Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΣχολή Ν.Ο.Π.Ε.- Τμήμα Νομικής

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Δημοσίου ΔικαίουΜάθημα: Συνταγματικό Δίκαιο

Καθ. Α. Δημητρόπουλος

ΖΗΣΗΣ ΧΑΤΖΗΜΠΥΡΡΟΣ

Θέμα Εργασίας: Το δικαίωμα στον αθλητισμό, κατά το αρθ. 16§9 του Συντάγματος

Αθήνα, 15 Φεβρουαρίου 2004

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

Ι. Εισαγωγή

ΙΙ. Μέρος Α΄: Περί του δικαιώματος στον αθλητισμό1. Η συνταγματική διάταξη και η νομική φύση του δικαιώματος

2. Οι Φορείς του Δικαιώματος

3. Οι αποδέκτες

4. Περιορισμοί του δικαιώματος στον αθλητισμό

5. Περιορισμοί σε άλλα δικαιώματα υπέρ του αθλητικού θεσμού

ΙΙΙ. Μέρος Β΄: Ειδικά ζητήματα περί του δικαιώματος στον αθλητισμό1. Τα αθλητικά σωματεία και ενώσεις

2. Ανήλικοι, Μαθητές και Ανάπηροι Αθλητές

3. Το πρόβλημα της φαρμακοδιέγερσης

4. Αθλητική Δικαιοσύνη

α. Οι αθλητικές διαφορές και τα αδικήματα

β. Ο αθλητικός δικαστής

5. Περιπτωσιολογία / Νομολογία

ΙV. Επίλογος

Βιβλιογραφία

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην Ελλάδα ο αθλητισμός έχει μεγάλη ιστορία, καθώς είχε γίνει από τα αρχαία χρόνια

γνωστή η σπουδαιότητά του. Έτσι είχε βγει και το ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιεί».

Κορυφαία εκδήλωση αθλητισμού στην ελληνική αρχαιότητα -και παράλληλα συμφιλίωσης των

λαών- αποτελούσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, θεσμός ο οποίος διατηρείται σήμερα με τους

σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες1.

Τα ελληνικά συντάγματα μέχρι το 1975 δεν προέβλεπαν τίποτα σχετικά με τον

Αθλητισμό. Για πρώτη φορά περιλαμβάνεται διάταξη για τον αθλητισμό και τη Φυσική Αγωγή

στο Σύνταγμα του 1975, στο άρθρο 16§2 και 92, που αναγορεύει το αθλητισμό σε θεσμό3.

Αθλητισμός και Φυσική Αγωγή είναι η κοινωνική πράξη με τις φυσικές

δραστηριότητες, που έχει σκοπό να εκφράσει μέσα από αυτές τον άνθρωπο που συμβιώνει

μέσα στην κοινωνία και αφορά των ελεύθερο χρόνο που αποσκοπεί στην ψυχαγωγία είτε στη

διατήρηση της ψυχικής υγείας, είτε στην κοινωνική παιδαγωγική σχέση4. Επίσης, αθλητισμός

καλείται και το σύνολο των οργανωμένων αθλητικών δραστηριοτήτων (π.χ. ο ελληνικός

αθλητισμός).

Ο αθλητισμός διακρίνεται σε επαγγελματικό, τον οποίο αφορούν οι επαγγελματίες

αθλητές, δηλαδή εκείνοι που ασχολούμενοι με κάποιο άθλημα αποκομίζουν κάποιο κέρδος ή

μισθό, και σε ερασιτεχνικό. Τα πρόσωπα που ασχολούνται με τον επαγγελματικό αθλητισμό

είναι ο αθλητής, ο προπονητής, ο διαιτητής αθλητικών αγώνων, το στέλεχος αθλητικής

διοίκησης, οι αθλητικές ενώσεις σωματείων και οι ομοσπονδίες. Στον ερασιτεχνικό αθλητισμό

μπορούν να συμμετάσχουν οποιαδήποτε φυσικά και νομικά πρόσωπα (π.χ. ο απλός θεατής,

ο μαθητής, οι φίλαθλοι και τα φίλαθλα σωματεία, οι αθλούμενοι σε δημοτικά ή ιδιωτικά

γυμναστήρια κ.λ.π.).

Βάσει των παραπάνω συνταγματικών επιταγών, το Κράτος έχει θεσπίσει μία σειρά

νόμων, την αθλητική νομοθεσία, με πιο σημαντικό τον Αθλητικό Κώδικα (ν. 2725/1999, όπως

έχει μέχρι σήμερα τροποποιηθεί). Δεν είναι, όμως, μόνο το Κράτος που συμβάλλει στη

δημιουργία της αθλητικής έννομης τάξης αλλά και οι αθλητικοί φορείς, κυρίως δε τα αθλητικά

σωματεία και οι αθλητικοί οργανισμοί. Χωρίς κανόνες δεν μπορεί να υπάρξει αθλητισμός, και

1 Αναλυτικά για τον αθλητισμό στην αρχαία Ελλάδα, βλ. σε Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Θεωρία Αθλητικού Δικαίου, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1990, Σελ. 393 επ.2 Το 16§2 αναφέρει ότι «Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό τη … φυσική αγωγή των Ελλήνων…». το 16§9 ορίζει: «Ο αθλητισμός τελεί υπό την προστασία και την ανώτατη εποπτεία του Κράτους. Το Κράτος επιχορηγεί και ελέγχει τις ενώσεις των αθλητικών σωματείων κάθε είδους, όπως νόμος ορίζει. Νόμος ορίζει επίσης τη διάθεση των ενισχύσεων που παρέχονται κάθε φορά στις επιχορηγούμενες ενώσεις σύμφωνα με τον προορισμό τους.»3 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Το δικαίωμα στον αθλητισμό, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1994, Σελ. 51.4 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Θεωρία Αθλητικού Δικαίου, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1990, Σελ. 49.

μάλιστα με τις διαστάσεις που έχει πλέον προσλάβει το οργανωμένο αθλητικό κίνημα

θεσπίζονται κανόνες «αναγκαστικοί», πάνω από την ιδιωτική βούληση5. Το Κράτος ανέχεται

κατώτερες μορφές εξουσίας με αποτέλεσμα η αθλητική έννομη τάξη να διαμορφώνεται

(κυρίως) από τις τελευταίες, παράλληλη με την κρατική και αναγνωρισμένη διεθνώς ως

ανεξάρτητη6.

Όλες αυτές οι ρυθμίσεις όμως θα πρέπει να συμβαδίζουν με τις συνταγματικές

επιταγές, ούτως ώστε ένα τόσο σημαντικό κοινωνικό γεγονός, όπως ο αθλητισμός, να

λειτουργεί σωστά και αποτελεσματικά και για τα άτομα και για την κοινωνία. Γι’ αυτό στη

συνέχεια θα επιχειρηθεί μία ανάλυση του περιεχομένου των αντίστοιχων διατάξεων του

συντάγματος, και έπειτα θα εκτεθούν διάφορα ειδικότερα ζητήματα που αφορούν τον

αθλητισμό.

II. ΜΕΡΟΣ Α΄5 Α. Μαλάτος, Αθλητική Δικαιοσύνη: Έννοια, Σκοπός, Δομή, λειτουργία σε ΕπΑθλΔ 1994, Σελ. 15, 16.6 Μ. Δ. Παπαλουκάς, Διοίκηση και Αθλητικό Δίκαιο, 1996, Σελ. 20.

Περί του δικαιώματος στον αθλητισμό

1. Η συνταγματική διάταξη και η νομική φύση του δικαιώματος

Το Σύνταγμα στο άρθρο 16§9 προβλέπει ότι ο αθλητισμός τελεί υπό την προστασία

και την ανώτατη εποπτεία του Κράτους, το οποίο επιχορηγεί και ελέγχει τις ενώσεις των

αθλητικών σωματείων κάθε είδους.

Το άρθρο 16§9 καθιερώνει κοινωνικό δικαίωμα και ανάγει τον αθλητισμό σε θεσμό,

θέτοντάς τον υπό την προστασία και εποπτεία του Κράτους7. Έτσι, το άρθρο αυτό αποτελεί

παράλληλα και θεσμική εγγύηση του δικαιώματος για ελεύθερη ανάπτυξη της αθλητικής

δραστηριότητας8.

Η προστασία αυτή συμπληρώνεται από το άρθρο 5§1 του Συντάγματος, αφού η

αθλητική δραστηριότητα, η άθληση και η δραστηριοποίηση στα πράγματα του Αθλητισμού για

κάθε άτομο ξεχωριστά, εντάσσονται στον κύκλο εκείνο των δραστηριοτήτων που αφορούν

στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και την ελεύθερη συμμετοχή στην κοινωνική,

οικονομική και πολιτιστική ζωή της Χώρας9. Επομένως το δικαίωμα της ελεύθερης

συμμετοχής στην αθλητική δράση αποτελεί ατομικό δικαίωμα, προστατευόμενο στο άρθρο 5§1, αφού η προσωπικότητα ενός ανθρώπου ολοκληρώνεται με την αθλητική

δραστηριότητα και συνυφαίνεται στενά με αυτήν10.

Η προαγωγή του αθλητισμού εκ μέρους της Πολιτείας μπορεί επίσης να θεμελιώνεται

και στο άρθρο 21§3 για την προστασία της υγείας, με την οποία συνυφαίνεται στενά ο

αθλητισμός. Και εδώ όμως το δικαίωμα είναι κοινωνικό και όπως συμβαίνει και με τα

υπόλοιπα κοινωνικά δικαιώματα, οι πολίτες μπορούν να αντιτάξουν έναντι του Κράτους μόνο

το λεγόμενο κοινωνικό κεκτημένο11.

