DISSERTATPO ACADExMICA

DE

JURIBUS LIBERORUM,

Quaffiy

Conft AmpliJJ. Facult, Philoft AUlnfts%

PRiESIDE

Mag. JOH BILMARK,Histor. ac Philos. Pract. Professore Reg. et Oro^

PRO GRADU PHILOSOPHICO,Publicaj cenfuraj fubjicit

ISAACUS WILHELMUS ROSS,Oftrobothnienfis.

In Auditorio Majori die 2t 1798*Hoxis a. m. folitis,

ABO JE,Typis Fjrenckellianis.

VIROAmplissimo atque ConfultisfimQ.

DOMINO

HERMANNO ROSS,Per meridionalem Oftrobotnise partem Judicl.

Territoriali,zequisfimo „ .

Parenti Optimo,

IDeneficiorum a Te, Indulgentisfime Pater, inde a cunis:.& mihi prceftitorum, pianc immemor haberer, fi hanc,quam Fortuna mihi obtulit, occafionem, gratum Tibi pu-blice declarandi animum,filentio praetermitterem. Quumvero nihil habeam, quod Tibi pro ingentibus in me do-nis rtpendam,fupplex rogito, velis, Optime Pater, dis-fertationem hanc, fine Tuis" fumtibus publicam lucem nonadfpetJuram , ferena excipere fronte. Ego vicijfim proTua incolumitate , a qua onmium noftrum, quotquot Tui

fumus, pendetfalus , ardentijftma ad Deum 0. M.fundamfujpiria , ad cineres usque permanfurus

Parentis Indulgentiffimi

obeuicntiiTimus FiliusIsaacus WilheLmus Ross,

PR^FATIO.

I 1 1 ftadium, nobis. propofitnm, fine offenfionis pe-riculo emetiainur, dabitur forte venia,:expli-

cationi terminorum,in diflfertationis hujus rubro oceur-'rentium, nonnihil immorandi. Per jus itaque, cujusvocis varias in feriptis Philofophorum occurrere fi-gnificationes, notum.eft, heic, intelligimus facultatemmoralem aliquid agendi vel habendi aiicui concefiam;ejusque variae funt fpecies, quarum prima eft, qua injus velperfetlum vel imperfetlum difpefcitur, illud ne-ceffaria generis humani confervatione nixum, tam intheoria femper, quam in praxi etiam fBepiffime valetcontra alios,idem intervertere vo!entes,dum hoc com-moditatem noftram refpiciens, ex folo aliorum, cumquibus degimus, humanitatis fenfu praeftatur. Deindejus eft aliud connatum, quod nobis, quatenus hominibus,comperit, aliud vero acquifitutn, quod ex fa^o quodamhumano refultat. Omni autem jure prior habetnr obli-gatio, feu necesfitas moralis aliquid agendi. Quocir-ca obfervandum eft,eo minus ferendam effe eorum fen-tentiam, qui obligationis vim arcefTant a Superiori,quum non folum homines in ftatu naturali, licet paresfint, fe invicem obligare queant, fed etiam non cuivis

A Su-

2

Superiori', vferum^i tan*um,. cn£im^B£ mbp&^^e-runt fidem, bbftringanturv Supponk 'itaque obligutioaclum quendam, focietatibus civilibus anteriorem, quivero aiius efTe non poteft quam pabllum, adeoque &obligatio & hujus correlatum/^ funt paclitia. Per li-beros autem defignamus homines, afe aliis, quos paren-tes.nujra.cupamus, legitimo modo in matrimonium 'uni-tis,;orfoSj inter quos utrosque pfoinde exiftkfahguf-nis communio. Addimus, nos tam parentum,' quamliberorum appellationem adeo late heic fumere , titillis indigkemus etiam perfonas, quotquot in jinea ad-fcendente,, ceu dici fuevit, his vero accenfentes, quaein linea occurrant defcendente. " Diftinguendi prjaeter-ea funt hiiiberi tam: a tegithnatis, qui. quidem funC 'na-turales, eo tamen, quem lex civiiis praefcribit, prdinenon procreati^ qui vero fiuhfc legitimi vel per fubfe-quens matrimonium , vel per grattofam Principis au-clorkatem quam ab adoptivis^. per■ adoptionem fignifi-cantes ciyilem actum, qu.o quis ab aliquo, cujns 'filiusvel-fiiia, natura non eft, pro tali adfumitur. De neultris autem horum imprsefentiarum agemus, jura liboro.4rum legitimorum & quidem breviffime hifce pagelliiexpenfurL

§.l.

