i) vẫn nói rằng tiểu tư sản trung

lập với họ họ trung lập với tiểu tư sản. Họ cho rằng tiểu tư sản

không qu ết liệt phò tá đ i tư bản trong c ng cuộc thống trị xã hội

bằng phương tiện sản xuất nhưng ngược l i tiểu tư sản cũng



kh ng th m gi v o h ng ngũ củ họ để xâ dựng cách m ng v

sản. Gần đâ một lý thu ết g i Trung Cộng l Lưu Thiếu Kỳ còn

cho rằng tiểu tư sản kh ng phải l một gi i cấp bởi kh ng có ý

thức qu ết tâm đấu tr nh để bảo vệ qu ền lợi v u thế củ gi i

cấp củ mình v cũng kh ng oán thù c m tức các gi i cấp khác.

Lưu Thiểu Kỳ từ đó gọi tiểu tư sản l một “ý thức” . thức tiểu tư

sản sẽ theo về gi i cấp n o thắng lợi trong cuộc gi i cấp đấu tr nh

đó l chủ trương v sự tiên đoán củ K rl M rx.

Qu n niệm củ Việt Cộng (Việt Minh Cộng sản) đã như thế đáng

lẽ ý thức tiểu tư sản phải được để cho ên ổn. Đã như thế t i s o

Việt Cộng nhằm tiêu diệt tiểu tư sản trước hết trước khi khởi sự

gi o tr nh với đ i tư bản?

Theo ý t i có lẽ trước hết t i tất cả những gì Việt Cộng nói về tiểu

tư sản đều l m n trá. Họ vốn kh ng c ng nhận có thễ có một thái

độ trung lập trong lịch sử thì tiểu tư sản l m thế n o m đứng

trung lập cho được? Đó l một lẽ. Lẽ thứ h i l ở Việt N m kh ng

l m gì có đ i tư bản nếu kh ng kể đến người ngo i quốc tức l

người Pháp đã được liệt v o lo i xâm l ng thống trị. Việt Cộng

th nh r kh ng có kẻ thù chính lẽ tất nhiên qu l i diệt kẻ thù

phụ.

Nhưng đã nói ý thức tiểu tư sản sẽ theo về bên thắng trận. thức

tiểu tư sản sẽ theo về Việt Cộng. Thì l m s o có thể biến th nh kẻ

thù dù chỉ l kẻ thù phụ? T i nghĩ rằng đâ l lý do thứ b vì s o

Việt Cộng nhắm tiêu diệt tiểu tư sản. Lý do đó l tiểu tư sản mới

thật l kẻ thù củ họ.

Vì s o? Vì Việt Cộng chủ trương ng trong lý thu ết tiêu diệt tự

do cá nhân. M chống l i chủ trương đó l i nếu kh ng phải l

những nh trí thức trước hết: những bác sĩ luật sư kỹ sư những

v n nhân thi sĩ nghệ sĩ hầu hết l những phần tử tiểu tư sản?

Vì s o? Vì Việt Cộng chủ trương ng trong lý thu ết rằng con

người lý tưởng củ một xã hội Cộng sản chủ nghĩ l con người

v sản thuần tú . Sống vật chất nhờ Đảng. Sống tinh thần theo



Đảng tu ệt đối. Người v sản kh ng có một tấc đất cắm dùi

kh ng có một tầu lá l m mái che mư nắng kh ng có một đồng

b c để d nh qu đêm tới sáng m i đó l sống vật chất nhờ Đảng.

Điều n tương đối dễ vì thật r nếu Đảng cho được đầ đủ suốt

đời thì còn i giữ củ riêng l m gì cho khổ thân. Nhưng sống tinh

thần theo Đảng khó hơn khó hơn nhiều. Bởi sống như thế nghĩ l

kh ng có xúc động trong tâm hồn nữ hoặc nói cho đúng l chỉ có

những xúc động trong tâm hồn theo ý muốn củ Đảng. Đảng bảo

êu thì êu bảo ghét thì ghét. Thậm chí có bị nhục m Đảng bảo

đó l vinh dự cũng phải “th nh khẩn” tin rằng đó l vinh dự. Nói

tóm l i muốn xứng đáng l v sản thuần tú phải giết bỏ tâm

hồn phải tự biến mình th nh sắt đá. Sắt đá tâm hồn trừ Việt

Cộng họ m còn có một số nhỏ đ i tư bản có khả n ng l m gi u

trên xương máu đồng lo i. Còn tiểu tư sản lấ sự phong phú trong

tâm hồn l m hãnh diện lấ êu thương l m lẽ sống-h lẽ chết!-,

lấ d nh dự v nhân phẩm l m những thứ kh ng có kh ng sống

được trên đời tiểu tư sản mới thật l kẻ thù chính củ lý thu ết v

sản.

Còn vì s o nữ ? Vì cản đường củ tu ên tru ền Việt Cộng cản

đường củ giáo dục Việt Cộng giữ Việt Cộng kh ng cho mê hoặc

quần chúng dễ d ng l i chính l tiểu tư sản. Người tiểu tư sản cố

nhiên gần gũi quần chúng hơn người đ i tư bản quần chúng l i

hằng ng noi gương người trí thức tiểu tư sản cho nên tr nh

gi nh u thế trong quần chúng với Việt Cộng v hình chung trở

th nh kẻ thù thứ nhất củ Việt Cộng chính l tiểu tư sản.

Thân ái Trung,



(Trung đã thấm mệt vì lý thu ết chư ? H vọng rằng chư bởi

m ng d nh l những kẻ đương l m r lịch sử chúng t đâu có

qu ền từ chối một đ i chút khó kh n?)

Chúng t vừ mới thấ rằng chúng t mới thật l kẻ thù củ Việt

Cộng (Việt Minh Cộng sản). Sự nhận định củ chúng t r r ng

quá. Chỉ hận rằng mãi đến bâ giờ chúng t mới thấ r vị trí củ

mình trong qu n điểm đấu tr nh củ Việt Cộng. Chúng t đã mắc

phải lỗi lầm v n cổ l ghét người m kh ng biết người ghét mình

thù người m kh ng biết người thù mình to n đánh người m

kh ng biết lưỡi d o củ người đã đặt sẵn ng ng cổ mình. Chúng

t nhất định l có Trung cùng đi với chúng t i chống Việt Cộng

bởi họ theo chính sách đảng trị độc t i bởi chúng t lo rằng với lý

thu ết đấu tr nh cực đo n mác xít họ sẽ gieo rắc quá nhiều đ u

khổ trong xã hội. Chúng t kh ng kịp nghĩ rằng họ kh ng những

chống l i chúng t m còn c m thù chúng t cực độ. Bởi họ l

những người h m muốn qu ền lực đến chỗ tự hủ ho i trước tiên

trong lòng họ tất cả mọi thứ tình cảm c o quý kể cả lòng nhân

đ o.

Chúng ta- h nói cho đúng: chúng t i- chúng t i thiếu sự nhận

định mối qu n hệ giữ mình với địch cho thật sát cho nên trong

thời gi n một gi n đo n chiến lược củ họ chúng t i đã để cho họ



lợi dụng mình m mê hoặc quần chúng bằng mỗi một chữ kép: “

Độc lập”!

Độc lập trước hết l sư thèm khát củ người tiểu tư sản. Giữ

những người tiểu tư sản c ng có trí thức ở trình độ c o hơn c ng

thèm khát Độc lập hơn. Bởi trái với lý luận Việt Cộng cảm th ng

cái nhục mất nước thấm thí nhất l người trí thức.

Người trí thức lu n lu n được biệt đãi bởi chính qu ền thống trị

về vật chất cũng như về d nh vọng. Nhưng d nh vọng kh ng l m

nên h nh phúc về tinh thần. Người trí thức c ng có d nh vọng

c ng gần gũi bọn thống trị có khi chỉ một cái nhìn một nụ cười

nhếch mép một lời nói khinh bỉ cũng đủ cho tất cả những nỗi

niềm c đắng củ một dân tộc vong quốc l i tr n ngập trong tâm

hồn họ. Họ đã đ nh có những kẻ hèn m t nuốt nhục v o trong

lòng để sống một bề ngo i vinh hiển. Nhưng đó l số ít một số ít

kh ng còn tâm hồn nên đã theo hầu thống trị v sẽ l i cho hầu

Việt Cộng. Một số ít. Còn b o nhiêu người m ng nặng nỗi u ho i

kẻ nhu nhược thì chờ thời đợi số người nh hùng thì hợp th nh tổ

chức đấu tr nh m dù thế n thế khác chợt đến khi có cơ hội tất

cả đều vùng lên.

Vùng lên để l m gương v l i cuốn to n dân .Kh ng những thế

lãnh đ o to n dân!



Lãnh đ o thật như vậ ở tất cả mọi cấp bực ở tất cả mọi guồng

má ở tất cả mọi ng nh kháng chiến. Từ những cụ Phán gi đến

các ng Th m trẻ nhân viên h nh chính chu ên m n các bộ các

sở đủ mặt gần hết. Còn bên ngo i thứ cơ sở đầu não ấ v tung

mình đi bốn phương trời để giữ vững chính qu ền cùng thoát l

gi đình để lên đường phụng sự. Tất cả đều xuất thân tiểu tư sản

trí thức h tiểu trí thức.

- “ Ngo i trừ các cơ qu n h nh chánh to n l người đị phương.

Ngo i trừ các cơ qu n củ Mặt Trận to n l chiến sĩ v sản!” có

người bảo như thế để kết luận rằng nhân viên tiểu tư sản chỉ có

c ng phục vụ chính qu ền ở một lớp vỏ hiện r ngo i cùng còn

b o nhiêu xâ dựng bên trong đều nhờ v o cán bộ v sản nắm

vững số đồng b o chân thực nơi th n quê m l m r cái nhân cho

kháng chiến. Kháng chiến củ Việt Minh kháng chiến l Việt

Minh Việt Minh l kháng chiến l tất cả gi i đo n lịch sử 1947-

1952. Hoặc nói cho khác đi lịch sử Việt N m với Việt Minh

trong n m n m đã hợp l m một chỉ l một. Con đường lập lý

thẳng tắp sáng sủ v đơn giản đến nỗi tất cả mọi sự cãi l i đều có

vẻ v ích ng từ tho t đầu. Trong n m n m người t sẵn s ng

c ng nhận c ng l o kháng chiến ở Việt Minh l m như kh ng có

Việt Minh kh ng có kháng chiến.



Nhưng kh ng đúng. Trừ phi nói thêm rằng Việt Minh ở đâ l tiểu

tư sản. Bởi người t quên chư nói hoặc nhớ m kh ng chịu nhận:

người đị phương trong các ủ b n h nh chính h nh kháng

Rồi kháng h nh1 xương sống củ chế độ s viết Việt N m ho n

to n l tiểu tư sản. Bởi người t cũng quên chư nói hầu hết cán

bộ củ Việt Minh l tiểu tư sản.

Tiểu tư sản trí thức các chủ tịch ủ b n N m Trung Bắc bộ. Tiểu

tư sản trí thức các chủ tịch v nhân viên ủ b n khu h liên khu.

Tiểu tư sản tiểu trí thức các chủ tịch v ủ b n tỉnh hu ện l ng

xã. Rồi đến các cấp cán bộ củ Mặt trận từ Ngu ễn Sơn Đặng

thái M i ở trung ương đến những cán bộ xã tên Kèo tên Cột tất

cả đều phải có cái vốn học h nh dù nhiều dù ít. M trước n m

1945 có gi đình n o v sản tu ệt đối có thể nu i con cái cho n

đi học? Vả l i trong h ng ngũ củ Mặt trận nếu có những người

tho t r đời đã kh ng có ch mẹ sống lúc bé nhờ Viện Dục nh

với Tr i mồ c i khi lớn lên hoặc m mắn được giúp đỡ cho học

hoặc b n b nữ l o động nử lưu m nh để tự học thì những

người ấ cũng vẫn có phần n o những đặc tính tiểu tư sản. Họ vẫn

có những giá trị tinh thần.

T i đã một lần nói với Trung rằng theo lý thu ết cộng sản gi i

cấp tho t tiên chi l m b lo i: đ i tư bản khống chế xã hội bằng



phương tiện sản xuất v sản kh ng có phương tiện sản xuất v

tiểu tư sản có phương tiện sản xuất nhưng có kh ng đủ để l m đ i

tư bản. Nhưng về s u lý thu ết bắt buộc gi i cấp phải có tính chất

tr nh đấu nên gi i cấp thật sự chỉ có h i còn tiểu tư sản đã trở

nên một ý thức. Chính vì nó l một ý thức- một d nh vị nặng về

nghĩ tinh thần- cho nên i đã “ có” một cái gì coi như củ riêng

củ mình m người khác kh ng có hoặc có m kh ng giống h

kh ng bằng củ mình thì người đó l tiểu tư sản. (Người h nh

khất có cái bị cái gậ tu kh ng đáng gọi l tư sản m i lấ củ

hắn hắn giằng l i vậ hắn l tiểu tư sản. Hoặc nếu hắn ở truồng

giơ b n t lọ lem r xin n m bị mắng chửi nếu hắn tức giận

h tủi hổ hắn vẫn l tiểu tư sản bởi hắn có có nhân phẩm)

Th nh thử tất cả những người đã chân th nh kháng chiến cho tổ

quốc “ củ họ” tất cả đều l tiểu tư sản. Kể cả những người cộng

sản. Với con số nhỏ bé về nhân sự v nhờ ở đị vị ưu thắng trong

Mặt trận họ giống như cái nhân chứ đựng tinh tú củ cái hột

Việt Minh. Nhưng họ vẫn cứ l tiểu tư sản.

Tiểu tư sản họ có người đứng v o h ng lãnh tụ m ng nặng một ý

chí th m vọng qu ền lực dùng chủ nghĩ mác xít với các tổ chức

đấu tr nh l m phương tiện nhằm chiếm đo t lầ qu ền chu ên

chế trong to n quốc v trên to n dân. Số lãnh tụ ít ỏi n mặc dầu



phần lớn xuất thân tiểu tư sản thật sự đã biến th nh những t đ i

tư bản lúc n o cũng chủ trương chính sách nắm lấ mọi nguồn

sống vật chất để chi phối đời sống quốc gi .

Đến th nh phần thứ h i củ đảng Cộng sản đ ng hơn nhiều l

những người cũng xuất thân tiểu tư sản giác ngộ đấu tr nh cách

m ng tin tưởng ở chủ nghĩ mác xít m họ chỉ biết có một bề mặt

nhân đ o. Những người n v o đảng ho n to n để đáp l i tiếng

gọi củ tâm hồn họ đã nhiều lần thương xót cho kiếp sống quằn

qu i củ giống người bóc lột lẫn nh u một cách t n nhẫn. R đi để

xâ đắp Thế giới Đ i đồng họ kh ng những tin tưởng m còn bị

mê hoặc bởi bọn lãnh tụ. Họ đã tự ngu ện hiến thân l m đảng viên

h cán bộ cho Đảng . Họ l cơ sở l b n đ p củ bọn lãnh tụ.

Nhưng họ kh ng giống bọn lãnh tụ ở chỗ họ vẫn còn m ng nặng

tính chất tiểu tư sản ở chỗ bọn lãnh tụ vẫn để cho họ giữ l i một

mực độ rung cảm phong phú trong tâm hồn lấ điểm đó l m mấu

chốt m nắm vững m lợi dụng họ.

Cuộc kháng chiến nói tóm l i l củ những người tiểu tư sản.

Cũng như cuộc Tổng khởi nghĩ . Cũng như tất cả những ho t

động cách m ng trong bí mật. Tiểu tư sản ở đâ b o gồm tất cả

những tầng lớp dân chúng có thể có h kh ng có t i sản vật chất

nhưng i nấ đều hãnh diện rằng có một t i sản tinh thần quý giá



l lịch sử l tru ền thống dân tộc trong đó đã có sẵn lòng vì dân

êu nước.

Trong số n dĩ nhiên kh ng có những lãnh tụ cộng sản. L vì tu

xuất thân thường h có t i sản cả tinh thần lẫn vật chất họ chỉ

giữ l i những t i sản vật chất coi đó l thứ độc nhất qu n hệ ở đời

còn b o nhiêu t i sản tinh thần đã bị họ vất bỏ đi hết. Họ l những

lãnh tụ trong t có thể kh ng b o giờ

1: Hành kháng: hành chính - ;

–

..phải cầm đến một đồng b c cũng như trên mình có thể chỉ có

một bộ đồ k -ki nhưng họ quả thật đã trở nên những phần tử đ i

tư bản chỉ biết có vật chất chỉ tin v o vật chất.

Họ đã đ nh l những kẻ phản bội giữ h ng ngũ tiểu tư sản. Họ

nhất định kh ng có c ng l o gì trong Tổng khởi nghĩ trong

kháng chiến mặc dầu trong mặt trận Việt Minh họ vẫn đứng được

ở cương vị lãnh tụ.( Cương vị n do Đệ t m Quốc tế t o r cho

họ nhờ Việt Minh t n trọng Trung ương quốc tế đã su t n họ

ng từ khi chư biết đích họ tên thật là gì).



Trong gi i đo n đầu khi tiểu tư sản kháng chiến thực sự bọn lãnh

tụ chỉ l m c ng việc nắm vững tiểu tư sản thúc dục tiểu tư sản

vừ nắm vững dân chúng vừ đồng thòi tru ền d tất cả những

kinh nghiệm bản thân củ mấ n m đầu tiên khó kh n v gian

khổ nhất cho một lớp cán bộ mới cán bộ v sản thực sự.

Thân ái Trung,

Trung xem đến đâ chắc sẽ nghĩ:- “ D i gì m đem kinh nghiệm

xương máu tru ền cho bọn người mới nếu biết rằng bọn n sẽ

th thế mình để Cộng sản g t được mình r khỏi vòng tranh

đấu?”.

T i sẽ trẻ lời Trung rằng giữ chúng t i có người kh ng biết

nhưng cũng có những người có biết m vẫn cứ l m. Bởi Trung

còn l gì tâm hồn chúng t i chúng t khi đã vì Độc lập v nếu có

ích cho kháng chiến thì đến thân thể mình còn chẳng tiếc há tiếc

những kinh nghiệm bâ giờ hoặc những đị vị m i s u?

Nhưng cũng phải nhận với Trung rằng ví dù có biết người sáng

suốt trong chúng t i vẫn kh ng ngờ kh ng ngờ s u n Cộng sản



kh ng cho mình được phép sống dù chỉ sống bên lề cuộc tr nh

đấu. Kh ng ngờ s u n biết thời cơ đã đến cho phép th thế

cán bộ tiểu tư sản bằng cán bộ v sản thì đảng L o động r đời

thống nhất mọi tầng lớp chỉ hu v o ý chí lãnh đ o độc nhất củ

chủ nghĩ b n-sơ-vích. Đến lúc đó bị đuổi r khỏi h ng ngũ củ

Mặt trận tiểu tư sản vẫn có u tín đối với đ i chúng l i có thêm

u tín củ n m n m kháng chiến nh dũng lẽ cố nhiên kh ng còn

cách n o khác l chết đi để trả l i u tín ấ cho đảng L o động.

R đời n m 1951 đảng L o động có tác dụng đầu tiên l l m cho

ho n cảnh củ các th nh phần xã hội củ các phần tử đảng phái

trở nên r rệt. H i chữ Việt Minh sẽ chìm v o trong một chữ

“Đảng” viết ho v độc nhất Đảng l đảng củ những người cộng

sản. Những kẻ n o kh ng phải l cộng sản tự nhiên thấ mình hết

đất đứng mặc cho c ng l o từ trước thật l v kể.