2. Οι Φορείς του Δικαιώματος

7 Κ.Χ. Χρυσόγονος, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα2, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2002, Σελ. 333, Ι.Ε. Κοϊμτζόγλου, Στοιχεία Δημοσίου Δικαίου2, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2001, Σελ. 112, Δ. Παναγιωτόπουλος, Το δικαίωμα στον αθλητισμό, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1994, Σελ.54 και 73, Α. Ράικος, Συνταγματικό Δίκαιο, Τόμος ΙΙ, Θεμελιώδη Δικαιώματα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2002, Σελ. 31178 Δ. Παναγιωτόπουλος, Το δικαίωμα στον αθλητισμό, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1994, Σελ.54.9 Δ. Παναγιωτόπουλος, Το δικαίωμα στον αθλητισμό, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1994, Σελ.52, 53 και 73.10 Α. Λοβέρδος, «Η Προστασία του Αθλητισμού ως Ατομικό και Κοινωνικό Δικαίωμα», in : Proceedings 1st International Congress on Sports Law, University of Athens, Dec. 11-13, 1993, H.C.R.S.L.: Athens, 1993, pp 171-175. 11 Κ.Χ. Χρυσόγονος, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα2, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2002, Σελ. 42

Σύμφωνα με τα παραπάνω, η δραστηριοποίηση στο αθλητικό γίγνεσθαι αποτελεί

άσκηση συνταγματικού δικαιώματος, το οποίο συνίσταται στην ατομική αλλά και στη

συλλογικά ελεύθερη αθλητική δράση, με την υποχρέωση του Κράτους για παροχές12. Μόνο

με τις παροχές αυτές μπορεί να υλοποιηθεί η κρατική προστασία ως εξασφάλιση αυτού του

δικαιώματος (συμμετοχής) στον Αθλητισμό ως κοινωνικό δικαίωμα, το οποίο παρουσιάζει

διφυή χαρακτήρα, παιδαγωγικό και κοινωνικό-πολιτιστικό13.

Επίσης ότι η άθληση είναι συνήθως συλλογική δραστηριότητα με έντονο

συναγωνιστικό χαρακτήρα (και αυτό ισχύει και για τα ατομικά αθλήματα, όχι μόνο για τα

ομαδικά). Υποκείμενο επομένως του σχετικού δικαιώματος δεν είναι μόνο ο καθένας ατομικά,

αλλά και ο καθένας συλλογικά, τα διάφορα αθλητικά νομικά πρόσωπα, σωματεία, εταιρίες και

ενώσεις με σκοπούς αθλητικούς14. Έτσι ο αθλητής, ο διαιτητής, ο προπονητής, ο θεατής και

κάθε αθλητικό νομικό πρόσωπο είναι φορείς δικαιωμάτων αλλά και υποχρεώσεων στον

κύκλο της αθλητικής δραστηριότητας15.

3. Οι αποδέκτες

Κατά κανόνα, αποδέκτες των συνταγματικών δικαιωμάτων, δηλαδή φορείς της

υποχρέωσης τήρησής τους, είναι το Κράτος καθώς και όλοι οι κρατικοί φορείς. Πιο

συγκεκριμένα, επειδή το άρθρο 16§9 Συντ. εισάγει κοινωνικό δικαίωμα περί προστασίας του

αθλητισμού, συνάγεται απαγόρευση προς την κρατική εξουσία να παρεμβάλλει εμπόδια στην

ερασιτεχνική ή ακόμη και στην επαγγελματική άθληση (αξίωση αποχής έναντι του Κράτους),

αλλά ταυτόχρονα της αναγνωρίζεται δικαίωμα παρέμβασης στις ενώσεις των αθλητικών

σωματείων16. Τέτοιου είδους επεμβάσεις μπορεί να είναι π.χ. υποχρεωτική υποβολή των

προϋπολογισμών των ενώσεων αυτών στη Γενική Γραμματεία του Αθλητισμού και

ενδεχόμενη μεταρρύθμισή τους. Επίσης πρέπει να προβλέπονται με νόμο (πρβλ. αρθ. 12 επ.

ν. 75/1975). Αυτές οι επεμβάσεις είναι επιτρεπτές κατά το άρθρο 16§9 Συντ. και έτσι δεν

12 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Το δικαίωμα στον αθλητισμό, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1994, Σελ. 73.13 Ι. Δρόσος, «Το νέο σχέδιο νόμου για τον αθλητισμό: Αθλητικός κώδικας», στο ΠΑΝΔ. I.S.L.R., 1:1, 1992, Σελ. 134, Α. Λοβέρδος, op. cit. pp 172-175. 14 Ελ. Βενιζέλος, «Η Συνταγματική υποδοχή του αθλητισμού», in : Proceedings 1st International Congress: The Institution of Olympic Games, a Multidisciplinary Approach, Olympia 3-7 Sept. 1991, H.C.R.S.L.: Athens, pp 269 και ΠΑΝΔ. I.S.L.R., 1:2, 1992, Σελ. 212, Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Συμμετοχή στην αθλητική δραστηριότητα και αθλητικά ήθη, ΔιΔικ 1994, Σελ. 541.15 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Θεωρία Αθλητικού Δικαίου, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1990, Σελ. 119-13216 Ι.Ε. Κοϊμτζόγλου, Στοιχεία Δημοσίου Δικαίου2, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2001, Σελ. 112

αντίκεινται στο άρθρο 12, αφού δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του οι ενώσεις των

αθλητικών σωματείων17.

Στη συνέχεια, ως κοινωνικό, το δικαίωμα στον αθλητισμό δεν παρέχει σε κανένα

αγώγιμη αξίωση κατά του Κράτους για την υλοποίησή του, π.χ. με τη δημιουργία κατάλληλων

εγκαταστάσεων, αλλά ούτε και στις ενώσεις των αθλητικών σωματείων παρέχεται το

δικαίωμα να εναγάγουν το Κράτος για εκπλήρωση της συνταγματικά προβλεπόμενης

επιχορήγησης ή επιχορήγησης συγκεκριμένου ύψους18.

Όσον αφορά τώρα τα ατομικά δικαιώματα συμμετοχής στην αθλητική δράση και της

ελεύθερης επιλογής του αθλητικού σωματείου, ως ειδικότερη εκδήλωση του δικαιώματος του

άρθρου 5§1 Συντ., παρέχουν στον καθένα το δικαίωμα να διεκδικήσει την πραγματοποίηση

και την ελεύθερη άσκηση των δικαιωμάτων αυτών και δικαστικά. Η αξίωση εδώ στρέφεται

τόσο εναντίον της κρατικής εξουσίας όσο και της ιδιωτικής (π.χ. εναντίον αθλητικών

σωματείων που αρνούνται αδικαιολόγητα την εγγραφή μέλους στο δυναμικό τους), με βάση

το άρθρο 25§1 Συντ., όπως ισχύει μετά την αναθεώρηση του 2001.

Στους αποδέκτες εντάσσονται και οι φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σχετικές

διατάξεις υπάρχουν στο Δημοτικό και Κοινοτικό Κώδικα. Δεν έχει γίνει όμως σοβαρή μέριμνα

εκ μέρους των φορέων αυτών μέχρι στιγμής για την προαγωγή του αθλητισμού, καθώς η

Πολιτεία δείχνει αυξημένο –αν όχι αποκλειστικό- ενδιαφέρον μόνο για τους επαγγελματίες

αθλητές. Έτσι, το συνταγματικό δικαίωμα των Ελλήνων πολιτών να αναπτύσσουν την

προσωπικότητά τους στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή της Χώρας, δια του αθλητισμού,

παραμένει κενό περιεχομένου19.

Έντονο ενδιαφέρον δείχνει και η διεθνής κοινότητα για την προώθηση και προστασία

του αθλητισμού. Ο αθλητισμός αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο και είναι ορατή η ανάγκη να

τίθενται κανόνες αθλητικού δικαίου διεθνώς με δέσμευση των κρατών. Για τα κράτη-μέλη του

Ο.Η.Ε. ισχύει ο Δεσμευτικός Καταστατικός Χάρτης της UNESCO, όπου κατοχυρώνεται το

δικαίωμα των πολιτών για Γυμναστική20. Επίσης η Δ.Ο.Ε. (Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή)

θέτει τους δικούς της κανόνες για τα αθλητικά και αγωνιστικά ήθη (πρβλ. τον Ολυμπιακό

Καταστατικό Χάρτη). Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει θεσπιστεί από τους

Ευρωπαίους Υπουργούς η Ευρωπαϊκή Διακήρυξη «Αθλητισμός για όλους» στις Βρυξέλλες το

197521. Όλες όμως αυτές οι δραστηριότητες χαρακτηρίζονται από έλλειψη συντονισμού και

17 Κ.Χ. Χρυσόγονος, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα2, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2002, Σελ. 335.18 Κ.Χ. Χρυσόγονος, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα2, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2002, Σελ. 333.19 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Το δικαίωμα στον αθλητισμό, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1994, Σελ. 66.20 Βλ. UNESCO, International Charter of Physical Education and Sport, 21.11.1978, Paris.21 Βλ. Συμβούλιο της Ευρώπης, Αθλητισμός για όλους Ευρωπαϊκή Διακήρυξη: Βρυξέλλες 1975, αρθ. 5, Βλ. παράρτημα Ι.

εκφράζεται η ευχή για μια ενιαία δράση (δημιουργία ενός αθλητικού Ο.Η.Ε., θέσπιση Κώδικα

Διεθνούς Αθλητικού Δικαίου, ίδρυση Διεθνούς Ένωσης Αθλητικού Δικαίου)22.

Στο δικαίωμα, όμως, συμμετοχής στην αθλητική δράση τίθενται περιορισμοί για να

μην προσβάλλονται τα δικαιώματα των άλλων και να μην παραβιάζεται το Σύνταγμα ή τα

χρηστά ήθη.