Antequam in rem-prsefentem veniamtis,, paucisconfideretnus naturalem liberorum ad Juos paret;tesrelatiotferm Hi igitur biandiffimo naturas inftinftui.

qua

3quoiferuntur,-in geaeris fui: prppagationein,,fatisfacTu-jri ,4ricorporani corflmunionem" veninnt, unde per vim«is^-ihTjt^m^^dles-^nceps folet naTci, cujusfaciei cumparentjuhi- vuku^;fjrh7lkud6 Tatis plerumque ,iqutQd!fubpJes. ipa.r^ parentum circumferat,adeout generatio hjaberi poffit pra acTu, quo genitoresfeipfos quafi reproduciuit. Unde por.ro fequkur, pa-reritesproiem f«arii'foverido, curam fuorum ipfbrum■ger-gre, ebncraeVautetfi ill^fti:neglJgendo vel maie ha-Tsehdd,'nbti'alitcHicVri prSpria faevire vifcefa. Etquurri pa,r"eni:esjn! ge,nfei:at]ferus;a4tu fe ipfos potiflimumrefpexerint, pTane incerti, ah aliquam obcenturi effenfcprolem,fequitur, ex folo, hpcce acTu phyfico nullumpeculiare in liberos jus eisconcedi, ab eo. diverfum,qu6d'in Teiptbs* habeht, totufn quantum in riruttiam fe-ltekafcefti direcTurri. ' Quum yero focietas1 paterna fuonbhdeftkuaturfundamentOj^hbc non prTeter f'em po-nitur iri pa&o (a) inter parerifes ac liberos, quod utro-rumque nitkur confenfu, non quidem expreffo, atta-trien prnsfumtorproindeque ficut jus & obligatio funtcorrelata, ita quoque karri liberis, quam parentibus,fua reeiproca tam jura, quarn obligationes, funt adfe-renda. Allatis "addimus-, nos nemini lkehi moturos deConfenfu liberorum, fi idenr vel ficTus.dicatur, quem-admodum nonnulii eum appellkant, modo viciftlm no-bis detur, eum non efTe irritum, neve omni fundamen-to deftitutum.

(a) Vid. PUFENDORFI! Libr. de Jure Natura & Gcn-A 2 tiuut

w ) 4 ■u/

*««» Zz/t. /^7. Cty,. //. § 4. Cui etiam confentit^HU7CHESON. Sypme de Philofophie Morale, Tom. 11,p- 299, 300. Neminem nobis fuccenfurum fperamus,quod obligationis & juris originem a pacTis arceffk-mus, parentesque & liberos inducamus, ut inter fepacifcentes,quo adferto dedignirate Paternanihil dece-dit, Quum enim Deus ipfe, dominorum Donrinusjnon ut Defpota, fed potius ut compacifcens cumhominibus in Lege fua agat, huic morem gerentibusbona promittens, nec Principis in fuos cives poteftasfit originarie alia, quam pactitia; boni non indigna-buntur Parentes, nos adferuifle, inter eos & eorumliberos reciproca dari & jura & obligationes,

§" 11.Liberis competk jus probani a parentibus fuis

impetrandreducationem. Qmimenim procreatib fub-olis non ptopter folam lackui luiie annexam fenfuumpbkcTationem fit fufcipienda, caeteroquin acTip- mer,eanimalis futura, fed quatenus ab entibus ratione prae-ditis fufcipitur, moralitas eidem inerit, in reciprocaofficioruminter parentes acliberos permutatione feex-ferens. Sed difpar omnino eft horurn pacifcentium,praecipue circa ibcietatis patcrnas aufpicia, condkiojillis t&m aptis ad numeros ofticiorum fuorum iniplen-dos, quam his imbecillibus, & pro acceptis bonis ni-hil nifl innocuas blanditias reddentibus, fpem tnmen,fimul faekntibus, fe, fi continuam parentum bonkatem,experiantur, majora major.tque grati aninri pignorafuccefru.temporis prseftituros.- Dum vero partntes foL" lici.