Hết đất đứng Việt Minh bí mật gi n khổ trên chiến khu h quằn

qu i trong các ngục thất. Hết đất đứng Việt Minh kháng chiến

x ng ph bom đ n h lần lút c ng tác nội th nh. Để bâ giờ đảng

L o động gọi tất cả bọn l bọn “ cơ hội” nghĩ l lu n mười n m

liều tính m ng để đầu cơ lấ sự “ được sống” trong Thiên đường

v sản. M kh ng được vì Đảng sáng suốt Đảng sẽ tiêu diệt kỳ

hết những kẻ thù củ nhân dân những kẻ thù củ gi i cấp.



Thí dụ:- Quảng

(Chao ôi! Nhắc đến tên nh o n khổ l i s i lên sùng sục trong tâm

hồn thằng b n còn sống sót n !)

Quảng! Tr ng th nh niên h o kiệt như nh trải qu b o nhiêu mư

bom gió đ n kh ng được chết để rồi chết vì thủ đo n đê hèn củ

những kẻ lợi dụng nh n m n m m s u sợ nh giết nh trong

phút chốc.

Những kẻ giết nh bâ giờ t i đã biết kh ng phải l những đội

viên cuồng nộ giữ phiên tò án nhân dân. Cũng kh ng phải

những kẻ xúi giục họ cầm đầu họ cho họ đấu nh. Vì bọn n mới

chỉ l đảng viên cán bộ bị mê hoặc dưới qu ền một số nhỏ những

lãnh tụ xuất thân tiểu tư sản như chúng t nhưng đã phản bội v

đã mất hết nhân tính trong cuộc tr nh gi nh lấ qu ền lực. Ho ng

C o Khải củ xâm l ng b n-sơ vích họ t i giỏi hơn Ho ng C o

Khải cả ng n v n lần nhờ xâm l ng b n-sơ-vích có những trường

d nghề phản bội trong đó kho học được áp dụng v kh i thác

đến những phát minh mới nhất.

Chính bởi thế m họ bọn lãnh tụ đã lợi dụng được những người

như nh-Quảng! - như t i như hầu hết con số h i mươi nh m

triệu người Việt. Bằng mỗi một chữ kép như t i đã viết: Độc lập.

Độc lập! Vì độc lập gi nh độc lập b o nhiêu th nh niên đã bỏ



nh lên chiến khu từ n m 1941. Lòng h ng hái với chí khí cương

cường củ tuổi trẻ kh ng đủ chống l i l m sơn chướng khí v đói

rét, và cực nhọc cho nên một số lớn phải bỏ mình trong những

cơn nóng l nh kinh khủng có kèm theo kiết lỵ. Vì độc lập gi nh

độc lập b o nhiêu th nh niên đã bỏ mình bởi tr tấn trong c n nh

nhỏ giữ sân sở “ C ng n v cảnh sát đặc biệt” đường H ng Cỏ.

Bao nhiêu th nh niên khác nữ gục ngã trong tối t m v xiềng

xích củ “ Nh Trung ương”1 củ các tr i khổ s i L o Bảo B n

mê Thuột C n L n. Với một số cuối cùng kh ng bị kêu án tử

hình m cứ bị đem r bắn ở h i trường b B ch M i v Tân Sơn

Nhứt. Họ tất cả l “ Việt Minh trong bóng tối”.

Họ tất cả đã chết vì độc lập để gi nh độc lập. Họ đều l những

phần tử tiểu tư sản trí thức h tiểu trí thức. Kể cả Ho ng V n

Thụ nhất l Ho ng V n Thụ. Mặc dầu l cộng sản cấp trung

ương Thụ hơn i hết m ng nặng trong tâm hồn những nét c o

quý củ con người tiểu tư sản.

(Tưởng cũng nên nhắc l i cho Trung biết Ho ng V n Thụ bị bắt

bị tr tấn ghê gớm lắm vẫn kh ng chịu hé r ng kh i tên một đồng

chí. Anh bị bắn một buổi sáng ở B ch M i n m 1945 chỉ vì bọn

mật thám tức giận sự im lặng củ nh. Nếu phải l người v sản

thuần tú nh sẽ tố cáo một số cán bộ dưới qu ền nh h sinh



bọn cán bộ ấ v o tù để cứu lấ đời sống củ mình củ một ủ

viên trung ương v như vậ Đảng vẫn còn lợi chán. Anh sẽ được

khen l m thế l phải như đồng chí Trần Hu Liệu được khen khi

trước. Nhưng nh kh ng kh i để giữ vẹn tiết tháo củ bậc nh

hùng liệt sĩ. Anh hùng i chẳng biết gần đâ Đảng đã kể nh hùng

l m một đặc tính tiểu tư sản?!).

Rồi đến n kh ng i còn đất đứng.

Vì sao?- vì một qu ết định lý thu ết: “ Đặt l i cơ sở cho Cách

m ng V sản”.

Cơ sở củ cách m ng cho đến n vẫn l đảng viên v cán bộ

xuất thân tiểu tư sản. Tiểu tư sản vẫn kiên trung với cách m ng

vẫn phục tùng lãnh tụ. Như vậ thì vì đâu lo i bỏ cơ sở cũ để đặt

r cơ sở mới một cách khó kh n?

Vì đâu?- Vì một cách giản dị lẽ n o một thế giới v sản xâ

dựng bằng đấu tr nh qu ết liệt bằng hủ ho i cả một nền trật tự tư

bản với những thói quen bẩn thỉu lẽ n o thế giới sáng trong v

tươi đẹp ấ l i có thể bị xâ dựng bởi cái ý thức tiểu tư sản đớn

hèn cơ hội đã đầu h ng cộng sản cũng như sẽ đầu h ng tư bản

bất cứ lúc n o?

Đảng c ng kh i vì thế phải trong s ch hó h ng ngũ.

Đảng lẽ cố nhiên kh ng chối rằng nhiều phần tử phản động (!)



cũng đã lập được c ng l o đáng kể. Cho nên b n đặc ân cho

những phần tử ấ được đầu h ng gi i cấp. Gi i cấp v sản. Nghĩ

l phải tự mình v sản hó trong một tờ bộc lộ chối bỏ quá khứ

phủ nhận c ng l o v c m kết về vật chất cũng như về tinh thần

tất cả sẽ tr ng chờ v o Gi i cấp.

(Trung hã chú ý v o chữ G viết ho . Từ bâ giờ trở đi để cho

được thật đúng với ý muốn củ Cộng sản t i sẽ dùng chữ Gi i

cấp viết ho để chỉ những người đứng trong h ng ngũ cách m ng

v sản mỗi khi họ có đủ mọi điều kiện lý thu ết: kh ng có t i sản

vật chất kh ng có t i sản tinh thần sức l o động chỉ phục vụ cho

xí nghiệp h n ng trường củ Đảng; v trong tất cả những xúc

động tâm ý chỉ còn giữ l i một l ý chí c m thù ý chí chiến đấu

thường trực chống trật tự dân chủ).

a lò: Maison Centrale.

T i h vọng Trung đã thấ r sự chu ển hướng trong chính sách

trong chiến lược Cộng sản thì đúng hơn. Chiến lược ấ tọi đã nói

với Trung có h i gi i đo n đã ho n th nh với gi i đo n thứ b

đương ở trong thời kỳ xâ dựng.

Hai giai đo n đã ho n th nh giống nh u ở nhiều điểm: vẫn quần



chúng bị mê hoặc bị hu động bị nắm vững bởi những người

tiểu tư sản những t s i củ một số lãnh tụ b n-sơ-vích vẫn

tưởng tượng mình chí nh dũng biến thân cho Độc lập v cho

kháng chiến. Độc lập trên lý thu ết đã thực hiện được ng mồng

h i tháng Chín bả n m trước. Còn kháng chiến lẽ r gi i đo n

n còn d i vì chiến cuộc chư kết thúc nhưng bắt đầu từ n m

ngoái bọn lãnh tụ b n-sơ-vích đã qu ết định biến đổi cuộc chiến

đấu t đ i giữ tiểu tư sản với Pháp th nh nhiều cuộc chiến đấu

khác phức t p hơn. Đó l kể về tầm qu ng trọng đối với lý thu ết

chủ nghĩ củ họ các cuộc chiến đấu giữ người b n-sơ-vích với

người tiểu tư sản giữ h i khối Cộng sản v Dân chủ tư sản s u

nữ mới đến cuộc chiến đấu giữ người Việt v người Pháp

Người Việt v người Pháp giết nh u ngo i mặt trận từ bả tám

n m trời n rồi. Số người chết v bị thương nếu chư tới cũng

gần tới tr m v n. Cho nên đối với to n dân cuộc chiến đấu chống

Pháp cố nhiên phải được kể l qu n trọng nhất bởi nó liên hệ đến

nhiều người v đem l i nền độc lập cho tổ quốc.

S u đến cuộc chiến đấu giữ h i khối chính trị người t biết khối

n o thắng sẽ l m chủ ho n cầu nhưng viễn tượng ấ còn x x i

lắm! S u nữ mới đến cuộc chiến đấu giữ b n-sơ-vích v tiểu tư

sản thật r kh ng mấ i đã biết l có còn nói gì đến đánh giá cho



được thật đúng rằng bâ giờ chính l lúc người b n-sơ-vích qu ết

tâm tiêu diệt “ ý thức” tiểu tư sản ếu đuối chi rẽ lưng chừng

cầu n v cơ hội. Để chiếm lấ độc qu ền kháng chiến để tù ý

muốn v tù sự đòi hỏi củ ho n cảnh có thể bất cứ lúc n o cũng

biến đổi cuộc kháng chiến chống Pháp gi nh độc lập th nh một

cuộc chiến đấu to tát giữ h i khối chính trị.

(Cuộc chiến đấu như thể sẽ có hiệu quả l bắt nước Mỹ phải

th m dự chống nh u với Trung ho cộng sản nghĩ l cầm chân

Mỹ dìm Mỹ xuống ng ng h ng với Trung ho cộng sản v mặc

nhiên nâng Liên –S lên bậc lãnh tụ thế giới. Nhưng đâ chỉ l

một giả thu ết nặng về tính chất quốc tế nó vượt r ngo i ph m vi

lịch sử Việt N m r ngo i lãnh vực chủ qu n củ tâm sự củ t i

đem giải tỏ với Trung)

T i muốn chứng minh rằng người b -sơ-vích từ n m ngoái đã tự

đặt cho họ một nhiệm vụ r rệt nhiệm vụ nặng nề v to lớn nhất

trong lịch sử Đảng củ họ. Nhiệm vụ ấ l g t hẳn người tiểu tư

sản r ngo i lề chiến cuộc l tiêu diệt tiểu tư sản l giáo dục (đ o

t o) lấ một lo i người mới th cho lo i người bị tiêu diệt l

nắm vững lo i người mới n để nh nh chóng ho n th nh Cách

m ng V sản. mặc dầu sẽ có những biến cố có thể l m cho cục

diện kháng chiến phải th đổi bất lợi: c c1ch m ng phải th nh



c ng đã còn kháng chiến có thể nhất thời thất b i người b n-sơ-

vích kh ng b o giờ lấ h i chữ Độc lập l m qu n hệ ít r l cho

riêng họ!

Họ kh ng thiết th gì với một nền độc lập quốc gi bởi ng

trong lý thu ết chủ nghĩ họ độc lập chỉ l một hiện tượng rất

tương đối. Họ vốn dĩ đã chấp nhận nền độc lập củ một nước nhỏ

nằm trong nền độc lập củ một nước lớn hơn. Họ có thể vui sướng

với nước Việt N m độc lập trong Liên hiệp Pháp hoặc giả chi

với Pháp mỗi bên một nử sơn h . Miễn l họ thực hiện được

Cách M ng V sản th nh c ng nghĩ l đem chủ nghĩ b n-sơ-

vích thi h nh triệt để trong một khoảnh đất trên một số dân

chúng. Một chiến sĩ Cách m ng b o giờ cũng th thiết với sự thực

hiện cụ thể được lý tưởng củ mình. Hơn nữ chiến thuật xâ

dựng c n cứ m nh mẽ l m xuất phát điểm cho chiến thuật “ vết

dầu lo ng” cũng l một lý do kh ng kép phần hệ trọng trong sự

qu ết định về gi i đo n chiến lược thứ b củ người b -sơ-vích.

Vậ thì trong gi i đo n B củ chiến lược v để thực hiện Cách

m ng V sản người b n-sơ-vích phải lấ sự tiêu diệt tiểu tư sản

l m nhiệm vụ qu n hệ nhất trong những nhiệm vụ củ họ bắt đầu

từ n m ngoái.

Nhưng biết thế Trung sẽ có một điều kh ng hiểu Trung sẽ thấ



cần phải hỏi l i rằng vì s o muốn thực hiện Cách m ng V sản

người b n-sơ-vích phải tiêu diệt tiểu tư sản để phải l m thêm một

việc l giáo dục lấ một lo i người mới th thế Tiểu Tư Sản -lo i

người ấ l những i có gì khác người cũ v có ích lợi đặc biệt gì

cho cách m ng?

T i trả lời Trung điều thứ nhất : mặc dầu các phần tử tiểu tư sản

vẫn trung th nh với kháng chiến tức l gián tiếp trung th nh với

lãnh tụ bolshevik sự g t hẳn những phần tử ấ r ngo i lề cuộc

kháng chiến có bốn lí do. Một l s u sáu n m ở cương vị lãnh tụ

nhờ sự dốc lòng ng thẳng củ cán bộ tiểu tư sản v nhờ một

c ng cuộc tu ên tru ền cực kỳ kh n khéo các lãnh tụ bolshevik –

Hồ Chí Minh Trường Chinh V Ngu ên Giáp Ph m V n Đồng

vvv đã nhận thấ u tín củ họ đã đủ để cho họ có thể trực tiếp

nắm vững được dân chúng m kh ng cần phải có c ng tác trung

gi n tiểu tư sản. H i l từ 1950 Trung Ho cộng sản đã tiến tới

biên thù Bắc Việt lãnh tụ bolshevik kh ng còn thấ cần dùng

tiểu tư sản l m bình phong dân chủ cho một thứ chính qu ền cộng

sản. B l tính chất cộng sản củ họ c ng ng c ng r rệt họ tất

nhiên phải chờ đợi sự phản đối hoặc c ng kh i hoặc ngấm ngầm

củ cán bộ tiểu tư sản. Họ l i biết kh ng h vọng gì thu ết phục



được cán bộ tiểu tư sản cho bọn n chịu “ v sản hó “ nhất l

đối với những th nh phần trí thức vốn vẫn có một c n bản vững

chắc về tình cảm v tư tưởng. Bốn l cán bộ tiểu tư sản c ng đi

sâu v o kháng chiến c ng gâ thêm u tín trong dân chúng. Nếu

bọn lãnh tụ còn để cho tình tr ng ấ kéo d i thì thế tất phải có

những cán bộ bằng c ng l o bằng t i n ng v đ o đức sẽ vượt

tới chỗ được dân chúng mặc nhiên su t n l m lãnh tụ. Sự t i h i

lúc đó sẽ kh ng nhỏ.

Nói tóm l i lãnh tụ bolshevik phải g t cán bộ tiểu tư sản r ngo i

lề cuộc kháng chiến v tiêu diệt họ vì tiểu tư sản đã trở nên v ích

trong h i nhiệm vụ t s i v bình phong. Tiểu tư sản m ng sẵn

tính chất chống v sản hó . Tiểu tư sản sẽ trở nên ngu hiểm.

Người bonshevik vốn đã h dùng một phương pháp xảo qu ệt

nhằm l m cho tiều tư s n mất tự tin : hằng ng họ cho cán bộ tiểu

tư sản học tập rằng “ý thức” tiểu tư sản b o giờ cũng đớn hèn

ho i nghi chi rẽ v cán bộ tiểu tư sản nếu đã chứng tỏ có nhiều

đức tính : qu ết tâm nh dũng trung kiên ấ l nhờ có sự học

tập đ o đức bolshevik. Người bolshevik kh ng ngớt lời thó m

tiểu tư sản. Nhưng đó chỉ l những điều gi n dối : họ biết rằng

trước khi có thứ chủ nghĩ bolshevik củ họ người tiểu tư sản đã

nhiều lần g n d bền bỉ t i giỏi trong những cuộc kháng chiến



chống ngo i xâm khác. Họ biết thế cho nên họ đã tr ng thấ cả

một đẳng cấp sĩ phu tiểu tư sản lãnh đ o dân chúng chống l i âm

mưu thực hiện “Cách m ng v sản” củ họ. Họ đ nh phải nhổ cỏ

nhổ cả rễ tiêu diệt to n bộ cái ý thức tiểu tư sản m thực r họ

gờm sợ hơn cả Đế Quốc (bởi tiểu tư s n đã đ ng đúc thì chớ l i

gần gũi họ khá lâu đủ để biết những nhược điểm củ họ để tấn

c ng cùng những ưu điểm củ họ để học tập !).

Người bolshevik như vậ đã lâm v o thế cờ phải tiêu diệt ng số

cán bộ đã nắm vững được tình thế trong bả n m. Cán bộ c ng có

c ng lớn c ng nhiều bất mãn; cán bộ c ng có u tín c ng ngu

hiểm; bọn lãnh tụ bolshevik đã khởi đầu trận tấn c ng tiêu diệt củ

họ nhằm ng v o những cán bộ mới trước đâ ít lâu được chính

họ tặng cho d nh hiệu quí giá : “Anh hùng dân tộc”.

L m thế n o để tiêu diệt được những vị nh hùng củ dân tộc? m

sát thủ tiêu bí mật h gi m v o ngục tối ?

Lẽ cố nhiên kh ng thể được. Người t có thể ám sát được một v i

người thủ tiêu được d m b chục người trong bí mật h đem đ

n m bả chục người v o ngục tối. Người t kh ng thề nhất đán

thủ tiêu h gi m giữ tất cả những cán bộ “ nh hùng dân tộc”

người t phải sợ to n dân c ng phẫn.

Người t đã nghĩ trong kh ng biết b o nhiêu lâu rồi mới thi h nh



một thủ đo n thực sự : “long trời lở đất “(1). Người t đã giết

giết c ng kh i những nh hùng S ng L như Quảng những bí mật

mặt trận Khu như Nhiễu v gi m cầm h ng v n người như b n

Trung giữ tiếng reo hò củ dân chúng.

Giết chóc gi m giữ c ng kh i những cán bộ có c ng kháng chiến

mà dân chúng vui lòng ?- Kh ng những vui lòng ? vì dân chúng

vừ reo hò vừ giết vừ xử những án khổ s i d i bằng cả một đời

người !

(1) : chữ củ Hồ chí Minh

Thân ái Trung,

Trung sẽ kh ng b o giờ tưởng tượng được người b n-sơ-vích làm

thế n o để mượn t dân chúng giải qu ết mối tử thù chính trị.

Trung khó lòng theo kịp được ng đến con đường lý luận tổ

chức củ người b n-sơ-vích mượn t dân chúng giết được h ng

v n người.

Họ viết:

- “ Trong h ng ngũ Đảng có những phần tử cực kỳ ngu hiểm

cực kỳ ngo n cố. Những phần tử ấ liên kết với thực dân đế quốc

v phong kiến. Những phần tử ấ lộn sòng v o Đảng kh n ngo n

mu chuộc v quỷ qu ệt lừ dối nhân dân t bằng cách giả vờ

nhiệt liệt th m gi kháng chiến. Bọn chúng th ng đồng với quân



địch t o r những c ng l o bên ngo i để ngụ tr ng ý định th o

túng Đảng v khống chế nhân dân t .