4. Περιορισμοί του δικαιώματος στον αθλητισμό

Όταν ο καθένας ασχολείται με τον αθλητισμό ως έκφανση της προσωπικότητάς του,

τότε υλοποιεί, όπως αναφέρθηκε, το δικαίωμα του άρθρου 5§1 Συντ.: το δικαίωμα της

ελεύθερης συμμετοχής στην αθλητική δράση εξυπηρετεί το σκοπό της ελεύθερης ανάπτυξης

της προσωπικότητας, ενώ με τη συμμετοχή στην αθλητική δραστηριότητα επιτυγχάνεται η

ειδική συμβολή στην πολιτιστική και κοινωνική ζωή μιας χώρας. Το ίδιο το σύνταγμα θέτει

περιορισμούς στο άρθρο αυτό κατά την άσκηση του αντίστοιχου δικαιώματος. Πρόκειται για

το γνωστό τριπλό περιορισμό του άρθρου 5§1: μη προσβολή των δικαιωμάτων των άλλων,

σεβασμός στο σύνταγμα και τα χρηστά ήθη.

Όσον αφορά το κοινωνικό δικαίωμα του άρθρου 16§9, μπορούν να τεθούν

περιορισμοί μόνο για χάρη σπουδαίου δημοσίου συμφέροντος. Παραδείγματος χάριν, οι

επιχορηγήσεις που προβλέπονται στο δεύτερο εδάφιο υπέρ των ενώσεων των αθλητικών

σωματείων (αθλητικές ενώσεις, ομοσπονδίες) μπορεί να περικοπούν ή σημαντικά να

μειωθούν σε δημοσιονομικά δύσκολους καιρούς, για χάρη της εθνικής οικονομίας23.

5. Περιορισμοί σε άλλα δικαιώματα υπέρ του αθλητικού θεσμού

Περιορισμοί για χάρη του δικαιώματος της συμμετοχής στην αθλητική δραστηριότητα,

τίθενται με νόμο ή από το ίδιο το Σύνταγμα σε βάρος άλλων δικαιωμάτων για λόγους

δημοσίου συμφέροντος, αρκεί να μην είναι υπέρμετροι και να μη θίγεται ο πυρήνας του

δικαιώματος και η αρχή της αναλογικότητας (αρθ. 25§1δ’ Συντ.). Οι περιορισμοί αυτοί

αποβλέπουν στην προστασία του αθλητισμού ως θεσμού και της ελεύθερης συμμετοχής στην

22 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Το δικαίωμα στον αθλητισμό, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1994, Σελ. 80.23 Κ.Χ. Χρυσόγονος, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα2, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2002, Σελ. 335.

αθλητική δράση, εξυπηρετείται δε καλύτερα η «ανώτατη εποπτεία» του κράτους στον

αθλητισμό. Μερικές περιπτώσεις τέτοιων περιορισμών είναι:

α. Στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια (2§1 Συντ.): Μπορεί η προστασία της ανθρώπινης

αξιοπρέπειας να είναι μία από τις κορυφαίες υποχρεώσεις του Κράτους, υποχωρεί όμως

όπου χρειάζεται. Στην περίπτωση του αθλητισμού, μπορεί να υποχωρήσει εφόσον

προβλέπεται ότι όλοι οι αθλητές υποχρεούνται να υποστούν τεστ doping. Ως γνωστόν, το

πρόβλημα της φαρμακοδιέγερσης έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις τώρα τελευταία καθώς οι

αθλητές προσπαθούν να επιτύχουν με δόλια μέσα απίστευτα υψηλές επιδόσεις και να

κερδίζουν έτσι μετάλλια, κύπελλα, βραβεία και δόξα. Κάτι τέτοιο όμως νοθεύει το θεσμό του

αθλητισμού, τον οποίο μετατρέπει απλώς σε ένα θέαμα εντυπωσιασμού και μόνο. Γι’ αυτό

δεν πρέπει στην παραπάνω περίπτωση να θεωρείται αντισυνταγματικός ο περιορισμός του

άρθρου 2§1, όπως δε θεωρείται και στην περίπτωση της υποβολής των οδηγών σε αλκοτέστ,

που σκοπό έχει την ασφάλεια κατά την οδήγηση24.

β. Στην ελευθερία της γνώμης (14§1 Συντ.): Προκειμένου να αποφευχθούν

επεισόδια, εντάσεις και βία στους αθλητικούς χώρους και να εξασφαλισθεί ηρεμία στους

αγώνες, απαγορεύεται δια νόμου κριτική επί του έργου των διαιτητών (για τη διαιτησία τους

σε αγώνα) και των κριτών αγώνων. Βέβαια εδώ ο περιορισμός στην ελευθερία της γνώμης

φτάνει τα όρια της απαγόρευσης, κάτι που υπερβαίνει τα όρια της αναλογικότητας και άρα

είναι αντισυνταγματικός (αρθ. 25§1δ’ Συντ.)25.

γ. Στο δικαίωμα του συνέρχεσθαι (11 Συντ.): Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο της

βίας σε αθλητικούς χώρους κατά τη διεξαγωγή παιγνιδιού και του λεγόμενου

«χουλιγκανισμού»26. Με νομοθετικές διατάξεις τίθενται περιορισμοί στο δικαίωμα της

συνάθροισης σε αθλητικό χώρο, οι οποίοι επιβάλλονται για τα εγκλήματα που τελούνται σε

αυτόν το χώρο καθώς και από τη Διεθνή σύμβαση για τη βία27. Τέτοιοι περιορισμοί μπορεί να

είναι η απαγόρευση ορισμένων φιλάθλων να διαδηλώσουν για ένα αθλητικό γεγονός ή

πρόσωπο ή ομάδα, να εισέλθουν στον αγωνιστικό χώρο, ο σωματικός τους έλεγχος (των

φιλάθλων) πριν την είσοδό τους σε αυτόν ή και η παρουσία αστυνομικής δύναμης μέσα στο

γήπεδο κατά τη διάρκεια του αγώνα. Ειδικά για την παρουσία αστυνομικής δύναμης στον

αγωνιστικό χώρο, έχει κριθεί επιβεβλημένη, αφού αφενός η συγκέντρωση των θεατών δεν

αποτελεί συνάθροιση (σε κλειστό χώρο) κατά την έννοια του άρθρου 11 Συντ. και αφετέρου η

24 Πρβλ. Π. Ι. Παραράς, Ζητήματα προστασίας δικαιωμάτων του ανθρώπου, Εφαρμογές 2003, τεύχος Α’, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, Σελ. 16-19.25 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Το δικαίωμα στον αθλητισμό, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1994, Σελ. 7526 Ελ. Βενιζέλος, Κ. Καλαβρός, Ι. Πανούσης, Στοιχεία Δικαίου, Παραδόσεις για τους φοιτητές του ΤΕΦΑΑ, Πανεπιστήμιο Θράκης, 1996, Σελ. 45.27 Πρβλ. άρθρο 3§1γ’ του Ν. 1787/1988 με τον οποίο κυρώθηκε η διεθνής σύμβαση για τη βία, καθώς και το άρθρο 4 του ν. 1646/1986.

προστασία π.χ. του διαιτητή ή των παικτών της φιλοξενούμενης ομάδας αποτελεί εκδήλωση

της κατ’ άρθρο 16§9 Συντ. προστασίας του αθλητισμού28.

δ. Στην οικονομική ελευθερία: Στις μέρες μας, ένα μεγάλο μέρος του αθλητισμού

έχει μετατραπεί σε επαγγελματικό και αμειβόμενο. Προκειμένου να προστατευθεί ο

αθλητισμός ως θεσμός αλλά και η εθνική οικονομία, έχουν τεθεί κάποιοι περιορισμοί στην

οικονομική δραστηριότητα. Τέτοιοι περιορισμοί είναι παραδείγματος χάριν η νομοθετική

θέσπιση ανώτατων ορίων στις αμοιβές των επαγγελματιών αθλητών και ποδοσφαιριστών για

να αποφεύγονται υπέρογκες αμοιβές29.

ε. Στην ελευθερία των συμβάσεων (5§1 Συντ.): Περιορισμοί στην ελευθερία των

συμβάσεων τίθενται κυρίως κατά τις μετεγγραφές των αθλητών από σωματείο σε σωματείο.

Η επιλογή του σωματείου εκ μέρους του αθλητή αποτελεί ατομικό δικαίωμα εκπορευόμενο

από το άρθρο 5§1 Συντ., όπως επίσης και το δικαίωμα να μετεγγραφεί σε άλλο σωματείο της

επιλογής του. Επειδή όμως για ένα αθλητικό σωματείο ή μία Ανώνυμη Αθλητική Εταιρία (π.χ.

Κ.Α.Ε., Π.Α.Ε.), αποτελεί σοβαρή οικονομική επένδυση η συμμετοχή σε αυτές ενός

συγκεκριμένου αθλητή, τίθενται κάποιοι περιοριστικοί όροι ούτως ώστε η μετεγγραφή να μην

είναι και τόσο εύκολη υπόθεση. Οι όροι αυτοί είναι θεμιτοί, αρκεί να μην είναι υπέρμετροι ή

παντελώς ανεπιεικείς30. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του ποδοσφαίρου, τίθενται σοβαροί

περιορισμοί στις συμβατικές σχέσεις που αφορούν το άθλημα αυτό, καθώς το τελευταίο

χαίρει έντονου κρατικού ενδιαφέροντος (πρβλ. τις προσόδους που αντλεί το Κράτος μέσω του

ΠΡΟ-ΠΟ για την ενίσχυση του αθλητισμού). τέτοιοι περιορισμοί όμως δεν μπορούν να

δικαιολογηθούν όταν φτάνουν στο σημείο της μονομερούς από το σωματείο δέσμευσης του

αθλητή για ολόκληρη την περίοδο που μπορεί αυτός να αποδώσει αθλητικά ή για μεγάλο

μέρος της31.