5licifcam educationis liberorum curam agunt, naturafes"hor.um defecTus imminnunt, habilesque eos reddunt,qui. fuis rke fungantnr officiis, quo ipfi tam fuis, quamhorum iriferviunt commodis; quibus utriqne carerent,liberis fibi ipfis, id eft naturali fua.1 ignorantiae ac pra-vitati reiicfis. Parentum igkur neglecTns vel focordiain educatione proba liberis proctiranda, noxam his ad-fert; quarequumLex naturalis generaliter praecipiat:neminem effe iaedendum, fequitur, Hberis competerejus bonam a fuis parentibus obtinendi educationem.JPrseceptum autem modo allatum tarn late patet, ut adejus tenorem non is folum alterum laedat, qui vim huicirifert, aut bona fua ei adimk,fed & qui huic, dum pos-fet\ opem fuam vel ex negligentia vel ex rrnimi levita-te fubtrahk. Cogitemus pra-terea miferrimam libero-rum condkionem, parentum atixilio in tenelia sstatedeftkutorum, quae tanta eft, ut forte brutorum anima-lium fit deterior, qoippe qnae a primo Tn mundum in-troitu fibi neceffaria haud operofe poffunt comparare,eorum fcetibus alimentum fibi optimum ac turaraen amatre & natura obtin<-ntibus, nec amplius qnispiamdubitabit, quin aequum fk liberorum jus, fbllickaiLi apareritibus qua animam & corpus impetraridi curafn.Quod qui admiferk, dicet forte tamen, jus illud liberisa nobis jam adfertum, parum eis prodeffe, quutu viri-bus deftituantur, illud ab dgogyoig extorquendi: Adquou refpondemus,quod ficet otficium aiiis opem prae-ftandi in ftatu ordinario fit imperfecTum;attamen quum

A 3' ca-

6cafus heie fit neceflifcatis, nonunitealamkate tamaliis,quam ipfi civitati a liheris degeneribus imminenbe.yo£-ficium -illud in perfecTum mutatur, aliique; morismes(fttam putant obligationem, liberis* praeter fuam .cul-pam adflicTrs,operara in jurefuoobtinendocommodan-di, ceu recTe monet NORREGARD in Libro Natur-Rattensfotfta.Grunderp.rn.26S.

? *§. 111.Pr^ter.inftjtutionem ac morum formaticne.m^quas

ut praecipuas educationis partes in §."praecede.iite ex^pendimus, Libe-ri quoque vicTum & amicTum a.fuis jurre exfpecTant parentibus. Quum enim ea, fit/cqrpo-fum viventium fabrica, ut per varios excre-tiontif4 &fecretionum modos alias aliasque particuias fenfim a-mktantj tota eorum compages brevi tempore deftrue-retur, nec vka, omnium bonorum ab oprira.o Qep fibiconcefibrum prasftantifiimum,diu poffet confer-vari, n.i-'fi ifta jacTura idoneis alimentis opportune refsrciretur.Haec atitern quum nec liberis fint obvia,. nec.ipfi Tua fi-bi induftria in tenera aetate eomparare valeanf.; Vqupjore a.parenribus, ut vitae fuae aucToribus,. ifta' impe,-Itrent,ceteroq.uin in ipfo fuo ortu. fatum obkpri. Irnbquum Parentes quodammodo in iiberis contlnuent vi-tam, eumque in fmem de quotidianp vi(T,u fibi compg-raudo fint fpllicki, eorum quoque prqpagines m fuamconfervatioriem neceffaria jure poftulan.t a!imenta,qua-lia fuis catulis feroces etiarju beftiae procurant. Et fpe-

m-

7ciatim quae, qusefo, aj.ia fuit ratio, quare übera, ijacTerepleta, matri concefik aima Natura,. quam ut haec e-vacuandainfanti recens nato riyseberft, fi hoc uitermi-ferit officium, fuam difperdkura vaietudinem,- Jnfuperquum Liberi in htinc perveniant mundtim nudi ck adeoteneri, ut quemvis aeris halitum exhorreibant,iajuriistempeftatum -riiox fuccumberent, nifi malo huie mki-gando infervircnt ctim veftes, tnm alia fomeiita, quarehiec.etjam pari jur.e a parentibus exfpecTant,. donec ineam pervenerint coriditionem,qua fibi. ipfispoffunt coa-fulere.

§ ;iV.