Nhưng bọn chúng kh ng thể lọt qu con mắt sáng suốt củ Đảng

cho nên Đảng phóng t phát động phong tr o quần chúng đấu

tr nh chính trị để giáo dục nhân dân t tận lực tiêu diệt bọn chúng.

Bọn chúng l t s i củ thực dân đế quốc. Bọn chúng l phong

kiến phản động l tư bản bọc lột l cường h o ác bá l Việt gi n

phản quốc. Bọn chúng ngo n cố nh m hiểm hiện n đương náu

mình dưới những chiêu b i kháng chiến gi nh độc lập với mục

đích dắt nhân dân t trở l i cho thực dân đế quốc đ n áp v bóc

lột một lần nữ .

Nhưng bọn chúng kh ng lọt qu con mắt sáng suốt củ Đảng. Cho

nên ng n Đảng giáo dục nhân dân t phương pháp để lột mặt

n bọn phản bội ấ . Nhân dân t tin tưởng v o Đảng nhất định

tích cực đấu tr nh chính trị để tiêu diệt bọn chúng đến cội rễ để

trong s ch hó h ng ngũ Đảng v trong s ch hó h ng ngũ nhân

dân.

Bọn chúng đã cướp củ giết người! Bọn chúng l kẻ thù củ nhân

dân.

Nhân dân t bắt chúng nợ củ phải trả củ nợ máu phải trả máu!”

Đó đ i khái l lời củ những người b n-sơ-vích giả l m củ dân



chúng gửi cho dân chúng. Tho t bề ngo i Trung dễ nhầm lời

hiệu triệu vu vơ n với những lời hiệu triệu khác kêu gọi dân

chúng phải đề c o cảnh giác v tích cực kháng chiến.

Nhưng bề trong thì khác. Khác bởi tổ chức. Tổ chức đến từng th n

xóm nhỏ đến từng cơ qu n đơn vị nhỏ. Tổ chức phóng t phát

động phong tr o quần chúng đấu tr nh t tức đấu tr nh chính trị

gọi tắt l “Đấu”.

“Đấu” có b thời kỳ. Chuẩn bị thực hiện v đặt l i cơ sở cho Cách

m ng ( v sản ).

Chuẩn bị có h i đợt: tìm kẻ thù cho nhân dân giáo dục cho nhân

dân biết c m giận kẻ thù ấ . Kẻ thù ấ đã l những cán bộ tiểu tư

sản có c ng kháng chiến rồi việc còn l i l l m thế n o cho dân

chúng xư n tin tưởng i kính mến i thì bâ giờ giở mặt nghi

ngờ ruồng bỏ h nh h nhục người đó. Việc kh ng phải dễ

lãnh tụ b n-sơ-vích biết lắm. Nhưng có lẽ họ đã tìm thấ một thứ

kết quả đúng tu ệt đối cho b i tính về tương l i nên trái với chiến

thuật khéo léo nước đ i củ họ xư n lần n họ tỏ r có thái

độ qu ết liệt qu ết thắng.

Trận tấn c ng củ họ mở r c ng kh i vũ bão. Họ nâng trận tấn

c ng ấ lên h ng chính sách. Chính sách ruộng đất.

Chính sách ruộng đất nhằm trả ruộng đất cho người c . Định



nghĩ nghe vừ hò bình vừ nhân đ o. L i thêm l c ng lý n ng

dân hằng chờ đợi từ khi có thử ruộng con trâu v cái c .

Nhưng chính sách ruộng đất mở m n cho cuộc cải cách ruộng đất.

Cải cách ruộng đất theo lý thu ết b n-sơ-vích l một cuộc Cách

m ng n ng th n. Cách m ng b n-sơ-vích theo định nghĩ b n-sơ-

vích b o giờ cũng t n b o c ng t n b o c ng th nh c ng.

Cải cách ruộng đất vì thế có một phần nhiệm vụ nhằm tiêu diệt

một th nh phần xã hội: đị chủ phong kiến cường h o. Gọi

chung l gi i cấp bóc lột. Bóc lột i?- bóc lột bần cố n ng. Bóc lột

gì?- Bóc lột củ cải v xương máu.

Vì thế trong cải cách ruộng đất có một phần đòi nợ củ cải v đòi

nợ máu cho bần cố n ng. Bần có n ng l những i?- L những

người có c m kh ng có ruộng. Còn đị chủ?- L những người

có ruộng m kh ng có c . Có ruộng m kh ng c thì phải trả

ruộng cho người c .

Nhưng trả ruộng kh ng th i kh ng đủ. Phải trả nợ. Nợ tính ngược

về quá khứ. Nợ tính v o đương sự v o cả thân qu ến đương sự

kể cả con nu i con dâu con rể người l m c ng lâu ng . Tất cả

l đị chủ tất cả phải trả nợ: tiền b c thóc lú nh cử trâu bò



dụng cụ n ng nghiệp. V máu. Máu củ những người chết vì bị

bóc lột.

Trả ruộng cho người c nói tóm l i l một cuộc cách m ng.

Cách m ng tiêu diệt đị chủ. Đị chủ kh ng được đầu h ng. Đị

chủ nhất định phải “ được” tiêu diệt. Cách m ng phải có máu mới

thật l cách m ng v sản mác-xít.

Trung vẫn chư hiểu được sự liên l c giữ cách m ng n ng th n

nhằm tiêu diệt đị chủ với cán bộ tiểu tư sản trong h ng ngũ

kháng chiến.

Nhưng thật r con đường kh ng có gì qu nh co lắm. Bởi muốn bị

đấu chỉ cần phải có ruộng đất kh ng kể nhiều ít miễn l có

ruộng m chính mình kh ng cầm đến cái c . Muốn bị đấu l i

kh ng cần phải chính mình có ruộng đất vì ch mẹ nh em vợ

chồng mình có ruộng cũng đủ. Hoặc giả chính mình hưởng thụ

có n g o l sản phẩm củ ruộng đất.

Bởi thế trừ những đồng báo suốt đời theo trâu suốt đời kh ng

l m gì khác c ruộng còn l i bất cứ i cũng có thể bị chỉ mặt gọi

l đị chủ.

Đị chủ một Trịnh Xuân Nghĩ h một Trần Trinh Tr ch với

h ng v n mẫu đồn điền. Đị chủ một ng C i tổng h một ng

Nghị xứ quê với h ng tr m mẫu thượng đẳng điền. Đã đ nh l



như thế.

Nhưng đị chủ cả đ n con đ n cháu họ Trịnh họ Trần. Đị chủ

những kỹ sư bác vật được nu i n đi học bằng tiền b c củ ch

mẹ. Đị chủ b cụ Cử Vân x chỉ có tám s o ruộng để tần tảo

nu i con cho nên người. Đị chủ: Quảng!

Quảng l đị chủ mặc dầu Quảng suốt đời kh ng được trực tiếp

gi o dịch với b n điền cấ rẽ củ b cụ Cử tám s o ruộng? – Phải

Quảng l đị chủ bởi Quảng có hưởng thụ những sản phẩm do b

cụ Cử bóc lột b n điền m có. Còn b cụ Cử đị chủ bởi có ruộng

m kh ng c . Mặc kệ nếu h ng ng b chỉ biết có tụng kinh

niệm Phật v giúp đỡ mọi người.

Vấn đề đặt r l có h kh ng có ruộng có h kh ng có l o

động có h kh ng có hưởng thụ. Trong b điểm điểm hưởng thụ

coi l hệ trọng nhất. Bởi thế nên mới có sự l lùng l những nh

cự phú có rất nhiều ruộng l i dùng tiền bán thóc ở ruộng đi lập

một xí nghiệp nên có thể nói l hưởng thụ ở ruộng đất cũng được

m ở xí nghiệp cũng được: những người n chư hẳn l đị chủ

kh ng bị đấu.

Nhưng kh ng có gì l vì họ l đ i tư bản. Đ i tư bản kh ng có tên

trong d nh sách củ những kẻ bị tiêu diệt. Chỉ bị tiêu diệt những

tiểu tư sản!



Tiểu tư sản bị tiêu diệt trong tiếng reo kinh khủng củ “nhân dân”.

Nhân dân mê lo n trong những cơn phản ứng theo điều kiện đã vì

những người b -sơ-vích m giết bỏ kh ng biết b o nhiêu nh

hùng tiểu tư sản có c ng với kháng chiến có c ng với tổ quốc.

- Bởi họ l nh hùng củ dân tộc nhưng họ l kẻ thù củ nhân

dân những người tiểu tư sản bóc lột! Người b n-sơ-vích bảo thế.

Bóc lột l tội nặng nhất có thể có trong lịch sử. Bị bóc lột cả một

nhân lo i đã nghèo đói. Bị bóc lột cả một dân tộc đã ếu hèn. Bị

bóc lột h i triệu người Việt N m đã chết đói. Đó l lý luận b n-

sơ-vích.

Lý luận được tiếp ứng bằng quân đội bằng những đơn vị đã ho n

to n trong s ch củ Đảng. Quân đội đư cán bộ phát động (đấu

tr nh chính trị t tức) về l ng cán bộ nắm lấ qu ền chính. Cán

bộ chỉ định những “đị chủ” đáng r đem đấu. Cán bộ lự chọn

phần tử “trung kiên” trong bần cố n ng để d sẵn những lời tố

khổ. Rồi ở c ng trường Đấu một người lên tố khổ rồi h i người

b người một người bị đặt rồi h i người b người một

người đánh đập bị c n để thỏ những uất hận mới có từ chiều h m

trước rồi h i người b người Một cơn gió mê cuồng thổi giữ

những người dân l nh

V những người b n-sơ-vích đã th ng c ng trong một nhiệm vụ lý



thu ết l tiêu diệt xong những chướng ng i tiểu tư sản trên con

đường tiến tới củ Cách m ng M rx-Lenine-Staline-M o Tr ch

Đ ng!

Nhiệm vụ lý thu ết thứ h i củ họ l giáo dục bẩn cố n ng th nh

Gi i cấp dùng Gi i cấp l m cơ sở để thực hiện th ng c ng cuộc

cách m ng B n-sơ-vích.

Thân ái trung,

T i hận rằng đã sớm bị gọi đến tên v đã vội lên đường đ o tẩu.

Nên câu chu ện tâm tình củ người b n kháng chiến củ Trung có

đến đâ l hết.

Trung hã tin rằng t i quả thật hơi ng i ngùng vì đã viết cho

Trung trong đo n s u quá nhiều lý luận. T i đã nghĩ nhiều v t i

chân th nh tin rằng điều đó kh ng thể tránh được.

T i đã nói với Trung một lần rằng trong tâm tình củ mỗi đứ

chúng t phải có chứ đựng một phần n o những dữ kiện sẽ l m

nên lịch sử. Cho nên t i kh ng thể n o kh ng giãi b với b n

những ý nghĩ đã d vò t i cùng những ánh sáng t i đã tìm thấ

trong một khoảng thời gi n củ một cuộc đời kh ng thiếu gì h

sinh v đ u khổ nhưng cũng kh ng thiếu cả những phút s sư

mãnh liệt.

T i đã để l i một phần củ đời t i trong kháng chiến. Kháng



chiến đối với t i kh ng còn l những sự việc liên tiếp đến liên

tiếp đi v đi l biến mất trong tâm hồn. Kháng chiến trong t i đã

trở nên một sự thật vĩnh viễn một thứ kết tinh thể chất ở đâu đó

trong tim, óc.

Kháng chiến đối với bất cứ i đã r đi đêm 19 tháng Ch p dù để

tác chiến h chỉ để tản cư di cư cũng vẫn l những ng gi n khổ

chịu đựng. Gi n khổ trong những cánh rừng gi đầ vắt x nh vắt

đỏ. Gi n khổ ở giữ những cánh đồng bát ngát Liên khu B .

Người r đi đi đến đâu cũng gặp những nấm mộ kh ng có chân

hương cắm trên đất mới v những mái đầu tóc tơ củ những em

bé nhỏ đã vội quấn ng ng v nh kh n s thảm thiết.Giọt kh n

trắng trên nền x nh củ câ rừng củ đồng lú l một chứng cớ

kh ng thể chối cãi rằng để gi nh l i qu ền sống độc lập v tự do

b o nhiêu người đã r đi kh ng trở l i. R đi t kh ng m tiểu tư

sản. Với một tấm lòng.

Một tấm lòng n m bả n m kháng chiến. Một đo n đời trái với

nếp sống bình thường. Kẻ gi n dối người thật th kẻ ru rú nơi xó

rừng để đ o kho i bới sắn người phiêu lưu đư h ng lậu giữ h i

vùng chiến trận mỗi người cố tìm lấ một nguồn sống t m bợ. Vì

i nấ đinh ninh có lúc trở về khi các đ thị đã vắng hẳn bóng

đo n quân xâm lược. Một ng gần. Ng đó chư đến kịp.



Thì kháng chiến kh ng còn l kháng chiến nữ . Cuộc tương t n

trong nội bộ đã bắt đầu khiến người Pháp (s u n t i mới biết)

cũng ngỡ ng ng kh ng hiểu. M i l m s o hiểu được thiên thảm

sử viết bằng tim v óc củ những người như Quảng ngo i những

kẻ như t i phải được hiểu bằng cả một tâm hồn t n vỡ.

Cuộc đời củ chúng t i lẽ r giản dị biết b o. Vì theo kháng chiến

chúng t i đã thuận cho hết thả . Cho đến cả tính mệnh để cố giữ

lấ một vật kh ng cho được l tâm hồn. Tâm hồn t i kh ng b o

giờ xúc ph m đến tâm hồn củ bất cứ i khác. Nên người t có thể

dùng chúng t i trong đo n quân kháng chiến mãi đến khi chúng

t i tử trận h cùng với đo n quân ki to n thắng. Tử trận thì một

hố đất n ng sâu kh ng kỳ quản v một lời phân ưu có đâu thiệt

thòi gì cho Gi i cấp. Còn thảng hoặc th nh c ng chúng t i có đòi

gì hơn được sống l m c ng dân nước Việt N m độc lập? (42)

Có thế th i m kh ng được. Người b n-sơ-vích muốn chúng t i

l h t bụi chúng t i đã l h t bụi. Những h t bụi thoi thóp tình

cảm. Người b n-sơ-vích bảo h t bụi kh ng được có tình cảm bèn

rử s ch những h t bụi trong guồng má . V thế l xong việc theo

ý họ.

Nhưng có xong việc thật kh ng? Chúng t i có thật l những h t

bụi kh ng tình cảm kh ng như ý họ?- T i kh ng tin như thế mặc



dầu chỉ vì thế m cuộc đời t i phải giập gã t n nát. T i bâ giờ

ếu mỏi bệnh tật v cả động một ngón t cũng đ u thắt l i trong

lòng. Bởi con đường củ đời t i đến chỗ n l ng cụt: bên n

sông là Giai cấp kh ng bu ng th bên ki s ng l đồn quân củ

địch. T i phải đi về đâu để được sống?

- Về đâu tiểu tư sản? Những người kh ng b o giờ muốn nghĩ về

chính trị đã phải nghĩ trong một thời kỳ lịch sử. Phải nghĩ vì có

kẻ đột nhiên bảo tiểu tư sản kh ng có lẽ sống kh ng được sống.

L m như sống l độc qu ền củ một chủ nghĩ . B n-sơ-vích! Họ

l gì? L những người đã tìm r lẽ sống h những kẻ phản bội lẽ

sống đem lẽ sống nhốt v o trong c ng thức chính trị?

Bôn-sơ-vích! Họ l gì h l những kẻ nắm trong t một sức

m nh kinh khủng vì mù quáng? Sức m nh B n-sơ-vích có mấ

n m đã tr n l n khắp cả. Sức m nh ấ còn đương tiến tới v

tu ên bố sẽ chiếm trọn cả cuộc đời cuộc đời chỉ có n ngủ v

tru ền tiếp dòng d i.

Cuộc đời cuộc đời thiêng liêng củ người tiểu tư sản! Nhưng lấ

gì m giữ h vẫn chỉ có tâm hồn nói rằng c o quý nhưng chắc

đâu chống l i được sức m nh mù quáng ki trong một trận tr nh

đấu cuối cùng?

B o giờ đến trận tr nh đấu cuối cùng? T i kh ng biết cả những



người b n-sơ-vích cũng kh ng thể biết. Nhưng biết l m gì nếu

chúng t tiểu tư sản kh ng tìm thấ lẽ sống. Kh ng có lẽ sống

tâm hồn dù cho nhiều đến mực n o đi nữ cũng chỉ l lừng chừng

cầu n cơ hội với những thời kỳ bất chợt v ngắn ngủi vùng lên

được chỉ hu vật chất chiến thắng được thù nghịch ở ngo i v o

trong những trận g io tr nh có h n. Có thế th i.

Còn ng n người b n-sơ-vích ép chúng t phải chiến đấu

kh ng kể thời gi n kh ng gi n n o hết. Người b n-sơ-vích không

ở ngo i v o để cho t chỉ c m phẫn cũng đủ t o th nh một lực

lượng. Họ trái l i thu hút được sức m nh cuồng b o ng trong

những tâm hồn đi tìm lẽ sống. Họ mê hoặc những tâm hồn ấ

tách rời những tâm hồn ấ r khỏi thể chất rồi dùng thể chất v tri

l m sức m nh.

Ch o i Trung? Từ mười đêm n t i kh ng s o rứt r khỏi một

ám ảnh. Đó l một cuộc giết chóc giữ một bên v tình v một

bên chìm ngập trong đ u xót. Đ u xót cho mình cho lo i người

đ u xót còn hơn nữ cho những “dụng cụ người” củ địch đã mất

đến cả khả n ng thương tiếc ng lấ bản thân!

Cuộc chiến đấu kinh ho ng giữ người với người m l đồ vật?

Trung Trung ơi! Chúng t phải l m gì đâ để tránh cho kiếp

người cho giống người khỏi trải qu lớp biến thể cuối cùng n ?!



Phú Thọ Vũ l o

Ng 30 tháng 12 viết hết

Hải Phòng ng 19 tháng 7 n m 1954

Thân ái Trung,

Thấm thoát đã qu ngót h i n m kể từ ng t i gửi những bức thư

trước cho Trung. Thư gửi ở H Nội t i ở H Nội ở Vĩnh Yên rồi

xuống Hải Phòng. T i có nhận được thư Trung nhiều lần n ủi

nâng đỡ v thử tìm một giải pháp cho vấn đề đặt r bởi những

người b n-sơ-vích.

H i n m hơn mười lá thư củ Trung. T i kh ng lần n o trả lồi

kh ng phải vì “phù ho đã đổi lòng người chiến đấu” cũng kh ng

phải vì đã bắt chướt một Tr ng tử khinh chu ện đời giả dối. Hơn

h i n m t i dùng trước hết để kiếm sống một cách vất vả còn

những phút họ hoằn nh n rỗi l i đọc l i thư Trung hoặc tự mình

tìm lấ ý nghĩ cho cuộc đời mình sống.

Sự đ o xới c ng sâu mãi v o trong lòng c ng chứng tỏ r rệt tâm

hồn t i nếu đứng một mình kh ng thể n o l m r một thứ gương

soi cho thấ được bản thể. Tâm hồn t i đã d nh l một cái gì trọn

vẹn tự nó có khả n ng độc lập sinh ho t. Nhưng gần đâ kể từ



ng cuộc sống chung củ dân tộc dâng lên bừng bừng một sự

tr nh đấu mãnh liệt thì tâm hồn t i đã chìm lẩn với biết b o nhiêu

tâm hồn khác phối hợp với nh u hò v o nh u m t o nên một

thứ tâm hồn to lớn cho cả một xã hội cả một con số mấ chục

triệu người. Từ lúc ấ t i linh cảm rằng kh ng b o giờ t i còn tìm

thấ tâm hồn t i riêng rẽ trên con đường lịch sử.