στ. στο δικαίωμα του νόμιμου δικαστή και την παροχή δικαστικής προστασίας (αρθ. 8 και 20 Συντ.): Με ειδικούς αθλητικούς νόμους και κανονισμούς εθνικών ή διεθνών

αθλητικών οργανώσεων, έχουν συσταθεί ειδικά σώματα με δικαιοδοτική λειτουργία. Ο

ελληνικός αθλητικός κώδικας (Ν. 2725/1999, αρθ. 121 επ.) προβλέπει τη σύσταση

πρωτοβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου στη Θεσσαλονίκη (αρθ. 122) και ενός δευτεροβάθμιου,

το Ανώτατο Συμβούλιο Επίλυσης Αθλητικών Διαφορών (Α.Σ.Ε.Α.Δ., αρθ. 123), τα οποία

αποτελούνται μεν από δικαστικούς λειτουργούς του άρθρου 87 Συντ., αλλά δεν ανήκουν στα

28 Κ.Χ. Χρυσόγονος, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα2, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2002, Σελ. 447.29 Πρβλ. άρθρο 20 του Ν. 1958/199130 ΣτΕ 4914/1988, 235/1990, 2636/199031 Κ. Ρέμελης, Οι περιορισμοί της ελευθερίας των συμβάσεων στον επαγγελματικό αθλητισμό, ΔιΔικ 1994, Σελ. 1300.

δικαστήρια του άρθρου 93 Συντ. Ο σκοπός των διατάξεων αυτών είναι να επιτυγχάνεται

γρήγορη εκδίκαση των αθλητικών διαφορών και αδικημάτων32.

ζ. στην ιδιοκτησία και το περιβάλλον (17 και 24 Συντ.): Ο περιορισμός στην

ατομική ιδιοκτησία και την προστασία του περιβάλλοντος έχει καταφανεί τα τελευταία έτη στην

Ελλάδα, ιδιαιτέρως με την εκμετάλλευση ιδιωτικών ακινήτων για τη δημιουργία

εγκαταστάσεων, χρήσιμων για τους ολυμπιακούς αγώνες του 2004. Επιπλέον, καμιά φορά τα

ολυμπιακά αυτά έργα μπορεί να προσβάλλουν και το φυσικό περιβάλλον (π.χ. λίμνες και

υδροβιότοποι μετατρέπονται σε αγωνιστικούς χώρους κωπηλασίας ή ιππόδρομους). Επειδή

η ανάγκη για ακίνητα είναι μεγάλη, αλλά τα αντίστοιχα ανταλλάγματα μάλλον δεν είναι

ικανοποιητικά, και λόγω του ότι μερικοί ίσως παραβλέπουν τη σπουδαιότητα του θεσμού των

ολυμπιακών αγώνων, η ελληνική νομολογία είναι πλέον πλούσια σε σχετικά ζητήματα και έχει

αντιμετωπίσει μία πληθώρα προσφυγών ιδιωτών έναντι του Κράτους που εκμεταλλεύεται για

τους παραπάνω σκοπούς τα ακίνητά τους ή επιβαρύνει το περιβάλλον33.

III. ΜΕΡΟΣ Β’32 Δ. Παναγιωτόπουλος, Αθλητική έννομη τάξη (Εθνική-Διεθνής), Αθλητική Δικαιοδοσία και εφαρμοστέο δίκαιο, Εφαρμογές 2003, τεύχος Α’, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, Σελ. 99.33 Ενδεικτικά παράβαλε τις πρόσφατες: ΑΠ 880/2003, 878/2003, ΣτΕ 43/2003, ΣτΕ 927/2003, ΣτΕ 929/2003, ΣτΕ 1528/2003, και τις ΣτΕ 2002-2007/2003.

Ειδικά ζητήματα περί του δικαιώματος στον αθλητισμό

1. Τα αθλητικά σωματεία και ενώσεις

Με τον αθλητισμό δεν έχουν δικαίωμα μόνο φυσικά πρόσωπα να ασχολούνται αλλά

και νομικά. Νομικά πρόσωπα που ασχολούνται με τον αθλητισμό είναι τα αθλητικά σωματεία,

οι αθλητικές ενώσεις, οι ομοσπονδίες και οι ανώνυμες αθλητικές εταιρίες (Κ.Α.Ε., Π.Α.Ε.,

Ε.Π.Α.Ε.). Κάθε ένα από αυτά προστατεύεται με διαφορετικό τρόπο από το Σύνταγμα.

Για τη σύσταση και τη λειτουργία του αθλητικού σωματείου εφαρμόζονται οι διατάξεις

του Αστικού Κώδικα που αναφέρονται στο σωματείο γενικά. Έτσι, αθλητικό σωματείο είναι

ένωση προσώπων που συστήνεται με ελευθερία βούλησης, επιδιώκει σκοπό μη

κερδοσκοπικό και συγκεκριμένα την καλλιέργεια και την ανάπτυξη του αθλητισμού στο

πλαίσιο του φίλαθλου πνεύματος και των κανόνων που απορρέουν από τη Διεθνή

Ολυμπιακή Επιτροπή (Δ.Ο.Ε.), διαθέτει νομική προσωπικότητα και διέπεται από το

καταστατικό του και το νόμο34. αποτελείται από τουλάχιστον 20 αθλούμενα μέλη.

Τα αθλητικά σωματεία προστατεύονται στο άρθρο 12 του συντάγματος. Επομένως

συστήνονται και διαλύονται μόνο με δικαστική απόφαση, η σύστασή τους είναι ελεύθερη και

δεν εξαρτάται από προηγούμενη άδεια. Δεν εφαρμόζεται, όμως, το άρθρο αυτό στο δικαίωμα

του καθενός να επιλέγει ελεύθερα το σωματείο της επιλογής του και να αποτελεί μέλος του,

όπως επίσης δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση αυτή και το 16§9 Συντ. Το παραπάνω

δικαίωμα προέρχεται από το δικαίωμα στην προσωπικότητα του άρθρου 5§1 Συντ35.

Υπερκείμενες των σωματείων είναι οι ενώσεις των αθλητικών σωματείων. Αυτές

αποτελούνται από πρωτοβάθμια αθλητικά σωματεία, καλούνται ενώσεις36, ομοσπονδίες ή

σύνδεσμοι και είναι δευτεροβάθμιες ή τριτοβάθμιες. Για κάθε κλάδο του αθλητισμού

(ποδόσφαιρο, στίβος, τοξοβολία, άρση βαρών, καλαθοσφαίριση κ.λ.π.) έχει ιδρυθεί μία και

μόνη37 ανώτατη ένωση, η οποία συνήθως ονομάζεται ομοσπονδία. Όλες αυτές οι ενώσεις δεν

αποτελούν σωματεία του άρθρου 12 Συντ. και δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του. Για

αυτές ισχύει το ειδικό καθεστώς του άρθρου 16§9 Συντ., με την κρατική επιχορήγηση και τον

34 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Θεωρία Αθλητικού Δικαίου, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1990, Σελ. 138 και 139.35 Α. Ράικος, Συνταγματικό Δίκαιο, Τόμος ΙΙ, Θεμελιώδη Δικαιώματα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2002, Σελ. 3117. πρβλ. και λανθασμένη νομολογία: ΣτΕ 1812/1990 (3η σκέψη) και 963/1991 (4η σκέψη).36 Δεν πρέπει να ταυτίζονται με τις απλές (αθλητικές) ενώσεις προσώπων του Αστικού Κώδικα, για τις οποίες ισχύει το καθεστώς του άρθρου 12 (§3) Συντ.37 Αποφεύγεται έτσι ο έντονος ανταγωνισμός, πρβλ. και ΠολΠρΑθ 3068/1996: απαγόρευση δεύτερης ομοσπονδίας στον ίδιο κλάδο άθλησης.

έντονο κρατικό παρεμβατισμό38 (π.χ. ζητήματα φορολογίας των αθλητών και των σωματείων

ρυθμίζονται αποκλειστικά από τη νομοθετική εξουσία39 και όχι, φυσικά, από αθλητικούς

φορείς).

Όσον αφορά τις αθλητικές Ανώνυμες Εταιρίες, για αυτές ισχύει ό,τι και για τις

ανώνυμες εταιρίες του εμπορικού κώδικα και εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 5 για την

οικονομική ελευθερία. Το αυξημένο ενδιαφέρον της Πολιτείας για τον αθλητισμό έχει σαν

αποτέλεσμα περισσότερο κρατικό παρεμβατισμό σε αυτές (αρθ. 106 Συντ.), σε σχέση με τις

υπόλοιπες.

2. Ανήλικοι, Μαθητές και Ανάπηροι Αθλητές

Ο νομοθέτης αλλά και οι αθλητικοί φορείς, δείχνουν ειδική φροντίδα για τους

ανήλικους, μαθητές και ανάπηρους αθλητές, αφού και αυτοί έχουν δικαίωμα στον αθλητισμό.

Το δικαίωμα στον αθλητισμό των ανηλίκων απορρέει από το άρθρο 5§1 Συντ. Η ειδική

μέριμνα για αυτούς όμως απορρέει από το άρθρο 21§1 Συντ., που εισάγει κοινωνικό

δικαίωμα για την κρατική προστασία της παιδικής ηλικίας. Η προβληματική γύρω από τους

ανήλικους αθλητές και το δικαίωμά τους συμμετοχής στην αθλητική δράση είναι μεγάλη

καθώς δεν μπορούν οι ανήλικοι να ελέγχουν τις συμφωνίες για τους κανόνες και τις

συναντήσεις των προπονητών, στελεχών της διοίκησης και των ειδικών με αποτέλεσμα την

άνιση μεταχείρισή τους40. Κυρίαρχα δικαιώματα για τα παιδιά, επομένως, είναι η αυτοδιάθεση,

το δικαίωμα γνώσης, της προστασίας από κατάχρηση, της επιλογής της ομάδας, του

αυτοσεβασμού και του σεβασμού από τους άλλους41.