" Competk' etiarrr liberis jusa parentibus exi-gewd?,,ne hi quid durius in fe, praefertifn imrneritos, ftatuant,Accid.it quidem interdum, ut infantes veTadfccTibusab-repti vel exemplis feducTi malas corrinnrtant acTiones,attamen quum. teriues adhuc fint'eorum corporis vi-res, nec animus in pravfs obfirmatus,. eoram delicTumvel pptiusfevitas, non poteft non, nifi erdus admoduminfelix acceifcrit, minoris effe momenti',, vcrbisigitnr,non verberibus aut 'aliis rigidioribus modis, habitaimbecillkatis eorum, npnaeftuantis iraeundiae fuse ra-tipne, funt eoercendi, caeteroquih- enim parentes tamin fuam prolem, quam per eam in feipfos injurir forerk.Jure infuper fuo exciduotKberi,fT parentes vei exrno-rofitate Vel propter culpam in fe non atrocem eis fub-traharit fuam benevolentiam ac neceflaria vkae praefi-

dSa,

8dia, eos ita in malorum barathrum data opera prseci-pitantes. Speciatim a fuis parentibus jure perfedfopoftulant infantes, ne exponantttr. Quum enim ita ex-pofitt ckfibffolis relicli vel ftatim mortem obeant, velab aliis forte excepti, dubiam plerumque nancifcantureducationem & in duram detrudantur conditionem ,graviffime omnino laeduntur. Cui injuriae obicem po-fiturus Optimus Deus, non folum Lege Naturali prae-cepk,ut alios tamquam nosmetipfos amemus, ied i-pfis parentibus tam ratione praeditis, quam hac defti-tutis, tenerrimum araoris in prolem,afe fufeeptam,in.fevit adfecTum, adeout illius confervandae caufa nuLlas moieftias, nullaque pericula, qnantumvis ancipLtia, defugiant. Imo injuria liberis five ex animi ,duri-tie vel ex malefanis praejudiciis illata, eo eft gravior,quod ab eis proveniat, qui fpem favoris certam dede-runt. Et fi humanitas poflulet, ne embryones &inutero adhuc latentes fcetus vim quandam patiantur;quanto magis confervandi funt jam editi, ae velut no-velli coloni,caeteris hominibus adfcripti? Unde porroconfequkur, ceu monftra efle habendos parentes, jusvitae ac necis, quod magiftratui tantum 3n ftatu civi-li fuifc delatum, contra ipfam Societatis paternae indo-lem fibi adferentes, ac proinde quura oppofitorum fitoppofita ratio, fequitur, jus liberis competere a paren-tibus exfpecTandi, ne ab his praeduro ullo modo lae-dantuf. Hoc autem loco quaerat forte quispiam: Anfilio.jus competat, fe violenter defendendi contra pa-

trem

9fcremfe injufteaggredientem? Dolemus omrirao infe-licem talisjfilii fortem; attamen quum quisque fibiplus,,quam aiiis, Prineipe tantnm fuo hinc excepto,debeat; filius moraliter & phyfice poteft, patrem, fu-rere pergentem, nec precibus nec aliis motivis ab im-pio occidendi propofko defiftentem, cum hujus inter-necione, horremus dicere, incafu extremae neceflitatisdepellere.

§. V.

Liberis praeterea quoque competit jus,in bona de-funcTorura parentum ab inteftato, hoc eft, fine obtentoab eis teftamento-, fuccedendi. Qtiid enim funt liberr,nifi propagines fuorum parentum , in iliis poft fatafuam quafi exiftentiam continuantium ? Adeoque dumbona eedunt liberis, eorum poffeffores nomine magis,quam re ipfa mutantur. Irno quum Parentes & Jiberivivant in focietate, eademque univerfali, ex hujus na-tura fequktir, partem quotam membri defunfli fuper-ftitibus cedere fociis^ ac proinde Liberis, quin & ho-rurn defecTu, ex jure repraefentationis, eorum nepoti-bus, nifi defuncTus aliter ex aequo & bono pridem fta-tuerit. Cedit quoque in qtioddam Orphanorum fola-men, quod parentum cura deftituti, bonis eorum in vi-Vce fubfidium frui queant. Et in quos, quaefumus, do-na & beneficia potiffimum conferimus, nifi in eos, quosprae caeteris diligiraus> quo igitur intuitu Legi Natura-li cenfetur convenientiflimum, ut liberis adferatur jus