T i kh ng thể cứ đ o sâu v o lòng mình m biết được mình. Sự

sống riêng rẽ vốn tự b o giờ kh ng thể có về vật chất. Bâ giờ

đến sự sống rung cảm có những sự phân chi từng nắm từng mớ

từng gi i cấp. Rung cảm bị sắp xếp v o h ng ngũ. T i nghĩ rằng

mình muốn hiểu mình có lẽ cần phải tìm hiểu trogn một thứ linh

hồn gi i cấp.

Nhưng t i phải trả lời Trung trước đã. Về những điều t i viết cho

Trung còn d ng dở về h i chữ gi i cấp.

Gi i cấp-lẽ dĩ nhiên v sản- sẽ l cơ sở l tiền phong cho cách

m ng b n-sơ-vích. V sản như đã trình b về cả vật chất lẫn

tinh thần. Trung lấ chữ “v sản tinh thần” l m l đã hỏi t i: “

L m thế n o có v sản tinh thần cho lo i người mới sẽ th thế

tiểu tư sản l m cơ sở cho Cách m ng lo i người ấ l những i, và

có v sản tinh thần rồi thì lợi ích gì đặc biệt cho Cách m ng?”

Nếu t i nhớ kh ng lầm đâ chính l một điểm thiếu sót trong bức



thư t i gửi Trung kỳ trước. Sự thiếu sót cố ý vì t i đã kịp thấ lý

luận nhiều quá kh ng những mệt cho Trung m còn l m cho bức

thư trở nên thiếu chân thực vì có một vẻ tu ên tru ền kh ng nên

có giữ b n bè dù chỉ l v tình . T i kh ng muốn Trung hiểu

nhầm t i cho rằng vì cá nhân bị hắt hủi nên oán thù v thiên vị

t i đã vu cho Việt-Minh những ý định họ kh ng có.

Tôi chờ đợi cho qu hẳn một thời kỳ chiến lược. Lúc đó bằng

chứng cụ thể kh ng thiếu sẽ cho phép t i viết một bức thư d i

khác nói với Trung rất nhiều về kỹ thuật “ Cưỡng hiếp tâm lý”

đem áp dụng v o c ng cuộc giáo dục một cơ sở v sản tu ệt đối

cho cách m ng b n-sơ-vích. Trung chắc chắn đã đọc qu ển: “ LE

VIOL DE LA FOULE PAR LA PROPAGADE POLITIQUE” củ

Tch khotine đã biết r phương pháp dùng lời nói v hình ảnh

dưới mọi hình thức v nhắc đi nhắc l i mỗi giờ mỗi phút để tr n

ngập tâm hồn con người đuổi hết mọi ý nghĩ r khỏi nơi đó để

th thế bằng những ý nghĩ đã định sẵn từ trước. Trung ở bên ấ

hẳn còn biết hơn t i về khẩu hiệu: “ DEUTCHLAND UBER

ALLES!” dán trên mọi góc tường chiếu trên tất cả các m n ảnh

h lu n miệng ngo i đường lộ v trên luồng sóng phát th nh Đức

thậm chí len lỏi dần dần theo con đường trực giác cái tư tưởng “

Nước Đức trên Đồng minh” n có thể trở nên một thứ nguồn



sống cho những người Đức ho i nghi nhất. Trung đã biết thế vậ

chỉ cần biết thêm rằng ở đâ người t cũng nhắc đi nhắc l i từ

trong phút tâm tình giờ kiếm tháo đến buổi hội họp h ng ng n

người ngo i trời những khẩu hiệu nhằm đóng d nh v o tâm khảm

đối tượng một lòng Tin v o sự sáng suốt v tình thương êu củ

Đảng.

Đảng được lòng tin tin u mê v s sư cũng vẫn chỉ giáo dục

đối tượng với những lời đã c : củ cải riêng tư l hệ lụ củ đời

người biên giới quốc gi l biên giới củ những dư đồ thống trị

tình chồng vợ h ch con nhằm áp bức v bóc lột sức l o động

củ người ếu thế cho đến luân lý h t n giáo cũng chỉ cốt giữ

vững một trật tự xã hội có lợi cho phong kiến . Lời đã cũ nhưng

lần n giáo dục kh ng còn l d cho biết m d cho th nh tâm

tính con người. Vì thế có chữ mới: “ v sản tính”. V sản tính

cộng thêm tính tự vệ v c n thù tư bản qu ết tâm đấu tr nh tiêu

diệt tư bản sẽ có một tên mới nữ : “gi i cấp tính”.

Gi i cấp tính lẽ cố nhiên có thể được đem giáo dục cho cán bộ

tiểu tư sản đã đầu h ng. Nhưng kh ng dễ vì s o Trung đã biết.

Th nh thử chỉ còn có những đồng b o c ng nhân c ng nhân thành

thị c ng nhân th n quê. Nhất l đồng b o n ng dân b o nhiêu

chất phát l bấ nhiêu dễ d ng cho giáo dục. Giáo dục ng n o



ho n th nh ng ấ Cách m ng có một cơ sở chiến đấu gồm

những thể xác v tri củ những người người m l đồ vật.

T i nhớ đâ chính l ý nghĩ l m s o cho t i kinh hoảng trong khi

t i viết thư cho Trung lần trước. Lúc đó t i còn ở Vũ l o ng

nằm trong buồng chị Nhiễu nín thở. Đêm đến chừng n o tr ng đã

lặn con đường đồi qu nh co lên Quảng n p đã vắng hẳn bóng

người thì chị Nhiễu với t i l i r ngồi ngo i hiên. T i kể chu ện

Quảng. Chị nhắc l i những ng trước khi bị đấu người chồng

êu kính củ chị biết mình đã bị b o vâ v tất phải chết nên

ng l i ng mong mỏi h người b n thân về qu để trối l i một

lời phó thác b đứ con còn d i. H i người b n thân ấ một l t i

h i l Quảng.

Quảng đã mất Nhiễu đã mất cùng đ u đớn như nh u cùng vì một

lẽ kh ng muốn cho những giọt máu củ họ phải ở l i với Việt

Minh chịu cho Việt Minh nu i dưỡng v giáo dục. H i người x

nh u từ lâu nhưng chắc hẳn đã chung nh u một ý nghĩ. Du Nhiễu

còn dặn được vợ có gặp b n h kh ng trong thời h n qu giỗ

đầu mình một tháng tất phải đư con về H Nội.

Chị Nhiễu với t i Trung thừ biết dù cho chẳng có lời ủ thác

cũng nhất định phải đư lũ trẻ về Th nh. Chính cũng vì thế m t i

nán l i bên phần mộ Nhiễu để nhờ người vợ gó củ nh thuê một



b n điền cũ ở Khải Xuân bắt liên l c với gi đình Quảng. Người

b n điền r đi t i nhìn theo bước chân hắn mười phần chắc chín

hắn phóng thẳng đến ủ b n báo cáo. T i đã mất hết lòng tin ở

người n ng dân giữ khi c ng việc Tố Đấu củ Chính sách Cải

cách ruộng đất được phát hu cực độ.

Nhưng thật m cho chúng t i l ở đời vẫn còn có những người

chung thủ . nh Chắt Hoe đêm đi ng ở vừ l m thuê lấ n

vừ lân l hơn một tháng giời trong vùng Phố Én Phi đinh rồi

Ẩm thượng Ẩm h mãi đến Đ n Thượng thuộc Yên Bái mới biết

đích xác tin tức. Gi đình Quảng được một cán bộ đ i đội đ o ngũ

đến báo tin đã cùng với nh đó men bờ s ng Th o xu i H Nội

cuối tháng trước. Anh Chắt Hoe về đến nh bộ quần áo m ng trên

lưng rách như xơ mướp. Anh đương lên cơn sốt rét b n t run

lẩ bẩ cố lần cổ áo móc r trả chị Nhiễu một mẫu trong chiếc

kháng v ng chị còn dấu được cho lũ trẻ.

T i đứng tr ng cái cảnh người b n điền nghèo khổ suốt đời

kh ng có đến h vọng sắm v ng m đư trả l i cho chủ cũ mảnh

kim khí kia-chính l tiền n đường v tiền thuê nh đi khó nhọc-,

tự nhiên t i thấ mình có tội với nh với tất cả những đồng b o

th nh tín nơi th n dã. T i l i trở l i tin tưởng lòng tin mong m nh

n l nguồn n ủi cuối cùng củ chúng t i trên khu vực trước ki



chúng t i đã gửi v o một lòng tin biết b o nhiêu sắt đá. Khu vực

kháng chiến. Chúng t i kh ng ở l i được bởi một quá khứ sầu

thảm bởi một tương l i gi n ngu kh ng th thứ.

Chúng t i qu s ng ng đêm nh Choắt Hoe về đến nh . Sự đứng

lên thật gọn gẽ ngo i h i nấm mồ để l i chúng t i r đi mỗi

người có h nh lý l một cái túi nhỏ đựng h i bát g o r ng so với

ng tản cư có phần còn nghèo hơn nữ . Anh Choắt Hoe thấ tình

cảnh chúng t i cơ cực quá cầm lòng kh ng đậu bỏ ch vội về

nh lấ dúi v o t chị Nhiễu mấ tờ giấ b c còn ngu ên nếp.

Anh l i đư cho t i mươi quả quít h i một vốc muối. Tự ngu ện

đư chúng t i lần đường mòn r một xóm vắng bên s ng nh để

chúng t i ở x một mình lội xuống nước men đến bến trộm

thu ền chở cả bọn trót lọt s ng Cẩm Khê.

Rồi nh trở l i. Chúng t i ch o v cám ơn nh. Anh đứng lặng

một chốc đo n m chầm lấ thằng cháu Chân phương ò lên

khóc. Anh đã nhiều tuổi tiếng nh khóc l một cái gì r n vỡ l

một cái gì cực kỳ thê thảm. Nhưng l th cũng l một cái gì cởi

mở một cái gì h n gắn tương l i v o quá khứ trong những cuộc

đời đã bị vò xé t n t nh.

S u cùng nh Chắt Hoe nuốt nước mắt chắp t vái chị Nhiễu:

- Mợ cho các nh bé chị bé xu i bình ên. Phần mộ cậu đã có



con

Nói dứt lời nh qu mình ch xuống thu ền đẩ một s o thật

m nh. Thu ền đã r đến giữ s ng chúng t i cũng đã v o đến ven

rừng du t i nghe tiếng lá câ x o x c vẫn tưởng như còn nghe

thấ lẫn với tiếng gió heo m vi vút tiếng khóc kỳ l đột ngột

củ người b n điền đã quá bốn mươi tuổi.

T i cho l kh ng cần phải hỏi cũng biết chắc nh Nhiễu h chị

Nhiễu thế n o cũng có lần đối với nh Chắt Hoe có một thứ ân

cứu tử. Nhưng kh ng phải. Anh Nhiễu mới lên ở trên đồn điền có

d m n m n còn trước ki vẫn gi o c ng việc thu phát cho quản

lý. Anh Chắt Hoe chỉ thương chúng t i l những con người cơ

khổ o n ức những đứ con c i người đ n b gó trẻ nh “bộ

đội” ếu đuối bệnh n n trốn tránh.

Lòng thương người hồn nhiên sự h sinh giản dị củ nh Chắt

Hoe đã thổi cho l i chá trong tim trong óc t i ngọn lử củ h

vọng. Ngọn lử nó giúp cho t i sức chịu đựng gi n khổ v tinh

thần lo to n sáng suốt trên con đường đư vợ con Nhiễu về Nghĩ

lộ.

Nghĩ lộ tu l cả một vùng rộng lớn do quân đội Pháp chiếm

đóng nhưng bên ngo i Nghĩ lộ vẫn có cả một h ng r o quân

kháng chiến. T i nói: một h ng r o quân kháng chiến vì t i kh ng



thể đ nh lòng gọi những người b n đồng ngũ củ t i mấ bữ

trước l Cộng sản l B n-sơ-vích. Mặc dầu v o lúc đó họ chắc

chắn đã nhận được lệnh tru nã một tên cán bộ đ o ngũ phản

động. Mặc dầu họ gặp t i nhất định sẽ bắt hoặc nếu ch thì bắn.

Họ kh ng thể biết. Họ có lẽ cũng đã có một v i cấp chỉ hu đã bị

đấu một v i cấp chỉ hu đã đ o ngũ trong trường hợp củ t i.

Nhưng họ ở đơn vị khác họ bị bưng bít về tin tức ở những đơn vị

b n. Họ l i ở mặt trận. Đối với họ t i chỉ l một cấp bộ hèn m t

đã đ o ngũ bâ giờ l i định len lỏi về theo Pháp. Đối với chị

Nhiễu với lũ nhỏ họ cũng kh ng thương tiếc gì hơn bởi về với

Pháp b o giờ cũng l phản bội

Con đường đi Nghĩ lộ t i tu đã thuộc gần hết các lối mòn m

vẫn kh ng ngớt phập phồng lo sợ.N ng nỗi hiểm nghèo l quân

kháng chiến h ng ng di động chúng t i có thể bị họ bắt gặp

ng giữ đường. S u đến vị trí củ Pháp kh ng biết đích cùng sự

vơ vẩn v o các bản tìm tiếp tế có thể gặp b n Tề nhưng cũng có

thể gặp ủ b n cứu quốc.

Đ u khổ hơn nữ l sự có mặt củ b đứ trẻ. Đứ lớn con D o

Chi lên 7 tuổi tu chư đủ 6 n m ng h m đầu còn đi được một

mình nhưng từ h m s u vừ mỏi vừ bị vắt cắn g i đâm v vấp

ngã sái chân cả ng chỉ đi được chừng n m cậ số. Đứ thứ h i



lên 5 thằng Chân Phương phải dắt t mới được quãng đi quãng

nghĩ. Còn chị Nhiễu với t i chu ền t nh u bế em Thục Ngu ên

củ chúng 3 tuổi. Chị Nhiễu tu mấ n m n đã quen l m lũ

nhưng vốn mảnh người ếu sức nên s ng ng thứ b những lúc

phải bế con nặng chị kh ng kêu mỏi m giữ mù rét l i đi trong

khe rừng gió hút t i thấ chị đổ mồ h i có giọt trong khi d mặt

chị biến s ng m u x nh nhợt nh t.

T i biết sự cố gắng củ chị Nhiễu. Chị có thể gục ngã trong xó

rừng âm u n nhưng con chị Chị phải cố. Nhưng t i biết sức

người có h n. Đ nh h m s u phải bỏ nử ng cắt dâ nâu tết

qu ng gánh gánh h i đứ nhỏ đi lên trước một đỗi đường rồi tìm

chỗ kín đáo treo cả qu ng lẫn cháu lên c nh câ còn mình trở l i

c ng con cháu D o Chi v dắt v đỡ chị Nhiễu bước lên.

Chúng t i lần bước như thế tám ng ng đi liều đêm ngủ trên

v ng bằng những dâ leo buộc túm l i. Tám ng kh ng gặp một

đội viên kháng chiến n o. Tám đêm kh ng bị rắn rết chỉ bị muỗi

đốt mấ đứ nhỏ sưng húp cả mặt. Buổi chiều ng thứ tám t i

buộc cái ếm lụ củ chị Nhiễu v o đầu gậ đến xin h ng ở đồn

Nậm Vải 1.

Chỉ hu Đồn Nậm Vải l trung ú De L vernett cháu bả đời củ

d nh tướng De l Tour d’Auverrgne thời Cách m ng Pháp. Ông



tiếp đón chúng t i với tất cả từ tâm tất cả lịch sự củ một người

Pháp quý phái. Rồi s u khi để chúng t i nghĩ ên một tuần lễ s u

khi chữ cho lũ trẻ khỏi những vết thương b ng rừng trung ú De

L vernett đánh điện về Nghĩ lộ xin má trực th ng đến đón chị

Nhiễu với b đứ trẻ. Còn t i ở l i l m một thứ tù binh thượng

khách củ ng được chư đầ h i tháng thì ng trúng mìn tử trận.

T i bị đư về H Nội gi m trong “ Tr i Mười B ”2 mười bả

ng tới ng thứ mười tám có một bức điện tử Pháp đánh về Bộ

tư lệnh Khu vực H nh quân Bắc Việt xin trả t i về tự do.

Bức điện ấ củ i t i kh ng biết. Vì người biết l Trung, thì

Trung giả vờ quên kh ng nói đến. T i đã nhiều lần cám ơn Trung

nhưng vẫn chư đủ. Bởi vậ một lần n nữ t i nhắc l i Trung

hã tin v o tình bằng hữ thủ chung tận tụ củ t i. Vĩnh viễn.

Trung hã tin rằng những việc l m v tiếng khóc hồn nhiên củ

nh Chắt Hoe sự hiểu biết v tính cương trực củ quá cố trung ú

De L vernett v s u hết tình tương trợ tức khắc củ Trung đã

vượt qu b o nhiêu cử ải để cho t i có được bức điện quý giá ki

chính bấ nhiêu sự việc bấ nhiêu h sinh đã cứu t i thoát hẳn

được cơn ám ảnh kinh khủng về một cuộc chiến đấu giữ người

với người m l đồ vật

Cuộc chiến đấu thương tâm nhất l vì trong số đồ-vật người ki



có thể có những người b n thân khác củ t i những nh em con

cháu họ h ng t i. Có những cánh t sẽ cầm d o đâm v o ngực

t i những cánh t trong đó chả cùng với cánh t t i một giòng

máu! Thật l một cơn ác mộng. Nếu kh ng có Trung nếu t i còn

bị gi m giữ lâu ng t i e rằng khó m khỏi lên cơn điên cấu

xé

(1) : Nậm V i : tiếng thiểu số Thái : con trâu con bò

(2) : thường gọi l Tr i “Nh Tiền”

Thân ái Trung,

Thế m ngót h i n m cũng qu rồi. T i r khỏi tr i gi m bị kích

thích nặng quá trong thần kinh hệ nên phải nghĩ ên đến hơn một

tháng suốt ng kh ng r đường kh ng rời qu ển sách h tờ

báo. T i đọc ngấu nghiến những t i liệu về kho học về cuộc

chiến tr nh thế giới vừ qu về trận M o Tr ch Đ ng chiếm đ i

lục về vụ xung đột N m Bắc H n. Một số báo Pháp củ người

nh rể trình b hoặc khách qu n hoặc chủ qu n đủ mọi lập

trường củ mọi nhóm người Pháp về cuộc chiến tr nh ở Đ ng

Dương. T i nhận thấ mới h i n m n ở trong n người t mới

tỉnh ngộ m hiểu rằng chiến trận từ L ng Sơn xuống C M u thật

r chỉ l một bộ phận “ nóng” củ cuộc tương tr nh “l nh” giữ



h i khối Dân chủ v B n-sơ-vích. Cũng như ở N m Bắc H n

mặc dầu con số người chết v bị thương phần nhiều l người H n

mặc dầu nh đổ l ng chá cầu gã đê vỡ chỉ l những t i n n

riêng cho người H n.

Người B -sơ-vích thật sự nghĩ l người Liên X nếu có cũng

chỉ có mấ t cố vấn kếch xù náu kín trong trung tâm khu chiến.