Για τους μαθητές αθλητές το δικαίωμά τους στον αθλητισμό πηγάζει βεβαίως από το

άρθρο 5§1, αλλά φροντίζει ειδικά για αυτούς το Κράτος μέσω του άρθρου 16§2 Συντ. Με

βάση το άρθρο αυτό η φυσική αγωγή των Ελλήνων αποτελεί σκοπό της Παιδείας η οποία

είναι βασική αποστολή του Κράτους. Η Φυσική Αγωγή έχει ενταχθεί στο βασικό σχολικό

πρόγραμμα μαθημάτων για όλες τις τάξεις των δημόσιων σχολείων και έχει ανατεθεί σε

ειδικούς καθηγητές φυσικής αγωγής42. Επίσης, προς εκτέλεση αυτών των συνταγματικών

επιταγών έχει καθιερωθεί η «Ημέρα Αθλητισμού» στα σχολεία (δηλαδή ημέρα με αθλητικές

38 Π. Δαγτόγλου, Ατομικά Δικαιώματα Β’, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1991, Σελ. 768 (αριθ. 1046)39 Μ. Δ. Παπαλουκάς, Διοίκηση και Αθλητικό Δίκαιο, 1996, Σελ. 20.40 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Το δικαίωμα στον αθλητισμό, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1994, Σελ. 7641 P.J. Galasso, The Rights of Children in organized Sport, Windor: Ontario 1984, pp. 15-73.42 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Θεωρία Αθλητικού Δικαίου, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1990, Σελ. 289 επ. Ο θεσμός του ειδικού καθηγητή της γυμναστικής στα σχολεία πηγάζει από τον αρχαίο ελληνικό θεσμό του «παιδοτρίβη», που αναλάμβανε τη φυσική αγωγή των μαθητών στην αρχαία Ελλάδα.

εκδηλώσεις προς το τέλος της σχολικής χρονιάς) και έχουν προβλεφθεί νομοθετικά οι

Μαθητικοί Όμιλοι Αθλημάτων (Μ.Ο.Α.) καθώς και το συμβούλιο σχολικού αθλητισμού43.

Επιπλέον για τους μαθητές αθλητές έχει προβλεφθεί νομοθετικά η προνομιακή

εισαγωγή τους σε ανώτατες σχολές Φυσικής Αγωγής, εφόσον σημειώνουν υψηλές επιδόσεις

σε αθλήματα που περιλαμβάνονται στον επίσημο κατάλογο αθλημάτων των Ολυμπιακών

Αγώνων. Η εισαγωγή ωστόσο αυτών των αθλητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει

συναντήσει αρκετά προβλήματα κατά την εφαρμογή του, που οφείλεται σε αμέλεια τόσο της

πολιτείας όσο και των ίδιων των ενδιαφερόμενων μαθητών και η σχετική νομολογία είναι

πλούσια44.

Για τους ανάπηρους αθλητές παρατηρείται ιδιαίτερη ευαισθησία, όχι μόνο από το

Κράτος αλλά και διεθνώς. Η ειδική αντιμετώπισή τους θεμελιώνεται στο συνδυασμό των

άρθρων 5§1, 16§9 και 21§§3 και 6 του συντάγματος. Βάσει αυτών, ο αθλητικός κώδικας (ν.

2725/1999) περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις για τους ανάπηρους, με την πρόβλεψη ειδικών

εγκαταστάσεων, προπονητών και αθλημάτων. Ακόμη, η ευαισθησία απέναντι στους

ανάπηρους αθλητές κορυφώνεται διεθνώς με τη διεξαγωγή των Παραολυμπιακών Αγώνων,

κατά τη διάρκεια των οποίων διεξάγονται ειδικά διαμορφωμένα αθλήματα με ειδικούς κανόνες

σε κατάλληλους χώρους45.

3. Το πρόβλημα της φαρμακοδιέγερσης

Τα τελευταία χρόνια οι αθλητικοί αγώνες έχουν μετατραπεί σε θέαμα που κερδίζει το

ενδιαφέρον μιας μεγάλης μάζας ανθρώπων. Ειδικά στις αναμεταδόσεις των αγώνων του

Champions League, Mundial (ποδοσφαίρου) και των Ολυμπιακών Αγώνων, καταγράφονται

τεράστιες θεαματικότητες (έως και το ήμισυ του πληθυσμού της γης), ενώ τα γήπεδα όπου

διεξάγονται αυτοί οι αγώνες είναι κάθε φορά κατάμεστα.

Αυτό αποφέρει σημαντικά κέρδη στους αθλητές, στα σωματεία τους και κατ’ επέκταση

στην εθνική οικονομία των κρατών, αλλά έχει και δυσάρεστες παρενέργειες. Οι αθλητές,

προκειμένου να ικανοποιούν το αυξημένο ενδιαφέρον των θεατών και επομένως να

κερδίζουν περισσότερο σε δόξα και χρήμα, προσπαθούν να βελτιώνουν τις επιδόσεις τους

43 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Θεωρία Αθλητικού Δικαίου, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1990, Σελ. 270 επ.44 ΣτΕ 504/1995, ΣτΕ 10/1995, ΣτΕ 4048/1995, ΣτΕ 2871/1994, ΣτΕ 1057/1994, ΣτΕ 1686/1994, ΣτΕ 2919/1993.45 Άλλο το ότι παρατηρείται λιγότερο ενδιαφέρον για τους αγώνες αυτούς απαραδέκτως από τους θεατές και έτσι οι αθλητές αυτοί δεν προβάλλονται όσο θα έπρεπε.

στα αθλήματα, σημειώνοντας θεαματικά ρεκόρ, και φτάνοντάς τες σε απίστευτα υψηλά

επίπεδα. Για την επίτευξη των παραπάνω σκοπών, όμως, δεν αρκούνται μόνο σε αυστηρή

προπόνηση και δίαιτα, αλλά επιπλέον υποβοηθούνται χορηγώντας στον εαυτό τους ουσίες

που βελτιώνουν τη φυσική τους κατάσταση. Αυτή η χορήγηση καλείται φαρμακοδιέγερση, ή,

διεθνώς, doping.

Το πρόβλημα του doping έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις καθώς είναι ευρύτατα

διαδεδομένο στον αθλητικό κόσμο και οι απαγορευμένες ουσίες προωθούνται ακόμη και από

τα σωματεία (μέσω των ιατρών τους συνήθως), τα οποία «επενδύουν» πάνω στις υψηλές

(και άρα κερδοφόρες) επιδόσεις των αθλητών τους. Αυτή η τακτική όμως έχει νοθεύσει το

γνήσιο πνεύμα του αθλητισμού, οι επιδόσεις που καταγράφονται είναι μεν θεαματικές αλλά

ψεύτικες και αποτελεί την κύρια αιτία της εμποροποίησης του αθλητισμού. Καμιά φορά, το

doping έχει και τραγικές συνέπειες, αφού δεν είναι λίγοι οι αθλητές που έχουν χάσει τη ζωή

τους σε νεαρή ηλικία, ακόμη και κατά τη διάρκεια αγώνων, λόγω υπερβολικής δόσης των

ουσιών αυτών. θάνατος καθόλου ένδοξος, καθώς οι αθλητές αυτοί, ενώ δοξάζονταν εν ζωή,

απομυθοποιούνται μετά την αποκάλυψη της χρήσης αυτών των ουσιών. Αυτές οι ουσίες

αποτελούνται κυρίως από βιταμίνες, πρωτεΐνες και άλλα, που βελτιώνουν τη φυσική

κατάσταση, αλλά η υπερβολική τους δόση μπορεί να διαταράξει σοβαρά τον οργανισμό και

να επιφέρει ακόμη και το θάνατο.

Τα κράτη, οι διεθνείς οργανισμοί και οι διάφοροι αθλητικοί φορείς, βλέποντας όλα

αυτά, δραστηριοποιήθηκαν και θέσπισαν μια σειρά από κανόνες προς αποτροπή των

παραπάνω φαινομένων, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Το Κράτος, για παράδειγμα, έχει

ποινικοποιήσει τη χρήση και τη χορήγηση των ουσιών doping. Προβλέπονται αυστηρότερες

ποινές για τη χορήγηση παρά για τη χρήση (πρβλ. αρθ. 128Θ του Αθλητικού Κώδικα).

Επίσης, προβλέπεται αποκλεισμός του αθλητή από την αθλητική δραστηριότητα για κάποιο

χρονικό διάστημα, ή ισόβια, καθώς και η στέρηση της φίλαθλης ιδιότητας. Προς την

κατεύθυνση του αποκλεισμού τείνουν και οι αθλητικοί φορείς, συμπεριλαμβανομένης της

Δ.Ο.Ε.46. Ο αποκλεισμός αυτός συνοδεύεται και από την ηθική τιμωρία του αθλητή να

αποδοκιμάζεται παγκοσμίως, καθώς από ίνδαλμα μετατρέπεται αυτόματα σε παράδειγμα

προς αποφυγή.

4. Η αθλητική δικαιοσύνη

α. Οι αθλητικές διαφορές και τα αδικήματα

46 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Θεωρία Αθλητικού Δικαίου, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1990, Σελ. 207-222. Πρβλ. και ΣτΕ 467/2002 (Ε.Α.).