B m

10in bona defuncTorum parenttim, in quibus comparan-dis hi majorem liberorum, quam fui habere folenfc ra-tionem,fine aliorum interventu & ab inteftato fucce-dendi. Infuper Parentibus perfecTa incumbit obiigatio,liberis fuis tamdiu eonfuiendi, quamdiu hi iiiorum in-digent fnb.idio, qnalis necefiitas his poft illorum fataplerumque imminet, proirideque quum perfecTas obli-gationis correlatum fit perfecTum jus, rurfus confequi-tur, liberis competere jus in bona defuncTorum Paren-tum ab inteftato fuccedendi. Quibus addimus, quodnifi hoc in gratiarn liberorum valeret, bona parentumpoft horum obitum fierent caduca,ac proinde vel Prin-cipi cederent, cujus opes in immenfum cum eiviumdifpendio ita augerentur, vel eadem, ut res nullius fa-cTae, ad primum pertinerent occupantem; quae verofibi arripiendi licentia internecinis odiis atque turbisinter cives praeberet occafionem. Quae vero laefio-num incoramoda quum generis humani felicitati,quamconfervatam ac promotam vult Optimus Deus, repu-gnent, jus merito liberis adferkur, in defuncTorum pa-lentum bona ab inteftato fuccedendi.

ff. VLLiberis quoque adferendum eft jus poftulandi, ne

ai fuis parentibus. vel abdicentur, vel exheredentur.Quamvis enim parentes, ut bonorum fuorum domini,.fus habeant de his pro arbifcrio difponendi, hoc tamen

minime. eft abfolutum, fed limitatum legi-bu&

11bus tara natnralibus, quam imprimis civilibus, adeo utexerceri non debeat in aliorum, quorum intereft, prae-judicium & detrimentum. Si quis forte crederet, pa-rentes non dari, fed dicis tantum caufa fingi, affecTusin fuam prolem naturalis adeo oblitos, eoque morofita-tis progreffos, ut liberos bonae etiam indolis exhereda-re non dubitaverint; nae ille exiguam habet rerum hu-manarum experientiara, qua edoceri potuit, parentesnonnullos, pr "«■fertim dum ad fecunda transierunt vo-ta, animum in priorem proiem ita mutaffe, ufc haec fi-ve novercam five vitricum, utrumque non raro ini-quiffimum, acceperit. Poteft quidem, quod non diffi-temur, exheredatio inftitui in filiorum, liberius fe ge-rentium, vitae emendationem; propter quod crimenTHEMISTOCLES Athenienfis aPatreNEOCLOexheredatus legitur; quas fi temporaria fuerit, prodes-fe magis quam obeffe interdum poteft; fi vero perpe-tua, non poteft nonin perniciem exheredati, omnibusemergendi adminiculis ita deftituti, vergere. Sin ve-ro liberi praeter fedulam parentum curara fint noxae,parentibus non tanttim non morem gerant, fed conti-nuas his creent aegritudines, quin & injurias inferrenon dubkent; sequkati & juftkias eft conferitaneum, ufctialia monftra moralia, bonorum fibi caeteroquin debito-rum jacTura rnacTentur, adeoque & abdicentur & ex-heredentur,fine hoc rigore & ferociora & magis no-xia futura. Addimus, quod licet apud diverfas gen-tes diverfae memorentur caufaecrimmales cum abdica-

B 2 tio-

12

iionis, tnm.exheredationis Liberorum ab iiiis permis*-fae, in eo tamen conveniant, non propter minora Kbe-rorum delicTa vel quandam horum morofitafcem, a fehaud vincibiiem, vel quod officiorum fuorum numerosad parentum exfpecTationem non impleverinfc, eos es-fe exheredaqdoSo,