Thế m h ng chục người Việt h người H n đã chết chính bởi

họ vì họ. T i thấp thoáng có ý nghĩ: kh ng cứ đội viên chiến đấu

mới l đồ vật bởi Hồ Chí Minh h Kim Nhật Th nh n o có hơn

gì!

T i nghĩ thế v thấ lòng se l i. Cả cái khối B n-sơ-vích khổng lồ

cũng chỉ l một thứ đồ vật trong b n t sử dụng củ điện

Kremlin mặc dầu St line đã chết St line h M lenkov thật

chẳng khác gì bác sĩ More u. Trung có nhớ phim “ Hòn đảo củ

bác sĩ More u” kh ng? Phim tả nh bác học có th m vọng ho n

cái cho giống vật th nh giống người nhưng thất b i vì giống vật

có hình người m kh ng có lòng người . Cuối phim hình ảnh đ n

vật-người tiến lên đập phá giết bác sĩ More u v gầm thét : “

chúng t kh ng l người chúng t kh ng l vật chúng t bâ giờ

l đồ vật!”. Bác sĩ More u nét mặt thường ng nh m hiểm củ

kẻ mưu to n gâ dựng một sức m nh kinh khủng bằng lo i vật-



người-đồ-vật đến cuối phim trước cơn gi ng tố củ sức m nh mù

lò bác sĩ More u đã khiếp sợ thế n o!

T i kh ng s o quên được nét mặt củ bác sĩ More u. T i nghĩ đến

St line h M lenkov. Họ đ ng thí nghiệm ngược l i với bác sĩ

More u giống người sắp th nh đồ vật sẽ đối xử với họ r s o? Sẽ

tuân lệnh h l i nhả lên bíu v o cổ cắn ngập r ng v o m ch

jugulaire? 1

Thật khó m biết trước được. Du hiện n thực t i bắt buộc

chúng t c ng nhận họ cũng như bác sĩ More u vẫn còn ở trong

thời kỳ thử thách. Trước khi th nh c ng h thất b i hẳn hoi họ

hiện có ở một v i nơi những sức m nh đáng ghê sợ. Một trong

những nơi ấ l đất Việt N m n .

Thế m để chống sức m nh ghê sợ ấ người t l i chỉ có một lực

lượng phức t p hỗn ho n mâu thuẫn trong nội bộ phát hiện hằng

ng v ở tất cả mọi cấp bực. Một lực lượng quốc gi nói l để

chống Cộng sản từ h i n m n . Nhưng trước khi nghĩ đến chống

Cộng sản hã chống nh u ng trong h ng ngũ. Người Pháp

chống người Pháp người Pháp chống người Việt người Việt

chống người Việt.

Mà tôi có nói ngoa không Trung?- Kh ng chứ! Bởi có thiếu gì

Cộng sản Pháp trong h ng ngũ đo n quân viễn chinh? Có thiếu gì



Cộng sản Pháp ng trong một chính phủ chủ trương xâm lược?

Th nh thử đánh vẫn đánh vẫn l i có kẻ đem cả to n bộ kế ho ch

củ bộ Tổng tư lệnh gi o cho Cộng sản vẫn l i có kẻ h ng ng

viết báo đòi phải trả ng đất nước cho Hồ Chí Minh! Ấ l chư

kể trong mặt trận chủ hò còn có những phần tử Xã hội muốn

hò nhưng l i muốn điều đình giữ l i một phần n o qu ền lợi củ

thống trị.

Ngược với chủ hò l chủ chiến : những t chống Cộng sản vì có

những t i sản kếch xù những phần tử thực dân l c hậu nhưng cực

đo n với một số ít người chống Cộng sản vì chủ nghĩ cùng tất cả

những th nh phần t n giáo chân thực. Th nh r khối chủ chiến l i

còn phức t p hơn nữ : phe thực dân muốn dùng Ngu ễn Vĩnh

Thụ cùng những đảng v h i với những lãnh tụ v h i (v h i

cho họ vì lúc

1: Phim “ L’Ile du Docteur More u” c ng chiếu khoảng 1936-

1937: t i tử Ch rles L ughton đóng v i bác sĩ Doroth L mour

đóng v i con báo mới hó người

. n o cũng sẵn s ng ký v o mộ hiệp ước P tenotre thứ h i!)

trong khi ấ những nh lý thu ết sáng suốt đề nghị trả cho Việt



N m nền độc lập thực sự v các bậc lãnh đ o t n giáo đi tìm một

người đ o đức.

Sự lủng củng trong nội bộ người Pháp đã như thế sự lủng củng

trong nội bộ một số đảng phái Việt N m cũng chẳng kém gì. Ở

cương vị có đ i chút lực lượng đáng lẽ phải hiệp tác để chống l i

kẻ thù chung v bằng thái độ ấ bắt người Pháp phải kiêng nể

thì trước hết các đảng phái hã chống nh u cái đã. Họ viện lẽ có

đảng đi với Pháp có đảng chống Pháp có đảng chống cả h i bên

nói l để dồn cho họ đánh nh u cho chán khi n o cả h i bên cùng

qu lúc đó sẽ n nhiên hưởng thụ. Nghĩ l mỗi đảng một chủ

trương một chính sách đảng n o có vẻ “hiền l nh” nhất một v i

lần được Pháp cho “thử” giữ một chút qu ền binh thì việc đầu

tiên lên cầm qu ền l đi lùng bắt cán bộ đảng đối lập – chư phải

l cán bộ Cộng sản-để bỏ tù. Việc thứ h i l mỗi lãnh tụ chu ển

ngay sang Ba-Lê một v i triệu một v i chục triệu tù theo khả

n ng. Thảng hoặc cố gắng gượng tổ chức lấ một cơ sở tương đối

có u tín thì bị ng Cộng sản dùng kế l gián: một trái lựu đ n

nổ v i ng “qu n to’” về trời v tổ chức bị giải tán cấp bộ chỉ

hu l i cũng v o tù!

Đảng phái đến như vậ thật l nát bét. Một v i đảng rút v o bí

mật cố giữ lấ một chút tín nhiệm đã gâ dựng được trong giới trí



thức. Nhưng giới trí thức l i ếu đuối mệt mỏi ho i nghi hơn b o

giờ hết. Họ một số biết người biết mình-biết mình kh ng có sức

m nh-nên phó mặc việc đời cứ chùm ch n cho kỹ. Một số khác

kh ng đ nh lòng chờ đợi bị tiêu diệt nhưng kh n ngo n kh ng

l m chính trị chỉ gi nhập đề phục vụ những tổ chức xã hội nhằm

mục đích l m nhẹ bớt một phần những vết thương do chiến tr nh.

Một số thứ b m l rất nhỏ theo “mặt trận Bảo Đ i” đi l m

gi u s đọ .

Trong khi ấ dân chúng dân chúng nh dũng bị bỏ rơi ho n to n

về tinh thần. Ngo i trừ một số lo phóng th nh h ng ng đi h

những khẩu hiệu n lừ bằng giọng nói nh t nhẽo thì sách báo

củ tư nhân kh ng l m nên được một chút c ng tr ng n o trong

nhiệm vụ giáo dục quần chúng. Quần chúng kh ng hề biết những

sự th đổi đã đến trong h ng ngũ Cộng sản nên vẫn hồn nhiên

coi rằng d nh từ “Cộng sản” chỉ l một sự vu v khổng lồ cho

kháng chiến v c ng ng c ng cảm mến kháng chiến hơn lên.

Thậm chí trong n m 1953 t i có thể nói kh ng sợ m ng tiếng

ngo ngoắt với Trung rằng dân chúng-lẽ cố nhiên trừ những

người đã có dịp mắt thấ t i nghe- dân chúng ngã về kháng chiến

ủng hộ kháng chiến đến nỗi cán bộ kháng chiến r v o H Nội

như v o một thị trấn kh ng người. Một chứng cớ bằng su luận:



mấ n m n ở H Nội kh ng có mộ vụ ám sát h bắt cóc n o

v đó l triệu chứng rằng kháng chiến đã rất m nh.

c của ộ , ô đã ó ầ , c ỉ c

ợ đ ợc của k c ế . ợ ụ ợc c

ă có ộ , c ộc ổ k ĩa đ a đế k c ế , ọ

ẫ ếp ục ê ấ â ộc â c ú nhất l

trong dân chúng vùng Pháp chiếm đóng. Mặc dầu từ n m 1950

v đầu n m ở Liên khu Việt Bắc đã có mở nhiều lớp học tập

quốc- tế-tính.

Trung đừng nhầm quốc- tế-tính l một thứ tư tưởng quốc tế có

mục đích l m cho con người mở rộng lòng thương êu nhân lo i

cũng như thương êu đồng b o mình Trung hã chú ý đến chữ

tính, tính nết đã dùng trong chữ v sản tính gi i cấp tính. Quốc tế

tính l một thứ thói quen tinh thần một thứ ý nghĩ bảm sinh đã có

rằng con người sinh r kh ng có quốc gi quốc gi l bị đặt ái

quốc l bịp bợm bởi vì con người l con người củ ho n vũ củ

nhân lo i.

Quốc tế tính thật r l một cái mồi v cũng l một cái bẫ cho

đồng b o t L cái mội vì nước Việt N m nhỏ đất Việt N m



nghèo nếu thực hiện quốc tế tính người Việt N m có thể s ng

l m n bên Mỹ bên Pháp m vẫn như ở trong nước nh . Giấc

mộng gi u s ng dễ d ng th nh sự thật. L i cũng chính vì thế m l

cái bẫ vì dân tộc nhỏ bên c nh dân tộc Trung ho khổng lồ nếu

c ng có quốc tế tính thì trong b o lâu sẽ mất gốc?

Tưởng chẳng nói Trung cũng biết người T u từ ng n xư vẫn nu i

cái mộng đồng hó những nước “m n di” nhỏ bé. N có cơ thực

hiện ắt l có b n t Trung-cộng dính v o. Còn Việt-Cộng chư

chắc đã muốn thế vì i chẳng muốn một tình l m chú tể một sơn

h dù nhỏ bé. Nhưng tình tr ng kiệt quệ về thực lực đã bắt buộc

họ.

Cho nên t i chắc rằng họ đã bắt đầu run sợ ng từ khi Hồng

quân tiến đến giáp giới biên thù . T i nghĩ rằng họ sợ vì trong

h nh động củ họ trong những n m gần đâ đã có nhiều tr ng

thái củ sự mết vững về tinh thần. T i nhớ khi trước bị bắt ở L ng

Sơn nhiều lần bị họ đem r to n giết m kh ng thấ một lần n o

thấ họ lộ vẻ c m thù h tức giận. T i nhớ tên c i ngục v o với

cuộc giâ thừng đến trước mặt t i nghiêm ch o xin lỗi như

người t xin lỗi nh u trong một buổi d hội ở Nh Hát lớn rồi xin

phép trói trói thật chặt. Đến khi giải r pháp trường tên chỉ hu

còn tươi cười nói “đồng chí đi trước”. L i đến khi có lệnh hoãn



vẫn tươi cười kh ng bực dọc cũng kh ng ngượng ngập vừ cởi

trói vừ ngu ền rủ “ cái đồng chí nó chư được giác ngộ nó trói

đồng chí chặt quá th i!”.

Như thế thật trái hẳn với thái độ củ họ trong khi đấu tố. Đã đ nh

chính họ chủ trương giáo dục c m thù cho quần chúng. Nhưng vì

s o phải giáo dục c m thù nếu dám qu ết địch vẫn ếu mình vẫn

m nh v dân vẫn theo mình tu ệt đối?- T i cho rằng việc ấ c m

thù ấ chính l sự hiển hiện củ tự ti mặc cảm củ sự run sợ ng

chính các đồng chí vĩ đ i.

T i có nhầm kh ng khi dám nói rằng trong lòng người Cộng sản

đã có tự ti mặc cảm ng khi họ đương thắng lợi trên khắp các

mặt trận?

- Có thể lắm. Vì t i dù s o cũng chỉ l khách qu n qu n sát đối với

chủ qu n thực lực củ họ. T i có thể nhầm trong đo n vừ mới

phân tách về các th nh phần mặt trận quốc gi . T i có thể kh ng

biết nhiều việc nhất l những việc trong bí mật ví dụ như những

ho t động ngấm ngầm để xâ dựng cơ sở củ những tập thể chính

trị. Hoặc những h nh động bán nước củ những tập thể khác.

Nhưng có một nơi t i nhất định kh ng nhầm l sự nhận định củ

t i về giới trí thức. Trí thức chống Cộng tư sản tình nhân củ tự

do cơ sở củ tất cả mọi nền dân chủ. Đó l trí thức ở ngo i to n



cảnh ở trong một kh ng gi n vĩnh viễn. Còn trí thức củ t T i

sợ rằng người trí thức củ t trong lúc n chỉ còn l cái bóng

củ người trí thức n m xư khi 1945 họ kh ng ngần ng i phất lá

cờ máu- lúc ấ còn l cờ củ Tổng khởi nghĩ thuần tú -trên khắp

các ngã đường đất nước.

Vì s o? T i kh ng muốn nói vì s o trước khi thuật l i cho Trung

tất cả những ho n cảnh những phản ứng nó đã đến trong t i từ

ng t i đặt quản bút xuống b n s u khi viết cho Trung: Về đâu

tiểu tư sản?

Về H Nội!

Trung đã m mò xin được Letourne u Tổng trưởng trú xứ đánh

điện xin kh ng đòi cho t i trở về tự do. Thì việc đầu tiên t i phải

l m l gì? L tìm cách gián tiếp trả ơn viên Tổng trưởng trú xứ

bằng cách trực tiếp đánh đòn trả thù đầu tiên v o những người

Bôn-sơ-vích.

T i nghĩ thế viết ng h i bức thư d i cho h i viên đ i tướng

Tổng tư lệnh S l n v Tư lệnh khu H nh quân Bắc-Việt De

Lin res. Trung hẳn đoán được trong thư t i viết những gì: chính

sách ruộng đất cộng sản giáo dục gi i cấp tính cộng sản tự ti mặc



cảm cộng sản. V sự chi rẽ trong nội bộ t sự cần thiết có một ý

chí chỉ đ o sự cần thiết động viên trí thức kh ng phải bằng tu ên

tru ền m bằng lời nói tâm th nh giữ b n với b n. Điều kỳ dị

nhất trong thư l t i c ng nhận c ng l o củ người Pháp c ng

nhận người Pháp có qu ền ở l i để hưởng thụ bình đẳng với

người Việt trên đất Việt.

Viết thư xong đánh má xong t i vừ ký tên vừ cười một mình.

Bởi cho rằng mình xử sự trúng tâm lý đối với h i viên tướng một

nghe đâu có du ên nợ với Phù dung tiên nữ một có nhiều bằng cử

nhân h tiến sĩ gì đó. T i tưởng họ sẽ hả d lắm vì được c ng

nhận có qu ền l m thực dân vì họ cố nhiên l tri thức phải tự

hiểu mình quả thật l thực dân. Tâm lý hơn nữ nơi cuối thư t i

kh ng quên ghi r rằng t i kh ng đòi hỏi điều kiện vật chất

kh ng xin mề đ cũng kh ng xin đi l m v c o quý hơn hết xin

sẵn s ng cộng tác ho n to n trong lãnh vực tinh thần.

Thư gửi đi t i vui liền đến mươi h m. Đến h m thứ mười tiếp

được giấ đòi củ Sở mật thám Liên B ng. T i ng c nhiên nhưng

vẫn đến. Rồi ngã ngử người: một suýt nữ l i tù!

Thì r t i tâm lý trên mâ rồi. H i ng tướng xét bức thư củ t i

thấ cho phép họ l m thực dân liền cho ng l t i có ý ng o

m n. T i viết thư bằng chữ Pháp chắc ít lỗi v n ph m chứng tỏ



có học khá. M kh ng cần tiền kh ng cần mề đ kh ng xin đi

l m! Viên Phó giám đốc đầu b c hình như tên l C rdin hỏi đi

hỏi l i hỏi l i hỏi đi: “ Ông ở đảng n o? Ai r lệnh cho ng viết

bức thư n ?... Anh ở đảng n o?... M ở đảng n o?...” T i được

dịp thề chối chết. Rằng t i ở Phục Quốc đảng nhưng đã hết ho t

động v bức thư ấ chỉ do t i thực lòng ngưỡng mộ ng Tổng

trưởng trú xứ

Ông Tổng trưởng Letourme u cứu t i lần thứ h i. Kh ng có ng

sự d i dột lần n phải đư t i gần lắm l đến C n Đảo!

T i r khỏi Sở mật thám Liên B ng mồ h i lấm tấm trên trán v

ướt l nh trong áo sơ mi giữ cơn rét N ng Bân n m Quý Tỵ. Con

đường Gi Long đón gió hồ Gươm o o trên hè vắng v hú từng

hơi d i trong c nh câ mới lư thư ít ngọn x nh. T i đi qu nh hồ

nhiều vòng nhận thấ sự thất b i đầu tiên gieo v o tâm tư mình

rất nhiều phiền muộn. Bởi t i chờ đợi sự hiểu biết ở những người

Pháp c o cấp. T i bắt đầu lo sợ: đến họ còn kh ng hiểu i sẽ

hiểu?

V quả thế. T i còn thử thách nhiều lần. Lần thứ nhất s u đó đến

th m vị thủ lĩnh đòn thể cũ. Ven bờ hồ Thiền-cu ng dưới một tò

lầu b tầng vị thủ lĩnh củ t i ở trong c n phòng để xe hơi. Lụp

xụp chật chội. T i linh cảm ng được sự trong s ch mừng thầm.



Nhưng mừng trong giâ phút rồi th i. Bởi đến phút thứ h i đã

biết ng bị thời thế vượt x nhiều quá. L người thiểu số đời đời

tù trưởng ng trung th nh với Nh vu gián tiếp l Bảo Đ i. Mặc

dầu ng trong s ch kh ng nhận tiền củ Phòng Nhì kh ng đề cử

cán bộ v o chính qu ền ng c m phận đói rách trong c n phòng

tối hẹp. Để chờ cơ hội nhưng cơ hội gì thế n o ng kh ng biết.

Ho n to n thất vọng. M lúc sắp đứng lên l i được gặp một lão

đồng chí một nh trí thức d nh tiếng. T i ng ý hỏi nh về thủ

lĩnh nh mỉm cười khẽ lắc đầu h i b lần chán ngán. Câu chu ện

trở về quá khứ. Anh khen t i viết tờ Phục Quốc h . T i khen nh

giữ được đ o đức giữ một thời điên đảo. Rồi cùng cười nhưng

cùng rất buồn m chi t .

T i trở l i c n phòng củ t i hẹp v tối hơn c n phòng củ nh

N ng Quốc Long nữ . Nh t i còn chờ chồng bên c nh mâm cơm

nguội nước nguội. Cất bát cơm su ng lên t người đ n b mỉm

cười nói một câu n ủi bâng quơ nhắc l i một thời kháng chiến

l m như đã x lắm.

M x lắm thật rồi những ng gi n ngu tác chiến. Những h ng

hái d o d t những qu ết liệt x ng ph . Cả đến niềm thống khổ

uất hận mới b tháng trước bâ giờ cũng đã lắng đọng xuống

nhiều. T i cảm thấ tâm hồn mình muốn nhỏ l i. Một ý nghĩ còn



ngập ngừng có lẽ vì hổ thẹn với quá khứ. T i đột nhiên muốn trở

về với gi đình.