Ο χώρος του αθλητισμού παρουσιάζει έντονο νομικό ενδιαφέρον. Η αθλητική έννομη

τάξη περιλαμβάνει ένα πλέγμα ποικίλων εννόμων σχέσεων, από τις οποίες προκύπτουν

διαφορές. Διαφορές προκύπτουν αρκετά συχνά, καθώς συχνά παρατηρούνται συμπεριφορές

που παραβιάζουν τους κανόνες της αθλητικής έννομης τάξης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα

αποτελούν οι διαφορές μεταξύ των αθλητών και των σωματείων τους, για ζητήματα κυρίως

οικονομικού χαρακτήρα. Όταν ένα σωματείο απασχολεί ερασιτέχνες αθλητές με αμοιβή, η

σχέση που συνάπτεται είναι σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, ενώ όταν απασχολεί

επαγγελματίες, η σχέση διέπεται από ειδικό νομοθετικό καθεστώς47 που συγγενεύει με το

εργατικό δίκαιο. οι διαφορές που τυχόν προκύπτουν είναι ιδιωτικές και επιλύονται στα

πολιτικά δικαστήρια48.

Τη φύση των αθλητικών διαφορών ορίζουν ο αθλητικός χαρακτήρας, η ειδική

κανονιστική πρόβλεψη ή η σύγκρουση συμφέροντος ή δικαιώματος στην αθλητική πράξη,

κατ’ εφαρμογή της έννομης τάξης στον αθλητισμό. πολλές φορές οι διαφορές αυτές αντί να

φθάνουν στην επίλυση οδηγούν σε νέες και στην αναζήτηση του αρμόδιου δικαστηρίου49.

Τα αθλητικά αδικήματα από την άλλη συνδέονται με τη λεγόμενη Αθλητική Ηθική.

Απρεπής συμπεριφορά μεταξύ των παικτών, το doping, η βία στα γήπεδα, η δωροδοκία, οι

προσπάθειες επίτευξης της νίκης με οποιαδήποτε (δόλια) μέσα και η εμποροποίηση η οποία

σήμερα επισημοποιείται, έρχονται σε αντίθεση με τις ηθικές αρχές και τους θεσπισμένους

κανόνες των αθλητικών ηθών. Η παραβίασή τους συνιστά αδικήματα και οι κυρώσεις, που

επιβάλλονται ως ποινές κατόπιν πειθαρχικής διαδικασίας, επιβάλλονται από ειδικά

δικαιοδοτικά όργανα50.

β. Ο αθλητικός δικαστής

Προκειμένου οι αθλητικές διαφορές να επιλύονται γρήγορα, έχουν προβλεφθεί με

νόμο ειδικά δικαιοδοτικά όργανα, εξειδικευμένα στο αθλητικό δίκαιο, τα οποία είτε ανήκουν σε

47 Ως προς τις αμοιβές δεν ισχύουν οι γενικοί κανόνες του εργατικού δικαίου αλλά ειδικό νομοθετικό καθεστώς (πρβλ. ΜΠρΒερ 6/2000)48 Β. Σκουρής, Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο Ι, Σάκκουλας, Θεσσαλονίκη, 1996, Σελ. 182 επ., Κ.Σ. Ρέμελης, Νομική φύση των πειθαρχικών αθλητικών διαφορών, Αρμενόπουλος 1994, Σελ. 103. Πρβλ. και πλούσια νομολογία, ιδίως: ΣτΕ 2359/1987, ΜΠρΒερ 6/2000 (αμοιβή αθλητή), ΕφΘεσ. 684/1998 (ο αθλητής είναι εργαζόμενος), ΕφΑθ 1905/1996, ΜΠρΑθ 421/1994, ΑΠ 10/1995 (απόλυση προπονητή για αντικανονική συμπεριφορά), ΑΠ 321/1993, ΑΠ 522/1988 (Ι.Κ.Α.), ΣτΕ 623/1987, ΣτΕ 5141/1984, ΣτΕ 3402/1984, ΣτΕ 619/198349 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Αθλητική έννομη τάξη (Εθνική-Διεθνής), Αθλητική Δικαιοδοσία και εφαρμοστέο δίκαιο, Εφαρμογές 2003, τεύχος Α’, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, Σελ. 11050 Κ.Σ. Ρέμελης, Νομική φύση των πειθαρχικών αθλητικών διαφορών, Αρμενόπουλος 1994, Σελ. 103 επ.

νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (αθλητικά σωματεία)51 είτε αποτελούν διοικητικά όργανα.

Η νομιμότητα των οργάνων αυτών αμφισβητείται γιατί περιορίζει σημαντικά το δικαίωμα του

νόμιμου δικαστή και της έννομης δικαστικής προστασίας (βλ. παραπάνω, Μέρος Α’, υπό 5,

στ).

Ο αθλητικός κώδικας ρυθμίζει το ζήτημα της αθλητικής δικαιοσύνης (που θεωρείται

οιονεί δικαιοσύνη)52 στα άρθρα 121 επ. Με βάση της ρυθμίσεις αυτές, συστήνεται μονομελές

πρωτοβάθμιο δικαιοδοτικό όργανο στη Θεσσαλονίκη, το οποίο συγκροτείται από έναν

πρωτοδίκη (ή δικαστικό πάρεδρο) των πολιτικών δικαστηρίων. Ως δευτεροβάθμιο

δικαιοδοτικό όργανο, συστήνεται στην Αθήνα το Ανώτατο Συμβούλιο Επίλυσης Αθλητικών

Διαφορών (Α.Σ.Ε.Α.Δ.), που αποτελείται από 15 δικαστικούς λειτουργούς με τους

αναπληρωτές τους. Αυτοί οι λειτουργοί είναι πρόεδροι εφετών, εφέτες, πρόεδροι

πρωτοδικών, πρωτοδίκες, δικαστικοί πάρεδροι και 3 εισαγγελείς (από εισαγγελέα εφετών

μέχρι εισαγγελικό πάρεδρο). Όλοι αυτοί προέρχονται από την πολιτική και ποινική δικαιοσύνη

και κληρώνονται (ύστερα από αίτημα των αθλητικών σωματείων) για δύο χρόνια.

Το Α.Σ.Ε.Α.Δ. είναι διοικητικό όργανο και εκδίδει αποφάσεις, οι οποίες όταν

αναφέρονται σε θέματα ιδιωτικού δικαίου, δημιουργούν και διαφορές ιδιωτικού δικαίου που

επιλύονται από τα αρμόδια πολιτικά δικαστήρια53. Όταν εφαρμόζουν διοικητικό δίκαιο (π.χ.

επιβολή πειθαρχικής ποινής), τότε μπορούν να προσβληθούν με αίτηση ακύρωσης ενώπιον

του Συμβουλίου της Επικράτειας.

Οι παραπάνω προβλέψεις υλοποιούν την ανώτατη κρατική εποπτεία του άρθρου

16§9 Συντ., αφού σκοπό έχει τη διευθέτηση και εξάλειψη των αντιαθλητικών συμπεριφορών

με την απειλή κυρώσεων, τη νομιμότητα των οποίων ελέγχει με τα ανωτέρω «δικαιοδοτικά»

όργανα54. Πολλές φορές, όμως, τα όργανα αυτά μεροληπτούν υπέρ των σωματείων ή της

κρατικής εξουσίας και, όπως ειπώθηκε, δεν αποτελούν δικαστήρια με τη συνταγματική τους

έννοια και τις συνταγματικές εγγυήσεις τους. Μέσα, λοιπόν, από αυτή τη δικαιοδοτική δομή

δεν εξασφαλίζεται στοιχειωδώς μια δίκαιη δίκη στις αθλητικές διαφορές, ενώ τα δικαιώματα

των αθλητών και των μετεχόντων στην αθλητική ζωή για δίκαιη δίκη και αμερόληπτο δικαστή

(που η ΕΣΔΑ και το ελληνικό σύνταγμα επιτάσσουν) παραγκωνίζονται σημαντικά55.

Εκφράζεται πάντως η ευχή να δημιουργηθεί ένας ξεχωριστός δικαστικός κλάδος, με

αρμοδιότητα να απονέμει ουσιαστική αθλητική δικαιοσύνη συστηματικά και συντονισμένα και

για να εξαλειφθεί κάθε υπόνοια περί της αντισυνταγματικότητας της τωρινής οιονεί αθλητικής

51 ΠΠρΑθ 488/1985, ΠΠρΑθ 1102/1985.52 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Αθλητική έννομη τάξη (Εθνική-Διεθνής), Αθλητική Δικαιοδοσία και εφαρμοστέο δίκαιο, Εφαρμογές 2003, τεύχος Α’, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, Σελ. 98.53 Εφ.Θεσ. 684/199854 Κ.Σ. Ρέμελης, Νομική φύση των πειθαρχικών αθλητικών διαφορών, Αρμενόπουλος 1994, Σελ. 10255 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Αθλητική έννομη τάξη (Εθνική-Διεθνής), Αθλητική Δικαιοδοσία και εφαρμοστέο δίκαιο, Εφαρμογές 2003, τεύχος Α’, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, Σελ. 110

δικαιοσύνης. με λίγα λόγια, υπάρχει ανάγκη να συσταθεί Αθλοδικείο56, που να εξασφαλίζει

όλες τις δικονομικές εγγυήσεις και τις αρχές της νομιμότητας και της δίκαιης δίκης.