§. VII.Bona luftrica appellari folenfc res, quae baptizato,

a. fufceptoribus vel in ipfo baptismi acTu, v.el ejus occa-^fjone in tefleram datae fidei & teftimonium baptismiadminiftrati donantur, Svethice Eaddergafvor. Quaebona liberis.tam qupad proprietatem, quam ufum fru-cTum, perfecTo jure in orbe Chriftiano :competunt. Hu*jus quoque juris aequitas in aprico eft pofita. Quum,enim fufceptores infolenni acTu baptismali. ad curameducationis infantis fufcepti agendam fe obftringant,,faepe autem.eis defit occafio ifthoc officium reipfa & fi-cufc vellent praeftandi,.eidem tamen quodammodo fa-tisfaciunfc, fumtus huic negotio impendentes, quorfurnbona pertinenfc luftrica, Vivunt quidem.parentes acliberi, ut fupra monuimus, in Societate bonorum uni-verfali, & quicquid ilfi vel hi poffunt acquirere, hoc adfocietatem in totum pertinet,. quod tamen de bomsnon valetadventifciis, huic, vel illi focio in fuum fub-fidium peculiarker, conceflis. Quamobrem ad morem,paflimreceptum, bona luftriea nec liberis adimere pa-tentesjpoflunt, nec horum. creditores fibi vindicare9

ven--

13vendere vel eorum poffeflionem turbare debent,- neeeadem, parentibus demortuis, cum fratribus & foro-ribus fiunt communia., Poftulat tamen aequitas, ut fic-ubi Parentum conditio fit fcenuior,,hi"ufumfrucTnm exbonis luftricis percipiaot, falvo tamen infantis in illa.bona dominio..

§: ViJl:

Liberis quoque non praeter Legcm Naturalem,praecipue tamen ad tenoremLegurn civilium,in pteris-que civitatibus, competk^k? Retra&us confangninita-fevconfiftens in facultate- redimendi res immohiles inpraejudiciiim eorum, qui venditori funfc ftinguine pro->xime conjuncTi, abalienafcas, Svethiee Bordsratt appel-latum. Quum-enim bona- immobilia , utpote res prae-cipuTmomenti, nifi praegnans"■ poftulet neceflitas, viximquatn abalienentur, & ex eorum venditione non fo-lum prior dominus,fed finguli quoque adfamiliamper-tinentes, JacTuram q-uandam facere cogantur: aequumeft, ut eadetn, praeftka relukione, ad domini liberosvel proximos fuos confanguineos redeartfc. Valet ta-men hoc inftkutum praecipue propter leges civiles, de-terminantes, quibus hocjus compefcat, an folis agna-tis, an vero etiam cognatis, & ad quos cognationisgradus iilud fitextentendum,necnon utßefcracTusintradefinitum temporis fpatium non nimis laxum atque©mtori noxium futurum vindicetur Quod eo magis

B 3 fuitr

14fuit neceffarium, quum Lex civilis iiberam abaliena-tionem, quara Lex naturalis domino concedit, reftrin-gat. Ouid de agrorum retracTu Lex Divina, intuituI.raelitariim , fancivk, regimus Levkh.XXV: 25. feq.cujus inftituti ratio defumta fuit a forma reiptiblicae,per MOSEN coriftkutae., in qua aeqnabilis obtinere de-buit civium iibertas; cui fini inferviit, ne pauci ad fetrahere poffent agros, praecipua opum fundamenta,& reiiquos cives, fuis patrinionii^ exutos , fibi redde-re obnoxios. «

§. IX.

Mtika quidem funfc adhuc liberorum jura, fedquae, brevitatis iraperatae rationem habituri, non ex-plicabimus, verum ftricTim tantum nominabimus. Li-beris itaque juscompetit, tale eligendi vitae genus,qua-ie fnse indoli&fuis facultatibus convenientiflimum cen-feant, nec non fibi in pofterum utiiiffimum fore praefu-mant. Attamen quttm vix ephebi adhuc facTi,& dumfenfuum letiociniis raagis, quam placidae rationis di-cTaminibus ducuntur, quod elegans eft & commodumutili praeferentes, talem faciant delecTum, e re fua ju-dicabunt, nihil fecum ftatuere, parentibus & aliis fibibene cupientibus non prius confultis, Quamvis deni-qne magna fit parentum in fuos liberos poteftas, termi-nos tamen eidem ponit cum naturalis aequitas, tum

ftatus civilis, ftatum in ftatu non admitttentis, ratio; exCUJUS

15cujus utriusque tennre liberi fua a parentibus liberfca-te defraudari aut privari non debent; qui itaque jurepoftulant, ne ad matrimonia, a quibus toti abhorrent,vel pelliciantur vel cogantur; matrimonii enim felicf-tas, qua praecipuam fuam partem confiftk in mutuoconjugum amore; quis autem alieno amare poteft ani-mo? Quo tamen jure modefte utantur, ne in parenfcummoerorem ac familiae dedecus vergat