Gi đình t i vỏn vẹn còn có h i đứ t i. Mẹ t i đã thất lộc từ ngo i

khu. Trong c n nh ng hẹp n bâ giờ chỉ còn một mình nh

t i sáng sáng đư chồng r khỏi ng lần n o cũng tươi cười hẹn

chồng “về sớm”. Rồi buổi tối có những bận về rất khu bụng

rỗng tuếch v lên chân rời r c v o c n phòng chỉ sáng nhờ ngọn

đèn ho kỳ tù mù t i ng o ngán lắc đầu thì người đ n b cũng l i

tươi cười “để m i n một thể nh !”.

Để m i n một thể tức l h m ấ kh ng có gì v o bụng. Đói.

Nhưng đói thật r v tự một mình nó kh ng có gì l . Nhất l nh

t i l i c ng quen lắm ng từ lúc còn tản cư. T i kh ng có gì giúp

đỡ mẹ t i gi một mình nh t i lo liệu ắt phải lấ câu chu ện

“nhỡ bữ ” l m thường. Cực nhất l hồi tháng Mười n m 47 binh

đo n V nuxem từ Tu ên Qu ng về qu Lập-th ch qu nơi gi

đình t i trú chân l m ruộng ấp có b lính d đen r ch mặt bị du

kích dùng câu liêm móc chết bèn báo thù gặp b o nhiêu nh cử

thóc lú cảu dân chúng mới gặt về đều đốt cho kỳ hết. Cả nh t i

đ nh n cơm g o chá c mùi khói. Đến tháng B t i có dịp về

th m thấ mẹ với vợ chỉ còn d bọc xương gò m nhọn mắt sâu

hoắm tóc trên đầu kh như r ng. Thế m người đ n b ấ vẫn



cười được thậm chí h m t i phải đi vẫn còn tìm được cách m

cho chồng cái áo trấn thú bằng phin đen thật đẹp. Mẹ t i thấ thế

chỉ khóc nước mắt gi đ u khổ nhưng hãnh diện.

Một người vợ như thế cố nhiên kh ng b o giờ thẳng thúc t i về

miếng cơm m nh áo. Anh em ở bên n đều cho t i nhờ vợ m

sung sướng nhất đời. Kể cũng đúng c ng đúng khi chính mình

cũng biết chẳng thiếu gì người vì vợ muốn phải bán linh hồn cho

quỷ. Quỷ sống một l Cộng sản h i l Pháp b nữ l chính phủ

Tâm h Hữu cũng thế.

T i c ng nhận nh t i l người vợ Đ ng trọn vẹn. Mười n m

h i mươi n m nữ t i vẫn có thể mặc cho nh t i tìm cách sống

lấ một mình kh ng nâng đỡ kh ng cả đến hỏi h n cho đủ cái

nghĩ thiên nhiên củ sự kết đ i l m vợ l m chồng. T i biết trước

nh t i sẽ kh ng b o giờ oán hối: kể từ ng về l m b n với t i

một thiếu nữ đ i tám đã quên lu n đi rằng mình chỉ có tuổi xuân

có h n. Một thiếu nữ sớm trở th nh người đ n b kh ng tuổi.

Mười n m nữ h i mươi n m nữ

Nhưng cũng có lúc t i bâng khuâng tự hỏi kh ng biết còn l m khổ

nh t i đến b o giờ. Những lúc họ hoằn t i bắt gặp mình xâ

mộng về một cuộc đời ên ấm: c n nh nho nhỏ xinh xinh người

vợ ngồi thuê thù bên c nh chồng đọc sách. Cảm giác êm vui



thấm thí kh ng bền cứ mỗi lần nghĩ đến hưởng thụ h nh phúc

trong gia đình nhỏ hẹp l một lần nhớ đến nh em. Người đã chết

để l i vợ con nheo nhóc; người còn đ ng câm nín trong h ng ngũ

bôn-sơ-vích cố chịu đựng tất cả mọi gi n ngu điêu đứng miễn

l m s o ở l i được giữ đo n quân kháng chiến. Quá khứ kỷ niệm

buổi xuất quân trong Rừng Th ng kỷ niệm trận đánh đồn Đ i-

Bục 1, kỷ biệm chiến dịch Lê Hồng Phong phá t n đồn Bảo-Chúc

2 quá khứ rừng rực những lử reo đ n réo những người tiến lên

những người ngã xuống. Máu chả giặc đầu h ng kéo lên lá cờ

l cờ dù s o vẫn l cờ kháng chiến. Quá khứ nặng quá cho một kẻ

muốn trở về với gi đình. Bởi hắn biết kh ng s o tránh khỏi mặc

cảm ph m tội một khi nh em còn chiến đấu m hắn nỡ lòng n o

một mình hưởng thụ?

Quá khứ đòi hỏi con người phải xứng đáng với nó trong hiện t i

v trong tương l i. Con người kh ng thể phản bội chính cuộc đời

mình. M hiện t i chi rẽ hỗn lo n bắt phải có những kh n khéo

những luồn cúi những nh m hiểm to n những thứ kh ng phải l

đức tính củ chiến sĩ.

Cuộn chiến đấu được đặt trên một bình diện khác. Bình diện củ

thực dân ngo n cố ngu xuẩn củ chính qu ền hèn h thối nát.

Củ một quần chúng mặt ngo i chen chúc hưởng thụ một nền



kinh tế phồn thịnh giả t o nhờ viện trợ v nhờ sự tiêu ph củ

Đo n quân Viễn chinh. Nhưng bên trong quần chúng thiếu thốn

xúc cảm chân tình kh ng thể l m gì hơn l hướng về kháng chiến.

Chữ kháng chiến lâu n cán bộ nội th nh đã dần dần hò v o

chữ Đảng: kháng chiến Đảng Đảng kháng chiến.

Quần chúng hưởng thụ quần chúng tiểu tư sản nhất định kh ng

thương gì người b n-sơ-vích. Nhưng đổi trước người Pháp r rệt

kh ng thực tâm quần chúng sợ hãi n lệ hơn đói rét cần phải có

một nơi gửi lòng tin cậ . N m 1948-49 hình như đã có lần hướng

về Bảo Đ i với những người trí thức. N m đó t i chư về kh ng

biết r sự thất vọng củ quần chúng to lớn đến mực n o vì trót

quá tin ở Bảo Đ i.Trí thức cũng tin ở Bảo Đ i ở bản Tu ên ng n

Thoái vị củ ng t thì đúng hơn đã đảm bảo cho con người ấ

trước quần chúng. Cho nên Bảo Đ i hiện ngu ên hình “con Tâ ”

khả ố thì đầu tiên đã mất mát một phần n o lòng tin củ quần

chúng l i th nh thực nhận sự s i lầm củ mình người trí thức tự

trừng ph t bằng cách tự mình kh ng tin v o mình nữ !

Trung đã biết kh ng gì khổ bằng sự ngờ vực củ mình đối với

chính mình. Tấn kịch bi đát củ những người cố tìm một lối thoát

m phải bấu víu v o những lực lượng bên ngo i. Bên ngo i một

đằng l Pháp với khi thì Tâm khi thì Hữu một đằng l Cộng sản.



Quần chúng thì đã mất một phần n o tin tưởng. Giải pháp vẫn chỉ

có một: bằng mọi cách phải cướp l i cho kỳ được lòng tin củ

quần chúng. Nhưng đó l việc l m d i ng khó kh n ngu hiểm.

Trí thức đã lùi l i rút v o trong một thái độ bế tắc. Phần đ ng

chùm ch n ngừng tất cả mọi ho t động. Riêng từng nhóm nhỏ

hoặc bất chấp đe dọ tiến lên .

1: Trên hữu ng n s ng Hồng

2: Thuộc hu ện T m-Dương Vĩnh Yên.

.. chống cả Cộng sản lẫn Pháp v có nhiều người đã bị lưu đ .

Hoặc có những nhóm khác nhận định Cộng sản ngu hiểm về lý

thu ết nên ng đêm đ o xới cố tìm lấ một chủ nghĩ khả dĩ

thay thế chủ nghĩ b n-sơ-vích. Bấ nhiêu gắng c ng cho đến

n đã tương đối coi được l thất b i. Thất b i vì h nh động lẻ tẻ.

Ở cương vị lãnh đ o trí thức đã lẻ tẻ sẽ l m thế n o để l i cuốn

được to n dân?!

L m thế n o? Người trí thức vẫn tự hỏi như thế. Câu hỏi đư đến

bế tắc khiến cho trogn tâm hồn họ rộn lên một niềm đ u đớn.

Nhất l những th nh niên còn nhiều thiết th với dân tộc kh ng



thể ngồi ên cũng kh ng thể liều lĩnh l m một cái gì cho hả.

Th nh niên tuổi b m l m b m mấ được sống đủ để được biết

đủ kh ng thể chấp nhận cho những thứ bác sĩ More u b n-sơ-

vích biến đổi con người th nh đồ vật c ng kh ng thể chấp nhận

một cuộc đầu h ng người Pháp.

Tuổi th nh niên b m l m b m bả l tuổi chúng t . T i đọc

những bức thư củ Trung rồi lòng hỏi lòng c ng nhận thấ tuổi

chúng t l tuổi phải chịu nhiều vết thương tâm tình nhất trong

thời đ i.

Chúng t trước hết đã bị Cộng sản d xéo. Đến bâ giờ l i bị dằn

vặt trong tâm tư bởi ý chí muốn thoát r khỏi một ho n cảnh bế

tắc. T i tin lời Trung viết cho tôi:

- “ Chúng t hiện m ng nặng một chứng bệnh tâm lý một chứng

bệnh thế kỷ nó đòi hỏi nó bắt buộc chúng t đi tìm một lẽ phải

một lẽ phải tu ệt đối một lẽ phải l c n ngu ên củ mọi sự cắt

nghĩ mọi sự v do đó chính l lí do tồn t i củ đời sống”.

Trung l i viết cho t i: - “ Chúng t sở dĩ chống l i người b n-sơ-

vích l vì chúng t biết họ chư tìm thấ lẽ phải tu ệt đối m đã

nóng lòng tr nh chấp đến tự thỏ mãn bằng những lẽ phải củ gi i

đo n họ cố nhiên chiến thắng chúng t trong gi i đo n cái lẽ phải



củ họ. Nhưng đời người còn d i nguồn sống bất tận củ con

người kh ng thể bị chính nó hủ diệt cho nên t i tin rằng chúng

t sẽ tìm thấ lẽ phải tu ệt đối có khả n ng giải qu ết tất cả mọi

thắc mắc bộc lộ nguồn gốc củ mọi cuộc gi o tr nh có khả n ng

phán xét s u cùng v đặt đị vị trí cũ những tinh thần lầm l c”.

T i ho n to n đồng ý với Trung rằng người trí thức- trí thức tư

sản nói cho thật r -có nhiệm vụ đi tìm một lẽ phải vĩnh viễn bên

ngo i thời gi n v kh ng gi n kh ng thể kh ng có cho đời sống

thái bình củ nhân lo i. Người trí thức nhân d nh những đ u khổ

họ đã chịu đựng rất xứng đáng sẽ tìm thấ .

Nhưng người n o sẽ tìm thấ thì chính người đó đã biến th nh

thần linh. Bởi trong lịch sử củ giống người đã tìm thấ một lẽ

phải có giá trị lâu bền mới chỉ có Thích C Mâu Ni Giu se Ki ri

xi t với M homet. Thêm h i vị á thánh Khổng Khâu v C m Đị

có lẽ có chủ trương gần gũi với lo i người hơn nhưng tiếc th

chỉ hợp với một phần n o nhân lo i.

Nhân lo i hiện đ ng tiến rất nh nh- có thể l nh nh quá ch ng?

Trong lĩnh vực kho học. “ Người s u n tìm thấ lẽ phải tu ệt

đối Trung đã viết thế phải l người có thiên tư phối hợp cảm tình

với kho học một thứ trí tuệ Einstein h Coppernic cộng với tấm

lòng bác ái vị th củ Đức Phật”. Ở nơi đó t i cũng tin như



Trung rằng cuộc tr nh chấp giữ h i khối dân chủ b n-sơ-vích,

ng n đã lớn rộng quá khiến cho một sự hò giải kh ng thể có

v sẽ chỉ có hoặc một sự c n thiệp thiêng liêng hoặc một trận gi o

tr nh kinh khủng giữ những sức m nh cuồng nhiệt n ng ngu ên

tử trong đó lo i người kh ng thể tránh được tự tiêu diệt to n bộ.

Cả h i viễn tượng cùng vượt x người trí thức trung bình kh ng

mỗi lúc l m nên giáo chủ cũng kh ng thể một ng th nh được

một Einstein. Cho nên vì biết r được sự kh ng đi tới đâu củ

mình mà phát sinh hoài nghi.

Đã đ nh rằng ho i nghi l một bệnh nặng. Nơi tận cùng bức thư

s u trót gửi cho t i Trung đã lộ một vẻ buồn sâu sắc. Trung

kh ng viết r nhưng t i nhận được qu dòng chữ ý nghĩ củ

Trung kh ng nhiêu x sự tu ệt vọng:-“ Chúng t đi đúng đường

nhưng chúng t đi quá chậm. Có thể rằng Nước Đỏ sẽ tr n ngập

cuộc đời l hậu quả củ sự thắng thế củ Tội c trên Thiên lương.

Kho học đã nhiều lần chứng tỏ dấu tích những nền v n minh bị

tiêu diệt”.

T i nhận thấ Trung bi qu n quá một phần vì Trung l một người

độc đáo trong tư tưởng nên kh ng thể c m chịu những giải pháp

nử vời kh ng chấp nhận một lẽ phải gi i đo n v cương qu ết

kh ng thỏ hiệp với lẽ phải b n-sơ-vích. Ngu ên nhân thứ h i củ



c n bệnh bi qu n củ Trung theo ý t i l Trung rời x đất nước

lâu quá từ sớm quá. Mười l m n m thương nhớ cứ mỗi khi muốn

có hình ảnh dã núi con s ng cùng những nét sinh ho t dồn dập

h thờ ơ l nh hiền h b o ngược củ đồng b o Trung chỉ có

thể đọc sách báo v đọc những bức thư củ một số b n thân trong

đó có t i.

T i biết Trung th o thức th thiết muốn có những t i liệu xác

thực để có thể mường tượng r hẳn đời sống củ quốc dân t

trong một thời kỳ nhất định. T i kh ng thể l m vừ lòng Trung

cũng như kh ng một i l m nổi việc ấ kể cả những cấp bộ chỉ

hu c o nhất nhất vì lý do đơn giản l mỗi người chỉ có thể biết

được sự thật củ riêng phe mình. T i nghĩ như vậ nên thuật l i

cuộc đời củ chính t i trong thời kỳ ấ . Trung hiểu t i sẽ hiểu cả

một thế hệ. Nếu mỗi thế hệ có một người cũng l m cái việc t i

l m với Trung thì đem tất cả những bức thư gom l i nh học giả

xã hội v tâm lý sẽ có những t i liệu chính xác nhất về đời sống

củ một dân tộc.

Nhưng riêng Trung chỉ có thư riêng củ t i t i với Trung l i

cùng một lứ tuổi th nh r Trung chỉ biết tu biết rất r về một

thế hệ. Một thế hệ dù có được giữ một v i trò trọng ếu nhất

trong một gi i đo n lịch sử vẫn kh ng thể l một dân tộc. Trung



có lẽ kh ng chú ý đến điều n nên mới có thái độ bi qu n quá

đáng.

Trung viết: -“ T i nhiều khi khổ sở m nghĩ rằng chúng t đ nh

phải thúc thủ. C ng việc củ chúng t cố nhiên tâm th nh m vẫn

kh ng tránh khỏi kh ng tưởng. Chúng t muốn l m thánh trong

khi kẻ địch củ chúng t l m người e kh ng đủ t n b o l i còn cố

trở th nh đồ vật Trên lý thu ết đấu tr nh t i kh ng thấ sức

m nh củ mình kh ng thấ kẽ hở củ địch”.

Chúng t đ nh thúc thủ vì lẽ phải củ chúng t chư kịp tìm thấ

(Trung viết: sẽ có ng n o tìm thấ được ch ng?!) lẽ phải củ

địch tu chỉ có giá trị trong một gi i đo n gi i đo n ấ có thể còn

d i đủ d i cho những người b n-sơ-vích tiêu diệt xong những

người tiểu tư sản. Trung nghĩ như vậ . T i nghĩ cũng gần như

vậ . Chúng t cùng chủ b i.

Du kh ng phải tất cả mọi người tất cả mọi thế hệ đều chủ b i.

T i vừ mới viết ng trên đâ rằng Trung biết r một thế hệ l

cốt để bâ giờ viết thêm rằng có những thế hệ Trung kh ng biết

những thế hệ đương lên. Nhất l thế hệ củ những đứ em củ

chúng ta, hôm nay trên dưới b mươi tuổi thế hệ củ những th nh

niên cũng s đắm tự do v dân chủ cũng thiết th với t i sản tinh

thần nhưng kh ng những kh ng chủ b i cũng kh ng phải chỉ có



một ý chí liều chết chiến đấu m trái l i còn tìm thấ cái lẽ phải

t m thời có thể “ giải qu ết được tất cả mọi thắc mắc bộc lộ mọi

nguồn gốc củ mọi cuộc gi o tr nh có khả n ng phán xét s u

cùng v có thể đặt về vị trí cũ những tinh thần lầm l c”.

Lẽ phải đó l gì thế n o s u đâ t i sẽ nói r cho Trung biết. Lẽ

cố nhiên đó kh ng phải l sự “tìm thấ ” củ t i bởi ví dù t i có

thật tìm thấ cũng kh ng có giá trị gì hơn vì nghĩ l một việc

nhận rằng đúng l một việc m tin v o cái nghĩ đúng ấ l i l một

việc khác. Điều t i cần phải nói ng l chính họ họ tin v o cái

họ nghĩ.

Họ l những b n trẻ t i thường gặp. Mắt họ sắc nhưng nhìn thẳng

miệng họ cười tươi thắm nhưng khi h i v nh m i khít l i l i vẽ

th nh một nét tr ng trọng u nghiêm sớm sủ . Vầng trán củ

nhiều người đã có bóng những vết nh n ng ng trái hẳn với mớ tóc

họ cắt ngắn xương bả v i họ rộng v đầ có vẻ tố cáo họ chỉ biết

n khỏe ngủ khỏe tập thể th o khỏe để bồi bổ riêng cho sức

m nh củ thể xác.

T i gặp họ ên chí họ thơ ngâ ít r l về chính trị. Nhưng vẫn

theo d i họ vì tò mò. Họ biết thế theo d i l i t i kh ng kém. Cho

đến khi ho n cảnh cho phép chúng t i hiểu nh u qu một đêm

tâm sự chí tình.



Họ v o đề đột ngột:

- Chúng em biết các nh đ u khổ trong một tr ng thái tinh thần

kh ng có lối thoát. Các nh đã chiến đấu c n đảm các nh còn

muốn chiến đấu nữ . Nhưng các nh đã ho i nghi chính khả n ng

chiến đấu củ các nh củ dân tộc v lu n thể ho i nghi đến sự

hữu hiệu củ những tổ chức quốc tế. S u một thời gi n tích cực

chiến đấu các nh vì lẽ n lẽ khác đã muốn sinh ho t nặng về tư

tưởng. Các nh nhiều lần giáp mặt với cái chết nhiều lần được

chứng kiến những h nh vi nh m hiểm v hèn h cho nên vì một

thứ phản ứng nén tâm các nh đã hướng về sự tìm tòi một Sự

Thật tu ệt đối v đó l một thái độ kh ng tưởng.