5. Περιπτωσιολογία / Νομολογία

Για όλα τα παραπάνω θέματα, που παρουσιάζουν αρκετό νομικό ενδιαφέρον, υπάρχει

σχετική πλούσια νομολογία. Τα δικαστήρια αντιμετωπίζουν κατά καιρούς μία πληθώρα από

ποικίλα θέματα που ανακύπτουν από τις αθλητικές έννομες σχέσεις. Παρακάτω ακολουθεί

μία έκθεση από μερικές ενδιαφέρουσες αποφάσεις που αφορούν τον αθλητισμό:

α) ΣτΕ 4048/1995 (αδημοσίευτη)57: Η απόφαση αυτή έχει να κάνει με την

προνομιακή (χωρίς εξετάσεις) εισαγωγή μαθητών, οι οποίοι ασχολούνται με τον αθλητισμό

και έχουν πετύχει διακρίσεις σε πανελλήνιους αγώνες ή πανελλήνιο πρωτάθλημα, στα

Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και συγκεκριμένα στα ΤΕΦΑΑ. Μία αθλήτρια είχε διακριθεί

σε πανελλήνιο πρωτάθλημα άρσης βαρών γυναικών αλλά απορρίφθηκε η αίτησή της για

εισαγωγή στα ΤΕΦΑΑ. Η αιτιολογία της προσβαλλόμενης απορριπτικής απόφασης ήταν ότι

σύμφωνα με το άρθρο 25 παρ. 1 περ. β του ν. 2009/1992 ο αθλητής πρέπει να επιδίδεται σε

άθλημα ή αγώνισμα που περιλαμβάνεται στο εκάστοτε ισχύον πρόγραμμα των Ολυμπιακών

Αγώνων και η άρση βαρών γυναικών (στην οποία επιδιδόταν η αιτούσα) δεν περιλαμβανόταν

τότε στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων. Η αιτούσα προσέβαλε την αρνητική αυτή

πράξη της Διοίκησης και επικαλέστηκε παραβίαση της αρχής της ισότητας καθώς εισάγεται

διαφορετική νομοθετική μεταχείριση μεταξύ των δύο φύλων, οπότε πρέπει να ακυρωθεί ως

παράνομη. Το ΣτΕ έκρινε ότι η ρύθμιση αυτή δεν αντίκειται στην αρχή της ισότητας καθώς η

επίμαχη διάταξη δεν επιφυλάσσει διαφορετική μεταχείριση σε μαθητές-αθλητές αναλόγως του

φύλου τους, αλλά θέτει την προϋπόθεση ότι τα προνόμια των άρθρων 22, 23 και 24 του ίδιου

νόμου εξασφαλίζονται με επιτυχείς επιδόσεις σε αθλήματα και αγωνίσματα που

περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων, δηλαδή με συνθήκες ευρύτερου

συναγωνισμού και παγκόσμιας αναγνώρισης. Η προϋπόθεση αυτή είναι γενική και

απρόσωπη και συνιστά κριτήριο αντικειμενικό, δικαιολογείται δε επαρκώς από το γεγονός ότι

οι διατάξεις που προβλέπουν την εισαγωγή στα ΤΕΦΑΑ μαθητών-αθλητών με ευνοϊκότερες

έναντι των υπολοίπων μαθητών συνθήκες εισάγουν εξαιρετικό δίκαιο και ως εκ τούτου η ως

56 Δ. Π. Παναγιωτόπουλος, Αθλητική έννομη τάξη (Εθνική-Διεθνής), Αθλητική Δικαιοδοσία και εφαρμοστέο δίκαιο, Εφαρμογές 2003, τεύχος Α’, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, Σελ. 112.57 Όμοια και η 4049/95 ΣτΕ

άνω απαίτηση είναι δικαιολογημένη και η όλη ρύθμιση δεν αντίκειται στην αρχή της ισότητας

(ΣτΕ 9/1995). Το ΣτΕ απέρριψε την αίτηση ακύρωσης.

β) ΣτΕ 4914/1988 (ΕλλΔνη 1989, Σελ. 1088): Η απόφαση αυτή ασχολείται με τις

μετεγγραφές αθλητών από σωματείο σε σωματείο και κατά πόσο οι περιορισμοί σε αυτές

είναι νόμιμοι. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η αιτούσα ήταν ανήλικη (11 χρόνων) αθλήτρια

κολύμβησης, εγγεγραμμένη σε σωματείο της περιοχής της Βούλας. Όταν οι γονείς της

μετοίκησαν στο Διόνυσο, η αθλήτρια θέλησε να εγγραφεί σε οικείο σωματείο της περιοχής του

Διόνυσου, αλλά η Επιτροπή Μετεγγραφών κολυμβητών (και σε δεύτερο βαθμό το Α.Σ.Ε.Α.Δ)

απέρριψε το αίτημα για μετεγγραφή, καθώς βάσει της υπ’ αριθ. 16660/22.6.1987 της (τότε)

Υπουργού Πολιτισμού, απαιτούνταν συναίνεση του σωματείου στο οποίο ανήκε, και τέτοια

δεν υπήρχε. Η αθλήτρια προσέφυγε στο Δικαστήριο ισχυριζόμενη ότι η απόφαση αυτή της

Επιτροπής αντετίθετο στα άρθρα 16§9, 21§1 και 5§1 του Συντάγματος και επομένως ήταν

ακυρωτέα για παράβαση νόμου. Το Δικαστήριο έκρινε ότι είναι νόμιμοι οι περιορισμοί στους

όρους και προϋποθέσεις εγγραφής, μετεγγραφής ή αποδέσμευσης αθλητών όλων των

αθλημάτων εκτός ποδοσφαίρου εφόσον κατ' αυτόν τον τρόπο προστατεύεται ο αθλητισμός

και το δημόσιο συμφέρον. Όμως, διατάξεις υπουργικής απόφασης που δεν επιτρέπουν σε

ανήλικο αθλητή, ο οποίος ακολουθεί τους γονείς του λόγω μετοίκησης, τη μετεγγραφή του

χωρίς τη συναίνεση του σωματείου στο οποίο ανήκει κρίνονται αντισυνταγματικές

(προσβάλλουν τα παραπάνω άρθρα). Ως εκ τούτου το Συμβούλιο της Επικράτειας ακύρωσε

την προσβαλλόμενη απόφαση58.

γ) ΜΠρΒερ 6/2000 (Αρμενόπουλος 2000, Σελ.805): Η απόφαση αυτή ασχολείται

με αθλητή πετοσφαίρισης ο οποίος ενήγαγε το σωματείο στο οποίο προσέφερε τις αθλητικές

του υπηρεσίες, διότι δεν αμειβόταν από αυτό όπως προβλέπουν οι εργατικοί νόμοι. Το

δικαστήριο έκρινε ότι στις σχέσεις αυτές εφαρμόζεται ο Ν. 1958/1991 περί οργανώσεως του

επαγγελματικού αθλητισμού. Μετά την ισχύ του νόμου αυτού, που οργάνωσε σε

επαγγελματική βάση, μεταξύ άλλων, και το άθλημα της πετοσφαίρισης, επιτρέπεται πλέον οι

αθλητές να συμφωνούν και να απαιτούν αμοιβή για την παροχή της εργασίας τους ως

αθλητών, και εδώ ως πετοσφαιριστών. Η σύμβαση παροχής των υπηρεσιών επαγγελματία ή

ημιεπαγγελματία αθλητή με αμοιβή αποτελεί ιδιόμορφη σύμβαση παροχής αθλητικών

υπηρεσιών, η οποία διέπεται αποκλειστικώς από τις διατάξεις του ανωτέρω νόμου, μη

εφαρμοζομένων επ' αυτής των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας. Παρόλα αυτά, το

Μονομελές Πρωτοδικείο Βέροιας απέρριψε την αγωγή λόγω αοριστίας.

δ) ΕφΘεσσαλ. 684/1998 (Αρμενόπουλος 1998, Σελ. 468): Στην περίπτωση που

έκρινε εδώ το Εφετείο, ένα σωματείο ερασιτεχνικής καλαθοσφαίρισης ενήγαγε αθλούμενο

58 Στα ίδια πλαίσια κινείται και η ΣτΕ 2633/2001 για (ενήλικα) αθλητή της πετοσφαίρισης, καθώς και οι 963/1991, 2998/1994, 3140/2000 κ.ά..

μέλος του επειδή δεν ανταποκρινόταν στις υπηρεσίες που όφειλε να παράσχει. Ο εναγόμενος

αντέτεινε ότι ποτέ δεν είχε υπογράψει σχετικό συμβόλαιο με το ενάγον σωματείο. Το

δικαστήριο έκρινε ότι υφίσταται σύμβαση εξαρτημένης εργασίας μεταξύ των διαδίκων, με

εργοδότη το σωματείο και εργαζόμενο, ως αμειβόμενο καλαθοσφαιριστή, τον εναγόμενο

αθλητή, καθώς η σύμβαση εργασίας που συνάπτεται με αθλητικό σωματείο έναντι μισθού

αποτελεί σύμβαση εξαρτημένης εργασίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, παρέχεται η δυνατότητα

στα σωματεία να καταρτίσουν μονομερώς το πρώτο επαγγελματικό συμβόλαιο ερασιτεχνών

αθλητών τους, εφόσον αυτοί παρά τη συμπλήρωση του 21ου έτους αρνούνται να

συμπράξουν στην υπογραφή του. Παράλληλα, αποφασίζουν και για τον τρόπο

προσδιορισμού της αμοιβής στην περίπτωση αυτή. Μετά την κατάρτιση του συμβολαίου,

γεννιέται αμέσως η υποχρέωση του καλαθοσφαιριστή να παρέχει τις υπηρεσίες του στο

σωματείο και αυτά δεν αντίκεινται στα άρθρα 5§1, 16§9 και 22 του Συντ.. Επομένως έκανε

δεκτή την αγωγή και υποχρέωσε τον καλαθοσφαιριστή να παρέχει τις υπηρεσίες του στο

ενάγον σωματείο.