T i chịu l chúng t trở nên kh ng tưởng nhân nói thêm rằng sự

có mặt củ chúng t từ trước tới n thật l v ích nếu kh ng có

h i. Thì họ l i bênh vực chúng t :

- Các nh đã đóng trọn một v i trò lịch sử một cách c o quý

kh ng thể n o hơn được. Sự có mặt củ các nh l một sự lợi ích

l một cứu cơ cho bọn chúng em. Các nh đã hứng chịu hộ chúng

em tất cả những ảnh hưởng t i h i củ một gi i đo n quá độ củ

lịch sử. Chính các nh đương lúc lớn lên đã phải nhận lấ cái mặc

cảm chủ b i củ tinh thần Nho giáo su t n. Các nh l i bị đầu độc

bởi lãng m n chủ nghĩ cá nhân khoái l c chủ nghĩ trong v n



chương Pháp. Chúng em cho rằng chính tinh thần hiệp sĩ Pháp

tinh thần trung quân quân tử Tống Nho đã xui các nh chống

Cộng sản bằng cách giúp Cộng sản chống Pháp. Nhất l nh

Quảng như nh có lần kể chu ện chúng em thấ nh Quảng

giống một Don Quichotte cộng với một Chu-Hi như đúc

T i kh ng muốn nghe họ nói về Quảng dù nói rất đúng. Sự phân

tách tâm lý một người b n đã khuất chỉ có thể gợi cho t i nhiều

xúc động kh ng nên có v o lúc ấ . T i cắt lời họ bằng cáchđư

cuộc thảo luận s ng vấn đề thực tế chống Cộng sản. Về vấn đề

n ý kiến củ họ khác ý kiến chúng t nhiều lắm.

Họ trước hết kh ng c ng nhận cái m nh hiện hữu củ những

người b n-sơ-vích l kh ng có kẽ hở. Theo ý họ:

- Cộng sản kh ng phải m nh vì lý thu ết chủ nghĩ mác-xít. Cộng

sản thật r m nh vì trên đời còn có đói khổ v n lệ nghĩ l còn

có những người bất mãn. Vì thế nếu có thể một lý thu ết cùng

những thực hiện xâ dựng xã hội l nh m nh no đủ v tự do thì

Cộng sản tự nhiên hết qu ến rũ về tinh thần. Sức m nh thứ h i củ

Cộng sản l một tập thể vững chắc với những đ o quân cuồng tín.

Chúng em c ng nhận tính chất cuồng tín ấ có thật nhưng chúng

em cho rằng binh sĩ củ họ sở dĩ cuồng tín l vì h i ngu ên nhân.



Một ngu ên nhân l sức qu ến rũ củ chủ nghĩ chúng em vừ

nói một ngu ên nhân nữ l i chính l tinh thần êu nước trong

mỗi người. Những binh sĩ Việt Minh Bắc H n v Ng S với các

nước Đ ng u trong những n m 1941-1945 đều chiến đấu nh

dũng để bảo vệ tổ quốc. Chứng cớ l 159 ng n quân Lỗ mã Ni

n m 1941-1942 đánh Ng S để đòi l i vùng Bess r bie còn nh

dũng gấp mấ 200 ng n quân Lỗ mã ni n m 1944-45 theo Hồng

quân Ng S đánh v o nước Đức.

Họ l i còn thấ cái ếu củ Cộng sản:

- Cộng sản bảo kh ng có mâu thuẫn trong h ng ngũ Cách m ng

V sản tức l trong Đệ t m Quốc tế. Họ đã nhầm lớn lắm. Trong

h ng ngũ Đệ t m đã phát sinh mâu thuẫn thứ nhất l Đệ tứ Tờ rốt

kýt. Rồi chính h ng ngũ những nước xã hội chủ nghĩ l cả một

cái qu ết thế có cực nhiều mâu thuẫn nội bộ: mâu thuẫn giữ các

bộ với cán bộ giữ đảng viên với cán bộ h với đảng viên; mâu

thuẫn giữ Đảng với quần chúng đối lập với cả quần chúng đã

theo Đảng vì lẽ số quần chúng n theo Đảng để hưởng qu ền

lợi nên sẽ đòi Đảng phải thi h nh những lời hứ m Đảng muốn

quên. Như vậ l trên thực tế Cộng sản đã kh ng m nh như người

t tưởng m về lý thu ết chính M rx nói xã hội chủ nghĩ kh ng



có mâu thuẫn với biện chứng du vật tức l mâu thuẫn với lý

thu ết ngu ên thủ . Theo ý chúng em trong khi nói “ xã hội xã

hội chủ nghĩ kh ng có mâu thuẫn M rx chỉ có một dụng ý tu ên

tru ền: tu ên tru ền gi n dối đâu có phải l tu ên tru ền củ sức

m nh thật sự?

S u một hồi qu nh quẩn họ l i trở về chúng t :

- Anh Trung (t i có cho họ xem thư củ Trung) nói rất phải l họ

quá vội trong sự tr nh chấp qu ền lực nên đã phải tự thỏ mãn

bằng những lẽ phải có tính chất gi i đo n. Có điều nh Trung đã

bi qu n quá khi sợ rằng gi i đo n lẽ phải củ họ đủ d i để cho

phép họ tiêu diệt tiểu tư sản Theo chúng em thì họ đã trở th nh n

lệ ng cái tính chất gi i đo n củ họ: s u gi i đo n lợi dụng tiểu

tư sản để kháng chiến th nh c ng (khi sự th nh c ng đã r rệt) l

họ bắt buộc phải chu ển s ng gi i đo n đấu tr nh chính trị lợi

dụng quần chúng nghèo đói để tiêu diệt tiểu tư sản. Nhưng các

nh đã thấ họ thất b i trong c ng cuộc giáo dục c m thù chứng

cớ l nh Chắt Hoe chắc chắn đã dự v o việt giết nh Nhiễu ( i có

thể kh ng dự ?) nhưng s u đó l i hồi tâm có lẽ còn hối hận nữ l

khác nên mới h sinh cho vợ con nh Nhiễu: Nghĩ l Cộng sản

có thể giết được người m dân chúng kính phục nhưng kh ng thể



giết được chính sự kính phục người ấ trong lòng dân chúng. Nói

tóm l i h i chữ gi i đo n đã l m cho họ trở nên má móc biết

l m Cải Cách Ruộng Đất thì mất lòng dân m cứ phải l m.

Sự thảo luận chân thực đư t i đến chỗ hỏi về qu n niệm củ họ

đối với v i trò củ chính họ trong lịch sử. Họ thẳng thắn c ng

nhận:

- Các nh đã giúp chúng em quá nử về c ng việc lý thu ết. Trên

lý thu ết vì s o chống Cộng sản chúng em chỉ cần phải nói thêm

một điều nh chư kịp nói l Cộng sản chủ trương một thứ tự do

tập đo n một thứ tự do trong kỷ luật sắc thép. Chúng em chư vội

phê bình chủ trương ấ có lợi h có h i cho đời sống vật chất củ

nhân lo i nói chung nhưng chúng em có thể nói ng rằng tự do

tập thể chính họ cũng c ng nhận sẽ giết chết tự do cá nhân. Tự

do cá nhân bị tiêu diệt thì sáng kiến cá nhân cũng bị tiêu diệt v bị

tiêu diệt lu n thể cả ý chí sáng t o củ con người. Đó l nơi chúng

em chống họ đến cùng trên lý thu ết. Lẽ cố nhiên em kh ng l

nghệ sĩ nhưng cũng kh ng qu n niệm chữ sáng t o hẹp hòi trong

ph m vi nghệ thuật. Chúng em c ng nhận người t ở đời mỗi

người l một nghệ sĩ: người mẹ sáng t o r đứ con theo hình ảnh

mình người tình nhân tìm hết cách để nhìn người êu củ mình

cho thật đúng với người êu lý tưởng; người thợ dụng tâm l r



một đồ vật theo ý mình tất cả đều l nghệ sĩ.

Nghe họ nói đến đâ t i cười họ chặt chẽ hết sức trong lý luận m

vẫn còn có cảm tình đối với nghệ thuật. Họ cũng cười:

- Chúng em qu n niệm nghệ thuật khác các nh nhiều. Các nh

l m nghệ thuật để t điểm cho đời sống chúng em l m nghệ thuật

để ích lợi cho đời sống. Các nh nặng về cá nhân chúng em nặng

về tập thể tu vẫn bảo vệ cá nhân trong tập thể. Các nh thuần

cảm tình nên kh ng l m được còn chúng em m sinh s u các

nh nên chịu ảnh hưởng Tâ phương thuần tú chúng em phân

định được r rệt vị trí củ cá nhân trong tập thể. Có lẽ chính vì thế

m chúng em tin ở lực lượng củ tập thể tin ở hiệu lực củ những

c ng cuộc tổ chức giáo dục v chi phối tập thể. C ng cuộc ấ lẽ

dĩ nhiên l nhiệm vụ củ người trí thức tiểu tư sản: các nh sẽ giúp

chúng em về giáo dục chúng em sẽ th các nh trong tổ chức v

chỉ hu . Chúng em hơn nữ còn tin ở các tổ chức quốc tế hơn các

nh. Các nh với kinh nghiệm sống bốn chục n m gần đâ kh ng

tin tưởng ở sự trong s ch củ những cuộc b ng gi o quốc tế. Còn

chúng em l i bằng v o sự kh n ngo n trong khi phân phối v bảo

vệ qu ền lợi chung m tin rằng thời kỳ chi rẽ v mâu thuẫn tất

phải hết để cho quốc tế đi dần đến thời kỳ chân thực đồng minh

chống Cộng đồng thời giải phóng những nước bị trị. Sở dĩ chúng



em dám đặt h vọng v o những viễn tượng tốt đẹp củ tương l i

l vì chúng em theo kịp sự tiến bộ củ kho học củ tinh thần

kho học. Kho học có thể mở m ng t i ngu ên cho đời sống ê hề

đến nỗi chiến tr nh trở nên v ích v v lý. Kho học cũng có thể

tiến tới điểm chế t o r những v khí tu ệt đối khiến cho bất cứ

một cuộc chiến tr nh n o cũng l một cuộc tự sát chung củ cả

nhân lo i.

Rồi thân ái Trung đâ l qu n điểm củ họ về cuộc gi o tr nh

giữ chúng t tiểu tư sản v những người b n-sơ-vích:

- Trên phương diện tu ệt đối cảu thời gi n hễ hết đói khổ nhờ hò

bình v kho học v hết n lệ nhờ kháng chiến dân tộc v c n

thiệp quốc tế l Cộng sản sẽ hết mãnh lực thu hút đối với dân

chúng. Riêng trong ph m vi nước t trận Điện Biên Phủ vừ mới

kết liễu Việt Minh- Cộng Sản-r rệt sắp chi đ i sơn h với Pháp.

Chúng em nóng lòng chờ đợi ng chi đ i đó. Kh ng phải vì

chúng em thích thú gì sự chi đ i đất nước nhưng riêng chúng em

cho rằng đó l một sự t i h i cần thiết. Miễn l có hò bình vì chủ

trương b o ngược v vì mất d nh nghĩ kháng chiến Việt Cộng sẽ

mất lòng dân cực kỳ nặng nề. Người Pháp còn giữ một phần đất

nhưng vừ mới thu đ u còn khiếp nhược v ho ng m ng. Quốc



tế nhân việc điều đình chú ý đến nước t hơn chắc hẳn sẽ bênh

vực người tiểu tư sản m hiện n quen gọi l người Quốc gi

chống Cộng. Người tiểu tư sản được b điều trên nhất l được

tr ng thấ Cộng sản mất dân sẽ như được tiêm thuốc hồi sinh.

Nói tóm l i chúng em tin rằng người tiểu tư sản kh ng cử phải

tìm thấ Lẽ phải tu ệt đối mới thắng được người b n-sơ-vích, ít ra

l trong gi i đo n hiện t i m các nh nói l “gi i đo n” củ lẽ

phải củ họ”.

Thân ái Trung,

T i vừ mới thuật l i d i dằng dặc mấ mẫu tư tưởng củ một số

nh em th nh niên ít hơn chúng t d m bả tuổi. T i thuật l i

đúng cho nên miễn phê bình dù chỉ để tỏ lòng tin tưởng củ t i

hơi họ hoặc chỉ để chống l i qu n niệm độc đoán củ họ về nghệ

thuật.

T i thấ chỉ cần phải nói cho Trung biết ít ng s u đêm họ nói

chu ện với t i thì xả r việc quân Pháp bỏ khu chiến miền Đ ng



N m. Sự rút lui củ đo n quân Viễn Chinh l cả một sự vội vã cả

một sự sợ hãi tr ng thấ . Có điều l l kh ng có một lời tu ên

tru ền dân chúng ùn ùn bỏ nh cử theo quân đội. Dân chúng

bám v o xe chở h ng như chùm sung tr n lên đò l m chìm mất

v số. Rồi đi xe t đi bộ mẹ c ng con chồng dắt vợ trên v i tòn

ten đ i qu ng thúng có khi tiền b c thì quên l i đem đi mấ cái

nồi đất. T i xuống tận N m Định. Buổi tối đèn mờ mờ tr ng

đo n người r đi kh ng mả m khác những người chín n m

trước r đi kháng chiến.

Nhưng vẫn khác bởi r đi kháng chiến người t tu lặng lẽ m

nhộn nhịp tu đ u khổ vì t n vỡ m h vọng x x i nhưng mãnh

liệt vẫn tr n ngập kh ng gi n. Còn lần n r đi chỉ có những

bóng đen câm nín cúi đầu xuống mặt đường v lưng còn dưới

gánh nặng.

Hình ảnh củ tội lỗi củ hối hận h củ sự c m tâm chịu đựng

vò xé bởi sự lì bỏ vĩnh viễn quê ch đất tổ? Hình ảnh củ một

đo n quân chiến b i?- Kh ng! Hơn nữ Trung ơi vì đâ l hình

ảnh củ những bị người phản bội bị phản bội trong lòng tin thắm

thiết nhất. Đâ l người n ng dân kh ng chịu đổi nóc nh thờ dột

nát lấ mười mẫu ruộng tốt đâ l người n ng dân trọn đời kh ng

có gì để cho i một chút nhưng ngót tám n m vừ qu đâ kh ng



có gì để tiếc kh ng cho kháng chiến.

c ế ớ ọ k ô p c kỳ ù đẹp ù xấ ,

k ô p c ca ù ù a , cũ c a ẳ ộ

c ệ a a că

… c ế , â â , c ỉ

ế c đ ợc ê ổ , ù è đó , ế ă

, că có ơ ổ p ụ, ê a đã

ó đ ẹ , ê ặ ửa ộ ế

a ê đ ô p k ê ẫ đã cầ , đã ừa, c ễ

c ê đ ỏ , c câ úa ọc đ ợc ê , ĩ ặ

ô ớ ộ ặ k ô có ơ

đâ k c. c ế ế c k ỏ đ đ

e ộc ớ ô xó , ơ ợ của ọ ,

k ô có ấ , â ấ ơ ơ, c

õ đ . c ế cò ấ c

ẹ , ù đắp c ă ê ộ c ú a , ù è

ọ đế đâ cũ ẫ “của ơ ỏa” đ

ơ a c đ c ũ c , a .

Đối với người dân l nh kháng chiến l như thế. Dốc một lòng v

“ để cho con cái chúng t giữ được như thế lâu d i” họ đã h sinh

tất cả những gì l củ họ. Họ đã chịu cho giặc đốt nh thờ chịu



cho du kích tát c n o chu m để xẻ h o gi o th ng chịu bỏ cỏ

những bờ x i ruộng mật vì những ng dân c ng x vắng. Cuối

cùng họ mặc dầu kh ng được huấn lu ện đã dám cầm thanh mã

tấu cái câu liêm đi trước quân đội để đánh Pháp: họ đã liều cái

m ng họ. Vì họ tin lời người cán bộ m nghĩ rằng “ để cho con cái

chúng t được ên hưởng về s u”!

(Người n ng dân kh ng êu con kiểu cách như người th nh thị.

Kh ng chìu nựng kh ng quấn quít. Người n ng dân êu con bằng

một tình êu hồn nhiên một tâm tư chất phác: con cái l khả n ng

l m cho đời sống kh ng b o giờ tận cùng: ch mẹ chỉ l một đo n

đường trong khi con cái l tất cả l vĩnh viễn)

Yêu như thế tin như thế thế m họ bị phản bội. Phản bội kh ng

vì điều đình với Pháp. Phản bội đã đến ngấm ngầm dần d từ lâu

rồi. Từ ng họ kh ng được giết con g cúng bố mẹ từ ng Đảng

bắt buộc đấu tr nh phải khởi sự giữ vợ chồng con cái giữ th n

xóm giữ họ h ng. Từ ng h t thóc v ng l kết quả củ tr m c

nghìn đắng củ vợ kéo chồng c phải đem gánh tất cả r trụ sở

N ng hội xã để nộp thuế N ng nghiệp. Nghĩ l từ ng họ hết

s ch cả củ lẫn người nhất l người.

Sự phản bội gâ r thất vọng mênh m ng v mất mát trọn vẹn đến

nỗi bước chân r khỏi c n nh quen thuộc họ kh ng tìm thấ vật



gì đáng kể l còn l i đáng đem theo v o một bên qu ng thúng

cho cân với bên ki đặt đứ con mới chập cho ng tập đi. Đi đi

hẳn có khác gì chết trong lòng người dân l nh cái chết héo hắt

dần mòn củ linh hồn? – Đến chết còn kinh ng c chư muốn chịu

thật rằng họ chẳng có một cách n o khác nữ ngo i sự rời bỏ quê

hương kh ng h vọng gì trở l i.

Sự r đi củ những người dân l nh thật biết b o nhiêu c đắng.

Bởi nhớ những lần tản cư kháng chiến họ liều ch trước tầm

súng giặc một đỗi đường một đỗi nghi để qu l i tìm lẫn trong

chân trời cái vệt thẫm d i l l ng xóm l quê hương họ. Lần

trước họ nhìn l i nhìn l i l h vọng. Còn lần n họ cúi đầu

xuống mặt đường

T i hiểu nỗi đ u đớn củ những người n ng dân ấ . Thời thế đã

bắt họ trở th nh những chiến sĩ vì tự họ họ chỉ muốn c ruộng

l m nh cuộc đời họ l nh m nh những tự c o mặc cảm kh ng

b o giờ muốn tr nh cướp. Sức khỏe củ họ trí kh n củ họ họ chỉ

quen dùng vào việc gi nh giật với thiên nhiên với mư nắng gió

bão với kh nẻ h lụt lội những khóm lú “ chít hết h i g ng

t ” có nhiều b ng “ lớn như đu i trâu”. Tâm sự họ đơn giản họ

l người có thể một đ i khi gi n dối về đấu thóc thúng g o h

con lợn con bò nhưng họ kh ng b o giờ dám nghĩ người t có thể



lừ nh u về quê hương đất nước v tổ tiên. Họ đã r đi kháng

chiến tin theo bọn cán bộ với tâm sự đơn giản ấ . Họ đã bị phản

bội bị “bán đứng cả cút” cho một thứ chủ nghĩ Cộng sản nói thì

đẹp v cùng m đến lúc thực h nh thì h hiếp bóc lột hơn cả bọn

Chánh Sứ Tâ đo n thời trước.