ε) ΕΑ ΣτΕ 467/2002 (αδημοσίευτη): Η απόφαση αυτή ασχολείται με το ζήτημα της

φαρμακοδιέγερσης. Μία ερασιτέχνης αθλήτρια στίβου υποβλήθηκε σε αρκετά τεστ doping και

ανακαλύφθηκε ότι έκανε συχνή χρήση διεγερτικών ουσιών (ναδρονολόνη). Ο Σύνδεσμος

Ελληνικών Γυμναστικών και Αθλητικών Σωματείων (ΣΕΓΑΣ) επέβαλε στην αιτούσα την ποινή

του διετούς αποκλεισμού από επίσημες διοργανώσεις και αγώνες λόγω παραβιάσεως των

κανόνων περί doping. Το ΑΣΕΑΔ επικύρωσε την παραπάνω απόφαση και η αιτούσα

προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικράτειας, αιτούμενη την ακύρωση της απόφασης του

ΑΣΕΑΔ (λόγω ανακρίβειας των αποτελεσμάτων και επειδή ποτέ εν γνώσει της δεν έλαβε

τέτοια ουσία) καθώς και την αναστολή της μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης. Για την

αναστολή επικαλέστηκε ανεπανόρθωτη βλάβη που θα υφίστατο, αφού θα αποκλειόταν από

μια σειρά διεθνών αγώνων βάδην και επιπλέον θα περιερχόταν σε πλήρη αδυναμία

προπόνησης, διότι, λόγω της προσβαλλόμενης απόφασης, θα έχανε τη δυνατότητα λήψης

αδειών από την εργασία της, καθώς και τις οικονομικές ενισχύσεις που δίδονται στους

αθλητές. Το Συμβούλιο της Επικράτειας έκρινε ότι η επιβολή και εκτέλεση της επίδικης ποινής

συνδέεται με λόγους δημοσίου συμφέροντος και ειδικότερα τη διασφάλιση της ορθής

συμπεριφοράς των αθλητών, την ισότητα των όρων ανταγωνισμού στις αθλητικές

διοργανώσεις, τη χρηστή καλλιέργεια του αθλητισμού, καθώς και την προστασία της υγείας

των αθλητών. Επικαλέστηκε δηλαδή την αθλητική ηθική που δεν πρέπει να παραβιάζεται για

χάρη του θεσμού του αθλητισμού και έτσι απέρριψε την αίτηση αναστολής.

IV. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο αθλητισμός αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της προσωπικότητας καθενός και η

σπουδαιότητά του είναι τόσο μεγάλη, που συνταγματικά, με το άρθρο 16§9 Συντ., έχει

αναχθεί σε θεσμό και τελεί υπό την προστασία και ανώτατη εποπτεία του Κράτους. Αποτελεί

γεγονός με ύψιστη κοινωνική σημασία, που πλέον αποτελεί κρατική και διεθνή υπόθεση. Ως

γεγονός, διαμορφώνει από μόνος του τους κανόνες του και συμβάλλει στο να

προσδιοριστούν καλύτερα τα άλλα συνταγματικά δικαιώματα, την υλοποίηση των οποίων

διευκολύνει.

Ενόψει αυτών, η κρατική εξουσία οφείλει να λαμβάνει όλα τα μέτρα που τείνουν στην

προστασία του αθλητισμού και να αποτρέπει κάθε κίνδυνο που αλλοιώνει το νόημά του και

τις ηθικές αρχές του. Η βία στα γήπεδα, το doping, η δωροδοκία και η εμποροποίηση του

αθλητισμού απειλούν το θεσμό του αθλητισμού, του οποίου μοναδικός σκοπός πρέπει να

παραμείνει η ψυχοσωματική και πνευματική καλλιέργεια και ολοκλήρωση κάθε ανθρώπου,

αρτιμελούς ή ανάπηρου, ενήλικου ή ανήλικου.

Επιπλέον, επειδή ο αθλητισμός αποτελεί παγκόσμια δραστηριότητα, πρέπει όλα τα

Κράτη να συνεργαστούν και να δημιουργήσουν ένα διεθνή κώδικα αθλητικού δικαίου, που να

χαρακτηρίζεται από αποτελεσματικότητα, σαφήνεια, πληρότητα και –προπαντός- συνοχή και

να είναι δεσμευτικός για τα κράτη. Μόνο έτσι μπορεί σίγουρα να εξασφαλισθεί η αθλητική

δραστηριότητα, το δικαίωμα κάθε πολίτη σε αυτήν και τα όρια της διοικητικής εποπτείας και

του ελέγχου, ώστε τούτο να μην αναιρείται και να μη συρρικνώνεται.-

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Galasso P. J., The Rights of Children in organized Sport, Windor: Ontario 1984

UNESCO, International Charter of Physical Education and Sport, 21.11.1978, Paris

Βενιζέλος Ε., «Η Συνταγματική υποδοχή του αθλητισμού», in: Proceedings 1st International

Congress: The Institution of Olympic Games, a Multidisciplinary Approach, Olympia 3-7 Sept.

1991, H.C.R.S.L.: Athens, pp 269 και ΠΑΝΔ. I.S.L.R., 1:2, 1992

Βενιζέλος Ε, Καλαβρός Κ., Πανούσης Ι., Στοιχεία Δικαίου, Παραδόσεις για τους φοιτητές του

ΤΕΦΑΑ, Πανεπιστήμιο Θράκης, 1996

Δαγτόγλου Π., Ατομικά Δικαιώματα Β’, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1991

Δρόσος Ι., «Το νέο σχέδιο νόμου για τον αθλητισμό: Αθλητικός κώδικας», στο ΠΑΝΔ.

I.S.L.R., 1:1, 1992

Κοϊμτζόγλου Ι. Ε., Στοιχεία Δημοσίου Δικαίου2, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2001

Λοβέρδος Α., «Η Προστασία του Αθλητισμού ως Ατομικό και Κοινωνικό Δικαίωμα», in:

Proceedings 1st International Congress on Sports Law, University of Athens, Dec. 11-13,

1993, H.C.R.S.L.: Athens, 1993

Μαλάτος Α., Αθλητική Δικαιοσύνη: Έννοια, Σκοπός, Δομή, λειτουργία σε ΕπΑθλΔ 1994

Παπαλουκάς Μ. Δ., Διοίκηση και Αθλητικό Δίκαιο, 1996

Παναγιωτόπουλος Δ. Π., Θεωρία Αθλητικού Δικαίου, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1990

Παναγιωτόπουλος Δ. Π., Συμμετοχή στην αθλητική δραστηριότητα και αθλητικά ήθη, ΔιΔικ

1994

Παναγιωτόπουλος Δ. Π., Το δικαίωμα στον αθλητισμό, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1994

Παναγιωτόπουλος Δ. Π., Αθλητική έννομη τάξη (Εθνική-Διεθνής), Αθλητική Δικαιοδοσία και

εφαρμοστέο δίκαιο, Εφαρμογές 2003, τεύχος Α’, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή

Παραράς Π. Ι., Ζητήματα προστασίας δικαιωμάτων του ανθρώπου, Εφαρμογές 2002, τεύχος

Α’, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή

Ράικος Α., Συνταγματικό Δίκαιο, Τόμος ΙΙ, Θεμελιώδη Δικαιώματα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα-

Κομοτηνή, 2002

Ρέμελης Κ. Σ., Νομική φύση των πειθαρχικών αθλητικών διαφορών, Αρμενόπουλος 1994

Ρέμελης Κ. Σ., Οι περιορισμοί της ελευθερίας των συμβάσεων στον επαγγελματικό

αθλητισμό, ΔιΔικ 1994

Σκουρής Β., Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο Ι, Σάκκουλας, Θεσσαλονίκη, 1996

Συμβούλιο της Ευρώπης, Αθλητισμός για όλους Ευρωπαϊκή Διακήρυξη: Βρυξέλλες 1975, αρθ. 5

Χρυσόγονος Κ. Χ., Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα2, Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2001

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο αθλητισμός αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της προσωπικότητας καθενός και η

σπουδαιότητά του είναι τόσο μεγάλη, που στο άρθρο 16§9 Συντ. κατοχυρώνεται ως θεσμός

και τελεί υπό την προστασία και ανώτατη εποπτεία του Κράτους. Αποτελεί γεγονός με ύψιστη

κοινωνική σημασία, που πλέον αποτελεί κρατική και διεθνή υπόθεση. Ως γεγονός,

διαμορφώνει από μόνος του τους κανόνες του και συμβάλλει στο να προσδιοριστούν

καλύτερα τα άλλα συνταγματικά δικαιώματα, την υλοποίηση των οποίων διευκολύνει. Η

κρατική εξουσία οφείλει να λαμβάνει όλα τα μέτρα που τείνουν στην προστασία του

αθλητισμού και να αποτρέπει κάθε κίνδυνο που αλλοιώνει το νόημά του και τις ηθικές αρχές

του. Μόνο έτσι μπορεί σίγουρα να εξασφαλισθεί η αθλητική δραστηριότητα, το δικαίωμα κάθε

πολίτη σε αυτήν και τα όρια της διοικητικής εποπτείας και του ελέγχου, ώστε τούτο να μην

αναιρείται και να μη συρρικνώνεται.-

SUMMARY

The sports constitute a part of personality of each one and his importance is so much

big, that in article 16§9 of the Constitution sport is guaranteed as institution and takes place

under the protection and maximum monitoring of State. It constitutes a fact of major social

importance, which henceforth constitutes a governmental and international affair. As make, it

shapes itself its rules and it contributes in the determination of the other constitutional rights,

the concretisation of which it facilitates. The government owned power owes to take all the

measures that tend in the protection of sports and to deter each danger that degrades its

context and moral principles. Only thus the athletic activity can be ensured, the right of each

citizen in this and the limits of administrative monitoring and control, in order that it is not

reversed and it does not shrink. -