Họ biết đ u khổ lần đầu tiên trong một lãnh vực rộng lớn. T i

đoán được nỗi lo sợ củ họ ở cặp mắt họ nháo nhác qu ngược

qu xu i tìm kiếm tu kh ng có gì m chờ đợi. Họ muốn nhìn

thấu ý nghĩ củ sự việc đã vượt họ x quá để nhận định con

đường phải đi cho tới được ên ổn. Họ thấ t i đứng một mình

bên cột đèn có lẽ nét mặt khổ sở củ t i l m cho họ tin tưởng h

chỉ bằng v o cặp kính trắng l dấu hiệu củ con người có học họ

đến gần t i cất tiếng hỏi ngập ngừng e sợ: “ Ông ơi! Chúng cháu

đi về đâu bâ giờ?”

- Đi về đâu? Người n ng dân r đi để bảo vệ lấ một chút t i sản

tinh thần người n ng dân tiểu tư sản đã hỏi t i như thế. Lời hỏi

chân thực họ chắc chắn sẽ đi về hướng t i chỉ cho họ. Mặc dầu họ

kh ng biết t i trong đá sâu củ bản n ng họ vẫn tin tưởng ở tầng

lớp trí thức theo một tru ền thống chư b o giờ đứt đo n.

- Đi về đâu? T i biết trả lời họ r s o một khi chính chúng t còn



tự hỏi lẫn nh u câu ấ ?

- Đi về đâu? T i ếu đuối chỉ t về phí H Nội. Dưới bầu trời

kh ng tr ng s o con đường nhự th m thẳm t n v o đêm tối. T i

rùng mình có cảm giác cả kh ng gi n thấp xuống nhỏ l trong

m u đen c m bẫ . Con đường đư v o đá một cái túi kh ng lối

thoát. Tù ngục.

Họ đi rồi. Thì t i muốn kêu lên g o lên để gọi họ trở l i : đằng

n o cũng chết th ở đâ m chết còn b o nhiêu sinh lực hã tập

trung l i để chết cho c n đảm! Nhưng có một chút gì ng n cản

kh ng cho t i l m cử chỉ tu ệt vọng ấ . Một chút gì thiết th

tính g n góc v ý chí tận tụ củ Quảng tiếng khóc củ nh Chắt

Hoe bước đi củ chị Nhiễu thấm máu chân v o rễ câ rừng Nghĩ

lộ. T i nhớ l i tất cả sự d i dẳng chịu đựng củ con người tiểu tư

sản củ con người tìm tự do v nhớ l i lời người b n trẻ về một

sự t i h i cần thiết một nơi nghĩ dưỡng sức cho những người

chiến đấu đã quá mệt một đị điểm tập trung những khả n ng còn

đương lên.



T i nghĩ: “ Chi đ i đất Việt!”

Trong bụng t i n o n o một sức nặng muốn bồng lên trong cổ tôi

t nh nh t một vị kinh tởm t i có cảm giác sắp n n xuống mặt

đường tất cả tim phổi d d ruột non ruột gi . Những bộ phận

ấ đã sống vì kháng chiến n kháng chiến bị nhục bị phản bội

tất cả thân thể t i bỗng ngập trong mùi máu.

Tôi nhìn lên ngọn đèn vẫn ú á trong sương đêm. Ngọn đèn đổ

nh o xuống vỉ hè. T i choáng váng m mặt phải ngồi thụp

xuống đất. H i t t i chống lên những ngọn cỏ mát rượi t i đư

t áp lên trán trán t i nóng rừng rực. T i cứ ngồi ên mãi như

thế lâu lắm.

Thế rồi đất nước bị chi đ i thật. Trong tâm hồn t i như tâm hồn

một bố gi thấ chủ bán mất một phần thử vườn cũ có những

dòng nước mắt tê tái tủi nhục.

Từ Hải Phòng t i nhiều lần trở lên H Nội những tưởng sẽ r

ngồi khóc trên bãi cỏ Hồ Gươm cho nhẹ nỗi đ u khổ. Nhưng mỗi

lần r tới đó lưng qu v o tò Thị sảnh mặt nhìn r phí Tháp

Rù thì đáng lẽ th n v n ếu đuối t i l i kinh ng c thấ mình

bình thản đặt vấn đề tính toán.

Có lẽ từ trong tiềm thức t i đã học được h được tru ền tiếp



nguồn sinh lực củ số đồng b o đ ng như kiến cỏ trên con đường

N m Định H Nội. Ở H Nội t i đi th m nhiều tr i t m trú củ

đồng b o trong khi chờ đợi phương tiện v o N m. Đình chù

nh thờ nh thương trường học thậm chí tr i gi m v tr i lính

bất cứ đâu miễn có đất đặt qu ng gánh nghỉ chân v có mái che

mư nắng. T i len lỏi tìm người quen kh ng thấ nhưng đến đâu

cũng nh nh chóng th nh quen hết cả. Đồng b o h ng tr m ng n

người lên để trả lời chung những câu hỏi. Hỏi: t i s o đi? Trả

lời: vì kh ng ở được. Hỏi: t i s o kh ng ở được? Thì chính t i đã

trả lời ng trên đâ . Nhưng mặc dầu biết chắc mình kh ng lầm

t i th nh thật vẫn muốn nghe tiếng nói củ người trong cuộc.

T i hỏi đồng b o tr nh nh u thuật chu ện l ng chu ện nh cả

đến chu ện riêng củ mình. Một b mẹ chừng bốn mươi tuổi- thế

hệ chúng t ! Ôm con nhỏ trong cánh t gầ guộc vừ kéo v t áo

l u đ i mắt đỏ mọng vừ kể:

- “Ông ơi các nh cán bộ xã các nh ấ bảo chúng cháu bỏ cúng

ng vải vì cúng vái l du tâm l chống chính phủ Cụ Hồ. Các

nh cán bộ phát động gọi họp ngo i đình để đấu cụ Cử xóm H

bảo l kẻ thù củ nhân dân. B n N ng hội xã thu thuế bắt phơi

kh qu t s ch chúng cháu gặt về mười phần phải nộp đến bả

tám phần rồi. Rồi đến các nh cán bộ dân c ng các nh ấ chi



lân thế n o m mấ vợ chồng bố con nh cháu lúc n o cũng có

người phải đi phục vụ chiến dịch. Các nh cán bộ bảo thế n o

chúng cháu cũng xin vâng vì các nh ấ bảo thế l theo Cụ Hồ

kháng chiến. Chúng cháu cũng muốn kháng chiến lắm nếu có

phải khổ gấp tr m gấp ng n hồi Pháp thuộc chúng cháu cũng cố

chịu.

Người đ n b nghẹn ng o khi bắt đầu v o đến đo n thương tâm:

- “ Nhưng về s u có h i điều l m chúng cháu c đắng nhục nhằn

quá. L hồi tháng Một n m ngoái chúng cháu mới gặt xong t l

đảng gọi họp bảo chúng cháu đấu ruộng đấu trâu v o l m chung.

Bố thằng cháu có ý kiến xin cứ để cho i l m củ nấ (vì chả nói

ng cũng biết chúng cháu cấ ít mới l m tốt được tám s o ruộng

nh cháu l khóm lú cứ như khóm lú nếp cả ấ ng ) nhưng

nh cán bộ giận dữ buộc l bố cháu phản động bảo vệ tư hữu

(khốn n n chúng cháu có mấ s o ruộng quèn thì tư hữu tư hiếc

gì!). Bố cháu có nói muốn l m lấ tốt để cho mấ đứ cháu mỗi

đứ một tí gọi l thơm thảo củ ch củ mẹ chúng nó thì nh cán

bộ bảo cháu cụ Hồ đã có đảng có Bác.

- “S u rồi nghe chừng bố cháu buồn bực lắm m những nhân dân



(!) khác cũng thế nh cán bộ mới bảo nhân dân về thảo luận với

các con cháu xim chúng nó có bằng lòng lấ ruộng gi t i kh ng.

Bố cháu bằng lòng ng những tưởng các cháu nó d i bảo chi

ruộng cho chúng nó thì chúng nó mừng. N o ngờ bố cháu vừ hỏi

chư dứt câu cái thằng Nhớn nh cháu n - người đ n b chỉ đứ

nhỏ chừng tám tuổi mắt ráo hoảnh mặt câng câng- nó đã bảo

ng “ bố bẩn thỉu ù lì ngo n cố”. Bố cháu giận quá có đánh nó

mấ cái khẽ thế m nó lu lo lên rằng áp bức nó cấm đoán nó

kh ng cho nó l m cháu cụ Hồ. Nó l i còn đi báo cáo cho b n xã

cảnh cáo bố cháu l chúng cháu có đẻ nhưng chính đảng với Bác

nu i nên từ n phải hò bình (!) với nó. Thế l bố cháu đợi đến

đêm h m ấ thắp hương v n với ng b ng vải rồi cuối c nh B

cuốn gói đi ng ”.

Người đ n b nói đến đâ liếc nhìn thằng Nhớn. Mặt nó trân tráo

đáng ghét quá. T i khẽ hỏi thì b cho biết vợ chồng phải lừ nó

ngủ lấ giẻ nhét v o miệng rồi trói nó l i m xé r o vừ c ng em

nó vừ khiêng nó đi trốn (vì thế kh ng đem theo được tí đồ đ c

n o hết). T i ng c nhiên s o vợ chồng b kh ng để nó l i:- “ Cái

đồ bất hiếu bất mục ấ đem nó đi l m gì?”. Nhưng b t đã trả lời



ng t i rằng “ nước mắt b o giờ cũng chả xu i” rằng “cháu nó

d i nghe người t dụ dỗ rồi bố cháu sẽ khu ên c n cháu”

Lời nói đi thẳng v o đá lòng khiến cho t i cảm động. B o lâu

n quen dùng kỹ thuật để diễn tả tâm tình tế nhị thiết th nhưng

rối ren gi ng mắc t i ng c nhiên thấ cả một bầu trời c o rộng v

x nh trong củ tình êu hồn nhiên giản dị.

T i th nh thực hổ thẹn phải nhận rằng b o nhiêu học h nh b o

nhiêu từng trải chỉ l m cho tâm hồn t i c ng ng c ng thêm su

ếu. Tâm hồn t i đâu còn có khả n ng thương êu một cách trọn

vẹn đến thế? V lòng tin trong t i kh ng đủ khiến cho đối trước

tương l i t i phải đặt r b o nhiêu câu hỏi kh ng thể trả lời. T i

thật kh ng bằng người đ n b chẳng b o giờ nghĩ rằng con cái có

bổn phận phải êu thương v h sinh ngược lên cho ch mẹ. T i

học ở trường “ho i nghi” củ tinh thần Pháp h m n thật sung

sướng v ngần khi nhận thấ trên đời quả nhiên có những tấm tình

“ êu kh ng đòi êu l i”.

T i l i còn được những b i học khác. B i học về sự khiếp nhược

củ chúng t trên đường đời. Chúng t nhìn về tương l i tính đếm

lợi h i kh ng lúc n o kh ng cần đến sự giúp đỡ bên ngo i: n o l

sự bảo trợ củ một chính qu ền dân chủ n o l qu ền tự do cá

nhân n o l cơ sở kinh tế bắt đầu xâ dựng. Cuộc sống củ chúng



t l một chuỗi d i những điều kiện. Chúng t quá nhiều tự ti mặc

cảm so sánh với gi đình n ng dân ki đi chỉ đem theo được có

h i thứ vốn liếng: một l lòng tin ở mình v ở đồng b o mình

rằng đi bất cứ đến đâu cũng có những người tốt; h i l lòng tin ở

trời “trời sinh voi trời sinh cỏ” tin ở trời m thật r l chắc bằng

v o sức khỏe với đức tính cần cù kiên nhẫn v chịu đựng củ

mình.

Sự thật hết sức r rệt l nếu chúng t ở v o đị vị họ trong một

ng n người chư dễ có một người đã dám đi t kh ng như họ.

Tôi đã nói: vì đời sống củ chúng t phụ thuộc nhiều quá v o

những lo i vật chất phù phiếm m chúng t tưởng rằng kh ng có

kh ng được. Có lẽ chính vì thế m chúng t kh ng tìm thấ Lẽ

Sống. Lẽ Sống hình như phải l định nghĩ củ những ho t động

nhất định thiết ếu củ con người l l o động tin êu v sáng

t o. L o dộng để bảo vệ lấ bản thân mình có bảo vệ được bản

thân mình chắc m nh mới có tin êu v n vật qu nh mình có tin

êu v n vật qu nh mình thì sự sáng t o để tru ền tiếp nòi giống

tru ền tiếp những vẻ đẹp củ Vũ trụ v lo i Người lúc đó mới

thật có nghĩ lý.

Thân ái Trung,



T i nhiều lần len lỏi giữ đám đ ng những người n ng dân r đi

để tìm hiểu họ hơn nữ . Trên bãi xi m ng các phi trường B ch

M i Gi Lâm có những tốp người quần nâu áo vá chen nhau

tránh nắng dưới bóng những chiếc D kot h Nord-Atlas hai

thân. Sự h nh ngộ kh ng thiếu ý nghĩ sâu sắc đối với i ki mới

ng n tháng trước thoáng nghe tiếng má b ầm ì đã m u

m u xuống hầm xuống hố m bâ giờ sắp trèo v o bụng củ

chính những con chim dữ tợn ấ để ngồi v o đúng những chỗ đặt

bom mắc đ n l m một chu ến đi suốt đời kh ng b o giờ mơ

tưởng.

Sự h nh ngộ n t i hoảng nhiên thức tỉnh l cả một cuộc đảo

lộn củ lịch sử. Có viên sĩ qu n phi c ng Pháp quặt t r s u lưng

để l m th ng cho một em nhỏ trèo lên v i rồi tru ền s ng ngồi thu

lu trên bánh xe kép củ chiếc Nord-Atl s. Lớn bé với tất cả số

đồng b o ngồi qu nh đấ cùng nh u vui cười hỉ hả. Cuộc đảo lộn

thật r rệt: gi i đo n thực dân đã hết gi i đo n s u đã bắt đầu

bằng những chu ến đi tập trung v o miền N m củ những người

chống Cộng.

T i viết “ gi i đo n s u chống Cộng” viết xong mới ý thức

được rằng từ trước đến n chúng t quả thực chư từng có một



mặt trận v một gi i đo n chống Cộng. Kh ng kể mặt trận trò hề

Tâm Hữu những con người êu tự do những con người tiểu tư

sản đã có lần n o họp được nh u th nh tập thể có trách nhiệm hẳn

hoi trước lịch sử?

- Chư có nhưng sẽ có vì phải có. Vì N m Việt l cứ điểm cuối

cùng củ chúng t nếu chúng t kh ng muốn có ng biến th nh

đồ vật. Vả l i chính Cộng sản đã dồn v o N m-Việt h ng tr m

ng n đồng b o từ n phải bấu víu lấ nh u để sống. Cộng sản

khi thắng Pháp bằng chiến tr nh kh ng ngờ đã ho n bị cho người

tiểu tư sản một đo n quân cảm tử. Một đo n quân từ n l cái

nhân mãnh liệt trong cái quả dân tộc. Một cái nhân vốn l cái quả

củ kháng chiến . Nếu chúng du tâm sẽ cố nhiên cho rằng Đ o

Trời hu ền bí ếu m được m nh m thu l như thế.

Nhưng chư chắc chúng t đã du tâm cũng như chư hẳn chúng

t đã du vật (b n-sơ-vích). Chúng t h biết cứ nhận chân một

sự kiện cụ thể nó chứng minh rằng s u b bốn n m phân l kẻ bị

mê hoặc kẻ bị đ n áp t n nhẫn thì bâ giờ đồng b o n ng th n

nền móng củ xã hội t đã l i trở về với trí thức.

T i muốn thú nhận với Trung rằng ng lúc n trong tâm hồn

t i tr n đầ một viễn tượng tương l i rực rỡ. Những người b n trẻ

củ t i đã rời khỏi H Nội người đi Pháp đi Mỹ người v o N m



mỗi người nắm trong t một kế ho ch cho những ng sắp tới.

Họ đến th m t i để từ biệt kh ng i quên nhá một mắt v hất

đầu một cái kh ng đâu để tỏ vẻ đồng tình một cách khoái trá.

Riêng t i còn ở l i h ng ng đi tiễn những người lên má b

kh ng quen biết nhưng cũng từng đêm r ngồi trên bờ Hồ Gươm

lắng nghe tiếng im lặng củ cảnh vật củ ánh đèn t n trên mặt

nước v củ cả bóng đen u uẩn dãi qu nh Hồ.

Lòng hỏi lòng t i thấ mình như con ngự mệt mỏi dọc theo lối

mòn kháng chiến qu nh co n r đến con đường mới vừ thẳng

vừ rộng thốt nhiên đâm sợ. Sợ nhưng cũng có mừng: đ n ngự

trẻ đ ng phóng lên nước kiệu T i linh cảm Việt Cộng l i

đương nhầm nhầm ở chỗ đáng giá nh em t quá thấp.

T i chấm hết thư ở đâ bằng một điểm h vọng. Đừng trách nh u

chủ qu n. H i mươi nh m triệu cái chủ qu n sẽ l m nên lịch sử

nghe đâu t i đã viết thế cho Trung trong bức thư thứ nhất để

bênh vực một ý muốn l đời:

.

Hải Phòng,

Ng 1 tháng 8 n m 1954 viết hết.

--------------------------------------------------------------------------------



-

: Bản đánh máy lại trên đây dựa theo bản pdf từ thuvienvn.com

(nay đã không còn) và vantuyen.com (nay là vantuyen.net), saved

since 2001 by Le Tung Chau, do LNL, NXA, NVTh, & Lê Tùng Châu thực

hiện, Saigon 9/2010

ú ô ê ă ễ ô :

Lính Nhẩy Dù lâm nạn ba người,

Nhà Văn lâm nạn một mình thôi.

Sông Rây nước chẩy, mây trôi.

Nhớ về Xuyên Mộc, bồi hồi thương Anh.

Nhà Văn Nguyễn Mạnh Côn viết những tác phẩm Ba Người

Lính Nhẩy Dù Lâm Nạn, Đem Tâm Tình Viết Lịch Sử, Kỳ Hoa

Tử, i c Mơ C a Đá, Tình Cao Thư ng, êu Anh Vư t Chết,

Mối Tình Mầu Hoa Đào, Hòa Bình, Nghĩ gì, Làm gì? . . .Tháng

Ba năm 1976 ông bị bọn Công An Cộng Sản thành Hồ bắt

giam. Năm 1979 ở Trại Tù Khổ Sai Xuyên Mộc, Nhà Văn tuyệt

thực phản đối việc ông bị cầm tù quá lâu. Bon Cai Tù Xuyên

Mộc không cho ông uống nước, Nhà Văn chết thảm trong trại

tù Xuyên Mộc.

Sông Rây chẩy qua vùng rừng bao quanh Trại Tù Khổ Sai

Xuyên Mộc, Bà Rịa. Người Tù Xuyên Mộc những năm 1978,

1979 có câu:



Bao giờ Rừng Thác hết cây

Sông Rây hết nước thì đây mới về.

Cùng sống và chịu cực khổ với Nhà Văn Nguyễn Mạnh Côn ở

Trại Tù Xuyên Mộc những năm 1978, 1979 là Duyên Anh,

Đằng Giao, Hồ Hữu Tường. Năm 1983 gặp lại nhau sau

những ngày tù tội, Duyên Anh đọc cho tôi nghe câu “..Sông

Rây hết nước..” Tôi không nhớ đúng tên Rừng trong câu thơ.

Có thể không phải là Rừng Thác.

Hoàng Hải Th y

Nguồn: http://letungchau.blogspot.com

http://www.hungviet.org/hoanghaithuy/hoanghaithuy5.html

Documents

Dem tam tinh viet lich su nguyen manh con